Rozwiazania Chemia Pazdro - Rozsz. 1 PDF

+
PENE ROZWIZANIA ZADA Z KSIKI

K. M. Pazdro
"Zbir zada z chemii do szk
ponadgimnazjalnych,
zakres rozszerzony"
TOM I
Autor: Micha Peller
Rzeszw
2008
Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 1

Rozdzia 1. Przekazywanie informacji waciwoci, dlatego liczba czsteczek musi by
chemicznych. liczb cakowit
1.5.
1.1. Skad substancji przedstawiany wzorami ilo atomw poszczeglnych pierwiastkw
sumarycznymi obliczamy mnoc liczb atomw w jednej czsteczce
przez ilo czsteczek;
1.1. a) 6 atomw wodoru i 3 atomy tlenu, 2 atomy wgla i
a) atom miedzi, trzy atomy miedzi, atom siarki, dwa 4 atomy tlenu, 8 atomw azotu i 12 atomw tlenu, 10
atomy siarki, dwa atomy wodoru, siedem atomw atomw fosforu i 25 atomw tlenu
elaza, atom rtci, dwa atomy tlenu b) 4 atomy azotu i 12 atomw wodoru, 10 atomw
b) czsteczka wody, pi czsteczek wody, dwie wodoru i 5 atomw siarki, 4 atomy elaza i 6 atomw
czsteczki siarczku elaza(II), czsteczka tlenku tlenu; 18 atomw wgla, 36 atomw wodoru i 18
elaza(II), cztery czsteczki siarczku miedzi(II), trzy atomw tlenu
czsteczki tlenku elaza(III), dziesi czsteczek 1.6.
tlenku siarki(IV) aby obliczy czn ilo atomw w czsteczce
c) atom elaza, czsteczka siarczku elaza(II), dwie musimy doda do siebie liczby atomw
czsteczki tlenku elaza(II), trzy atomy siarki, pi poszczeglnych pierwiastkw;
atomw wodoru, pi czsteczek wody, atom cynku, a) 3, 5, 3, 9, 7, 7
cztery atomy tlenu b) 45, 13, 10
d) jedna dwuatomowa czsteczka tlenu, trzy 1.7.
dwuatomowe czsteczki tlenu, dwa atomy tlenu, pi postpujemy tak jak w zadaniu 1.6. (pamitajc, aby
dwuatomowych czsteczek wodoru, pi atomw liczb atomw w jednej czsteczce pomnoy przez
wodoru, dwie dwuatomowe czsteczki azotu, dwie ilo czsteczek) i porwnujemy otrzymane wartoci
dwuatomowe czsteczki tlenu, dwa atomy azotu a) 15 < 20 wicej atomw jest w 4 czsteczkach
e) trzy atomy wodoru, dwie czsteczki wody, trzy CH4
dwuatomowe czsteczki wodoru, cztery atomy siarki, b) 15 > 14 - wicej atomw jest w 3 czsteczkach
dwie czsteczki tlenku siarki(IV), dwie dwuatomowe B2O3
czsteczki tlenu, trzy czsteczki tlenku elaza(II), trzy 1.8.
atomy tlenu, trzy atomy elaza postpujemy podobnie jak w zadaniu 1.7.
f) cztery atomy fosforu, jedna czteroatomowa 2 MgO < 2 CO2 < 4 O2 < 3 Cu2S < 2 Al2O3 < 4 H2O
czsteczka fosforu, cztery czteroatomowe czsteczki 1.9.
fosforu, atom siarki, jedna omioatomowa czsteczka a) w 4 czsteczkach N2O3 jest 12 atomw tlenu, w
siarki, trzy omioatomowe czsteczki siarki. jedna jednej czsteczce CO2 s 2 atomy tlenu,
dwunastoatomowa czsteczka boru x 2 = 12
1.2. x = 12 : 2 = 6
a) Fe, 2 Fe, S, 3 S, 2 O zatem 12 atomw tlenu bdzie w 6 czsteczkach CO2
b) H2O, 3 H2O, 2 H, 6 FeS, Hg b) w 2 czsteczkach CH4 jest 8 atomw wodoru, w
c) Cu, CuO, 4 Cu, 3 CuO, 12 O jednej czsteczce H2O s 2 atomy wodoru
d) (jako czsteczk tlenu przyjmujemy najczciej x2 = 8
wystpujc, dwuatomow form) O2, 2 O2, 2 O, H,
4 H, 3 H2 x = 8:2 = 4
e) 2 H2O, H2, 2 O, 2 O2, 3 Hg, N2, 2 FeS zatem 8 atomw wodoru znajduje si w 4
f) As4, 2 O3, 5 S8 czsteczkach wody
1.3. 1.10.
a) 4 Al, b) 3 CO2, c) 8 H2 d) 5 N2 aby wzr czsteczki dwuatomowej by poprawny
1.4. iloczyny wartociowoci poszczeglnych
- atom tlenku elaza(III) zwizki chemiczne mog pierwiastkw i iloci ich atomw musz by sobie
wystpowa tylko w formie czsteczek rwne, co wicej musz by take moliwie
- atom wody zwizki chemiczne mog wystpowa najmniejszymi liczbami, mona take stosowa tzw.
tylko w formie czsteczek metod krzya tzn. jako liczb atomw danego
- p atomu tlenu atom jest najmniejsz, pierwiastka przymujemy wartociowo drugiego i
niepodzieln czci pierwiastka, ktra zachowuje jeeli jest taka moliwo skracamy otrzymane
wszystkie jego waciwoci wartoci (np. C(IV), O(II), C2O4 CO2);
- dwie trzecie czsteczki tlenku rtci(II) czsteczka a) Fe2O3, SO2, SO3
jest najmniejsz, niepodzieln czci zwizku b) Ag2O, SnCl4, Mn2O7
chemicznego, ktra zachowuje wszystkie jego c) CuS, P2O5, OsO4
1.11. posta 1 : 1: 1,5, wiemy jednak, e wszystkie wartoci
rozwizujemy analogicznie jak 1.10. musz by liczbami cakowitymi, zatem wszystkie
a) N2O5, Mg2Si, CrO3 wartoci mnoymy przez 2, otrzymujemy wtedy: 2 :
b) CuS, AlP, CCl4 2 : 3, a wzr przyjmuje posta: Na2S2O3
c) Al4C3, Cl2O7, Zn3P2 1.22.
1.12. rozwizujemy analogicznie jak 1.21.
rozwizujemy analogicznie jak 1.10. x : y po podzieleniu przez 2 ma posta 1 : 0,5, czyli
a) Na2O, PCl5, P2S5 stosunek x : y : z, 1 : 0,5 : 2,5, aby wszystkie wartoci
b) NH3, Ca3P2, SO3 byy liczbami cakowitymi musimy je pomnoy
c) FeS, SiO2, Ni5P2 przez 2, mamy wwczas: 2 : 1 : 5, a wzr przyjmuje
1.13. posta: Al2SiO5
kule o tym samym promieniu i kolorze oznaczaj 1.23.
atomy tego samego pierwiastka; wiemy, e ilo atomw danego pierwiastka w
1.AB, 2.AB2, 3.AB2, 4.A2B3, 5.AB3, 6.AB3, zwizku musi by liczb cakowit, zatem stosunek 1 :
7.A2B5, 8.A2B5 2,75 musimy doprowadzi do takiej postaci, by obie
1.14. wartoc byy cakowite, aby tak si stao naley je
rozwizujemy analogicznie jak 1.13. pomnoy przez 4, mamy wwczas 4 : 11, widzimy,
1.AB4, 2.AB4, 3.A2, 4.AB, 5.AB2, 6.AB5, 7.AB6 e najmniejsza, czna liczba atomw to 15, co
1.15. wiadczy o bdzie w ktrym z przeprowadzanych
rozwizujemy analogicznie jak 1.13. dowiadcze
1.ABC, 2.A2B7, 3.ABC3, 4.AB2C4, 5.AB2C3, 1.24.
6.AB3C4 jak wiemy masa atomw podczas reakcji nie zmienia
1.16. si, nie zmienia si take ich ilo (zmieniaj si
a) CO, CO2, SO3, Al2O3 jedynie wizania midzy nimi), zatem czna masa
b) H2, N2O5, Cl2O7, CH4 substancji przed i po reakcji jest taka sama
1.17. 1.25
a) AB2, A2B, A2B3, AB, AB3, A4B3, A2B5 prawo staoci skadu (Prousta) dziaa jedynie w jedn
b) A2, A4, AB5, AB6, ABC, A2BC4, A2B2 stron tzn. kademu zwizkowi odpowiada dany skad
1.18. ilociowy, ale dany skad ilociowy nie musi
na pierwszym miejscu zapisujemy pierwiastek o odpowiada tylko jednemu zwikowi, jako przykad
niszej elektroujemnoci, zatem w celu rozwizania wemy: AnBm i A3nB3m mimo tego samego skadu
tego zadania naley skorzysta z tablic ilociowego (A : B = n : m) s rnymi zwizkami;
elektroujemnoci poszczeglnych pierwiastkw. wg teorii atomistycznej zwizek chemiczny jest to
a) Cr(1,6), Br(2,8) poczenie midzy sob atomw za pomoc wiza
b) B(2,0), Br(2,8) chemicznych; wiemy jednak, e wizania te mog
c) P(2,1), N(3,0) mie inn postc (czy rne czsteczki) nawet jeel
d) Sc(1,3), Se(2,4) skad ilociowy jest taki sam, powysze przykady
e) C(2,5), Cl(3,0) wyjaniaj fakt istnienia rnych czsteczek mimo
f) Cl(3,0), F(4,0) tego samego skadu ilociowego
1.19.
a) rne inna liczba poszczeglnych pierwiastkw 1.2. Budowa substancji przedstawiona wzorami
b) ten sam w obu przypadkach z jednym atomem strukturalnymi
tlenu cz si dwa atomy wodoru
c) rne pierwszy to acetylen, drugi to benzen 1.26
d) rne tlenek azotu(IV) moe wystpowa w (kreska oznacza woln par elektronow, ma to
dwch formach: pojedynczej NO2 i dimerycznej N2O4, jedynie pomc w zrozumieniu struktur przestrzennych)
obie te formy mog wystpowa obok siebie
1.20. O
wiemy, e liczby atomw musz by liczbami A
H H
cakowitymi zatem stosunek 1 : 1,5 mnoymy przez 2
i otrzymujemy 2 : 3, tym zwizkiem jest Fe2O3, czyli
N
tlenek elaza(III)
1.21. B
H H H
staramy si, aby w obu stosunkach warto wzgldna
x wynosia 1, wic dzielc stosunek x : z przez 2
otrzymujemy 1 : 1,5, a wwczas stosunek x : y : z ma H Cl D
O O c)
E P
N N N O O
N Te
O O O O O O O
O O C
d)
O Os
H
B P Te O O O
N F O O
O
H H H 1.31.
1.NO, 2.H2O, 3.B2O3, 4.NO, 5.SO3
1.27. 1.32.
rozwizujemy analogicznie jak 1.26. 1.CO2, 2.O2, 3.NH3, 4.HCl, 5.CH4
SO2 C, SO3 D, H2 B, SiH4 E, HF F, 1.33.
N2O5 G, PCl5 G 1.SO2, 2.CO, 3.SF6, 4.O2, 5.B2O3, 6.NH3
1.28. 1.34.
(wzory strukturalne podane w zadaniach 1.28-1.50, a)
maj na celu ukazanie struktury wiza, a nie Ru
struktury przestrzennej) O O
Br Cl B N
a) O O
P P b)
S U I
H Br C Br
S O O O O O O F F
b) Br F F F F F F F F F F F
H Cl O c)
S P Cl Br O O C C C
B
H O Se O
Cl
O B Al Al Al Al
c) O
O S d)
N O Se O P P Br
F F F F F F
O
S S S S S F F F F F
d)
O Cl Cl Cl
N P P P
Cl O O
O
N C O O O O O
O Cl N N N N N
1.35.
Cl
1.CH4, 2.PCl5, 3.P2O3, 4. N2O5, 5.CO2, 6.BF3
1.29.
1.36.
rozwizujemy analogicznie jak 1.26.
MgCl2, Mg3N2, NCl3
CO2 C, H2O2 A, H2S F, N2 B, HCl Mg Mg
D, CH4 G, NH3 E Cl N
Mg Mg N Mg
1.30. N
Cl
a) Mg Mg
Br O 1.37.
P Al4C3, Al2S3, AlCl3, CS2, CCl4, SCl2
C O N Br O
P C C C S Cl
Br O Al
S Al Cl
b)
Al Al Al Al Al Cl
Br N N S
F Cl
O Br S
C Cl Cl
F Br O O O O O C C S
S Cl
Br Cl
Cl
1.38. H O O
C O H O Cl O
H O O
1.46.
1.39. a)
- AB2 A(II) i B(I), A(IV) i B(II), A(VI) i B(III),
A(VIII) i B(IV)
- AB3 A(III) i B(I), A(VI) i B(II)
b)
- AB4 A(IV) i B(I)
1.40. - A2B3 A(III) i B(II), A(VI) i B(IV)
postepujemy zgodnie z zasad opisan w zad. 1.10.; 1.47.
skoro chlor jest jednowartociowy, zatem korzystajc z reguy krzya opisanej w zad. 1.10.
wartociowo drugiego pierwiastka bdzie rwna wiemy, e indeks stechiometryczny pierwiastka A jest
liczbie atomw chloru w czsteczce; rwny wartociowoci pierwiastka B, podzielonej
Cu(I), Pb(IV), Fe(III), Cu(II), P(V) przez najwiksz moliw liczb cakowit (jeeli nie
1.41. mam takiej moliwoci, wwczas ta liczba wynosi 1):
postepujemy zgodnie z zasad opisan w zad. 1.10. W
Fe(III), K(I), Cu(II), Al(II), Pb(IV), P(V), H(I), n= b
d
Mn(VII), S(VI), C(IV), Na(I) ,analogicznie:
1.42. W
postepujemy zgodnie z zasad opisan w zad. 1.10. m= a
a) Na(I), Cu(II), Al(III), N(III), Al(III), S(IV), d
S(VI), P(V), Mn(VII), Os(VIII), K(I) szukamy wartoci Wa majc dany nastpujcy ukad
b) Fe(II), C(IV), Ag(I), Ca(II), Fe(III), Al(III), rwna
N(V), Cr(VI), Cl(VII), Ru(VIII), Mn(IV), Cu(I) Wb
c) Al(III), As(III), N(IV), Li(I), Cu(II), N(V), n = d
Cl(VI), Mn(VII), Ga(IV), Pb(IV), Na(I), S(II)
m = Wa
1.43. d
1.H2S, 2.N2O5, 3.PH3, 4.B2O3, 5.NO, 6.HBr,
Wb
d = n
7.Cl2O7, 8.CO2, 9.SO3
1.44.

a) d = Wa
Fe Fe Fe m
Wb Wa
O O O O =
n m
b)
W m
O O Wa = b
n
Pb Pb Pb
1.48.
O O krzyowej regule podlegaj te pierwiastki, ktrych
c) indeksy stechiometryczne, s rwne tym obliczonym
O O w/w regu, (w zadaniu oczywicie przyjmujemy
wartociowo tlenu jako II)
O U O U O U O
a) tak; b) nie (powinno by BaO); c) tak; d) nie (nie
O O znamy dokadnej iloci atomw o poszczeglnych
d) wartociowociach); e) nie (powinno by Na2S); f)
O nie (nie znamy dokadnej iloci atomw o
O
poszczeglnych wartociowociach);
U O U O U O U 1.49.
O O - N2O7 (w tym przypadku azot ma wartociowo VII)
O O
1.45. - AlH4 (w tym przypadku glin ma wartociowo IV)
O O - C2O5 (w tym przypadku tlen ma wartociowo V)
H O
- KO (w tym przypadku potas ma wartociowo II)
H O Cl H O N S
O H O O
1.50. +
a) tak; b) nie (rna ilo atomw poszczeglnych
pierwiastkw); c) tak; d) nie (rna kolejno
Al + O2 2 Al2O3
wizania atomw); e) nie (rna kolejno wizania
atomw)
1.3. Przemiany substancji przedstawiane

rwnaniami lub schematami reakcji +
1.51.
2 czsteczki tlenku miedzi(I) reaguj z 1 atomem Al + 3 O2 2 Al2O3
wgla, w wyniku czego powstaj 4 atomy miedzi i 1
czsteczka dwutlenku wgla
1.52.
1 atom wgla reaguje z 2 czsteczkami wodoru, w +
wyniku czego powstaje 1 czsteczka metanu
1.53.
2 czsteczki dwutlenku chloru [w reakcji analizy] 4 Al + 3 O2 2 Al2O3
rozpadaj si na 1 czsteczk chloru i 2
[dwuatomowe] czsteczki tlenu
1.54.
2 Mg + CO2 2 MgO + C +
1.55.
4 B + 3 O2 2 B2O3
1.56. d) H2 + N2 NH3
a) Cu + O2 CuO +
+ H2 + N2 2 NH3
Cu + O2 2 CuO
+
+ 3 H2 + N2 2 NH3
2 Cu + O2 2 CuO
+
+ e) CH4 + O2 CO2 + H2O
+ +
b) H2 + O2 H2O
CH4 + O2 CO2 + 2 H2O
+
H2 + O2 2 H2O
+ +
+
CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
2 H2 + O2 2 H2O
+ + +
c) Al + O2 Al2O3 f) N2O N2 + O2
+

2 N2O N2 + O2 e) Sn + 2 S SnS2
f) 2 P + 5 S P2S5
+ 1.68.
a) 4 Cu + O2 2 Cu2O
b) 2 Cu + O2 2 CuO
2 N2O 2 N2 + O2 c) 4 Al + 3 O2 2 Al2O3
d) C + O2 CO2
e) 4 P + 3 O2 2 P2O3
+
f) 3 Pb + 2 O2 Pb3O4
1.69.
1.57.
a) 2 H2 + O2 2 H2O
ClO2 Cl2 + O2
b) N2 + O2 2 NO
2 ClO2 Cl2 + 2 O2
c) 3 H2 + N2 2 NH3
1.58.
d) N2 + 2 O2 2 NO2
N2 + O2 NO
1.70.
N2 + O2 2 NO
a) 2 Fe + O2 2 FeO
1.59.
4 Al + 3 O2 2 Al2O3
Cu2O + C Cu + CO2
b) 4 Na + O2 2 Na2O
2 Cu2O + C 4 Cu + CO2
1.60. C + O2 CO2
Li + O2 Li2O c) 4 P + 5 O2 2 P2O5
4 Li + O2 2 Li2O 2 H2 + O2 H2O
1.61. d) 4 Fe + 3 O2 2 Fe2O3
CH4 + O2 CO2 + H2O 2 Ca + O2 2 CaO
CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O 1.71.
1.62. 1) 2 Mg + O2 2 MgO
H2 + N2 NH3 2) 2 Al + 3 S Al2S3
3 H2 + 2 N2 2 NH3 3) 2 Na + Cl2 2 NaCl
1.63. 4) PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
I2O5 I2 + O2 5) 2 H2 + O2 2 H2O
2 I2O5 2 I2 + 5 O2 6) 2 C2H6 + 7 O2 4 CO2 + 6 H2O
1.64. 7) Cr2O3 + 3 C 2 Cr + 3 CO
Fe2O3 + H2 Fe + H2O 1.72.
Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O a) 2 Na + Cl2 2 NaCl
1.65. b) Cu + Cl2 CuCl2
B + O2 B2O3 c) 2 Fe + 3 Cl2 2 FeCl3
4 B + 3 O2 2 B2O3 d) S + 2 Cl2 SCl4
1.66. e) 2 P + 5 Cl2 2 PCl5
a) H2 + P PH3 f) U + 3 F2 UF6
3 H2 + 2 P 2 PH3 1.73.
b) CrO3 + C Cr + CO2 a) 3 Si + 2 N2 Si3N4
2 CrO3 + 3 C 2 Cr + 3 CO2 b) 3 Mg + N2 Mg3N2
c) B + O2 B2O3 c) 6 P + 5 N2 2 P3N5
4 B + 3 O2 2 B2O3 d) 2 Al + N2 2 AlN
d) NH3 + O2 NO2 + H2O e) 2 NH3 + 3 Mg Mg3N2 + 3 H2
4 NH3 + 7 O2 4 NO2 + 6 H2O f) 4 BN + 3 O2 2 B2O3 + 2 N2
1.67. g) Mg3N2 + 2 B 3 Mg + 2 BN
a) 2 Al + 3 S Al2S3 h) B2O3 + 2 NH3 2 BN + 3 H2O
b) 2 Na + S Na2S 1.74.
c) Pb + S PbS a) Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O
d) 4 Al + 3 C Al4C3 b) 2 FeO + C 2 Fe + CO2
c) Pb3O4 + 4 H2 3 Pb + 4 H2O 2. 3 Mg + Fe2O3 T
3 MgO + 2 Fe
d) 2 Cu2O + C 4 Cu + CO2 3. Mg + H2O(g) MgO + H2
T
e) 2 CrO3 + 3 C 2 Cr + 3 CO2 1.81.

f) 2 P2O5 + 5 C 4 P + 5 CO2 - 2 Cu + O2 2 CuO
1.75. - 2 Cu + S Cu2S
a) 3 BeO + N2 + 3C Be3N2 + 3 CO - Cu + Cl2 CuCl2
b) 3 Be2C + 2 N2 2 Be3N2 + 3 C 1.82.
c) 5 Mg3N2 + 6 PCl5 15 MgCl2 + 2 P3N5 a) 2 Zn + O2 2 ZnO
d) 2 Mg3N2 + 3 CO2 6 MgO + 3 C + 2 N2 ZnO + H2 Zn + H2O
e) 3 MgH2 + 2 N2 Mg3N2 + 2 NH3 b) 4 Cu + O2 2 Cu2O
f) Si3N4 + 3 O2 3 SiO2 + 2 N2 Cu2O + H2 2 Cu + H2O
g) 4 P3N5 + 15 O2 6 P2O5 + 10 N2 1.83.
h) 3 SiO2 + 3 C + 2 N2 Si3N4 + 3 CO2 a) 2 Al + 3 S Al2S3
1.76. b) 2 N2O 2 N2 + O2
1) 2 Cu + S Cu2S c) Fe2O3 + 3 CO 2 Fe + 3 CO2
2) 4 Al + 3 O2 2 Al2O3 d) MnO2 + H2 MnO + H2O
3) 2 H2 + O2 2 H2O e) 2 Mg + CO2 2 MgO + C
4) 2 HgO 2 Hg + O2 f) 2 FeO + C 2 Fe + CO2
5) Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O g) 2 Fe + 3 Cl2 2 FeCl3
6) 2 ZnO + C 2 Zn + CO2 h) PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
1.77. 1.84.
a) 2 N2O 2 N2 + O2 postepujemy podobnie jak w zad. 1.79.
b) 2 NO N2 + O2 2 CrxOy + 3 C 2 Cr + 3 CO2
c) 2 NO2 2 NO + O2 2 CrO3 + 3 C 2 Cr + 3 CO2
d) N2O3 NO2 + NO 1.85.
e) 2 N2O5 4 NO2 + O2 postepujemy podobnie jak w zad. 1.79.
6 NxOy + 8 NH3 7 N2 + 12 H2O
f) 2 Cl2O 2 Cl2 + O2
6 NO2 + 8 NH3 7 N2 + 12 H2O
g) 2 ClO2 Cl2 + 2 O2
1.86.
h) 2 I2O5 2 I2 + 5 O2
a) A wgiel, B tlen, C tlenek siarki(IV)
1.78.
C + O2 CO2
a) 4 NH3 + 3 O2 2 N2 + 6 H2O
S + O2 SO2
b) 4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O
b) A tlen, B tlenek miedzi(II), C woda
c) 4 NH3 + 7 O2 4 NO2 + 6 H2O 2 Cu + O2 2 CuO
d) 3 N2O + 2 NH3 4 N2 + 3 H2O H2 + CuO H2O + Cu
e) 2 H2S + 3 O2 2 SO2 + 2 H2O O2 + 2 H2 2 H2O
f) 2 NO2 + 4 H2 N2 + 4 H2O 2 H2O 2 H2 + O2
1.79. 1.87.
aby obliczy warto indeksw stechiometrycznych A tlenek rtci(II), B tlen, C wodr, D tlenek
naley najpierw zsumowa ilo atomw danych cynku, E tlenek magnezu
pierwiastkw po prawej stronie rwnania, a nastpnie
2 HgO 2 Hg + O2
dobra takie wartoci x, y, z, aby po lewej stronie
liczba atomw poszczeglnych pierwiastkw bya O2 + 2 H2 2 H2O
taka sama jak po prawej; H2 + ZnO Zn + H2O
a) x = 2, y = 6 Mg + H2O MgO + H2
b) x = 4, y = 2 O2 + 2 Mg 2 MgO
c) x = 1, y = 2, z = 2 1.88.
d) x = 6, y = 12, z = 6 1) le nie zgadza si ilo tlenw
1.80. 2) dobrze
a) 1. 2 Cu + O2 2 CuO 3) le nie zgadza si ilo wodorw
2. 2 CuO + 2 H2 2 Cu + 2 H2O 4) dobrze
b) 1. 2 Mg + O2 2 MgO
1.89. z podanej w zadaniu iloci PbS, po kolejnych
1) rozkad, 2) synteza, 3) wymiana pojedyncza, 4) procesach mona wytworzy 40 czsteczek wody
synteza, 5) wymiana pojedyncza, 6) wymiana (czyli ponad rozwaane 30)
podwjna, 7) wymiana pojedyncza, 8) rozkad 1.98.
1.90. rozwizujemy podobnie jak zad. 1.97.
1) H2 + Cl2 2 HCl ukadamy reakcj utleniania FeS
2) 3 H2 + N2 3 NH3 4 FeS + 7 O2 2 Fe2O3 + 4 SO2
3) H2 + S H2S 20 FeS + 35 O2 10 Fe2O3 + 20 SO2
4) 2 H2 + C CH4 reakcja Fe2O3 z wglem ma posta:
5) H2 + 2 Na 2 NaH 2 Fe2O3 + 3 C 4 Fe + 3 CO2
6) H2 + Ca CaH2 10 Fe2O3 + 15 C 20 Fe + 15 CO2
1.91. w podanych reakcjach mona wytworzy 15
2 Al + Fe2O3 Al2O3 + 2 Fe czsteczek CO2 (, czyli ponad rozwaane 10)
1.92. 1.99.
a) CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O a) N2 + 3 H2 2 NH3
C2H4 + 3 O2 2 CO2 + 2 H2O 4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O
b) 2 C2H2 + 5 O2 4 CO2 + 2 H2O 2 NO + O2 2 NO2
2 C6H6 + 15 O2 12 CO2 + 6 H2O b) ZnS + O2 SO2 + ZnO
c) 2 C2H6 + 7 O2 4 CO2 + 6 H2O 2 SO2 + O2 SO3
C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O SO3 + H2O H2SO4
a) 2 C4H10 + 13 O2 8 CO2 + 10 H2O c) H2O + CH4 3 H2 + CO
2 C5H10 + 15 O2 10 CO2 + 10 H2O 3 H2 + N2 2 NH3
1.93. 4 NH3 + 5 O2 6 H2O + 4 NO
KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2 1.100.
widzimy, e po prawej stronie s 2 atomy manganu, a) CH 4 +
O2
H 2O
CO 2
zatem do rwnania reakcji naley wzi 2 czsteczki b) CH 4 +

O2
H2 CO
manganianu(VII) potasu
2 KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2 c) CH 4 +

O2
H 2 O CO
1.94. d) CH 4 +

H
O2
2O
C
KClO3 KCl + O2
e) CH 4 +

O2
H2 CO
2 KClO3 2 KCl + 3 O2
1.101.
1.95.
n
Fe + H2O Fe3O4 + H2 a) H n R + nM M n R + H2
3 Fe + 4 H2O Fe3O4 + 4 H2 2
b) dla parzystych n
1.96.
n n
P4 + H2O H3PO4 + H2 HnR + M M n R + H2
najpierw ustalamy fosfory po prawej stronie 2 2
2
P4 + H2O 4 H3PO4 + H2 dla nieparzystych n
nastpnie tleny po lewej stronie 2H n R + nM M n R 2 + nH 2
P4 + 16 H2O 4 H3PO4 + H2 c) dla n podzielnych przez 3
a na koniec wodory 2n
2H n R + M 2M n R + nH 2
P4 + 16 H2O 4 H3PO4 + 10 H2 3 3
1.97. dla pozostaych n
PbS + 2 O2 PbO2 + SO2 3n
zgodnie z warunkami zadania zamy, e w reakcji 3H n R + nM M n R 3 + H2
2
bierze udzia 20 czsteczek PbS, pomnmy zatem
d) dla n podzielnych przez 4
powysze rwnanie przez 20
n n
20 PbS + 40 O2 20 PbO2 + 20 SO2 HnR + M M n R + H2
rakcja PbO2 z wodorem ma posta: 4 4
2
PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O dla n podzielnych przez 2 (a niepodzielnych przez
a biorc do reakcji 20 czsteczek PbO2 4)
20 PbO2 + 40 H2 20 Pb + 40 H2O
n Cl2O7, Bi2O5, SeO3, B2O3, Cs2O, SnO2
2H n R + M M n R 2 + nH 2 1.108.
2 2
w wodorkach pierwiastek przyjmuje zazwyczaj
dla pozostaych n
najnisz wartociowo, ktr moemy obliczy dla
4H n R + nM M n R 4 + 2nH 2 pierwiastkw z grup 15-18 odejmujc od 8 warto
1.102. najwyszej wartociowoci;
M + nH 2 O M (OH )n + H 2
n H2Te, SbH3, BeH2, AsH3, GeH4, NaH, TlH3
2 1.109.
1.103. w zwizkach tych niemetale przyjmuj tak sam
(1) dla n parzystych wartociowo jak w wodorkach
n n Ca3P2, Mg3N2, Al2Se3, Na2Tl
MO n + C M + CO 1.110.
2
2 2
a) 2 CsOH + H2Se Cs2Se + 2 H2O , selenek cezu
dla n nieparzystych
M 2 O n + nC 2M + nCO b) SrO + TlO2 SrTlO3 , teluran(VI) strontu
c) 2 RbOH + SeO3 Rb2SeO4 + H2O , selenian(VI)
(2) dla n parzystych, niepodzielnych przez 4
rubidu
n n
2MO n + C 2M + CO 2 d) 2 Ga + 3 H2SO4 Ga2(SO4)3 + 3 H2 siarczan(VI)
2 2
2 galu
dla n parzystych, podzielnych przez 4 e) 2 Ra + I2 2 RaI , jodek radu
n n
MO n + C M + CO 2 1.111.
2
4 4 wrd metali reaktywno maleje wraz ze wzrostem
dla n nieparzystych, podzielnych przez 4 grupy, a ronie wraz ze wzrostem okresu, wrd
2M 2 O n + nC 4M + nCO 2 niemetali sytuacja jest odwrotna
chlor, magnez, selen, potas, brom, wap
1.104.
dla n parzystych 1.112.
korzystamy z zasady podanej w 1.111.
n n
MO n + H 2 M + H 2 O Cs > Na > Sr > Sr > Ga > Al
2
2 2 1.113.
dla n nieparzystych metale: Rb, Ra, Pb, Tl
M 2 O n + nH 2 2M + nH 2 O niemetale: Se, At
1.105. 1.114.
MgCl26H2O
T
MgO + 2 HCl + 5 H2O moe znajdowa si w grupie 14 lub 16, dla grupy 14,
podczas ogrzewania moe te zachodzi poboczna IV to maksymalna wartociowo pierwiastkw, dla
reakcja: grupa 16, wartociowo IV wystpuje obok VI
(pomijamy grupy poboczne, gdy dla nich nie
MgCl26H2O
T
Mg(OH)Cl + HCl + 5 H2O
obowizuj rozwaane w tym dziale reguy)
1.115.
1.4. Tablica Mendelejewa
moe znajdowa si w grupie 2 lub 16 (pomijamy
grupy poboczne, gdy dla nich nie obowizuj
1.106.
rozwaane w tym dziale reguy), w grupie 2 bdzie to
Nr grupy 1 2 13 14 15 16 17
Max. wodorek metalu EH2, za w grupie 16 wodorek
I II III IV V VI VII niemetalu H2E
wart
Wart. 1.116.
wzgl. jest to grupa 15, gdy wanie pierwiastki nalece do
I II III IV III II I
wodoru i tej grupy maj maksymaln wartociowo V (wobec
metali
Wzr
tlenu) i minimaln III (wobec wodoru)
najwysz 1.117.
E 2O EO E 2O 3 EO2 E 2O 5 EO3 E 2O 7
ego a) EO3 + H2O H2EO4 , wartociowo E to VI,
tlenku zatem pierwiastek naley do 16 grupy
Oglny
wzr EH EH2 EH3 EH4 EH3 H 2E HE
b) EO2 + H2O H2EO2 , wartociowo E to IV,
wodorku zatem pierwiastek naley do 14 grupy
1.107. c) E2O7 + H2O 2 HEO4 , wartociowo E to VII,
najwysza wartociowo (wartociowo wobec zatem pierwiastek naley do 17 grupy
tlenu) jest rwna numerowi grupy gwnej (czyli np. b) E2O3 + 3 H2O 2 H3EO3 , wartociowo E to III,
dla 15 5, 17 7) zatem pierwiastek naley do 13 grupy
1.118. b) liczby atomowe s kolejnymi potgami liczby 2: 1,
wszystkie te pierwiastki s kolejnymi pierwiastkami 2, 4, 8, 16, 32, 64, itd.; Ge, Gd, (nie ma pierwiastka o
okresu nr 3 liczbie atomowej 128)
ronie: masa atomowa, wartociowo maksymalna, 1.125.
nr grupy w ukadzie okresowym a) zarwno nr okresu jak i grupy wzrasta o 1; Ge
1.119. b) dla metalu zasada jest taka jak w pkt a), a dla
wszystkie te pierwiastki s kolejnymi pierwiastkami niemetalu nr okresu (w grupie 17) maleje o 1; TeF6
grupy nr 17 1.126.
maleje: reaktywno wzgldem tlenu, waciwoci a) dla jednego gazu pierwiastka nr grupy i okresu
niemetaliczne maleje o 1, za dla drugiego nr grupy maleje o 1,a nr
1.120. okresu rocie o 1; InN
70 A b) dla jednego pierwiastka nr grupy maleje o 1, a nr
okresu ronie o 1, za dla drugiego nr grupy i nr
okresu maleje o 1; Tl4S3
1.127.
50 1) A pocztkowo wartociowo ta wzrasta, a potem
maleje
2) F maksymalna wartociowo stale wzrasta od I
do VII (a nawet VIII dla nietrwaych zwizkw
gazw szlachetnych)
30
3) H od wodoru do skandu masa atomowa
praktycznie ronie wprostproporcjonalnie do wzrostu
liczby atomowej, nieco od tej reguy odbiega argon
4) E reaktywno najpierw maleje, a potem ronie,
10
gwatowny spadek na koniec wykresu jest
spowodowany obecnoci gazu szlachetnego w 18
10 20 30 Z grupie
1.121. 1.128.
1) prawda (oczywicie, jeli rozwaamy tylko grupy nie gdy wg obecnie przyjtej teorii atomistycznej,
gwne) skadniki jdra atomowego (protony i neutrony) s
2) nieprawda (wiele zwizkw ma waciwoci najmniejszymi, niepodzielnymi i trwaymi czstkami
zupenie rnice si od pierwiastkw z ktrych si atomw, ktre stanowi o ich waciwo, wzrost
liczby atomowej moe odbywa si tylko o pene
skadaj np. woda)
jednoci
3) prawda
4) prawda 1.129.
Mendelejew swoje szeregowanie pierwiastkw w
5) prawda
poszczeglne grupy opiera na podstawie zblionych
1.122.
1) s to pierwiastki o nieparzystych, wzrastajcych waciwoci (przez co znajc waciwoci dwch
pobocznych pierwiastkw mg przewidywa
liczbach atomowych; Cl
2) s to tlenki pierwiastkw odpowiednio z grup: 1, waciwoci tego rodkowego, ktre byy podobne do
innych pierwiastkw z danej grupy). W czasie bada
14, 17; Br2O7
3) s to kwasy tlenowe pierwiastkw z 3 okresu Mendelejew nie zna jednak adnego gazu
szlachetnego, przez so nie mg przewidzie, e
poczynajc od krzemu (pierwiastki przyjmuj
istnieje jaka dotatkowa grupa. Bez niej take
najwysz, moiw wartociowo); HClO4
wszystkie pozostae pierwiastki speniay prawo
4) [zapewne autorowi chodzio o bar Ba, a nie beryl
okresowoci.
Be] s to wodorotlenki metali z 6 okresu; Pb(OH)4
1.123
a) s to kolejne pierwiastki grup gwnych z Rozdzia 2. Podstawy stechiometrii.
pominiciem gazw szlachetnych; RB, Sr, In, Sn
b) s to wodorki pierwiastkw z grup 13, 15, 17; 2.1. Masy atomw i czsteczek
AsH3, HBr, InH3, SbH3
1.124. 2.1.
a) s to kolejno gazy i ciaa stae o wzrastajcej zoto (196,96) > platyna (195,09) > srebro (107,87) >
liczbie atomowej; Cl, Al, Ar, Si mied (63,55)

2.2. pierwiastkiem o masie atomowej 79 jest selen, SeO3
liczba masowa atomu tytanu: 48 (do oblicze b) EH3, M r (EH 3 ) = A r (E ) + 3 1u = 34u
przyjmujemy mas atomow najczciej Ar(E) = 34u 3 1u = 31u
wystpujcego izotopu, jest ona najbardziej zbliona pierwiastkiem o masie atomowej 31 jest fosfor, PH3
do redniej masy atomowej wszystkich izotopw a) E2S3, M r (E 2S3 ) = 2 A r (E ) + 3 32u = 150u
danego pierwiastka, ktr to moemy odczyta z
ukadu okresowrgo) 2 Ar(E) = 150u 3 32u = 54u
liczba masowa atomu wgla: 12 Ar(E) = 54u : 2 = 27u
pierwiastkiem o masie atomowej 27 jest glin, Al2S3
48
n= =4 2.10.
12 masa jednego atomu pierwszego pierwiastka wynosi:
2.3. 28u : 2 = 14u
masa czsteczkowa jest sum mas atomowych, pierwiastkiem tym jest azot
atomw wystujcych w danej czsteczce masa jednego atomu drugiego pierwiastka wynosi:
1) 12u + 16u = 28u 48u : 3 = 16u
2) 12u + 2 16u = 44u pierwiastkiem tym jest tlen, zatem szukanym
3) 2 27u + 3 16u = 102u zwizkiem tlenek azotu(III), N2O3
4) 23u + 16u + 1u = 40u 2.11.
5) 27u + 3 (16u + 1u) = 27u + 3 17u = 78u Ar(A) + 2 16u = 87u
6) 2 1u + 32u + 4 16u = 98u Ar(A) = 87u - 2 16u = 55u
2.4. metalem tym jest mangan
1) 2 23u + 16u = 62u 2.12.
2) 32u + 3 16u = 80u zamy e masa piercionka wynosi m, ilo atomw
3) 3 1u + 31u + 4 16u = 98u jest rwna masie podzielonej przez mas jednego
4) 64u + 32u + 4 16u = 160u atomu, w tym przypadku mamy
5) 56u + 3 (16u + 1u) = 56u + 3 17u = 107u
n Au = m : 197 u
6) 2 12u + 6 1u + 16u = 46u
2.5. n Pt = m : 195u
1) 2 23u + 16u = 62u porwnujc te 2 wartoci widzimy, e nPt jest wiksze
2) 137u + 2 (16u + 1u) = 137u + 2 17u = 171u (masa zostaa podzielona przez mniejsz liczb),
3) 2 14u = 28u zatem w piercionek z platyny zawiera wicej atomw
4) 2 56u + 3 32u = 208u 2.13.
5) 2 1u + 12u + 3 16u = 62u A r (Pb) = 207 u
6) 6 12u + 12 1u + 6 16u = 180u
6,02 10 23 u = 1g
2.6.
1g
amoniak (NH3): 14u + 3 1u = 17u 1u = = 1,66 10 24 g
azot (N2): 2 14u = 28u 6,02 10 23
metan (CH4): 12u + 4 1u = 16u A b (Pb) = 207 1,66 10 24 g = 3,44 10 22 g

tlen (O2): 2 16u = 32u
2.14.
metan < amoniak < azot < tlen
korzystaj z zalenoci u g z zadania 2.13. mamy
2.7.
H2SO4: 2 1u + 32u + 4 16u = 98u 5,32 10 23
A r (E) = = 32,04u 32u
CO: 12u + 16u = 28u 1,66 10 24
H3PO4: 3 1u + 31u + 4 16u = 98u 2.15.
C4H10: 4 12u + 10 1u = 58u najpierw liczymy mas czsteczkow w unitach
N2: 2 14u = 28u S r (Al 2 O 3 ) = 2 27 u + 3 16u = 102u
C2H4: 2 12u + 4 1u = 28u
nastpnie zamieniamy unity na gramy
KF: 39u + 19u = 58u
{H2SO4, H3PO4}; {CO, N2}; {C4H10, KF} S b (Al 2 O 3 ) = 102 1,66 10 24 g = 1,69 10 22
2.8. 2.16.
7 (12u + 2 16u) = 7 44u = 308u zamienmy mas podan w g na mas w unitach
16 (14u + 3 1u) = 16 17u = 272u 2,33 10 23
m= = 14,04u 14u
wiksz mas ma zbir siedmiu czsteczek CO2 1,66 10 24
2.9. do tej masy dodajemy masy pozostaych skadnikw
a) EO3, M r (EO 3 ) = A r (E ) + 3 16u = 127 u Mr(x) = 9 12u + 13 1u + 14u = 135u
Ar(E) = 127u 3 16u = 79u
2.17. Mr(E2O) < Mr(EO2)
wiemy, e masa wodoru jest 16 razy mniejsza ni masy poszczeglnych zwizkw wynosz:
masa tlenu, zatem w tej skaly wynosiaby: Mr(E2O) = 2 Ar(E) + Ar(O)
m = 100 : 16 = 6,25 Mr(EO2) = Ar(E) + 2 Ar(O)
masa siarki jest 2 razy wiksza ni masa tlenu, zatem podstawiamy wyznaczone masy do nierwnanoci:
w tej skali wynosiaby: 2 Ar(E) + Ar(O) < Ar(E) + 2 Ar(O)
m = 100 2 = 200 Ar(E) < Ar(O)
2.18. Ar(E) < 16u
obecnym wzorcem jest 1/12 masy atomu wgla 12C, masa atomowa pierwiastka E musi by mniejsza ni
aby skala zmienila si jak najmniej, naleaoby 16u
przyj 1/19 masy atomu fluoru 19F b) ukadamy nierwno
2.19. Mr(E2O) > Mr(EO2)
a) mC = 12u masy poszczeglnych zwizkw wynosz:
mO = 2 16u = 32u Mr(E2O) = 2 Ar(E) + Ar(O)
mC : mO = 12 : 32 = 3 : 8 Mr(EO2) = Ar(E) + 2 Ar(O)
b) mFe = 2 56u = 112 podstawiamy wyznaczone masy do nierwnanoci:
mS = 3 32u = 96u 2 Ar(E) + Ar(O) > Ar(E) + 2 Ar(O)
mFe : mS = 112 : 96 = 7 : 6 Ar(E) >Ar(O)
c) mC = 6 12u = 72u Ar(E) > 16u
mH = 12 1u = 12u masa atomowa pierwiastka E musi by wiksza ni
mO = 6 16u = 96u 16u
mC : mH : mO = 72 : 12 : 96 = 6 : 1 : 8 2.24.
2.20. siarczek ma wzr E2S, za tlenek E2O
a) 2 Ar(P) + x Ar(O) = 110u Mr(E2S) = 1,26 Mr(E2O)
2 31u + x 16u = 110u masy poszczeglnych zwizkw wynosz:
x 16u = 48u Mr(E2S) = 2 Ar(E) + Ar(S) = 2 Ar(E) + 32u
x=3 Mr(E2O) = 2 Ar(E) + Ar(O) = 2 Ar(E) + 16u
a) 2 Ar(C) + x Ar(H) = 30u podstawiamy wyznaczone masy do rwnania:
2 12u + x 1u = 30 2 Ar(E) + 32u = 1,26 (2 Ar(E) + 16u)
x 1u = 6u 2 Ar(E) + 32u = 2,52 Ar(E) + 20,16u
x=6 0,52 Ar(E) = 11,84u
a) 4 Ar(H) + x Ar(P) + 7 Ar(O) = 178u Ar(E) = 22,77u
4 1u + x 31u + 7 16u = 178u masa ta jest najbardziej zbliona do masy sodu, wic
4u + x 31u + 112u = 178u moemy przyj, e szukanym pierwiastkim jest sd
x 31u = 62u 2.25.
x=2 twierdzenie to nie jest prawdziwe, jako przykad
2.21. wemy tlenki azotu (przyjmiemy take hipotetyczne
a) Ar(E) + 2 Ar(O) = 44u istnienie azotu o wartoci VI, VII i VIII)
Ar(E) + 2 16u = 44u Mr(N2O) = 2 Ar(N) + Ar(O) = 2 14u + 16u = 44u
Ar(E) = 12u Mr(NO) = Ar(N) + Ar(O) = 14u + 16u = 30u
E wgiel Mr(N2O3) = 2 Ar(N) + 3 Ar(O) = 2 14u + 3 16u =
b) 2 Ar(E) + 3 Ar(S) = 208u 76u
2 Ar(E) + 3 32u = 208u Mr(NO2) = Ar(N) + 2 Ar(O) = 14u + 2 16u = 46u
2 Ar(E) = 112u Mr(N2O5) = 2 Ar(N) + 5 Ar(O) = 2 14u + 5 16u =
Ar(E) = 56u 108u
E elazo Mr(NO3) = Ar(N) + 3 Ar(O) = 14u + 3 16u = 62u
a) 2 Ar(H) + Ar(E) + 4 Ar(O) = 98u Mr(N2O7) = 2 Ar(N) + 7 Ar(O) = 2 14u + 7 16u =
2 1u + Ar(E) + 4 16u = 32u 140u
Ar(E) = 32u Mr(NO4) = Ar(N) + 4 Ar(O) = 14u + 4 16u = 78u
E siarka
2.22.
Mr(Bx) = x 11u = 132u
x = 132 : 11 = 12u
czsteczka boru skada si z 12 atomw
2.23.
a) ukadamy nierwno
moli wodoru i 6 p moli atomw tlenu, czna ilo
140 Mr
wszystkich atomw
n = 6 p + 12 p + 6 p = 24 p moli = 24 p 6,02
1023 = p 1,44 1025 atomw
100 2.34.
1 mol siarczku glinu (Al2S3) zawiera 2 mole glinu i 3
mole siarki, zatem 0,6 mola tego siarczku zawiera:
60 nAl = 0,6 2 = 1,2 mola
nS = 0,6 3 = 1,8 mola
2.35.
20 w 1 molu kwasu siarkowego(VI) (H2SO4) znajduj si
wart. 4 mole tlenu, zatem w 2 molach tego kwasu:
I II n = 2 4 = 8 moli
III IV V VI VII VIII
2.36.
w 1 molu wody (H2O) znajduj si 2 mole wodoru i 1
2.2 Mol.
mol tlenu, zatem w 3 molach wody:
nH = 2 3 = 6 moli
(w opisach czsto bdzie uywany skrt mylowy np. 3
nO = 1 3 = 3 mole
mole elaza, co oczywicie oznacza 3 mole atomw
2.37.
elaza; 2 mole tlenku glinu, co oznacza 2 mole
1 mol chlorku wapnia (CaCl2) zawiera 1 mol wapnia i
czsteczek tlenku glinu)
2 mole chloru, oczywicie 1 milimol chlorku wapnia
2.26.
(CaCl2) zawiera 1 milimol wapnia i 2 milimole chloru,
a) 6,02 1023 atomw miedzi
zatem 2 milimole tej soli zawieraj:
b) 6,02 1023 czsteczek amoniaku
nCa = 1 2 = 2 milimole
c) 6,02 1023 czsteczek tlenu
nCl = 2 2 = 4 milimole
d) 6,02 1023 atomw wodru
2.38.
2.27.
a) w 1 molu tego zwizku znajduj si 2 mole elaza i
n = 0,25 6,02 1023 = 1,505 1023
3 mole tlenu, zatem stosunek jest nastpujcy
2.28.
Fe : O = 2 : 3
milimol to 1/1000 mola
b) w 1 molu tego zwizku znajduje si 1 mol wgla i
n = 0,1 6,02 1023 : 1000 = 6,02 1019
1 mol tlenu, zatem stosunek jest nastpujcy
2.29.
C:O=1:1
liczymy z proporcji
c) w 1 molu tego zwizku znajduj si 2 mole wodoru
1mol 6,02 1023 czsteczek i 2 mole tlenu, zatem stosunek jest nastpujcy
x 30,1 1023 czsteczek H:O=2:2=1:1
30,1 10 23 d) w 1 molu tego zwizku znajduje si 6 moli wgla,
x= = 5 moli
6,02 10 23 12 moli wodoru i 6 moli tlenu, zatem stosunek jest
2.30. nastpujcy
w 1 molu amoniaku (NH3) znajduj si 3 mole C : H : O = 6 : 12 : 6 = 1 : 2 : 1
wodoru, zatem w 5 molach: 2.39.
n = 3 5 = 15 moli = 15 6,02 1023 = 9,03 1024 a) tyle samo
2.31. b) wicej atomw zawiera mol wodoru, gdy mol
w 1 molu siarkowodoru (H2S) znajduj si 2 mole wodoru oznacza mol czsteczek wodoru, ktre jak
wodoru, zatem w 3 molach: wiemy skadaj si z 2 atomw
n = 2 3 = 6 moli = 6 6,02 1023 = 3,61 1024 c) milimol SO3 zawiera o 1 milimol wicej atomw
2.32. ni SO2
(kilomol to 1000 moli) 2.40.
w 1 molu kwasu siarkowego(VI) (H2SO4) znajduj si w 1 molu wody (H2O) znajduj si 2 mole wodoru i 1
4 mole tlenu, zatem w 2000 moli: mol tlenu, zatem w 7 molach wody znajduje si:
n = 4 2000 = 8000 moli = 8000 6,02 1023 = 4,81 n = 1 7 = 7 moli tlenu
1027 w 1 molu nadtlenku wodoru (H2O2) znajduj si 2
2.33. mole wodoru i 2 mole tlenu, zatem w 4 molach
w 1 molu glukozy znajduje si: 6 moli atomw wgla, nadtlenku wodoru znajduje si:
12 moli wodoru i 6 moli atomw tlenu, za w p moli n = 2 4 = 8 moli tlenu
glukozy znajduje si : 6 p moli atomw wgla, 12 p wicej tlenu jest w 4 molach nadtlenku wodoru

2.41. 1) Ar(N) = 14u
w 1 molu dwutlenku siarki (SO2) znajduje si 1 mol 2) Sr(N2) = 2 14u = 28u
siarki i 2 mole tlenu, zatem w 3 molach tego tlenku 3) mM = 2 14g = 28g
znajduj si: 4) mM = 14g
nS = 1 3 = 3 mole siarki 2.51.
nO = 2 3 = 6 moli tlenu 1) Ar(O) = 16u
w 1 molu trjtlenku siarki (SO3) znajduje si 1 mol 2) Sr(O2) = 2 16u = 32u
siarki i 3 mole tlenu, zatem w 3 molach tego tlenku 3) mM = 2 16g = 32g
znajduj si: 4) Sb(O2) = 32 1,66 10-24g = 5,31 10-23g
nS = 1 3 = 3 mole siarki 2.52.
nO = 2 3 = 9 moli tlenu a) m = 2 (2 65g + 16g) = 2 146g = 292g
1) w obu przypadkach znajduje si taka sama ilo b) m = 0,1 2 35,5g = 7,1g
siarki c) m = 6 1g = 6g
2) 3 mole trjtlenku siarki zawiera wicej tlenu ni 3 d) m = 0,01 (12 12g + 22 1g + 11 16g) = 0,01
mole dwutlenku siarki 342g = 3,42g
2.42. e) m = 0,5 24g = 12g
w 1 molu tlenku azotu(V) (N2O5) znajduje si 5 moli 2.53.
tlenu, zatem w 3 molach tego tlenku znajduj si: liczymy z proporcji
nO = 5 3 = 15 moli tlenu a) mM = 2 1g + 16g = 18g
w 1 molu tlenku azotu(II) (N2O3) znajduj si 3 mole 1 mol 18g
tlenu, zatem 15 moli tlenu znajduje si w: x 36g
ntlenku = 15 : 3 = 5 molach tlenku azotu(III) 1 36
2.43. x= = 2 mole
18
skoro mol to 6,02 1023 atomw, zatem jeden atom
a) mM = 2 1g = 2g
stanowi:
1 mol 2g
1
n= = 1,66 10 24 mola x 12g
6,02 10 23
1 12
x= = 6 moli
2.3. Masa mola. 2
c) mM = 2 16g = 32g
2.44. 1 mol 32g
1) Ar(Cu) = 64u x 3,2g
2) mM = 64g 1 3,2
x= = 0,1 mola
2.45. 32
1) Ar(Na) = 23u 2.54.
2) mM = 23g a) mM = 2 1g + 16g = 18g
1) Ab(Na) = 23u = 23 1,66 10-24g = 3,82 10-23g 1 mol 18g
2.46. x 9g
1) Sr(NH3) = 14u + 3 1u = 17u 1 9
2) mm = 14g + 3 1g = 17g x= = 0,5 mola
2.47. 18
1) Sr(H2SO4) = 2 1u + 32u + 4 16u = 98u b) jako gsto wody przyjmujemy: d = 1g/cm3
2) mM = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g mwody = d V = 1g/cm3 1 dm3 = 1g/cm3 1000 cm3 =
3) Sb(H2SO4) = 98 1,66 10-24g = 1,63 10-22g 1000g
2.48. a) mM = 2 1g + 16g = 18g
1) Sr(O2) = 2 16u = 32u 1 mol 18g
2) mm = 2 16g = 32g x 1000g
2.49. 1 1000
x= = 55,56 mola
(chlor jest jedynym pierwiastkiem, ktrego 18
przyjmowana przez nas masa atomowa nie jest liczb 2.55.
cakowit, lecz wynosi 35,5u) m = d V = 1,45g/cm3 1 dm3 = 1,45g/cm3 1000 cm3
1) Ar(Cl) = 35,5u = 1450g
2) Sr(Cl2) = 2 35,5u = 71u mM = 2 1g + 2 16g = 34g
3) mM = 2 35,5g = 71g 1 mol 34g
2.50. x 1450g
1 1450 x = 31g
x= = 42,65 mola pierwiastkiem oznaczonym symbolem E jest fosfor
34
2.56. 2.62.
1) Masa jednego kilomola wyraona w gramach jest np. H2SO4 i H3PO4 (98g); CO i N2 (28g)
liczbowo tysic razy wiksza od masy atomowej (lub 2.63.
czsteczkowej) wyraonej w atomowych jednostkach do oblicze przyjmiemy 1 mol substancji
masy a) mFe = 2 56g = 112g
2) Masa jednego milimola wyraona w gramach jest mS = 3 32g = 96g
liczbowo tysic razy mniejsza od masy atomowej (lub Fe : S = 112 : 96 = 7 : 6
czsteczkowej) wyraonej w atomowych jednostkach b) mCu = 2 64g = 128g
masy mO = 16g
2.57. Cu : O = 128 : 16 = 8 : 1
a) m = 2 0,001 (39g + 1g + 16g) = 2 0,001 56g = c) mC = 12g
0,112g mO = 2 16g = 32g
b) m = 0,2 1000 (2 1g + 32g + 4 16g) = 200 98g C : O = 12 : 32 = 3 : 8
= 19600g d) mAl = 27g
c) m = 0,1 0,001 2 14g = 0,0001 28g = 0,0028g mO = 3 16g = 48g
d) m = 10 1000 2 16g = 10000 32g = 320000g mH = 3 1g = 3g
e) m = 0,5 0,001 12g = 0,0005 12g = 0,006g Al : O : H = 27 : 48 : 3 = 9 : 16 : 1
f) m = 0,001 1000 56g = 56g 2.64.
2.58. ukadamy nierwno
a) mM = 23g + 1g + 16g = 40g m E 2S > m ES3
1 mol 40g 2 mE + mS > mE + 3 mS
x 0,4g mE > 2 mS
1 0,4 mE > 64g
x= = 0,01 mola masa mola pierwiastka E musi by wiksza od 64g
40
2.59. 2.65.
a) mM = 56g + 32g = 88g a) w jednym molu substancji znajduje si 6,02 1023
m = 176kg = 176000g czsteczek, liczymy mas mola substancji:
mwoda = 2 1g + 16g = 18g
1 mol 88g
18g 6,02 1023 czsteczek
x 176000g
1g x
1 176000
x= = 2000 moli = 2 kmole 6,02 10 23
80 x= = 3,34 10 22 czsteczek
2.60. 18
a) mM = x 55g + 4 32g = 293g mamoniak = 3 1g + 14g = 17g
x 55g + 128g = 293g 17g 6,02 1023 czsteczek
x 55g = 165g 1g y
x = 165g : 55g 6 ,02 10 23
x=3 y= = 3,54 10 22 czsteczek
17
b) mM = 2 23g + 12g + x 16g = 106g wicej czsteczek znajduje si w 1g amoniaku
46g + 12g + x 16g = 106g b) mtlen = 2 16g = 32g
46g + 12g + x 16g = 106g
32g 6,02 1023 czsteczek
58g + x 16g = 106g
x 16g = 48g 1g x
x = 48g : 16g 6,02 10 23
x= = 1,88 10 22 czsteczek
x=3 32
2.61 mwodr = 2 1g = 2g
a) mM = 32g + 3 x = 80g 2g 6,02 1023 czsteczek
3 x = 48g 1g y
x = 16g
6 ,02 10 23
pierwiastkiem oznaczonym symbolem E jest tlen y= = 3,01 10 23 czsteczek
b) mM = 4 1g + 2 x + 7 16g = 178g 3
4g + 2 x + 112g = 178g wicej czsteczek znajduje si w 1g wodoru
2 x + 116g = 178g c) m H 2SO 4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
2 x = 62g
98g 6,02 1023 czsteczek 48g 3 6,02 1023 atomw
1g x 10g y
6,02 10 23 10 3 6 ,02 10 23
x= = 6,14 10 21 czsteczek y= = 3,76 10 23 atomw
98 48
m H 3PO 4 = 3 1g + 31g + 4 16g = 98g obie prbki zawieraj rwn ilo atomw
98g 6,02 1023 czsteczek d) m N 2 = 2 14g = 28g
1g y jeden mol czsteczek N2 zawiera 2 mole atomw
azotu, zatem proporcja ma posta
6 ,02 10 23
y= = 6 ,14 10 21 czsteczek 28g 2 6,02 1023 atomw
98
1g x
obie prbki zawieraj rwn ilo substancji
2.66. 2 6,02 10 23
x= = 4,3 10 22 atomw
a) w jednym molu substancji znajduje si 6,02 1023 28
czsteczek, liczymy mas mola substancji: mCO = 12g + 16g = 28g
mAl = 27g jeden mol czsteczek CO zawiera cznie 2 mole
27g 6,02 1023 atomw atomw (mol atomw wgla i mol atomw tlenu),
1g x zatem proporcja ma posta
6,02 10 23 28g 2 6,02 1023 atomw
x= = 2,23 10 22 atomw 1g y
27
mFe = 56g 2 6 ,02 10 23
y= = 4 ,3 10 22 atomw
56g 6,02 1023 atomw 28
1g y obie prbki zawieraj rwn ilo atomw
e) mHe = 4g
6 ,02 10 23
y= = 1,08 10 22 atomw 4g 6,02 1023 atomw
56
2g x
wicej atomw zaiera 1g glinu
2 6,02 10 23
b) m O 2 = 2 16g = 32g x= = 3,01 10 23 atomw
jeden mol czsteczek O2 zawiera 2 mole atomw 4
tlenu, zatem proporcja ma posta b) m H 2 = 2 1g = 2g
32g 2 6,02 1023 atomw jeden mol czsteczek H2 zawiera 2 mole atomw
1g x wodoru, zatem proporcja ma posta
2 6,02 10 23 2g 2 6,02 1023 atomw
x= = 3,76 10 22 atomw 0,5g x
32
0,5 2 6,02 10 23
m N 2 = 2 14g = 28g x= = 3,01 10 23 atomw
jeden mol czsteczek N2 zawiera 2 mole atomw 2
azotu, zatem proporcja ma posta obie prbki zawieraj rwn ilo atomw
2.67.
28g 2 6,02 1023 atomw
mS = 32g
1g y
32g 6,02 1023 atomw
2 6 ,02 10 23 16g x
y= = 4 ,3 10 22 atomw
28 16 6,02 10 23
wicej atomw zaiera 1g azotu x= = 3,01 10 23 atomw
32
c) m O 2 = 2 16g = 32g
mMg = 24g
jeden mol czsteczek O2 zawiera 2 mole atomw 24g 6,02 1023 atomw
tlenu, zatem proporcja ma posta
y 3,01 1023 atomw
32g 2 6,02 1023 atomw
24 3,01 10 23
10g x y= = 12g
6,02 10 23
10 2 6,02 10 23
x= = 3,76 10 23 atomw naley odway 12g magnezu
32 2.68.
m O 3 = 3 16g = 48g mMgO = 24g + 16g = 40g
jeden mol czsteczek O3 zawiera 3 mole atomw 40g 6,02 1023 czsteczek
tlenu, zatem proporcja ma posta 10g x
10 6,02 10 23 3,2 6,02 10 23
x= = 1,505 10 23 czsteczek x= = 6,02 10 22 atomw
40 32
taka ilo czsteczek znajduje si w 10g MgO, policzmy teraz mas azotu, ktra zawiera tak sam
policzmy zatem mas Cu2O, ktra zawiera tak sam ilo atomw (nalee pamita, e w jednym molu
ilo czsteczek czsteczek azotu znajduj si 2 mole atomw azotu)
m Cu 2O = 2 64g + 16g = 144g m N 2 = 2 14g = 28g
144g Cu2O 6,02 1023 atomw 28g 2 6,02 1023 atomw
y 1,505 1023 atomw y 6,02 1022 atomw
144 1,505 10 23 28 6,02 10 22
y= = 36g Cu2O y= = 1,4g
6,02 10 23 2 6,02 10 23
2.69. c) mHe = 4g
zadanie to posiada zmienn p, ktra musi take podana w zadaniu masa helu to masa jednego mola
pojawi si w naszym wyniku i nie naley jej helu, zatem zawiera ona 6,02 1023 atomw
traktowa jako niewiadom m N 2 = 2 14g = 28g
m O 2 = 2 16g = 32g 28g 2 6,02 1023 atomw
otrzymujemy proporcj: x 6,02 1023 atomw
32g 6,02 1023 czsteczek 28 6,02 10 23
p x x= = 14g
2 6,02 10 23
p 6,02 10 23
x= czsteczek d) przykad ten rozwizujemy analogicznie jak zad
32 2.69 (pamitajc, i teraz szukamy ilo atomw a nie
m N 2 = 2 14g = 28g czsteczek).
28g 6,02 1023 czsteczek m C 2 H 4 = 2 12g + 4 1g = 28g
p 6,02 10 23 wiemy, e jeden mol tej substancji zawiera cznie 6
y czsteczek moli atomw (2 mole atomw wgla i 4 mole atomw
32
wodoru), otrzymujemy proporcj:
28 p 6,02 10 23
y= = 0,875p 28g 6 6,02 1023 atomw
32 6,02 10 23 p x
(celowo wynik z pierwszej proporcji nie zosta
p 6 6,02 10 23
skrcony, gdy jak widzimy jest to wygodniejsze dla x= atomw
oblicze w drugiej proporcji) 28
2.70. policzmy teraz mas azotu, ktra zawiera tak sam
a) m H 2 = 2 1g = 2g ilo atomw (nalee pamita, e w jednym molu
czsteczek azotu znajduj si 2 mole atomw azotu)
jeden mol czsteczek H2 zawiera 2 mole atomw
m N 2 = 2 14g = 28g
wodoru, zatem proporcja ma posta
2g 2 6,02 1023 atomw 28g 2 6,02 1023 atomw
1g x p 6 6,02 10 23
y czsteczek
2 6,02 10 23 28
x= = 6,02 10 23 atomw
2 28 p 6 6,02 10 23
y= = 3p
policzmy teraz mas azotu, ktra zawiera tak sam 28 2 6,02 10 23
ilo atomw (nalee pamita, e w jednym molu (celowo wynik z pierwszej proporcji nie zosta
czsteczek azotu znajduj si 2 mole atomw azotu) skrcony, gdy jak widzimy jest to wygodniejsze dla
m N 2 = 2 14g = 28g dalszych oblicze)
28g 2 6,02 1023 atomw 2.71.
mM = 64g
y 6,02 1023 atomw
w jednym molu miedzi znajduje si 6,02 1023
28 6,02 10 23
y= = 14g atomw
2 6,02 10 23 64g 6,02 1023 atomw
b) mS = 32g 12,8g x
32g 6,02 1023 atomw 12,8 6,02 10 23
3,2g x x= = 1,2 6,02 10 23
64

2.72. Ar(Au) = 197g
mM = 12g + 2 16g = 44g mMAuCl3 = 197g + 3 35,5g = 303,5g
44g 6,02 1023 czsteczek 197g Au 303,5g AuCl3
x 2 1023 czsteczek x 2000g AuCl3
44 2 10 23 2000 197
x= = 14,62g x= = 1298,2g Au
6,02 10 23 303,5
2.73. wicej zota znajduje si w 2kg chlorku zota
najpierw liczymy mas rtci 2.78.
m mM = 32g + 3 16g = 80g
d= Ar(O) = 16g
V
w 1 molu tlenku znajduj si 3 mole tlenu o masie:
g
m = d V = 13,5 3 5cm 3 = 67,5g m = 3 16g = 48g
cm 80g SO3 48g O
masa molowa rtci jest rwna: x 0,16g O
mM = 201g
80 0,16
201g 6,02 1023 atomw x= = 0,267g SO3
48
67,5g x
2.79
67,5 6,02 10 23
x= = 2,02 10 23 atomw Ar(Na) = 23g
201 w 1 molu tlenku znajduj si 2 mole sodu o masie:
2.74. m = 2 23g = 46g
wyznaczamy mas molow feromonu 1 mol 46g Na
mM = 19 12g + 38 1g + 16g = 282g 0,4 mola x
282g 6,02 1023 atomw 46 0,4
10-12g x x= = 18,4g
1
10 12 6,02 10 23 2.80.
x= = 2,13 10 9 atomw
282 Ar(O) = 16g
2.75. w 1 molu tlenku znajduj si 2 mole tlenu o masie:
najpierw liczymy ile kropli znajduje si w 100kg m = 2 16g = 32g
wody morskiej (jeden miligram to jedna tysiczna 1 mol 32g O
grama, a kilogram to tysic gramw): x 160g O
100kg 10 8 mg 160
nk = = = 3,03 10 6 x= = 5 moli
33mg 33mg 32
liczymi ilo atomw zawartych w podanej w zadaniu 2.81.
masie wody: mM = 2 27g + 3 32g = 150g
na = 3,03 106 50 109 =1,52 1017 atomw w 1 molu siarczku znajduj si 3 mole siarki,
masa mola zota wynosi: 150g Al2S3 3 mole S
mM = 197g 75g Al2S3 x
197g 6,02 1023 atomw 75 3
x= = 1,5 mola
x 1,52 1017 atomw 150
197 1,52 1017 2.82.
x= = 4,97 10 5 g masa molowa kwasu siarkowego(VI) wynosi:
6,02 10 23
2.76. mM = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
1 mol dwutlenku wgla (masa mola substancji = 44g) w 1 molu kwasu siarkowego znajduj si 2 mole
zawiera 1 mol wgla (masa mola pierwiastka = 12g), wodoru, zatem z proporcji:
zatem: 98g H2SO4 2 mole H
12g C 44g CO2 19,6g H2SO4 x
x 220g CO2 19,6 2
x= = 0,4 mola
220 12 98
x= = 60g 2.83.
44
2.77. dla Cu2O:
musimy policzyc jaka ilo zota znajduje si w 2kg mMCuO = 2 64g + 16g = 144g
(2000g) chlorku zota w 1 molu tlenku znajduj si 2 mole miedzi o masie
m = 2 64g = 128g
144g Cu2O 128g Cu mM = 12g + 16g = 28g
5g Cu2O x 1 mol tlenku zawiera 1 mol tlenu o masie:
5 128 m = 16g
x= = 4,44g Cu 28g CO 16g C
144
dla CuO: 14g CO x
mM = 64g + 16g = 80g 16 14
x= = 8g
w 1 molu tlenku znajduje si 1 mol miedzi o masie: 28
m = 64g dla CO2:
80g Cu2O 64g Cu 1 mol tlenku zawiera 2 mole tlenu o masie:
5g Cu2O y m = 2 16g = 32g
5 64 1 mol 32g O
y= = 4g y 8g O (masa tlenu w 14g CO)
80
Nie, poszczeglne prbki zawieraj rne iloci 1 8
y= = 0,25 mola
miedzi 32
2.84. 2.87.
dla CO2: rozwizujemy analogicznie do 2.85.
w 1 molu tlenku znajduje si 1 mol wgla o masie: dla SO2:
m = 12g 1 mol tlenku zawiera 1 mol siarki o masie:
1 mol CO2 12g C m = 32g
0,5 mola CO2 x 1 mol SO2 32g S
12 0,5 2 mole SO2 x
x= = 6g C
1 2 32
x= = 64g
dla CO: 1
mM = 12g + 16g = 28g dla SO3:
w 1 molu tlenku znajduje si 1 mol wgla o masie: mM = 32g + 3 16g = 80g
m = 12g 1 mol tlenku zawiera 1 mol siarki o masie:
28g CO2 12g C m = 32g
12g CO2 y 80g SO3 32g S
12 12 y 64g S (masa siarki w 2 molach SO2)
y= = 5,14g C
28 80 64
y= = 160g
Tak. W pierwszej prbce znajduje si wicej wgla 32
2.85. 2.88.
dla NaOH: dla K2O
mM = 23g + 16g + 1g = 40g mM = 2 39g + 16g = 94g
1 mol wodorotlenku zawiera 1 mol sodu o masie: 1 mol tlenku (o masie 94g) zawiera 1 mol tlenu,
m = 23g 94g K2O 1 mol O
40g NaOH 23g Na 18,8g K2O x
20g NaOH x 18,8
x= = 0,2 mola
20 23 94
x= = 11,5g Na
40 dla N2O
taka ilo sodu znajduje si w 20g wodorotlenku mM = 2 23g + 16g = 62g
sodu; 1 mol tlenku (o masie 62g) zawiera 1 mol tlenu,
dla Na2O: 62g Na2O 1 mol O
mM = 2 23g + 16g = 62g y 0,2 mola O
1 mol tlenku zawiera 2 mole sodu o masie: 62 0 ,2
m = 2 23g = 46g y= = 12,4g
1
62g Na2O 46g Na 2.89.
y 11,5g Na siarczek tego trjwartociowego pierwiastka ma
62 11,5 posta E2S3, za tlenek E2O3
y= = 15,5g Na2O
46 dla siarczku:
2.86. mM(siarczku) = 2 mE + 3 mS = 2 mE + 3 32g = 2 mE
rozwizujemy analogicznie do 2.85. + 96g
dla CO: dla tlenku:
mM(tlenku) = 2 mE + 3 mO = 2 mE + 3 16g = 2 mE 5,6
+ 48g x= = 0,25 mola
22,4
mM(siarczku) = 1,5 mM(tlenku)
c)1 mol 22,4dm3
2 mE + 96g = 1,5 (2 mE + 48g)
2 mE + 96g = 3 mE + 72u x 11,2dm3
11,2
mE = 24g x= = 0,5 mola
zgodnie z warunkami zadania jest to pierwiastek 22,4
trjwartociowy, zatem pierwistkiem o najbardziej 2.93.
zblionej masie molowej jest glin 1 mol = 1000 milimoli, za 1dm3 = 1000cm3
1000 milimoli 22400cm3
2.4. Objto mola w warunkach normalnych. x 1cm3
Prawo Avogadra. 1000
x= = 0,0446 milimoli
22400
2.90
2.94.
zgodnie z prawem Avogadra, mol kadego gazu w
1 mol = 0,001 kilomoli, za 1dm3 = 0,001m3
warunkach normalnych zajmuje 22,4dm3, a zatem
tak objto zajmuj: tlen, dwutlenek wgla, wodr; 0,001 kilomoli 0,0224m3
objtoci pozostaych substancji liczymy z wzoru na x 1m3
gsto: 0,001
x= = 0,0446 kilomoli
m 0,0224
d=
V 2.95.
m a) mMO2 = 2 16g = 32g
V= 32g O2 22,4dm3
d
dla wody d = 1g/cm3, a mM = 2 1g + 16g = 18g x 2dm3
Vwody = 18 : 1 = 18cm3 2 32
x= = 2,86g O2
dla siarki d = 2,07g/cm3, a Ar(S) = 32g 22,4
Vsiarki = 32 : 2,07 = 15,46cm3 b) mMN2 = 2 14g = 28g
2.91. 28g N2 22,4dm3
wszystkie substancje s gazami, ukadamy proporcj: x 500dm3
a) 1 mol 22,4dm3 5 28
0,2 mola x x= = 625g N2
22,4
0,2 22,4
x= = 4,48dm 3 c) mMCO = 12g + 16g = 28g
1 28g CO 22,4dm3
b) zamieniamy milimole na mole: 25 milimola =
x 0,025dm3
0,025 mola
28 0,025
1 mol 22,4dm3 x= = 0,03125g CO
0,025 mola x 22,4
0,025 22,4 2.96.
x= = 0,56dm 3 zgodnie z podanymi w zadaniu warunkami w kadym
1
zbiorniku znajduje si taka sama ilo czsteczek
c) zamieniamy kilomole na mole: 1,5 kilomola = 1500
gazw, najlejsz bdzie ten, w ktrym znajduje si
moli
zwizek/pierwiastek o najniszej masie mola, czyli
1 mol 22,4dm3 amoniak (17g), pozostae: tlen (32g), azot (28g),
1500 moli x dwutlenek wgla (44g)
1500 22,4 2.97.
x= = 33600dm 3 = 33,6m 3
1 a) mM = 2 16g = 32g
2.92. 32g 22,4dm3
ukadamy proporcj: 5g x
a)1 mol 22,4dm3 5 22,4
x 67,2dm3 x= = 3,5dm 3
32
67,2 b) mM = 12g + 2 16g = 44g
x= = 3 mole
22,4 44g 22,4dm3
b)1 mol 22,4dm3 12g x
x 5,6dm3
12 22,4 2.102.
x= = 6,11dm 3 w 1 cm3, gdy dla gazw, rwne objtoc (w tych
44
c) mM = 14g + 3 1g = 17g samych warunkach) zawieraj rwn ilo czsteczek
17g 22,4dm3 2.103.
w tym zadaniu policzy musimy ilo atomw a nie
0,2g x
czsteczek, jak wiemy wodr wystpuje w
0,2 22,4
x= = 0,264dm 3 czsteczkach dwuatomowych, czyli
17 2 mole 22,4dm3 = 22400cm3
d) mM = 2 14g + 16g = 44g
x 4cm3
44g 22,4dm3
24 1
4g x x= = mola
22400 2800
4 22,4
x= = 2,04dm 3 hel wystpuje oczywicie w formie atomw (a nie
44 czsteczek)
e) mM = 2 1g = 2g 1 mol 22400cm3
2g 22,4dm3 1
70g x mola y
2800
70 22,4
x= = 784dm 3 y=
22400
= 8cm 3
2 2800
2.98. (uycie uamka zwykego, a nie dziesitnego w
policzmy, jak objto zajmowaoby 0,2g wodoru w obliczeniach, uatwia je oraz nie zmusza nas do
warunkach normalnych wykonywania przyblie podczas zaokrglania)
2g 22,4dm3 2.104.
0,2g x zadanie to mona zrobi w sposb analogiczny jak
0,2 22,4 2.103. lub przeprowadzi nastpujce rozumowanie:
x= = 2,24dm 3 = 2240cm 3
2 jak wiemy w tych samych warunkach rwne objtoci
jak widzimy objto ta nie odpowiada objtoci gazw zawieraj tak sam liczb czsteczek,
naczynia, zatem nie mogy tam panowa warunki zamy, e 6dm3 gazw zawiera x czsteczek, wiemy,
normalne e 1 czteczka tlenku wgla zawiera 2 atomy, zatem x
2.99. czsteczek CO zawiera 2x atomw; 1 czsteczka
policzmy masy mola kadej z substancji amoniaku zawiera 4 atomy, zatem x czsteczek NH3
mM(azot) = 2 14g = 28g zawiera 4x atomw, czyli 2 razy wicej ni CO, z tego
mM(CO) = 12g + 16g = 28g wynika, e aby liczba atomw obu substancji bya
mM(etylen) = 2 12g + 4 1g = 28g sobie rwna, objto NH3 musi by 2 razy mniejsza
jak widzimy masy mola tych substancji s rwne, ni objto CO, czyli w tym zadaniu 3dm3
zatem rwne masy (co jest warunkiem zadania) 2.105.
zajmuj rwne objtoci, jeeli byyby to warunki przeprowadmy podobne rozumowanie jak w zad
normalne, mielibymy wtedy: 2.104.; jak wiemy w tych samych warunkach rwne
28g 22,4dm3 objtoci gazw zawieraj tak sam liczb
5g x czsteczek, zamy, p dm3 zawiera x czsteczek,
wiemy, e 1 czteczka amoniaku zawiera 1 atom
5 22,4
x= = 4dm 3 azotu, zatem x czsteczek NH3 zawiera x atomw
28 azotu; 1 czsteczka azotu zawiera 2 atomy azotu,
2.100. zatem x czsteczek N2 zawiera 2x atomw azotu, czyli
mm = 2 35,5g = 71g 2 razy wicej ni NH3, z tego wynika, e aby liczba
atomw obu substancji bya sobie rwna, liczba
71g 22,4dm3 czsteczek azotu musi by 2 razy mniejsza od liczby
5000g x czsteczek amoniaku, a co za tym idzie objto N2
5000 22,4 musi by 2 razy mniejsza ni objto NH3, czyli w
x= = 1577,5dm 3 1,58m 3
71 tym zadaniu 0,5 p dm3
2.101. 2.106.
1) nie 1g wodoru zawiera wicej czsteczek 1) tyle samo mol jest miar iloci czsteczek, a jak
(dokadnie 1/2 mola) ni 1g tlenu (1/32 mola) widzimy w obu przypadkach jest taka sama ilo moli
2) tak dla gazw rwne objtoc (w tych samych 2) tyle samo - w tych samych warunkach (co
warunkach) zawieraj rwn ilo czsteczek zakadamy) rwne objtoci gazw zawieraj tak
3) tak mol jest miar iloci, a obie te iloci s rwne sam liczb czsteczek
3) gram tlenu gdy 1g tlenu stanowi 1/32 mola 6 22,4
czsteczek tlenu (mM = 32g), za 1g ozonu 1/48 mola x= = 11,2dm 3
12
czsteczek ozonu (mM = 48g) 2.112.
2.107. 1) nieprawdziwe, prawda jedynie wtedy, kiedy
1) mol ozonu 1 mol tlenu czsteczkowego O2 warunki (temperatura, cinienie) dla tych gazw s
zawiera 2 mole atomw, za 1 mol ozonu O3 zawiera takie same
3 mole atomw 2) prawda
2) dm3 ozonu - w tych samych warunkach (co 3) prawda
zakadamy) rwne objtoci gazw zawieraj tak 2.113.
sam liczb czsteczek, jednak 1 czsteczka tlenu O2 1 mol czsteczek amoniaku (NH3) zawiera 3 mole
skada si z 2 atomw, za 1 czsteczka ozonu O3 z 3 atomw wodoru
atomw 22,4 dm3 3 mole
3) tyle samo 1g tlenu to 1/32 mola czsteczek tlenu
x p moli
(mM = 32g), czyli 2/32 = 1/16 mola atomw (kada
22,4 p
czsteczka skada si z 2 atomw), za 1g ozonu 1/48 x= = 7,47 p dm 3
mola czsteczek ozonu (mM = 48g), czyli 3/48 = 1/16 3
atomw (kada czsteczka ozonu skada si z 3 2.114.
atomw) 1 mol dwutlenku siarki zawiera 2 mole tlenu
2.108 22,4 dm3 2 mole O
tlen: 11,2 dm3 x
mM = 2 16g = 32g 11,2 2
x= = 1 mol
32g 1 mol 22,4
2g x mM(O) = 16g
2 1 2.115.
x= = 0,0625 mola czsteczek
32 1 mol tlenku zawiera 2 mole atomw azotu
wiemy, e kada z czsteczek skada si z 2 atomw, 22,4 dm3 2 mole N
zatem liczba atomw tlenu wynosi 0,125 mola p dm3 x
wodr: 2 p
wiemy, e kada z czsteczek skada si z 2 atomw, x= = 0,089 p moli
22,4
zatem liczba atomw wodoru wynosi 0,4 mola
2.116.
hel:
dla ClO2:
22,4dm3 1 mol He
mM = 35,5 + 2 16g = 67,5g
4,48 dm3 x 1 mol tlenku (67,5g) zawiera 1 mol chloru
4,48 67,5g 1 mol Cl
x= = 0,2 mola He
22,4 6,75g x
wodr > hel > tlen 6,75
2.109. x= = 0,1 mola
67,5
1 mol to 6,02 1023 czsteczek
dla Cl2O:
6,02 1023 22,4dm3
1 mol tlenku (22,4dm3) zawiera 2 mole chloru
12,04 1024 x 22,4 dm3 2 mole Cl
22,4 12,04 10 24 y dm3 0,1 mola Cl
x= = 448dm 3
6,02 10 23
22 ,4 0 ,1
2.110. y= = 1,12dm 3
2
1 mol to 6,02 1023 czsteczek 2.117.
6,02 1023 22,4dm3 = 22400cm3 liczymy ile tlenu zawarte jest w p dm3 trjtlenku
x 1cm3 siarki, 1 mol SO3 zawiera 3 mole O
6,02 10 23 22,4 dm3 SO3 3 mole O
x= = 2,69 1019 czsteczek
22400 p dm3 SO3 x
2.111. 3 p
x= moli
1 mol CO2 zawiera 1 mol C, czyli 12g 22,4
22,4 dm3 12g C 1 mol SO2 zawiera 2 mole O
x 6g C 22,4 dm3 SO2 2 mole O

3 p 22,4 1,96
y moli O x= = 43,9g
22,4 1
22 ,4 3 p 3 wiemy, e masa czsteczkowa jest rwna liczbowo
y= = p = 1,5 p dm 3 masie mola oraz, e jest liczb cakowit, zatem:
2 22 ,4 2
Sr = 44u
2.118.
2.122.
1 mol tlenku wgla zawiera 1 mol wgla (o objtoci
liczymy mas mola tego tlenku, 1 mol tlenku zajmuje
22,4dm3 = 22400cm3), zatem:
objto rwn 22,4dm3
22400 cm3 CO 1 mol C
1 dm3 1,96g
44,8 cm3 CO x
22,4 dm3 x
44,8 1
x= = 0,002 mola = 2 milimoleC 22,4 1,96
22400 x= = 43,9g
1
1 mol dwutlenku wgla zawiera 1 mol wgla,
wiemy, e masa czsteczkowa jest rwna liczbowo
oczywicie 1 milimol dwutlenku wgla zawiera 1
masie mola oraz, e jest liczb cakowit, zatem:
milimol wgla
Sr = 44u
1 milimol CO2 1 milimol C
szukamy, teraz tlenku azotu o takiej masie
y 2 milimole C Sr(N2O) = 2 14 + 16 = 44u
y = 2 milimole CO2 szukan substancj jest tlenek azotu(I)
2.119. 2.123.
wiemy, e 1 mol tlenku azotu(III) zawiera 2 mole liczymy mas mola tego gazu, 1 mol gazu zajmuje
azotu, zatem p kilomoli tlenku azotu(III) bdzie objto rwn 22,4dm3
zawierao 2 p kilomoli azotu 1 dm3 0,76g
1 mol tlenku azotu(II) zawiera 1 mol azotu, 22,4dm3 =
22,4 dm3 x
0,0224m3
22,4 0,76
0,0224m3 1 mol N = 0,001 kilomola N x= = 17g
x 2 p kilomoli 1
wiemy, e masa czsteczkowa jest rwna liczbowo
0,0224 2 p
x= = 44,8 p m 3 masie mola, zatem:
0,001 Sr = 17u
2.120. 1g 6,02 1023u
do oblicze przyjmowa bdziemy 1 mol kadej y 17u
substancji, poniewa wszystkie substancje podane w
1 17
zadaniu s gazami, zatem objto 1 mola bdzie staa y= = 2 ,82 10 23 g
i bdzie wynosi 22,4dm3 6 ,02 10 23
a) mm = 2 16g = 32g 2.124.
m 32g g prawo Avogadra mwi nam o tym, e rwne iloci
d= = 3
= 1,43 gazw w tych samych warunkach zajmuj tak sam
V 22,4dm dm 3
objto, policzmy zatem ile bd zajmoway rwne
b) mm = 12g + 16g = 28g iloci (mol) kadego z metali
m 28g g
d= = 3
= 1,25 dla elaza:
V 22,4dm dm 3 mM = 56g
c) mm = 2 14g = 28g 7,86g 1cm3
m 28g g 56g x
d= = = 1,25
V 22,4dm 3
dm 3 56 1
x= = 7,12cm 3
d) mm = 2 1g = 2g 7,86
m 2g g dla glinu:
d= = 3
= 0,089
V 22,4dm dm 3 mM = 27g
e) mm = 2 1 + 32g = 34g 2,70g 1cm3
m 34g g 27g y
d= = = 1,52
V 22,4dm 3
dm 3 27 1
y= = 10cm 3
2.121 2 ,7
policzmy najpierw mas mola tego gazu (1 mol gazu jak widzimy objtoci te s rne, zatem prawo
zajmuje objto rwn 22,4dm3) Avogadra nie jest spenione
1 dm3 1,96g 2.125.
22,4 dm3 x zgodnie z definicj gstoci wzgldnej mamy:
S r (g ) 1
= 8,5 22,4dm 3
S r (H 2 ) mA
VA : VB = = mB : mA
S r (g ) = 8,5 S r (H 2 ) 1
22,4dm 3
S r (g ) = 8,5 2u m B
b) jako objto porwnawcz przyjmijmy 1dm3
S r (g ) = 17 u
dla gazu A:
2.126. mM = mA
policzmy ile bdzie way 1 mol (22,4dm3) argonu: zatem 1dm3 stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn:
1 dm3 1,78g mI = 1/22,4 mA
22,4 dm3 x dla gazu B:
22,4 1,78 mM = mB
x= = 39,9g
1 zatem 1dm3 stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn:
wiemy, e masa czsteczkowa/atomowa jest rwna mII = 1/22,4 mB
liczbowo masie mola oraz, e jest liczb cakowit, stosunek mas jednakowych objtoci wynosi:
zatem: 1
mA
m = 40u, widzimy, e jest to masa rwna masie 22,4
atomowej, zatem argon wystpuje w formie atomowej, m I : m II = 1 = mA : mB
a nie w formie czsteczkowej mB
22,4
2.127.
a) jako mas porwnawcz przyjmijmy 1g
dla tlenku wgla: 2.5. Objto molowa w rnych warunkach
mM = 12g + 16g = 28g cinienia i temperatury. Rwnanie Clapeyrona
zatem 1g stanowi 1/28 mola i zajmuje objto rwn:
V = 1/28 22,4dm3 2.129.
dla azotu: korzystamy z rwnania Clapeyrona:
mM = 2 14g = 28g pV = nRT
zatem 1g stanowi 1/28 mola i zajmuje objto rwn: nRT
V=
1/28 22,4dm3, moemy teraz policzy stosunek tych p
objtoci: sta R wyrazimy w jednostkach: (hPadm3)/(molK)
VCO : VN 2 = 1 / 28 22,4dm : 1 / 28 22,4dm = 1 : 1
3 3
hPa dm 3
3 1mol 83 ,1 298K
b) jako objto porwnawcz przyjmijmy 1dm ,
a) V = mol K = 24,28dm 3
dla tlenku wgla: 1020hPa
mM = 12g + 16g = 28g hPa dm 3
3
zatem 1dm stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn: 0,05mol 83,1 298K
1/22,4 28g b) V = mol K = 1,22dm 3
dla azotu: 1020 hPa
mM = 2 14g = 28g c) policzmy z proporcji ilo moli amoniaku
3
zatem 1dm stanowi 1/22,4 mola i ma mas rwn: 1 mol 22,4 dm3
1/22,4 28g x 10 dm3
m CO : m N 2 = 1 / 22,4 28g : 1 / 22,4 28g = 1 : 1 10 1
x= = 0,446 mola
2.128. 22,4
a) jako mas porwnawcz przyjmijmy 1g, hPa dm 3
dla gazu A: 0,446mol 83,1 298K
V = mol K = 10,83dm 3
mM = mA 1020hPa
zatem 1g stanowi 1/mA mola i zajmuje objto d) mM = 2 14g = 28g
rwn: zatem 14g to 0,5 mola czsteczek azotu
VA = 1/mA 22,4dm3
hPa dm 3
dla gazu B: 0,5mol 83,1 298K
mM = mB V= mol K = 12,14dm 3
zatem 1g stanowi 1/mB mola i zajmuje objto 1020 hPa
rwn: 2.130.
3
VB = 1/mB 22,4dm , moemy teraz policzy pV = nRT
stosunek tych objtoci: pV
n=
RT
1010hPa 2,4dm 3 0 ,401 22 ,4
n= = 0,1 mola x= = 8,98dm 3
hPa dm 3 1
83,1 291K 2.136.
mol K
2.131. do oblicze zamy ilo amoniaku rwn 1 mol
najpierw liczymy ilo moli mM = 14g + 3 1g = 17g
nRT
n=
pV V=
RT p
1013hPa 0,03dm 3 hPa dm3
n= = 0,00125 mola 1mol 83,1 291K
hPa dm 3 V= mol K = 23,95dm3
83,1 293K 1010hPa
mol K
m 17g g
wyznaczamy nastpnie mas molow SO2: d= = 3
= 0 ,71 3
mM = 32g + 2 16g = 64g V 23,95dm dm
m = 0,00125 64g = 0,08g 2.137.
2.132. policzmy jak ilo moli stanowi 1dm3 gazu w tych
najpierw liczymy ilo moli chloru (Cl2) warunkach:
mM = 2 35,5g = 71g pV
n=
1 mol 71g RT
x 5000g 1000hPa 1dm 3
n= = 0 ,0411 mola
x=
5000
= 70,42 mole hPa dm 3
83,1 293K
71 mol K
nRT mas mola policzmy z proporcji (znajc gsto
V=
p wiemy, e 1dm3 way 1,15g i policzylimy, e
hPa dm 3 stanowi 0,0411 mola)
70,42mol 83,1 295K 0,0411 mola 1,15g
V= mol K = 1704dm 3 1,7m 3
1013hPa 1 mol x
1 1,15
2.133. x = 27 ,98g
1 mol amoniaku zawiera 3 mole wodoru, zatem k moli 0 ,0418
atomw wodoru znajduje si w 1/3 k moli amoniaku wiemy, e liczbowo masa mola jest rwna masie
nRT 1 RT czsteczkowej i e jes to liczba cakowita, zatem:
V= = k Sr(g) = 28u
p 3 p
2.134. 2.138.
liczymi liczb moli: znajc gsto suchego lodu, wiemy, e 1cm3 tej
pV substancji bdzie way 1,5g policzmy jaka to cz
n= mola:
RT mM = 12g + 2 16g = 44g
1013hPa 22 ,4dm 3 44g 1 mol
n= = 0 ,926 mola
hPa dm 3 1,5g x
83,1 295K
mol K 1,5
liczba czsteczek jest rwna: x= = 0 ,0341 mola
44
ncz = 0,926 6,02 1023 = 5,57 1023 czsteczek liczymi cinienie panujce w zbiorniku
2.135. pV = nRT
liczymy ilo czsteczek tlenu
nRT
pV p=
n= V
RT
hPa dm 3
1000hPa 10dm 3 0,0341mola 83,1 294K
n= = 0 ,401 mola mol K
hPa dm 3 p= = 833 hPa
83,1 300K 1dm 3
mol K 2.139.
objto dwutlenku wgla policzymy z proporcji: liczymy ilo moli czsteczek, wchodzcych w skad
1 mol 22,4 dm3 powietrza:
0,401 mola x pV
n=
RT
1013hPa 100000dm 3 3.4.
n= = 4160 ,5 moli korzystajc z prawa zachowania masy atwo moemy
hPa dm 3
83,1 293K obliczy, e jeeli z 60g Mg otrzymano 100g MgO, to
mol K masa tlenu zuytego w reakcji wynosi 40g, zatem
rednia masa mola powietrza wynosi 28,9g stosunek masowy pierwiastkw w tym zwizku
zatem liczymy mas powietrza wynosi:
m = 4160,5 28,9g = 120238g Mg : O = 60 : 40 = 3 : 2
zgodnie z wzorem na gsto: 3.5.
m
d= liczymy z proporcji ilo tlenu, ktr otrzymamy z
V rozkadu 65,1g HgO, wiemy, e czna masa prbki w
m 120238g pierwszym dowiadczeniu wynosia:
V= = = 158208cm 3 158m 3 mHgO = 20,1g + 1,6g = 21,7g, zatem:
d g
0 ,76 3 21,7g HgO 1,6g O
cm
2.140. 65,1g HgO x
nie; wzr na objto ma posta 65,1 1,6
x= = 4 ,8g O
pV = nRT 21,7
nRT HgO skada si jedynie z rtci i tlenu, zatem masa
V= rtci w 65,1g tlenku wynosi:
p
w warunkach normalnych wyraenie RT/p ma mHgO = 65,1g 4,8g = 60,3g
warto 22,4 [1/mol], jednak tak sam warto 3.6.
miaoby, gdyby temperatura wzrosa 2 razy oraz skoro mied reaguje z siark w stosunku 4 : 1, zatem
cinienie wzroso 2 razy: stosunek masy miedzi do masy siarczku wynosi 4 : 5
(poniewa, jeli reagowaoby 4g Cu z 1g S
hPa dm 3
1mol 83,1 546K powstaoby 5g Cu2S), zatem liczymy z proporcji:
V= mol K = 22,4dm 3 4g Cu 5g Cu2S
2026hPa x 80g Cu2S
zatem jedynym, oglnym warunkiem, aby objto 1
80 4
mola gazu bya rwna objtoci 1 mola gazu w x= = 64g Cu
warunkach normalnych jest przyjcie przez wyraenie 5
RT/p wartoci 22,4 [1/mol] pozosta mas stanowi siarka, czyli:
mS = 80g 64g = 16g
Rozdzia 3. Stechiometria wzorw chemicznych 3.7.
skoro elazo reaguje z siark w stosunku 7 : 4, zatem
3.1. Prawo staoci skadu (prawo Prousta) stosunek masy elaza do masy siarczku wynosi 7 : 11
(poniewa, jeli reagowaoby 7g Fe z 4g S
3.1. powstaoby 11g Fe2S3), zatem liczymy z proporcji:
nie twierdzenie to nie jest prawdziwe, gdy istniej 7g Fe 11g Fe2S3
zwizki majce taki sam skad procentowy x 66g Fe2S3
pierwiastkw, ale majce inn ilo atomw, lub inn 7 66
x= = 42g Fe
struktur np. C2H2 (acetylen) i C6H6 (benzen); NO2 11
tlenek azotu(IV) i N2O4 tlenek azotu(IV) w postaci pozosta mas stanowi siarka, czyli:
dimerycznej; mS = 66g 42g = 24g
3.2. 3.8.
nie, gdy prawo staoci skadu odnosi si do wiemy, e wodr reaguje z tlenem w stosunku
konkretnego zwizku chemicznego, a nie do pocze objtociowym i ilociowym 2 : 1, stosunek ten
dwch pierwiastkw, zatem zwizki majce w sobie naley zamieni na stosunek masowy
te same pierwiastki, ale o rnych wartociowociach mH = 2 1g = 2g
maj inny stosunek masowy poszczeglnych mO = 16g
pierwiastkw. mH : mO = 2 : 16 = 1 : 8
3.3. skoro wodr reaguje z tlenem w stosunku masowym
liczymy z proporcji 1 : 8, zatem stosunek masy wodoru do masy wody
4g Cu 1g O wynosi 1 : 9 (poniewa, jeli reagowaoby 1g H2 z 8g
x 8g O O2 powstaoby 9g H2O), liczymy z proporcji:
48 1g H2 9g H2O
x= = 32g
1 x 0,036g H2O
1 0 ,036 mCu1 : mCu2 = 128 : 64 = 2 : 1
x= = 0 ,004g H 2 2) dla N2O:
9
pozosta mas stanowi tlen, czyli: mN1 = 2 14g = 28g
mtlen = 0,036g 0,004g = 0,032g mO1 = 16g,
3.9. zatem na 16g tlenu przypada 28g azotu
najpierw liczymy skad masowy zwizkw dla NO:
powstaych po rozkadzie wglanu wapnia mN2 = 14g
dla: CaO mO2 = 16g,
stosunek masowy wapnia do tlenu wynosi 5 : 2, zatem zatem na 16g tlenu przypada 14g azotu
stosunek masy wapnia do masy tlenku wapnia wynosi dla N2O3:
5 : 7 (poniewa, jeli reagowaoby 5g Ca z 2g O2 mN3 = 2 14g = 28g
powstaoby 7g CaO), zatem liczymy z proporcji: mO3 = 3 16g = 48g,
5g Ca 7g CaO na 48g tlenu przypada 28g azotu, zatem na 16g tlenu
przypada 9,(3)g azotu
x 14g H2O
dla NO2:
5 14
x= = 10g Ca mN4 = 14g
7 mO4 = 2 16g = 32g,
pozosta mas stanowi tlen, czyli: na 32g tlenu przypada 14g azotu, zatem na 16g tlenu
mtlen1 = 14g 10g = 4g przypada 7g azotu
analogicznie liczymy dla CO2 dla N2O5:
3g C 11g CO2 mN5 = 2 14g = 28g
y 11g CO2 mO5 = 5 16g = 80g,
y = 3g C na 80g tlenu przypada 28g azotu, zatem na 16g tlenu
pozosta mas stanowi tlen, czyli: przypada 5,6g azotu
mtlen2 = 11g 3g = 8g w kadym przypadku porwnywalimy ilo azotu do
liczymy czn mas tlenu mcO = 4g + 8g = 12g tej samej masy tlenu (16g), w efekcie otrzymujemy:
Ca : C : O = 10 : 3 : 12 mN1 : mN2 : mN3 : mN4 : mN5 = 28 : 14 : 9,(3) : 7 : 5,6
3.10. wynik mnoymy przez 30, aby pozby si liczb
zadanie rozwizujemy analogicznie jak 3.9. niecakowitych
dla Na2O: mN1 : mN2: : mN5 = 840 : 420 : 280 : 210 : 168
23g Na 31g Na2O nastpnie dzielimy przez 28,
x 62g Na2O mN1 : mN2: : mN5 = 60 : 30 : 15 : 10 : 6
23 62 3.12.
x= = 46g Na dla SO2:
31
32g 32g
pozosta mas stanowi tlen, czyli: %S = 100% = 100% = 50%
mtlen1 = 62g 46g = 16g 32g + 2 16g 64g
dla SO2: dla SO3:
1g S 2g SO2 32g 32g
y 64g SO2 %S = 100% = 100% = 40%
32g + 3 16g 80g
1 64
y= = 32g S 3.13.
2 12g 12g
pozosta mas stanowi tlen, czyli: %C = 100% = 100% = 12%
40g + 12g + 3 16g 100g
mtlen2 = 64g 32g = 32g
liczymy czn mas tlenu mcO =16g + 32g = 48g 3.14.
Na : S : O = 46 : 32 : 48 = 23 : 16 : 24 czna ilo azotu w 1 molu nawozu to 6 moli, ich
3.11. masa wynosi:
1) dla Cu2O: mN = 6 14g = 84g
mCu1 = 2 64g = 128g masa 1 mola nawozu:
mO1 = 16g, m = 2 (14g + 4g) + 32g + 4 16g + 2 (2 14g + 4
zatem na 16g tlenu przypada 128g miedzi 1g + 3 16g = 2 18g + 96g + 2 80g = 312g
84g
dla CuO: %N = 100% = 28,8%
mCu2 = 64g 292g
mO2 = 16g, 3.15.
zatem na 16g tlenu przypada 64g miedzi, jak wida w mM = 2 64g + 32g = 160g
obu przypadkach mamy rwn ilo tlenu zatem: mS = 32g
32g 3.21.
%S = 100% = 20% nie, poniewa masy atomowe sodu i potasu s rne
160g
reszt stanowi siarka, wic: (dokadniej: masa atomowa sodu jest mniejsza od
%S = 100% - 20% = 80% masy atomowej potasu, zatem procent chloru w
3.16. chlorku sodu jest wyszy)
mM = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g 3.22.
mS = 32g 1) tak poniewa nie jest wana masa, lecz skad
mH = 2 1g = 2g atomowy zwizku
2) nie patrz wyej
32g
%S = 100% = 32 ,65% 3.23.
98g nie musimy nawet wykonywa oblicze, atwo
2g zauway, e istniej 3 pary zwizkw rnicych si
%H = 100% = 2 ,04%
98g od siebie skadem atomowym, a co wicej,
reszt stanowi tlen, wic: porwnujc ich indeksy stechiometryczne widzimy,
%O = 100% - 32,65% - 2,04% = 65,31% e stanowi wielokrotno indeksw
3.17. stechiometrycznych drugich zwizkw
widzimy, e wszystkie zwizki zawieraj tyle samo 1) C2H2 i C6H6
sodu i siarki, zatem najwyszy procent siarki bdzie 2) ClO3 i Cl2O6
zawiera zwizek o najmniejszej iloci tlenu, czyli 3) NO2 i N2O4
Na2S2O3 3.24.
3.18. liczymy mas mola P2O5:
dla H2O: mtlenku = 2 31g + 5 16g = 142g
2 1g 2g liczymy mas mola Ca3(PO4)2:
%H = 100% = 100% = 11,1% msoli = 3 40g + 2 31g + 8 16g = 310g
2 1g + 16g 18g
142g
dla H2SO4: % P2 O 5 = 100% = 45,8g
2 1g 2g 310g
%H = 100% = 100% = 2% 3.25.
2 1g + 32g + 4 16g 98g
tlenek ma wzr EO2, moemy zatem uoy rwnanie:
dla NH3:
2 16g 32g
3 1g 3g %O = 100% = 100% = 13,4%
%H = 100% = 100% = 17 ,6% m E + 2 16g m E + 32g
14g + 3 1g 17g
32g
najwikszy procent wodoru zawiera amoniak = 0 ,134
3.19. m E + 32g
skoro stosunek masowy siarki do tlenu wynosi 2 : 3, 32g = 0 ,134m E + 4 ,288g
zatem stosunek masy siarki do masy tlenku wynosi 2 :
0 ,134m E = 27 ,712g
5 (poniewa, jeli reagowaoby 2g S z 3g O
powstaoby 5g tlenku), zatem m E = 206 ,8g 207g
2g podany wynik co do wartoci jest rwny masie
%S = 100% = 40%
5g atomowej oowiu, wic pierwiastkiem E jest ow
reszt stanowi tlen, czyli 3.26.
%O = 100% - 40% = 60% liczymy mas azotu w azotku
3.20. mN = 0,189 148u = 28g
skoro stosunek masowy Fe : C : O = 14 : 3 : 12, zatem z czego wynika, e azotek ten zawiera 2 aomy azotu,
stosunek masy Fe do masy zwizku wynosi 14 : 29 skoro azot jest trjwartociowy, moliwe wzory
(poniewa, jeli reagowaoby 14g Fe z 3g C i 12g O azotkw to E3N2, EN2 (pozostae moliwoci
powstaoby 19g zwizku), zatem odpadaj, gdy wzory np. E2N2, E6N2 nie s
14g poprawne), policzmy mas pierwiastka E w azotku
% Fe = 100% = 48,3% EN2:
29g mE = 148 28g = 120g
analogicznie nie ma pierwiastka o takiej masie, zatem EN2 odpada,
3g wzr azotku musi mie posta E3N2, a std:
%C = 100% = 10 ,3%
29g mE = 148 28g = 120g
reszt stanowi tlen, czyli Ar(E) = 120u : 3 = 40u
%O = 100% - 48,3% - 10,3% = 41,1% pierwiastkiem E jest wap

3.27. 3,04g
wzr siarczanu E2SO4, uumy rwnanie na zawarto %Cl = 100% = 60 ,8% Cl
5g
procentow siarki w tym zwizku chemicznym 3.30.
32u
%S = 100% = p% liczymy mas tlenu w tlenku metalu:
2 A r + 32u + 4 16u mtlen1 = 0,258 13g = 3,354g
32u p reszt stanowi metal, zatem:
= mm = 13g 3,354g = 9,646g
2 A r + 32u + 64u 100
liczymy mas tlenu w tlenku niemetalu:
32u p mtlen2 = 0,563 10g = 5,63g
=
2 A r + 96u 100 reszt stanowi niemetal, zatem:
p 2 A r + p 96u = 3200u mnm = 10g 5,63g = 4,37g
liczymy czn mas tlenu:
p m E = 1600u p 48u mtlen = mtlen1 + mtlen2 = 3,354g + 5,63g = 8,984g
1600u masa zwizku:
mE = 48u
p m = 13g + 10g = 23g
9 ,646g
3.28. % metal = 100% = 42%
wglan tego metalu ma wzr E(CO3)W/2, gdzie W to 23g
wartociowo pierwiastka, do oblicze moemy 4 ,37g
przyj, np. wzr E(CO3)1/2, cho oczywicie w sensie % niemetal = 100% = 19%
23g
strukturalnym jest to bd
8,984g
W %O = 100% = 39%
3 16u 23g
%O = 2 100% = p%
W 3.31.
Ar + (12u + 3 16u) dla MCl2
2 2 35,5g 71g
W p W %Cl1 = 100% = 100%
3 16u = [A r + (12u + 48u)] 2 35,5g + m M 71g + m M
2 100 2
dla MCl3
p p W 60u
24u W = Ar + 3 35,5g 106 ,5g
100 200 %Cl 2 = 100% = 100%
3 35,5g + m M 106 ,5g + m M
p W 60u p
24u W = Ar %Cl1 1
200 100 =
%Cl 2 1,172
p 60u p
W (24u )= Ar 1,172 %Cl1 = %Cl 2
200 100
4800 p 60u p podstawiamy do rwnania wyej okrelone zawartoci
W( u )= Ar masowe:
200 200 100
71g 106,5g
4800u p 60u p 1,172 100% = 100%
W = Ar 71g + m M 106,5g + m M
200 100
83,212g 106,5g
p A r 200 2p A r =
W= = 71g + m M 106,5g + m M
100 (4800u p 60u ) 4800u p 60u
8862,078g + 83,212 m M = 7561,5g + 106,5 m M
p Ar
W= 1300,578g = 23,288 m M
2400u p 30u
3.29. m M = 55,85g
liczymy mas chloru w chlorku sebra metalem tym jest elazo
mM = 35,5g + 108g = 143,5g
mCl = 35,5g 3.3. Ustalanie wzoru chemicznego na podstawie
143,5g AgCl 35,5g Cl skadu ilociowego
12,3g AgCl x
3.32.
35,5 12 ,3
x= = 3,04g wiemy, e ilo atomw w zwizku chemicznym musi
143,5 by wyraona (najmniejszymi moliwymi) liczbami
taka sama masa chloru znajdowaa si w wyjciowym cakowitymi dlatego 1 : 0,75 = 4 : 3, zatem Al4C3
zwizku, zatem:

3.33. Ar(O) = 16u, policzona wyej masa jest w
zamy, e x = 1, mamy wtedy x : y = 1 : 5/3, y : z = przyblieniu 1,5 raza wiksza od masy atomowej
2 : 1, a czc oba stosunki x : y : z = 1 : 5/3 : 5/6, tlenu, ktrego wzr ma pierwotn posta TiO1,5, za
wiemy, e wszystke liczby musz by cakowite, ostateczn Ti2O3
dlatego powyszt stosunek musimy pomnoy przez 3 dugo od pocztku osi do punktu c to 7,5 cm, co
x : y : z = 6 : 10 : 5, a wzr ma posta: C6H10O5 oznacza, e zwizek ten zawiera 75% Ti i 25% O,
3.34. przyjmujc, e tlenek zawiera 1 atom tytanu Ar(Ti) =
wzr elementarny to wzr w ktrym wystpuj 48u, mamy proporcje:
najmniejsze moliwe indeksy stechiometryczne: 75% 48u
NO2, HO, CH2O 25% z
3.35. 25 48
zamy, e zwizek zawiera 1 atom sodu Ar(Na) = z= = 16u
75
23u
Ar(O) = 16u, zatem policzona wyej masa odpowiada
59% 23u masie atomowej tlenu, ktrego wzr ma posta TiO
41% x 3.38
41 23 obliczymy, mas tlenku przypadajc na 1 mol
x= = 16u
59 atomw elaza
Ar(S) = 32u, zatem policzona warto odpowiada 4,2g Fe 5,8g FexOy
poowie masy atomowej siarki, mamy wstpny wzr 56g Fe x
siarczku: NaS0,5, wiemy jednak, e wszystkie indeksy 56 5,8
stechiometryczne musz by liczbami cakowitymi, x= = 77, (3)g
4 ,2
zatem iloci atomw w powyszym wzorze naley
pomnoy przez 2, co nam daje Na2S zatem masa tlenu wynosi:
mO = 77,33g 56g = 21,33g,
3.36.
zamy, e zwizek zawiera 1 atom elaza Ar(Fe) = policzmy jaka to ilo moli tlenu:
56u mMtlen = 16g
21, (3) 4
7 56u n tlen = = mola
8 x 16 3
zatem pierwotny wzr tlenku ma posta FeO4/3 jak
8 56
x= = 64u wiemy indeksy stechiometryczne musz by liczbami
7 cakowitymi, co nam ostatecznie daje Fe3O4
Ar(S) = 32u, zatem policzona warto odpowiada 3.39.
dwukrotnoci masy atomowej siarki, wzr zwizku: zawartoc procentowa mwi nam o tym, e na 30,8g
FeS2 Na przypada 69,2g Pb, obliczmy ile sodu przypada na
3.37. 1 mol atomw oowiu, mMow = 207g, zatem:
dugo osi wynosi 10cm, dugo od pocztku osi do 30,8g Na 69,2g Pb
punktu a to 6 cm, co oznacza, e zwizek ten zawiera
x 207g Pb
60% Ti i 40% O, przyjmujc, e tlenek zawiera 1
30 ,8 207
atom tytanu Ar(Ti) = 48u, mamy proporcje: x= 92g Na
60% 48u 69 ,2
40% x liczba atomw sodu jest rwna (mMsd = 23g)
40 48 n = 92g : 23g = 4 mole
x= = 32u 3.40.
60
policzmy mas tego tlenku, gdyby zawiera 1 mol S
Ar(O) = 16u, policzona wyej masa odpowiada
mMsiarka = 32g
dwukrotnoci masy atomowej tlenu, zatem wzr ma
posta TiO2 0,4g S 1g tlenku
dugo od pocztku osi do punktu b to 6,75 cm, co 32g S x
oznacza, e zwizek ten zawiera 67,5% Ti i 32,5% O, 32g 1
x= = 80g
przyjmujc, e tlenek zawiera 1 atom tytanu Ar(Ti) = 0 ,4g
48u, mamy proporcje: liczymy mas tlenu
67,5% 48u mO = 80g 32g = 48g
32,5% y liczymy ilo moli tlenu w tym tlenku
32 ,5 48 nO = 48g : 16g = 3 mole
y= = 23,1u wzr tlenku ma posta: SO3, zatem wartociowo
67 ,5
siarki wynosi VI
3.41. 3.45.
zadanie mona rozwiza na dwa sposoby: korzystajc z prawa Clapeyrona (roz. 2.5.) liczymy
wyprowadzajc najpierw wzr empiryczny, a potem jak objto zajmuje 1 mol tlenku:
rzeczywisty, lub korzystajc ze znanej masy zwizku pV = nRT
polczy masy poszczeglnych pierwiastkw, nRT
zastosujmy ten drugi sposb: V=
p
mK = 0,71 110u = 78,1u
hPa dm 3
zatem liczba atomw potasu jest rwna (Ar(K) = 39u): 1mol 83,1 293K
nK = 78,1u : 39u 2 V= mol K = 24,04dm 3
masa tlenu jest rwna: 1013hPa
mO = 110u 78,1u = 31,9u liczymy mas mola tego zwizku
zatem liczba atomw tlenu jest rwna (Ar(O) = 16u): 1 dm3 1,25g
nO = 31,9u : 16u 2 24,04 dm3 x
wzr tlenku ma posta K2O2 24 ,04 1,25
3.42. x= 30g
1
postpujemy analogicznie jak w 3.41.
liczymy mas azotu w tym tlenku:
mN = 0,305 92u = 28,06u
mN = 0,467 30g 14g
zatem liczba atomw azotu jest rwna (Ar(N) = 14u):
zatem liczba moli atomw azotu jest rwna (mM(N) =
nN = 28,06u : 14u 2
14g):
masa tlenu jest rwna:
nN = 14g : 14g = 1
mO = 92u 28,06u = 63,94u
zatem liczba atomw tlenu jest rwna (Ar(O) = 16u):
mO = 30g 14g = 16g
nO = 63,94u : 16u 4
zatem liczba moli atomw tlenu jest rwna (mM(N) =
wzr tlenku ma posta Na2O4
16g):
3.43.
nO = 16g : 16g = 1
postpujemy analogicznie jak w 3.41.
wzr tlenku ma posta NO
mCl = 0,425 167u = 70,1u
3.46.
zatem liczba atomw chloru jest rwna (Ar(Cl) =
przyjmijmy, e 1 mol zwizku zawiera 1 mol sodu
35,5u):
(mM(Na) = 23g), liczymy mas siarki:
nCl = 70,1u : 35,5u = 2
23g 32,4%
mO = 167u 70,1u = 96,9u x 22,6%
zatem liczba atomw tlenu jest rwna (Ar(O) = 16u): 23 22 ,6
x= 16g
nK = 96,9u : 16u 6 32 ,4
wzr tlenku ma posta Cl2O6 zatem liczba moli atomw siarki jest rwna (mM(S) =
3.44. 32g):
najpierw musimy policzy mas 1 mola tlenku, nS = 16g : 32g = 0,5
skorzystamy z prawa Avogadra (roz. 2.4.) liczymy mas tlenu:
1 dm3 1,96g 23g 32,4%
22,4 dm3 x y 45%
1,96 22 ,4 23 45
x= = 43,9g 44g y= 32g
1 32 ,4
liczymy mas azotu w tym tlenku: zatem liczba moli atomw tlenu jest rwna (mM(O) =
mN = 0,636 44g = 28g 16g):
zatem liczba moli atomw azotu jest rwna (mM(N) = nO = 32g : 16g = 2
14g): pierwotny wzr zwizku ma posta: NaS0,5O2,
nN = 28g : 14g = 2 wszystkie indeksy stechiometryczne musz by
masa tlenu jest rwna: liczbami cakowitymi, zatem ostateczna posta wzoru
mO = 44g 28g = 16g to: Na2SO4
zatem liczba moli atomw tlenu jest rwna (mM(N) = 3.47.
16g): z podanego stosunku widzimy, e na 1g wodoru (czyli
nO = 16g : 16g = 1 rwnie 1 mol) przypada: 6g wgla, czyli:
wzr tlenku ma posta N2O nC = 6g : 12g = 0,5 mola
oraz 8g tlenu, czyli:
nO = 8g : 16g = 0,5 mola,
otrzymujemy wzr C0,5HO0,5 co daj wzr empiryczny mA = 0,568 296g 168g
CH2O, jego masa to masa mola pierwiastka A w zwizku A3B4 wynosi:
me = 12g + 2g + 16g = 30g, jeeli masa zwizku mM(A) = 168 : 3 = 56g
wynosi 180g, to liczb atomw we wzorze pierwiastkiem A jest elazo
empirycznym naley pomnoy przez: liczymy mas pierwiastka B w 1 molu zwizku:
n = 180g : 30g = 6 mB = 296g 168 = 128g
wzr rzeczywisty to: C6H12O6 masa mola pierwiastka B w zwizku A3B4 wynosi:
3.48. mM(A) = 128 : 4 = 32g
skoro jest to kwas jednohydronowy, zatem zawiera 1 pierwiastkiem B jest siarka;
atom wodoru, wiemy rwnie, e wodr stanowi: szukanym zwizkiem jest Fe3S4
%H = 100% - 35,3% 63,7% = 1% zwizku, ktrego 3.52.
mas moemy atwo policzy liczymy mas wgla, wodoru oraz trzeciego
1 % 1g pierwiastka w tym zwizku:
100% x mC = 0,49 147 72g
x = 100g zatem liczba moli atomw wgla jest rwna (mM(C) =
liczymy mas chloru w tym zwizku: 12g):
mCl = 0,353 100g = 35,3g nC = 72g : 12g = 6
zatem liczba moli atomw chloru jest rwna (mM(Cl) = mH = 0,027 147 4g
35,5g): zatem liczba moli atomw wodoru jest rwna (mM(H)
nCl = 35,3g : 35,5g 1 = 1g):
masa tlenu jest rwna: nN = 4g : 1g = 4
mO = 100g 35,3g 1g = 63,7g zawarto procentowa trzeciego pierwiastka to:
zatem liczba moli atomw tlenu jest rwna (mM(N) = %E = 100% - 49% - 2,7% = 48,3%, a jego masa:
16g): mE = 0,483 147 71g
nO = 63,7g : 16g 4 poniewa nie istnieje pierwiastek o masie mola 71g,
wzr zwizku ma posta HClO4 szukamy innych pierwiastkw, ktrych wielokrotno
3.49. masy mola wynosi 71g, jedynym takim pierwiastkiem
zamy, e zwizek ten w przeliczeniu zawiera 1 mol jest chlor, mM(Cl) = 35,5g
tlenku magnezu: nCl = 71g : 35,5g = 2
mM(MgO) = 24g + 16g = 40g rzeczywisty wzr zwizku ma posta: C6H4Cl2
zatem masa tlenku krzemu wynosi: 3.53.
40% 40g liczymy mas tlenu:
mO = 0,302 212u 64u
60% x
zatem liczba atomw tlenu jest rwna (Ar(O) = 16u):
x = 60g
nO = 64u : 16u = 4
ilo moli tlenku krzemu wynosi:
skoro fosforan ten zawiera 4 atomy tlenu, musi
mM(SiO2) = 28g + 2 16g = 60g
zawiera rwnie 1 atom fosforu, masa metalu to:
mM(SiO2) = 60g : 60g = 1
mm = 212u 31u 64u = 117u,
z tego wynika, e po teoretycznym rozbiciu zwizku
brak jest metalu o takiej masie atomowej, zatem
na tlenki zawiera on oba tlenki w stosunku 1 : 1,
szukamy metalu, ktrego wielokrotno masy
zatem wzr zwizku ma posta [MgO + SiO2] =
atomowej byaby rwna tej wartoci, wiemy, e reszta
MgSiO3
fosforanowa ma wartociowo III, zatem w zwizku
3.50.
tym znajdowa si bd 3 atomy metalu
siarczek ma wzr M2S, policzmy mas mola siarczku
jednowartociowego o masie atomowej:
(ktry zawiera 1 mol siarki o masie mola rwnej 32g)
Ar(M) = 117u : 3 = 39u
32g 20% metalem tym jest potas
x 100% 3.54.
32 100 wiemy, e halogenki (czyli pierwiastk i z grupy 17)
x= = 160g
20 maj wartociowo I, zatem przy tej samej
mmetalu = 160g 32g = 128g zawartoci pierwiastka E w 1 czsteczce jest 2 razay
jak widzimy, 1 mol zwizku zawiera 2 mole metalu, wicej atomw halogenku ni tlenu, zatem:
wic masa mola metalu wynosi: x A r (O)
mM = 128g : 2 = 64g %O = x A (O) + y A (E) 100% = 30,1%
r r
metalem tym jest mied
%Hal = 2x A (Hal)
3.51. r
100% = 65,6%
liczymy mas pierwiastka A w 1 molu zwizku: 2x A r (Hal) + y A r (E)
x A r (O) = 0,301 x A r (O) + 0,301 y A r (E) z6 69,9%
z6 = 111,5g
2x A r (Hal) = 1,312 x A r (Hal) + 0,656 y A r (E) Ar(E) = 111,5g, brak szeciowartociowego
0,699 x A r (O) = 0,301 y A r (E) pierwiastka o zblionej masie atomowej
0,688 x A r (Hal) = 0,656 y A r (E) dla wartociowoci VII, E2O7

112u 30,1%
2,32 x A r (O) = y A r (E)
z7 69,9%
1,049 x A r (Hal) = y A r (E) z7 = 260,1g
2,32 x A r (O) = 1,049 x A r (Hal) Ar(E) = z1 : 2 = 130g, brak siedmiowartociowego
2,32 x A r (O) pierwiastka o zblionej masie atomowej
A r (Hal) = = 2,21 A r (O) = 35,36u dla wartociowoci VIII, EO4
1,049 x
64u 30,1%
obliczona masa atoowa halogenku jest rwna masie
z8 69,9%
atomowej chloru, zatem szukanym halogenkiem jest
chlor; z8 = 148,6g
rozpatrzmy kolejno tlenki metalu I VIII Ar(E) = 148,6g, brak osmiowartociowego
wartociowego: pierwiastka o zblionej masie atomowej
dla wartociowoci I, E2O Podsumowujc: szukanym halogenkiem jest chlor, za
metalu nie moemy okreli jednoznacznie (moe to
16u 30,1%
by elazo lub niob)
z1 69,9% 3.55.
z1 = 37,16g zamy, e sl I zawiera jeden atom potasu Ar(K) =
Ar(E) = z1 : 2 = 18,6g, brak jednowartociowego 39g:
pierwiastka o zblionej masie atomowej
39g 24,7%
dla wartociowoci II, EO
x 100%
16u 30,1%
39 100
z2 69,9% x= 158g
z2 = 37,16g 24 ,7
Ar(E) = 37,16g, brak dwuwartociowego pierwiastka zatem masa reszty kwasowej jest rwna
o zblionej masie atomowej mkw = 158g 39g = 119g
dla wartociowoci III, E2O3 zamy, e sl II zawiera jeden atom potasu Ar(K) =
48u 30,1% 39g:
39g 39,6%
z3 69,9%
z3 = 111,5g y 100%
39 100
Ar(E) = z1 : 2 = 55,7g, masa atomowa jest zbliona do y= 98,5g
masy atomowej elaza, co wicej wystpuje on w 39 ,6
formie trjwartociowej, zatem pierwiastkiem E moe zatem masa reszty kwasowej jest rwna
by elazo mkw = 98,5g 39g = 59,5g
dla wartociowoci IV, EO2 widzimy, e obliczona w II przypadku masa reszty
32u 30,1% kwasowej jest 2 razy mniejsza ni masa reszt
z4 69,9% kwasowej obliczonej w I przypadku, z warunkw
z4 = 74,3g zadania wiemy, e obie reszty kwasowe s takie same,
Ar(E) =74,3g, masa atomowa jest zbliona do masy z czego wynika, e w II przypadku ilo potasu musi
atomowej arsenu, jednak pierwiastek ten nie by 2 razy wiksza, mamy wic
wystpuje w formie czterowartociowej sl I: KR
dla wartociowoci V, E2O5 sl II: K2R
80u 30,1% jedynym kwasem, ktry ma taki sam wzr reszty
kwasowej o wartociowoci I i wartociowoci II jest
z5 69,9%
kwas manganowy odpowiednio (VII) i (VI), szukane
z5 = 185,8g
sole to: KMnO4 i K2MnO4
Ar(E) = z1 : 2 = 92,9g, masa atomowa jest zbliona do
masy atomowej niobu (Nb), co wicej wystpuje on w
formie piciowartociowej, zatem pierwiastkiem E
moe bt niob
dla wartociowoci VI, EO3
48u 30,1%
3.4. Ustalanie wzoru chemicznego na podstawie wodnej), zatem 4 mole tlenku azotu zawieraj 4 mole
stosunku objtociowego reagentw. Prawo Gay- tlenu i oczywicie 4 mole azotu (zawarty po lewej
Lussaca stronie rwnania w amoniaku), wzr tlenku: NO
3.61.
3.56. korzystajc z prawa Avogadra liczymy mas 1 mola
x + O2 SO3 ozonu:
2 : 1 : 2
stosunek objtoci gazw, w takich samych 1 dm3 2,14g
warunkach, rwny jest wspczynnikom 22,4 dm3 x
stechiometrycznym, mamy wic 2 ,14 22 ,5
2 x + O2 2 SO3 x= = 47 ,9g
1
zatem 2 mole zwizku x zawieraj 2 mole siarki i 6 skoro masa mola tlenu (atomowego) wynosi 16g,
2 = 4 mole tlenu, wzr zwizku x to SO2 zatem mol ozon skada si nastpujcej iloci tlenu:
3.57. nozon = 47,9g : 16g 3 mole
stosunek objtoci gazw, w takich samych analogicznie 1 czsteczka ozonu skada si z 3
warunkach, rwny jest wspczynnikom czsteczek tlenu
stechiometrycznym, mamy wic 3.62.
2 x + 4 H2 N2 + 4 H2O stosunek objtoci gazw, w takich samych
2 mole zwizku x zawieraj 1 mol czsteczek N2 warunkach, rwny jest wspczynnikom
(skrt mylowy zastosowany w celu przedstawienia stechiometrycznym, mamy wic
rozumowania, gdy oczywicie, zwizki chemiczne w Px + 5 O2 y P2O5
swojej budowie zawieraj atomy, a nie czsteczki), widzimy, e po lewej stronie rwnania jest 10 moli
czyli 2 mole atomw N oraz 4 mole atomw O atomw tlenu, aby taka sama ilo tlenu bya po
(pochodzcych z pary wodnej), zatem wzr gazu x ma prawej stronie rwnania y musi wynosi 2; wtedy
nastpujc posta: NO2 ilo atomw fosforu wynosi 4, zatem 1 czsteczka
3.58. fosforu skada si z 4 atomw
stosunek objtoci gazw, w takich samych 3.63.
warunkach, rwny jest wspczynnikom stosunek objtoci gazw, w takich samych
stechiometrycznym, mamy wic warunkach, rwny jest wspczynnikom
2 ClxOy 2 Cl2 + O2 stechiometrycznym, mamy wic
2 mole czsteczek tlenku zawieraj 4 mole atomw Sx + 8 O2 y SO2
chloru (2 mole czsteczek dwuatomowych) oraz 2 widzimy, e po lewej stronie rwnania jest 16 moli
mole tlenu (mol czsteczek dwuatomowych), zatem 1 atomw tlenu, aby taka sama ilo tlenu bya po
mol tlenku zawiera 2 mole Cl i mol O, wzr: Cl2O prawej stronie rwnania y musi wynosi 8; wtedy
3.59. ilo atomw siarki wynosi 8, zatem 1 czsteczka
stosunek objtoci gazw, w takich samych siarki skada si z 8 atomw
warunkach, rwny jest wspczynnikom 3.64.
stechiometrycznym, mamy wic stosunek objtoci gazw, w takich samych
2 H2S + 3 O2 2 H2O + 2 x warunkach, rwny jest wspczynnikom
po lewej stronie rwnania reakcji mamy w sumie: 6 stechiometrycznym, mamy wic
moli atomw O, 4 mole atomw H i 2 mole atomw S, 2 NxOy + 4 H2 N2 + 4 H2O
po prawej stronie rwnania mamy obecnie 4 mole (podane warunki reakcji nie wpywaj w aden
atomw H i 2 mole atomw O, zatem 2 mole gazu x sposb na wynik rozwizania, wane jest jedynie to,
skadaj si z 2 moli atomw S i 4 moli atomw O, e wszystkie objtoci gazw mierzone s w tych
gaz x to SO2 samych warunkach)
3.60. widzimy, e po prawej stronie rwnania s 2 mole
stosunek objtociowy amoniaku do tlenu, do tlenku atomw azotu oraz 4 mole atomw tlenu aby taka
azotu wynosi: 1 : 1,25 : 1, czyli 4 : 5 : 4 stosunek sama ilo atomw bya po lewej stronie rwnania x
objtoci gazw, w takich samych warunkach, rwny musi wynosi 1, a y 2, wzr tlenku to: NO2
jest wspczynnikom stechiometrycznym, mamy wic
4 NH3 + 5 O2 4 NxOy + z H2O 3.5. Stechiometria hydratw
po lewej stronie rwnania reakcji mamy 12 moli
atomw wodoru, zatem atwo wywnioskowa, e z = 3.65.
6, po lewej stronie rwnania reakcji mamy 10 moli masa mola zwizku wynosi:
atomw tlenu, a po prawej 6 (zawartych w parze mM = 64g + 32g + 4 16g + 5 (2g + 16g) = 250g
masa wody hydratacyjnej w 1 molu zwizku wynosi: 3.70.
mwh = 5 (2g + 16g) = 90g masa czsteczkowa karnalitu KMgCl3 (bezwodnego)
90g wynosi:
%H 2 O H = 100% = 36% Sr(KMgCl3)= 39u + 24u + 3 35,5u = 169,5u
250g
3.66. zawarto procentowa bezwodnego KMgCl3 to:
procent masowy danego pierwiastka nie jest zaleny %KMgCl3 = 100% - 39% = 61%, zatem:
od okrelonej masy, czy objtoci zwizku, wany 61% 169,5u
jest jedynie skad atomowy 39% x
5 65u 39 169 ,5
% Zn = 100% = x= 108u
5 65u + 6 17u + 2 60u + 18u 61
325g masa czsteczkowa wody to: Sr(H2O) = 18u, zatem
= 100% = 57 ,5% ilo czsteczek wody jest rwna
565g
nwoda = 108u : 18u = 6
3.67 3.71.
masa czsteczkowa siarczanu sodu Na2SO4 CaCl2 n H2O
(bezwodnego) wynosi: Ar(Ca) = 40u
Sr(Na2SO4)= 2 23u + 32u + 4 16u = 142u liczymy czn mas chloru i wody hydratacyjnej,
zawarto procentowa bezwodnego Na2SO4 to: ktra stanowi:
% Na2SO4 = 100% - 47% = 53%, zatem: %(Cl+H2O) = 100% - 27,2% = 72,8%
53% 142u 27,2% 40u
47% x 72,8% x
47 142u 40 72 ,8
x= 126u x= 107 u
53 27 ,2
masa czsteczkowa wody to: Sr(H2O) = 18u, zatem wiemy, e jedna czsteczka chlorku wapnia zawiera 2
ilo czsteczek wody jest rwna atomy chloru, zatem masa samej wody hydratacyjnej
nwoda = 126u : 18u = 7 wynosi:
Na2SO4 7 H2O mwoda = 107u 2 Ar(Cl) = 107u 2 35,5u = 36g
3.68. masa czsteczkowa wody to: Sr(H2O) = 18u, zatem
masa czsteczkowa wglanu sodu Na2CO3 ilo czsteczek wody jest rwna:
(bezwodnego) wynosi: nwoda = 36u : 18u = 2
Sr(Na2CO3)= 2 23u + 12u + 3 16u = 106u CaCl2 2 H2O
zawarto procentowa bezwodnego Na2CO3 to: 3.72.
%Na2CO3 = 100% - 63% = 37%, zatem:
A r (M)
37% 106u %M = 100% = 14,3%
A r (M) + 2 18u + 2 96u + 6 18u
63% x
63 106u A r (M)
= 0,143
x= 180u
37 A r (M) + 336u
masa czsteczkowa wody to: Sr(H2O) = 18u, zatem A r (M) = 0,143 A r (M) + 48,05u
ilo czsteczek wody jest rwna
0,857A r (M) = 48,05u
nwoda = 180u : 18u = 10
3.69. A r (M) 56u
masa czsteczkowa wodorosiarczku wapnia Ca(HS)2 szukanym metalem jest elazo
(bezwodnego) wynosi: 3.73.
Sr(Ca(HS)2)= 40u + 2 (1u + 32u) = 106u liczymy mas glinu, zawatego w arsenianie glinu
zawarto procentowa bezwodnego Ca(HS)2 to: Ar(Al) = 27u
%Ca(HS)2 = 100% - 50,4% = 49,6%, zatem: Sr(AlAsO4) = 27u + 75u + 4 16u = 166u
49,6% 106u 166u soli 27u Al
50,4% x 2,5g soli x
50 ,4 106u 2 ,5 27
x= 108u x= = 0 ,407g
49 ,6 166
masa czsteczkowa wody to: Sr(H2O) = 18u, zatem nastpnie liczymy mas siarczku glinu (bezwodnego),
ilo czsteczek wody jest rwna ktry zawiera 0,407g glinu
nwoda = 108u : 18u = 6 Sr(Al2(SO4)3) = 2 27u + 3 96u = 342u
Ca(HS)2 6 H2O 54u Al 342u soli
0,407g Al y soli 4x = 60g
0 ,407 342 x = 15g
y= = 2 ,58g mB = 15g
54
masa wody w 5g uwodnionego siarczanu glinu to: mD = 3 15g = 45g
mwoda = 5g 2,58g = 2,42g 4.5.
liczymy mas wody w 1 molu uwodnionej soli (masa liczymy mas wodoru, korzystajc z gstoci
mola bezwodnego siarczanu glinu wynosi 342g): 1 dm3 0,089g
2,58g 342g 4 dm3 x
2,42g z 4 0 ,089
x = 0 ,356g
2 ,42 342 1
z= 320g liczymy mas tlenu, korzystajc z gstoci
2 ,58
masa czsteczkowa wody to: Sr(H2O) = 18u, zatem 1 dm3 1,43g
ilo czsteczek wody jest rwna 2 dm3 y
nwoda = 320g : 18g 18 moli 2 1,43
y= = 2 ,86g
3.74. 1
jeeli mamy podan zawarto procentow P2O5 to w korzystajc z prawa zachowania masy:
zwizku, z ktrym porwnujemy mas tlenku musz mH2O = 0,356g + 2,86g = 3,216g
by zawarte 2 atomy fosforu i przynajmniej 5 atomw 4.6.
tlenu, zatem mas mola soli musimy pomnoy przez liczymy mas dwutlenku wgla, korzystajc z
dwa gstoci:
(2 31u + 5 16u) 100% 1 dm3 1,96g
%P2 O 5 = = 40,8%
2 (24u + 1u + 31u + 64u + n 18u 4,48 dm3 x
4 ,48 1,96
142u
= 0,408 x= = 8,78g
n 36u + 240u 1
korzystajc z prawa zachowania masy, masa
142u = 14,69u n + 97,92u
amoniaku wynosi:
14,69u n = 44,08 mNH3 = 15,8g 3,6g 8,78g = 3,42g
n=3 liczymy objto amoniaku, korzystajc z gstoci:
MgHPO4 krystalizuje z 3 czsteczkami wody 1 dm3 0,76g
y 3,42g
Rozdzia 4. Stechiometria rwna chemicznych. 3,42 1
y= = 4,5 dm 3
0,76
4.1. Prawo zachowania masy
4.2. Molowy stosunek stechiometryczny reagentw
4.1.
2 HgO 2 Hg + O2 4.7.
korzystajc z prawa zachowania masy: 4 Al + 3 O2 2 Al2O3
mO = 32g 27,8g = 2,2g stosunek stechiometryczny glinu do tlenu wynosi 4 : 3,
4.2. w reakcji otrzymywania 2 moli tlenku bior udzia 4
2 Mg + O2 2 MgO mole atomw glinu i 3 mole czsteczek tlenu
korzystajc z prawa zachowania masy: 4.8.
mO = 3g 2,4g = 0,6g ukadamy rwnanie otrzymywania siarczku miedzi(I):
4.3. 2 Cu + S Cu2S
Cu2CO3(OH)2 CO2 + 2CuO + H2O 2 mole : 1 mol : 2 mole
(znajomo wzru malachitu nie jest konieczna do zatem z proporcji:
rozwizania tego zadania) 2 mole Cu 1 mole Cu2S
korzystajc z prawa zachowania masy:
x 7 moli Cu2S
mCO2 = 221g 129g 18g = 74g
x = 14 moli Cu
4.4.
4.9.
A B + C +D
2 Al + 3 S Al2S3
80g x + 20g + 3x
ukadamy proporcj:
ukadamy rwnanie, korzystajc z prawa zachowania
3 mole S 1 mole Al2S3
masy:
80g = x + 20g + 3x 0,12mola S x
0 ,12 1 liczymy z proporcji ilo magnezu potrzebn do
x= = 0 ,04 mola Al2S3 otrzymania 20 moli wodoru:
3
4.10. 1 mol Mg 1 mol H2
ukadamy proporcj: x 20 moli H2
4 mole NH3 5 moli O2 x = 20 moli Mg
0,6 mola MH3 x 4.15.
0 ,6 5 reakcja ta przebiega nastpujco:
x= = 0 ,75 mola O2 Cu2S + 2 O2 2 CuO + SO2 | 20
4
4.11. 20 Cu2S + 40 O2 40 CuO + 20 SO2
ukadamy proporcj liczymy ile moli dwutlenku wgla mona wytworzy,
4 mole Bi 3 mole CO2 w reakcji z wglem, z 40 mole tlenku miedzi(II)
x 7,5 mola CO2 2 CuO + C CO2 + 2 Cu
4 7 ,5 2 mole CuO 1 mol CO2
x= = 10 moli Bi 40 moli CuO x
3
40 1
4.12. x= = 20 moli CO2
rozkad nadtlenku wodoru do wody i tlenu ma posta: 2
2 H2O2 2 H2O + O2 zatem z tej iloci tlenku miedzi(II) nie mona
ukadamy proporcj wytworzy 22 moli dwutlenku wgla
2 mole H2O2 1 mol O2
3 mole H2O2 x 4.3. Masowy stosunek stechiometryczny reagentw
3 1
x= = 1,5 moli O2 4.16.
2 a) Fe : S = 56g : 32g = 7 : 4
wiemy, e 1 czsteczka tlenu skada si z 2 atomw b) Al : S = (2 27g) : (3 32g) = 54g : 96g = 9 : 16
tlenu, zatem ilo moli tlenu atomowego wynosi: 4.17.
nO = 2 1,5 = 3 mole atomw O (jako odmiane alotropow fosforu przyjmiemy fosfor
rozkad nadtlenku wodoru na pierwiastki: czerwony, jeli uylibymy fosforu biaego, w
H2O2 H2 + O2 rwnaniu naleaoby go zapisa jako czsteczk P4)
ukadamy proporcj P + 5 S P2S5
1 mol H2O2 1 mol O2 2 31g 2 31g + 5 32g
3 mole H2O2 y P + 5 S P2S5
y = 3 mole O2 62g 222g
(zauwamy, e w pierwszej czi zadania, pytano o liczymy z proporcji
tlen atomowe, a w drugiej o czsteczkowy) 62g P 222g P2S5
4.13. x 0,5g
ukadamy rwnanie otrzymywania amoniaku:
62 0 ,5
N2 + 3 H2 2 NH3 x= = 0 ,14g P
222
liczymy z proporcji
4.18.
3 mole H2 2 mole NH3
CuO + H2 Cu + H2O
0,25 mola H2 x
64g + 16g 2u + 16u
0 ,25 2
x= = 0 ,167 mola NH3 80g 18g
3 liczymy z proporcji
widzimy, e z 0,25 mola wodoru, moemy otrzyma 80g CuO 18g H2O
0,167 mola amoniaku, zatem podana w zadaniu ilo 4g CuO x
wodoru jest niewystarczajca do otrzymania 0,2 mola
4 18
amoniaku x= = 0 ,9g H2O
4.14. 80
3 Fe + 4 H2O Fe3O4 + 4 H2 | 5 4.19.
PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
15 Fe + 20 H2O 5 Fe3O4 + 20 H2
207g 2 18g = 36g
w reakcji w ktrej uczestniczy 20 moli wody
liczymy z proporcji
powstanie 20 moli wodoru, umy rwnanie
otrzymywania wodoru z magnezu i chlorowodoru: 207g Pb 36g H2O
Mg + 2 HCl MgCl2 + H2 x 3g H2O

207 3 x 54g Al4C3
x= = 17 ,25g Pb
36 108 54
x= = 40 ,5g Al
4.20. 144
(aby produkt by niezanieczyszczony, substraty naley masa mola glinu wynosi:
zmiesza w stosunku stechiometrycznym) mM = 27g
zatem ilo moli jest rwna:
Fe + S FeS nAl = 40,5g : 27g = 1,5 mola Al
56g 32g 4.25.
liczymy z proporcji: (jako odmiane alotropow fosforu przyjmiemy fosfor
56g Fe 32g S czerwony, jeli uylibymy fosforu biaego, w
20g Fe x rwnaniu naleaoby go zapisa jako czsteczk P4)
20 32 liczymy mas 0,1 mola fosforu
x= = 11,43g S mP = 0,1 31g = 3,1g
56
rwnanie reakcji ma posta
4.21.
4 P + 5 O2 2 P2O5
3 NaOH + H3PO4 Na3PO4 + 3 H2O
431g 2(231g + 516g)
3(23g + 16g +1g) 31g + 31g + 416g
124g 284g
120g 98g
liczymy z proporcji
liczymy z proporcji
124g P 284g P2O5
120g NaOH 98g H3PO4
3,1g P x
x 12g H3PO4
3,1 284
120 12 x= = 7 ,1g P2O5
x= = 14 ,7g NaOH 124
164
4.26.
4.22.
szukamy mas kwasu fosforowego, powstaego w
gsto wody wynosi 1g/cm3, zatem szukamy masy
reakcji:
tlenu i wodoru, koniecznej do otrzymania 2g wody
P2O5 + 3 H2O 2 H3PO4
2 H2 + O2 2 H2O
231g + 516g 2(31g + 31g + 416g)
32g 218g
142g 196g
liczymy z proporcji
liczymy z proporcji
32g O2 36g H2O
142g P2O5 196g H3PO4
x 2g H2O
14,2g P2O5 x
32 2
x= = 1,78g O2 14 ,2 196
36 x= = 19 ,6g H3PO4
142
zgodnie z prawem zachowania masy, reszt stanowi
masa mola kwasu fosforowego wynosi:
wodr, czyli:
mM = 98g
mH = 2g 1,78g = 0,22g
zatem ilo moli jest rwna:
4.23.
nAl = 19,6g : 98g = 0,2 mola H3PO4 = 200 milimoli
2 CO + O2 2 CO2
H3PO4
2(12g + 16g) 32g 4.27.
56g 32g
Sn + 2 Cl2 SnCl4
liczymy z proporcji
2235,5g 119g + 435,5g
56g CO 32g O2 142g 261g
11,2g CO x liczymy mas chloru
32 11,2 142g Cl2 261g SnCl4
x= = 6 ,4g O2
56 x 26100g SnCl4
masa mola tlenu czsteczkowego wynosi: 142 26100
mM = 2 16g = 32g, zatem ilo moli jest rwna: x= = 14200g Cl2
261
nO = 6,4g : 32g = 0,2 mola O2
masa mola chloru czsteczkowego wynosi:
4.24.
mM = 2 35,5g = 71g, zatem ilo moli jest rwna:
4 Al + 3 C Al4C3 nCl2 = 14200g : 71g = 200 moli Cl2 = 0,2 kilomola Cl2
427g 427g + 312g 4.28.
108g 144g liczymy mas 0,25 mola miedzi
liczymy z proporcji mCu = 0,25 64g = 16g
108g Al 144g Al4C3 rwnanie reakcji ma posta
2 Cu + O2 2 CuO 4,8g O2 x
264g 216g 108 4 ,8
128g 32g x= = 5,4g Al
96
liczymy z proporcji 4.33.
128g Cu 32g O2 liczymy mas 0,6 mola wody (H2O):
16g Cu x mH2O = 0,6 (2g + 16g) = 10,8g
32 16 rwnanie reakcji ma posta:
x= = 4g O2
128 Al2O3 + 3 H2 2 Al + 3 H2O
4.29. 227g 318g
2 Cu2O + C 4 Cu + CO2 54g 54g
464g 12g + 216g liczymy z proporcji:
256g 44g 54g Al 54g H2O
liczymy z proporcji 10,8g Al x
256g Cu 44g CO2 x = 10,8g H2O
x 11g CO2 4.34.
256 11 liczymy mas 0,5 mola oowiu
x= = 64g Cu mPb = 0,5 207g = 103,5g
44
rwnanie reakcji ma posta
masa mola miedzi wynosi:
mM = 64g, zatem ilo moli jest rwna: PbO2 + 2 H2 Pb + 2 H2O
nCu = 64g : 64g = 1 mol Cu 207g 218g
4.30. 207g 36g
liczymy mas 3 moli siarczku miedzi(I) (Cu2S) liczymy z proporcji
mCu = 3 (2 64g + 32g) = 480g 207g Pb 36g H2O
rwnanie reakcji ma posta 103,5g Pb x
2 Cu + S Cu2S 103,5 36
x= = 18g H2O
32g 264g + 32g 207
32g 160g 4.35.
liczymy z proporcji NH4NO3 N2O + 2 H2O
32g S 160g Cu2S 214g + 4g + 316g 214g + 16g
x 480g Cu2S 80g 44g
32 480 liczymy z proporcji
x= = 96g S 80g NH4NO3 44g N2O
160
4.31. 8g NH4NO3 x
liczymy mas 4 moli tlenu (O2) 8 44
x= = 4 ,4g N2O
mO2 = 4 2 16g = 128g 80
rwnanie reakcji ma posta masa mola tlenku azotu(I) wynosi:
S + O2 SO2 mM = 44g, zatem ilo moli jest rwna:
216g 32g + 216g nCl2 = 4,4g : 44g = 0,1 mola N2O
32g 64g 4.36.
liczymy z proporcji MnO2 + 4 HCl MnCl2 + Cl2 + 2 H2O
32g O2 64g SO2 (w rwnaniu majc po 1 atomie manganu po kadej
128g O2 x stronie, najpierw ustalamy tleny, potem wodory, a na
128 64 kocu chlory)
x= = 256g SO2 MnO2 + 4 HCl MnCl2 + Cl2 + 2 H2O
32
4.32. 55g + 216g 235,5g
liczymy mas 0,15 mola tlenu (O2) 87g 71g
mO2 = 0,15 2 16g = 4,8g liczymy z proporcji
rwnanie reakcji ma posta 87g MnO2 71g Cl2
4 Al + 3 O2 2 Al2O3 10g MnO2 x
427g 332g 10 71
x= = 8,16g Cl2
108g 96g 87
liczymy z proporcji masa mola cloru czssteczkowego (Cl2) wynosi:
96g O2 108g Al mM = 71g, zatem ilo moli jest rwna:
nCl2 = 8,16g : 71g = 0,115 mola Cl2 10 150
x= = 27 ,8g Al2S3
4.37. 54
liczymy mas substancji A, z ktrej mona otrzyma zatem 10g glinu wystarczy do otrzymania 25g Al2S3
72g zwizku AB 4.41.
1 cm3 3g A policzmy mas kwasu siarkowego otrzyman z 100kg
12 cm3 x trjtlenku siarki:
x = 2 12 = 36g A,
A + B AB SO3 + H2O H2SO4
36g 72g 32g + 316g 2g + 32g + 416g
liczymy z proporcji 80g 98g
36g A 72g AB liczymy z proporcji
16g A y 80g SO3 98g H2SO4
16 72 100000g SO3 x
y= = 32g AB 10000 98
36 x= = 122500g H2SO4
4.38. 80
widzimy, e w rwnaniu wszystkie wspczynniki masa mola kwasu siarkowego (H2SO4) wynosi:
stechiometryczne s rwne 1, policzmy mas mM = 98g, zatem ilo moli H2SO4 jest rwna:
substancji A i B w 24g zwizku AB (zakadajc e 1g nH2SO4 = 122500g : 98g = 1250 mola = 1,25 kilomola
A reaguje z 3g B, co wiemy ze stosunku masowego, zatem 100g SO3 wystarczy do otrzymania 1,2
otrzymujemy 4g AB) kilomola H2SO4
1g A 4g AB 4.42.
x 24g AB liczymy mas miedzi otrzyman w wyniku redukcji
24 1 7,5g odpowiedniego tlenku
x= = 6g A, 1) CuO + H2 Cu + H2O
4
jedyne miejsce gdzie wystpuje A po prawej stronie 64g + 16g 64g
rwnania to zwizek AC, zatem musi on zawiera 6g 80g 64g
A, policzmy mas C liczymy z proporcji
1g A 2g C (co wiemy ze stosunku masowego) 80g CuO 64g Cu
6g A y 7,5g CuO x
62 7 ,5 64
y= = 12g x= = 6g Cu
1 80
czna masa zwizku AC wynosi zatem 7,5g CuO nie wystarczy do otrzymania 6,4g Cu
mAC = 6g + 12g = 18g 2) Cu2O + H2 2 Cu + H2O
4.39. 264g + 16g 264g
policzmy mas tlenu potrzebn do utlenienia 6g S 144g 128g
S + O2 SO2 liczymy z proporcji
32g 216g 144g Cu2O 128g Cu
32g 32g 7,5g Cu2O x
liczymy z proporcji 7 ,5 128
x= = 6 ,67g Cu
32g S 32g O2 144
6g S x zatem 7,5g Cu2O wystarczy do otrzymania 6,4g Cu
x = 6g O2 4.43.
zatem 5g tlenu nie wystarczy do utlenienia 6g siarki Cu2O + H2 2 Cu + H2O
do dwutlenku siarki (potrzeba przynajmniej 6g tlenu) 264g + 16g 2g 264g 2g + 16g
4.40. 144g 2g 128g 18g
policzmy mas siarczku otrzyman z 10g Al widzimy z powyszego rwnania, e jeeli powstanie
2 Al + 3 S Al2S3 18g pary wodnej to wwczas masa substancji staych
227g 227g + 332g (tlenku miedzi(I) i miedzi) spadnie z 144g do 128g,
54g 150g zatem o 16g, w zadaniu mamy podane, e masa
liczymy z proporcji spada o 0,5g, moemy wic uoy proporcj:
54g Al 150g Al2S3 16g 18g H2O
10g Al x 0,5g x

0 ,5 18 SO2 : FeS2 = 512 : 480 = 16 : 15
x= = 0 ,562g H2O ilustruje go wykres B:
16
4.44. FeS2
liczymy mas H2, powsta w reakcji 3g Al z kwasem:
20
2 Al + 6 HR 2 AlR3 + 3 H2 B
2 27g 3 2g
16
54g 6g
liczymy z proporcji:
12
54g Al 6g H2
A
3g Al x 8
36
x= = 0 ,334g H2
54 4
dla magnezu:
SO2
Mg + 2 HR MgR2 + H2
24g 2g 4 8 12 16 20 24
liczymy z proporcji: 4.48.
24g Mg 2g H2 ukadamy oglne rwnanie reakcji, gdzie x oznacza
y 0,334g H2 wartociowo metalu
24 0 ,334 M + x HCl MClx + x/2 H2
y= = 4g Mg moemy odczyta z wykresu, e w reakcji 1 mola
2
metalu powstaje 1,5 mola wodoru, czyli
4.45.
x/2 = 1,5
liczymy mas Fe, powsta podczas redukcji 144g
x=3
tlenku elaza(II):
wartociowo szukanego metalu wynosi III
FeO + H2 Fe + H2O 4.49.
56g + 16g 56g ukadamy oglne rwnanie reakcji
72g 56g
ZnO + H2R ZnR + H2O
z wykresu wiemy, e 40g ZnO reaguje z 48,4g kwasu,
72g FeO 56g Fe policzmy mas mola kwasu, masa mola ZnO wynosi:
144g FeO x mM(ZnO) = 65g + 16g = 81g
144 56 ukadamy proporcj:
x= = 112g Fe
72 40g ZnO 48,4g H2R
dla tlenku elaza(III): 81g ZnO x
Fe2O3 + 3 H2 2 Fe + 3 H2O 81 48,4
256g + 316g 256g x= = 98g H2R
40
160 112g zatem masa mola kwasu wynosi 98g, takie masy
liczymy z proporcji: maj: kwas fosforowy(V) i kwas siarkowy(VI), z
160g Fe2O3 112g Fe warunkw zadania wiemy, e szukany kwas jest
y 112g Fe dwuwartociowy, wic kwasem tym jest: H2SO4
y = 160g Fe2O3 4.50.
4.46. najpierw liczymy mas powstaego NaOH:
2 SO2 + O2 SO3 NaH + H2O NaOH + H2
2(32g + 216g) 216g 23g + 1g 23g + 16g + 1g
128g 32g 24g 40g
- stosunek molowy SO2 : O2 wynosi 2 : 1 i ilustruje go liczymy z proporcji:
wykres A 24g NaH 40g NaOH
- stosunek masowy SO2 : O2 wynosi 128 : 32 = 4 : 1 i 12g NaH x
ilustruje go wykres B 12 40
4.47. x= = 20g NaOH
- stosunek molowy wynosi SO2 : FeS2 = 8 : 4 = 2 : 1 i 24
ilustruje go wykres A ukadamy reakcj zobojtniania:
- stosunek masowy wynosi: NaOH + HNO3 NaNO3 + H2O
mSO2 = 8 (32g + 2 16g) = 512g 40g 1g + 14g + 316g
mFeS2 = 4 (56g + 2 32g) = 480g 40g 63g
zajmuje 22,4 dm3, zatem czna objto tlenku
40g NaOH 63g HNO3 azotu(III) wynosi:
20g NaOH y VN2O3 = 3 22,4dm3 = 67,2dm3
20 63 ukadamy proporcj:
y= = 31,5g HNO3 1dm3 N2O3 2dm3 produktw
40
67,2dm3 N2O3 x
4.4 Objtociowy stosunek stechiometryczny 67 ,2 2
x= = 134 ,4 dm 3 produktw
reagentw 1
4.56.
4.51. N2 + 3 H2 2 NH3
stosunki objtociowe bd rwne stosunkom 1dm3 3dm3 2dm3
ilociowym, wyraanym przez liczb moli zamiemy objto w m3 na objto w dm3:
poszczeglnych substancji 50m3 = 50000dm3
a) 2 SO2 + O2 2 SO3 ukadamy proporcj dla azotu:
2 : 1 : 2 1dm3 N2 2dm3 NH3
b) N2O + H2 N2 + H2O x 50000dm3 NH3
1 : 1 : 1 : 1 1 50000
c) H2S + O2 SO2 + H2O x = = 25000 dm 3 = 25 m 3 N2
2
1 : 1 : 1 : 1 ukadamy proporcj dla wodoru:
d) 2 CO + O2 2 CO2 3dm3 H2 2dm3 NH3
2 : 1 : 2 y 50000dm3 NH3
e) 2 NO + 2 H2 N2 + 2 H2O 3 50000
2 : 2 : 1 : 2 y= = 75000 dm 3 = 75 m 3 H2
2
f) 4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O 4.57.
4 : 5 : 4 : 6 znamy stosunek objtociowy gaz : tlen = 2 : 13,
4.52. zatem moemy uoy proporcj:
1) 2 SO2 + O2 2 SO3 2dm3 gaz 13dm3 O2
2) 4 NH3 + 5 O2 4 NO + 6 H2O 25dm3 gaz x
3) N2O + H2 N2 + H2O 25 13
4.53. x= = 162 ,5 dm 3
2
2 H2 + O2 2 H2O 4.58.
2dm3 1dm3 2 NH3 N2 + 3 H2
10dm2 x 2dm3 1dm3 3dm3
ukadamy proporcj: z rwnania reakcji widzimy, e 2dm3 amoniaku
3 3
2dm H2 1 dm O2 rozkadajc si daj 1dm3 azot czsteczkowego i 3dm3
3
10 dm H2 x wodoru czsteczkowego, zatem z 2dm3 powstaje
10 1 cznie 4dm3 produktw, ukadamy proporcj (6cm3 =
x= = 5 dm 3 O2
2 0,006dm3):
4.54. 2dm3 NH3 4dm3 produktw
H2 + Cl2 2 HCl 0,006dm3 NH3 x
3 3
1dm 2dm 4 0 ,006
15dm 3
x x= = 0 ,012 dm 3 = 12 cm 3 produktw
2
ukadamy proporcj: 4.59.
1dm3 Cl2 2 dm3 HCl (w tym przypadku nie moemy korzysta jedynie ze
15 dm3 Cl2 x stosunkw objtociowych, gdy woda wystpuje w
2 15 stanie ciekym) w zadaniu naley przyjc gsto
x= = 30 dm 3 HCl
1 wody za: d = 1 g/cm3
4.55. 2 H2 + O2 2 H2O
3
z rwnania reakcji widzimy, e z 1dm tlenku 2 21g 216g 2(2g+16g)
3 3
azotu(III) powstaje 1dm tlenku azotu(II) i 1dm 4g 32g 36g
3
tlenku azotu(VI), czyli produkty cznie zajmuj 2dm , liczymy mas tlenu konieczn do otrzymania p cm3,
3
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu czyli p g (gdy 1cm way 1g) wody:

32g O2 36g H2O 1 mol 22,4dm3
x p g H2O 0,4 mola x
32 p x = 0,4 22,4 = 8,96dm3
x= = 0 ,889 p g O2 z rwnania rekcji wiemy, e:
36
wiemy, e jeden mol tlenu zajmuj objto 22,4dm3,
liczymy ile zajmie obliczona wczeniej masa tlenu 2dm3 O2 1dm3 CO2
32g O2 22,4dm3 8,96dm3 O2 y
0,889p O2 y 8,96 1
y= = 4 ,48dm 3 CO2
0 ,889 p 22 ,4 2
y= = 0 ,622 p dm 3
32 4.64.
z rwnania reakcji wiemy, e objto wodoru jest 2 2 C + O2 2 CO
razy wiksz ni objto tlenu, zatem wynosi ona: 1dm3 2dm3
VH2 = 2 0,622 p dm3 = 1,244 p dm3 liczymy z proporcji:
pocztkowa objto gazw jest rwna: 1dm3 O2 2dm3 CO
Vp = 0,622 p dm3 + 1,244 p dm3 = 1,867 p dm3 30dm3 O2 x
4.60. x = 30 2 = 60dm3 CO
a) 380K = 107C i w tej temperaturze woda wystpuje wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol zajmuje
w stanie gazowym (zreszt tak jak wszystkie inne objto 22,4dm3, zatem:
reagenty), wtedy stosunek objtociowy gazowych 22,4dm3 1 mol
substratw do gazowych produktw wynosi: 5 : 4, 60dm3 y
zatem Vp = 0,8 Vs
60 1
b) 280K = 7C i w tej temperaturze woda wystpuje w y= = 2,679 mola [CO]
stanie ciekym (inaczej ni pozostae reagenty), wtedy 22,4
stosunek objtociowy gazowych substratw do 4.65.
gazowych produktw wynosi: 5 : 2, zatem Vp = 0,4 2 SO2 + O2 2 SO3
Vs 2dm3 2dm3
4.61. liczymy z proporcji:
ukadamy rwnanie reakcji 2dm3 SO2 2dm3 SO3
H2 + Cl2 2 HCl 10dm3 SO2 x
czna objto substratw i produktu jest taka sama, 10 2
zatem z rwnania Clapeyrona x= = 10dm 3 SO3
2
pV = nRT wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol zajmuje
p = nRT / V objto 22,4dm3, zatem:
widzimy, e skoro objto i liczba moli jest taka 22,4dm3 1 mol
sama (co ma miejsce podczas omawianej przez nas
10dm3 y
reakcj) oraz panuje podczas niej taka sama
10 1
temperatura dla substratw i produktw (co wiemy z y= = 0,446 mola [SO3]
danych zadania), wwczas cinienie nie ulega zmianie 22,4
4.62. 4.66.
2 H2 + O2 2 H2O 4 HNO3 2 N2 + 5O2 + 2 H2O
z rwnanie reakcji widzimy, e do otrzymania 2 moli widzimy, e z 4 moli par kwasu tworzy si cznie 9
wody potrzeba 2 mole wodoru czsteczkowego, moli produktw, zatem:
zatem aby otrzyma 6 moli wody, do reakcji musimy 4 mole HNO3 9 moli produktw
wzi 6 moli wodoru czsteczkowego, liczymy jego 1 mol NHO3 x
objto (w warunkach normalnych 1 mol gazu 1 9
zajmuje 22,4dm3): x= = 2 ,25 mola produktw
4
1 mol H2 22,4dm3 H2 z rwnania Clapeyrona liczymy jak objto zajmie
6 moli H2 x 2,25 mola gazw w podanych w zadaniu warunkach:
6 22 ,4 pV = nRT
x= = 134 ,4 dm 3 H2
1 nRT
4.63. V=
p
liczymy objto 0,4 mola tlenu w warunkach
normalnych:

dm 3 hPa 4 dm3 NH3 4 dm3 NO
2,25mola 83,1 1273K
mol K x 112 dm3 NO
V= = 235dm 3
1013hPa x = 112dm3 NH3
4.67. wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
CaCO3 CaO + CO2 zajmuje objto 22,4dm3, zatem:
liczymy mas mola CaCO3: 1 mol NH3 22,4dm3 NH3
mM = 40g + 12g + 3 16g = 100g x 112dm3 NH3
zatem masa podana w zadaniu odpowiada 112 1
nastpujcej iloci moli wglanu wapnia: x= = 5 moli NH3
22,4
nCaCO3 = 12 : 100 = 0,12 mola liczymy mas mola amoniaku:
widzimy, z rwnania reakcji, e wszystkie reagenty, mM = 14g + 3 1g = 17g
s w stosunku molowym 1 : 1 : 1, wic z rozkadu szukana masa amoniaki wynosi
0,12 mola wglanu powstanie 0,12 mola CO2, ktry w mNH3 = 5 17g = 85g
warunkach normalnych zajmie objto rwn: 4.71.
1 mol 22,4dm3 3 O2 2 O3
0,12 mola x 3 mole 2 mole
x = 0,12 22,4 = 2,688dm3 [CO2] widzimy, e podczas przeprowadzania w ozon 3 moli
4.68. tlenu czsteczkowego, cakowita ilo czsteczek
liczymy mas mola tlenku rtci(II): zmniejsza si o 1 mol, za objto o 22,4dm3 (w
mM = 201g + 16g = 217g warunkach normalnych), moemy zatem
nastpnie, naley obliczy jak liczb moli stanowi wyprowadzi nastpujc proporcj
4,34g HgO: 3 mole O2 22400cm3 ubytku obj.
nHgO = 4,34 : 217 = 0,02 mola HgO x 10 cm3 ubytku obj
ukadamy rwnanie rozkadu:
3 10
2 HgO 2 Hg + O2 x= = 0 ,00134 mola O2
22400
2 mole 1 mol
liczymy mas mole tlenu czsteczkowego:
ukadamy proporcj:
mM = 2 16g = 32g
2 mole HgO 1 mol O2
zatem masa tlenu czsteczkowego uytego w reakcji
0,02 mola HgO x wynosi:
0 ,02 1 mO2 = 0,00134 32g = 0,0428g = 42,8mg
x= = 0 ,01 mola O2
2 4.72.
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu liczymy jak ilo moli w warunkach normalnych
zajmuj objto 22,4dm3, zatem: stanowi 5dm3 tlenu:
1 mol 22,4dm3 1 mol O2 22,4dm3 O2
0,01 mola y x 5dm3
y = 0,01 22,4 = 0,224dm3 [O2] 5 1
4.69. x= = 0,223 mola O2
22,4
liczymy mas mola CO2: korzystajc z rwnania reakcji policzmy, jaka ilo
mM = 12g + 2 16g = 44g nadtlenku wodoru jest potrzebna, aby otrzyma 0,223
wiemy, e 1 mol CO2 (44g) zajmuje w warunkach mola tlenu czsteczkowego:
normalnych objto rwn 22,4dm3, zatem:
2 H2O2 2 H2O + O2
44g CO2 22,4dm3 CO2
2 mole 1 mol
13,2g CO2 x ukadamy proporcj
13,2 22,4 2 mole H2O2 1 mol O2
x= = 6 ,72dm 3
44 y 0,223 mola O2
2 CO + O2 2 CO2 y = 2 0,223 = 0,446 mola H2O2
2dm3 2dm3 wyznaczmy mas mola nadtlenku wodoru:
z rwnanie reakcji, otrzymujemy zaleno: mM = 2 1g + 2 16g = 34g
2dm3 CO 2dm3 CO2 zatem masa nadtlenku wodoru uytego w reakcji jest
y 6,72dm3 CO2 rwna:
y = 6,72dm3 CO mH2O2 = 0,446 34 = 15,2g
4.70. 4.73.
z rwnanie reakcji, otrzymujemy zaleno: ukadamy rwnanie reakcji:
Na2SO3 + H2SO4 Na2SO4 + SO2 + H2O 5 1
x1 = = 0,223 mola
1 mol 1 mol 22,4
liczymy, jak liczb moli w warunkach normalnych b) z rwnania Clapeyrona liczymy objto 1 mola
stanowi 5,6dm3 tlenku siarki(IV): gazw w podanych w zadaniu warunkach
1 mol SO2 22,4dm3 SO2 pV = nRT
x 5,6dm3 SO2 dm 3 hPa
5,6 1 1mol 83,1 294K
x= = 0,25 mola SO2 V=
nRT
= K mol = 24 ,63dm 3
22,4 p 992hPa
z rwnania reakcji wiemy: zatem moemy uoy proporcj:
1 mol SO2 1 mol Na2SO3 1 mol 24,63dm3
0,25 mola SO2 y x2 5dm3
y = 0,25 mola Na2SO3
5 1
wyznaczamy mas mola siarczanu(IV) sodu: x2 = = 0,203 mola
mM = 2 23g + 32g + 3 16g = 126g 24,63
zatem masa siarczanu(IV) sodu potrzebna do ukadamy rwnanie reakcji:
otrzymania 5,6dm3 tlenku siarki(IV) wynosi: NH4NO2 N2 + 2 H2O
mNa2SO3 = 126g 0,25 = 31,5g 1 mol 1 mol
4.74. znajc stosunek molowy, moemy uoy proporcj:
wyznaczamy mas mola amoniaku: a) 1 mol NH4NO2 1 mol N2
mM = 14g + 3 1g = 17g y1 0,223 mola N2
liczymy ilo moli zsyntezowanego amoniaku: y1 = 0,223 mola NH4NO2
nNH3 = 200g : 17g = 11,76 mola b) 1 mol NH4NO2 1 mol N2
3 H2 + N2 2 NH3 y2 0,203 mola N2
3 mole 1 mol 2 mole y2 = 0,203 mola NH4NO2
ukadamy proporcj dla wodoru: liczymy mas mola azotanu(III) amonu:
3 mole H2 2 mole NH3 mM = 2 14g + 4 1g + 2 16g = 64g
x1 11,76 mola NH3 zatem, szukana masa azotanu(III) amonu wynosi:
3 11,76 a) mNH4NO2(1) = 0,223 64g = 14,28g
x1 = = 17 ,64 mola H2 b) mNH4NO2(2) = 0,203 64g = 13g
2
ukadamy proporcj dla azotu: 4.76.
1 mol N2 2 mole NH3 jako jednostk porwnawcz przyjmijmy po 1 molu:
x2 11,8 mola NH3 1) 1 mol 22,4dm3
1 11,76 x1 11,2dm3
x2 = = 5,88 mola N2 x1 = 0,5 mola
2
2) x2 = 0,25 mola
a) wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
zajmuje objto rwn 22,4dm3, zatem: 3) 1 mol 2g
VH2(1) = 17,64 22,4dm3 = 395dm3 x3 0,1g
VN2(1) = 5,88 22,4dm3 = 132dm3 x3 = 0,05mola
b) z rwnania Clapeyrona liczymy objto 1 mola 4) 1mol 6,02 1023 czsteczek
gazw w podanych w zadaniu warunkach x4 2,4 1023 czsteczek
pV = nRT x4 = 0,4 mola
dm 3 hPa ukadamy rwnanie reakcji
1mol 83,1 298K Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2
V=
nRT
= K mol = 25,37dm 3 1mol 1 mol
p 976hPa
najwicej cynku, uyto w tym przypadku, w ktrym
zatem objtoci poszczeglnych gazw wynosz: wydzielio si najwicej wodoru, czyli w pierwszym
VH2(2) = 17,64 25,37dm3 = 448dm3 4.77.
VN2(2) = 5,88 25,37dm3 = 149dm3 wszystkie metale miay w soli wartociowo II,
4.75. zatem moemy uoy oglne rwnanie:
liczymy ilo moli 5dm3 azotu odmierzonego w
M + 2 HCl MCl2 + H2
warunkach a) normalnych; b) T = 294K, p = 992hPa
oczywicie najwicej moli wodoru wydzieli si w tym
a) 1 mol 22,4dm3
przypadku, w ktrym wemiemy najwiksz ilo
x1 5dm3 metalu, oglny wzr na ilo moli metalu ma posta:
m 4.81.
nM = ukadamy oglne rwnanie reakcji:
mM
z warunkw zadanie wiemy, e masa (m) jest staa, MS + 2 HCl MCl2 + H2S
zatem najwiksz ilo moli metalu bdziem miaa 1 mol 1 mol
prbka o najniszej masie mola, czyli magnez zakadamy, e warunki w ktrych przeprowadzono
4.78. pomiar s warunkami normalnymi, zatem 1 mol H2S
zadanie jest analogiczne do 4.77. prbka magnezu zajmuje 22,4dm3, zatem wiedzc masa siarczku
zawiera wicej moli metalu, zatem w naczyniu do potrzebna do wydzielenia 22,4dm3 siarkowodoru jest
ktrego wrzucimy magnez wydzieli si (opuci ukad) mas mola siarczku (gdy z rwnania reakcji stosunek
wiksza masa wodoru, ni w naczyniu z cynkiem, molowy MS : H2S = 1 : 1), do proporcji moemy
zatem po zakoczeniu reakcji naczynie z magnezem wzi dowolne wartoci odczytane z wykresu:
bdzie lejsze (prbki metali maj takie same masy 9g siarczku 2,29dm3 H2S
zatem one bezporednio nie wpyn na rnice w x 22,4dm3 H2S
masie obu naczy) 9 22,4
x= = 88 g siarczku
4.79. 2,29
liczymy mas mola wodorowglanu amonu: masa mola siarczku wynosi:
mM = 14g + 5 1g + 12g + 3 16g = 79g mM = mmetalu + 32g = 88g
liczymy ilo moli wodorowglanu amonu: mmetalu = 56g
nNH4HCO3 = 1g : 79g = 0,01266 mola szukanym metalem jest elazo, a siarczek ma wzr
ukadamy rwnanie reakcji: sumaryczny: FeS
NH4HCO3 NH3 + CO2 + H2O 4.82.
w temperaturze 500K wszystkie produkty reakcji s 2 H2 + O2 2 H2O
gazami, zatem wyznaczamy ilo produktw 2 mole 1 mol
powstaych z 0,01266 mola soli 222,43dm3 22,39dm3
1 mol NH4HCO3 3 mole produktw 44,86dm3 22,39dm3
0,01266 mola NH4HCO3 x przyjmijmy, e do reakcji wzito 1 mol (czyli
x = 3 0,01266 = 0,038 mola produktw 22,39dm3) tlenu, zatem aby reakcja przebiega w
z rwnania Clapeyrona liczymy czn objto stosunku stechiometrycznym naleaoby wzi 2 mole
produktw gazowych: wodoru (czyli 44,86dm3) z warunkw zadani
pV = nRT policzmy jednak jaka bya rzeczywista objto
dm 3 hPa wodoru:
0 ,038mol 83,1 500K 1dm3 O2 2dm3 H2
V=
nRT
= K mol = 1,58dm 3
p 1000hPa 22,39dm3 O2 x
x = 2 22,39dm3 = 44,78dm3
4.80.
wczeniej dowiedlimy, e aby reakcja przebiega w
wyznaczamy mas mola wodorotlenku potasu:
stosunku stechiometrycznym naleaoby wzi
mM = 39g + 1g + 16g = 56g
44,86dm3 wodru, a nie 44,78dm3, wynika z tego, e
liczymy ilo moli wodorotlenku potasu:
jest zbyt mao wodoru, a co za tym idzie mamy
nKOH = 10 : 56g = 0,1786 mola
nadmiar tlenu
ukadamy rwnanie reakcji
2 KOH + CO2 K2CO3 + H2O 4.5. Przebieg reakcji po zmieszaniu substratw w
2 mole 1mol stosunku niestechiometrycznym
liczymy ilo moli CO2 potrzebnych do reakcji:
2 mole KOH 1 mol CO2 4.83.
0,1786 mola KOH x Zn + S ZnS
0 ,1786 1 65g 32g
x= = 0 ,0893 mola CO2
2 ustalmy ilo cynku konieczn do reakcji z 6,4g
wyznaczamy objto CO2 w warunkach normalnych: siarki:
1 mol CO2 22,4dm3 CO2 32g S 65g Zn
0,0893 mola CO2 x 6,4g S x
x = 22,4 0,0893 = 2dm3 CO2 6 ,4 65
x= = 13g Zn
32
z warunkw zadania wiemy, e do reakcji wzito 15g
cynku, zatem uyto go w nadmiarze (w iloci 2g)
4.84. 2g H2 22,4dm3 H2
Mg + S MgS 0,57g H2 z
24g 32g 56g 0 ,57 22 ,4
ustalmy ilo siarki konieczn do reakcji z 9g z= = 6 ,4dm 3 H2
2
magnezu: 4.87.
zmiemy mas glinu na liczb moli (mMAl = 27g)
24g Mg 32g S nAl = 2,5g : 27g = 0,0926 mola Al
9g Mg x ukadamy rwnanie reakcji
9 32 2 Al + 3 S Al2S3
x= = 12g S
24 2 mole 3mole 1 mol
z tego wynika, e magnez uyty jest w nadmiarze, policzmy jaka ilo moli Al bdzie konieczna do
zatem ilo siarczku powstaego w reakcji bdzie reakcji z 0,125 mola siarki:
warunkowaa ilo siarki 2 mole Al 3 mole S
32g S 56g MgS x 0,125 mola S
10g S y 2 0 ,125
x= = 0 ,0833 mola Al
56 10 3
y= = 17 ,5g MgS
32 z tego wynika, e glinu uyto w nadmiarze, zatem
4.85. ilo powstaego siarczku, warunkowa bdzie ilo
2 FeO + C 2 Fe + CO2 siarki:
2(56g+16g) 12g 44g 3 mole S 1 mol Al2S3
144g 12g 44g 0,125 mola S y
ustalmy ilo wgla konieczn do reakcji z 100g FeO: 0 ,125 1
144g FeO 12g C y= = 0 ,0417 mola Al2S3
3
100g FeO x liczymy mas mola siarczku glinu:
12 100 mM = 2 27g + 3 32g = 150g
x= = 8,33g C
144 zatem szukana masa siarczku wynosi:
z tego wynika, e wgla uyto w nadmiarze, zatem mAl2S3 = 0,0417 150g = 6,26g
ilo dwutlenku wgla, bdzie warunkowaa ilo 4.88.
tlenku elaza(II) H2 + Cl2 2 HCl
144g FeO 44g CO2 1dm3 1dm3 2dm3
100g FeO y widzimy, e wodr reaguje z chlorem w stosunku
100 44 objtociowym 1 : 1, zatem wodoru uyto w
y= = 30 ,56g CO2 nadmiarze rwnym 1 dm3, policzmy ile dm3
144
chlorowodoru powstanie w tej reakcji:
4.86.
1dm3 Cl2 2dm3 HCl
Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2
65g 98g 2g 3dm3 Cl2 x
ustalmy ilo cynku konieczn do reakcji z 28g x = 3 2 = 6dm3 HCl
H2SO4: zatem czna objto gazw po reakcji to: 6dm3 HCl
oraz 1dm3 wodoru, ktry by w nadmiarze, czyli
65g Zn 98g H2SO4
cznie gazy zajmuj objto rwn 7dm3
x 28g H2SO4
4.89.
65 28
x= = 18,6g Zn 3 H2 + N2 2 NH3
98 3 mole 1 mol 2 mole
z tego wynika, e cynku uyto w nadmiarze, zatem oczywicie azotu uyto w nadmiarze, zatem ilo
ilo wydzielonego wodoru, warunkowa bdzie ilo powstaego amoniaku warunkowa bdzie ilo
kwasu siarkowego(VI) wodoru:
98g H2SO4 2g H2 3 mole H2 2 mole NH3
28g H2SO4 y 1 mol H2 x
28 2 1 2 2
y= = 0 ,57g x= = mola NH3
98 3 3
wiemy, e 1 mol H2, czyli 2g zajmuj objto rwn liczymy ilo azotu, ktra wziela udzia w reakcji
22,4dm3, zatem: 3 mole H2 1 mole N2
1 mol H2 y
11 1 wiemy, e jeden mol gazu w warunkach normalnych
x= = mola N2 zajmuje objto 22,4dm3, zatem
3 3
zatem nie przereagowaa 2/3 mola azotu, VH2 = 0,00555 22,4dm3 = 0,124dm3
skad zbiornika po reakcji jest nastpujcy: 2/3 mola 4.93.
NH3 i 2/3 mola N2 zamiemy iloci czsteczek na iloci moli:
4.90. nH2 = 12 1024 : 6,02 1023 = 20 moli
policzmy ilo moli kwasu azotowego: nN2 = 6 1024 : 6,02 1023 = 10 moli
mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g 3 H2 + N2 2 NH3
nHNO3 = 10g : 63g = 0,159 mola 3 mole 1 mol 2 mole
kwas azotowy(V) jest kwasem jednowodorowym, policzmy jaka ilo wodoru bdzie konieczna do
zatem ilo jonw H+ w tym roztworze wynosi 0,159 reakcji z 10 molami azotu
mola 1 mol N2 3 mole H2
policzmy ilo moli wodorotlenku sodu: 10 moli N2 x
mMNaOH = 23g + 1g + 16g = 40g x = 3 10 = 30 moli H2
nNaOH = 6g : 40g = 0,15 mola z tego wynika, e azotu uyto w nadmiarze, zatem
wodorotlenek sodu jest wodorotlenkiem ilo powstaego amoniaku, warunkowa bdzie ilo
jednowodorotlenowym, zatem ilo jonw OH- w wodoru
roztworze wunosi 0,15 mola; widzimy, e ilo jonw 3 mole H2 2 mole NH3
H+ jest wiksza, zatem po zmieszaniu roztwr bdzie 20 moli H2 y
mia odczyn kwany
20 2
4.91. y= = 13,33 mola NH3
policzmy ile moli stanowi 600mg (0,6g) wody: 3
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g 4.94.
nH2O = 0,6g : 18g = 0,0333 mola = 33,3 milimoli 2 H2 + O2 2 H2O
P2O5 + 3 H2O 2 H3PO4 2 cm3 1 cm3 2 cm3
1 mol 3 mole 2 mole wiemy, e skoro nie przereagowao 10cm3 (nadmiar)
policzmy jaka ilo moli bdzie konieczna do reakcji tlenu to objto mieszaniny tlenu i wodoru w
z 10 milimolami (0,01 mola) tlenku fosforu(V): stosunku stechiometrycznym wynosia 60cm3,
stosunek objtociowy wodoru do tlenu w reakcji
1 mol P2O5 3 mole H2O
syntezy wody wynosi 2 : 1 (czyli mieszanina gazw o
0,01 mola P2O5 x objtoci 3cm3 zawiera 2cm3 H2 z 1cm3 O2), policzmy
x = 0,01 3 = 0,03 mola = 30 milimoli ilo wodoru w 60cm3 mieszaniny:
z tego wynika, e wody uyto w nadmiarze, zatem
2cm3 H2 3cm3 mieszaniny
ilo powstaego kwasu warunkowa bdzie ilo
tlenku fosforu(V) x 60cm3 mieszaniny
1 mol P2O5 2 mole H3PO4 60 2
x= = 40 cm3 H2
0,01 mola P2O5 y 3
y = 0,01 2 = 0,02 mola = 20 milimoli H3PO4 policzmy jaka objto pary wodnej powstaa:
4.92. 2cm3 H2 2cm3 H2O
policzmy ile moli stanowi 0,2g wody: 40cm3 H2 y
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g y = 40cm3 H2O
nH2O = 0,2g : 18g = 0,0111 mola = 11,1 milimoli wynika z tego, e w reakcji powstao 40cm3 pary
Ca + 2 H2O Ca(OH)2 + H2 wodnej; w mieszaninie poreakcyjnej oprcz pary
1 mol 2 mole 1 mol wodnej znajduje si rwnie 10cm3 tlenu, czna
policzmy jaka ilo wody bdzie konieczna do reakcji objto mieszaniny poreakcyjnej wynosi:
z 5,7 milimola (0,0057 mola) wapnia V = 10cm3 + 40cm3 = 50cm3
1 mol Ca 2 mole H2O a procent objtociowy tlenu jest rwny:
0,0057 mola Ca x 10cm 3
%obj O 2 = 100% = 20%
x = 0,0057 2 = 0,0114 mola = 11,4 milimola 50cm 3
z tego wynika, e wapnia uyto w nadmiarze, zatem 4.95.
ilo wodoru warunkuje ilo wody 3 H2 + N2 2 NH3
2 mole H2O 1 mol H2 3cm3 1cm3 2cm3
0,0111 mola H2O y a) policzmy jaka ilo azotu jest konieczna do reakcji
0 ,0111 1 z 30cm3 wodoru:
y= = 0 ,00555 mola H2
2
3cm3 H2 1cm3 N2 wynika z tego, e wodoru uyto w nadmiarze, zatem
30cm3 H2 x1 ilo powstaej wody warunkowa bdzie ilo tlenu,
30 1 zamiemy objto wodoru na ilo moli
x1 = = 10 cm3 N2 1 mol H2 22400cm3 H2
3
z tego wynika, e azotu uyto w nadmiarze, zatem y 84cm3 H2
ilo powstaego amoniaku warunkowa bdzie ilo 1 84
y= = 0 ,00375 mola H2
wodoru 22400
wiemy, e stosunek molowy wodoru do powstaej
3cm3 H2 2cm3 NH3 wody wynosi 1 : 1, zatem w reakcji powstao 0,00375
30cm3 H2 y1 mola wody, obliczmy jej mas:
30 2 mM = 2 1g + 16g = 18g
y1 = = 20 cm3 NH3 mH2O = 0,00375 18g = 0,0675g = 67,5mg
3
4.98.
b) policzmy jaka ilo azotu jest konieczna do reakcji
wiemy, e skoro nie przereagowao 5cm3 (nadmiar)
z 40cm3 wodoru
wodoru to objto mieszaniny tlenu i wodoru w
3cm3 H2 1cm3 N2 stosunku stechiometrycznym wynosia 30cm3,
40cm3 H2 x2 stosunek objtociowy wodoru do tlenu w reakcji
40 1 syntezy wody wynosi 2 : 1 (czyli mieszanina gazw o
x2 = = 13,33 cm3 N2
3 objtoci 3cm3 zawiera 2cm3 H2 z 1cm3 O2), policzmy
z tego wynika, e wodoru uyto w nadmiarze, zatem ilo tlenu w 30cm3 mieszaniny (w stosunku
ilo powstaego amoniaku warunkowa bdzie ilo stechiometrycznym):
azotu 1cm3 H2 3cm3 mieszaniny
1cm3 N2 2cm3 NH3 x 30cm3 mieszaniny
10cm3 N2 y2 30 1
10 2 x= = 10 cm3 O2
y2 = = 20 cm3 NH3 3
1 procent objtociowy tlenu wynosi:
w obu naczyniach powstaa taka sama ilo amoniaku 10cm 3
4.96. %obj O 2 = 100% = 28,6%
35cm 3
2 CO + O2 2 CO2 4.99.
2(12g+16g) 216g CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
56g 32g 1cm3 2cm3
3
2dm 1dm3 12g+4g 2216g
2 mole 1 mol 26g 64g
1) skoro masy s rwne wwczas mamy nadmiar 1) zamy, e mieszanina ma objto 10cm3, zatem
tlenu (stechiometrycznie jest 56g CO : 32g O2), czyli zawiera 6cm3 O2 i 4cm3 CH4
cay tlenek wgla przereaguje z tlenem policzmy jaka objto tlenu jest potrzebna do
2) skoro objtoci s rwne wwczas mamy nadmiar spalenia 4 cm3 metanu
tlenu (stechiometrycznie jest 2dm3 CO : 1dm3 O2),
1cm3 CH4 2cm3 O2
czyli cay tlenek wgla przereaguje z tlenem
3) skoro iloci moli s rwne wwczas mamy nadmiar 4cm3 CH4 x
tlenu (stechiometrycznie jest 2 mole CO : 1 mol O2), x = 4 2 = 8cm3 O2
czyli cay tlenek wgla przereaguje z tlenem zatem widzimy, e ilo tlenu nie jest wystarczajca
4.97. do cakowitego spalenia metanu
wiemy, e powietrze zawiera ok. 21% objtociowych 2) zamy, e mieszanina ma mas 10g, zatem
tlenu, zatem objto tlenu wynosi: zawiera 6g O2 i 4g CH4
VO2 = 0,21 200cm3 = 42cm3 policzmy jaka masa tlenu jest potrzebna do spalenia
2 H2 + O2 2 H2O 4g metanu
2 cm3 1 cm3 26g CH4 64g O2
2 mole 2 mole 4g CH4 y
policzmy ilo wodoru konieczn do reakcji z 42cm3 4 64
y= = 9 ,65g O2
tlenu 26
1cm3 O2 2cm3 H2 zatem widzimy, e ilo tlenu nie jest wystarczajca
42cm3 O2 x do cakowitego spalenia metanu
x = 2 42 = 84cm3 H2
4.100. oczywicie wspczynniki stechiometryczne musz
H2 + Cl2 2 HCl by liczbami cakowitymi, zatem
1dm3 1dm3 2dm3 CxHy + z O2 3 CO2 + 4 H2O
policzmy jak objto chloru zuyto do reakcji: widzimy, e po prawej stronie rwnania mamy 3
1dm3 Cl2 2dm3 HCl atomy wgla i 8 atomw wodoru, zatem wzr
x 80dm3 HCl wglowodoru ma posta: C3H8
80 1 4.103.
x= = 40 dm3 Cl2 liczymy ilo moli CO2
2
mMCO2 = 12g + 216g = 44g
wiemy, e caa objto chloru przereagowaa, zatem
nCO2 = 13,2g : 44g = 0,3 mola
procent objtociowy w mieszaninie przedreakcyjnej
masa wglowodoru wzita do reakcji (4g) stanowi 0,1
jest rwny:
mola tego zwizku, zatem skoro z 0,1 mola
40cm 3
%obj Cl 2 = 100% = 40% wglowodoru powstaje 0,3 mola CO2 to z 1 mola
100cm 3 wglowodoru otrzymamy 3 mole CO2, co oznacza, e
4.101. w swojej czsteczce szukany wglowodr zawiera 3
tworzymy ukad rwna, w ktrym jedno rwnanie atomy wgla, wobec czego masa wodoru w 1 molu
dotyczy bdzie objtoci, a drugie masy: wglowodoru wynosi:
n Cl 2 22,4dm 3 + n H 2 22,4dm 3 = 0,5dm 3 mH = 40g 36g = 4g
co stanowi 4 mole wodoru,
n Cl 2 71g + n H 2 2g = 1g szukany przez nas wzr wglowodoru ma posta:
n Cl 2 22,4 + n H 2 22 ,4 = 0,5 C 3H4

n H 2 2 = 1 n Cl 2 71
4.104.
zamiemy masy na liczby moli:
n Cl 2 22,4 + n H 2 22 ,4 = 0,5 mMCuO = 64g + 16g = 80g
1 n Cl 2 71 nCuO = 4g : 80g = 0,05 mola

n H 2 = 2 mMSO2 = 32g + 216g = 64g
nSO2 = 1,6g : 64g = 0,025 mola
1 n Cl 2 71
n Cl 2 22,4 + 22 ,4 = 0,5 ukadamy rwnanie reakcji
2 CuxS + z O2 0,05 CuO + 0,025 SO2
44,8 n Cl 2 + (1 71 n Cl 2 ) 22,4 = 1 CuxS + z O2 2 CuO + SO2
44,8 n Cl 2 + 22,4 1590,4 n Cl 2 = 1 widzimy, e po prawej stronie rwnania wystpuj 2
44,8 n Cl 2 + 21,4 = 1590,4 n Cl 2 mole miedzi oraz 1 mol siarki, zatem siarczek musi
mie wzr: Cu2S
1545,6 n Cl 2 = 21,4
4.105.
n Cl 2 = 0,01385mola liczymy ilo moli SO2
0,5dm 3 n Cl 2 22 ,4dm 3 mMSO2 = 32g + 216g = 64g
n H2 = = 0 ,00847mola nSO2 = 32g : 64g = 0,5 mola,
22,4dm 3 skoro, z 19g szukanego zwizku powstaje 0,5 mola
H2 + Cl2 2 HCl SO2 to 1 mol tlenku powstanie z 38g zwizku,
1 mol 1 mol jednoczenie moemy wnioskowa, e wyliczona
widzimy, e chlor reaguje z wodorem w stosunku 1 : masa (38g) zwizku bdzie zawiera 1 mol siarki,
1, zatem w mieszaninie reakcyjnej w nadmiarze reszt masy musi stanowi wgiel
wystpuje chlor mC = mM mMsiarki = 38g 32g = 6g
wyliczonej masie odpowiada 0,5 mola wgla,
4.6. Wykorzystywanie stosunku ilociowego wstpnie wzr szukanego zwizku ma posta: C0,5S.
reagentw do oblicznia parametrw chemicznych oczywicie indeksy stechiometryczne musz by
substancji liczbami cakowitymi, zatem empiryczny wzr
spalonego zwizku to: CS2
4.102. 4.106.
zamiemy masy na liczby moli: zamiemy masy na liczby moli:
mMCO2 = 12g + 216g = 44g mMCO2 = 12g + 216g = 44g
nCO2 = 0,66g : 44g = 0,015 mola nCO2 = 2,64g : 44g = 0,06 mola
mMH2O = 16g + 21g = 18g mMH2O = 16g + 21g = 18g
nH2O = 0,36g : 18g = 0,02 mola nH2O = 2,16g : 18g = 0,12 mola
ukadamy rwnanie reakcji mMSO2 = 32g + 216g = 64g
CxHy + z O2 0,015 CO2 + 0,02 H2O
nSO2 = 3,84g : 64g = 0,06 mola 4.110.
ukadamy rwnanie reakcji zamiemy objtoci wodoru na liczb moli
CxHySz + p O2 0,06 CO2 + 0,12 H2O + 0,06 SO2 korzystajc z rwnanie Clapeyrona:
CxHySz + p O2 CO2 + 2 H2O + SO2 pV = nRT
po prawej stronie rwnania mamy: 1 mol C, 4 mole H, pV 986hPa 4 ,38dm 3
1 mol S, zatem empiryczny wzr szukanego zwizku n= = 0 ,1786 mola H 2
RT hPa dm 3
ma posta: CH4S, jego masa mola wynosi 48, zatem 83,1 291K
podany przez nas wzr empiryczny jest jednoczenie mol K
zamiemy mas manganu na liczb moli:
wzorem rzeczywistym
mM(Mn) = 55g
4.107.
nMn = 2,81g : 55g = 0,05109 mola
zamiemy masy/objtoci na liczby moli:
mMMn = 55g MnxOy + 0,1786 H2 0,05109 Mn + z H2O
nMn = 2,5g : 55g = 0,04545 mola z jest rwny iloci wodorw po lewej stronie, wic:
nCO2 = 0,678dm3 : 22,4dm3 = 0,03027 mola MnxOy + 0,1786 H2 0,05109 Mn + 0,1786 H2O
MnxOy + z C 0,04545 Mn + 0,03027 CO2 0,1786 : 0,05108 3,5 : 1 = 7 : 2
MnxOy + z C 3 Mn + 2 CO2 MnxOy + 7 H2 2 Mn + 7 H2O
po prawej stronie rwnania mamy: 3 mole manganu i po prawej stronie rwnania mamy: 2 mole manganu i
2 mole dwutlenku wgla, czyli 4 mole atomw tlenu, 7 moli wody, czyli 7 moli atomw tlenu, wzr
wzr empiryczny szukanego przez nas tlenku to: empiryczny szukanego przez nas tlenku to: Mn2O7
Mn3O4 4.111.
4.108. zamiemy masy na liczby moli:
zamiemy masy/objtoci na liczby moli: mMC = 12g
mMCr = 52g nC = 12g : 12g = 1 mol
nCr = 7,74g : 52g = 0,1488 mola mMFe = 56g
nH2 = 10dm3 : 22,4dm3 = 0,4464 mola nC = 42g : 56g = 0,75 mola
ukadamy rwnanie reakcji: rwnanie reakcji ma posta
CrxOy + 0,4464 H2 0,1488 Cr + z H2O 0,25 FexOy + C 0,75 Fe + CO
atwo zauway, e z = 0,4464, oraz, e 0,4464 : aby wspczynnki stechiometryczne byy liczbami
0,1488 = 3, zatem cakowutymi naley je pomnoy przez 4
CrxOy + 0,4464 H2 0,1488 Cr + 0,4464 H2O FexOy + 4 C 3 Fe + 4 CO
CrxOy + 3 H2 Cr + 3 H2O po prawej stronie rwnania mamy: 3 mole elaza i 4
mole tlenku wgla(II), czyli 4 mole atomw tlenu,
po prawej stronie rwnania mamy: 1 mol chromu i 3
wzr empiryczny szukanego przez nas tlenku to:
mole wody, czyli 3 mole atomw tlenu, wzr
Fe3O4
empiryczny szukanego przez nas tlenku to: CrO3
4.112.
4.109.
zamiemy objto wodoru na liczb moli, wiedzc,
zamiemy objtoci tlenku wgla na liczbe moli
e 1 mol gazu w warunkach normalnych zajmuje
korzystajc z rwnanie Clapeyrona:
pV = nRT objto rwn 22,4dm3:
nH2 = 179,2dm3 : 22,4dm3 = 8 moli
pV 1026hPa 7 ,86dm 3 1 rwnanie reakcji ma posta
n= = mola CO
RT hPa dm 3
3 UxOy + 8 H2 x U + 8 H2O
83,1 291K
mol K widzimy, e po prawej stronie wystpuje 8 moli tlenu,
MO + C M + CO zatem szukany przez nas tlenek musi zawiera 8
1/3 MO + C M + 1/3 CO atomw tlenu, policzmy mas uranu w 1 czsteczce
widzimy zatem, e redukujc 27g tlenku stanowi 2/3 tlenku:
mola tego zwizku, masa mola szukanego przez nas mU = 842u 8 16u = 714u
tlenku to: masa atomowa uranu wynosi 238u, zatem liczba
mM = 27g : 1/3 = 81g atomw uranu w tlenku wynosi:
skoro szukany przez nas metal jest dwuwartociowy nU = 714u : 238u = 3
to w czsteczce tlenku znajduje si 1 atom tlenu, wzr sumaryczny szukanego przez nas tlenku ma
zatem masa mola szukanego metalu jest rwna: posta: U3O8
mMmetal = 81g 16g = 65g 4.113.
metalem tym jest cynk z wykresu moemy odczyta, e 1 mol fosforu
reaguje z ok. 17dm3 tlenu, zakadajc warunki
normalne, obliczmy, jaka to ilo moli:
nH2 = 17dm3 : 22,4dm3 0,75 mola stechiometrycznym rwnym 2 przed sol atwo
ukadamy rwnanie reakcji wyliczy, e wzr soli musi mie posta GaR3 (reszta
P + 0,75 O2 PxOy kwasu wzitego do reakcji mam wartociowo rwn
4 P + 3 O2 PxOy I), z czego wynika, e wartociowo galu wynosi III
widzimy, e po lewej stronie wystpuj 4 mole 4.117.
fosforu i 3 mole czsteczek tlenu, czyli 6 moli zamiemy objto wodoru na liczb moli:
atomw tlenu, wzr tlenku ma posta: P4O6, poniewa nH2 = 0,224dm3 : 22,4dm3 = 0,01 mola
ustali mamy wzr empiryczny (tzn. indeksy ukadamy schematyczne rwnanie reakcji:
stechiometryczne maj by moliwie jak najnisze)
indeksy stechiometryczne naley podzieli przez 2, co 2 M + 2 HR 2 MR + H2
nam ostatecznie daje P2O3 2 mole 1 mol
4.114. liczymy ilo moli metalu, biorcych udzia w reakcji:
zamiemy masy na liczby moli: 1 mol H2 2 mole M
mMBa = 137g 0,01 mola H2 x
nBa = 2,74g : 137g = 0,02 mola x = 0,01 2 = 0,02 mola M
mMH2 = 21g = 2g z warunkw zadania wiemy, e obliczona powyej
nH2 = 0,04g : 2g = 0,02 mola ilo metalu way 4,08g, policzmy zatem mas mola:
widzimy, e stosunek molowy Ba : H2 wynosi 1 : 1 0,02 mola M 4,08g
ukadamy rwnanie reakcji: 1 mol M y
Ba + x H2O Ba(OH)x + x/2 H2 1 4,08g
skoro stosunek molowy Ba : H2 jest rwny 1 : 1, to y= = 204g
0,02
x/2 = 1, zatem x = 2, wzr wodorotlenku ma posta
Ba(OH)2, z czego wynika, e wartociowo baru wiemy, e masa atomowa jest co do wartoci rwna
wynosi II masie mola, zatem Ar(M) = 204u (tal)
4.115. 4.118.
zamiemy masy/objtoci na liczby moli: zamiemy objto wodoru na liczb moli:
mMU = 238g nH2 = 1,07dm3 : 22,4dm3 = 0,0478 mola
nU = 0,1g : 238g = 0,42 milimola korzystajc z rwnania reakcji moemy uoy
mMH2 = 18,8cm3 : 22400cm3 = 0,84 mlimola nastpujc proporcj:
widzimy, e stosunek molowy U : H2 wynosi 1 : 2 2 mole H2 1 mol EH2
ukadamy rwnanie reakcji: 0,0478 mola H2 x
U + y HR URy + y/2 H2 0 ,0478 1
x= = 0 ,0239 mola EH2
skoro stosunek molowy U : H2 jest rwny 1 : 2, to y/2 2
= 2, zatem y = 4, wzr soli ma posta UR4 (reszta w warunkw zadania wiemy, e obliczona powyej
kwasu wzitego do reakcji mam wartociowo rwn ilo wodorku way 1g, policzmy zatem mas mola
I), z czego wynika, e wartociowo uranu wynosi 0,0239 mola EH2 1g
IV 1 mol EH2 y
4.116. 1 1
zamiemy masy/objtoci na liczby moli: y= = 41,84g 42g
0,0239
mMGa = 70g
policzmy mas mola samego pierwiastka:
nGa = 0,5g : 70g = 7,14 milimola
pV = nRT mM(E) = 42g 21g = 40g
szukanym przez nas pierwiastkiem jest wap
pV 1002hPa 0 ,265dm 3 4.119.
n= = 10 ,72 milimola H 2
RT hPa dm 3 zamiemy objto wodoru na liczb moli:
83,1 298K nH2 = 0,8dm3 : 22,4dm3 = 0,0357 mola
mol K
widzimy, e stosunek molowy Ga : H2 wynosi 7,11 : ukadamy schematyczne rwnanie reakcji
10,72, czyli 1 : 1,5 = 2 : 3 M + 2 HR MR2 + H2
ukadamy rwnanie reakcji: 1 mole 1 mol
x Ga + y HR x GaRy/x + y/2 H2 liczymy ilo moli metalu, biorcych udzia w reakcji:
skoro stosunek molowy Ga : H2 jest rwny 2 : 3, to x 1 mol H2 1 mole M
= 2, a y/2 = 3 zatem y = 6, 0,0357 mola H2 x
2 Ga + 6 HR 2 GaRy/x + 3 H2 x = 0,0357 mola M
po lewej stronie rwnani mamy 2 mole galu oraz 6 z warunkw zadania wiemy, e obliczona powyej
moli reszt kwasowych, pamitajc o wspczynniku ilo metalu way 2g, policzmy zatem mas mola:
0,0357 mola M 2g dotyczy bdzie masy mola chlorku, a drugie iloci
1 mol M y wydzielonego wodoru:
1 2g m M + x m Cl = 233g
y= = 56g
0,0357 0,1g x
wiemy, e masa atomowa jest co do wartoci rwna m 2 = 0,0022
M
masie mola, zatem Ar(M) = 56u (elazo)
m M + x 35,5 = 233
4.120.
zamiemy objto wodoru na liczb moli: 0,1 x
pV = nRT m = 0,0044
M
pV 1013hPa 0 ,195dm 3 m M = 233 x 35,5
n= = 0 ,00834 molaH 2
RT hPa dm 3 0,1 x
83,1 285K m M = 0,0044
mol K
ukadamy schematyczne rwnanie reakcji
0,1 x
M + 4 HR MR4 + 2 H2 = 233 x 35,5
0,0044
1 mole 2 mol
liczymy ilo moli metalu, biorcych udzia w reakcji: 0,1 x = 1,0252 0,1562 x
2 mol H2 1 mole M 0,2562 x = 1,0252
0,00834 mola H2 x x=4
0 ,00834 1
x= = 0 ,00417 mola M m M 91g
2 wiemy, e masa atomowa jest co do wartoci rwna
z warunkw zadania wiemy, e obliczona powyej
masie mola, zatem Ar(M) = 91u, metalem tym jest
ilo metalu way 0,2g, policzmy zatem mas mola:
cyrkon, a wzr chlorku ma posta ZrCl4
0,00417 mola M 0,2g
1 mol M y 4.7. Wydajno reakcji
1 0,2g
y= = 48g
0,00417 4.123.
wiemy, e masa atomowa jest co do wartoci rwna CuSO4 + H2S CuS + H2SO4
masie mola, zatem Ar(M) = 48u (tytan) 64g + 32g + 416g 64g + 32g
4.121. 160g 96g
ukadamy schematyczne rwnanie reakcji spalania: policzmy jaka ilo siarczku powstaaby, jeeli
H2Sn + x O2 n SO2 + H2O wydajno byaby rowan 100%:
atwo zauway, e po prawej stronie liczba atomw 160g CuSO4 96g CuS
tlenu jest rwna 2n + 1, zatem liczba czsteczek tlenu 20g CuSO4 x
zuytych w tej reakcji jest rwna: x = (2n + 1)/2 20 96
H2Sn + (2n + 1)/2 O2 n SO2 + H2O x= = 12g
160
moemy uoy proporcj zatem wydajno reakcji jest rwna:
n SO2 (2n + 1)/2 O2 11,75g
5 milimoli SO2 6 milimoli O2 W% = 100% = 98%
12g
jako niewiadom przyjmijmy n: 4.124.
5 (2 n + 1) : 2 10n + 5 10 5 2 H2S + O2 2 S + 2 H2O
n= = = n+
6 12 12 12 2(21g + 32g) 232g
2 5 68g 64g
n=
12 12 policzmy jaka masa siarki powstaaby, jeeli
n = 2,5 wydajno reakcji byaby rwna 100%:
4.122. 68g H2S 64g S
zamiemy objto wodoru na liczb moli: 15g H2S x
nH2 = 49,2cm3 : 22400cm3 = 0,0022 mola 15 64
ukadamy schematyczne rwnanie reakcji x= = 14 ,12g
68
M + x HCl MClx + x/2 H2 zatem wydajno reakcji jest rwna:
tworzymy ukad rwna, w ktrym pierwsz 8,6g
niewiadom bdzie masa mola metalu, a drug x W% = 100% = 61%
14,12g
(czyli wartociowo metalu); pierwsze rwnanie
4.125. z wykresu moemy odczyta, e z 4g I2 powstaje 1g
FeS + 2 HCl H2S + FeCl2 HI, zatem wydajno reakcji wynosi:
32g + 56g 21g + 32g 1g
W% = 100% = 24,8%
88g 34g 4,03g
policzmy jaka ilo siarkowodoru powstaaby, jeeli 4.128.
wydajno reakcji byaby rwna 100%: wydajno caego procesu jest iloczynem wydajnoci
88g FeS 34g H2S poszczeglnych etapw, zatem:
44g FeS x Wc = 0,95 0,7 100% = 66,5%
44 34 atwo to moemy udowodni, zakadajc, e w caym
x= = 17g procesie wzi udzia 1 mol S otrzymujemy: 0,95
88
wydajno reakcji jest rwna 85%, zatem masa mola SO2, a nastpnie 0,7 0,95 = 0,665 mola SO3,
siarkowodoru powstaego w reakcji jest rwna: gdzyby wydajno obu etapw bya rwna 100%
mH2S = 0,85 17g = 14,45g otrzymalibymy 1 mol SO3
masa mola siarkowodoru wynosi 34g, wiemy, e 1 0,665mola
W% = 100% = 66,5%
mol siarkowodoru (czyli 34g) zajmuje 22,4dm3, zatem 1mol
objto wydzielonego siarkowodoru jest rwna: 4.129.
34g H2S 22,4dm3 H2S 3 H2 + N2 2 NH3
14,45g H2S y znajc podany w zadaniu stosunek objtociowy
14 ,45 22 ,4 widzimy, e w mieszaninie jest nadmiar wodoru,
y= = 9 ,52 dm3 H2S zatem o iloci wytworzonego amoniaku bdzie
34
4.126. stanowi azot,
zamiemy objto dwutlenku siarki na liczb moli: obliczmy jak objto bdzie zajmowa m gramw
nSO2 = 2 105m3 : 0,0224m3 = 8,93 106 mola amoniaku, liczba moli amoniaku jest rwna (masa
policzmy jaka ilo moli powstaaby, gdzyby reakcji mola wynosi 17g):
przebiega z wydajnoci 100% nNH3 = m : 17 mola
zatem objto w warunka normalnych jest rwna:
8,93 106 mola SO2 89,2%
VNH3 = m : 17 22,4 = 1,32 m dm3
x 100%
policzmy jaka byaby objto amoniaku zakadajc
8,93 10 100
6
wydajno 100%
x= = 10 7 mola SO2
89 ,2 1,32 m dm3 p%
umy rwnanie reakcji: x 100%
FeS2 + 5/2 O2 2 SO2 + FeO 100 1,32 m m
1 mol 2 mole x= = 132
p p
policzmy jak ilo pirytu zuyto:
policzmy, z rwnania reakcji objto azotu
1 mol FeS2 2 mole SO2 konieczn do syntezy 132 m/p dm3 amoniaku:
y 107 mola SO2 2dm3 NH3 1dm3 N2
1 10 7 132 m/p dm3 NH3 y
y= = 5 10 6 moli FeS2
2 y = 132 m/p : 2 = 66 m/p dm3
obliczmy mas pirytu, wiedzc, e masa mola wynosi z warunkw zadania wiemy, e stosunek
120g: objtociowy azotu do wodoru wynosi 1 : 4, zatem
1 mol FeS2 120g FeS2 objto wodoru jest rwna:
6
5 10 mola FeS2 z VH2 = 4 66 = 264 m/p dm3
z = 5 106 120 = 6 108g FeS2 a czna objto gazw zuytych do syntezy:
4.127. V = 66 m/p dm3 + 264 m/p dm3 = 330 m/p dm3
H2 + I2 2 HI
254g 256g 4.8. Reakcje rwnolege (wspbiene)
zatem przy 100% wydajnoci z 254g I2 powstaje 256g
HI, policzmy jaka ilo HI powstaaby z 4g I2: 4.130.
254g I2 256g HI z warunkw zadania wiemy, e 0,5 mola substancji A
reaguje wg pierwszwego rwnania oraz 0,5 mola
4g I2 x
substancji A reaguje wg drugiego rwnania
4 256
x= = 4 ,03g HI 1) wiemy, e 1 mol A reaguje z 2 molami B, zatem
254 0,5 mola A reaguje z 1 molem B

2) wiemy, e 2 mole A reaguj z 1 molem B, zatem 40 320 (40,5 y)
0,5 mola A reaguje z 0,25 mola B 200 y=
9 36
aczna ilo substancji B wynosi: 40 12960 320 y
nB = 1 + 0,25 = 1,25 mola B 200 y=
4.131. 9 36
wiemy, e 48% pocztkowej iloci propanu reaguje 7200 160 y = 12960 320 y
wg grnego rwnania, a 52% wg dolnego rwnania, 160 y = 5760
ilo 1-bromopropanu (grny produkt) wynosi: y = 36kg
nI = 0,48 npropan = 0,48 1 mol = 0,48 mola
masa Fe2O3 biorca udzia w rwnaniu jest rwna
ilo 2-bromopropanu (dolny produkt) wynosi:
(warto wyliczona w drugiej proporcji)
nI = 0,52 npropan = 0,52 1 mol = 0,52 mola
320 (40,5 y)
4.132. mFe2O3II = = 40kg,
niech A1 bdzie iloci moli biorcych udzia w 36
reakcji pierwszej, a A2 w reakcji drugiej, analogicznie zatem procentowo ilo ta wynosi:
zmienne B1 i B2 oznaczaj iloci moli substancji B w 40kg
%Fe 2 O 3 (II) = 100% = 20%
poszczeglnych reakcjach, ustalamy ukad rwna: 200kg
A 1 + A 2 = 1 4.134.
FeO + C Fe + CO
B1 + B 2 = 0 ,9
72g 12g 28g
A 1 = 1 A 2 x y

1 2FeO + C 2 Fe + CO2
3A 1 + 5 A 2 = 0,9 144g 12g 44g
1 500 x 79,2 y
3(1 A 2 ) + A 2 = 0,9 z pierwszego rwnania mamy:
5
72g FeO 12g C
1
3 3A 2 + A 2 = 0 ,9 x FeO y C
5
72 y
2,1 = 2,8A 2 x= = 6y
12
A 2 = 0,75 z drugiego rwnania mamy:
A 1 = 0 ,25 144g FeO 12g C
zatem procent substancji A reagujcej w pierwszym 500 - x Fe2O3 79,2 - y C
rwnaniu wnosi: 144 (79,2 y)
500 x =
0,25 12
%A = 100% = 25%
1 podstawiamy warto x z pierwszej proporcji:
4.133. 144 (79,2 y)
500 6 y =
Fe2O3 + 3 C 2 Fe + 3CO 12
160g 36g 11404,8 144 y
x y 500 6 y =
12
2Fe2O3 + 3 C 2 Fe + 3CO2
6000 72 y = 11404 ,8 144 y
320g 36g
200 x 40,5 y 72 y = 5404 ,8
z pierwszego rwnania mamy: y = 75,07 kg
160g Fe2O3 36g C zatem masa wgla biorca udzia w drugiej reakcji to:
x Fe2O3 y C mC(II) = 79,2 75,07 = 4,13kg
160 y 40 policzmy z pierwszego rwnania mas CO powsta z
x= = y 75,07 kg wgla:
36 9
z drugiego rwnania mamy: 12g C 28g CO
320g Fe2O3 36g C 75,07 kg C z1
200 - x Fe2O3 40,5 - y C 75,07 28
z1 = = 175,16 kg CO
320 (40,5 y) 12
200 x = policzmy z drugiego rwnania mas CO2 powsta z
36
podstawiamy warto x z pierwszej proporcji: 4,13 kg wgla:

12g C 44g CO2 z drugiego rwnania mamy:
4,13 kg C z2 112g Fe 160g Fe2O3
4 ,13 44 10 x 14 y
z2 = = 15,14 kg CO2
12 112 (14 y)
10 x =
masowy skad procentowy mieszaniny CO i CO2 160
wynosi: podstawiamy warto x wyznaczon w pierwszej
175,16kg proporcji:
%CO = 100% = 92,04%
175,16kg + 15,14kg 21 112 (14 y)
10 y =
15,14kg 29 160
%CO 2 = 100% = 7,96% 21 1568 112 y
175,16kg + 15,14kg 10 y = (29 160)
4.135. 29 160
zamieniamy objto CO na liczb moli: 46400 3360 y = 45472 3248 y
nCO = 89,6m3 : 0,0224m3 = 4000 moli = 4 kilomole 112 y = 928
Fe2O3 + C 2 FeO + CO y = 8,28g
1 mol 2 mole 1 mol a) liczymy masy wodoru kolejno z pierwszego i
x x drugiego rwnania:
Fe2O3 + 3 C 2 Fe + 3 CO 232g Fe3O4 8g H2
1 mol 2mole 3 mole 8,28g Fe3O4 z1
3x y
8 8,28
znajdmy ilo moli CO powsta w drugiej reakcji: z1 = = 0 ,286g H2
1 mol Fe2O3 3 mole CO 232
160g Fe2O3 6g H2
3 - x kilomoli Fe2O3 y
y = 3 (3 x) = 9 3x kilomoli 5,72g Fe2O3 z2
czna ilo CO to 9 3x + x kilomoli = 4 kilomole 5,72 6
z2 = = 0 ,214g H2
(obliczone z objtoci tlenku wgla), zatem 160
9 2x = 4 czna masa wodoru wynosi:
2x = 5 mH2 = 0,286g + 0,214g = 0,5g
x = 2,5 kilomola masa mola wodoru czsteczkowego wynosi 2g, zatem
z pierwszego rwnania widzimy, e stosunek Fe2O3 : liczba moli wodoru to:
FeO = 1 : 2, zatem ilo FeO wynosi 5 kilomoli nH2 = 0,5 : 2 = 0,25 mola
z drugiego rwnania widzimy, e stosunek Fe2O3 : Fe wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol wodoru
= 1 : 2, zatem ilo Fe wynosi 1 kilomol zajmuje objto rwn 22,4dm3, zatem:
liczymy masy tlenku elaza(II) i elaza VH2 = 0,25 22,4dm3 = 5,6dm3
nFeO = 5000 (56g + 16g) = 360kg b) wiemy, e czna masa obu tlenkw wynosi 14g,
nFe = 1000 56g = 56kg masa Fe3O4 wynosi 8,28g (wczeniej obliczona
liczymy skad procentowy warto y), zatem ilo tlenku Fe2O3 musi by rwna:
360kg 14g 8,28g = 5,72g
%FeO = 100% = 86,5% liczymy poszczeglne zawartoci procentowe tlenkw
360kg + 56kg
w mieszaninie:
56kg
%Fe = 100% = 13,5% % Fe 3 O 4 =
8,28g
100% = 59,1%
360kg + 56kg 14g
4.136.
5,72g
3 Fe + 4 H2O Fe3O4 + 4 H2 % Fe 2 O 3 = 100% = 40,9%
168g 232g 8g 14g
x y 4.137.
2 Fe + 3 H2O Fe2O3 + 3 H2 2 NH3 + 3/2 O2 N2 + 3 H2O
112g 160g 6g 2 NH3 + 5/2 O2 2 NO + 3 H2O
10 x 14 y niech zmienna n1 bdzie oznacza liczb moli
z pierwszego rwnania mamy: biorcych udzia w pierwszej reakcji, a n2 w drugiej
168g Fe 232g Fe3O4 reakcji, z warunkw zadania wiemy, e: n1 + n2 = 1
x y z rwna reakcji wiemy, e w pierwszym przypadku z
168 y 21 2 moli NH3 powstaje 1 mol N2, zatem z n1 moli NH3
x= = y powstanie 0,5 n1 moli N2, w drugiej reakcji stosunek
232 29 NH3 : NO = 2 : 2 = 1 : 1, zatem w tej reakcji
powstanie n2 moli NO, tworzymy ukad rwna, w najmniejsza w 2), oznacza to, e reakcji 1) przebiega z
ktrym pierwsze rwnanie dotyczy bdzie cakowitej najwiksz, za reakcja 2) z najmniejsz szybkoci
iloci amoniaku, a drugie redniej masy mieszaniny 4.142.
azotu i tlenku azotu: wspczynnik temperaturowy vant Hoffa, mwi nam
n 1 + n 2 = 1 o tym ile razy wzronie/zmaleje szybko reakcji po
podniesieniu/obnieniu temperatury o 10 K, w tym
0,5 n1 28 + n 2 30
= 28,7 przypadku, jeli obniymy temperatur o 10 K to
0,5 n1 + n 2 szybko reakcji zmaleje 2 2 = 4 razy
n 1 = 1 n 2 4.143.
a) vk = 2,5 2,5 vp = 6,25 vp
14 n1 + n 2 30 = 14,35 n1 + 28,7 n 2 szybko reakcji wzronie 6,25 raza
n 1 = 1 n 2 b) vk = 1/2,5 1/2,5 vp = 1/6,25 vp
1,3 n 2 = 0,35 n 1 szybko reakcji zmaleje 6,25 raza

4.144.
1,3 n 2 = 0,35 (1 n 2 )
rwnanie stechiometryczne otrzymamy dodajc do
1,3 n 2 = 0,35 0,35 n 2 siebie stronami obie reakcji, zatem:
1,65 n 2 = 0,35 2 NO + N2O2 + O2 N2O2 + 2 NO2
n 2 = 0,212 mola widzimy, e N2O2 wystpuje po obu stronach
rwnania w takiej samej iloci, zatem moemy go
zatem zakadajc, e w reakcji wzi udzia 1 mol
obustronnie skrci, jednoczenie widzimy, e jest to
amoniaku, to 0,212 mola amoniaku zareaguje tworzc
produkt przejciowy
tlenek azotu
2 NO + O2 2 NO2
4.9. Szybko reakcji. Katalizatory 4.145.
podobnie jak w zad. 4.144. dodajemy stronami
4.138. wszystkie rwnania:
b) gdy jak wiemy wiksze stenie substratw N2O5 + NO3 + NO2 + NO + N2O5 NO2 + NO3 +
zwiksza szybko reakcji (w tym przypadku due NO + O2 + NO2 + 3 NO2
stenie kwasu oraz dua dostpna powierzchnia grupujemy wszystkie substancje:
reakcji metalu wskutek rozdrobnienia), dodatkowo 2 N2O5 + NO3 + NO2 + NO 5 NO2 + NO3 + NO +
szybko zwikszy jeszcze wysoka temperatura O2
4.139. nastpnie skracamy rwnanie:
ilo substancji wynosi: 2dm3 1 mol/dm3 = 2 mole 2 N2O5 4 NO2 + O2
wiemy, e po kadej sekundzie przereaguje 0,1 iloci produkty przejciowe, to te, ktre podczas skracania
substancji (za pozostaje 0,9 iloci), ktra bya na cakowicie znikny z rwnania reakcji, czyli: NO,
pocztku danej sekundy, zatem po pierwszej NO3
sekundzie mamy: 4.146.
nI = 0,9 2 mole = 1,8 mola Rzd reakcji jest to suma wykadnikw potg
po drugiej sekundzie: wystpujcych przy steniach zwizkw
nII = 0,9 1,8 mole = 1,62 mola chemicznych, w rwnaniach kinetycznych danej
po trzeciej sekundzie: reakcji chemicznej, zatem
nIII = 0,9 1,62 mole = 1,458 mola a) 2; b) rwnanie kinetyczne moemy zapisa jako: v
4.140. = k [H2] [N2] [NH3]-1 zatem rzd reakcji wynosi: 1; c)
nie, szybkoci reakcji bd rne, gdy stenia bd 1; d) 3; e) 4
rne, w pierszym przypadku szybko reakcji bdzie 4.147.
wiksza, poniewa stenia substratw s wysze 1) katalizatorem w tej reakcji jest NO2, gdy jak
4.141. widzimy w etapie II jest on odtwarzany i jego ilo
zamiemy masy na iloci moli: nie zmniejsza si podczas przebiegu reakcji
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g 2) produktem przejciowym jest NO, ktry jest
mH2O = 3,6g : 18 = 0,2 mola nastpnie odtwarzany do NO2
mMO2 = 2 16g = 32g 3) waciw reakcj jest utlenianie tlenku wgla(II)
mH2O = 1,6g : 32 = 0,05 mola 2 CO + O2 2 CO2
mMN2 = 2 14g = 28g 4.148.
mH2O = 2,8g : 28 = 0,1 mola dodajemy stronami obie reakcje, przemnaajc
z powyszych wartoci widzimy, e najwiksza ilo najpierw pierwsz przez 2, aby w obu reakcjach
substancji wytworzy si w reakcji 1), za wystpowao 4 AlI3:
4 Al + 6 I2 + 4 AlI3 + 3 O2 4 AlI3 + 2 Al2O3 + 6 I2 4.154.
skracamy: 2 H2O2 + I2 2 HI + 2 H2O
4 Al + 3 O2 2 Al2O3 HI + H2O2 HIO + H2O
1) katalizatorem jest I2, gdy bierze on udzia w 2HIO H2O + I2 + O
pierwszej reakcji, a w drugiej zostaje odtworzony O + O O2
2) AlI3, gdy nie wystpuje on w kocowym Co po skrceniu daje:
rwnaniu 2 H2O2 2 H2O + O2
3) 4 Al + 3 O2 2 Al2O3
4.149. 4.155.
dodajemy stronami obie reakcje, przemnaajc pocztkowo rwnanie przyjmuje posta:
najpierw pierwsz przez 2, aby w obu reakcjach v1 = k[Br-][BrO3-][H+]2
wystpowao 2 V2O4: po trzykrotnym wzrocie stenia wszystkich
2 SO2 + 2 V2O5 + 2 V2O4 + O2 2 SO3 + 2 V2O4 + 2 substratw:
V2O5 v2 = k 3[Br-]3[BrO3-](3[H+])2 = 81 k[Br-][BrO3-
skracamy: ][H+]2
2 SO2 + O2 2 SO3 z czego wynika, e szybko reakcji wzronie 81 razy
1) katalizatorem jest V2O5, gdy bierze on udzia w 4.156.
pierwszej reakcji, a w drugiej zostaje odtworzony pocztkowo rwnanie przyjmuje posta:
2) V2O4, gdy nie wystpuje on w kocowym, v1 = k[NO]2[O2]
skrconym rwnaniu jeeli zmniejszymy trzykrotnie objto przestrzeni
3) 2 SO2 + O2 2 SO3 reakcyjnej to zgodnie z rwnanie okrelajcym
4.150. stenie:
dodajemy stronami obie reakcje: n
c1 =
2 NO + Br2 + 2 NOBr + Cl2 2 NOBr + 2 NOCl + V
Br2 n 3 n
skracamy: c2 = = = 3 c1
1 V
2 NO + Cl2 2 NOCl V
3
1) katalizatorem jest Br2, gdy bierze on udzia w stenia wszystkich reagentw wzrosn 3 razy
pierwszej reakcji, a w drugiej zostaje odtworzony v1 = k (3[NO])23[O2] = 27 k[NO]2[O2]
2) NOBr, gdy nie wystpuje on w koncowym, wynika z tego, e szybko reakcji wzronie 27 razy
skrconym rwnaniu
4.157.
3) 2 NO + Cl2 2 NOCl zgodnie z rwnaniem Clapeyrona:
4.151. pV = nRT
dodajemy stronami wszystkie reakcje zgodnie z warunkami zadania
Pt + O2 + SO2 + PtO2 + SO2 + PtO PtO2 + SO3 + nRT = const zatem:
PtO + SO3 + Pt pV = const
skracamy: 4 p x = pV
2 SO2 + O2 2 SO3 x = 0,25 V
1) katalizatorem jest Pt, gdy bierze on udzia w z czego wynika, e objto zmalaa 4 razy, wiec
pierwszej reakcji, a w ostatniej zostaje odtworzony zgodnie z wzorem okrelajcym stenie
2) PtO, PtO2 gdy nie wystpuj one w kocowym, (analogicznie jak w zad. 4.156.) stenia wszystkich
skrconym rwnaniu reagentw wzrosn 4 razy
3) 2 SO2 + O2 2 SO3 v2 = k (4[NO])2 4[H2] = 64 v1
4.152. szybko reakcji wzrocnie 64 razy
Etap I: AB + K ABK 4.158.
Etap II: ABK + CD AD + CBK zgodnie z podanym w treci zadania rwnaniem
Etap III: CBK CB + K widzimy, e substrat A reaguje z substratem B w
stosunku 1 : 2, skoro stenie A zmniejszyo si do
4.153.
0,5 mol/dm3 oznacza to, e zakadajc objto
Etap I: SO2 + NO2 SO3 + NO
ukadu rwn 1 dm2 przeragowao 1,5 mola A, co
Etap II: 2 NO + O2 2 NO2 oznacza rwnie, e przeragoway 3 mole B, czyli
dodajemy stronami oba rwnania, pamitajc, aby pozosta 1 mol B.
pierwsze przemnoy przez 2, gdy w obu v1 = k 2 42 = 32 k [mol/dm3]2
rwnaniach musi wystpowa ta sama ilo NO v2 = k 0,5 12 = 0,5 k [mol/dm3]2 = 1/64 v2
sumarycznie: 2 SO2 + O2 2 SO3
szybko reakcji zmaleje 64 razy [CO] = [Cl2] = a b
4.159. [COCl2] = b
v1 = 0,4s-1 0,5 mol/dm3 = 0,2 mol/(dm3s) staa rwnowagi wynosi:
jeeli stenie A zmniejszyo si o 0,2 mol/dm3, [COCl 2 ] b
Kc = =
oznacza to, e wynosi ono: [CO][Cl2 ] (a b )2
[A] = 0,5 mol/dm3 - 0,2 mol/dm3 = 0,3 mol/dm3
v2 = 0,4s-1 0,3 mol/dm3 = 0,12 mol/(dm3s) 4.164.
widzimy, e stosunek CO : CO2 = 1 : 1, za O2 : CO2
= 1 : 2, czyli podczas powstawania c moli produktu
4.10. Rwnowaga chemiczna
ubyo c moli CO i 0,5 c mola O2 (zakadamy
objto ukadu rwn 1dm3) w stanie rwnowagi:
4.160.
[CO] = a c
[H 2 O] 2
a) K c = [O2] = b 0,5c
[H 2 ] 2 [O 2 ] [CO2] = c
[HCl]2 [CO 2 ] 2 c2
b) K c = Kc = =
[H 2 ][Cl 2 ] [CO]2 [O 2 ] (a c )2 (b 0 ,5c )
[CO]2 4.165.
c) K c = H2 + I2 2 HI
[CO]2 [O 2 ]
widzimy, e stosunek iloci zuytego jodu, a take
[NO]4 [H 2 O]6 wodoru do iloci powstaego jodowodoru wynosi 1 : 2,
d) K c =
[NH 3 ] 4 [O 2 ]5 zatem do powstania 5,64 mola jodowodoru zuyto:
4.161. nI2 = 5,64 : 2 = 2,82 mola jodu, a take wodoru:
w rwnaniach okrelajcych stae rwnowagi stenia substancji w stanie rwnowagi (za objto
pomijamy ciaa stae (gdy ich stenie jest ukadu przyjmijmy 1dm3):
niezmienne) [HI] = 5,64 mol/dm3
[I2] = 2,94 2,82 = 0,12 mol/dm3
[CO 2 ] mol / dm 3
a) K c = , bezwymiarowa: =0 [H2] = 8,1 2,82 = 5,28 mol/dm3
mol / dm 3
[O 2 ]
[HI]
2
5,64 2
b) K c =
[SO 3 ] 2
,
(mol / dm 3 ) = 1 2 Kc = =
[H 2 ][I 2 ] 0,12 5,28
= 50 ,2 (miana si skrc)
[SO 2 ] 2 [O 2 ] (mol / dm 3 )3 mol / dm 3 4.166.
[C] mol / dm 3 oglny wzor na szybko reakcji typu podanego w
c) K c = , bezwymiarowa: =0 zadaniu przyjmuje posta:
[A] mol / dm 3
k
d) K c =
(
[CO]2 [H 2 ] 4 mol / dm 3
,
) (
6
= mol / dm 3 )
3
Kc = 1
k2
2
[CH 4 ] [O 2 ] mol / dm( 3 3
) gdzie k1 okrela szybko tworzenia, a k2 szybko
4.162. rozkadu, w tym przypadku:
Kc = =
(
[NO]2 [O 2 ] (0 ,24 )2 0 ,12 mol / dm 3
3
=
) Kc =
3,79 10 2
= 64,5 (miana si skrc)
[NO 2 ]2 (0,06 )2 mol / dm 3 2( ) 5,88 10 4
4.167.
= 1,92 mol / dm 3
zakadamy, e pocztkowe stenie amoniaku wynosi
4.163. 0 oraz, e objto ukadu to 1dm3, z proporcji
1) widzimy, e reagenty wystpuj w reakcji w liczymy ile azotu i wodoru byo konieczne do
stosunku 1:1:1:1, zatem jeli powstao b produktu, wytworzenia 4 moli amoniaku:
oznacza to, e jednoczenie ubyo b substratu, w
1 mol N2 2 mole NH3
stanie rwnowagi mamy:
[CO] = [H2O] = a b x 4 mole NH3
[CO2] = [H2] = b x = 4 1 : 2 = 2 mole N2
staa rwnowagi wynosi: 3 mole H2 2 mole NH3
[CO 2 ][H 2 ] b2 y 4 mole NH3
Kc = = y = 4 3 : 2 = 6 moli H2
[CO][H 2 O] (a b )2
pocztkowe stenia substratw wynosiy:
2) widzimy, e reagenty wystpuj w reakcji w [H2] = 9 + 6 = 15 mol/dm3
stosunku 1:1:1, zatem jeli powstao b produktu, [N2] = 3 + 2 = 5 mol/dm3
oznacza to, e jednoczenie ubyo b substratu, w
stanie rwnowagi mamy:
4.168. 4.171.
(za objto ukadu przyjmijmy 1dm3) widzimy, e rwnanie okrelajce rwnowag reakcji ma posta:
stosunek iloci zuytego jodu, a take wodoru do
Kc =
[CO][H 2 O] = 1
iloci powstaego jodowodoru wynosi 1 : 2, zatem do [CO 2 ][H 2 ]
powstania 0,9 mola jodowodoru zuyto:
za ilo moli, ktra przereaguje przyjmijmy x, naley
nI2 = 0,9 : 2 = 0,45 mola jodu, a take wodoru:
take zauway, i wszystkie reagenty s w stosunku
pocztkowe stenia substratw:
1 : 1 : 1 : 1, co oznacza, e podczas reakcji x moli
[I2] = 0,05 + 0,45 = 0,5 mol/dm3
CO2 oraz x moli H2 powstanie x moli CO i x moli
[H2] = 0,25 + 0,45 = 0,7 mol/dm3
H2O, rwnanie przyjmuje posta:
4.169.
xx
2 CO2 2 CO + O2 Kc = =1
w celu uproszczenia oblicze przyjmijmy, e (1 x ) (5 x )
pocztkowe stenie CO2 wynosi 1 mol/dm3, a x 2 = x 2 6x + 5
objto ukadu 1dm3 wwczas przeraguje 0,2 mola 6x = 5
CO2, widzimy, e ilo powstaego CO pozostaje do
CO2 w stosunku 2 : 2 (czyli 1 : 1), za O2 w stosunku x = 0 ,833
2 : 1, wynika z tego, e podczas reakcji 0,2 moli CO2 co oznacza, e przemianie ulegnie 0,833 mola CO2
powstanie 0,2 mola CO i 0,1 mola O2; liczymy zatem 4.172.
skad procentowy: a)
czna ilo wszystkich substancji: n = 0,8 + 0,2 + 0,1 Kc =
[C][D]
= 1,1 mola [A][B]
[B] = [C][D] = 0,2 0,1 = 1,33 mol / dm 3
%CO2 = 0,8 : 1,1 100% = 72,7%
%CO = 0,2 : 1,1 100% = 18,2%
%O2 = 0,1 : 1,1 100% = 9,1%
[A] K c 0,5 0,03
4.170. b)
Reagent
Pocztkowa
Przereagowao
Rwnowagowa
Kc =
[C][D]
liczba moli ilo moli [A][B]2
[B]2 = [C][D]
S1 n1 x n1 - x
S2 n2 (w2:w1) x (*) n1 (w2:w1) x
S3 0 (w3:w1) x (*) (w3:w1) x [A] K c
(*) S2 reaguje z S1 w stosunku w2 : w1 dlatego ilo S2, [B] = [C][D] = 0 ,2 0 ,1 = 1,15 mol / dm 3
S4 0 (w4:w1) x (*) (w4:w1) x
ktre wzio udzia w reakcji to w2/w1 x, analogiczna [A] K c 0 ,5 0 ,03

sytuacja, lecz z innymi wspczynnikami bdzie c)
zachodzi podczas ustalania powstaej iloci
Kc =
[C][D]
produktw
za objto ukadu przyjmujemy zmienn V:
[A ]2 [B]
w3 w4
w3 w4
[B] = [C2][D] = 0,22 0,1 = 2,67 mol / dm 3
x x [A ] K c 0,5 0,03
w1 w1 4.173.
V V
rwnanie okrelajce rwnowag reakcji ma posta:
Kc =
Kc =
[CO 2 ] = 0,5
w2
w2
[CO]
w1 n 2 x
n1 x w1 za ilo moli, ktra przereaguje przyjmijmy x, naley
take zauway, i stosunek CO : CO2 wynosi 1 : 1,
V V
co oznacza, e podczas reakcji x moli CO powstanie x
moli CO2, rwnanie przyjmuje posta:
nastpnie okrelmy miano, jednostk wszystkich
Kc =
[CO 2 ] + x = 0,5
wartoci bdzie mol/dm3, w obliczeniach musimy
uwzgldni wspczynniki stechiometryczne
[CO] x
[K c ] = [ ] [
w3
mol / dm 3 mol / dm 3 ]
w4
=
Kc =
0 ,1 + x
0 ,5 x
= 0 ,5
[
mol / dm ] [
3 w1
mol / dm ]
3 w2
0 ,1 + x = 0 ,25 0 ,5x
[
= mol / dm 3 w
]
3 + w 4 w
1 w2
1,5x = 0 ,15
x = 0 ,1
stenia rwnowagowe reagentw bd wynosi: pkt. 2) zamy, e w reakcji wemie udzia x moli
[CO]r = 0,5 0,1 = 0,4 mol/dm3 CO:
[CO2]r = 0,1 + 0,1 = 0,2 mol/dm3 xx
Kc = =1
4.174.
do rwnania okrelajcego stan rwnowagi bierzemy
( )
[H 2O]p x ([CO]p x )
jedynie produkty gazowe, zatem: x2
Kc = =1
Kc =
[CO 2 ] = 0 ,298 (6 x )(9 x )
[O 2 ] x 2 = x 2 15x + 54
[CO 2 ] = 0,298 [O 2 ] 15x = 54
zamy, e O2 = 1 mol/dm3, objto ukadu 1dm3, x = 3,6
wwczas: stenia rwnowagowe przyjmuj wartoci:
nO2 = 1 mol [H2] = [CO2] = 3,6 mol/dm3
nCO2 = 0,298 nO2 = 0,298 mola [H2O] = 6 3,6 = 2,4 mol/dm3
cakowita ilo = 1,298 mola [CO] = 9 3,6 = 5,4 mol/dm3
%O2 = 1 : 1,298 100% = 77% 4.177.
%CO2 = 0,298 : 1,298 100% = 23%
4.175. 1 nC
zamy, e pocztkowe stenie wodoru to x, a
pocztkowe stenie CO2 to y, widzimy, e wszystkie
reagenty pozostaj ze sob w stosunku 1 : 1 : 1 : 1,
zatem po reakcji 0,9x wodoru powstaje 0,9x CO i
0,9x H2O i jednoczenie stenie CO2 zmniejszy si o
0,9x
Kc =
[CO][H 2 O] = 1
[CO 2 ][H 2 ]
Kc =
(y 0,9x ) (x 0,9x ) = (y 0,9x ) 0,1x = 1 nB
0,9x 0,9x 0,81x 2 1 4 8

y 0,1x 0,09x 2 rwnanie okrelajce stan rwnowagi tej reakcji ma
=1 posta:
0,81x 2
uamek skracamy przez x2 Kc =
[C][D]
y 0 ,1 [A][B]
0 ,09 widzimy, e ilo powstaego produktu D jest rwna
x =1 iloci powstaego produktu C, zatem:
0 ,81
y 0 ,1 Kc =
[C]2
x
0 ,09 = 0 ,81 [A][B]
y 0 ,1 [C]2 = K c [A][B]
= 0 ,9
x [C] = K c [A][B]
y
=9 Kc oraz [A] s stae zatem wykres przyjmuje posta
x funkcji:
pocztkowy stosunek CO2 do H2 wynosi 9 : 1 y = ax
4.176.
4.178.
1) staa rwnowagi ma posta:
powietrze zawiera w przyblieniu 21% tlenu i 78%
Kc = 2
[H ][CO 2 ] = 2 2 = 1 (miana si skrc) azotu, zatem zamy, e objto ukadu wynosi
[H 2 O][CO] 1 4 1dm3 i do reakcji wzilimy 0,21 mola O2 i 0,78 mola
2) widzimy, e wszystkie reagenty pozostaj ze sob N2, za ilo wytworzonego produktu przyjmijmy x; z
w stosunku 1 : 1 : 1 : 1, zatem (zakadajc objto rwnania reakcji wynika, e stosunek iloci azotu, a
ukadu rwn 1dm3) do powstania 2 moli H2 i CO2 take tlenu do iloci powstaego produktu wynosi 1 :
byy konieczne 2 mole CO i H2O 2, wic na wytworzenie x moli NO zuyjemy 0,5x
[CO]p = 1 + 2 = 3 mol/dm3 moli O2 i 0,5x moli N2:
[H2O]p = 4 + 2 = 6 mol/dm3
3) pocztkowe stenie CO bdzie wynosi 9
mol/dm3 korzystajc z zalenoci o ktrych mowa w
Kc =
[NO]
2
=
x2 4.180.
[O 2 ][N 2 ] ([O 2 ] 0,5x )([N 2 ] 0,5x ) 1) w lewo (ukad bdzie si stara zniwelowa
nadmiar HCl)
x2 2) w lewo (ukad bdzie si stara zniwelowa
3,9 10 3 =
(0,21 0,5x )(0,78 0,5x ) nadmiar H2S)
x 2 = 9,75 10 4 x 2 1,93 10 3 x + 6,39 10 4 3) w prawo (ukad bdzie si stara zniwelowa
nadmiar ZnCl2)
0,999 x 2 + 1,93 10 3 x 6,39 10 4 = 0 4.181.
( )2
= 1,93 10 3 + 4 0,999 6,39 10 4 = 2,56 10 3 1) w prawo (ukad bdzie si stara zniwelowa
nadmiar O2)
= 0,051 2) w lewo (ukad bdzie si stara zniwelowa
1,93 10 3 + 0,051 nadmiar Cl2)
x1 = = 0,0246 3) w lewo (ukad bdzie si stara odtworzy
2 0.999
waciw ilo HCl)
x2 < 0
4) w prawo (ukad bdzie si stara odtworzy
czna ilo substancji nie ulega zmianie, zatem: waciw ilo H2O)
%NO = 0,0246 : (0,78 + 0,21) 100% = 2,48% 4.182.
4.179. 1) usuwajc powstay wodr lub Fe3O4, gdy
aby rozwiza zadanie naley stworzy ukad rwna, wwczas ukad bdzie si stara powrci do stanu
gdzie jedn niewiadom bdzie ilo N2O4, a drug rwnowagi odtwarzajc w/w substancje
ilo NO2; pierwsze rwnanie okrela bdzie mase 2) zmniejszajc ilo elaza, lub wody, gdy wwczas
mieszaniny, a drugie ilo, ktr obliczymy z ukad bdzie si stara powrci do stanu rwnowagi
rwnania Clapeyrona: odtwarzajc w/w substancje
pV = nRT 4.183.
pV 1013 2,95 1) reakcja ta jest egzoenegretyczna, zatem wzrost
n= = = 0 ,12 mola
RT 83,1 300 temperatury spowoduje przesunicie rwnowagi
nA ilo moli N2O4, nB ilo moli NO2 chemicznej w lewo (zachodzi bdzie w wikszym
stopniu reakcja endoenergetyczna)
n A + n B = 0,12 2) reakcja ta jest endoenergetyczna, zatem wzrost

n A (2 14g + 4 16g ) + n B (14g + 2 16g ) = 9,2g temperatury spowoduje przesunicie rwnowagi
n A = 0,12 n B chemicznej w prawo
4.184.
n A 92 + n B 46 = 9,2 dodanie katalizatora bd inhibitora nie przesunie
(0,12 n B ) 92 + n B 46 = 9 ,2 rwnowagi chemicznej, gdy substancje te jedynie
11,04 92 n B + 46 n B = 9,2 zmniejszaj lub zwikszaj energi aktywacji (energi
potrzebn do rozpoczcia reakcji) nie wpywajc na
1,84 = 46 n B jej stan rwnowagi
n B = 0 ,04 4.185.
n A = 0,12 0 ,04 = 0,08 wzrost cinienia bdzie powodowa przesunicie
rwnowagi chemicznej w stron mniejszej iloci
%NO2 = 0,04 : 0,12 100% = 33,3%
2 2
substancji np.
nB 0 ,04 a) po lewej stronie s cznie 4 mole gazw, a po

Kc =
[NO 2 ] V
2
= = 2 ,95
= 6 ,8 10 3 mol/dm3
prawej 2 mole, zatem rwnowaga reakcji przesunie
[N 2 O 4 ] n A 0 ,08 si w stron praw, co za tym idzie wydajno reakcji
V 2 ,95 zwikszy si (powstanie wicej produktu)
analogicznie:
b) nie zmienie si
4.11. Regua Le Chateliera
c) zmniejszy si
d) zmniejszy si (pod uwag bierzemy jedynie gazy)
Regua ta jest rwnie znana jako regua przekory
e) nie zmieni si
co oznacza, e reakcja bdzie zachowywaa si tak,
f) zmniejszy si (pod uwag bierzemy jedynie gazy)
aby jak najszybciej przywrci stan rwnowagi, np.
4.186.
do rodowiska reakcji, bdcego w stanie rwnowagi
zgodnie z rwnaniem Clapeyrona (pV = nRT) przy
dodajemy jaki substrat, wwczas reakcja bdzie
staej iloci substancji wzrost objtoci spowoduje
staraa si go jak najszybciej wykorzysta;
spadek cinienia, w takiej sytuacji, aby powrci do
stanu rwnowagi (zwikszy cinienie w ukadzie)
reakcji przesunie si w stron wikszej iloci x = 65 10,15 : 3,25 = 203kJ
reagentw np. wiemy, e reakcja jest egzotermiczna, zatem H < 0
1) po obu stronach rwnania iloci substancji s takie H = - 203kJ/mol
same, dlatego nie zaobserwujemy adnych zmian 4.193.
2) po prawej stronie rwnania jest wicej substancji, najpierw policzmy liczb moli metanu konieczn do
dlatego w t stron przesunie si rwnowaga reakcji otrzymania 1000kJ
3) po lewej stronie rwnania jest wicej substancji, 1 mol 891kJ
dlatego w t stron przesunie si rwnowaga reakcji x 1000kJ
4.187. x = 1000 : 891 = 1,12 mola
1) w prawo, ukad bdzie przeciwdziaa nadmiarowi z prawa Avogadro wiemy, e 1 mol gazu w
azotu warunkach normalnych zajmuj 22,4dm3, zatem:
2) w lewo, ukad bdzie przeciwdziaa nadmiarowi 1 mol 22,4dm3
tlenku azotu
1,12 mola y
3) w lewo, ukad bdzie si stara odtworzy
y = 1,12 22,4 : 1 = 25,1dm3
zmniejszon ilo tlenu
4.194.
4) reakcja jet endoenergetyczna (H > 0) dlatego
w pierwszej reakcji jod jest uyty jako ciao stae,
wzrost temperatury przesunie rwnowag reakcji w
przez co jest mniej reaktywny, co powoduje, e, aby
prawo
reakcja moga przebiega naley stale dostarcza
5) zmniejszajc cinienie ukad bdzie stara si je
energii (ktra jest poytkowana m.in. na zwikszenie
wyrwna, przesuwajc rwnowag reakcji w stron,
reaktywnoci jodu), w drugiej reakcji jod jest w stanie
gdzie jest wicej reagentw gazowych, w tym
gazowym przez co reaguje atwiej
wypadku jednak wartoci te s sobie rwne, dlatego
4.195.
zmniejszenie cinienia, nie zpowoduje adnych zmian
4.188. H2(g) + I2(s) 2 HI(g) H2(g) + I2(s)
aby rozpoczc reakcj naley pokona energi zgodnie z danymi zadania entalpia pierwszej reakcji
aktywacji, std podgrzewanie; pniej energia wynosi 52kJ; nastpna reakcji jest reakcj przeciwn
wydzielana przez t reakcj bdzie cigle wysza od do reakcji drugiej podanej w treci zadania, zatem jej
energii aktywacji, dlatego te proces bdzie entalpia wynosi 10kJ, widzimy rwnie, e wodr nie
kontynuowany zmienia swojego stanu skupienia zatem czna energia
4.189. obu reakcji jest entalpi sublimacji 1 mola jodu:
Kc =
[C][D] H = 52kJ + 10kJ = 62kJ/mol
4.196.
[A][B] Fe + S FeS
wzrost wartoci Kc oznacza wzrost stenia substancji 56g 88g
C i D, zatem w wyniku ogrzewania rwnowaga liczymy ilo siarczku przy wydajnoci 100%
reakcji przesuna si w prawo, co oznacza, e jest to
56g Fe 88g FeS
proces endotermiczny
4.190. 10g Fe x
skoro entalpia reakcji tworzenia 2 moli NH3 wynosi x = 10 88 : 56 = 15,7g
92,4kJ to reakcja rozpadu 2 moli NH3 wynosi uwzgldniajc 90% wydajno
bdzie 92,4kJ, w reakcji szukamy entalpi reakcji m = 0,9 15,7g = 14,13g
rozparu 1 mola NH3, zatem: obliczmy ilo energi, ktra powstaaby przy
H = 0,5 92,4kJ = 46,2kJ wytworzeniu 1 mola siarczku
4.191. 14,13g FeS 15,3kJ
za entalpi tworzenia substancji przyjmujemy entalpi 88g FeS y
tworzenia 1 mola danej substancji, zatem: y = 88 15,3 : 14,13 = 95,3kJ
1) H = 52kJ : 2 = 26kJ Jak wiemy z treci zadania energia ta zostaje
2) H = -297kJ wydzielona podczas tworzenia siarczku, wic:
3) H = 37kJ : 4 = 9,25kJ H = -95,3kJ/mol
4.192. 4.197.
Zn + S ZnS warunki standardowe: p = 1000hPa, T = 298K
musimy policzy jka ilo energii wydzieli si z rwnania Clapeyrona liczymy czn ilo gazw:
podczas tworzenia 1 mola ZnS, czyli reakcji 1 mola pV = nRT
cynku, MZn = 65g pV 1000 24,4
n= = = 0,985 mola
3,25g Zn 10,15kJ RT 83,1 298
65g Zn x liczymy iloci poszczeglnych gazw:
nmetan = 0,8 0,985 = 0,788 4.201.
netan = 0,2 0,985 = 0,197 (roziwzujemy analogicznie jak 4.200)
czna energia ktra wydzieli si podczas spalania jest H1
sum energii spalania metanu i energii spalania etanu: CuO + C Cu + CO
E = 0,788 891kJ + 0,197 1560kJ = 1009 kJ
4.198. Hx H2
Ukadamy cykl przemian (naley pamita, e
entalpia tworzenia pojedynczych pierwiastkw jest C, O2, Cu
rwna zero, oraz, e entalpie przejcia cyklu bez
Hx + H1 = H2
wzgldu na sposb s sobie rwne); do cyklu
Hx + 44kJ = -111kJ
podstawiamy 0,5H1 gdy H1 odnosi si do
Hx = -155kJ
tworzenia 2 moli Fe2O3:
Obliczona entalpia jest entalpi tworzenia 1 mola
Hx CuO, w reakcji ktrej entalpi mamy wyliczy
Fe2O3 + 3 Mg 2 Fe + 3 MgO
powstaj 2 mole CuO, zatem:
H = 2 Hx = -310kJ
0,5H1 3H2
4.202.
Fe, O2, Mg (roziwzujemy analogicznie jak 4.200)
0,5H1 + Hx = 3H2 H1
0,5 -1644kJ + Hx = 3 -602kJ C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O
-822kJ + Hx = -1806kJ
3H3
Hx = -984kJ Hx 2H2
4.199.
(roziwzujemy analogicznie jak 4.198) C, O2, H2
Hx Hx + H1 = 3H3 + 2H2
Fe2O3 + 2 Al 2 Fe + Al2O3
Hx + -2220kJ = 3 -394kJ + 2 -572kJ
Hx + -2220kJ = -1182kJ + -1144kJ
0,5H1 0,5H2 Hx = -106kJ
4.203.
Fe, O2, Al
(roziwzujemy analogicznie jak 4.200)
0,5H1 + Hx = 0,5H2 Hx
0,5 -1644kJ + Hx = 0,5 -3340kJ CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O
-822kJ + Hx = -1670kJ
Hx = -848kJ H1 H2
2H3
4.200.
Jako gwne rwnanie cyklu przyjmujemy zazwyczaj C, O2, H2
rwnanie reakcji w ktrej uczestniczy najwicej
Hx + H1 = H2 + 2H3
reagentw:
Hx + -75kJ = -394kJ + 2 -242kJ
H1 Hx + -75kJ = -394kJ + -484kJ
C + 2 N2O CO2 + 2 N2
Hx = -803kJ
4.204.
2Hx H2 (roziwzujemy analogicznie jak 4.200)
C, O2, N2 H1
H2S + 3/2 O2 SO2 + H2O
2Hx + H1 = H2
2Hx + -557kJ = -394kJ Hx H3
0,5H2
2Hx = 163kJ
Hx = 81,5kJ C, O2, S
Hx + H1 = H3 + 0,5H2
Hx + -519kJ = -297kJ + 0,5 -484kJ
Hx + -519kJ = -297kJ + -242kJ
Hx = -20kJ

4.205. = -341kJ
Hx 4.208.
CuO + H2 Cu + H2O(c) H2 = HH-H = -436kJ; H3 = HO=O = -499kJ
-H3 H1
2 H2 + O2 2 H2O
0,5H1 H2O(g)
2H2 H3 2Hx
0,5H2
C, O2, S
O, H
H3 podstawiamy do cyklu ze znakiem przeciwnym,
gdy jest to entalpia przejcia ze stanu ciekego do 2H2 + H3 + H1 = 2Hx
gazowego, a nas interesuje proces odwrotny 2 -436kJ + -499kJ + -484kJ = 2 Hx
2 Hx = -1855kJ
Hx + 0,5H1 = 0,5H2 + -H3
Hx + -155kJ = -242kJ - 44kJ Hx = -927,5kJ
Hx = -131kJ 4.209.
wiemy, e w warunkach standardowych T = 25C =
4.206.
298K, p = 100000Pa, zatem:
(roziwzujemy analogicznie jak 4.200)
pV = nRT
H2
CO + O2 CO2 pV 100000 0,006
n= = = 0,24 mola
RT 8,31 298
Hx H1 z czego wodr stanowi 2/3 0,24 = 0,16 mola za tlen
0,08 mola
C, O2 H2 + O2 H2O H = -242kJ
Hx + H2 = H1 ukadamy proporcj:
Hx + -283kJ = -394kJ 1 mol H2 -242kJ
Hx = -111kJ 0,16 mola H2 y
Obliczona entalpia jest entalpi tworzenia 1 mola CO, x = 242 0,16 = 38,7 kJ
w reakcji ktrej entalpi mamy wyliczy powstaj 2 4.210.
mole CO, zatem: ilo moli C jest rwna powstaej iloci CO2, zatem
H = 2 Hx = -222kJ aby proces mg biec bez koniecznoci
4.207. doprowadzania energii na 1 mol CaCO3 powinna
(energie podane w tabeli oznaczaja ilo energi przypada ilo wgla, ktrej spalenie wydzieli
powstaej w skutek powstania wizania, ktra jest energi przynajmniej rwn 182kJ, czyli:
rwna co do wartoci, lecz majaca znak przeciwny jak nC = 182 : 394 = 0,46 mola
energia konieczna do rozerwania tego wizania) mC = 0,46 12g = 5,54g
a) Rozrywamy 2 wizania H-H i jedno O=O, za mCaCO3 = 1 (40g + 12g + 3 16g) = 100g
powstaj 4 wizania H-O m CaCO3 : mC = 100 : 5,54 18 : 1
H = 2 436kJ + 499kJ 4 465kJ = -489kJ 4.211.
b) Rozrywamy wizanie NN i O=O, za powstaj 2
Hx
wizania N=O C3H6(alken) C3H6(zw. cykliczny)
H = 947kJ + 499kJ 2 631kJ = 184kJ
c) Rozrywamy 3 wizania H-H i jedno NN, za H1 -H2
powstaje 6 wiza H-N 3CO2, 3H2O
H = 3 436kJ + 947kJ 6 390kJ = -85kJ (H2 jest ze znakiem ujemnym, gdy podana w
d) Rozrywamy 12 wiza H-N i 5 O=O, za powstaj zadaniu warto jest entalpi spalania, a my, aby
4 wizania N=O i 12 wiza H-O zamkn cykl potrzebujemy entalpi tworzenia
H = 12 390kJ + 5 499kJ 4 631kJ 12 465kJ zwizku z tlenkw)
= -929kJ H1 + -H2 = Hx
e) Rozrywamy 4 wizania H-Cl i jedno O=O, za -2058,8kJ (-2079,4kJ) = Hx
powstaj 4 wizania H-O i 2 wizania Cl-Cl Hx = 20,6kJ
H = 4 432kJ + 499kJ 4 465kJ 2 243kJ = 4.212.
= -119kJ wszystkie czsteczki d do najniszego stanu
f) Rozrywamy 8 wiza N=O i 4 N-O (ze wzgldu na energetycznego, zatem podczas tworzenia wiza
struktur tlenku), za powstaje 8 wiza N=O i jedno powinna wydzieli sie jak najwiksza energia
O=O przypadajca na jeden atom; porwnajmy energi
H = 8 631kJ + 4 210kJ 8 631kJ 499kJ =
wiza przypadajc na jeden atom w dwu-(wizanie zawarto procentowa potasu i sodu jest rwna:
potrjne) i czteroatomowej (sze wizan zK[%] = 39u : 131u 100% = 29,8%
pojedynczych) czsteczce azotu: zNa[%] = 4 23u : 131u 100% = 70,2%
HN2 = 947kJ : 2 = 473,5kJ 5.7.
HN4 = 6 163kJ : 4 = 244,5kJ procent okrela nam ilo jednostek na 100, zatem
porwnajmy energi wiza przypadajc na jeden majc wyrazi podan warto w czciach na milion
atom w dwu-(wizanie potrjne) i czteroatomowej musimy j pomnoy przez 104 (poniewa 106 : 102 =
(sze wizan pojedynczych) czsteczce fosforu: 104), zatem zawarto ta jest rwna:
HP2 = 490kJ : 2 = 245kJ zp[ppm] = 0,5 104 = 5000ppm
HP4 = 6 201kJ : 4 = 301,5kJ 5.8.
z powyszych oblicze widzimy, e dla azotu czs na milion okrela nam jedn milionow, czyli
korzystniejsza energetycznie jest czsteczka 10-6, promil za 10-3, zatem:
dwuatomowa, za dla fosoru czteroatomowa 40ppm = 40 10-6 = 4 10-5 = 0,04 10-3 = 0,04
5.9.
Rozdzia 5. Stechiometria mieszanin. mikroprocent oznacza warto 10-8, a miliprocent 10-5,
zatem:
5.1. Udziay masowe: procent, promil, miliprocent, 250% = 250 10-8 = 0,25 10-5 = 0,25m%
czci na milion, mikroprocent, czci na miliard, 5.10.
czci na bilion czci na miliard oznaczaj warto 10-9, a czci na
milion 10-6, zatem:
5.1. 2200ppb = 2200 10-9 = 2,2 10-6 = 2,2ppm
zCu[%] = 18 : 30 100% = 60% 5.11.
5.2. a) zKr[] = 10mg : 10kg = 10 10-3g : (10 103g) =
liczymy z proporcji: 10-6 = 10-3 10-3 = 10-3
0,12g 1,5% b) zKr[] = 10 10-3g : (10 103g) = 10-6 = 1ppm
x 100% c) zKr[] = 10 10-3g : (10 103g) = 10-6 = 103 10-9
100% 0,12g = 1000ppb
x= = 8g 5.12.
1,5%
5.3. najpierw policzmy mas krwi:
prba w jubilerstwie oznacza ilosc g czystego metalu mk = 7% : 100% 80kg = 5,6kg = 5600g
w 1000g stopu, zatem w tym przypadku: nastpnie mas glukozy:
zAu[%] = 585g : 1000g 100% = 58,5% mg = 0,9 : 1000 5600g = 5,04g
zatem masa zota wynosi: 5.13.
mAu = 58,5% : 100% 4g = 2,34g policzmy objto ziemi, ktrej zawarto uranu
5.4. mamy wyznaczy:
z wzoru na gsto liczymy mas 1m3 powietrza: V = S h = 1000m2 1m = 1000m3
nastpnie jej mas:
m
d= mz = d V = 1,5g/cm3 103m3 = 1,5g/cm3 109cm3 =
V 1,5 109g
g masa uranu wynosi:
m = d V = 1,17 1000dm 3 = 1170g
dm 3 mU = 2,4 10-6 1,5 109g = 3,6 103g = 3,6kg
masa argonu jest rwna: 5.14.
1 m% oznacza, ze w 1 kg wody znajduje si 10-5kg
mAr = 1% : 100% 1170g = 11,7g
zota, zatem ukadamy proporcj:
5.5.
skoro inne skadniki stanowi 10%, zatem woda 1kg wody 10-5kg zota
stanowi 90% roztworu, liczymy z proporcji: x 1kg zota
1kg 1kg
50g 10% x= = 10 5 kg wody
x 90% 10 5 kg
90% 50g 5.15.
x= = 450g
10% 1 m% oznacza, ze w 1 mg krwi znajduje si 10-5mg
5.6. bilirubiny, zatem ukadamy proporcj:
rozpatrzmy zadanie w skali mikro; majac mieszanin 1mg krwi 10-5mg bilirubiny
5 atomow, 4 z nich stanowia atomy sodu, a 1 potasu, x 10mg bilirubiny
masa mieszaniny wynosi: 1mg 10mg
x= 5
= 10 6 mg = 10 3 g krwi
m = 4 23u + 39u = 131u 10 mg
5.16. 58,5g NaCl 23g Na
poiczmy udzia masowy chloru dla niszej wartoci: x 33,4g Na
zCl1 = 0,03mg/kg = 3 10-2 10-3g : 103g = 3 10-8 58,5g 33,4g
x= = 85g NaCl
atwiejsze do zapamitania s liczby cakowite ni 23g
uamki, zatem szukamy jednostki mniejszej od 10-8, masa zanieczyszcze jest wic rwna:
najwygodniej obliczon warto bdzie wyrazi w
czciach na miliard [1 ppb = 10-9] mz = 100g 85g = 15g
zCl1 = 3 10-8 = 30ppb oblliczmy zawarto procentow zanieczyszcze w
analogicznie obliczamy udzia masowy chloru dla prbce:
wyszej wartoci zz[%] = 15g : 100g 100% = 15%
zCl2 = 0,05mg/kg = 5 10-8 = 50ppb 5.20.
co daje nam zakres: 30 50ppb
5.17. policzmy mas molow tlenku:
do oblicze przyjmijmy mas prbki rwn 100g, mM = 2 56g + 3 16g = 160g
zatem masa czystego minerau wynosi: z czego masa elaza wynosi:
mFe3O4 = 85% : 100% 100g = 85g mMFe = 2 56g = 112g
policzmy zawarto procentow elaza w magnetycie, widzimy zatem, e w 160g zwizku znajduje si 112g
masa molowa magnetytu wynosi: elaza policzmy z proporcji jaka masa tlenku zawiera
mM = 3 56g + 4 16g = 232g podan w zadaniu ilo elaza:
z czego masa elaza wynosi: 160g Fe2O3 112g Fe
mMFe = 3 56g = 168g x 5,6g Fe
5,6g 160g
zMFe[%] = 168g : 232g 100% = 72,4% x= = 8g Fe 2 O 3
masa, elaza w rozpatrywanej przez nas prbce 112g
wynosi: zawarto procentowa tlenku w rudzie jest rwna:
mFe = 72,4% : 100% 85g = 61,5g z[%] = 8g : 10g 100% =80%
zatem zawarto procentowa: 5.21.
zFe[%] = 61,5g : 100g 100% = 61,5%
policzmy mas molow tlenku:
5.18. mM = 3 56g + 4 16g = 232g
do oblicze przyjmijmy mas prbki rwn 100g, z czego masa elaza wynosi:
zatem masa czystej siarki wynosi: mMFe = 3 56g = 168g
mS = 17,5% : 100% 100g = 17,5g widzimy zatem, e w 232g zwizku znajduje si 168g
policzmy zawarto procentow siarki w Cu2S, masa elaza policzmy z proporcji jaka masa tlenku zawiera
molowa Cu2S wynosi: podan w zadaniu ilo elaza:
mM = 2 64g + 32g = 160g 232g Fe3O4 168g Fe
z czego masa siarki wynosi: x 6kg Fe
mMS = 32g
6kg 232g
widzimy zatem, e w 160g zwizku znajduje si 32g x= = 8,29kg Fe 3 O 4
siarki policzmy z proporcji jaka masa siarczku 168g
zawiera policzon przez nas wczeniiej ilo siarki: nastpnie policzmy mas rudy zawierajc 8,57kg
160g Cu2S 32g S Fe3O4:
x 17,5g S
100g rudy 92g Fe3O4
17,5g 160g
x= = 87,5g Cu 2 S x 8,29kg Fe3O4
32g 8,29kg 100g
zatem zawarto procentowa: x= = 9,01kg rudy
92g
zCu2S[%] = 87,5g : 100g 100% = 87,5%
5.19. 5.22.
do oblicze przyjmijmy mas prbki rwn 100g, p mola siarki bdzie zawarte w p mola siarczku
policzmy zawarto procentow sodu w NaCl, masa miedzi, obliczmy zatem mase p mola siarczku:
molowa NaCl wynosi: m = 0,5 mM = 0,5 (64g + 32g) = 0,5 96g = 48g
mM = 23g + 35,5g = 58,5g policzmy mas minerau zawierajc 48g siarczku:
z czego masa sodu wynosi:
100g minerau 96g siarczku
mMS = 23g
widzimy zatem, e w 58,5g zwizku znajduje si 23g x 48g siarczku
sodu policzmy z proporcji jaka masa soli zawiera
podan w zadaniu ilo sodu:
48g 100g widzimy zatem, e w 160g zwizku znajduje si 112g
x= = 50g minerau elaza policzmy z proporcji jaka masa tlenku zawiera
96g
5.23. podan w zadaniu ilo elaza:
obliczmy teoretyczn zawarto zawarto siarki w 160g Fe2O3 112g Fe
minerale, masa molowa minerau: x 56g Fe
56g 160g
mM = 64g + 32g + 4 16g + 5 (2 1g + 16g) = 250g x= = 80g Fe 2 O 3
z czego masa siarki 112g
mMS = 32g co stanowi nastpujc zwarto procentow rudy:
zS[%] = 32g : 250g 100% = 12,8% zFe[%] = 80g : 100g 100% = 80%
wynika z tego, e prbka 100g powinna zawiera analogiczne obliczenia przeprowadmy dla krzemu:
12,8g siarki, a zgodnie z danymi zadania zawiera mM2 = 28g + 2 16g = 60g
12,2g, policzmy mas siarczku zawierajc 12,2g z czego krzem stanowi:
siarki: mMSi = 28g
widzimy zatem, e w 60g zwizku znajduje si 28g
250g minerau 32g S krzemu policzmy z proporcji jaka masa tlenku
x 12,2g zawiera podan w zadaniu ilo krzemu:
12,2g 250g 60g SiO2 28g Si
x= = 95,3g minerau x 7g Si
32g
60g 7g
zatem masa zanieczyszcze wynosi: x= = 15g SiO 2
mz = 100g 95,3g = 4,7g 28g
co stanowi: co stanowi nastpujc zwarto procentow rudy:
zz[%] = 4,7g : 100g 100% = 4,7% zSi[%] = 15g : 100g 100% = 15%
5.24. 5.26.
mas prbki przyjmijmy za 100g, zatem zawiera ona: pocztkowa masa srebra wynosi:
7g cynku, 18g oowiu, 30g miedzi, wiemy, e mAg1 = 30% : 100% 300g = 0,3 300g = 90g
wszystkie metale wystpuj w formie MS, zatem mas srebra, ktr naley doda aby stop zawiera go
czna ilo moli metali bdzie rwna iloci moli 40% oznaczmy za x, otrzymujemy wwczas
siarki, a znajc t ilo z atwoci policzymy mas rwnanie:
siarki (zadanie mona rwnie rozwiza liczc masy 90g + x
z[%] = 100% = 40%
poszczeglnych siarczkw, jednak jest to nieco 300g + x
duszy sposb) 90g + x
nZn = 7g : 65g = 0,108 mola = 0,4
300g + x
nPb = 18g : 207g = 0,087 mola
nZn = 7g : 65g = 0,47 mola 90g + x = 120g + 0,4x
co daje cznie 0,6x = 30g
nM = 0,108 + 0,087 + 0,47 = 0,665 mola = nS
x = 50g
masa siarki wynosi:
mS = 32g 0,665 = 21,3g 5.27.
zatem czna masa metali i siarki w 100g prbki w mieszaninie tej wystpuj nastpujce zwiazki:
wynosi: Fe2S3, MgO, Al2O3, Cu2S
m = 7g + 18g + 30g + 21,3g = 76,3g 5.28.
masa pozostaych skadnikw: masa 1 mola O2 wynosi:
mp = 100g 76,3g = 23,7g mO2 = 2 16g = 32g
co stanowi: masa 4 moli N2 wynosi:
z[%] = 23,7 : 100 100 = 23,7% mN2 = 4 2 14g = 112g
5.25. cao mieszaniny ma mas:
mas prbki przyjmijmy za 100g, zatem zawiera ona: m = 32g + 112g = 144g
56g elaza, 7g krzepu; znajc zawarto tych a stosunek masowy przyjmuje posta:
pierwiastkw w poszczeglnych zwizkach, mO2 : mN2 = 32g : 112g = 2 : 7
bdziemy mogli obliczyc mas tych zwizkw, dla 5.29.
tlenku elaza(III) znajc masy molowe bdziemy mogli zamieni
mM1 = 2 56g + 3 16g = 160g podane w zadaniu masy na iloci moli substancji:
z czego elazo stanowi: mMH2 = 2 1g = 2g
mMFe = 2 56g = 112g nH2 = 4g : 2g = 2 mole
mMO2 = 2 16g = 32g
nO2 = 32g : 32g = 1 mol 5.34.
stosunek molowy skadnikw ma posta: skoro w mieszaninie co 10 czseczka jest czsteczk
nH2 : nO2 = 2 : 1 chloru oznacza to, e procentowa zawarto molowa
5.30. chloru wynosi:
obliczenia przyjm najatwiejsz posta jeeli zCl[%] = 1 : 10 100% = 10%
zaoymy, e mieszanina zawiera 1 mol czsteczek zatem zawarto procentowa fluoru
CO2 i 2 mole czsteczek O2, zatem zF[%] = 100% - 10% = 90%
mCO2 = 12g + 2 16g = 44g poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
mO2 = 2 2 16g = 64g tych samych warunkach, zatem policzone przez nas
mm = 44g + 64g = 108g zawartoci ilociowe, bd rwne zawartoci
44g molowym
2 = 100% = 40,7%
m
p CO 5.35.
108g
mas prbki przyjmijmy za 100g, wwczas masa
64g
p Om2 = 100% = 59,3% ksenonu i masa dwutlenku wgla wynosi po 50g,
108g masy te musimy zamieni na liczb moli:
5.31. mMXe = 131g
zamiemy masy poszczeglnych zwizkw na liczby nXe = 50g : 131g = 0,38 mola
moli: mCO2 = 12g + 2 16g = 44g
mMN2 = 2 14g = 28g nCO2 = 50g : 44g = 1,14 mola
nN2 = 14g : 28g = 0,5 mola czna ilo moli wynosi:
mCO = 12g + 16g = 28g n = 0,38 + 1,14 = 1,52 mola
nCO = 7g : 28g = 0,25 mola poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
czna ilo gazw to: tych samych warunkach to policzony procentowy
n = 0,5 mola + 0,25 mola = 0,75 mola skad ilociowy bdzie rwny skadowi
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu objtociowemu:
zajmuje objto rwn 22,4dm3 zatem: zXe[%] = 0,38 : 1,52 100% = 25%
V = 22,4dm3 0,75 = 16,8dm3 zCO2[%] = 1,14 : 1,52 100% = 75%
5.32. 5.36.
skoro stosunek objciowy wynosi 1 : 1 to objto w celu uproszczenia oblicze przyjmijmy, masy
wodoru i tlenku wgla wzitych do stworzenia tej substancji rwne wartoci uytym w podanym
mieszaniny wynosia 0,5m3 = 500dm3,wiemy, e w stosunku masowym, nastpnie masy te musimy
warunkach normalnych 1 mol gazu zajmuje objto zamieni na iloci moli:
rwn 22,4dm3 zatem: mMHe = 4g
nH2 = nCO = 500 : 22,4 = 22,3mola nHe = 3g : 4g = 0,75 mola
policzmy teraz masy poszczeglnych substancji: mMH2 = 2 1g = 2g
mMH2 = 2 1g = 2g nH2 = 2g : 2g = 1 mol
mH2 = 2g 22,3 = 44,6g mMCH4 = 12g + 4 1g = 16g
mMCO = 12g + 16g = 28g nCH4 = 10g : 16g = 0,625 mola
mCO = 28g 22,3 = 624,4g czna ilo moli wynosi:
czna masa mieszaniny wynosi: n = 0,75 + 1 + 0,625 = 2,375 mola
m = 44,6g + 624,4g = 669g poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
5.33. tych samych warunkach to policzony procentowy
skoro skadniki zmieszane s w stosunku 1 : 1 : 1 skad ilociowy bdzie rwny skadowi
oznacza to, e kady ze skadnikw zawiera: objtociowemu:
n = 9,03 1023 czsteczek : 3 = 3,01 1023czsteczek = zHe[%] = 0,75 : 2,375 100% = 32%
0,5 mola zH2[%] = 1 : 2,375 100% = 42%
(poniewa 1 mol = 6,02 1023 jednostek) zCH4[%] = 0,625 : 2,375 100% = 26%
masy poszczeglnych skadnikw wynosz: 5.37.
mN2 = 28g 0,5 = 14g przyjmijmy, e mieszanina zawiera a g neonu i b g
mH2 = 2g 0,5 = 1g tlenu, masy te musimy zamieni na iloci moli
mO2 = 32g 0,5 = 16g mMNe = 20g
co daje cznie: nNe = a g : 20g = a/20 mola
m = 14g + 1g + 16g = 31g mMO2 = 2 16g = 32g
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu nO2 = b g : 32g = b/32 mola
zajmuje objto rwn 22,4dm3 zatem: czna ilo moli wynosi:
V = 22,4dm3 3 0,5 = 33,6dm3 n = a/20 + b/32 [mola]
poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w 5.40.
tych samych warunkach to policzony procentowy dla uproszczenia oblicze przyjmijmy, e mieszanina
skad ilociowy bdzie rwny skadowi zawiera po 1g helu i wodoru, podane masy zamiemy
objtociowemu: na iloci moli:
a a 20 32 mMHe = 4g
20 100% = 20 nHe = 1g : 4g = 0,25 mola
z Ne [%] =
a b a 20 32 b 20 32 mMH2 = 2 1g = 2g
+ + nH2 = 1g : 2g = 0,5 mola
20 32 20 32
nHe : nH2 = 0,25 : 0,5 = 1 : 2
32a
100% = 100% = p oNe poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
32a + 20b tych samych warunkach to obliczony stosunek
b b 20 32 ilociowy jest rwny stosunkowi objtociowemu:
VHe : VH2 = 1 : 2
z O2 [%] = 32 100% = 32
a b a 20 32 b 20 32 5.41.
+ + poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
20 32 20 32
20b tych samych warunkach to podany stosunek ilociowy
100% = 100% = p oO 2 jest rwny stosunkowi objtociowemu:
32a + 20b VF2 : VAr = 3 : 5
5.38. 5.42.
poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
tych samych warunkach to podany stosunek tych samych warunkach to podana zawarto
objtociowy jest rwny stosunkowi ilociowemu, objtociowa jest rwna zawartoci ilociowej, zatem:
dlatego dla uproszczenia oblicze moemy przyj, e zH2[%] = 60%
mieszanina zawiera 2 mole chloru i 3 mole fluoru, zCO[%] = 100% - 60% = 40%
podane iloci zamiemy na masy: stosunek ilociowy jest rwny:
mMCl2 = 35,5g 2 = 71g nH2 : zCO = 60 : 40 = 3 : 2
mCl2 = 71g 2 = 142g
5.43.
mMF2 = 19g 2 = 38g zamy mas prbki jako 100g, wwczas zawiera
mF2 = 3 19g 2 = 114g ona po 50g zota i srebra, zamiemy masy na iloci
czna masa wynosi: moli:
m = 142g + 114g = 256g mMAu = 197g
142g
2 = 100% = 55,5%
m
p Cl nAu = 50g : 197g = 0,254 mola
256g mMAg = 108g
114g nAg = 50g : 108g = 0,463 mola
p mF 2 = 100% = 44,5% stosunek molowy wynosi:
256g
nAu : nAg = 0,254 : 0,463 = 1 : 1,82
5.39. 5.44.
poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
tych samych warunkach to podany skad objtociowy tych samych warunkach to podany stosunek
jest rwny skadowi ilociowemu, dla uproszczenia objtociowy jest rwny stosunkowi ilociowemu, dla
oblicze przyjmijmy, e mieszanina zawiera cznie 1 uproszczenia oblicze przyjmijmy, e mieszanina
mol substancji i podane iloci zamiemy na mas zawiera 4 mole czsteczek azotu i 1 mol czsteczek
nSO2 = 0,25 mola tlenu, zamiemy iloci na masy:
mMSO2 = 32g + 2 16g = 64g mMN2 = 2 14g = 28g
mSO2 = 0,25 64g = 16g mN2 = 4 28g = 112g
nO2 = 0,75 mola mMO2 = 2 16g = 32g
mMO2 = 2 16g = 32g mO2 = 1 32g = 32g
mO2 = 0,75 32g = 24g stosunek masowy wynosi:
czna masa mieszaniny mN2 : mO2 = 112 : 32 = 7 : 2
m = 16g + 24g = 40g 5.45.
16g poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
2 = 100% = 40%
m
p SO
40g tych samych warunkach to stosunek objtociowy jest
24g rwny stosunkowi ilociowemu, zatem aby stosunek
p mF 2 = 100% = 60% objtociowy by rwny stosunkowu masowemu,
40g
masy molowe obu skadnikw powinny by sobie
rwne.
n 1 m1 pA
=
n 2 m2 dA pA dB
p oA = 100% = 100%
m1 / M1 m pA pB pA dB + pB dA
= 1 +
m2 / M2 m2 dA dB
M 2 = M1 5.50.
zamy, e mieszanina zawiera po 1g kadego z
5.46.
tlenkw, korzystajc z ich mas molowych policzmy
poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
ile elaza zawiera kady z tlenkw:
tych samych warunkach to stosunek objtociowy jest
mMFeO = 56g + 16g = 72g
rwny stosunkowi ilociowemu, dla uproszczenia
mFe = 56g
oblicze przyjmijmy, e mieszanina zawiera a moli
policzmy z proporcji, jak ilo elaza zawiera 1g
tlenu i b moli dwutlenku wgla, zamiemy iloci na
tlenku:
masy:
72g FeO 56g Fe
mMO2 = 2 16g = 32g
1g FeO x
mO2 = 32g a
1g 56g
mMCO2 = 12g + 2 16g = 44g x= = 0,78g Fe
mCO2 = 44g b 72g
mO2 : mCO2 = 32a : 44b = 8a : 11b mMFe2O3 = 2 56g + 3 16g = 160g
5.47. mFe = 112g
Oba skadniki stanowi taki sam, rwny p procent policzmy z proporcji, jak ilo elaza zawiera 1g
mieszaniny; skoro jest to mieszanina tlenku:
dwuskadnikowa, wwczas p = 50%, poniewa 160g Fe2O3 112g Fe
mieszanina zawiera gazy znajdujce si w tych 1g Fe2O3 y
samych warunkach to stosunek objtociowy jest 1g 112g
y= = 0,7g Fe
rwny stosunkowi ilociowemu, zatem moemy 160g
przyj, e czna ilo mieszaniny wynosi 1 mol, czna masa elaza wynosi:
obliczmy masy poszczeglnych substancji: mFe = 0,78g + 0,7g = 1,48g
mA = p : 100% MA = 50% : 100% MA = 0,5 MA czna masa prbki wynosi:
mB = p : 100% MB = 50% : 100% MB = 0,5 MB mFe = 1g + 1g = 2g
(MA, MB poszczeglne masy molowe) zawarto procentowa elaza:
procent masowy skadnika A ma posta pmFe = 1,48g / 2g 100% = 74%
mA 0,5 M A 5.51.
p mA = 100% = 100%
mA + mB 0,5 M A + 0,5 M B zamy, e mieszanina zawiera po 1 mol kadego z
5.48. tlenkw, korzystajc z ich mas molowych policzmy
korzystajc z wzoru na gsto, rwnanie okrelajce mas elaza i mas mieszaniny:
mas ma posta: mMFeO = 56g + 16g = 72g
m=dV mMFe = 56g
zakadajc, e objto caej mieszaniny wynosi pA + mMFe2O3 = 2 56g + 3 16g = 160g
pB wyliczamy masy poszczeglnych skadnikw: mFe = 112g
mA = d A p A czna masa elaza wynosi:
m B = dB pB mFe = 56g + 112g = 168g
procent masowy skadnika A ma posta: czna masa prbki wynosi:
mA dA pA mp = 72g + 160g = 232g
p mA = 100% = 100% zawarto procentowa elaza:
mA + mB dA pA + dB pB pmFe = 168g / 232g 100% = 72,4%
5.49. 5.52.
korzystajc z wzoru na gsto, rwnanie okrelajce 1) zamy, e mieszanina zawiera 1g FeS i 3g Fe2S3,
objto ma posta: korzystajc z ich mas molowych policzmy ile siarki
V=m/d zawiera kady z siarczkw:
zakadajc, e masa caej mieszaniny wynosi pA + pB mMFeS = 56g + 32g = 88g
wyliczamy objtoci poszczeglnych skadnikw: mS = 32g
VA = pA / dA policzmy z proporcji, jak ilo siarki zawiera 1g
VB = pB / dB siarczku:
procent objtociowy skadnika A ma posta: 88g FeS 32g S
1g FeO x
1g 32g masa KBr wynosi:
x= = 0,36g S mMKBr = 39g + 80g = 119g
88g
mMFe2S3 = 2 56g + 3 32g = 208g mKBr = 0,245 119g = 29,2g
mS = 96g zawarto procentowa KBr jest rwna (mas prbki
policzmy z proporcji, jak ilo siarki zawieraj 3g na samym pocztku przyjlimy jako 100g):
siarczku: zKBr[%] = 29,2g : 100g 100% = 29,2%
208g Fe2S3 96g S masa NaCl wynosi:
3g Fe2S3 y mMKBr = 23g + 35,5g = 58,5g
3g 96g mNaCl = 1,21 58,5g = 70,8g
y= = 1,38g S zawarto procentowa NaCl jest:
208g zNaCl[%] = 70,8g : 100g 100% = 70,8%
czna masa siarki wynosi: 5.54.
mFe = 0,36g + 1,38g = 1,74g caa mieszanina zawiera 5 + 8 + 7 = 20 moli
czna masa prbki wynosi: 5
mFe = 1g + 3g = 4g u mol
A = = 0,25
20
zawarto procentowa siarki:
pmS = 1,74g / 4g 100% = 43,5% 8
u mol
B = = 0,4
2) zamy, e mieszanina zawiera 1 mol FeS i 3 20
mole Fe2S3, korzystajc z ich mas molowych 7
u Cmol = = 0,35
policzmy mas siarki i mas mieszaniny: 20
mMFeS = 56g + 32g = 88g 5.55.
mS1 = 32g zamiemy masy na iloci moli:
mMFe2O3 = 2 56g + 3 32g = 208g mMH2 = 2 1g = 2g
mFe2O3 = 3 208g = 624g nH2 = 4g : 2g = 2 mole
mS2 = 3 3 32g = 288g mMO2 = 2 16g = 32g
czna masa siarki wynosi: nO2 = 16g : 32g = 0,5 mola
mS = 32g + 288g = 320g 2
czna masa prbki wynosi: H2 =
u mol = 0,8
2,5
mp = 88g + 624g = 712g
5.56.
zawarto procentowa elaza:
przyjmijmy mas prbki za 100g, wwczas ksenon I
pmS = 320g / 712g 100% = 45%
dwutlenek wgla maj masy po 50g, zamiemy masy
5.53.
na iloci moli
zamy, masa mieszaniny wynosi 100g, wwczas
mMXe = 131g
62,6g way chlor i brom i 100g 62,6g = 37,4g wa
nXe = 50g : 131g = 0,382 mola
sd i potas, policzmy ile moli kadego ze zwizkw
mMCO2 = 12g + 2 16g = 44g
byo w mieszaninie (x ilo moli NaCl, y ilo
nCO2 = 50g : 44g = 1,136 mola
moli KBr):
0,382
m Cl + m Br = 62,6g H2 =
u mol = 0,252
0,382 + 1,136
m Na + m K = 37,4g 5.57.
x m MCl + y m MBr = 62,6g poniewa mieszanina zawiera gazy znajdujce si w
tych samych warunkach to podana zawarto
x m MNa + y m MK = 37,4g
objtociowa jest rwna zawartoci ilociowej, zatem
x 35,5g + y 80g = 62,6g zakadajc, e caa mieszanina zawiera 1 mol gazw,
x 23g + y 39g = 37,4g to wwczas ilo szukanego przez nas skadnika

wynosi 0,2 mola i taki te jest uamek molowy
x 35,5 = 62,6 y 80
5.58.
x 23 + y 39 = 37,4 przyjmujc mas mieszaniny za 1g uamek masowy
x = 1,763 y 2,254 bdzie rwny masie poszczeglnego skadnika,
(1,763 y 2,254 ) 23 + y 39 = 37,4

korzystajc ze wzoru na gsto wyprowadzamy
rwnanie okrelajce objto:
40,55 51,84 y + 39 y = 37,4 d=m/V
12,84 y = 3,15 V = m / d = um / d
liczymy objtoci kolejnych skadnikw:
y = 0,245 VA = um A / d A
x = 1,21 VB = umB / dB
uamek objtociowy skadnika A ma posta: skadnika, korzystajc z mas molowych
u mA wyprowadzamy rwnanie okrelajce mas:
mA = nA MA = umolA MA
VA dA u mA d B
uA =
obj
= = m mB = nB MB = umolB MB
VA + VB u mA u mB u A d B + u mB d A znajc masy i korzystajc z wzoru na gsto
+
dA dB zamieniamy masy na objtoci:
5.59. d=m/V
przyjmujc mas mieszaniny za 1g uamek masowy V=m/d
bdzie rwny masie poszczeglnego skadnika, znajc liczymy objtoci kolejnych skadnikw:
masy molowe, bdziemy mogli policzy liczby moli VA = umolA MA / dA
poszczeglnych skadnikw VB = umolB MB / dB
nA = m A : M A = um A : M A uamek objtociowy skadnika A ma posta:
nB = mB : MB = umB : MB A MA
u mol
uamek molowy skadnika A ma posta: VA dA
u mA A =
u obj = mol =
VA + VB u A M A u mol M
nA MA u mA M B + B B
u mol = = = dA dB
nA + nB u mA M B + u mB M A
A
u mA um
+ B A MA dB
u mol
MA MB =
u A M A d B + u mol
mol
B MB dA
5.60.
przyjmujc objto mieszaniny za 1cm3 uamek
5.4. Parametry mieszanin w funkcji skadu
objtocioy bdzie rwny objtoci poszczeglnego
skadnika, korzystajc ze wzoru na gsto
5.63.
wyprowadzamy rwnanie okrelajce mas:
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
d=m/V
zajmuje 22,4dm3, zamy zatem, e ilo mieszaniny
m = d V = d uo
jest rwna 1 mol, zatem poszczeglne skadniki
liczymy masy kolejnych skadnikw:
wystpuj w iloci:
m A = d A uo A
nO2 = 20% : 100% 1 mol = 0,2 mola
mB = dB uoB
nN2 = 80% : 100% 1 mol = 0,8 mola
aby wyrazi ilo skadnikw w molach, uywajc
zamiemy wyliczone iloci na masy korzystajc z
masy molowej musimy zamieni mas na ilo moli:
mas molowych:
nA = m A : M A = d A uo A : M A
mMO2 = 2 16g = 32g
nB = mB : MB = dB uoB : MB
mO2 = 0,2 32g = 6,4g
uamek molowy skadnika A ma posta:
mMN2 = 2 14g = 28g
d A u oA mN2 = 0,8 28g = 22,4g
nA MA czna masa 1 mola powietrza:
A =
u mol = =
n A + n B d A u oA d B u oB m = 6,4g + 22,4g = 28,8g
+ gsto powietrza wynosi:
MA MB
d = m : V = 28,8g : 22,4dm3 = 1,29 g/dm3
d A u oA M B 5.64
=
d A u oA M B + d B u oB M A poniewa oba gazy znajduj si w tych samych
5.61. warunkach ich skad objtociowy bdzie rwny
przyjmujc ilo mieszaniny za 1 mol, uamek skadowi ilociowemu, zamy, e ilo mieszaniny
molowy bdzie rwny iloci poszczeglnego stanowi 1 mol, wiemy, e w warunkach normalnych 1
skadnika, korzystajc z mas molowych mol gazu zajmuje 22,4dm3, policzmy zatem mas 1
wyprowadzamy rwnanie okrelajce mas: mola mieszaniny:
mA = nA MA = umolA MA d=m:V
mB = nB MB = umolB MB m = d V = 1,5 g/dm3 22,4 dm3 = 33,6g
uamek masowy skadnika A ma posta: niech n1 stanowi ilo moli azotu, a n2 ilo moli
dwutlenku wgla, wyprowadzamy ukad rwna,
mA u mol MA
uA =
m
= mol A gdzie jedno rwnanie okrela skad ilociowy
m A + m B u A M A + u mol B MB mieszaniny, a drugie skad masowy:
5.62. n 1 + n 2 = 1
przyjmujc ilo mieszaniny za 1 mol, uamek
molowy bdzie rwny iloci poszczeglnego n1 28g + n 2 44g = 33,6g
n 1 = 1 n 2 2) zamy, e mieszanina zawiera po 1g obu
(1 n 2 ) 28 + n 2 44 = 33,6
skadnikw (czyli cznie 2g), zamiemy te iloci na
liczby moli:
n 1 = 1 n 2 nH2 = 1g : 2g = 0,5 mola
28 28 n 2 + n 2 44 = 33,6
nHe = 1g : 4g = 0,25 mola
czna ilo mieszaniny wynosi:
n 1 = 1 n 2 n = 0,5 mola + 0,25 mola = 0,75 mola
16 n 2 = 5,6 wzr na mas molow ma posta:

Mm = m : n
n 2 = 0,35
Mm = 2g : 0,75 = 2,67g
n 1 = 0,65 3) oba gazy znajduj si w tych samych warunkach
poN2 = pmolN2 = 0,65 : 1 100% = 65% zatem ich stosunek ilociowy jest rwny stosunkowi
poCO2 = pmolCO2 = 0,35 : 1 100% = 35% objtociowemu, zatem rozwizujemy zadanie tak
5.65. samo jak w pkt. 1)
rednia masa molowa to masa mieszaniny podzielona 5.68.
przez ilo moli mieszaniny, zatem dla mieszaniny a) wyprowadmy ukad rwna w ktrym pierwsze
dwuskadnikowej: rwnanie bdzie wzorem na mas molow, a drugie
m + m2 okrela bdzie cao mieszaniny jako 100%
Mm = 1
n1 + n 2 p1o M 1 + p o2 M 2
M m =
znajc masy molowe poszczeglnych skadnikw ich 100%
masy moemy powiza z iloci moli: p + p = 100%
o o
1 2
n M1 + n 2 M 2 n 1 M1 n 2 M 2
Mm = 1 = + p1o = 100% p o2
n1 + n 2 n1 + n 2 n1 + n 2
100% M m = (100% p o2 ) M 1 + p o2 M 2
iloraz n1 : (n1 + n2) stanowi uamek molowy, podobnie
w przypadku n2 zatem: p1o = 100% p o2
M m = u 1mol M 1 + u mol M2
2 100% M m = 100% M 1 p o2 M 1 + p o2 M 2
oba gazy znajduj si w tych samych warunkach
zatem ich uamki molowe s rwne uamkom 100 25 = 100 20 p o2 20 + p o2 40
objtociowym: 2500 = 2000 + 20 p o2
M m = u 1o M 1 + u o2 M 2
20 p o2 = 500
midzy uamkiem molowym, a skadem procentowym
zachodzi zaleno p o2 = 25%
po = uo 100% o
p1 = 75%
uo = po : 100%
VNe : VAr = po1 : po2 = 75 : 25 = 3 : 1
mamy zatem:
b) poniewa gazy znajduj si w tych samych
p1o M 1 p o2 M 2 warunkach ich stosuek objtociowy jest rwny
M m = u1 M1 + u 2 M 2 =
o o
+ =
100% 100% stosunkowi ilociowemu, mnoc iloci substancji
p o M 1 + p o2 M 2 przez ich masy molowe otrzymamy stosunek masowy,
= 1 korzystamy z pkt a):
100%
5.66. VNe : VAr = 3 : 1 = nNe + nAr
(korzystamy ze wzoru udowodnionego w zad. 5.65.) dla uproszczenia oblicze zamy, e mieszanina
zawiera 3 mole Ne i 1 mol Ar, zamiemy te iloci na
p o M 1 + p o2 M 2 20% 32g + 80% 28g
Mm = 1 = = masy:
100% 100% mMNe = 20g
= 28,8g mNe = 3 20g = 60g
5.67. mMAr = 40g
1) skoro stosunek objtociowy wynosi 1 : 1, zatem mAr = 40g
zawarto procentowa obu skadnikw jest rwna stosunek masowy wynosi:
50% mNe : mAr = 60 : 40 = 3 : 2
p1o M 1 + p o2 M 2 50% 2g + 50% 4g 5.69.
Mm = = = liczymy rednie masy molowe odpowiednio dla
100% 100%
zawartoci 20, 40 ,60, 80 procent helu:
= 3g

20 4g + 80 2g nMCH4 = 25g : 16g = 1,56 mola
M m 20 = = 2,4 mMO2 = 2 16g = 32g
100%
40 4g + 60 2g nMCH4 = 75g : 32g = 2,34 mola
M m 40 = = 2,8 czna ilo moli
100% n = 1,56 + 2,34 = 3,9 mola
60 4g + 40 2g wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
M m 60 = = 3,2
100% zajmuje 22,4dm3, zatem 3,9 mola zajmuje objto:
80 4g + 20 2g V = 3,9 22,4dm3 = 87,36dm3
M m80 = = 3,6 gsto mieszaniny jest rwna:
100%
dane te pozwalaj nam stworzy wykres: d = m : V = 100g : 87,36 = 1,14g/dm3
5.72.
policzmy najpierw skad ilociowy, zakadajc, e
caa mieszanina stanowi 1 mol (czyli zajmuje objto
Mr (H2 + He)
rwn 22,4dm3); wyprowadmy ukad rwna, gdzie

pierwsze rwnanie wyraa gsto, a drugie ilo
mieszaniny:
g n 1 2g + n 2 4g
0,1 3 =
dm 22,4dm 3
n + n = 1
hel [%] 1 2
5.70.
rozpocznijmy od rwnania objtoci mieszaniny i 2,24 = n 1 2 + n 2 4

skadnikw: n 1 = 1 n 2
Vm = V1 + V2 2,24 = (1 n 2 ) 2 + 4n 2
korzystajc ze wzoru okrelajcego gsto,
zamieniamy objtoci: 2,24 = 2 2n 2 + 4n 2
d=m:V 2n 2 = 0,24
V=m:d
n 2 = 0,12
m m m1 m 2
= + n 1 = 0,88
dm d1 d2
zamiemy wyliczone iloci na masy:
1 m1 m2
= + mH2 = n1 2g = 0,88g 2g = 1,76g
d m d1 m m d 2 m m mHe = n2 4g = 0,12g 4g = 0,48g
procentowy skad masowy wyraa si wzorem: procentowy skad mieszaniny wynosi
m 1,76
p m = 1 100% , zatem p mH 2 = 100% = 78,6
m 1,76 + 0,48
m1 pm 0,48
= , wic p mHe = 100% = 21,4
m 100% 1,76 + 0,48
1 p1m p m2 5.73.
= + powietrze zawiera w przyblieniu 80% azotu i 20%
d m d 1 100% d 2 100%
tlenu; zamy, e ilo powietrza jest rwna 1 mol,
1 p1m d 2 p m2 d 1 zatem poszczeglne skadniki wystpuj w iloci:
= +
d m d 1 100% d 2 d 2 100% d 1 nO2 = 20% : 100% 1 mol = 0,2 mola
nN2 = 80% : 100% 1 mol = 0,8 mola
1 p m d 2 + p m2 d1
= 1 zamiemy wyliczone iloci na masy korzystajc z
dm d1 100% d 2 mas molowych:
d1 100% d 2 mMO2 = 2 16g = 32g
dm = mO2 = 0,2 32g = 6,4g
p1m d 2 + p m2 d 1
mMN2 = 2 14g = 28g
5.71. mN2 = 0,8 28g = 22,4g
dla uproszczenia oblicze przyjmijmy, e masa caej czna masa 1 mola powietrza:
mieszaniny wynosi 100g, zatem masa metanu jest m = 6,4g + 22,4g = 28,8g
rwna 25g, a masa tlenu 75g, zamiemy podane masy wic rednia masa czsteczkowa powietrza wynosi
na iloci moli: 28,8u
mMCH4 = 12g + 4 1g = 16g szukana przez nas masa czsteczkowa gazu:
m = 28,8u 1,52 = 43,8u
5.74. d 2 0,5 = 0,5 d 1
lejsze od powietrza s te gazy ktre posiadaj
mniejsza mas czsteczkow ni rednia masa d 2 0,48 d 2 d 1 = d 1d 2 d 1 0,48
czsteczkowa powietrza 28,8u, czyli: He, CH4, a d 2 + d 1 = 1

d 2 0,48 + d 1 0,48 = 2d 1d 2
cisze s: O2, Cl2
5.75.
m m + m2 d 2 + d1 = 1
dm = = 1
V V1 + V2 0,48(d 2 + d1 ) = 2d1d 2
z wzoru na gsto wiemy, e m = d V, zatem d 2 = 1 d 1
d V + d 2 V2
dm = 1 1 0,48 = 2d 1d 2
V1 + V2 d 2 = 1 d 1
d m V1 + d m V2 = d 1 V1 + d 2 V2
0,24 = d 1d 2
d m V1 d 1 V1 = d 2 V2 d m V2 0,24 = d 1 (1 d 1 )
V1 (d m d 1 ) = V2 (d 2 d m )
0,24 = d 1 d 12
V1 d 2 d m
= d 12 d 1 + 0,24 = 0
V2 d m d 1
rozwizanie tego rwnania wymaga znajomoci
podany wzr zosta udowodniny i atwo zauway, e metody rozwizywania rwna kwadratowych:
korzystajc z metody krzya otrzymujemy dokadnie = 1 4 0,24 = 0,04
taki sam iloraz jak podane wczeniej rwnanie
5.76. 1 0,04
x1 = = 0,4
m m + m2 2
dm = = 1
V V1 + V2 1 + 0,04
x2 = = 0,6
z wzoru na gsto wiemy, e V = m : d, zatem 2
m + m2 obie wartoci mog spenia warunki zadania,
dm = 1 przyjmijmy jednak, e d1 < d2, wwczas:
m1 m 2
+ d1 = 0,4 g/cm3
d1 d2
d2 = 1 - 0,4 = 0,6 g/cm3
m1 m 5.78.
dm + d m 2 = m1 + m 2
d1 d2 liczymy mas wodorotlenku sodu:
d m m1 d 2 + d m m 2 d 1 = m 1 d 1 d 2 + m 2 d 1 d 2 mNaOH = 0,96 10 = 9,6g
ukadamy rwnanie:
d m m1 d 2 m1 d 1 d 2 = m 2 d 1 d 2 d m m 2 d 1 2 NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2 H2O
m1 d 2 (d m d 1 ) = m 2 d 1 (d 2 d m ) 2 40g 2g +32g+64g
m1 d 1 (d 2 d m ) 80g 98g
=
d 2 (d m d 1 )
ukadamy proporcj:
m2
80g NaOH 98g H2SO4
w tym przypadku nie moemy korzysta z metody 9,6g NaOH x
krzya, gdy sposb ten nie uwzgldnia stojcych 98g 9,6g
przed nawiasami zmiennych d1, d2 x= = 11,76 g H2SO4
5.77. 80g
w zadaniu tym korzystamy z rwna 5.79.
wyprowadzonych w zadaniach 5.75 i 5.76: ukadamy rwnanie:
V1 d 2 d m1 CaCO3 CaO + CO2
V = d d 40g+12g+48g 40g+16g
2 m1 1
100g 56g
m1 = d1 (d 2 d m 2 ) = d1d 2 d1d m 2 ukadamy proporcj:

m 2 d 2 (d m 2 d1 ) d 2 d m 2 d 2d1 100g CaCO3 56g CaO
x 7kg CaO
1 d 2 0,5
1 = 0,5 d 100g 7 kg
1
x= = 12,5 kg CaCO3
56g
1 = d1d 2 d1 0,48 policzmy jaka ilo wapniaku jest potrzebna do
1 d 2 0,48 d 2d1 otrzymania takiej iloci wglanu wapnia:

100g wapniaku 90g CaCO3 14 Mg + O2 + 4 N2 2 MgO + 4 Mg3N2
y 12,5 kg CaCO3 1424g 5 moli
100g 12,5kg 336g 5 moli
y= = 13,9 kg wapniaku
90g ukadamy proporcj:
5.80. 336g Mg 5 moli powietrza
ukadamy rwnanie: 14g Mg x
CaCO3 + 2 HNO3 Ca(NO3)2 + CO2 + H2O 5 14g
x= = 0,208 mola powietrza
40g+12g+48g 40g+262g 336g
100g 164g a) w warunkach normalnych 1 mol zajmuje objto
ukadamy proporcj: rwn 22,4dm3 zatem:
100g CaCO3 164g Ca(NO3)2 Va = 0,208 22,4 = 4,66dm3
x 1000kg Ca(NO3)2 b) w tym przypadku objto musimy policzy z
100g 1000kg rwnania Clapeyrona:
x= = 609,8 kg CaCO3 pV = nRT
164g
policzmy jaka ilo wapniaku jest potrzebna do nRT 0,208 83,1 285
V= = = 4,79 dm 3
otrzymania takiej iloci wglanu wapnia: p 1029
100g wapniaku 90g CaCO3 5.84.
y 609,8 kg CaCO3 policzmy masy poszczeglnych metali:
100g 609,8kg mMg = 12g 0,3 = 3,6g
y= = 678 kg wapniaku
90g mAl = 12g 0,7 = 8,4g
5.81. ukadamy rwnanie reakcji dla magnezu:
policzmy ile moli tlenu trzeba do utlenienia miedzi: Mg + 2 HCl MgCl2 + H2
2 Cu + O2 2 CuO 24g 22,4dm3
264g 1 mol ukadamy proporcj:
128g 1 mol 24g Mg 22,4 dm3 H2
ukadamy proporcj: 3,6g Mg x
128g Cu 1 mol O2 3,6 22,4g
5g Cu x x= = 3,36 dm3 H2
24g
5g 1
x= = 0,039 mola O2 analogicznie postpujemy w przypadku glinu:
128g 2Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2
wiemy, e powietrze zawiera ok 20% tlenu, zatem 2 27g 322,4dm3
ilo moli gazu, ktrych objto chcemy obliczy 54g 67,2dm3
jest rwna: ukadamy proporcj:
n = 100% / 20% 0,039 mola = 0,195 mola 54g Al 67,2 dm3 H2
a) w warunkach normalnych 1 mol zajmuje objto
8,4g Al y
rwn 22,4dm3 zatem:
8,4 67,2g
Va = 0,195 22,4 = 4,37dm3 y= = 10,45 dm3 H2
b) w tym przypadku objto musimy policzy z 54g
rwnania Clapeyrona: czna objto wodoru wynosi:
pV = nRT V = 3,36dm3 + 10,45dm3 = 13,81dm3
nRT 0,195 83,1 290 5.85.
V= = = 4,9 dm 3 zamy, e masa mieszaniny wynosi 100g, wwczas:
p 960 mCuO = 0,4 100g = 40g
5.82. mAg2O = 0,6 100g = 60g
(w zadaniu zakadamy skad powietrza: 20% O2 i 80% ukadamy rwnanie reakcji dla miedzi (niech
N2) reduktorem bdzie wodr):
ukadamy rwnania reakcji: CuO + H2 Cu + H2O
2 Mg + O2 2 MgO 64g+16g 64g
3 Mg + N2 Mg3N2 80g 64g
wiemy, e w powietrzu jest 4 razy wicej azotu, ukadamy proporcj:
zatem drugie rwnanie pomnmy przez 4 80g CuO 64g Cu
2 Mg + O2 2 MgO 40g CuO x
12 Mg + 4 N2 4 Mg3N2
dodajmy rwnania stronami:
40g 64g 2 KI + Cl2 2 KCl + I2
x= = 32 g Cu
80g 2(39g+127g) 22,4dm3
analogicznie postpujemy w przypadku srebra: 332g 22,4dm3
Ag2O + H2 2 Ag + H2O ukadamy proporcj:
2108g+16g 2108g 332g NaBr 22,4 dm3 Cl2
232g 216g 16,6g NaBr y
ukadamy proporcj: 16,6g 22,4dm 3
y= = 1,12 dm3 Cl2
232g Ag2O 216g Ag 332g
60g Ag2O y czna objto chloru wynosi:
60g 216g V = 2,24dm3 + 1,12dm3 = 3,36dm3
y= = 55,9 g Ag
232g 5.88.
32g chcc wyznaczy skad mieszaniny musimy najpierw
z Cu [%] = 100% = 36,4% policzy jaka byaby masa mieszaniny, gdyby oba
32g + 55,9g
skadniki stanowiy po 1 molu:
55,9g m = mM(NH4)2SO4 + mMNH4NO3 = 2 (14g + 4 1g) +
z Ag [%] = 100% = 63,6%
32g + 55,9g 32g + 4 16g + 14g + 4 1g + 14g + 3 16g = 212g
5.86. umy proporcj:
policzmy iloci moli kwasu konieczne do 1 mol (NH4)2SO4 212g mieszaniny
zobojtnienia poszczeglnych substancji: x 53g mieszaniny
NaOH + HCl NaCl + H2O 1 53g
x= = 0,25 mola (NH4)2SO4
40g 1 mol 212g
ukadamy proporcj: z treci zadania wiemy, e jest to mieszanina
40g NaOH 1 mol HCl rwnomolowa, zatem ilo NH4NO3 take wynosi
4g NaOH x 0,25 mola, umy rwnanie reakcji dla siarczanu:
4g 1 (NH4)2SO4 + 2 NaOH Na2SO4 + 2 NH3 + 2 H2O
x= = 0,1 g mola HCl
40g 1 mol 222,4dm3
analogicznie: umy proporcj:
Mg(OH)2 + HCl NaCl + H2O 1 mol (NH4)2SO4 44,8 dm3
58g 1 mol 0,25 mola (NH4)2SO4 y
ukadamy proporcj: 0,25 44,8dm 3
58g Mg(OH)2 1 mol HCl y= = 11,2 dm3 NH3
1
5,8g Mg(OH)2 y analogicznie postpujemy dla azotanu:
5,8g 1 NH4NO3 + NaOH NaNO3 + NH3 + H2O
y= = 0,1 g mola HCl
58g 1 mol 22,4dm3
cznie potrzeba 0,2 mola HCl, ktrego 0,1-molowy umy proporcj:
roztwr zajmuje nastpujc objto: 1 mol (NH4)2SO4 22,4 dm3
1 dm3 r-ru 0,1 mola HCl 0,25 mola (NH4)2SO4 z
z 0,2 mole HCl 0,25 22,4dm 3
z= = 5,6 dm3 NH3
0,2 1
z= = 2 g dm3 r-ru
0,1 czna objto amoniaku wynosi:
5.87. V = 11,2dm3 + 5,6dm3 = 16,8dm3
ukmy rwnanie reakcji dla bromku sodu: 5.89.
2 NaBr + Cl2 2 NaCl + Br2 umy rwnania reakcji:
2(23g+80g) 22,4dm3 CaCO3 CaO + CO2
206g 22,4dm3 MgCO3 MgO + CO2
ukadamy proporcj: dodajmy rwnania stronami
206g NaBr 22,4 dm3 Cl2 CaCO3 + MgCO3 CaO + MgO + 2 CO2
20,6g NaBr x 2 mole dolomitu 222,4dm3
20,6g 22,4dm 3 umy proporcj:
x= = 2,24 dm3 Cl2 2 mole dolomitu 44,8dm3 CO2
206g
x 33,6dm3 CO2
analogicznie postpujemy dla jodku potasu:

2 33,6dm 3 5.92.
x= = 1,5 mola dolomitu zamy, e masa prbki wynosi 100g, wwczas 40g
44,8dm 3
stanowi NaOH, a 60g CaO, policzmy jaka ilo kwasu
wiemy, e dolomit to rwnomolowa mieszania
solnego jest potrzebna do zobojtnienia tych
wglanw, zatem 1,5 mola dolomitu zawiera 0,75
substancji:
mola CaCO3 i 0,75 mola MgCO3, zamiemy podane
NaOH + HCl NaCl + H2O
iloci na masy:
mCaCO3 = 0,75 mMCaCO3 = 0,75 100g = 75g 23g+16g+1g 1 mol
mMgCO3 = 0,75 mMMgCO3 = 0,75 84g = 63g 40g 1 mol
masa dolomitu jest rwna: widzimy, e do zobojtnienia 40g NaOH potrzeba 1
m = 75g + 63g = 138g mol HCl
analogicznie dla CaO:
5.90.
objtoi gazw wynosz kolejno: CaO + 2 HCl CaCl2 + H2O
VH2 = 0,5 4m3 = 2m3 40g+16g 2mole
VCO = 0,3 4m3 = 1,2m3 56g 2 mole
VH2 = 0,2 4m3 = 0,8m3 ukadamy proporcj:
ukadamy rwnanie spalania wodoru: 56g CaO 2 mole HCl
2 H2 + O2 2 H2O 60g CaO x
2m3 1m3 60g 2mole
x= = 2,14 mola HCl
(poniewa gazy znajduj si w tych samych 56g
warunkach ich stosunek objtociowy jest rwny czna ilo HCl potrzebna do zobojtnienia 100g
stosunkowi ilociowemu) prbki wynosi:
widzimy z rwnania reakcji, e do spalenia 2m3 nc = 1 mol + 2,14 mola = 3,14 mola
wodoru potrzeba 1m3 tlenu policzmy ilo HCl, ktr zawiera 20cm3 0,1-
analogicznie postpujemy dla tlenku wgla: molowego roztworu:
2 CO + O2 2 CO2 n = 0,02 0,1 = 0,002 mola HCl
2m3 1m3 ukadamy proporcj:
ukadamy proporcj: 3,14 mola HCl 100g prbki
2m3 CO 1m3 O2 0,002 mola HCl y
1,2m3 CO x 0,002 100g
y= = 0,0637 g prbki
1,2m 3 1m 3 3,14
x= 3
= 0,6 m3 O2
2m 5.93.
dwutlenek wgla nie reaguje z tlenem, zatem tlen umy rwnanie reakcji:
zostanie zuyty tylko w reakcji z wodorem i tlenkiem 3 Mg + 2 Sb + 6 HCl 2 SbH3 + 3 MgCl2
wgla, czna objto tlenu wynosi: 324g 2122g 2(122g+3g)
VO2 = 1m3 + 0,6m3 = 1,6m3 72g 244g 250g
5.91. a) umy proporcj:
reakcja ta prowadzi do otrzymania fosfiny (PH3), 244g Sb 250g SbH3
ukadamy rwnania reakcji: x 100g SbH3
P2 + 3 H2 2 PH3 100g 244g
P4 + 6 H2 4 PH3 x= = 97,6 g Sb
250g
poniewa wszystkie substancje znajduj si w tych z danych wiemy, e antymon stanowi 33% stopu,
samych warunkach, zatem stosunnek objtociowy zatem masa stopu:
jest rwny stosunkowi ilociowemu, z treci zadania 97,6g Sb 33% stopu
widzimy, e stosunek P4 do P2 wynosi 4 : 1, mnoymy y 100% stopu
wic drugie rwnanie przez 4 i dodajemy oba 97,6g 100%
rwnania do siebie: y= = 295,8 g stopu
33%
P2 + 3 H2 2 PH3
2) zamiemy 100g antymonowodoru, na ilo moli:
4 P4 + 24 H2 16 PH3 mMSbH3 = 122g + 3 1g = 125g
P2 + 4 P4 + 27 H2 18 PH3 nSbH3 = 100 : 125 = 0,8 mola
5 moli 27 moli policzmy jaka ilo magnezu bya konieczna do
widzimy, e stosunek ilociowy, rwny wytworzenia 100g antymonowodoru:
objtociowemu wynosi: 72g Mg 250g SbH3
nm : nH2 = Vm : VH2 = 5 : 27 = 1 : 5,4 z 100g SbH3
72g 100g z treci zadania wiemy, e masa prbki zmniejszya
z= = 28,8 g Mg si o 3g, jest to masa CO2, ktry powsta podczas
250g
policzmy ile magnezu byo w stopie (magnez stanowi praenia, policzmy zatem jaka ilo CaCO3 musiaa
67% stopu): ulec rozkadowi, aby powstao 3g CO2, ukadamy
mMg = 295,8g 0,67 = 198,2g proporcj:
zatem masa magnezu, ktra nie wzia udziau w 100g CaCO3 44g CO2
reakcji tworzenia antymonowodoru jest rwna: x 3g CO2
mMgn = 198,2g 28,8g = 169,4g 100g 3g
x= = 6,82 g CaCO3
magnez ten zosta zuyty w reakcji pobocznej: 44g
Mg + 2 HCl MgCl2 + H2 5.97.
24g 1 mol PbO + H2 Pb + H2O
umy proporcj: 207g+16g 21g 207g 21g+16g
24g Mg 1 mol H2 223g 2g 207g 18g
169,4g Mg w policzmy ubytek masy substancji staych
169,4g 1 odpowiadajcy powstaniu 1 mola (18g) wody:
w= = 7,06 mola H2 m = 223g 207g = 16g
24g
poniewa gazy znajduj si w tych samych z treci zadania wiemy, e masa prbki zmalaa o:
warunkach ich stosunek objtociowy bdzie rwny mp = 5g 4,7g = 0,3g
stosunkowi ilociowemu: umy proporcj:
VSb : VH2 = nSb : nH2 = 0,8 : 7,06 = 1 : 8,83 16g ubytku 18g H2O
0,3g ubytku x
5.6. Skad mieszaniny poreakcyjnej 0,3g 18g
x= = 0,338 g H2O
16g
5.94. 5.98.
obliczmy objto azotu potrzebn do wytworzenia 2 KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2
24dm3 amoniaku: 2(39g+55g+416g) 239g+55g+416g 55g+216g
N2 + 3 H2 2 NH3 316g 197g 87g
1dm3 2dm3 policzmy ubytek masy substancji staych
ukadamy proporcj: odpowiadajcy rozkadowi 1 mola (316g) KMnO4:
1dm3 N2 2dm3 NH3 m = 316g (197g + 87g) = 32g
x 24dm3 NH3 z treci zadania wiemy, e masa prbki zmalaa o:
1dm 3 24dm 3 mp = 10g 9,3g = 0,7g
x= = 12 dm3 N2 umy proporcj:
2dm 3
objto azotu w mieszaninie poreakcyjnej wynosi: 32g ubytku 316g KMnO4
VN2 = 25dm3 12dm3 = 13dm3 0,7g ubytku x
5.95. 0,7g 316g
x= = 6,91 g KMnO4
masa substancji w probwce to masa KCl, obliczmy 32g
zatem jaka ilo KClO3 musi ulec rozkadowi aby 5.99.
powstao 12,2g KCl: 2 HgO 2 Hg + O2
2 KClO3 2 KCl + 3 O2 2(201g+16g) 216g
2(39g+35,5g+316g) 2(39g+35,5g) 434g 32g
245g 149g z treci zadania wiemy, e masa prbki zmniejszya
ukadamy proporcj: si o 0,22g, jest to masa O2, ktry powsta podczas
245g KClO3 149g KCl ogrzewania, policzmy zatem jaka ilo HgO musiaa
x 12,2g KCl ulec rozkadowi, aby powstao 0,22g O2, ukadamy
245g 12,2g proporcj:
x= = 20 g KCl
149g 434g HgO 32g O2
widzimy zatem, e caa ilo soli Bertholleta uyta w x 0,22g O2
dowiadczeniu ulegnie rozkadowi 0,22g 434g
x= = 2,98 g HgO
5.96. 32g
CaCO3 CaO + CO2 masa tlenku, ktry nie uleg rozkadowi:
40g+12g+316g 12g+216g mHgO = 4g 2,98g = 1,02g
100g 44g zawarto procentowa HgO w mieszaninie:
zHgO[%] = 1,02g : 3,78g 100% = 27% policzmy z proporcji jaka ilo Na2SiO3 powstanie,
5.100. jeeli masa substancji staych zmaleje o 22g:
(w warunkach normalnych 1 mol gazu zajmuje 44g ubytku 122g Na2SiO3
objto rwn 22,4dm3) 22g ubytku x Na2SiO3
CaCO3 CaO + CO2 22g 122g
40g+12g+316g 22,4dm3 x= = 61 g Na2SiO3
44g
100g 22,4dm3
5.103.
policzmy mas CaCO3 w wyniku rozkadu ktrej
zamiemy podane masy na iloci moli:
powstao 1,12dm3 CO2
mMNa = 23g
100g CaCO3 22,4dm3 CO2 nNa = 2,3g : 23g = 0,1 mola
x 1,12dm3 CO2 mMH2O = 21g + 16g = 18g
100g 1,12dm 3 nH2O = 5,4g : 18g = 0,3 mola
x= = 5 g CaCO3
22,4dm 3 reakcja przebiega wg rwnania
zatem masa wglanu wapnia, ktry nie przereagowa 2 Na + 2 H2O 2 NaOH + H2O
wynosi: sd reaguje z wod w stosunku 1 : 1, zatem w reakcji
mCaCO3 = 8g 5g = 3g wemie udzia 0,1 mola Na i 0,1 mola H2O;
5.101. rwnoczenie ilo powstaego wodorotlenku sodu
z treci zadania wiemy, e masa prbki zmniejszya jest rwna iloi sodu i iloci wody, ktre wziy
si o : udzua w reakcji, zatem ilo powstaego NaOH
m = 30g 26,8g = 3,2g, wynosi 0,1 mola, ilo wody, ktra pozostaa po
jest to masa O2, ktry powsta podczas ogrzewania, reakcji:
a) policzmy zatem jaka ilo KNO3 musiaa ulec nH2Opr = 0,3 mola 0,1 mola = 0,2 mola
rozkadowi, aby powstao 3,2g O2 stosunek iloci wodorotlenku sodu do wody wynosi:
2 KNO3 2 KNO2 + O2 nNaOH : nH2O = 0,1 : 0,2 = 1 : 2
2(39g+14g+316g) 216g zatem na 1 mol wodorotlenku sodu przypadaj 2 mole
202g 32g wody
ukadamy proporcj: 5.104.
202g KNO3 32g O2 policzmy mas powstaego wodorotlenku wapnia:
x 3,2g O2 Ca + 2 H2O Ca(OH)2 + H2
40g 218g 40g+2(16g+1g)
3,2g 202g
x= = 20,2 g KNO3 40g 36g 74g
32g ukadamy proporcj:
b) policzmy jak ilo moli stanowi 3,2g O2 40g Ca 74g Ca(OH)2
mMO2 = 2 16g = 32g 4g Ca x
nO2 = 3,2g : 32g = 0,1 mola
4g 74g
wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu x= = 7,4 g Ca(OH)2
zajmuje objto rwn 22,4dm3, zatem: 40g
V1O2 = 0,1 22,4dm3 = 2,24dm3 policzmy mas wody, ktra bya potrzebna do
c) korzystamy z rwnania Clapeyrona (w pkt. b) przeprowadzenia tej reakcji
policzylimy, e ilo O2 wynosi 0,1 mola) 36g H2O 74g Ca(OH)2
pV = nRT y 7,4g Ca(OH)2
nRT 0,1 83,1 291 36g 7,4g
V= = = 2,43 dm 3 y= = 3,6 g H2O
p 997 74g
5.102. masa wody pozostaej po reakcji:
mH2Opr = 19,8g 3,6g = 16,2g
Na2CO3 + SiO2 Na2SiO3 + CO2
zamiemy masy wody i wodorotlenku wapnia na
223g+12g+316g 28g+216g 223g+28g+316g
iloci moli:
106g 60g 122g
mMCa(OH)2 = 40g + 2 (16g + 1g) = 74g
jeeli przereagowaaby caa mieszanina (zawierajca
nCa(OH)2 = 7,4g : 74g = 0,1 mola
po 1molu Na2CO3 i SiO2) wwczas masa substancji
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
staych zmalaaby o:
nH2O = 16,2 : 18 = 0,9 mola
m = 106g + 60g 122g = 44g
stosunek ilociowy wodorotlenku wapnia do wody
z danych zadania wiemy, e masa zmalaa o:
wynosi:
mz = 106g + 60g 144g = 22g
nCa(OH)2 : nH2O = 0,1 : 0,9 = 1 : 9

zatem na 1 czsteczk wodorotlenku wapnia przypada 100g 40g
9 czsteczek wody x= = 90,9 g CaCO3
44g
5.105. zawarto wglanu wapnia w wapieniu wynosi:
zamiemy objtoci na iloci moli, wiemy, e w zCaCO3[%] = 90,9g : 100g 100% = 90,9%
warunkach normalnych 1 mol gazu zajmuje objto 5.108.
22,4dm3, zatem:
2 Cu + O2 2 CuO
nSO2p = 5dm3 : 22,4dm3 = 0,22 mola
264g 22,4dm3 2(64g+16g)
wiemy, e gsto wody wynosi: d = 1 g/cm3 zatem
128g 22,4dm3 160g
masa wody jest rwna:
przyrost masy, w przypadku przepuszczenia 1 mola
mH2O = d V = 1 g/cm3 84cm3 = 84g
(22,4dm3) tlenu wynosi:
zamiemy mas na ilo moli:
m = 160g 128g = 32g
mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
ukadamy proporcj:
nH2Op = 84g : 18g = 4,67 mola
umy rwnanie reakcji: 22,4dm3 O2 32g przyrostu
SO2 + H2O H2SO3 x 14,3g przyrostu
1 : 1 : 1 22,4dm 14,3g
3
x= = 10 dm3 O2
iloci substancji po reakcji: 32g
nSO2k = 0,22 mola 0,22 mola = 0 zO2[%] = 10dm3 : 40dm3 100% = 25%
nH2Ok = 4,67 mola 0,22 mola = 4,45 mola 5.109.
nH2SO3 = 0,22 mola (Amalgamaty to oglna nazwa stopw metali, w
wyznaczamy stosunek iloci kwasu do wody: ktrych jednym z podstawowych skadnikw jest rt)
nH2SO3 : nH2Ok = 0,22 : 4,45 1 : 20 2 Na + 2 H2O 2 NaOH + H2
zatem na 1 czsteczk kwasu siarkowego(IV) 46g 22,4dm3
przypada w przyblieniu 20 czsteczek wody ukadamy proporcj:
5.106. 46g Na 22,4dm3 H2
2 Ca(NO3)2 2 CaO + 4 NO2 + O2
x 1,12dm3 H2
2(40g+2(14g+316g)) 2(40g+16g) 216g
46g 1,12dm 3
328g 112g 32g x= = 2,3 g Na
policzmy ubytek masy substancji staych 22,4dm 3
odpowiadajcy powstaniu 1 mola (112g) CaO: zawarto sodu w amalgamacie wynosi:
m = 328g 112g = 216g zNa[%] = 2,3g : 16g 100% = 14,4%
z treci zadania wiemy, e masa prbki zmalaa o: 5.110.
mp = 10g 6,71g = 3,29g Na2SO4 + BaCl2 BaSO4 + 2 NaCl
a) umy proporcj: 223g+32g+416g 137g+32g+416g
216g ubytku 112g CaO 142g 233g
3,29g ubytku x ukadamy proporcj:
3,29g 112g 142g Na2SO4 233g BaSO4
x= = 1,71 g CaO
216g x 1,88g BaSO4
b) analogicznie policzmy mas tlenu: 142g 1,88g
x= = 1,15 g Na2SO4
216g ubytku 32g O2 223g
3,29g ubytku y wynika z tego, e w 1,69g technicznego siarczanu
3,29g 32g sodu byo 1,15g tej soli, liczymy zawarto
y= = 0,49 g O2 procentow:
216g
zNa2SO4[%] = 1,15g : 1,69g 100% = 68%
5.111.
5.7. Ustalanie skadu mieszanin
SO2 + 2 NaOH Na2SO3 + H2O
5.107. puczka pochania bdzie jedynie dwutlenek siarki,
zatem przepuszczajc przez ni 1 mol, czyl 22,4dm3
CaCO3 CaO + CO2
tego gazu masa puczki wzronie o mas 1 mola
40g+12g+316g 12g+216g
dwutlenku siarki:
100g 44g
mMSO2 = 32g + 2 16g = 64g
obliczmy mas wglanu wapnia, z ktrego otrzymano
umy proporcj:
40g CO2, w tym celu ukadamy proporcj:
22,4dm3 SO2 64g przyrostu
100g CaCO3 44g CO2
x 3,2kg przyrostu
x 40g CO2
22,4dm 3 3,2kg 22,4dm 3 3200g umy rwnania reakcji:
x= = = 1120 dm3 2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2
64g 64g
policzmy zawarto procentow SO2 w mieszaninie: Zn + 2 HCl ZnCl2 + H2
zSO2[%] = 1120dm3 : 5000dm3 = 22,4% z rwna widzimy, e w reakcji 2 moli Al powstani
5.112. 3 mole, czyli 67,2dm3 wodoru (zatem w reakcji 1
rozkadowi termicznemu ulega jedynie azotan(III) mola Al powstanie 33,6dm3 wodoru), a w reakcji 1
amonu: mola Zn powstanie 1 mol, czyli 22,4dm3 wodoru;
umy ukad rwna, gdzie pierwsze rwnanie
NH4NO2 T 2 H2O + N2
okrela bdzie mas stopu, a drugie ilo powstaego
zatem ubytek masy oznacza jednoczenie mas
wodoru (masy molowe: Zn 65g, Al 27g, x ilo
NH4NO2:
moli Al, y ilo moli Zn):
m = 10g 8g = 2g
zawarto procentowa NH4NO2 w mieszaninie x 27 + y 65 = 3

wynosi: x 33,6 + y 22,4 = 2,38
zNH4NO3[%] = 2g : 10g 100% = 20%
3 y 65
5.113. x =
zamiemy objto chlorowodoru na mas: 27
mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g x 33,6 + y 22,4 = 2,38
w warunkach nowmalnych 1 mol gazu zajmuje x = 0,11 2,41y
objto rwn 22,4dm3, zatem:
36,5g HCl 22,4dm3 (0,11 2,41y ) 33,6 + y 22,4 = 2,38
x 10dm3 3,7 80,98y + 22,4 y = 2,38
36,5g 10dm 3 58,58y = 1,32
x= = 16,3 g HCl
22,4dm 3 y = 0,0225

policzmy mas chlorku, ktry uleg reakcji: x = 0,057
2 NaCl + H2SO4 2 HCl + Na2SO4 zamiemy iloci moli na masy
2(23g+35,5g) 236,5g mAl = 0,057 27g = 1,54g
117g 73g mZn = 0,0225 65g = 1,46g
ukadamy proporcj: obliczmy skad procentowy:
117g NaCl 73g HCl zAl[%] = 1,54g : 3g 100% = 51%
y 16,3g HCl zZn[%] = 1,46g : 3g 100% = 49%
117g 16,3g 5.116.
y= = 26,1 g NaCl na pocztku naley zauway, e mied nie bdzie
73g
policzmy pocztkow mas prbki: reagowa z kwasem solnym, gdy nie jest to kwas
mNaClp = 26,1g + 23,9g = 50g utleniajcy, umy rwnania reakcji, ktre zachodz:
obliczmy jaki procent chlorku sodu przereagowa: Fe + 2 HCl FeCl2 + H2
p = 26,1g : 50g 100% = 52,2% Zn + 2 HCl ZnCl2 + H2
5.114. z rwna widzimy, e w reakcji 1 mola Fe powstanie
wyznaczmy mas glinu (jedynie glin reagowa bdzie 1 mol, czyli 22,4dm3 wodoru rwnie w reakcji 1
z kwasem solnym): mola Zn powstanie 1 mol, czyli 22,4dm3 wodoru;
2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2 umy ukad rwna, gdzie pierwsze rwnanie
227g 322,4dm3 okrela bdzie mas metali (pamitajc, aby z masy
54g 67,2dm3 stopu wyczy mas miedzi), a drugie ilo
ukadamy proporcj: powstaego wodoru (masy molowe: Zn 65g, Fe
54g Al 67,2dm3 56g, x moli Fe, y ilo moli Zn):
x 5,6dm3 x 56 + y 65 = 5

54g 5,6dm 3 x 22,4 + y 22,4 = 1,917
x= = 4,5 g Al
67,2dm 3 5 y 65
x =
zatem masa krzemu jest rwna: 56
mSi = 5g 4,5g = 0,5g x + y = 0,0856
wyznaczmy skad procentowy siluminu:
zAl[%] = 4,5g : 5g 100% = 90% x = 0,08558 1,16 y

zSi[%] = 0,5g : 5g 100% = 10% (0,0893 1,16 y ) + y = 0,0856
5.115.
0,16y = 0,0037 poniewa wszystkie gazy wystpuj w tych samych
warunkch ich stosunki molowe s rwne stosunkom
y = 0,0231
objtociowym, zatem widzimy, e 1dm3 N2O reaguje
x = 0,0625 z 1dm3 H2, za 1dm3 N2O3 z 3dm3 H2, umy ukad
zamiemy iloci moli na masy rwna, gdzie pierwsze rwnanie okrela bdzie
mFe = 0,0625 56g = 3,5g objto mieszaniny, a drugie objto zuytego
mZn = 0,0231 65g = 1,5g wodoru (x obj. N2O, y obj N2O3):
obliczmy skad procentowy: x + y = 11
zFe[%] = 3,5g : 7g 100% = 50%
zZn[%] = 1,5g : 7g 100% = 21,4% x + y 3 = 27
zCu[%] = 2g : 7g 100% = 28,6% odejmujemy rwnania stronami:
5.117. x + y = 11

x + y 3 (x + y ) = 27 11
policzmy mas chlorowodoru:
mHCl = 36% : 100% 22,1g = 7,956g
ukadamy rnania reakcji: x = 11 y

2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2 2 y = 16
6(1g+35,5g) y = 8
219g
Fe + 2 HCl 2 FeCl3 + 3 H2 x = 3
2(1g+35,5g) stosunek molowy zmieszanych gazw:
73g nN2O : nN2O3 = VN2O : VN2O3 = 3 : 8
z rwna widzimy, e w reakcji 2 moli Al zostanie 5.119.
zuyte 219g HCl (zatem w reakcji 1 mola Al zostanie ukadamy rwnania reakcji:
zuyte 109,5g HCl), a w reakcji 1 mola Fe zostanie 2 NO + 2 H2 2 H2O + N2
zuyte 73g HCl; umy ukad rwna, gdzie N2O5 + 5 H2 5 H2O + N2
pierwsze rwnanie okrela bdzie mas stopu, a poniewa wszystkie gazy wystpuj w tych samych
drugie ilo zuytego HCl (masy molowe: Fe 56g, warunkch ich stosunki molowe s rwne stosunkom
Al 27g, x ilo moli Al, y ilo moli Fe): objtociowym, zatem widzimy, e 2dm3 NO reaguj
x 27 + y 56 = 4 z 2dm3 H2 (czyli 1 mol NO reaguje z 1 molem H2),
za 1dm3 N2O3 z 5dm3 H2, umy ukad rwna,
x 109,5 + y 73 = 7,956 gdzie pierwsze rwnanie okrela bdzie objto
27 x = 4 56y mieszaniny, a drugie objto zuytego wodoru (x
109,5x + 73y = 7,956 obj. NO, y obj N2O5):

x + y = 7,5
4 56 y
x = x + y 5 = 21,5
27
109,5x + 73y = 7,956 odejmujemy rwnania stronami:
x + y = 7,5
x = 0,148 2,074y
x + y 5 (x + y ) = 21,5 7,4
109,5(0,148 2,074y ) + 73y = 7,956
x = 11 y
16,206 227,103y + 73y = 7,956
154,103y = 8,25 4 y = 14
y = 3,5
y = 0,0535
x = 4
x = 0,0382
nN2O : nN2O3 = VNO : VN2O5 = 4 : 3,5
zamiemy iloci moli na masy
w celu uproszczenia oblicze zamy, e mieszanina
mFe = 0,0535 56g = 3g
zawiera 4 mole NO i 3,5 mola N2O5, zamiemy te
mAl = 0,0382 27g = 1g
iloci na masy:
obliczmy skad procentowy:
mMNO = 14g + 16g = 30g
zFe[%] = 3g : 4g 100% = 75%
mNO = 30g 4 = 120g
zAl[%] = 1g : 4g 100% = 25%
mMN2O5 = 14g 2 + 16g 5 = 108g
5.118.
mN2O5 = 108g 3,5 = 378g
ukadamy rwnania reakcji:
czna masa mieszaniny:
N2O + H2 H2O + N2 mm = 120g + 378g = 498g
N2O3 + 3 H2 3 H2O + N2 obliczmy zawartoci procentowe:
zNO[%] = 120g : 498g 100% = 24,1% x + y = 1
zN2O5[%] = 378g : 498g 100% = 75,9%
5.120. x 0,56 + y 0,476 = 0,5
umy rwnania reakcji: x = 1 y

Na2CO3 Na2O + CO2 0,56 (1 y ) + 0,476 y = 0,5
223g+12g+316g 223g+16g 0,56 0,56y + 0,476y = 0,5
106g 62g
obliczmy jak mas Na2O otrzymamy po praeniu 1g
0,084y = 0,06
Na2CO3: y = 0,714

x = 0,286
mNa2O/Na2CO3 = 62g : 106g = 0,585g
analogicznie dla wodorowglanu sodu:
zawarto procentowa wglanw w mieszaninie
2 NaHCO3 Na2O + 2 CO2 + H2O wynosi:
2(23g+1g+12g+316g) 223g+16g zCaCO3[%] = 0,286g : 1g 100% = 28,6%
168g 62g zMgCO3[%] = 0,714g : 1g 100% = 71,4%
obliczmy jak mas Na2O otrzymamy po praeniu 1g 5.122.
NaHCO3: umy rwnania reakcji:
mNa2O/Na2CO3 = 62g : 168g = 0,369g
CuCl2 + 2 KOH Cu(OH)2 + 2 KCl
64g+235,5g 64g+2(16g+1g)
okrela bdzie mas mieszaniny, a drugie mas
135g 98g
powstaego tlenku, x masa Na2CO3, y masa
obliczmy jak mas Cu(OH)2 otrzymamy w wyniku
NaHCO3:
reakcji 1g CuCl2:
x + y = 2,74 mNCu(OH)2/CuCl2 = 98g : 135 = 0,726g
x 0,585 + y 0,369 = 1,24 analogicznie dla siarczanu miedzi(II):

x = 2,74 y CuSO4 + 2 KOH Cu(OH)2 + K2SO4
64g+32g+416g 64g+2(16g+1g)
0,585 (2,74 y ) + 0,369y = 1,24 160g 98g
1,603 0,585y + 0,369y = 1,24 obliczmy jak mas Cu(OH)2 otrzymamy w wyniku
0,216y = 0,363 reakcji 1g CuSO4:
mNCu(OH)2/CuCl2 = 98g : 160 = 0,726g
y = 1,68 umy ukad rwna, gdzie pierwsze rwnanie
x = 1,06 okrela bdzie mas mieszaniny, a drugie mas

zawarto wglanu sodu w mieszaninie wynosi: powstaego wodorotlenku, x masa CuCl2, y masa
zNa2CO3[%] = 1,06g : 2,74g 100% = 38,7% CuSO4:
5.121. x + y = 15

umy rwnania reakcji: x 0,726 + y 0,613 = 9,86
CaCO3 CaO + CO2
40g+12g+316g 40g+16g x = 15 y

100g 56g 0,726 (15 y ) + 0,613y = 9,86
obliczmy jak mas CaO otrzymamy po praeniu 1g 10,89 0,726y + 0,613y = 9,86
Na2CO3:
0,113y = 1,03
mNCaO/Na2CO3 = 56g : 100 = 0,56g
analogicznie dla wglanu magnezu: y = 9,115

MgCO3 MgO + CO2 x = 5,885
24g+12g+316g 24g+16g zawarto procentowa soli miedzi w mieszaninie
84g 40g wynosi:
obliczmy jak mas MgO otrzymamy po praeniu 1g zCuCl2[%] = 5,885g : 15g 100% = 39,2%
MgCO3: zCuSO4[%] = 9,115g : 15g 100% = 60,8%
mNMgO/Na2CO3 = 40g : 84 = 0,476g 5.123.
zamy, e pocztkowa masa mieszaniny wynosia umy rwnania reakcji:
1g, wic kocowa masa 0,5g
CuO + H2 Cu + H2O
64g+16g 21g+16g
okrela bdzie mas mieszaniny, a drugie mas
80g 18g
powstaych tlenku, x masa CaCO3, y masa
obliczmy jak mas H2O otrzymamy w wyniku
MgCO3:
reakcji 1g CuO:
mNH2O/CuO = 18g : 80 = 0,225g zawarto procentowa wodorotlenkw w mieszaninie
analogicznie dla tlenku miedzi(I): wynosi:
Cu2O + H2 2 Cu + H2O zCu(OH)2[%] = 7,206g : 8g 100% = 90,1%
264g+16g 21g+16g zBa(OH)2 [%] = 0,794g : 3,5g 100% = 9,9%
144g 18g 5.125.
obliczmy jak mas H2O otrzymamy w wyniku osad powstanie jedynie w wyniku reakcji chlorku
reakcji 1g Cu2O: sodu z azotanem srebra:
mNH2O/Cu2O = 18g : 144 = 0,125g NaCl + AgNO3 AgCl + NaNO3
umy ukad rwna, gdzie pierwsze rwnanie 23g+35,5g 108g+35,5g
okrela bdzie mas mieszaniny, a drugie mas 58,5g 143,5g
powstaej wody x masa CuO, y masa Cu2O: policzmy mas NaCl, ktra bya potrzebna do
x + y = 3,5 powstania 1,47g osadu AgCl
58,5gNaCl 143,5g AgCl
x 0,225 + y 0,125 = 0,588
x 1,47g AgCl
x = 3,5 y 58,5g 1,47g
x= = 0,6 g AgCl
0,225 (3,5 y ) + 0,125y = 0,588 143,5g
0,788 0,225y + 0,125y = 0,588 zatem masa NaNO3 w mieszaninie wynosia:
0,1y = 0,2 mNaNO3 = 3g 0,6g = 2,4g
zawarto procentowa soli w mieszaninie wynosia:
y = 2 zAgCl [%] = 0,6g : 3g 100% = 20%
x = 1,5 zNaNO3 [%] = 2,4g : 3g 100% = 80%

zawarto procentowa tlenkw w mieszaninie wynosi: 5.126.
zCuO[%] = 1,5g : 3,5g 100% = 42,9% z rwnania reakcji:
zCu2O[%] = 2g : 3,5g 100% = 57,1% H2 + O2 H2O
5.124. widzimy, e 1cm3 pary wodnej powstaje z 1cm3
umy rwnania reakcji: wodoru i 0,5cm3 tlenu, skoro po skropleniu pary
Ca(OH)2 + Na2CO3 CaCO3 + 2 NaOH wodnej objto mieszaniny wynosia 9cm3
40g+2(16g+1g) 40g+12g+316g oznaczacza to, e czna objto trzech gazw
74g 100g zmalaa o:
obliczmy jak mas CaCO3 otrzymamy w wyniku gazow = 10cm3 + 5cm3 9cm3 = 6cm3
reakcji 1g Ca(OH)2: wiemy, e wodor reaguje z tlenem w stosunku 2 : 1,
mNCaCO3/Ca(OH)2 = 100g : 74 = 1,351g zatem ilo wodoru ktra przereagowaa to 4cm3, a
analogicznie dla wodorotlenku baru: tlenu 2cm3; jednoczenie atwo wyliczy, e w
Ba(OH)2 + Na2CO3 BaCO3 + 2 NaOH mieszaninie pozosta 1cm3 wodoru, co oznacza, e nie
137g+2(16g+1g) 137g+12g+316g byo wystarczajcej iloci tlenu, aby mg on ulec
171g 197g spaleniu, co oznacza, e 2cm3 tlenu to cay tlen
obliczmy jak mas BaCO3 otrzymamy w wyniku bdcy w mieszaninie
reakcji 1g Ba(OH)2: 5.127.
mNCaCO3/Ba(OH)2 = 197g : 171 = 1,152g umy rwnania reakcji:
umy ukad rwna, gdzie pierwsze rwnanie CaH2 + 2 H2O Ca(OH)2 + 2 H2
okrela bdzie mas mieszaniny, a drugie mas 40g+21g 2mole
powstaego osadu, x masa Ca(OH)2, y masa 42g 2mole
Ba(OH)2: Al4C3 + 12 H2O 3 CH4 + 4 Al(OH)3
x + y = 8 427g+312g 3mole
144g 3mole
x 1,351 + y 1,152 = 10,65 CaC2 + 2 H2O Ca(OH)2 + C2H2
x = 8 y 40g+212g 1mol
1,351 (8 y ) + 1,152y = 10,65 64g 1mol

z warunkw zadania wiemy, e stosunek
10,808 1,351y + 1,152y = 10,65 objtociowy powstaych gazw wynosi 1 : 1 : 1,
0,199y = 0,158 poniewa wszystkie gazy znajduj si w tych samych
y = 0,794 warunkach, zatem stosunek objtociowy jest rwny
stosunkowi ilociowemu; w celu uatwienia oblicze
x = 7,206 zamy, e w mieszaninie znajduje si po 1 molu

kadego gazu, liczymy z proporcji iloi wyjciowych 227g 6 moli
substancji: 54g 6 moli
42g CaH2 2 mole H2 policzmy ile moli H+ bdzie reagowa z 1g Al
x 1 mol H2 nH+/Al = 6 moli : 54g = 0,111 mola
42g 1mol analogicznie dla magnezu:
x= = 21g CaH2 Mg + 2 H+ Al2+ + H2
2mol
24g 2 mole
144g Al4C3 3 mole CH4
policzmy ile moli H+ bdzie reagowa z 1g Mg
y 1 mol CH4 nH+/Al = 2 moli : 24g = 0,083
144g 1mol
y= = 48g CH4 umy ukad rwna, gdzie pierwsze rwnanie
3mole oznacza bdzie mas mieszaniny, a drugie ilo
64g CaC2 1 mol C2H2 zuytych jonw H+, x masa Al, y masa Mg:
z 1 mol C2H2 x + y = 3,51
64g 1mol
z= = 64g C2H2 x 0,111 + y 0,083 = 0,36
1mol
zatem czna masa mieszaniny wynosi: x = 3,51 y

mm = 21g + 48g + 64g = 133g 0,111 (3,51 y ) + 0,083y = 0,36
policzmy teraz zawartoci procentowe 0,39 0,111y + 0,083y = 0,36
poszczeglnych substancji:
0,028y = 0,03
zCaH2[%] = 21g : 133g 100% = 15,8%
zAl4C3[%] = 48g : 133g 100% = 36,1% y = 1,07

zCaH2[%] = 64g : 133g 100% = 48,1% x = 2,44
5.128. zawarto procentowa metali w mieszaninie wynosia:
w mieszaninie reagowa tylko jodek srebra: zAl[%] = 2,44g : 3,51g 100% = 69,5%
2 AgI + Cl2 2 AgCl + I2 zMg[%] = 1,07g : 3,51g 100% = 30,5%
2(108g+127g) 2(108g+35,5g) 5.130.
470g 287g te dane nie s wystarczajce aby obliczy skad
ubytek masy w wyniku reakcji 470g AgI wynosi: procentowy mieszaniny, musielibymy uoy ukad
m = 470g 287g = 183g rwna zawierajcy 3 niewiadome, skadajcy si z 3
zamy, e mieszanina zawiera 470g AgI i x g AgCl, rwna, za moemy uoy jedynie 2: okrelajce
wwczas mas mieszaniny (tosame z tym, e suma wszystkich
masa substancji po reakcji = 0,94 pocztkowa masa zawartoci procentowych jest rwna 100%) i
x + 287g = 0,94 (x + 470g) okrelajce objto wydzielonego wodoru.
x + 287g = 0,94x + 441,8g 5.131.
0,06x = 154,8g policzmy mas magnezu, oraz ilo wydzielonego
x = 2580g [masa AgCl] dziki niemu wodoru:
pocztkowa masa mieszaniny wynosi: mMg = 0,3 10g = 3g
mm = 470g + 2580g = 3050g Mg + 2 HCl MgCl2 + H2
obliczmy skad procentowy
24g 22,4dm3
zAgI[%] = 470g : 3050g 100% = 15,4%
umy proporcj:
zAgCl[%] = 2580g : 3050g 100% = 84,6%
24g Mg 22,4dm3 H2
5.129.
najpierw obliczmy ilo jonw H+, cznie do 3g Mg x
sporzdzenia kwasu wzito 5 objtoci HCl i H2SO4, 3g 22,4dm 3
x= = 2,8 dm3
zatem atwo policzy, e jedna objto stanowi 24g
10cm3, policzmy ilo moli H+ powstaych z masa metalu M:
dysocjacji HCl: mM = 10g 3g = 7g
nH+HCl = 20cm3 6 mol/dm3 = 0,02 6 = 0,12 mola objto i ilo wodoru wydzielona dziki metalowi
analogicznie dla H2SO4 (pamitaj, e podczas M:
dysocjacji 1 mola H2SO4 powsaj 2 mole H+) VHM = 11,5 2,8 = 8,7dm3
nH+H2SO4 = 2 0,03 4 = 0,24 mola nHM = 8,7dm3 22,4dm3 = 0,388 mola
zatem cznie rozwamy rne wartociowoci metalu M:
nH+ = 0,36 mola -W=1
umy rwnania reakcji: M + HCl MCl + H2
2 Al + 6 H+ 2 Al3+ + 3 H2
wwczas widzimy, e ilo metalu jest 2 razy wiksza dwuwartociowego, 0,067 mola metalu
ni ilo wydzielonego H2, zatem jest rwna trjwartociowego, co daje nam masy molowe
nM1 = 0,388 2 = 0,776 mola, wiec masa molowa: odpowiednio 5g, 10g, 15g, najbardziej sensownym
mM1 = 7g : 0,776 = 9g wynikiem jest 10g dla metalu dwuwartociowego w
masa ta odpowiada berylowi (reakcja musiaaby tym przypadku bdzie to beryl o masie molowej 9g;
przebiegac w bardzo wyjtkowy sposb, aby beryl jak ju wczeniej wywnioskowalimy aby otrzyma
przyj wartociowo rwn 1) 0,1 mola wodoru naley wzi 0,1 mola metalu
-W=2 dwuwartociowego berylu, co stanowi nastpujcy
M + 2 HCl MCl2 + H2 procent mieszaniny:
wwczas widzimy, e ilo metalu jest rwna iloci zBemax[%] = 0,1 9g : 1g 100% = 90%
wydzielonego H2, zatem jest rwna jak ju wyznaczylimy w zad. 5.132. drugim
nM2 = 0,388 mola, wiec masa molowa: najwydajniejszym metalem, jeli chodzi o
mM2 = 7g : 0,388 = 18g wydzielanie wodoru jest lit (1 mol litu powoduje
nie ma adnego metalu o zblionej masie molowej wydzielenie 0,5 mola wodoru), zatem policzmy skad
-W=3 mieszaniny zawierajcej beryl i lit, niech x ilo
M + 3 HCl MCl3 + 3/2 H2 moli Be, y ilo moli Li, wyznaczamy ukad rwna,
wwczas widzimy, e ilo metalu jest 1,5 raza gdzie pierwsze rwnanie oznacza bdzie mas
mniejsza ni ilo wydzielonego H2, zatem jest rwna mieszaniny, a drugie ilo moli wytworzonego H2
nM3 = 0,388 : 1,5 = 0,259 mola, wiec masa molowa: x 9 + y 7 = 1

mM3 = 7g : 0,259 = 27g x + 0,5 y = 0,1
masa ta odpowiada masie molowej glinu, zgadza si
rwnie wartociowo x 9 + y 7 = 1

-W=4 x = 0,1 0,5y
M + 4 HCl MCl4 + 2 H2 9 (0,1 0,5y ) + y 7 = 1
wwczas widzimy, e ilo metalu jest 2 razy
mniejsza ni ilo wydzielonego H2, zatem jest rwna
0,9 4,5y + 7 y = 1
nM3 = 0,388 : 2 = 0,194 mola, wiec masa molowa: 2,5y = 0,1
mM3 = 7g : 0,194 = 36g y = 0,04
nie ma adnego metalu o zblionej masie molowej
wyszych wartociowoci nie rozpatrujemy, gdy w x = 0,08
reakcji z kwasem nieutleniajacym metal przyjmuje jak zamiemy iloci metali na masy:
najnisz wartociowo mBe = 0,08 9g = 0,72g
5.132. mLi = 0,04 7g = 0,28g
najwicej wodoru uzyskamy dziaajc na metal o jak zatem minimalna zawarto berylu wynosi:
najwikszej wartociowoci i jak najmniejszej masie, zBemin[%] = 0,72g : 1g 100% = 72%
zatem szukamy metalu, dla ktrego stosunek
z = W : mM Rozdzia 6. Budowa atomw.
bdzie jak najwikszy, wystarczy, e bdziemy
rozpatrywa metale z 2 i 3 okresu (zatem dla 6.1. Skadniki atomw. Izotopy.
wartociowoci 1 3 jak najlejsze metale), gdy jak
wiemy w kolejnych okresach wartociowoci bd 6.1.
6 + - 0
analogiczne, lecz masy molowe znacznie wiksze 3 Li ilo nukleonw 6, p = e = 3, n = 6 3 = 3
dla litu: 32
S ilo nukleonw 32,p+ = e- = 16,n0 = 32 16 = 16
16
z = 1 : 7 = 0,143
dla berylu:
171
53I ilo nukleonw 171, p+ = e- = 53, n0 = 171 53
z = 2 : 9 = 0,222 = = 118
dla glinu: 2 + - 0
1 H ilo nukleonw 2, p = e = 1, n = 1 1 = 1
z = 3 : 27 = 0,111 6.2.
widzimy zatem, e najbardziej wydajnym metalem 65 12 35
29 Cu , 6 C , 17 Cl
bedzie beryl
5.133. 6.3.
policzmy ilo wodoru, ktry wydzieli si w reakcji: 1) masa elektronu wynosi w przyblieniu 1/1840u,
n = 2,24 : 22,4 = 0,1 mola zatem:
zatem do reakcji uyto: 0,2 mola metalu zme-[%] = 11 1/1840u : (23u + 11 1/1840u) 100%
jednowartociowego, 0,1 mola metalu = 0,026%
2) analogicznie dla jdra atomu
zmj[%] = 23u : (23u + 11 1/1840u) 100% = 6.15.
99,974% jak wiemy liczba atomowa musi byc liczb cakowit
6.4. (wg obecnej teorii atomistycznej, jdro nie moe
a) 1), 4), 5) A = p+ = e- = 37; 2) Z = 85; 3) n0 = 85 zawiera np. p protonu), a kadej liczbie atomowej
37 = 48 od 1 92 jest ju przypisany okrelony pierwiastek
b) 1), 4), 5) A = p+ = e- = 7; 2) Z = 15; 3) n0 = 15 7 6.16.
=8 3), gdy nie mamy pewnoci czy istnieje nuklid o
6.5. liczbie masowej rwnej 192, mimo, i jest to warto
a) 1) Si; 2) krzem; 3) n0 = 30 14 = 16; 4), 5) p+ = e- najblisza masy atomowej moe ona wynika z
= 14 obecnoci nuklidw o znacznie rnicych si
b) 1) Rb; 2) rubid; 3) n0 = 87 37 = 50; 4), 5) p+ = e- liczbach masowych
= 37 6.17.
6.6. wynika z tego, e istniej przynajmniej 2 izotopy
a) 1) Sc; 2) skand; 3), 5) Z = p+ = e- = 21; 4) A = n0 + samaru (poniewa masa atomowa nie jest liczb
p+ = 24 + 21 = 45 cakowit) o ich liczbach masowych nie moemy nic
b) 1) Hg; 2) rt; 3), 5) Z = p+ = e- = 80; 4) A = n0 + dokadnie powiedzie, zapewne oscyluj w okolicach
p+ = 122 + 80 = 202 150, 151u
6.7. 6.18.
a) 1) hel; 2) 3He; 3) A = 3; 4) n0 = 3 2 = 1; 5) e- = p+ w szeregu tym liczby atomowe wzrastaj o 5, a liczby
=2 masowe o 10, zatem kolejny w szeregu bdzie 36 18 E ,
b) 1) argon; 2) 40Ar; 3) A = 40; 4) n0 = 40 18 = 22; 36
czyli Ar
5) e- = p+ = 18 6.19.
6.8. (korzystamy z tabeli na kocu zbioru)
w zbiorze musz znale sie nuklidy o tej samej a) 12C16O2, 12C17O2, 12C18O2, 12C16O17O, 12C16O18O,
liczbie atomowej: 12 17 18
C O O, 13C16O2, 13C17O2, 13C18O2, 13C16O17O,
I: 36 33 32 34
16 E , 16 E , 16 E , 16 E , E - siarka
13 16 18
C O O, 13C17O18O
II: 37
17
35
E , 17 E , E chlor b) 1H216O, 1H217O, 1H218O, 2H216O, 2H217O, 2H218O,
1 2 16
H H O, 1H2H17O, 1H2H17O (oznaczenie 2H moa
III: 38 36 40
18 E , 18 E , 18 E , E argon zastpi przez D, czyli deuter)
6.9. c) 14N1H3, 14N2H3, 15N1H3, 15N2H3, 14N2H1H2,
generalizujc izotopy maj takie same waciwoci 15 2 1
N H H2, 14N1H2H2, 15N1H2H2 (oznaczenie 2H moa
chemiczne, a rne waciwoci fizyczne, z cech zastpi przez D, czyli deuter)
podanych w zadaniu rni si: 6.20.
gstoci, ciepem waciwym, temperatur wrzenia 1) masa bdzie najmniejsza, jeeli czsteczka skada
6.10. si bdzie z 1H, 32S, 16O, zatem: 1H232S16O4
s to dwa rne pierwiastki (azot i tlen), posiadaj 2) masa bdzie najwiksza, jeeli czsteczka skada
rn ilo atomow i masow, a take odmienne si bdzie z 2H, 36S, 18O, zatem: 2H236S18O4
waciwoci fizyczne (np. gsto, temp. topnienia, 6.21.
wrzenia) i chemiczne (np. tlen podtrzymuje spalanie, np. CuCl2, CH2 (acetylen)
a azot nie) 6.22.
6.11. cika woda, bdzie bra udzia w takich samych
a) nie cech charakterystyczn pierwiastka jest reakcjach jak woda (izotopy danego pierwiastka maj
unikalna liczba atomowa takie same waciwoci chemiczne):
b) tak s one wtedy nazywane izotopami a) D2O + SO3 D2SO4
c) tak np 40K i 40Ca b) D2O + K2O 2 KOD
6.12.
c) Mg3N2 + 6 D2O 2 ND3 + 3 Mg(OD)2
1) tak po 1 molu kadego izotopu
2) nie w pierwszym przypadku jest 1/12 mola, a w d) D2O + SO3 D2SO4
drugim 1/13 mola 2 D2SO4 + Na2O 2 NaDSO4 + D2O
3) tak po 1/22,4 mola kadego izotopu 6.23.
6.13. wyznaczmy liczby masowe poszczeglnych
2), gdy istniej izotopy wgla majce liczb masow izotopw:
inn ni 12 A1 = 5 + 5 = 10
6.14. A1 = 5 + 6 = 11
3), gdy liczba masowa nie uwzgldnia mas umy rwnanie x zawarto procentowa izotopu
10
elektronw B:
x 10 + (100 x ) 11 mC = 12u = 12 1840me = 22080me
10,81 = mRf = 261u = 261 1840me = 480240me
100
1081 = 10x + 1100 11x 6.31.
umy schematyczne rwnanie reakcji
x = 81
y Dx + O2 2 D2O
zatem zawarto procentowa izotopu 10B wynosi 81%,
z danych zadania widzimy, e deuter reaguje z tlenem
a izotopu 11B 19%
w stosunku 2 : 1, zatem y = 1, otrzymujemy rwnanie
6.24.
reakcji:
60,2% 69 + 39,8% 71
m= = 69,8u 2 Dx + O2 2 D2O
100% po prawej stronie rwnania mamy 4 atomy deuteru,
szukanym pierwiastkiem jest gal zatem x musi by rwny 2;
6.25. czsteczka deuteru skada si z 2 atomw
liczba masowa pierwszego izotopu wynnosi:
6.32.
A = 29 + 34 = 63 policzmy najpierw mas tlenu konieczn do spalenia
zawarto procentowa drugiego izotopu wynosi: 10g deuteru:
p2 = 100% - 69,1% = 30,9%
2 D2 + O2 2 D2O
zatem
222g 1mol
69,1% 63 + 30,9% x
63,55 = 8g 1mol
100% 8g D2 1mol O2
6355 = 4353,3 + 30,9 x 10g D2 x
2001,7 = 30,9x 10g 1mol
x= = 1,25 mola O2
x 65u 8g
lczba masowa drugiego izotopu wynosi 65 wiemy, e tlen stanowi w przyblieniu 20%
6.26. objtociowych powietrza, a azot 80%, policzmy ilo
bor-10 zawiera 5 neutronw, a bor-11 6 neutronw, azotu:
policzmy liczb atomw boru-10: 20% 1,25 mola
nB-10 = 0,188 500 = 94 atomy 80% y
zatem liczba neutronw w borze-10: 80% 1,25mol
nn01 = 94 5 = 470 x= = 5 moli N2
analogicznie dla boru-11: 20%
nB-11 = 0,812 500 = 406 zamiemy iloci tlenu i azotu na masy:
nn02 = 406 6 = 2436 mO2 = 1,25 32g = 40g
czna ilo neutronw: mN2 = 5 28g = 140g
nn0 = 470 + 2436 = 2906 czna masa powietrza:
6.27. m = 40g + 140g = 180g
92,2% 28 + 4,7% 29 + 3,1% 30 6.33.
m= = 28,11u powstan 4 rodzaje czsteczek: 1A1B, 1A2B, 2A1B,
100% 2 2
A B, zawarto poszczeglnych czsteczek
pierwiastkiem tym jest krzem obliczymy mnoc przez siebie zawartoci
6.28. procentowe poszczeglnych izotopw:
jeeli co dziesita czsteczka jest czsteczk deuteru p1A1B = 10% 30% : 100% = 3%
oznacza to, e izotop ten stanowi 10% mieszaniny p1A2B = 10% 70% : 100% = 7%
izotopw wodoru, wic: p1A1B = 90% 30% : 100% = 27%
90% 1 + 10% 2
m= = 1,1u p1A1B = 90% 70% : 100% = 63%
100%
6.29. 6.2. Przemiany jdrowe
procent ten maleje w miar wzrostu liczby atomowej
pierwiastka, jak wiemy liczba elektronw jest rwna 6.34.
liczbie protonw a w miar wzrostu liczby atomowej aby mie pewno, ktre nuklidy s nietrwae
stosunek p+ : n0 jest coraz mniejszy wystarczy zobaczy, czy znajduj si one wna
6.30. wykresie przedstawiajcym naturalne szeregi
me 1/1840 mp = 1/1840u promieniotwrcze (wewntrzna strona okadki)
1u 1840me a) 209Po, 235U
zatem: b) 223Fr, 238U
mH = 1u = 1840me
6.35. 6.44.
a) 22790Th 223
88 Ra + 4
2
regu s na przemian wystpujce przemiany i ,
kolejnym czonem bdzie: 207Pb
b) 223
Fr 223
Ra + -01
87 88 6.45.
c) 238
92 U 234
90 Th + 42 48 godzin to 2 dni, zatem:
a) po upywie 4 dni ilo prbki wynosi bdzie:
19 K 20 Ca + -1
d) 40 40 0
(1/2)4/2 = (1/2)2 = iloci pocztkowej (w 4 dniach

6.36. zawieraj si 2 okresy ptrwania), zatem:
a) Z = 38, n0 = A Z = 58, promieniotwrczy
m = 4mg = 1mg
b) Z = 93, n0 = A Z = 144, promieniotwrczy
b) po upywie 8 dni ilo prbki wynosi bdzie:
c) Z = 54, n0 = A Z = 89, promieniotwrczy
(1/2)8/2 = (1/2)4 = 1/16 iloci pocztkowej (w 8 dniach
d) Z = 85, n0 = A Z = 111, promieniotwrczy
zawieraj si 4 okresy ptrwania), zatem:
6.37. m = 4mg 1/16 = 0,25mg
w rwnaniach reakcji suma liczb masowych jak i
6.46.
atomowych po obu stronach rwnania musi by taka
a) po upywie 32 dni ilo prbki wynosi bdzie:
sama, warto te zauway, e dla danego pierwiastka
(1/2)32/8 = (1/2)4 = 1/16 iloci pocztkowej (w 32
liczba atomowa jest niezmienna
dniach zawieraj si 4 okresy ptrwania), zatem:
92 U + 0 n 93 Np + 1
a) 238 1 239 0
m = 200mg 1/16 = 12,5mg
b) 27
13 Al + 42 30
15 P + 01 6.47.
policzmy ile okresw ptrwania zawieraj te 54
c) 250
98 Cf + 11
5 B 257
103 Lr + 4 01 n
minuty:
d) Bi + Fe Mt + 01 n
209
83
58
26
266
109 (1/2)x 10 = 1,25
6.38. (1/2)x = 0,125 = 1/8
a) tor-232 x=3
b) ow-208 zatem 54 minuty zawieraj 3 okresy ptrwania, okres
c) rozkadowi ptrwania wynosi:
86 Rn 84 Po + 2
222 218 4 t1/2 = 54 : 3 = 18 min
6.48.
d) rozkadowi
po 5 minutach od rozpoczcia reakcji rozkadu masa
87 Fr 88 Ra + 1
223 223 0
prbki wynosi 6mg, szukamy czasu po jakim masa
e) bizmut-214 powstaje w reakcji szeregu radowego prbki bdzie wynosic 3mg, jest to 15 minut (od
w przemianie lub rozpoczcia reakcji), zatem okres ptrwania wynosi:
85 At 83 Bi + 2
218 214 4
t1/2 = 15 min 5 min = 10 min
6.49.
Pb 21483 Bi + 1
214 0
82
widzimy, e pocztkowo masa prbki wynosia 4?
f) 11, (nie naley uwzgldnia ostatniego izotopu, [le opisany wykres] szukmy czasu po jakim masa
gdy nie jest on radioaktywny) prbki bdzie wynosia 2, czas ten to ok 27,5 lat,
g) 8 rozpadw , 6 rozpadw , wartoci te nie zalea zatem: t1/2 27,5 lat
od kolejnoci rozpadw w punktach rozgazie, 6.50.
zmienia si tam jedynie kolejno, a nie liczba odczytujemy z wykresu warto: ok 2,8g
poszczeglnych przemian 6.51.
6.39.
w tym szeregu nastpuje: 6 rozpadw i 4 rozpady mg 8
6.40. 7
6
w tym szeregu nastpuje: 8 rozpadw i 6 rozpadw
5
4
6.41. 3
90Th 84 Po + 2 1 + 4 2
227 211 0 4
2
1
produktem tych rozpadw byo jdro polonu-211 0
6.42. 0 2 4 6 8 10 12 14 16
88 Ra 84 Po + 4 1 + 4 2
228 212 0 4
dni
szereg rozpadw rozpocz si od jdra radu-228
6.43.
99 Es 82 Pb + 3 1 + 10 2
247 207 0 4
produktem tej serii rozpadw jest jdro oowiu-207

6.56.
6.52. Rodzaj Zapis
Zapis peny
przemiany uproszczony
mg 16
50 Rozpad 16
Ne 16Na + 0
1 e Ne(-,-) 16Na
45
55
40 Wychwyt K 55
Fe + 0
1
55
e Mn Fe(-,-) 55Mn
35
30 Fuzja jdrowa 3
T + p+ 3He + n0 T(p,n) 3He
25
20 6.57.
15 jest to rozszczepienie jdrowe (wymuszone)
10 235
5 U + n 140La + 94Br + 2 n
235
0 U(n,2n) 140La, 94Br
0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40
dni 6.58.
235
U + n 140La + 94Br + 2 n
po 18 dniach zostanie ok. 10mg radionuklidu jest to rozszczepienie jdrowe (wymuszone)
6.53. 6.59.
a) rozpadowi 232
Th 138I + 92Rb + 2 n0
98 Cf 96 Cm + 2
251 247 4
jest to rozszczepienie jdrowe (samorzutne)
b) rozpadowi 6.60.
93 Np 94 Pu + 1
239 239 0
jest to rozszczepienie jdrowe (samorzutne)
244
c) w wyniku rozpadu lub rozpadu Cm 145Ce + 96Sr + 3 n0
97 Bk 95 Am + 2
247 243 4 6.61.
a), b) dla obu przemian jest to przesunicie o 1
95 Am + 1
Pu 243
243 0
94 miejsce w lewo
d) 5 przemian i 3 przemiany
6.54. 6.3. Atom wodoru. Widma emisyjne
A
156 6.62.
liczb linii widmowych okrelemy wzorem:
152
n (n 1)
k=
148 2
144
gdzie n oznacza liczb poziomw energetycznych,
zatem podstawiajc do wzoru:
140 4 (4 1)
54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66Z k = =6
Xe Cs Ba La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy 2
a) cer-140 6.63.
b) 7 rozpadw i 4 rozpady przeksztacamy wzr i podstawiamy wartoci:
c) neodym moe powsta w wyniku rozpadu lub : n (n 1)
k=
62 Sm 60 Nd + 2
148 144 4 2
144
Pr 144 Nd + 0 2k = n n
2
60 60 1
rozpad neodymu 0 = n 2 n 20 = (n 5) (n + 4)
60 Nd 58 Ce + 2
144 140 4
n musi by wiksze od 0, zatem rozwizaniem
6.55. powyszego rwnania jest n = 5, co oznacza, e
Rodzaj Zapis atomy pierwiastka przyjmoway 5 rnych wartoci
Zapis peny energii
przemiany uproszczony
Rozpad 218
Po 214Pb + 42 He 218
Po(-,)214Pb 6.64.
70 70
Zn(p,m) 70Ga
a) przeksztacamy wzr i podstawiamy wartoci do
Reakcja jdrowa Zn + p+ 70Ga + n0
wzoru:
n (n 1)
228
Rozpad 228
Th 228Pa + 0
1 e Th(-,-) 228Pa
Reakcja jdrowa 56
Fe + 21 H 57Co + n0 56
Fe(d,n)57Co k=
2
2k = n n
2
992 = n 2 n
0 = n 2 n 992

= 12 + 4 992 = 3969 6.68.
pm
1 + 3969 400
n1 = = 32
2
300
1 3969
n2 = = 31
2 200
oczywicie n musi by wiksze od 0, zatem
sensownym rozwizaniem powyszego rwnania
100
kwadratowego jest n = 32
b) wiemy, e pierwsza seria skada si z 1 linii mniej
ni czna liczba stanw kwantowych (zatem skada 20 40 60 80 100 %
si z 31 linii), nastpnie kada kolejna seria bdzie
miaa jedn linie mniej ni poprzednia, co pozwala a) promie ten wynosi w przyblieniu 110pm
nam okreli, e czna ilo serii wynosi 31 b) prawdopodobiestwo wynosi ok. 33%
c) jak ju okrelilimy w pkt.b) pierwsza seria, 6.69.
zawierajca linie odpowiadajce fali o najmniejszej poniewa atom wodoru ma tylko jeden elektron, jego
dugoci bdzie skadaa si z 31 linii energi okrela rwnanie:
1
d) seria, zawierajca linie odpowiadajce fali o E n = 2 E1
najwikszej dugoci bdzie skadaa si z 1 linii n
6.65. a) zatem na pierwszej powoce wystpuje 1 warto
linie odpowiadajce fal o wikszej dugoci energii
wystpuj w wikszych odlegociach (po lewej b) analogicznie jak w a) take wystpuje 1 warto
stronie widma), zatem: energii
a) , , , c) cznie na 3 pierwszych powokach wystpuj 3
b) wiemy, e czstotliwo jest odwrotnie wartoci energii
proporcjonalna do dugoci fali, wic: , , , 6.70.
c) energia kwantu energii jest wprost proporcjonalna na pitej powoce moe znajdowa si 5 podpowok,
do czstotliwoci fali, wic: , , , ilo stanw kwantowych na kadej podpowoce
6.66. okrelamy wzorem: 2 + 4l, zatem:
a) E - E, poniewa rnica czstotliwoci fali nsk = 2 + 6 + 10 + 14 + 18 = 50
midzy , a , jest wiksza ni rnica czstotliwoci 6.71.
fali midzy , a podpowoka g jest 5 w kolejnoci podpowok (zatem
b) wiemy,e: l = 4, gdy dla s l = 0); zgodnie ze wzorem
c okrelajcym liczb stanw kwantowych, ilo ich na
= podpowoce g wynosi:

zatem im wiksze oraz rnice midzy nsk = 2 + 4l = 2 + 4 4 = 18
poszczeglnymi czstotliwociami, tym wiksze podpowoka ta znajduje si na powokach dla ktrych
rnice w dugociach, poniewa rnica n5
czstotliwoci fali midzy , a , jest wiksza ni 6.72.
rnica czstotliwoci fali midzy , a to wiksze a) 2n2 (czyli maksymalna ilo elektronw na danej
jest wyraenie: powoce)
c) - widzimy na widmie, e odlego midzy b) 2 + 4l
prkami i , jest wiksza ni midzy prkami i c) 2 (zaley od spinu elektronu)
6.67. d) n2 (czyli ilo orbitali)
wiemy, e: e) 2l + 1 (ilo orbitali na danej podpowoce)
me = 1/1840 mp = 1/1840u, zatem dla atomu wodoru: f) n
mp g) elektrony w danym atomie mog przyjmowa
z me [%] =
1u
100% = 100% = nieskoczon ilo stanw kwantowych w zalenoci
mp + me 1u + 1 / 1840u od iloci dostarczonej energii
= 99,95% 6.73.
widzimy w zadaniu, e w kadym przypadku elektron
przechodzi o 1 powok, im dalsze s to powoki tym
wypromieniowana energia jest mniejsza, zatem:
a) kwant o najmniejszej energii zosta
wypromieniowany przy przejciu z powoki 4 na 3

najmniejsza dugo fali, bdzie przy przejciu 6.83.
najbardziej energetycznym elektronu (poniewa pierwiastek ten ley w 4 okresie, jego maksymalna
wtedy czstotliwo fali bdzie najwiksza), zatem: wartociowo to V, zatem musi lee w 15 grupie;
b) kwant o najmniejszej dogoci fali zosta szukanym pierwiastkiem jest arsen
wypromieniowany przy przejciu z powoki 2 na 1 6.84.
6.74. 1) liczba atomowa jest rwna liczbie protonw, a
energi elektronu na danej powoce okrela rwnanie: zarazem liczbie elektronw, 2) elektrony walencyjne
1 to elektrony lece na ostatniej powoce (dla atomw
E n = 2 E1 grup gwnych), 3) okrelamy nr ostatniej powoki,
n
gdzie n oznacza numer powoki, zatem energia ktra jest powok na ktrej le elektrony
elektronu na czwartej powoce wynosi: walencyjne:
1 1 a) 1) 15, 2) 5, 3) 3
E n = 2 E1 = 13,6eV = 0,85eV b) 1) 34, 2) 6, 3) 4
4 16
c) 1) 38, 2) 2, 3) 5
6.85.
6.4. Atomy wieloelektronowe
pierwiastkw te to pierwiastki o liczbie atomowei
wikszej lub rwneej liczbie atomowej indu (49)
6.75
(konfiguracja elekrtonowa indu: K2L8M18N18O3) oraz
masa elektronu jest w przyblieniu rwna:
mogce przyjc wartociowo IV; szauknymi
me = 1/1840mp = 1/1840u
pierwiatkami s: cynna, ow telur i polon
zatem otrzymujemy rwnanie:
6.86.
9 1 / 1840u 2 8 5
z me [%] = 100% = 0,026% 15P: K L M
19u + 9 1 / 1840u 2 8 18 8 2
38Sr: K L M N O
6.76 2 8 18 8
36Kr: K L M N
a) 3 powoki (Mg ley w 3 okresie), 2 elektrony (Mg 2 8 18 32 18 4
82Pb: K L M N O P
ley w 2 okresie) 2 8 18 32 18 8 2
88Ra: K L M N O P Q
b) 2 powoki, 4 elektrony 6.87.
c) 4 powoki, 5 elektronw pierwsza metoda polega na zsumowaniu elektronw i
d) 2 powoki, 8 elektronw wyznaczeniu dziki temu liczby atomowej
6.77. pierwiastka; druga metoda polega na policzeniu
3 powoki ma fosfor (ley w 3 okresie), a 6 powok powok, na ktrych znajduj si elektrony, co pozwala
ma bizmut (ley w 6 okresie) nam okreli numer okresu, nastpnie liczba
6.78. elektronw walencyjnych (na ostatniej powoce)
4 elektrony na ostatniej powoce ma cyna (ley w 14 pozwala nam okreli grup:
grupie), a 7 elektronw na ostatniej powoce ma jod a) brom; b) azot; c) cez
(ley w 17 grupie) 6.88.
6.79. najpier naley odczyta numer okresu, ktremu
powoka L jest to 2 powoka, skoro ma tam 5 odpowiada dana powoka walencyjna, a nastpnie o
elektronw oznacza to, e ley w 2 okresie i 15 grupie; numerze grupy poinformuje nas liczba elektronw
pierwiastkiem E jest azot walencyjnych:
6.80. a) glin; b) krzem; c) tlen; d) jod
zatem szukamy pierwiastki z okresu 3 przyjmujce 6.89.
wartociowo III; tymi pierwiastkami mog by: glin okrelmy jaki pierwiatek jako pierwszy zawiera 2
i fosfor elektrony na powoce M, jego konfiguracja:
6.81. E : K2L8M2 pierwiastkiem tym jest magnez o liczbie
pierwiastek ten ley w 3 okresie, w reakcji z tlenem atomowej 12, zatem aby pierwiastki miay wicej ni
przyjmuje wartociowo I; szukanym pierwiastkiem 2 elektrony na powoce M ich liczba atomowa musi
jest sd (ew. mgby by to take chlor, jednak tlenek by wiksza ni 12, zbiorem speniajcym warunki
Cl2O jest bardzo adko wystpujcym zwizkiem, ze zadania jest zbir 2)
wzgldu na swoj ma trwao) 6.90.
6.82. maksymalnie na ostatniej powoce dla pierwiastkw z
pierwiastek ten ley w 4 okresie, jest okresw 2-7 moe znajdowa si osiem elektronw,
jednowartociowy, a wodorek ma charakter kwasowy jest to jednoczenie maksymalna ilo elektronw dla
(zatem pierwiastek ten jest niemetalem); szukanym 2 powoki, zatem pierwiastkiem tym jest neon,
pierwiastkiem jest brom drugim pierwiastkiem speniajcym warunki zadania

jest hel, majcy na swojej jedynej powoce 2 6.97.
elektrony sytuacja taka ma miejsce dla pierwiastkw z grup 1-
6.91. 12
sytuacja taka nie jest moliwa, gdy maksymalna 6.98.
liczba elektronw walencyjnych na powoce M to 8, a rne wartoci energii maj elektrony znaljdujce si
maksymalna ilo elektronw na powoce M, wg na rnych podpowakach, zatem musimy wyznaczy
wzoru 2n2 wynosi 18 ile podpowok spenia warunki zadania)
6.92. a) pierwsza powoka zawiera jedn podpowok,
sia przycigania pochodzi jedynie od jdra zatem na pierwszej powoce wszystkie elektrony maj
atomowego, zatem jest jedna taka sia; siy t sam energi; pierwszej powoce odpowiada jedna
odpychania pochodz od pozostaych elektronw, warto energii
wic jest ich dwie (cznie atom litu posiada 3 b) druga powaoka ma dwie podpowoki (s i d), zatem
elektrony) drugiej powoce odpowiadaj dwie rne wartoci
6.93. energii
siy przycigania/odpychania okrelamy rwnaniem: c) na dwoch pierwszych powokach znajduj si
qq podpowoki 1s, 2s. 2p, zatem dwum pierwszym
F = k 12 2 powokom odpowiadaj 3 rne wartoci energii
r
zatem ich warto jest wprostproporcjonalna do d) na trzech pierwszych powokach znajduj si
iloczynu adunkw, a odwrotnie proporcjonalna do podpowoki: 1s, 2s, 2p, 3s, 3p, 3d, zatem trzem
kwadratu odlegoci, oczywici adunki o pierwszym powokom odpowiada 6 rnych wartoci
przeciwnych znakach bd si odpychay, a o tych energii
samych znakach przycigay (rysunek schematyczny 6.99.
proporcje dugoci wektorw nie zostay zachowane): powoka druga nie zawiera podpowoki d (zawiera
F23 jedynie podpowoki s i p), za na podpowoce d
- trzeciej i chwartej powoki moe maksymalnie
F21 znajdowa si 10 elektron
F12 6.100.
F31
2+ - F32 a) 3p, 4s, 3d, 4s
F13 b) 5s, 4d, 5p, 6s
jeli chodzi o wartoci si to: c) 5f, 6d, 7p, 8s
F12 = F21; F13 = F31; F23 = F32 6.101.
F12 = 4F13 = 8F23 cznie elektrony w tym pierwiastku zajmuj 4
6.94. powoki (widzimy, e ostatni elektron znajduje si na
ilo elektronw walencyjnych okrela numer grupy 4 powoce)
(dla grup 13-18 ilo elektronw walencyjnych 6.102.
okrela liczba jednoci, czyli dla grupy 13- 3e-, 14- dla grupy 1 i 18 bdzie to podpowoka s, dla grupy 2
4e-, itd) okresw 2 i 3 oraz dla grup 12-17 bdzie to
Na 1; N 5; Al 3; Br 7; Mg 2; Cr 6; Fe 8; podpowoka p, dla grupy 2 okresw 4-7 oraz dla grup
Ag 11; Ce 4 3-11 bdzie to podpowoka d (z numerem powoki o 1
6.95. mniejszym ni numer okresu w ktrym ley
2 8 8 1
19K: K L M N pierwiastek); numer powok okrelimy dziki
2 8 8 2
20Ca: K L M N znajomoci okresu w ktrym ley dany atom:
2 8 18 3
31Ga: K L M N 33As: 4d; 4Be: 2p; 71Lu: 5d; 30Zn: 4p; 18Ar: 4s; 56Ba:
2 8 18 4
32Ge: K L M N 5d; 84Po: 6d
2 8 18 5
33As: K L M N 6.103.
2 8 18 6
34Se: K L M N a) 5B: 1s22s22p1
2 8 18 7
35Br: K L M N 2 2 4
8O: 1s 2s 2p
2 8 18 8
36Kr: K L M N 2 2 6 2
12Mg: 1s 2s 2p 3s
6.96. b) 15P: 1s22s22p63s23p3
konfiguracja elektronowa rdzenia atomu, to 2 2 6 2 6
18Ar: 1s 2s 2p 3s 3p
konfiguracja wszystkich elektronw oprcz 2 2 6 2 6 1
19K: 1s 2s 2p 3s 3p 4s
elektronw walencyjnych c) 21Sc: 1s22s22p63s23p63d14s2
Lir: K2 2 2 6 2 6 10 2
30Zn: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s
Fr: K2 2 2 6 2 6 10 2
35Br: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p
5
Sr: K2L8 d) 48Cd: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d105s2
2 2 6 2 6 10 2 6
Clr: K2L8 2 2 6 2 6 10 2 6 10 2 6 2
56Ba: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 5s 5p 6s
82Pb: powokach pozwalaj okreli, ktre podpowoki
2 2 6 2 6 10 2 6 10 14 2 6 10 2 2
1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 6s 6p zostay zapenione; w zadaniu tym wybrane zostay w
6.104. wikszoci pierwiastki bdce wyjtkami w regule
numer powoki na ktrej znajduj si elektrony zapeniania podpowok, w pierwiastkach tych ma
walencyjne pozwala nam okreli okres, za ich liczba miejsce przesunicie elektronu z jednej podpowoki
oraz rodzaje podpowok, na ktrych si znajduj na inn co powoduje, e jest on stabilniejszy
numer grupy: energetycznie
a) glin; b) wap; c) ksenon; d) ow a) 24Cr: [Ar] 3d54s1
6.105. b) 29Cu: [Ar] 3d104s1
numer powoki na ktrej znajduj si elektrony c) 41Nb: [Kr] 4d45s1
walencyjne pozwala nam okreli okres, za ich liczba d) 46Pd: [Kr] 4d10
oraz rodzaje podpowok, na ktrych si znajduj e) 78Pt: [Xe] 4f145d96s1
numer grupy: 6.111.
a) kobalt maj one tak sam liczb elektronw lecych na
b) mied (szukany atom ma cznie 11 elektronw ostatniej i przedostatniej powoce (dla okresw 2-7)
walencyjnych, dla atomw 11 grupy nastpuje 6.112.
przesjcie elektronu z podpowoki s na d, gdy wtedy m. in. rni si one iloci powok, oraz iloci
atom jest stabilniejszy energetycznie) elektronw na powokach, oprcz 2 ostatnich powok
c) cer (szukany atom ma cznie 4 elektrony (dla okresw 3-7)
walencyjne, dla atomw grupy f, czyli lantanowcw i 6.113.
1 2 2 1 2 2
aktynowcw czsto nastpuje przesjcie elektronu z 19K: 4s ; 20Ca: 4s ; 31Ga: 4s 4p ; 32Ge: 4s 4p ; 33As:
podpowoki d na f, gdy wtedy atom jest stabilniejszy 4s 4p ; 34Se: 4s 4p ; 35Br: 4s 4p ; 36Kr: 4s 4p6;
2 3 2 4 2 5 2
energetycznie) 6.114.
d) uran elektrony rdzenia atomu to wszystkie elektrony
6.106. oprcz elektronw walencyjnych
2
rozpiszmy podpowokow konfiguracj elektronow 3Lir: 1s
2 2 6
galu: 15Pr: 1s 2s 2p
2 2 6 2 6 10 2 1 2 2 6
31Ga: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 16Sr: 1s 2s 2p
2 2 6
widzimy, e podpowoka 4p nie zostaa cakowicie 17Clr: 1s 2s 2p
zapeniona, zatem nie wszystkie podpowoki w 6.115.
atomie galu zawieraj maksymaln liczb elektronw, bd to pierwiastki 14. grupy majce konfiguracj
jaka moe znajdowa si na danej podpowoce elektronw walencyjnych xs2xp2, czyli: wgiel, krzem,
6.107. german, cyna ow
najprostszym sposobem jest zsumowanie liczby 6.116.
elektronw i znalezienie pierwiastka o danej liczbie a) pierwiastki 2. grupy
atomowej b) pierwiastki 15. grupy
a) siarka c) pierwiastki 3. grupy
b) skand d) lutet i lawrans (nalece do lantanowcw i
6.108. aktynowcw)
pierwiastki te moemy odczyta stosujc rne 6.117.
sposoby: sumujc liczb elektronw gazu liczb poziomw orbitalnych, zatem liczb orbitali
szlachetnego i elektronw walencyjnych, co da nam okrela zaleno z poboczn liczb kwantow l i ma
liczb atomow, lub majc okrelone elektrony ona posta: 2l + 1
walencyjne, odczyta numer okresu i grupy: 6.118.
a) fosfor; b) cyna; c) beryl; d) cez obie powoki zawieraj po 3 poziomy orbitalne p (m =
6.109. 2l + 1 = 2 1 + 1 = 3)
2
4Be: [He] 2s 6.119.
2 1
13Al: [Ne] 3s 3p gwna liczba kwantowa n okrela nam nr powoki,
2 4
34Se: [Ar] 4s 4p poboczna liczba kwantowa l okrela nam rodzaj
2
38Sr: [Kr] 5s podpowoki, magnetyczna liczba kwantowa m
14 10 2 2
82Pb: [Xe] 4f 5d 6s 6p okrela nam orbital, a magnetyczna spinowa liczba
6.110. kwantowa ms okrela nam spin elektronu w
wiemy, e na podpowoce s mog maksymalnie orbitalu:
znajdowa sie 2 elektrony, cznie na podpowokach s a) n; b) l; c) m; d) ms; e) n, l; f) l, m; g) m, ms; h) n, l,
i p 8 elektronw, na podpowokach s, p i d acznie 18 m; i) l, m, ms; j) n, m, ms; k) n, l, ms; l) n, l, m, ms
elektronw, poszczeglne liczby elektronw na
6.120. 6.125.
jest to spinowa liczba kwantowa, zazwyczaj pomijana a) pierwiastki grupy 15 (konfiguracja podpowokowa
w zapisie, gdy jej warto dla kadego elektronu jest elektronw walencyjnych ns2np3)
rwna b) pierwiastki grupy 13 (konfiguracja podpowokowa
6.121. elektronw walencyjnych ns2np1)
1 c; 2 a; 3 e; 4 b; 5 d c) chrom i molibden (dla atomw tych nastpuje
6.122. przesjcie elektronu z podpowoki s na podpowok d,
2 2 6 2 6 10 2 3
33As: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p gdy wtedy atom jest stabilniejszy energetycznie)
elektrony atomu arsenu znajduj si na 4 powokach i d) mied, srebro i zoto (dla atomw tych nastpuje
8 podpowokach, przedstawmy opis walencyjnych przesjcie elektronu z podpowoki s na podpowok d,
poziomw orbitalnych: gdy wtedy atom jest stabilniejszy energetycznie)
6.126.
przedstawmy opis poziomw orbitalnych atomu dla
elektronw walencyjnych:
1
widzimy, e arsen posiada 5 elektronw 11Na: 3s
walencyjnych, z czego 3 s niesparowane
6.123.
a) pocztkowo zapeniaj si po jednym elektronie jeden niesparowany elektron
2 3
puste orbitele 15P: 3s 3p
natpnie orbitale zapeniaj si po 1 kolejnym trzy niesparowane elektrony

elektonie tworzc pary elektronowe 20Ca: 4s2
b) zero niesparowanych elektronw

2 2
pocztkowo zapeniaj si po jednym elektronie puste 32Ge: 4s 4p
orbitele
dwa niesparowane elektrony

2 6
natpnie orbitale zapeniaj si po 1 kolejnym 36Kr: 4s 4p
elektonie tworzc pary elektronowe
zero niesparowanych elektronw

10 2
6.124. 48Cd: 4d 5s
najpierw wyznaczmy w zapisie podpowokowym
elektrony walencyjne poszczeglnych pierwiastkw:
a) 12Mg: 3s2
zero niesparowanych elektronw

b) 31Ga: 4s24p1 2
49In: 5s 5p
1
c) 14Si: 3s24p2 jeden niesparowany elektron

53I:5s25p5
d) 52Te: 5s25p4
jeden niesparowany elektron
2 4
84Po: 6s 6p
e) 35Br: 4s24p5
dwa niesparowane elektrony

2 6
f) 10Ne: 2s 2p 6.127.
c) zgodnie z regu Hunda: niesparowane elektrony,
obsadzajce poziomy orbitalne tej samej podpowoki,
powinny mie jednakow orientacj spinu
e) analogicznie jak w c) S2- : K2L8M8
f) zgodnie z regu Hunda: na danej podpowoce 7.5.
powinna istnie moliwie najwiksza liczba konfiguracja elektronowa jonu Li+ jest taka sama jak
niesparowanych elektronw konfiguracja elektronowa helu, zatem jon ten ma 1
6.128. powok
stan wzbudzony wystpuje wtedy, kiedy elektron (lub konfiguracja elektronowa jonu Se2- jest taka sama jak
elektrony) znajduje si na wyszej podpowoce ni konfiguracja elektronowa kryptony, zatem jon ten ma
wynika to z reguy zapeniania podpowok, sytuacja 4 powoki
taka ma miejsce w przykadzie 1) i 3), narysujmy opis konfiguracja elektronowa jonu Al3+ jes taka sama jak
orbitali elektronw walencyjnych dla tych konfiguracja elektronowa neonu, zatem jon ten ma 2
przykadw: powoki
1) 4Be: 2s12p1 konfiguracja elektronowa jonu I- jes taka sama jak
konfiguracja elektronowa ksenonu, zatem jon ten ma
5 powok
dwa niesparowane elektrony 7.6.
1) 5B: 2s12p2 K+: 1s22s22p63s23p6
Cl-: 1s22s22p63s23p6
Al3+: 1s22s22p6
trzy niesparowane elektrony O2-: 1s22s22p6
6.129. 7.7.
tak, poniewa w kadej grupie gwnej struktura a) np. Na+, bd to wszystkie jony z ktrych
zapeniania powok przez elektrony walencyjne oraz konfiguracja elektronowa odpowiada konfiguracji
ich liczba jest taka sama elektronowej neonu lub argonu
b) np. Li+, bd to m. in. jony, ktrych konfiguracji
Rozdzia 7. Przeksztacenia atomw w inne elektronowa odpowiada konfiguracji elektronowej
drobiny. helu
c) nie ma takich jonw, gdy na ostetniej powoce
7.1. Przeksztacenia atomw w jony maksymalnie moe znajdowa sie 8 elektronw
7.8.
7.1. a) S2-, Cl-, K+, Ca2+; b) Li+, Be2+; c) Se2-, Br-; d) O2-,
a) K+, S2-; b) Mg2+, Br-; c) Al3+, Te2- F-, Na+, Mg2+
7.2. 7.9.
ustalajc te rwnania naley pamita, aby po obu rubid tworzc jon Rb+ stara si uzyska konfiguracj
stronach rwnania suma adunkw bya taka sama elektronow kryptonu
Na Na+ + e- tellur tworzc jon Te2- stara si uzyska konfiguracj
Al Al3+ + 3 e- elektronow ksenonu
S + 2 e- S2- bar tworzc jon Ba2+ stara si uzyska konfiguracj
elektronow ksenonu
Fe Fe2+ + 2 e-
astat tworzc jon At- stara si uzyska konfiguracj
Fe2+ Fe3+ + e- elektronow radonu
Cu2+ + 2 e- Cu 7.10.
Br- Br + e- Ca2+ - argon; Al3+ - neon; Br- - krypton; F- - neon
Sn2+ Sn4+ + 2 e- 7.11.
7.3. helowiec, ktry zawiera 4 powoki elektronowe, to
najpierw naley sprawdzi ile elektronw lecy w 4 okresie krypton, zatem szukanym
walencyjnych zawiera dany pierwiastek (w ktrej ley pierwiastkiem jest lecy w 5 okresie stront, a jonem
grupie), a nastpnie dodajc lub odejmujc warto Sr2+
adunku wyznaczy szukan liczb elektronw na 7.12.
ostatniej powoce a) Sn4+ - s to jony pierwiastkw lecych w
K+ - 8 elektronw; Br- - 8 elektronw; Mg2+ - 8 kolejnych okresach i kolejnych grupach gwnych
elektronw; S2- - 8 elektronw; H+ - 0 elektronw; H- b) Te2- - s to jony pierwiastkw lecych w
- 2 elektrony kolejnych okresach, i na przemian grupach 17. i 16.
7.4. 7.13.
Na+ : K2L8 izoelektronowy (majcy taka sam liczb elektronw)
Br- : K2L8M18N8 z tymi jonami jest atom argonu odmienne waciwoci
Ca2+ : K2L8M8 tych jonw wynikaj z odmiennej elektroujemnoci
tych pierwiastkw oraz odmiennych si dziaajcych 7.22.
midzy jdrem atomu, a elektronami Fe3+: 1s22s22p63s23p63d5
7.14.
81 -
Br : p+ = 35; n0 = 81 35 = 46; e- = p+ + 1 = 36
40
Ca3+: p+ = 20; n0 = 40 20 = 20; e- = p+ - 3 = 17 V: 1s22s22p63s23p63d34s2
74 2-
Se : p+ = 34; n0 = 74 34 = 40; e- = p+ + 2 = 36
56 3+
Fe : p+ = 26; n0 = 56 26 = 30; e- = p+ - 3 = 23
7.15. rnica ta moe wynika z wikszych si
2+ 3+ oddziaywania jdra elaza z elektronami na 3
1) 24
12 Mg ; 2) 37 27
17 Cl ; 3) 13 Al
7.16. powoce (jdro elaza zawiera wicej protonw)

podobiestwa: taka sama liczba elektronw i 7.23.
konfiguracja elektronowa Cr2+: 3s23p63d4
rnica: rna ilo protonw i elektronw, rne Mn4+: 3s23p63d3
adunki; F- atwo reaguje z kationami (lub Au3+: 5s25p65d8
pierwiaskami atwo przechodzcymi w kation), Na+ Ce3+: 5s25p5
atwo reaguje z anionami (lub pierwiaskami atwo 7.24.
przechodzcymi w anion), Ne jako gaz szlachetny jest a) Mn2+: 3d5
praktycznie niereaktywny
7.17.
energia jonizacji ronie w okresie wraz ze wzrostem b) Fe2+: 3d6
liczby atomowej, natomiast w grupie, wraz ze
wzrostem liczby atomowej maleje, zatem:
a) Mg; b) K c) Fe3+: 3d5
7.18.
dzieje si tak, poniewa pierwsza energia jonizacji dla
atomu sodu jest nisza ni dla atomu magnezu d) Cu2+: 3d9
(energia jonizacji wzrasta w okresie wraz ze
wzrostem liczby atomowej) a take dlatego, e
stabilny jon magnezowy jest jonem dwudodatnim, co
oznacza, e do przejcia atomu w jon naley pokona 7.2. Substancje jonowe
energi oderwania dwch elektronw, a nie jednego
jak to jest w przypadku sodu 7.25.
7.19. a) Na+ i I-; Mg2+ i S2-
najwikszego 3), poniewa energia zuywa si na b) 2 Li+ i O2-; Ca2+ i 2 Br-; 2 Al3+ i 3 O2-
oderwanie a 3 elektronw z atomu glinu c) Na+ i OH-; 2 K+ i SO42-
najmniejszego 1), poniewa porwnujc z atomami d) Ca2+ i CO32-; 3 Mg2+ i 2 PO43-
wapnia i magnezu, potas ma najmniejsz pierwsz 7.26.
energi jonizacji (energia jonizacji ronie w okresie naley pamita, e ustalony zwizek musi mie
wraz ze wzrostem liczby atomowej, natomiast w adunek rwny 0
grupie, wraz ze wzrostem liczby atomowej maleje) a) Na2S; b) Ga2O3; c) SnCl4; d) SrSe; e) AlBr3; f)
7.20. PbS2
reakcja zachodzi bdzie w dwch etapach: 7.27
Na Na+
Be Be+ + e- E1 = 9,3eV 2-
+ 2+ - S S
Be Be + e E2 = 18,2eV
Na Na+
zatem czna ilo potrzebnej energii bdzie sum
energii zuywanej w poszczeglnych etapach: 2-
Ec = E1 + E2 = 9,3eV + 18,2eV = 27,5eV Mg O O Mg2+
7.21. 2-
energie jonizacji dla atomu glinu wynosz kolejno: O O
EI = 5,99eV; EII = 18,83eV; EIII = 28,45eV, zatem Sn Sn4+
2-
czna energia potrzebna do przejcia atomu glinu w O O
jon trjdodatni wynosi:
E = EI + EII + EIII = 5,99eV + 18,83eV + 28,45eV =
= 53,27eV

d) S2- (po przyczeniu elektronw promie si
2-
S S zwiksza)
Al Al3+ 7.35.
2-
S S atom przechodzc w kation oddaje elektron lub kilka
Al Al3+ elektronw, co powoduje zniknicie elektronw z
2- najdalszej powoki i przez to zmniejszenie promienia
S S
7.36.
7.28. przechodzc w anion Alom przyjmuje elektrony,
wizanie jonowe (a dokadniej przewaga wizania wiksza ilo elektronw i dziaajce midzy nimi
jonowego) powstaje wtedy, gdy rnica siy odpychania powoduj zwikszenie rozmiarw
elektroujemnoci obu pierwiastkw wynosi ostatniej powoki i jednoczenie zwikszenie
przynajmniej 1,7, taka sytuacja ma miejsce dla promienia caej drobiny
zwizkw: LiBr, SnO2, CaO 7.37.
7.29. wizanie jonowe najbardziej zblione do jego
cznie czsteczka chlorku wapnia CaCl2 zawiera 3 teoretycznego modelu bdzie wystpowa w zwizku,
jony: Ca2+ i 2 Cl-, zatem jony Cl- stanowi 2/3 w ktrym rnica elektroujemnoci midzy
wszystkich jonw, skoro kryszta zawiera n jonw, to pierwiastkami tworzcymi ten zwizek bdzie jak
ilo jonw chlorkowych wynosi 2/3n najwiksza, w tym przypadku jest to: CsF (E = 3,3)
7.30. 7.38.
wysz temperatur topnienia ma Rb2O, poniewa % charakteru
rnica elektroujemnoci midzy rubidem, a tlenem jonowego
100
jest znacznie wiksza, ni midzy tellurem, a tlenem, 90
co oznacza, e trzeba dostarczy wicej energii, aby 80
70
rozerwa wizania w czsteczce Rb2O 60
7.31. 50
40
podana w zadaniu konfiguracja elektronowa jest 30
konfiguracj neonu, skoro jednoujemny jon ma tak 20
10
konfiguracj oznacza to, e w stanie podstawowym 0
pierwiastek ma 9 elektronw, czyli jest to fluor, 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3
analogicznie skoro dwudodatni jon ma tak rnica
konfiguracj, oznacza to, e w stanie podstawowym elektroujemnoci
dla NaCl rnica elektroujemnoci wynosi 2,1, zatem
ma on 12 elektonw, zatem jest to magnez; szukanym % charakteru jonowego wizania jest rwny 67%; dla
zwizkiem jest chlorek magnezu: MgCl2 CsF rnica elektroujemnoci wynosi 3,3, zatem %
7.32. charakteru jonowego wizania jest rwny ok. 93%
a) K+ (promie jonowy w tej samej grupie ronie wraz 7.39.
ze wzrostem liczby atomowej) jako jednostk obliczeniow przyjmijmy nastpujcy
b) K+ (promie jonowy w tym samym okresie maleje szecian:
wraz ze wzrostem liczby atomowej)
0,52,6710-8cm
c) I- (promie jonowy w tej samej grupie ronie wraz
ze wzrostem liczby atomowej)
d) S2- (promie jonowy w tym samym okresie maleje 2,6710-8cm
7.33. 0,52,6710-8cm
a) Na (promie atomowy w tej samej grupie ronie
b) Li (promie atomowy w tym samym okresie maleje oczywicie wymiary w pozostaych 2 paszczyznach
wraz ze wzrostem liczby atomowej) s takie same; szecian skada si z 4 jonw K+ i 4
c) O (promie atomowy w tym samym okresie maleje jonw F-, obliczmy zatem mas naszego szecianu:
wraz ze wzrostem liczby atomowej) mj = 4 39u + 4 19u = 232u
d) Se (promie atomowy w tej samej grupie ronie obliczmy ile takich szecianw znajduje si w 1cm3,
wraz ze wzrostem liczby atomowej) w tym celu policzmy najpierw jednowymiarowo ile
7.34. szecianw zmieci si w 1cm:
a) K (po odczeniu elektronu promie si zmniejsza) n1D = 1cm : (2 0,5 2,67 10-8cm + 2,67 10-8cm) =
b) Br- (po przyczeniu elektronu promie si = 1,873 107
zwiksza)
c) Mg (po odczeniu elektronu promie si zmniejsza)
zatem w 1cm3 znajduje si n3 takich szecianw, co c)
daje nam F F F F
n3D = (1,873107)3 = 6,5711021
za masa 1cm3 wynosi: 7.43.
m = 6,5711021 232u = 1,5241024u wizanie kowalencyjne niespolaryzowane wystpuje
masa ta zgodnie z treci zadania odpowiada 2,48g, wtedy, gdy czy za sob takie same drobiny, zatem:
zatem 1 gram to: - wizanie kowalencyjne niespolaryzowane: Br2, H2,
mg = 1,5241024u : 2,48 = 6,161023u P2
powysza warto zgodnie z definicj: - wizanie kowalencyjne spolaryzowane: HBr, CCl4,
1g = NA1u HI, NH3, H2S, CS2
wyznacza nam szukan liczb, wynika z tego, e 7.44.
wyliczona przez nas warto liczby Avogadra jest wizanie kowalencyjne niespolaryzowane wystpuje
rwna: 6,161023 wtedy, gdy czy za sob takie same drobiny,
wizanie kowalencyjne spolaryzowane, wtedy gdy
7.3. Substancje kowalencyjne rnica elektroujemnoci jest mniejsza od 1,7, za
wizanie jonowe wtedy, kiedy rnica
7.40. elektroujemnoci jest wiksza lub rwna 1,7 zatem:
sia oddziaywa elektrostatycznych wyraamy - wizanie kowalencyjne niespolaryzowane: O2, N2,
wzorem: Br2
q q - wizanie kowalencyjne spolaryzowane: HBr, H2S,
F=k 1 2 2 MgS, N2O3, PH3, SiH4
r
zatem jak widzimy ze wzoru, sia jest wprost - wizanie jonowe: KBr, CaCl2, Li2O, SiO2
proporcjonalna do iloczynu adunkw, a odwrotnie 7.45.
proporcjonalna do kwadratu odlegoci, oczywicie wiemy, e w danej grupie (gwnej) elektroujemno
wektory si oddziaywa midzy adunkami o maleje wraz ze wzrostem liczby atomowej, za w
przeciwnych znakach bd skierowane do siebie, a o danym okresie elektroujemno ronie wraz ze
tych samych znakach przeciwnie: wzrostem liczby atomowej ,zatem: O, Si, Cl, Se, N, P
Cl, Se
-
7.46.
2) O i S; E = 3,5 2,5 = 1
7.47.
a) Po < Te < Se < S < O
b) Ga < Ge < As < Se < Br
+ + c) H < C = S < N = Cl < O < F
7.48.
par takich pierwiastkw bdzie frans (Fr) i fluor (F)
-
E = 4 0,7 = 3,3
7.49.
wsplne elektrony w czsteczce bd przesunite w
7.41. stron atomu o wikszej elektroujemnoci, zatem dla:
midzy zbliajcymi si atomami wystpuj siy CO2 w stron tlenu, SO2 w stron tlenu, NH3 w stron
odpychania midzy jdrami atomowymi oraz azotu, H2S w stron siarki, PH3 w stron wodoru,
elektronami obu pierwiastkw, a take (w pniejszej BCl3 w stron chloru, CCl4 w stron chloru, HBr w
fazie) siy przycigania midzy jdrem atomowym a stron bromu, SiO2 w stron tlenu, ICl w stron
elektronami drugiego atomu; poza siami chloru, F2O w stron fosforu, HI w stron jodu, BH3w
elektrostatycznymi dziaaj take inne rodzaje stron jodu; generalnie wzr sumaryczny zwizku
oddziaywa m.in. siy van der Waalsa dwupierwiastkowego, tworzymy w ten sposb, aby
7.42. pierwiastek bardziej elektroujemny znajdowa si na
wizania obecne w podanych czsteczkach bd kocu (istniej jednak pewne wyjtki np. NH3m czy
typowymi wizaniami kowalencyjnymi F2O)
a) 7.50.
I I I I najsilniej spolaryzowane wizanie wystpuje w
czsteczkach, w ktrych rnica elektroujemnoci obu
b) pierwiastkw jest najwiksza, czyli:
S S S S a) HF
b) HF
7.51. - 3+ - - 3+ -
silniej spolaryzowane wizanie wystpuje w Cl B Cl Cl B Cl
czsteczkach, w ktrych rnica elektroujemnoci obu
Cl - Cl -
pierwiastkw jest wiksza, czyli:
F2 < OF2 < NF3 < CF4 < BF3 < BeF2 < LiF
7.54.
7.52.
a)
a) + - +
2-
+
+ O S O O S O
H Br ; Br Br ; K Br ; H O H
O O

Cl Ba2+ Cl H O H O
S O S O
3+ H O H O
- -
b) H P H ; H+ F ; Na+ F ; S S ;
H O H O
H -
H O P O H O P O
Br Ca2+ Br ; P P
H O H O
-
+ 2- b)
c) Na+ [ O H ]; H C N ; K+ O K+
O O
H O N H O N
O C Cl ; Br P Br
O O
Cl Br
7.53. O S O O S O
+ 3- + + 3- +
- 2+ - O Cl O Cl O O Cl O Cl O
a) H N H H N H; F O F F O F c)
O O
H+ H+
H O Cl H O Cl
- 2+ - - 2+ - 2- O O
O C O O C O; Na+ S Na+
2- O N O N O O N O N O
Na+ S Na+
+ - + - + - + - O O O O
b) Mg S Mg S ; I Cl I Cl
+ +
H H H H
H O N O H O N O N Br - N Br -
H H H H
H O H O
C O C O 7.55.
H O H O a) 2- 2-
Ca2+ O Ca2+ O
H O O H H O O H
- -
+ +
Na [ O H ]
+
Na+ [ O H ]
c) O N O N O O N O N O
H O N O H O N O
H S C N H S C N
H O H O
H H H H
C O C O
C C C C
H O H O
H H H H
b) + +
- -
Si O Si O
H C C H H C C H

a) Br2 wizanie pojedyncze, 1 ; S2 wizanie
H O H O podwjne, 1 i 1 ; P2 wizanie potrjne, 1 i 2
B O H B O H H2S 2 wizania pojedyncze, 2
H O H O b) CH4 4 wizania pojedyncze, 4 ; CS2 2
wizania podwjne, 2 i 2 ; HCN 1 wizanie
+ 2- +
pojedyncze i 1 wizanie potrjne, 2 i 2 ; COCl2 1
Cl O Cl Cl O Cl
wizanie podwjne i 2 wizania pojedyncze, 3 i 1
c) CO wizanie podwjne, 1 i 1 ; N2O5 2
O O O O
wizania pojedyncze i 4 wizania podwjne, 6 i 4 ;
O Cl O Cl O O Cl O Cl O HSCN 2 wizania pojedyncze i 1 potrjne, 2 i 2 ;
H2CO3 4 wizania pojedyncze i 1 podwjne, 5 i 1
O O O O

7.62.
O N O N O O N O N O
SiH4, czsteczka ta ma ksztat regularnego tetraedru i
c)
wszystkie czstkowe dipole Si H rwnowa si
H O H O
7.63.
P H P H
a) linia lub trjkt rwnoramienny (jeeli wystpuj
H O H O
wolne pary elektronowe)
b) trjkt rwnoboczny, piramida o podstawie
H O O H O O
trygonalnej (gdy wystpuje 1 wolna para
P P
elektronowa), litera T (gdy wystpuj 2 wolne pary
H O H H O H
elektronowe)
c) tetraedr, zaburzony tetraedr (gdy wystpuje 1
H O O H H O O H
wolna para elektronowa), kwadrat (gdy wystpuj 2
O P O P O O P O P O wolne pary elektronowe)
d) liniowa lub trjkt nieregularny (jeeli wystpuj
H O O H H O O H
wolne pary elektronowe)
7.64.
7.56.
a) moment dipolowy jest rny od zera, a take
elektroujemno, liczba atomowa, adunek
czsteczka ta zawiera wolne pary elektronowe, jej
elektryczny wodoru w czsteczce wodorku
ksztatem bdzie trjkt rwnoramienny
7.57.
b) moment dipolowy jest rwny 0, oraz jest to
promie atomowy, promie jonowy
czsteczka typu AB2, zatem bdzie to czsteczka o
7.58.
ksztacie liniowym
CH4 (cztery elektrony wgla oraz po jednym
c) moment dipolowy jest rwny 0, oraz jest to
elektronie wodoru bior udzia w tworzeniu wizania)
czsteczka typu AB3, zatem bdzie to czsteczka o
BH3 (trzy elektrony boru oraz po jednym elektronie
ksztacie trygonalnym
wodoru bior udzia w tworzeniu wizania)
d) moment dipolowy jest rny od 0, oraz jest to
7.59.
czsteczka typu AB3P (P wolna para elektronowa),
a) najbardziej typow wartociowoci bdzie I,
zatem bdzie to czsteczka o ksztacie piramidy o
aczkolwiek pierwiastek ten moe przyjmowa
podstawie trygonalnej
dowoln wartociowo od I do VII
7.65.
b) I
c) najbardziej typowymi wartociowociami bd III i + - +
a) Cl ClO b) F FO c) S
V, aczkolwiek pierwiastek ten moe przyjmowa
+ O 2- - O 3- O S +
dowoln wartociowo od I do V
Cl ClO F FO + S
7.60.
7.66.
nie BH3 i SF6 nie bd miay konfiguracji helowca,
czsteczka AB4 o zerowym momencie dipolowym
bor w tym zwizku bdzie mia cznie
moe mie ksztat tetraedru (np. CH4) lub rzadziej
uwsplnionych 6 elektronw, a siarka w swoim
kwadratu (np. XeF4)
zwizku a 12
7.67.
7.61.
przyczyn tego jest w przypadku COS kierunek
wizanie pojedyncze jest zawsze wizaniem , za w
wektora momentu dipolowego, ktry jest rwnolegy
wizaniach wielokrotnych wystpuje jedno wizanie
do osi czsteczki (jest to czsteczka o ukadzie
, a pozostae s wizaniami :
liniowym), za w przypadku HClO wektor momentu
dipolowego jest sum skadowych momentw
dipolowych, ktrych wektory nie s do siebie
rwnolege
7.68. b = 2/3 h
moment dipolowy czsteczki H2O2 bdzie rny od
zera, poniewa wektory skadowych momentw
dipolowych wiza H O nie s do siebie rwnolege
7.69.
Twierdzenie PH3 CS2 H 2O 2 BCl3 SiH4
Czsteczka jest dipolem + - + - - a
Jdra le w jednej wiemy, e dla trjkta rwnobocznego:
- + - + -
paszczynie
Cz. zawiera wizanie 3
midzy dwoma - - + - -
h= a
2
identycznymi atomami
korzystajc z tej zalenoci wyznaczmy b:
Czsteczka zawiera
- + - - -
wizanie 2 2 3 3 3
b= h= a = a = 1,6077 NH =
7.70. 3 3 2 3 3
czsteczka ma ksztat ostrosupa o podstawie trjkta = 0,9282 NH
rwnobocznego, na obrazku zaznaczmy tylko jeden
zatem patrzc na pierwszy rysunek moemy
moment dipolowy N H, oczywicie w
wyznaczy wysoko ostrosupa, ktra bdzie
rzeczywistoci wystpuj 3 takie skadowe:
jednoczenie pionow skadow wektora NH:
(0,9282 NH )2 + H 2 = NH 2
NH 100pm H 2 = 0,13844 NH
H = 0,3721 NH
wiemy, e na wypadkowy moment dipolowy
kierunek wypadkowego momentu dipolowego bdzie czsteczki bd si skaday 3 pionowe skadowe (od
pionowy, do dou, zatem bdzie przebiega przez kadego wektora NH), zatem:
rodek podstawy ostrosupa, ktrego krawd boczna 3 0,3721 NH = NH3
wynosi NH obliczmy jak czci NH bdzie moment 1,1163 NH = NH3 = 4,9 10-30 C m
dipolowy przepiegajcy pionowo do dou, w tym celu NH = 4,39 10-30 C m = 1,31D
wyznaczmy wysoko h rozwaanego przez nas ze wzoru na moment dipolowy wiemy, e:
ostrosupa, ciana ostrosupa jest trjktem = ql
rwnoramiennym:
q=
l
53,5 podstawiajc wartoci:
NH NH 4,39 1030 C m 4,39 1030 C m
q= 12
= 10
= 4,39 10 20 C =
100 10 m 10 m
y = 0,27eV
y co oznacza, e na kadym atomie wodoru bdzie
= sin 53,5o = 0,80386 adunek rwny +0,27eV, a na atomie azotu adunek
NH
rwny 3 -0,27eV, czyli -0,81eV
y = 0,80386 NH 7.71.
co oznacza, e cay bok trjkta rwnoramiennego w strukturze krystalicznej NaCl oba pierwiastki
bdcego podstaw ostrosupa ma dugo: wystpuj w postaci jonw, za w przypadku HCl oba
a = 2 y = 1,6077 NH pierwiastki wystpuj w stanie obojtnym (jedynie
jak ju wczeniej mwilimy wysoko ostrosupa chmura elektronowa tworzca wizanie H Cl jest
pada na rodek podstawy, ktry wyznacza punkt przesunita w stron Cl)
przecicia wysokoci: 7.72.
tlenki metali w wyniku duej rnicy
elektroujemnoci tworz wizania jonowe, s to
bardzo mocne oddziaywania i do ich rozerwania
potrzeba znacznie wikszej energii (czyli w tym
przypadku temperatury) ni w przypadku wiza

kowalencyjnych spolaryzowanych, ktre znajduj si m liczba atomw doczonych do atomu
w tlenkach niemetali centralnego (innych od wodoru)
7.73. n liczba atomw wodoru
jeden atom z powoki s musi przej na powok p, a w celu rozwizania zadania naley obliczy Lp i
nastpnie musi nastpi hybrydyzacja sp2 nastpnie powiza j z okrelonym rodzajem
hybrydyzacji (zaleno ta podana jest przy
objanieniu Lp powyej):
a) sp3, sp2, sp
b) sp3, sp3, sp, sp3
c) sp3, sp3, sp2, sp
d) brak hybrydyzacji w czsteczce SiO, sp2, sp2, sp
e) sp3d, sp3d, sp3d2, sp3d2, sp3d3
7.74. f) sp2, sp2, sp3, sp3, sp3d, sp3d2, sp3d2, w ostatnim
- w czsteczce HBr czy si elektron na podpowoce przypadku nie moemy precyzyjnie okreli
s z elektronem na podpowoce p, schematycznie: hybrydyzacji poniewa podana czsteczka jest
zwizkiem bardzo nietrwaym, zawierajcym
+ niesparowany elektron
7.77.
- w czsteczce H2S cz si 2 elektrony na powoce s 1) hybrydyzacja trygonalna to hybrydyzacja sp2,
z 2 elektronami na powoce p przykadem moe by: GaH3
2) hybrydyzacja tetraedryczna to hybrydyzacja sp3,
2 +2 przykadem moe by: GeH4
7.78.
- w czsteczce BeH2 najpierw atom berylu ulega w celu ustalenia budowy przestrzennej czsteczki
hybrydyzacji sp, a nastpnie doczaj si 2 elektony korzystamy z teorii VSEPR opisanej w rozwizaniu
na podpowokach s: zadania 7.76 lub okrelamy wypadkowy moment
dipolowy:
2 + a) BeF2 liniowa; BCl3 trygonalna; COCl2
trygonalna; PbCl2 trygonalna; CCl4 tetraedr; PH3
- w czsteczce AlH3 najpierw atom glinu ulega piramida trygonalna; H2S trjkt rwnoramienny
hybrydyzacji sp2, a nastpnie doczaj si 3 elektrony b) HClO ktowa; CO2 liniowa; SO2 ktowa; SO3
na podpowokach s: trygonalna; PCl3 piramida trygonalna; SO2Cl2
zaburzony tetraedr; OF2 ktowa
c) TeO2 ktowa; BH3 trygonalna; POCl3
3 +
zaburzony tetraedr; CS2 liniowa; HBrO ktowa;
SCl2 ktowa; SOCl2 piramida trygonalna
7.75.
d) COS liniowa; CO32- - trygonalna; HCHO
czsteczk t jest dwuatomowa czsteczka litu Li2
zaburzona trygonalna; NO2- - ktowa; SO42- - tetraedr;
moe ona jednak istnie tylko w niskich
SeOF2 zaburzony tetraedr; NH2- - ktowa
temperaturach ze wzgldu na bardzo ma energi
e) BH4- - tetraedr; HCN liniowa; O3 ktowa; BO33-
wizania (110 kJ/mol)
- trygonalna; SO32- - piramida trygonalna; NH4+ -
7.76.
trygonalna; H2Se ktowa
rodzaj hybrydyzacji ustalamy korzystajc z tzw. teorii
f) SO2 ktowa; NO3- - trygonalna; ClO4- - tetraedr;
VSEPR:
NO2+ - liniowa; BF4- - tetraedr; Cl2O ktowa; ClO3-
Lp = L + Lwpe
- piramida trygonalna
Lp liczba przestrzenna, dla 2 oznacza hybrydyzacje
g) N3- - liniowa; XeO4 tetraedr; Br2O ktowa;
sp, dla 3 sp2, dla 4 sp3, dla 5 sp3d, dla 6 sp3d2
NO2Cl - zaburzona trygonalna; HIO ktowa; IO3- -
L liczba wiza , czyli ilo atomw
piramida trygonalna; PO43- - tetraedr
przyczonych do atomu centralnego
h) XeO3 piramida trygonalna; BeO22- - liniowa;
Lwpe liczba wolnych par elektronowych, w
BeF3- - trygonalna; BrO3- - piramida trygonalna; ClO2-
sytuacjach wtpliwych moemy j obliczy ze wzoru:
- ktowa; PCl4+ - tetraedr; SiO44- - tetraedr
Lwpe 0,5 Lwal 4m n
7.79.
Lwal liczba wszystkich elektronw walencyjnych
a) SF4 zaburzony tetraedr; I3- - liniowa; SF6
(wszystkich atomw) w czsteczce (w przypadku
oktaedr; IF5 piramida o podstawie kwadratu; IF7
jonw uwzgldniamy w tym miejscu rnic
bipiramida pentagonalna; SiF62- - oktaedr
elektronw)
b) ICl4- - kwadrat; XeF2 liniowa; PCl6- - oktaedr; podwjnymi, a z grup H O wizaniem
TeCl4 zaburzony tetraedr; XeF4 kwadrat pojedynczym
c) IO65- - oktaedr; PBr5 bipiramida o podstawie c) H2O2 czsteczka ma budow ktow, wpyw na
trygonalnej; SeBr62- - nieregularny oktaedr; ICl2- - to maj wolne pary elektronowe przy atomach tlenu,
liniowa; SbF52- - piramida o podstawie kwadratu tleny cz si ze sob oraz z atomami wodorw
d) BrICl- - liniowa; ICl3 litera T; F2IO2- - wizaniami pojedynczymi
zaburzony tetraedr; SbBr63- - nieregularny oktaedr; [Sb(OH)6]3- - atomy tlenu i antymon tworz ksztat
AlCl63- - oktaedr nieregularnego oktaedru, wpyw na to ma wolna para
e) BrF4- - kwadrat; BrF3 litera T; SOF4 elektronowa przy atomie antymonu, ktra przyjmuje
zaburzona bipiramida trygonalna; TeO66- - oktaedr; pozycj przeciwleg do jednej z grup OH, zajmujc
IF6- - nieregularny oktaedr miejsce przeciwne do wierzchoka piramidy, wizania
7.80. H O Sb nie s liniowe, antymon czy si z
a) C2Br4 wszystkie atomy w czsteczce le w grupami OH wizaniami pojedynczymi
jednej paszczynie, wgle s shybrydyzowane sp2 i Te(OH)6 atomy tlenu i tellur tworz ksztat oktaedru
poczone wizaniem podwjnym; (omiocianu foremnego), wizania H O Te nie s
C2Br2 czsteczka jest liniowa, wgle s liniowe, tellur czy si z grupami OH wizaniami
shybrydyzowane sp i poczone wizaniem potrjnym pojedynczymi
HNO3 wszystkie tleny s poczone z azotem, z d) NO2 czsteczka ma budow ktow (mimo
czego jeden tlen dodatkowo jeszcze z wodorem wyliczonej wg teorii VSEPR Lp = 2,5 przyjmujemy
wszystkie tleny i azot le w jednej paszczynie hybrydyzacj sp2) wpyw na budow ma wolny
(ksztat trygonalny zaburzony), a atom wgla elektron, czsteczka ta jest wolnym rodnikiem i
wychodzi poza paszczyzn bardzo atwo dimeryzuje do N2O4
H3PO4 wszystkie tleny s poczone z fosforem, z ClO2 czsteczka ma budow ktow (mimo
czego 3 tleny cz si dodatkowo jeszcze z wodorami, wyliczonej wg teorii VSEPR Lp = 3,5 przyjmujemy
wszystkie tleny oraz fosfor tworz zaburzony tetraedr, hybrydyzacj sp3) wpyw na budow ma wolna para
wizanie H O P nie jest liniowe elektronowa oraz wolny elektron
N2O4 wszystkie atomy le w jednej paszczynie, e) N2O czsteczka ta, mimo rnego od 0 momentu
azoty s poczone ze sob wizaniem pojedynczym, dipolowego, ma budow liniow; dzieje si tak
a z tlenami wizaniami podwjnymi poniewa atomem centralnym jest, nie jakby si
Cl2O6 czsteczka ma ksztat poczonych ze sob mogo wydawa, atom tlenu lecz atom azotu,
(wierzchokami) tetraedrw, chlory cz si ze sob czsteczka oscyluje midzy dwoma strukturami
wizaniem pojedynczym a z tlenami wizaniami rezonansowymi: N N+O- N-= N+= O
podwjnymi 7.81.
b) N2H4 atomy nie le w jednej paszczynie, przykadem takiej czsteczki moe by chlorek
wpyw na to ma wola para elektronowa przy kadym kobaltu(III), kobalt ma 9 elektronw walencyjnych, 3
azocie, azoty cz si ze sob oraz z atomami wodoru znicz zostan zuyte na wytworzenie wiza Co Cl,
wizaniem pojedynczym; a pozostae 6 utworzy 3 pary elektronowe
HClO czsteczka ma budow ktow, wpyw na to 7.82.
+ -
maj 2 wolne pary elektronowe przy atomie tlenu, H F
tlen czy si z chlorem i z wodorem wizaniem
pojedynczym
HClO2 atomy tlenu i chlor nie le w jednej linii, - F H +
wpyw na to maj 2 wolne pary elektronowe przy
(oczywicie wizania wodorowe s znacznie sabsze
atomie chloru, take wizanie H O Cl nie jest
ni wizania kowalencyjne, wiksza jest take ich
liniowe, chlor czy si z 1 atomem tlenu wizaniem
dugo)
podwjnym, a z grup H O wizaniem
7.83.
pojedynczym
- dugo wizania to odlego midzy jdrami obu
HClO3 atomy tlenu i chlor tworz ksztat zaburzonej
atomw, czyli w tym przypadku r1
piramidy o podstawie trjkta rwnobocznego, wpyw
- promie van der Waalsa to odlego najdalszych
na to ma wolna para elektronowa przy atomie chloru,
elektronw od jdra atomowego, czyli w tym
take wizanie H O Cl nie jest liniowe, chlor czy
przypadku r3
si z 2 atomami tlenu wizaniami podwjnymi, a z
- promie kowalencyjny jest to rednia odlego
grup H O wizaniem pojedynczym
najdalej pooonych od jdra atomu elektronw
HClO4 atomy tlenu i chlor tworz ksztat bardzo
wystpujca w pojedynczych wizaniach
zbliony do tetraedru, wizanie H O Cl nie jest
chemicznych tworzonych przez dany atom; innymi
liniowe, chlor czy si z 3 atomami tlenu wizaniami
sowami mona powiedzie, e promie walencyjny 8.3.
jest rwny poowie redniej dugoci pojedynczego za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem:
wizania, czyli w tym przypadku r2 d = m/V
dla bromu m=dV
m = 1 g/cm3 10cm3 = 10g
policzmy stenie procentowe:
Br Br Br Br m ms
c p = s 100% = 100%
mr ms + ma
1g
cp = 100% = 9.1%
r2 r3 1g + 10g
7.84. 8.4.
dzieje si tak poniewa hel znajduje si w bardzo zamiemy objto benzyny na mas:
trwaym energetycznie stanie, ma zapenion ca d = m/V
powok elektronami (2 elektrony na powoce K), aby m=dV
beryl uzyska trway stan musi pozby si 2 m = 0,7 g/cm3 10cm3 = 7g
elektronw (wwczas osignie bardzo trwa policzmy stenie procentowe:
konfiguracj helu), dlatego atwo wchodzi w reakcje m ms
zwaszcza z niemetalami (pierwiastkami o duej c p = s 100% = 100%
mr ms + ma
elektroujemnoci)
1g
7.85. cp = 100% = 12,5%
- w 1 grupie: zawiera1 elektron na ostatniej powoce 1g + 7g
(elektron walencyjny), chtnie reaguje z niemetalami 8.5.
przyjmujc wartociowo I za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem:
- w 17 grupie: po przyczeniu 1 elektronu uzyskuje d = m/V
konfiguracj helowca (helu), atwo tworzy zwizki z m=dV
metalami przyjmujc wartociowo I m = 1g/cm3 25dm3 = 1g/cm3 25000cm3 = 25000g =
7.86. 25kg
czsteczki te maj (w kolumnach) tak sam ilo policzmy stenie procentowe:
elektronw, co wicej ilo poszczeglnych atomw m ms
c p = s 100% = 100%
poczonych z atomami wgla/azotu jest taka sama mr ms + ma
CH4 C2H6 CO32- CO2 C2O42- C22- 3kg
cp = 100% = 10,7%
NH4+ N2H62+ NO3- NO2+ N2O4 N2 3kg + 25kg
8.6.
Rozdzia 8. Roztwory. zamiemy objto acetonu na mas:
d = m/V
8.1. Stenie procentowe m=dV
m = 0,7g/cm3 10dm3 = 0,7g/cm3 10000cm3 = 7000g
8.1. = 7kg
ms ms policzmy stenie procentowe:
cp = 100% = 100%
mr ms + ma m ms
; c p = s 100% = 100%
35g mr ms + ma
cp = 100% = 18,9%
35g + 150g 1kg
cp = 100% = 12,5%
8.2. 1kg + 7 kg
zamiemy objto alkoholu na mas: 8.7.
d = m/V ms
m=dV cp = 100%
m = 0,78 g/cm3 150cm3 = 117g mr
policzmy stenie procentowe: cp mr 6% 30g
m ms ms = = = 1,8g
c p = s 100% = 100% 100% 100%
mr ms + ma
35g
cp = 100% = 23%
35g + 117g
8.8. ms
ms cp = 100%
cp = 100% mr
mr cp mr 2% 250g
cp mr ms = = = 5g
2% 0,5kg 100% 100%
ms = = = 0,01kg = 10g
100% 100% pozosta mas roztworu stanowi rozpuszczalnik,
8.9. czyli woda, zatem:
zamiemy objto roztworu na mas: mwoda = 250g 5g = 245g
d = m/V 8.14.
m=dV policzmy mas jodu:
m = 1,16g/cm3 100cm3 = 116g m
policzmy mas substancji: c p = s 100%
mr
m
c p = s 100% cp mr 10% 15g
mr ms = = = 1,5g
100% 100%
cp mr 17,1% 116g pozosta mas roztworu stanowi rozpuszczalnik,
ms = = = 19,84g
100% 100% czyli alkohol, zatem:
8.10. malkohol = 15g 1,5g = 13,5g
zamiemy objto roztworu na mas: zamiemy mas alkoholu na objto:
d = m/V d = m/V
m=dV V = m/d
m = 1,09g/cm3 0,5dm3 = 1,09g/cm3 500cm3 = 545g Valkohol = 13,5g : 0,78g/cm3 = 17,3cm3
policzmy mas substancji: 8.15.
m za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem:
c p = s 100% d = m/V
mr
m=dV
cp mr 8% 545g m = 1 g/cm3 1dm3 = 1 g/cm3 1000cm3 = 1000g
ms = = = 43,6g
100% 100% obliczmy stenie procentowe:
8.11. m ms
policzmy mas substancji: c p = s 100% = 100%
mr ms + ma
m
c p = s 100% 50mg 0,05g
mr cp = 100% = 100% =
50mg + 1000g 0,05mg + 1000g
cp mr 20% 400g
ms = = = 80g 0,005%
100% 100% (masa tlenu stanowi tak mala cz masy roztworu, e
pozosta mas roztworu stanowi rozpuszczalnik, nie byoby bdem pominicie jej w obliczaniu masy
czyli woda, zatem: roztworu)
mwoda = 400g 80g = 320g 8.16.
8.12. zamiemy objto roztworu na mas:
zamiemy objto roztworu na mas: d = m/V
d = m/V m=dV
m=dV m = 1,02g/cm3 1dm3 = 1,02g/cm3 1000cm3 =
m = 0,9g/cm3 1dm3 = 0,9g/cm3 1000cm3 = 900g 1020g
policzmy mas substancji: obliczmy stenie procentowe:
m m
c p = s 100% c p = s 100%
mr mr
cp mr 45% 900g 61,2g
ms = = = 405g cp = 100% = 6%
100% 100% 1020g
pozosta mas roztworu stanowi rozpuszczalnik, 0,005%
czyli woda, zatem:
8.17.
mwoda = 900g 405g = 495g
zamiemy objto amoniaku na ilo moli (w
8.13.
warunkach normalnych 1 mol gazu zajmuje objto
policzmy mas sody:
rwn 22,4dm3)

nNH3 = VNH3 : 22,4dm3 = 500dm3 : 22,4dm3 = 22,3 mMHEO3 = 1g + mME + 3 16g
mola 129g = 49g + mME
zamiemy ilo moli amoniaku na jego mas: mME = 80g
mMNH3 = 14g + 3 1g = 17g pierwiastkiem E jest brom, a szukanym kwasem,
mNH3 = 22,3 17g = 379,1g kwas bromowy(V) HBrO3
zamiemy objto wody na mas (gsto wody 8.21.
wynosi 1g/cm3): policzmy mas 1 mola wodorowglanu potasu
d = m/V (KHCO3) oraz mas 10 moli wody:
m=dV mMKHCO3 = 39g + 1g + 12g + 3 16g = 100g
m = 1g/cm3 1dm3 = 1g/cm3 1000cm3 = 1000g mMH2O = 2 1g + 16g = 18g
obliczmy stenie procentowe: mH2O = 10 18g = 180g
m ms m ms
c p = s 100% = 100% c p = s 100% = 100%
mr ms + ma mr ms + ma
379,1g 100g
cp = 100% = 27,5% cp = 100% = 35,7%
379,1g + 1000g 100g + 180g
8.18. 8.22.
policzmy mas substancji w 200g roztworu: korzystamy z wzoru na stenie procentowe:
m m ms
c p = s 100% c p = s 100% = 100%
mr mr ms + ma
cp mr 5% 200g 15g
ms = = = 10g 20% = 100%
100% 100% 15g + m a
zamiemy wyliczon mas substancji na ilo moli: 0,2 (15g + m a ) = 15g
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
3g 0,2m a = 15g
nMNaOH = 10g : 40g = 0,25 mola
8.19. 0,2m a = 12g
zamy, e prbka skada si z 5 moli etanolu i 10 m a = 60g
moli wody, policzmy mas etanolu oraz mas caego 8.23.
roztworu: korzystamy z wzoru na stenie procentowe:
mMC2H5OH = 2 12g + 5 1g + 16g + 1g = 46g m ms
mC2H5OH = 5 46g = 230g c p = s 100% = 100%
mr-ru = mC2H5OH + mH2O = 230g + 10 (16g + 2 1g) = mr ms + ma
= 230g + 180g = 410g ms
10% = 100%
obliczmy stenie procentowe roztworu: m s + 200g
0,1 (m s + 200g ) = m s
m 230g
c p = s 100% = 100% = 56,1%
mr 410g
0,1m s + 20g = m s
8.20.
obliczmy mas substancji zakadajc, e prbka 0,9m s = 20g
zawiera 160 moli wody oraz 4 mole substancji: m s = 22,2g
m ms 8.24.
c p = s 100% = 100%
mr ms + ma czna masa roztworu wynosi:
mr-ru = 30g + 6g = 36g
ms
15,2% = 100% wyznaczmy masy poszczeglnych soli:
m s + 160 (16g + 2 1g ) mNaBr = 40% : 100% 6g = 2,4g
ms mKBr = 60% : 100% 6g = 3,6g
0,152 = obliczmy teraz stenia procentowe poszczeglnych
m s + 2880g
soli:
0,152m s + 437,8g = m s m
0,848m s = 437,8g c p = s 100%
mr
m s 516g 2,4g
obliczona przez nas masa to masa 4 moli substancji, c pNaBr = 100% = 6,67%
36g
wyznaczmy zatem mas molow kwasu:
3,6g
mMHEO3 = 516g : 4 = 129g c pKBr = 100% = 10%
policzmy mas molow substancji E: 36g
8.25. 8.28.
za mas roztworu rwn 100g, wwczas masa obliczmy mas wodorotlenku sodu znajdujcego si w
kwasu: 200g roztworu:
mkw = 20% : 100% 100g = 20g mNaOH = 10% : 100% 200g = 20g
wyznaczmy mas molow kwasu siarkowego i skoro zanieczyszczenia stanowi 5%, to czysty
policzmy ile siarki zawiera 20g tego kwasu: wodorotlenek sodu stanowi 95% substancji, umy
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g proporcj:
umy proporcj: 95% substancji 20g NaOH
32g S 98g kwasu 100% substancji x
x 20g kwasu 100% 20g
x= = 21,1g NaOH
20g 32g 95%
x= = 6,53g S
98g 8.29.
wyznaczmy procentow zawarto siarki, pamitajc, masa caego roztworu jest rwna:
e przyjlimy mas roztworu rwn 100g mr = ma + m
m 6,53g wiemy, e skoro substancja zawiera p1%
c p = s 100% = 100% = 6,53% zanieczyszcze to czysta substancja stanowi 100%
mr 100g
p1%, wiec masa czystej substancji wynosi:
8.26. 100% p1 %
wyznaczmy masy molowe KOH i NaOH: ms = m
mMKOH = 39g + 16g + 1g = 56g 100%
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g podstawmy wyznaczone wartoci do wzoru
za ilo moli KOH przyjmijmy x, wwczas, z okrelajcego stenie procentowe:
m
warunkw zadania wiemy, e ilo NaOH wynosi 3x, c p = s 100%
wyznaczmy warto x: mr
x 56g + 3x 40g = 12g 100% p1 %
176x = 12 m
p2 = 100 % 100%
x = 0,0682 [mola]
ma + m
policzmy masy obu wodorotlenkw:
mKOH = 0,0682 56g = 3,82g 100% m p1 % m
p2 =
mKOH = 3 0,0682 40g = 8,18g ma + m
za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem masa p 2 m a + p 2 m = 100% m p1 % m
wody wynosi 250g, a masa caego roztworu:
mr-ru = 250g + 12g = 262g p 2 m a = 100% m p1 % m p 2 m =
obliczmy teraz stenia procentowe poszczeglnych p 2 m a = m (100% p1 % p 2 )
wodorotlenkw: m (100% p1 % p 2 )
m ma =
c p = s 100% ma
mr
3,82g 8.2. Stenie masowe
c pKOH = 100% = 1,46%
262g
8,18g 8.30
c pNaOH = 100% = 3,18% kg 1000g g
262g a) 3 3
= 3 3
=3
m 1000dm L
8.27. kg 1000g 1000g g
najpierw wyznaczmy mas zanieczyszcze: b) 3 3 = 3 = 3 = 0,3
mz = 3% : 100% 200g = 6g m 1000dm 3
1000 10dL L
zatem masa czystego ZnCl2 wynosi: kg 1000g 1000 10 ng
9
3 3 = 3 3
= 3
mZnCl2 = 200g 6g = 194g m 1000dm 10 6 cm 3
c)
czna masa roztworu to: 1012 ng mg
mr-ru = 2kg + 200g = 2200g = 3 6 = 3 10 6
10 mL mL
obliczmy stenie procentowe:
8.31.
m
c p = s 100% 10 4 g 10 4 10 3 mg 10 1 mg mg
mr = = 3
= 3
= 0,025
4L 4dm 4dm dm 3
194g 8.32.
cp = 100% = 8,82%
2200g wyznaczmy mas molow NaOH:
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
policzmy mas NaOH: m
mNaOH = 0,1 mola 40g = 4g =
V
stenie masowe jest rwne: m 6g
4g 4g g V= = = 5cm 3 = 0,005L
= = = 40 1,2g / cm 3
100ml 0,1L L
stenie masowy roztworu jest rwne:
8.33.
m 2,5 10 6 g 2,5g g
zamiemy mas roztworu na objto, korzystajc z = = = = 500
wzoru na gsto: V 0,005L 0,005L L
=m/V
V=m/ 8.3. Stenie molowe
V = 1kg : 1,1g/cm3 = 1000g : 1,1g/cm3 = 909,1cm3 =
0,909dm3 = 0,909L 8.39.
wyznaczmy mas chlorku sodu: korzystajc ze wzoru:
mMNaCl = 23g + 35,5g = 58,5g n 6moli mol
cm = = =3
mNaCl = 58,5g 2,42 = 141,6g Vr 2dm 3
dm 3
stenie masowe jest rwne: 8.40.
141,6g g
= = 155,8 korzystajc ze wzoru:
0,909L L n
cm =
8.34 Vr
wiemy, e 1L = 1000cm3, zatem ukadamy proporcj:
mol
1000cm3 10g n = c m Vr = 2 0,6dm 3 = 1,2 mola
250cm3 x dm 3
8.41.
250cm 3 10g
x= = 2,5g korzystajc ze wzoru:
1000cm 3 n
8.35. cm =
wiemy, e 1g = 109ng, zatem ukadamy proporcj: Vr
1ml krwi 6ng testosteronu n 2mole
Vr = = = 4dm 3
x 109ng testosteronu c m 0,5mol / dm 3
1ml 10 9 ng 8.42.
x= = 1,67 10 8 ml = 167000L krwi
6ng policzmy najpierw ilo moli CaCl2:
8.36. mMCaCl2 = 40g + 2 35,5g = 111g
wiemy, e 1dl = 100ml, zatem ukadamy proporcj: nCaCl2 = 50g : 111g = 0,45mola
100ml krwi 200mg glukozy korzystajc ze wzoru:
0,1ml krwi x n
cm =
0,1ml 200mg Vr
x= = 0,2mg glukozy
100ml 0,45mola 0,45mola mol
8.37. cm = 3
= 3
=3
150cm 0,15dm dm 3
zamiemy mas roztworu na objto korzystajc ze
8.43.
wzoru na gsto:
policzmy najpierw ilo moli CaCl2:
m
= mMCaCl2 = 40g + 2 35,5g = 111g
V nCaCl2 = 50g : 111g = 0,45mola
m 0,5kg 500g obliczmy czn mas roztworu wiedzc, e gsto
V= = = = 400cm 3
1,25g / cm 3
1,25g / cm 3 wody wynosi 1g/cm3 (zatem masa wody to 150g):
aby policzy ilo substancji znajdujc si w 400cm3 mr = 150g + 50g = 200g
roztworu, umy proporcj: korzystajc z wzoru na gsto, zamiemy wyliczon
1cm3 0,5g mas na objto:
400cm3 x m
=
400cm 3 0,5g V
x= = 200g
1cm 3 m 200g
V= = = 162,6cm 3
8.38. 1,23g / cm 3
zamiemy mas roztworu na objto korzystajc ze
stenie molowe roztworu jest rwne:
wzoru na gsto:

n mol mol
cm = n = c m Vr = 0,5 3
100cm 3 = 0,5 3
0,1dm 3 =
Vr dm dm
0,45mola 0,45mola mol = 0,05 mola
cm = = = 2,77
162,6cm 3
0,1626dm 3
dm 3 policzmy mas molow NaCl, a nastpnie mas 0,05
8.44. mola NaCl:
policzmy najpierw ilo moli Na2S mMNaCl = 23g + 35,5g = 58,5g
mMNa2S = 2 23g + 32g = 78g mNaBr = 58,5g 0,05 = 2,93g
nNa2S = 234g : 78g = 3mole 8.49.
stenie molowe roztworu jest rwne: zamiemy mas CaBr2 na ilo moli:
n 3mole mol mMCaBr2 = 40g + 2 80g = 200g
cm = = 3
= 0,5 nCaBr2 = 5 : 200 = 0,025mola
Vr 6dm dm 3
korzystajc ze wzoru wyznaczmy objto roztworu:
8.45.
n
policzmy najpierw ilo moli Na2S cm =
mMNa2S = 2 23g + 32g = 78g Vr
nNa2S = 234g : 78g = 3mole n 0,025mola
Vr = = = 0,01dm 3 = 10cm 3
obliczmy czn mas roztworu wiedzc, e gsto c m 2,5mol / dm 3
wody wynosi 1g/cm3 (zatem masa wody to 6000g): 8.50.

mr = 6000g + 234g = 6234g zamiemy mas nadtlenku wodoru na ilo moli:
korzystajc z wzoru na gsto, zamiemy wyliczon mMH2O2 = 2 1g + 2 16g = 34g
mas na objto: nH2O2 = 4,05 : 34 = 0,12mola
m korzystajc ze wzoru wyznaczmy stenie molowe:
=
V n 0,12mola 0,12mola mol
cm = = = = 1,2
m 6234g Vr 100cm 3
0,1dm 3
dm 3
V= = = 5994cm 3 = 5,994dm 3
1,04g / cm 3
8.51.
stenie molowe roztworu jest rwne: 1000 milimola to 1 mol, zatem korzystajc ze wzoru
n wyznaczmy stenie molowe:
cm =
Vr n 1,2milimola 0,0012mola mol
cm = = 3
= 3
= 1,2
3mole mol Vr 1cm 0,001dm dm 3
cm = 3
= 0,501 3
5,994dm dm 8.52.
8.46. zamiemy mas kwasu borowego na ilo moli:
prawidowo postpowa drugi ucze, gdy w mMH3BO3 = 3 1g + 11g + 3 16g = 62g
pierwszym przypadku po dodaniu substancji objto nH3BO3 = 6,2 : 62 = 0,1mola
roztworu si zwikszya (wynosia ponad 0,5dm3) i wyznaczmy stenie molowe roztworu:
n 0,1mola 0,1mola mol
wwczas stenie molowe byo mniejsze ni 1 cm = = 3
= 3
= 0,5
mol/dm3 Vr 200cm 0,2dm dm 3
8.47. korzystajc ze wzoru obliczmy ilo moli kwasu
korzystajc ze wzoru wyznaczmy ilo moli NaBr: borowego zawart w 0,5dm3 roztworu:
n n
cm = cm =
Vr Vr
mol mol
n = c m Vr = 0,1 0,2dm 3 = 0,02 mola n = c m Vr = 0,5 0,5dm 3 = 0,25 mola
dm 3 dm 3
policzmy mas molow NaBr, a nastpnie mas 0,02 8.53
mola NaBr: zamiemy mas wglanu sodu na ilo moli:
mMNaBr = 23g + 80g = 103g mMNa2CO3 = 2 23g + 12g + 3 16g = 106g
mNaBr = 103g 0,02 = 2,06g nNa2CO3 = 20 : 106 = 0,189mola
8.48. wyznaczmy objto 0,5-molwego roztworu
korzystajc ze wzoru wyznaczmy ilo moli NaCl: zawierajcego 0,189mola substancji:
n
cm =
Vr

n chlor reaguje z wodorem w stosunku 1 : 1, z
cm =
Vr warunkw zadania widzimy, e w reakcji wemie
n 0,189mola udzia 10dm3 wodoru i 10dm3chloru, policzmy
Vr = = = 0,378dm 3 objto powstaego chlorowodoru:
c m 0,5mol / dm 3
1dm3 H2 2dm3 HCl
8.54. 10dm3 H2 x
obliczmy najpierw ile moli czystego NaMnO4
10dm 3 2dm 3
potrzeba do sporzdzenia 200cm3 0,1-molowego x= = 20dm 3 HCl
roztworu: 1dm 3
n wiedzc, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
cm = zajmuje objto rwn 22,4dm3 policzmy ile moli
Vr
HCl powstao:
mol mol 1 mol 22,4dm3
n = c m Vr = 0,1 3
200cm 3 = 0,1 3 0,2dm 3 =
dm dm y 20dm3
= 0,02 mola 1mol 20dm 3
zamiemy wyliczon ilo NaMnO4 na mas: y= = 0,893 mola
22,4dm 3
mMNaMnO4 = 23g + 55g + 4 16g = 142g
korzystajc ze wzoru obliczmy stenie molowe
mNaMnO4 = 0,02 142g = 2,84g
powstaego roztworu:
skoro w substancji 10% stanowi zanieczyszczenia, to
n 0,893mola 0,893mola mol
czysty NaMnO4 stanowi 90%, zatem policzmy z cm = = 3
= 3
= 4,47
proporcji mas substancji w ktrej znajduje si 2,84g Vr 200cm 0,2dm dm 3
czystego NaMnO4: 8.58.
100g 90g NaMnO4 policzmy najpierw ilo moli substancji znajdujcej
x 2,84g NaMnO4 si w 0,6dm3 0,2-molowego roztworu:
100g 2,84 n
x= = 3,16g cm =
90g Vr
8.55. mol
n = c m Vr = 0,2 3
0,6dm 3 = 0,12 mola
1) stenie molowe zmaleje, gdy ilo substancji dm
bdzie staa, a objto roztworu wzronie: obliczmy mas molow substancji wiedzc, e 0,12
n mola way 4,8g:
cm =
Vr 0,12 mola 4,8g
2) stenie procentowe tego roztworu nie zmieni si, 1mol x
1mol 4,8g
gdy zarwno masa substancji jak i masa caego x= = 40g
roztworu nie ulegnie zmianie 0,12mola
8.56. 8.59.
wiedzc, e w warunkach normalnych 1 mol gazu umy rwnanie reakcji:
zajmuje objto rwn 22,4dm3 policzmy ile moli P2O5 + H2O + 2 MgO 2 MgHPO4
HCl znajdowao si w kolbie o objtoci 1dm3: 1 mol 2 mole
1 mol 22,4dm3 (zamiast MgO moglibymy uy np. magnezu
x 1dm3 atomowego lub wodorotlenku magnezu, wybr jednak
1mol 1dm 3 nie ma znaczenia, gdy bdziemy skupia si na iloci
x= = 0,0446 mola P2O5 i MgHPO4)
22,4dm 3
widzimy, e stosunek P2O5 : MgHPO4 wynosi 1 : 2,
wiemy, e czna objto roztworu, ktry na kocu
zatem z 0,1 mola P2O5 powstanie 0,2 mola MgHPO4,
wypenia kolb jest rwna 1dm3, zatem stenie
wic stenie molowe roztworu MgHPO4 wynosi:
molowe roztworu wynosi:
n 0,2mola mol
n 0,0446mola mol cm = = = 0,2
cm = = 3
= 0,0446 Vr 1dm 3
dm 3
Vr 1dm dm 3
8.60.
8.57.
wyznaczmy masy molowe KOH i NaOH:
umy rwnanie reakcji wodoru z chlorem: mMKOH = 39g + 16g + 1g = 56g
H2 + Cl2 2 HCl mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
1dm3 1dm3 2dm3

za ilo moli KOH przyjmijmy x, wwczas, z c m M 100% 5,5mol / dm 3 63g / mol 100%
warunkw zadania wiemy, e ilo NaOH wynosi 3x, cp = = =
dr 1,18g / cm 3
wyznaczmy warto x:
x 56g + 3x 40g = 12g 0,0055mol / cm 3 63g / mol 100%
= = 29,4%
176x = 12 1,18g / cm 3
x = 0,0682 [mola] 8.65.
policzmy iloci moli obu wodorotlenkw: wyznaczamy najpierw mas molow H2O2:
mMKOH = x = 0,0682 mola mMH2O2 = 2 1g + 2 16g = 34g
mMNaOH = 3x = 0,2046 mola
c M 100% 11,6mol / dm 3 34g / mol 100%
policzmy stenia molowe obu wodorotlenkw: cp = m = =
n dr 1,13g / cm 3
cm =
Vr 0,0116mol / cm 3 34g / mol 100%
= = 34,9%
0,0682mola 0,0682mola mol 1,13g / cm 3
c mKOH = = = 0,273
250cm 3
0,25dm 3
dm 3 8.66.
0,2046mola 0,2046mola mol wyznaczamy najpierw mas molow H2SO4:
c mNaOH = 3
= 3
= 0,818 mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
250cm 0,25dm dm 3
nastpnie zamiemy stenie procentowe na molowe:
8.61. cp d r 25% 1,2g / cm 3
odmierzamy rwne objtoci obu roztworw i cm = = =
100% M 100% 98g / mol
nastpnie mieszamy je ze sob, nastpnie papierkiem
wskanikowym (lub innym dowolnym indykatorem) 25% 1200g / dm 3 mol
= = 3,06
okrelamy odczyn roztworu, jeli bdzie on zasadowy 100% 98g / mol dm 3
oznacza to, e stenie roztworu zasadowego byo korzystajc ze wzoru na stenie molowe obliczmy
wiksze, jeeli za kwasowy oznacza to, e wiksze ilo moli H2SO4:
byo stenie roztworu kwasowego n
cm =
Vr
8.4. Przeliczanie ste
mol
n = c m Vr = 3,06 3
150cm 3 =
8.62. dm
wyznaczamy najpierw mas molow H2SO4: mol
= 3,06 3
0,15dm 3 = 0,46 mola
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g dm
korzystamy ze wzoru na przeksztacanie ste: 8.67.
cp d r 96% 1,84g / cm 3 wyznaczamy najpierw mas molow NaH2PO4:
cm = = = mMNaH2PO4 = 23g + 2 1g + 31g + 4 16g = 120g
100% M 100% 98g / mol
nastpnie zamiemy stenie molowe na procentowe:
96% 1840g / dm 3 mol
= = 18,02 c M 100% 0,89mol / dm 3 120g / mol 100%
100% 98g / mol dm 3 cp = m =
dr 1,07g / cm 3
8.63.
0,00089mol / cm 3 120g / mol 100%
wyznaczamy najpierw mas molow H2O2: = 10%
mMH2O2 = 2 1g + 2 16g = 34g 1,07g / cm 3
korzystamy ze wzoru na przeksztacanie ste: korzystajc ze wzoru na stenie procentowe
cp d r 30% 1,11g / cm 3 obliczmy mas substancji zawart a 150g roztworu:
cm = = = m
100% M 100% 34g / mol c p = s 100%
mr
30% 1110g / dm 3 mol
= = 9,8 cp mr 10% 150g
100% 34g / mol dm 3 ms = = = 15g
8.64. 100% 100%
wyznaczamy najpierw mas molow HNO3: 8.68.
mMH2O2 = 1g + 14g + 3 16g = 63g do oblicze przyjmijmy objto roztworu rwn
korzystamy ze wzoru na przeksztacanie ste: 1dm3 (czyli 1000cm3), wyznaczmy najpierw mas
H2SO4 znajdujcego si w 1dm3 roztworu:

ms za objto roztworu przyjlimy na pocztku zadania
=
Vr 1L, zatem stenie masowe roztworu kwasu
g g azotowego wynosi:
m s = Vr = 1,77 1dm 3 = 1,77 1000cm 3 = m 500g g
cm 3
cm 3 = s = = 500
Vr 1L L
= 1770g
nastpnie obliczmy mas 1dm3 roztworu: 8.71.
m do oblicze przyjmijmy objto roztworu rwn
d= r 1cm3, wyznaczmy najpierw mas roztworu:
Vr m
g g d= r
m r = d Vr = 1,84 3
1dm 3 = 1,84 3 1000cm 3 = Vr
cm cm g
= 1840g m r = d Vr = 0,79 3
1cm 3 = 0,79g
cm
korzystajc ze wzoru wyznaczmy stenie korzystajc ze wzoru na stenie procentowe
procentowe roztworu: policzmy mas substancji zawart w 0,79g roztworu:
m 1770g
c p = s 100% = 100g = 96,2% m
c p = s 100%
mr 1840g mr
8.69. cp mr 0,002% 0,79g
z warunkw zadania wiemy, e gsto roztworu jest ms = = = 1,58 10 5 g =
rwna gstoci wody, czyli 1g/cm3, do oblicze 100% 100%
przyjmijmy objto roztworu rwn 1dL (wwczas = 15,8g
masa substancji wynosi 60mg), wyznaczmy mas za objto roztworu przyjlimy na pocztku zadania
roztworu: 1cm3, zatem stenie masowe roztworu jodu w
m alkoholu etylowym wynosi:
d= r m 15,8g g
Vr = s = 3
= 15,8 3
g g Vr 1cm cm
m r = d Vr = 1 3
1dL = 1 3 100cm 3 = 100g 8.72.
cm cm
stenie procentowe roztworu wynosi: za objto roztworu przyjmijmy 1m3, wwczas masa
m kwasu azotowego wynosi 315kg, zamiemy t mas
c p = s 100% na ilo moli kwasu:
mr
mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
60mg 60mg
cp = 100% = 100% = 0,06% = nHNO3 = 315kg : 63g = 315000g : 63g = 5000moli
100g 100000mg korzystajc ze wzoru wyznaczmy stenie molowe:
= 0,0006 10 6 ppm = 600ppm cm =
n
=
5000moli 5000moli
= =5
mol
3 3
8.70. Vr 1m 1000dm dm 3
do oblicze przyjmijmy objto roztworu rwn 1L 8.73.
= 1dm3 = 1000cm3, wyznaczmy najpierw mas za objto roztworu przyjmijmy 1dL, wwczas masa
roztworu: wodorotlenku sodu wynosi 10g, zamiemy t mas
m na ilo moli wodorotlenku:
d= r
Vr mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
g g nNaOH = 10g : 40g = 10g : 40106g = 2,510-7mola
m r = d Vr = 1,25 3
1L = 1,25 3 1000cm 3 = = 2,510-4mmola
cm cm
korzystajc ze wzoru wyznaczmy stenie molowe:
= 1250g
n 2,5 10 4 mmoli 2,5 10 4 mmoli
korzystajc ze wzoru na stenie procentowe cm = = = =
Vr 1dL 0,1L
policzmy mas substancji zawart w 1250g roztworu:
mmol
m
c p = s 100% = 2,5 10 3
mr L
8.74.
cp mr
40% 1250g
ms = = = 500g za objto roztworu przyjmijmy 1dm3 (czyli 1L),
100% 100% wwczas ilo siarczanu miedzi(II) wynosi 0,5mola,
zamiemy t ilo na mas:
mMCuSO4 = 64g + 32g + 4 16g = 160g
mCuSO4 = 0,5 160g = 80g c)
korzystajc ze wzoru, wyznaczmy stenie masowe n
ca =
tego roztworu: ma
m 80g 80g g
= s = = =8 z wzoru na stenie masowe wyprowadmy warto
Vr 1L 10dL dL ma:
8.75. m
cm = s
za objto roztworu przyjmijmy 1dm3, wwczas Vr
ilo kwasu fosforowego wynosi 10moli, zamiemy mr
t ilo na mas: d=
Vr
mMH3PO4 = 3 1g + 31g + 4 16g = 98g
mH3PO4 = 98g 10g = 980g = 0,98kg mr
Vr =
korzystajc ze wzoru, wyznaczmy stenie masowe d
tego roztworu: m d ms d
cm = s =
= s =
m 0,98kg
= 0,98
kg mr ms + m a
3
Vr 1dm dm 3 cm ms + cm m a = ms d
8.76. cm ma = ms d cm ms
a)
ms d cm ms
ca =
n ma =
ma cm
z wzoru na stenie procentowe wyprowadmy jednoczenie wiemy, e:
m
warto ma: n= s
ms M
cp = 100% podstawiajc obie te zmienne do pocztkowego wzoru
ms + ma
otrzymujemy:
c p m s + c p m a = m s 100% ms
c p m a = m s 100% c p m s M ms cm
ca = = =
m s 100% c p m s ms d cm ms M ms d M cm ms
ma = cm
cp
cm cm
jednoczenie wiemy, e: = =
m M d M c m M (d c m )
n= s
M d) przeksztacamy wzr wyprowadzony w
podstawiajc obie te zmienne do pocztkowego wzoru podpunkcie c)
otrzymujemy: cm cm
ca = =
ms M (d c m ) M d M c m
M ms cp ca M d ca M c m = c m
ca = = =
m s 100% c p m s M m s 100% M c p m s
ca M d = cm + ca M cm
cp
c a M d = c m (1 + c a M )
cp cp ca M d
= =
M (100% c p )
cm =
M 100% M c p 1 + ca M
b) przeksztacamy wzr wyprowadzony w 8.77.
podpunkcie a) obliczmy najpierw masy molowe obu kwasw:
cp mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g
ca =
M (100% c p ) mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
korzystajc ze wzoru zamieniamy stenia molowe na
c a M 100% c a M c p = c p
procentowe:
c a M 100% = c p + c a M c p c M 100%
cp = m
c a M 100% = c p (1 + c a M ) dr
c a M 100%
cp =
1 + ca M
2,33mol / dm 3 98g / mol 100% 8.81.
c pH 2SO 4 = =
1,14g / cm 3 wiemy, e w warunkach normalnych 1 mol gazu
zajmuje objto rwn 22,4dm3, policzmy ile moli
0,00233mol / cm 3 98g / mol 100%
= 20% chlorowodoru rozpuszczono w wodzie:
1,14g / cm 3 1 mol 22,4dm3
2,33mol / dm 3 63g / mol 100% x 67,5dm3
c pHNO 3 = =
1,08g / cm 3 1mol 67,5dm 3
x= = 3,01mola
0,00233mol / cm 3 63g / mol 100% 22,4dm 3
= 13,6%
1,08g / cm 3 wyznaczmy mas 3,01mola HCl:
wiksze stenie procentowe ma roztwr H2SO4 mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
8.78. mHCl = 36,5g 3,01 = 109,9g
obliczmy najpierw masy molowe obu obliczmy stenie procentowe roztworu:
ms 109,9g
wodorotlenkw: cp = 100% = 100% =
mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g ms + ma 109,9g + 440g
mMHNO3 = 39g + 16g + 1g = 56g = 20%
korzystajc ze wzoru zamieniamy stenia korzystajc ze wzoru zamiemy stenie procentowe
procentowe na molowe: na molowe:
cp dr cp dr 20% 1,1g / cm 3
cm = cm = = =
100% M 100% M 100% 36,5g / mol
40% 1,43g / cm 3 40% 1430g / cm 3 20% 1100g / dm 3
c mNaOH = = = = = 6,03
mol
100% 40g / mol 100% 40g / mol 100% 36,5g / mol dm 3
mol 8.82.
= 14,3
dm 3 stenia molowe nie s rwne, gdy jak widzimy we
40% 1,4g / cm 3 40% 1400g / cm 3 wzorze, na przeksztacanie ste:
c mKOH = = = cp dr
100% 56g / mol 100% 56g / mol cm =
mol 100% M
= 10 dla obu przypadkw rna bdzie warto M, a takie
dm 3
wiksze stenie molowe ma roztwr NaOH same cp i dr
8.79. 8.83.
zamiemy stenie procentowe 5-procentowego korzystamy ze wzoru na przeksztacenie stenia
roztworu HCl na stenie molowe, z tablicy molowego na procentowe:
cp d r
odczytujemy gsto: d = 1,024g/cm3, masa molowa cm =
HCl wynosi: mMHCl = 36,5: 100% M
cp d r 5% 1,024g / cm 3 cp d r 30% 1,28g / cm 3
cm = = = M= = =
100% M 100% 36,5g / mol 100% c m 100% 3,74mol / dm 3
5% 1024g / cm 3 mol 30% 1280g / dm 3
= = 1,4 = 103g / mol
100% 36,5g / mol dm 3 100% 3,74mol / dm 3
zatem widzimy, e bardziej stony jest 5-procentowy zatem masa czsteczkowa substancji rozpuszczonej
roztwr HCl wynosi 103u
8.80. 8.84.
a) widzimy, e dla H2SO4 wraz ze wzrostem stenia obliczmy mas molow NH4Cl:
wzrasta gsto, zatem bardziej stony jest roztwr o mMNH4Cl = 14g + 4 1g + 35,5g = 53,5g
gstoci 1,2g/cm3 korzystamy ze wzoru na przeksztacenie stenia
b) widzimy, e dla NH3 wraz ze wzrostem stenia molowego na procentowe:
gsto maleje, zatem bardziej stony jest roztwr o cp d r
cm =
gstoci 0,85g/cm3 100% M

c m 100% M 3,54mol / dm 3 100% 53,5g / mol
dodanie substancji rozpuszanej do roztworu, a trzecim
dr = =
cp 18% odparowanie rozpuszczalnika
8.90.
= 1052g / dm 3 = 1,052g / cm 3 na skutek wzrostu temperatury maleje
8.85. rozpuszczalno CO2 w wodzie, dlatego w wyniku
z podanych w zadaniu danych obliczmy najpierw podniesienia temperatury uwalnia si wicej CO2,
mas molow szukanego zwizku: tworzy si wysze cinienie w butli, co moe
cp dr spowodowa jej pknicie
cm =
100% M 8.91.
cp d r 20% 1,17g / cm 3 w ciepej wodzie jest nisza rozpuszczalno tlenu
M= = = (jak i innych gazw), dlatego niedobr tego gazu
100% c m 100% 1,3mol / dm 3
powoduje mier ryb
20% 1170g / dm 3 g
= = 180 8.92.
100% 1,3mol / dm 3 mol pierwszym bdem jest brak obejcia wyrwnujcego
obliczmy mas manganu i azotu w 1 molu szukanego cinienie we wkraplaczu, wzrost cinienia w
zwizku: pierwszej erlenmajerce uniemoliwi dalsze
mMn = 30,7% : 100% 180g 55g 1 mol Mn wkraplanie cieczy; drugim bdem s, le
mN = 15,7% : 100% 180g 28g 2 mole N umieszczone rurki w drugiej erlenmajerce, rurka
mO = 180g 55g 28g = 97g 6 moli O doprowadzajca gaz (z lewej strony) powinna by
szukanym zwizkiem jest: zanurzona w puczce, a druga nie, w pokazanej
Mn(NO3)2 aparaturze sytuacja jest odwrotna
8.93.
8.5. Rozpuszczalno odpowied na to pytanie naley uzaleni od rodzaju
rozpuszczalnika, dla wody moemy przyj, e wraz
8.86. ze zmian temperatury gsto nie zmienia si w
najlepsz definicj jest 1); 2) eliminujemy, gdy znaczcy sposb, zatem wraz z obnieniem
rozpuszczanie jest procesem fizycznym, a nie temperatury zmieni si jedynie rozpuszczalno
chemicznym, 3) take eliminujemy, gdy de facto po 8.94.
dodaniu kolejnej iloci substancji, mimo, e ona si obliczmy mas wody, ktr odparowano:
nie rozpuci, zwikszy si stenie roztworu mH2O = 50g 13,2g = 36,8g
8.87. zatem korzystajc z proporcji wyznaczmy
wrzucamy, krysztaki do dwch dowolnych zlewek, rozpuszczalno NaCl w temp. 283K
jeeli nastpi krystalizacja, oznacza to, e jest to 13,2g NaCl 36,8g wody
roztwr przesycony, jeeli krysztaek wpadnie do x 100g wody
roztworu i si nie rozpuci oznacza to, e mamy do 13,2g 100g
x= = 35,9g
czynienia z roztworem nasyconym, jeeli krysztaek 36,8g
wpadnie i rozpuci si oznacza to, e mamy do 8.95.
czynienia z roztworem nienasyconym korzystajc ze wzoru na gsto zamiemy najpierw
8.88. objto roztworu na jego mas:
pierwszym sposobem bdzie zwikszenie temperatury, m
gdy wwczas rozpuszczalno wzronie, a ilo d=
V
substancji rozpuszczonej nie (czyli powstanie roztwr m = d V = 1,12g / cm 3 40cm 3 = 44,8g
nienasycony); drugim sposobem bdzie zwikszenie
obliczmy mas wody, ktr odparowano:
iloci rozpuszczalnika, wwczas take powstanie
mH2O = 44,8g 6,8g = 38g
roztwr nienasycony
korzystajc z proporcji wyznaczmy rozpuszczalno
8.89.
substancji w temp. 293K
pierwszym sposobem bdzie obnienie temperatury,
6,8g substancji 44,8g wody
gdy zgodnie z warunkami zadania, wwczas
rozpuszczalno bdzie mniejsza i ilo substancji x substancji 100g wody
6,8g 100g
zawartej w roztworze w pewnym momencie bdzie x= = 15,2g
rwna rozpuszczalnoci; drugim sposobem, bdzie 44,8g
8.96.

gsto wody jest rwna 1g/cm3, zatem korzystajc ze zatem rozpuszczalno NaCl w temp. 293K wynosi
wzoru na gsto zamiemy najpierw objto 6,32 mol/dm3
roztworu na jego mas: 8.100.
m policzmy jaka masa CuSO4 zostaa rozpuszczona w
d=
V 100g wody:
m = d V = 1g / cm 3 0,5dm 3 = 1g / cm 3 500cm 3 = 500g 130g wody 26g CuSO4
korzystajc z proporcji wyznaczmy mas substancji 100g wody x
100g 26g
ktr mona rozpuci w 500g wody o temp. 293K x= = 20g CuSO 4
145g KI 100g wody 130g
x KI 500g wody warto ta jest nisza ni rozpuszczalno CuSO4 w
145g 500g temp. 298K, zatem roztwr ten jest roztworem
x= = 725g nienasyconym
100g
8.101.
8.97.
obliczmy najpierw ile NH4Cl znajduje si w 250g
z danych zadania wiemy, e rozpuszczalno
nasyconego roztworu w temp. 293K; z wykresu
substancji wynosi 40g, zatem nasycony roztwr
wiemy, e rozpuszczalno substancji wynosi 39g,
zawierajcy 40g substancji bdzie mia mas:
zatem nasycony roztwr zawierajcy 39g substancji
mr = ms + mH2O = 40g + 100g = 140g
bdzie mia mas:
korzystajc z proporcji wyznaczmy mas substancji
mr = ms + mH2O = 39g + 100g = 139g
ktra jest zawarta w 220g roztworu:
40g substancji 140g roztworu
ktra jest zawarta w 250g roztworu:
x substancji 220g roztworu
38g substancji 139g roztworu
40g 220g
x= = 62,9g x substancji 250g roztworu
140g
38g 250g
8.98. x= = 68,8g
138g
z danych zadania wiemy, e rozpuszczalno
co oznacza, ze masa wody wynosi:
substancji wynosi 105g, zatem nasycony roztwr
mH2O = 250g 68,8g = 181,2g
zawierajcy 100g wody bdzie mia mas:
z wykresu odczytujemy rozpuszczalno w temp.
mr = ms + mH2O = 105g + 100g = 205g
323K, wynosi ona: 51g, policzmy zatem ile substancji
korzystajc z proporcji wyznaczmy mas wody ktra
rozpuci si w wyliczonej wczeniej masie wody:
jest zawarta w 500g roztworu:
100g H2O 51g NH4Cl
100g wody 205g roztworu
181,2g H2O y
x wody 500g roztworu
181,2g 51g
100g 500g x= = 92,4g
x= = 243,9g 100g
205g
policzmy ile substancji naleao doda, aby zwikszy
8.99.
jej mas z pocztkowych 68,8g do 92,4g:
gsto wody jest rwna 1g/cm3, zatem korzystajc ze
ms = 92,4g 68,8g = 23,6g
wzoru na gsto zamiemy najpierw objto
8.102.
roztworu na jego mas:
obliczmy najpierw ile KNO3 znajduje si w 500g
m
d= nasyconego roztworu w temp. 333K; z wykresu
V
wiemy, e rozpuszczalno substancji w tej temp.
m = d V = 1g / cm 3 1dm 3 = 1g / cm 3 1000cm 3 = wynosi 107g, zatem nasycony roztwr zawierajcy
= 1000g 107g substancji bdzie mia mas:
odczytana z wykresu rozpuszczalno NaCl w 293K mr = ms + mH2O = 107g + 100g = 207g
wynosi 37g/100g H2O, zatem w 1000g wody rozpuci korzystajc z proporcji wyznaczmy mas substancji
si: ktra jest zawarta w 500g roztworu:
ms = 37g : 100g 1000g = 370g 107g substancji 207g roztworu
zamiemy wyliczon mas na ilo moli: x substancji 500g roztworu
mMNaCl = 23g + 35,5g = 58,5g 107g 500g
x= = 258,5g
nNaCl = 370g : 58,5g = 6,32 mola 207g
co oznacza, ze masa wody wynosi:
mH2O = 500g 258,5g = 241,5g 8.106.
z wykresu odczytujemy rozpuszczalno w temp. z definicji wiemy, e rozpuszczalno rwna 20g
293K, wynosi ona: 34g, policzmy zatem ile substancji oznacza, e w 100g wody moemy rozpuci 20g
rozpuci si w wyliczonej wczeniej masie wody: substancji, zatem masa roztworu bdzie rwna:
100g H2O 34g KNO3 mr = ms + ma = 20g + 100g = 120g
241,5g H2O y obliczmy ze wzoru stenie procentowe:
241,5g 34g m 20g
y= = 82,1g c p = s 100% = 100% = 16,7%
100g mr 120g
policzmy ile substancji wykrystalizowao si jeeli 8.107.
ilo rozpuszczonego KNO3 zmalaa z pocztkowych do oblicze przyjmijmy objto roztworu rwn
258,5g do 82,1g: 1dm3, wwczas, korzystajc ze wzoru na gsto,
ms = 258,5g 82,1g = 176,4g zamiemy jego objto na mas:
8.103. m
d=
policzmy ile rozpuszczonej substancji pozostao w V
roztworze w temp. 283K (do sporzdzenia roztworu m = d V = 1,68g / cm 3 1dm 3 = 1,68g / cm 3 1000cm 3
wzito 200g wody)
= 1680g
100g H2O 22g
200g H2O x skoro jest to roztwr 6-molowy, zatem w wyliczonej
200g 22g powyej masie roztworu znajduje si 6 moli KI,
x= = 44g zamiemy t ilo na mas:
100g
mMKI = 39g + 127g = 166g
co oznacza, e wykrystalizowao: mKI = 166g 6 = 996g
msk = 300g 44g = 256g substancji obliczmy mas wody, w ktrej rozpuszczono 996g
wydajno procesu oczyszczania jest rwna: KI:
m 256g
W = sk 100% = 100% = 85,3% mH2O = 1680g 996g = 684g
mp 300g korzystajc z proporcji wyznaczmy rozpuszczalno
8.104. KI:
do oblicze przyjmijmy mas roztworu rwn 100g, 996g KI 684g H2O
wwczas zawiera on (z definicji) 10g substancji oraz: x 100g H2O
mH2O = 100g 10g = 90g wody 996g 100g
x= = 145,6g
korzystajc z proporcji wyznaczmy rozpuszczalno 684g
substancji: 8.108.
10g 90g wody do oblicze przyjmijmy objto roztworu rwn
x 100g wody 1dm3, wwczas, korzystajc ze wzoru na gsto,
10g 100g zamiemy jego objto na mas:
x= = 11,1g
90g m
d=
8.105. V
do oblicze przyjmijmy mas roztworu rwn 100g, m = d V = 1,16g / cm 3 1dm 3 = 1,16g / cm 3 1000cm 3
wwczas zawiera on (z definicji) 20g substancji oraz:
= 1160g
mH2O = 100g 20g = 80g wody
korzystajc z proporcji wyznaczmy rozpuszczalno obliczmy ile KNO3 znajduje si w 1160g nasyconego
CuSO4 w temperaturze, w ktrej sporzdzono roztworu; z treci zadania wiemy, e rozpuszczalno
roztwr: substancji wynosi 32g, zatem nasycony roztwr
20g CuSO4 80g wody zawierajcy 32g substancji bdzie mia mas:
mr = ms + mH2O = 32g + 100g = 132g
x 100g wody
20g 100g
x= = 25g ktra jest zawarta w 1160g roztworu:
80g 32g KNO3 132g roztworu
z wykresu odczytujemy, e rozpuszczalno CuSO4 x KNO3 1160g roztworu
rwna 25g/100g H2O wystpuje w temperaturze 298K 32g 1160g
x= = 281,2g
132g
zamiemy wyznaczon mas na ilo moli
mMKNO3 = 39g + 14g + 3 16g = 101g dA d
= B
nKNO3 = 281,2g : 101g = 2,78mola MA MB
na pocztku zadania przyjlimy objto roztworu dzieje si tak dlatego, gdy jak ju mwilimy w pkt.
rwn 1dm3, zatem stenie molowe wynosi 2,78 a) stenia procentowe obu roztworw s takie same,
mol/dm3 przytaczajc wzr zamieniajcy stenie procentowe
8.109. na molowe:
stenie jodku srebra jest tak mae, e za gsto cp d r
roztworu spokojnie moemy przyj gsto wody, cm =
czyli 1g/cm3 oraz za mas roztworu mas 100% M
rozpuszczalnika: widzimy, e aby stenia molowe byy rwny podany
zamiemy objto roztworu na mas: wyej stosunek gstoci do masy molowej tez musi
m by taki sam
d= 8.112.
V
wzr zamieniajcy rozpuszczalno na stenie
m = d V = 1g / cm 3 1mm 3 = 1g / cm 3 0,001cm 3 procentowe ma posta:
= 0,001g ms R
cp = 100% = 100%
umy proporcj: ms + ma R + 100g
100g roztworu 3,410-7g AgI podstawmy go do wzoru zamieniajcego stenie
0,001g roztworu x procentowe na stenie molowe:
0,001g 3,4 10 7 g R
x= = 3,4 10 12 g 100% d r
100g R + 100g R 100% d r
cm = =
zamiemy wyznaczon mas na ilo moli: 100% M (R + 100g ) 100% M
mMAgI = 108g + 127g = 235g R dr
nAgI = 3,410-12 : 235 = 1,4510-14 mola =
AgI dysocjuje w nastpujcy sposb
(R + 100g ) M
AgI Ag+ + I- R A dA 10g d A
c mA = =
zatem z 1 czsteczki AgI powstaje 1 jon Ag+ (R A + 100g ) M A 110g M A
1 mol zawiera 6,021023 czsteczek, policzmy zatem R B dB 150g d B
c mB = =
ile jonw Ag+ znajduje si w 1,4510-14 mola (R B + 100g ) M B 250g M B
1 mol 6,021023 jonw Ag+
interesuje nas sytuacja, kiedy cmA > cmB
1,4510-14 mola y c mA > c mB
1,45 10 14 6,02 10 23
x= = 8,73 10 9 jonw Ag + 10g d A 150g d B
1 >
110g M A 250g M B
8.110.
dA d
przyczyn takiej sytuacji s rne rozpuszczalnoci 2500 > 16500 B
gazw w wodzie, sabo rozpuszcza si azot (dlatego MA MB
jest go stosunkowo mniej w powstaej mieszaninie ni dA d
w powietrzu), za lepiej rozpuszczalne s tlen i > 6,6 B
MA MB
dwutlenek wgla (ktry dodatkowo reaguje z wod
tworzc kwas wglowy)
8.6. Rozpuszczanie hydratw
8.111.
a) tak, gdy przytaczajc wzr na stenie
8.113.
procentowe:
policzmy najpierw masy molowe Ca(NO3)2 i
ms
cp = 100% [Ca(NO3)2 4 H2O ]:
ms + ma mMCa(NO3)2 = 40g + 2 (14g + 3 16g) = 164g
widzimy, e majc te same masy substancji oraz te mMCa(NO3)24H2O = 40g + 2 (14g + 3 16g) + 4 (16g +
same masy rozpuszczalnika (co ma miejsce, gdy 2 1g) = 236g
rozpuszczalnoci s sobie rwne) otrzymujemy takie z powyszych oblicze wiemy, e w 236g
same stenia procentowe uwodnionego Ca(NO3)2 znajduje si 164g czystego
b) nie, wyjtek stanowi sytuacja gdy: Ca(NO3)2, wyliczmy z proporcji ile czystego
Ca(NO3)2 znajduje si w 20g [Ca(NO3)2 4 H2O ]:

236g [Ca(NO3)2 4 H2O ] 164g Ca(NO3)2 Fe(NO3)2 znajduje si w 83,5g Fe(NO3)26H2O, w tym
20g [Ca(NO3)2 4 H2O ] x celu wyznaczmy masy molowe obu substancji:
20g 164g mMFe(NO3)2 = 56g + 2 (14g + 3 16g) = 180g
x= = 13,9g mMFe(NO3)26H2O = 56g + 2 (14g + 3 16g) + 6 18g =
236g
korzystajc ze wzoru obliczmy stenie procentowe =288g
roztworu: 288g Fe(NO3)26H2O 180g Fe(NO3)2
m 13,9g 83,5g Fe(NO3)26H2O x Fe(NO3)2
c p = s 100% = 100% = 9,27% 83,5g 180g
mr 130g + 20g x= = 52,2g
288g
8.114.
policzmy najpierw masy molowe nieuwodnionego i stenie procentowe przyjmuje posta:
m 52,2g
uwodnionego CuSO4: c p = s 100% = 100% = 28,3%
mMCuSO4 = 64g + 32g + 4 16g = 160g mr 100g + 83,5g
mMCuSO45H2O = 64g + 32g + 4 16g + 5 18g = 250g 8.117.
przyjmijmy za x ilo moli piciowodnego roztworu policzmy najpierw masy molowe nieuwodnionego i
CuSO4, wwczas wzr okrelajcy stenie uwodnionego MnSO4:
procentowe przyjmuje posta: mMMnSO4 = 55g + 32g + 4 16g = 151g
m x 160g mMMnSO47H2O = 55g + 32g + 4 16g + 7 18g = 277g
c p = s 100% = 100% = 5%
mr 150g + x 250g zamy, e do sporzdzenia roztworu zuyto 100g
x 160g (wwczas obliczona przez nas masa jednoczenie
= 0,05 bdzie rwna rozpuszczalnoci) wody, niech x
150g + x 250g
oznacza ilo moli MnSO4 (co jest rwne iloci moli
x 160 = 0,05 (150 + x 250 ) MnSO47H2O), wwczas wzr na stenie
160 x = 7,5 + 12,5x procentowe przyjmuje posta:
147,5x = 7,5 m x 151g
c p = s 100% = 100% = 29,5%
x = 0,0508 mr x 277g + 100g
zamiemy wyliczon ilo moli na mas x 151g
= 0,295
[CuSO45H2O]: x 277g + 100g
mCuSO45H2O = 0,0508 250g = 12,7g 151x = 81,7 x + 29,5
8.115.
69,3x = 29,5
policzmy ile nieuwodnionego siarczanu glinu
znajdowao si w roztworze: x = 0,426
m zatem rozpuszczalno MnSO47H2O jest rwna:
c p = s 100% RMnSO47H2O = 0,426 277g = 118g
mr
8.118.
cp mr 5% 250g
ms = = = 12,5g policzmy najpierw masy uwodnionego i
100% 100g nieuwodnionego krzemianu sodu, pozwoli nam to
nastpnie policzmy masy molowe nieuwodnionego i obliczy mas czystego Na2SiO3 w Na2SiO39H2O
uwodnionego siarczanu glinu: mMNa2SiO3 = 2 23g + 28g + 3 16g = 122g
mMAl2(SO4)3 = 2 27g + 3 (32g + 4 16g) = 342g mMNa2SiO39H2O = 2 23g + 28g + 3 16g + 9 18g =
mMAl2(SO4)318H2O = 2 27g + 3 (32g + 4 16g) + 18 284g
18g = 666g 284g Na2SiO39H2O 122g Na2SiO3
policzmy z proporcji jaka masa uwodnionego 10g Na2SiO39H2O x Na2SiO3
siarczanu glinu odpowiada 12,5g nieuwodnionego 10g 122g
x= = 4,3g
siarczanu glinu: 284g
342g Al2(SO4)3 666g [Al2(SO4)318H2O] wzr na stenie procentowe roztworu przyjmuje
12,5g Al2(SO4)3 x posta:
12,5g 666g m 4,3g
x= = 24,3g c p = s 100% = 100% = 5%
342g mr 10g + m w
8.116.
zamy, e do sporzdzenia roztworu zuyto 100g
wody i 83,5g Fe(NO3)26H2O; policzmy ile czystego
4,3g 404g 3g
= 0,05 x= = 5g
10g + m w 242g
4,3g = 0,05 (10g + m w ) zatem do sporzdzenia roztworu potrzeba 5g
4,3g = 0,5g + 0,05m w Fe(NO3)39H2O i:
mH2O = 1000g 5g = 995g wody
0,05m w = 3,8g 8.121.
m w = 76g tak, gdy bez wzgldu na ilo czsteczek wody
zatem masa wody, ktr naley uy do sporzdzenia hydratujc dany zwizek ilo moli czsteczek jest
roztworu to 76g, zamiemy jeszcze t mas na cay czas taka sama np. w 1 molu CuSO4 0,5H2O jest
objto pamitajc, e gsto wody wynosi 1g/cm3 tyle samo CuSO4 co w 1 molu CuSO4 2H2O, czyli 1
m mol; rnica bdzie si pojawiaa jedynie przy
d=
V sporzdzaniu roztworu, poniewa bdziemy
m 76g potrzebowali wikszej masy soli uwodnionej ni
V= = = 76cm 3 bezwodnej
d 1g / cm 3
8.122.
8.119.
masa czystego Na2CO3 to:
na czn mas wody bdzie si skada masa wody, m MNa2CO3
ktra jest rozpuszczalnikiem, oraz masa wody m Na2CO3 = m Na2CO3nH2O =
m MN2aCO3nH2O
czsteczkowej uwadniajca Na2S2O3; zamiemy
najpierw objto wody bdcej rozpuszczalnikiem na 2 23g + 12g + 3 16g
= m Na2CO3nH2O =
mas pamitajc, e gsto wody wynosi 1g/cm3 2 23g + 12g + 3 16g + n 18g
m 106g
d= = m Na2CO3nH2O
V 106g + n 18g
m = d V = 1g / cm 3 1dm 3 = 1g / cm 3 1000cm 3 = 1000g przeksztamy teraz wzr okrelajcy stenie
nastpnie policzmy mas wody hydratacyjnej, w tym procentowe:
celu wyznaczmy ile wody znajduje si w 1 molu m
Na2S2O35H2O: c p = s 100%
mr
mMNa2S2O35H2O = 2 23g + 2 32g + 3 16g + 5 18g
106g
= 248g m Na2CO3nH2O
mM5H2O = 5 18g = 90g m Na2CO3 106g + n 18g
p= 100% = 100%
248g Na2S2O35H2O 90g H2O m m
200g Na2S2O35H2O x H2O p m (106g + n 18g )
= 106g m Na2CO3nH2O
200g 90g 100%
x= = 72,6g
248g p m (106g + n 18g )
m Na2CO3nH2O =
czna masa wody wynosi: 100% 106g
mH2O = 1000g + 72,6g = 1072,6g 8.123.
8.120. masa K2CO3 1,5H2O bez zanieczyszcze to:
korzystajc ze wzoru na stenie procentowe mK2CO31,5H2O = (100% - z%) : 100% mzK2CO31,5H2O
obliczmy mas czystego Fe(NO3)3: masa czystego (nieuwodnionego) K2CO3 to:
m
c p = s 100% m MK2CO3 100% z%
m K 2CO3 = m zK2CO31,5H2O =
mr m MK2CO31,5H2O 100%
cp mr 0,3% 1000g 2 39g + 12g + 3 16g 100% z%
ms = = = 3g = m zK2CO31,5H2O
100% 100% 2 39g + 12g + 3 16g + 1,5 18g 100%
policzmy masy molowe nieuwodnionego i
138g 100% z%
uwodnionego Fe(NO3)3, co pozwoli nam znale = m zK2CO31,5H2O
165g 100%
mas uwodnionego Fe(NO3)3 odpowiadajc 3g
nieuwodnionego Fe(NO3)3: przeksztamy teraz wzr okrelajcy stenie
mMFe(NO3)3 = 56g + 3 (14g + 3 16g) = 242g procentowe:
mMFe(NO3)39H2O = 56g + 3 (14g + 3 16g) + 9 18g =
404g
404g Fe(NO3)39H2O 242g Fe(NO3)3
x Fe(NO3)39H2O 3g Fe(NO3)3
ms 8.127.
cp = 100%
mr 5 2,5 1 = 1,5
m 2,5
d = r m r = d Vr
Vr 1 5 2,5 = 2,5
ms roztwr 5-molowy naley zmiesza z roztworem 1-
cp = 100%
d Vr molowym w stosunku objtociowym 1,5 : 2,5, do
m K2CO3 oblicze zamy, e mieszamy 1,5cm3 roztworu 5-
p= 100% molowego i 2,5cm3 roztworu 1-molowego, zamiemy
dk
te objtoci na masy:
138g 100% z%
m zK2CO31,5H2O 100% m
165g 100% d=
p= V
dk m = dV
p d k 165g
m zK2CO31,5H2O = m 5 M = 1,18g / cm 3 1,5cm 3 = 1,77g
138g (100% z% )
m1M = 1,04g / cm 3 2,5cm 3 = 2,6g
8.7. Mieszanie roztworw zatem stosunek masowy roztworu 5-molowego do
roztworu 1-molowego to: 1,77 : 2,6, czyli 1 : 1,47
8.124. 8.128.
zamiemy najpierw stenie molowe roztworu na
80% 30 20 = 10
stenie procentowe, w tym celu wyznaczmy mas
30%
molow HCl:
20% 80 30 = 50 mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
roztwory te naley zmiesza w stosunku masowym skorzystajmy ze wzoru:
10 : 50, czyli 1 : 5 c M 100% 2,88mol / dm 3 36,5g / mol 100%
cp = m =
8.125. dr 1,05g / cm 3
80% 30 20 = 10 2,88mol / dm 3 36,5g / mol 100%
30% = 10%
1050g / dm 3
20% 80 30 = 50
roztwory te naley zmiesza w stosunku masowym

10 : 50, czyli 1 : 5, do oblicze zamy, e mieszamy 36% 15 10 = 5
1g kwasu 80% i 5g kwasu 20%, zamiemy te masy na 15%
objtoci: 10% 36 15 = 21
m
d= roztwory naley zmiesza w stosunku masowym 5 :
V
21
m
V= 8.129.
d zamiemy najpierw stenie procentowe roztworu na
1g
V80% = 3
= 0,58cm 3 stenie molowe, w tym celu wyznaczmy mas
1,73g / cm molow HNO3:
5g mMHCl = 1g + 14g + 3 16g = 63g
V20% = = 4,39cm 3 skorzystajmy ze wzoru:
1,14g / cm 3
cp dr 69,2% 1,41g / cm 3
zatem stosunek objtociowy jest rwny 0,58 : 4,39, cm = = =
czyli 1 : 7,57 100% M 100% 63g / mol
8.126. 69,2% 1410g / cm 3 mol
= = 15,5
5 21=1 100% 63g / mol dm 3
2
15,5 10,5 2,5 = 8
1 52=3 10,5
roztwr 5-molowy naley zmiesza z roztworem 1- 2,5 15,5 10,5 = 5
molowym w stosunku objtociowym 1 : 3
roztwory naley zmiesza w stosunku objtociowym ms
cp = 100%
8:5 mr
8.130.
cp mr
kocowa objto roztworu wynosi: ms =
V = V1 + V2 = 15cm3 + 25cm3 = 40cm3 = 0,04dm3 100%
wyznaczmy czn ilo moli substancji: p m p m 2 p1 m1 + p 2 m 2
ms = 1 1 + 2 =
n = n1 + n2 100% 100% 100%
n stenie procentowe powstaego roztworu wynosi:
cm =
V p1 m1 + p 2 m 2
100%
n = cm V cx =
ms
100% = 100 % =
n = cm1 V1 + cm2 V2 = 3mol/dm3 15cm3 + mr m1 + m 2
1,4mol/dm3 25cm3 = 3mol/dm3 0,015dm3 + p1 m1 + p 2 m 2
=
1,4mol/dm3 0,025dm3 = 0,08 mola m1 + m 2
stenie molowe powstaego roztworu wynosi: 8.134.
n 0,08mola mol
cm = = 3
=2 1) stenie masowe okrelamy wzorem:
V 0,04dm dm 3 m
=
8.131. V
kocowa objto roztworu wynosi: m = V
V = V1 + V2 oczywiste jest, e masa substancji w dwch
wyznaczmy czn ilo moli substancji: niezmieszanych roztworach jest rwna masie
n = n1 + n2
substancji w roztworze po zmieszaniu, taka sama
n
cm = sytuacja dotyczy objtoci; zapiszmy to w formie
V rwnania (zamy, e 1 > 2) (x stenie masowe
n = cm V roztworu po zmieszaniu):
n = c1 V1 + c2 V2 m s1 + m s 2 = m sx
stenie molowe powstaego roztworu wynosi: 1 V1 + 2 V2 = x (V1 + V2 )
n c V + c 2 V2
cx = = 1 1 1 V1 + 2 V2 = x V1 + x V2
V V1 + V2
1 V1 x V1 = x V2 2 V2
8.132.
kocowa masa roztworu wynosi: V1 (1 x ) = V2 ( x 2 )
m = m1 + m2 = 10g + 20g = 30g V1 x 2
=
wyznaczmy czn mas substancji: V2 1 x
ms = ms1 + ms2 2) zapiszmy regu wyprowadzon w pkt. 1) w
m
c p = s 100% postaci schematu
mr 1 x 2
cp mr x
ms =
100% 2 1 x
c1 m 1 c 2 m 2
ms = + 3) w tym przypadku nie moemy ju posugiwa si
100% 100% powyszym schematem, jedn z metod moe by
10% 10g 2,5 20g
ms = + = 1,5g zamienienie ste masowych na stenia procentowe,
100% 100% gdy zmiany objtoci nie ma nie adnego wpywu
stenie procentowe powstaego roztworu wynosi: 8.135.
m 1,5g korzystamy ze schematu wyprowadzonego w
c p = s 100% = 100% = 5%
mr 30g podpunktach 1) i 2) zadania 8.134.
8.133. 12 1
kocowa masa roztworu wynosi: 4
m = m1 + m2 3 8
wyznaczmy czn mas substancji:
ms = ms1 + ms2 roztwory naley zmiesza w stosunku objtociowym
1:8
8.136 1cm 3 280cm 3
czna objto roztworu wynosi: x= 3
= 70cm 3
4cm
V = V1 + V2 = 250cm3 + 500cm3 = 750cm3 = 0,75dm3 8.140.
korzystajc ze wzoru na stenie masowe, policzmy policzmy mas powstaego roztworu:
ile cznie substancji znajdzie si w kocowym mr = m1 + m2 + m3 = 100g + 300g + 2400g = 2800g
roztworze: nastpnie korzystajc z wzoru na stenie procentowe
m s = m1 + m 2 policzmy czn mas substancji:
m m s = m s1 + m s 2 + m s 3
=
V ms
m = V cp = 100%
mr
m s = 1 V1 + 2 V2 cp mr
ms =
m s = 8g / dL 250cm + 14g / dL 500cm =
3 3
100%
= 80g / dm 0,25dm + 140g / dm 0,5dm =
3 3 3 3
c p1 m1 c p2 m 2 c p2 m 2
ms = + =+
= 90g 100% 100% 100%
stenie masowe powstaego roztworu wynosi: 70% 100g 30% 300g 5% 2400g
= + + = 280g
m 90g g g 100% 100% 100%
= = = 120 = 12
V 0,75dm 3
dm 3
dL zatem stenie procentowe powstaego roztworu
8.137. wynosi:
korzystamy ze schematu wyprowadzonego w m 280g
c p = s 100% = 100% = 10%
podpunktach 1) i 2) zadania 8.134. mr 2800g
10 4 8.141.
6 policzmy objto powstaego roztworu:
2 4 Vr = V1 + V2 = 200cm3 + 400cm3 = 600cm3 = 0,6dm3
nastpnie korzystajc z wzoru na stenie molowe
roztwory naley zmiesza w stosunku objtociowym policzmy czn ilo substancji:
4 : 4, czyli 1 : 1, z czego wynika, e do 200L roztworu n s = n1 + n 2
o steniu 2kg/m3 naley doda 200L roztworu o ns
steniu 10kg/m3 cm =
8.138. Vr
korzystamy z reguy krzya: n s = c m Vr
45% 30 20 = 10 n s = c1 V1 + c 2 V2
30% n s = 0,5mol / dm 3 200cm 3 + 1mol / dm 3 400cm 3 =
20% 45 30 = 15
= 0,5mol / dm 3 0,2dm 3 + 1mol / dm 3 0,4dm 3 =
roztwory naley zmiesza w stosunku masowym 10 : = 0,5 mola
15, zatem ukadamy proporcj: zatem stenie molowe powstaego roztworu wynosi:
10g [r-ru 45%] 15g [r-ru 20%] n 0,5mola mol
x [r-ru 45%] 120g [r-ru 20%] cm = s = 3
= 0,83
Vr 0,6dm dm 3
10g 120g
x= = 80g 8.142.
15g policzmy najpierw masy molowe obu kwasw:
8.139. mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g
korzystamy z reguy krzya: mMHNO3 = 1g + 14g + 3 16g = 63g
6 21=1 a) do oblicze przyjmijmy, e roztwr zawiera 3mole
2 HCl i 1mol HNO3, zamiemy te iloci na masy
1 62=4 mHCl = 3 36,5g = 109,5g
mHNO3 = 1 63g = 63g
roztwory naley zmiesza w stosunku objtociowym korzystajc ze wzoru na stenia procentowe
1 : 4, zatem ukadamy proporcj: policzmy masy roztworw, ktre zawieraj
1cm3 [r-ru 6M] 4cm3 [r-ru 1M] wyznaczone powyej masy substancji:
x [r-ru 6M] 280cm3 [r-ru 1M]
ms 8,6g
cp = 100% Vwody = 3
= 8,6cm 3
mr 1g / cm
ms zatem kwas siarkowy naley zmiesza z wod w
mr = 100% stosunku objtociowym 0,54 : 8,6, czyli 1 : 15,9
cp
8.145.
m HCl 109,5g
m rHCl = 100% = 100% = 300g wod moemy traktowa, jako roztwr o 0-molowy i
c pHCl 36,5% do rozwizania tego zadania zastosowa metod
m HNO 3 63g krzya:
m rHNO 3 = 100% = 100% = 100g
c pHNO 3 63% 36 2 0 =2
zatem roztwory te naley zmiesza w stosunku 2
masowym 300 : 100, czyli 3 : 1 0 36 2 = 34
b) korzystajc ze wzoru na gsto zamiemy
zatem roztwr ten naley zmiesza z wod w
wyliczone powyej masy roztworw na ich objtoci:
stosunku objtociowym 2 : 34, czyli 1 : 17
m
d= 8.146.
V wyznaczmy najpierw mas molow NaOH:
m
V= mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
d zamiemy nastpnie, korzystajc z wzoru, stenie
m 300g molowe na procentowe:
VrHCl = rHCl = = 254,2cm 3
d rHCl 1,18g / cm 3 c M 100%
cp = m
m 100g dr
VrHNO 3 = rHNO 3 = = 71,9cm 3
d rHNO 3 1,39g / cm 3 2,8mol / dm 3 40g / mol 100%
cp = =
zatem roztwory te naley zmiesza w stosunku 1,12g / cm 3
objtociowym 254,2 : 71,9, czyli 3,54 : 1 0,0028mol / cm 3 40g / mol 100%
= = 10%
1,12g / cm 3
8.8 Rozcieczanie roztworw
wod moemy traktowa, jako roztwr o steniu 0%
8.143. i do rozwizania tego zadania zastosowa metod
wod moemy traktowa, jako roztwr o steniu 0% krzya:
i do rozwizania tego zadania zastosowa metod 20% 10 0 = 10
krzya: 10%
96% 10 0 = 10 0% 20 10 = 10
10%
zatem roztwr NaOH naley zmiesza z wod w
0% 96 10 = 86 stosunku masowym 10 : 10, czyli 1 : 1
zatem kwas siarkowy naley zmiesza z wod w 8.147.
stosunku masowym 10 : 86, czyli 1 : 8,6 wyznaczmy najpierw mas molow NaOH:
8.144. mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
w zadaniu 8.143 obliczylimy, e kwas siarkowy zamie my nastpnie, korzystajc z wzoru, stenie
naley zmiesza z wod w stosunku masowym 10 : 86, procentowe na molowe:
czyli 1 : 8,6; do oblicze zamy, e masa kwasu to cp d r
cm =
1g, a masa wody 8,6g, zamiemy te masy na objtoci, 100% M
korzystajc ze wzoru na gsto (gsto wody 19,7% 1,22g / cm 3 19,7% 1220g / dm 3
c = = =
wynosi 1g/cm3): m
100% 40g / mol 100% 40g / mol
m
d= =6
mol
V dm 3
m
V= wod moemy traktowa, jako roztwr 0-molowy i do
d rozwizania tego zadania zastosowa metod krzya:
1g
Vkwasu = = 0,54cm 3 6 20=2
1,84g / cm 3 2
0 62=4
zatem do sporzdzenia 200g 10-procentowego
zatem roztwr NaOH naley zmiesza z wod w roztworu naley wzi 55,6g 36-procentowego
stosunku objtociowym 2 : 4, czyli 1 : 2 roztworu kwasu, wyznaczmy jeszcze mas wody:
8.148. mH2O = 200g 55,6g =144,4g
stenia kwasu octowego s do niewielkie, zatem 8.151.
dla wszystkich roztworw moemy w przyblieniu ze wzoru na gsto wyznaczmy mas 0,5dm3 10-
przyj gsto rwn gstoci wody (1g/cm3), procentowego roztworu:
oznacza to, e stosunek objtociowy, bdzie rwny m
d=
stosunkowi masowemu; wod moemy traktowa, V
jako roztwr o steniu 0% i do rozwizania tego m = d V = 1,05g / cm 3 0,5dm 3 = 1,05g / cm 3 500cm 3 =
zadania zastosowa metod krzya:
= 525g
10% 60=6
nastpnie obliczmy mas HCl, znajdujcego si w
6%
0,5dm3 (czyli 525g) 10-procentowego roztworu:
0% 10 6 = 4 m
c p = s 100%
zatem roztwr 10-procentowy naley zmiesza z mr
wod w stosunku masowym i objtociowym 6 : 4, cp mr 10% 525g
czyli 3 : 2 ms = = = 52,5g
100% 100%
nastpnie z proporcji policzmy ile wody naley doda obliczmy mas 36-procentowego roztworu HCl, w
do 100cm3 roztworu 10-procentowego: ktrym znajduje si 52,5g substancji:
6cm3 [r-ru 10%] 4cm3 wody m
100cm3 [r-ru 10%] x c p = s 100%
mr
100cm 3 4cm 3
x= 67cm 3 m s 100% 52,5g 100%
6cm 3 mr = = = 145,8g
cp 36%
8.149.
masa kocowego roztworu wynosi: nastpnie zamiemy wyznaczon mas roztworu na
m = mr1 + mr2 = 60g + 20g = 80g jego objto:
korzystajc ze wzoru na stenie procentowe m
d=
obliczmy mas substancji: V
m m 145,8g
c p = s 100% V= = 3
= 123,6cm 3
mr d 1,18g / cm
c p m r 12% 60g zatem do sporzdzenia 0,5dm3 10-procentowego
ms = = = 7, 2g roztworu HCl, naley wzi 123,6cm3 36-
100% 100%
obliczmy stenie kocowe roztworu: procentowego roztworu HCl oraz:
m 7, 2g VH2O = 500cm3 123,6cm3 = 376,4cm3 wody
c p = s 100% = 100% = 9% 8.152.
mr 80g
najpierw policzmy jaka ilo substancji znajduje si w
8.150. 0,5dm3 0,25-molowego roztworu:
policzmy ile kwasu znajduje si 200g 10- n
procentowego roztworu: cm =
V
m
c p = s 100% n = c m V = 0,25mol / dm 3 0,5dm 3 = 0,125mola
mr
nastpnie wyznaczmy objto 1-molowego roztworu,
c p m r 10% 200g
ms = = = 20g w ktrym znajduje si 0,125mola kwasu:
100% 100% n
nastpnie wyznaczmy mas 36-procentowego cm =
V
roztworu, w ktrym znajduje si obliczona powyej n 0,125mola
masa kwasu: V= = 3
= 0,125dm 3
c m 1mol / dm
m
c p = s 100% zatem do sporzdzenia 0,5dm3 0,25-molowego
mr
roztworu naley wzi 0,125dm3 roztworu 1-
m s 100% 20g 100% molowego i:
mr = = = 55,6g
cp 36% VH2O = 0,5dm3 0,125dm3 = 0,375dm3 wody
8.153. 1L roztworu 3L wody
wod moemy traktowa, jako roztwr 0-molowy i do 6L roztworu x wody
rozwizania tego zadania zastosowa metod krzya: 6L 3L
x= = 18L
0,5 0,1 0 = 0,1 1L
0,1 8.157.
0 0,5 0,1 = 0,4 skorzystajmy z metody krzya:
0 30 22,5 = 7,5
zatem roztwr 0,5-molowy naley zmiesza z wod w
stosunku 0,1 : 0,4, czyli 1 : 4; nastpnie obliczmy z 22,5
proporcji ile wody naley zmiesza z 100cm3 30 22,5 0 = 22,5
roztworu 0,5-molowego: zatem wod naley zmiesza z 30-procentowym
1cm3 roztworu 4cm3 wody roztworem w stosunku masowym 7,5 : 22,5, czyli 1 :
100cm3 roztworu x wody 3; nastpnie korzystajc z proporcji policzmy ile
4cm 3 100cm 3 wody naley doda do 150g 30-procentowego
x= = 400cm 3
1cm 3 roztworu:
8.154. 1g wody 3g roztworu
wyznaczmy najpierw kocow objto roztworu: x wody 150g roztworu
V = V1 + V2 = 80cm3 + 120cm3 = 200cm3 1g 150g
x= = 50g
nastpnie policzmy mas substancji zawart w 80cm3 3g
roztworu o steniu 5g/L: na koniec, pamitajc, e gsto wody wynosi
m 1g/cm3, zamiemy wyliczon mas wody na objto:
=
V m
d=
m = V = 5g / L 80cm 3 = 0,005g / cm 3 80cm 3 = V
= 0,4g V= =
m 50g
= 50cm 3
3
korzystajc ze wzoru policzmy kocowe stenie d 1g / cm
masowe roztworu: 8.158.
m 0,4g 0,4g g aby rozwiza to zadanie musimy przyj, e
= = 3
= =2
V 200cm 0,2L L wszystkie roztwory maj gsto zblion do gstoci
8.155. wody, czyli 1g/cm3, wwczas stosunek masowy
czysty rozpuszczalnik moemy potraktowa jako zmieszanych roztworw bdzie rwny stosunkowi
roztwr o zerowym steniu, co pozwoli nam objtociowemu, uyjmy metody krzya:
skorzysta z zalenoci oraz metody krzya 30 30=3
wyprowadzonej w zadaniu 8.134.: 3
15 10 0 = 10 0 30 3 = 27
10
zatem perhydrol naley zmiesza z wod w stosunku
0 15 10 = 5 masowym, czyli take objtociowym rwnym 3 : 27,
zatem roztwr naley zmiesza z rozpuszczalnikiem czyli 1 : 9; obliczmy jak objto wody naley
w stosunku objtociowym rwnym 10 : 5, czyli 2 : 1 zmiesza z 10cm3 perhydrolu:
8.156. 1cm3 perhydrolu 9cm3 wody
czysty rozpuszczalnik moemy potraktowa jako 10cm3 perhydrolu x wody
roztwr o zerowym steniu, co pozwoli nam 10cm 3 9cm 3
x= = 90cm 3
skorzysta z zalenoci oraz metody krzya 1cm 3
wyprowadzonej w zadaniu 8.134.: 8.159.

2 0,5 0 = 0,5 wyznaczmy najpierw mas substancji, znajdujc si
0,5 w 12g 50-procentowego roztworu:
0 2 0,5 = 1,5 m
c p = s 100%
mr
zatem roztwr naley zmiesza z wod w stosunku
objtociowym rwnym 0,5 : 1,5, czyli 1 : 3; cp mr 50% 12g
ms = = = 6g
policzmy z proporcji ile wody naley doda do 6L 100% 100%
roztworu:
nastpnie wyznaczmy mas 30-procentowego kocowa objto roztworu (po dodaniu wody)
roztworu w ktrym znajduje si tyle samo substancji wynosi:
co w 12g roztworu 50-procentowego, czyli 6 gramw: V = 120cm3 + 129cm3 = 249cm3 = 0,249dm3
m stenie molowe roztworu wynosi:
c p = s 100%
mr n 2,16mola mol
cm = s = 3
= 8,67
m 100% 6g 100% Vr 0,249dm dm 3
mr = s = = 20g
cp 30% 8.163.
obliczmy najpierw mas 5cm3 70-procentowego
8.160.
roztworu H2SO4:
kocowa objto roztworu wynosi:
m
V = V1 + V2 = 0,5dm3 + 0,2dm3 = 0,7dm3 d=
V
policzmy ilo substancji znajdujcej si w 0,5dm3
0,1-molowego roztworu: m r = d r V = 1,61g / cm 3 5cm 3 = 8,05g
n nastpnie wyznaczmy mas H2SO4 znajdujc si
cm = s
Vr pocztkowo w roztworze:
m
n s = c m Vr = 0,1mol / dm 3 0,5dm 3 = 0,05mola c p = s 100%
mr
kocowe stenie molowe roztworu wynosi:
n cp mr 70% 8,05g
cm = s =
0,05mola
= 0,0714
mol ms = = = 5,64g
Vr 0,7dm 3
dm 3 100% 100%
wiemy, e roztwr rozcieczono do objtoci 100cm3,
8.161.
zatem moemy w przyblieniu przyj, e dodano do
wyznaczmy najpierw mas substancji, znajdujc si
niego 95cm3 wody, zamiemy t objto na mas:
w 200g 6-procentowego roztworu:
m
m d=
c p = s 100% V
mr
m w = d w V = 1g / cm 3 95cm 3 = 95g
cp mr 6% 200g
ms = = = 12g kocowa masa roztworu wynosi:
100% 100%
m = mr + mw = 8,05g + 95g = 103,05g
nastpnie zamiemy wyznaczon mas MgSO4 na
wyznaczmy kocowe stenie procentowe:
ilo moli:
m 8,05g
mmMgSO4 = 24g + 32g + 4 16g = 120g c p = s 100% = 100% = 7,81%
nMgSO4 = 12g : 120g = 0,1mola mr 103,05g
obliczmy kocowe stenie molowe roztworu: 8.164.
n 0,1mola mol policzmy najpierw ilo substancji znajdujc si w
cm = s = 3
= 0,2 0,25dm3 0,75-molowego roztworu:
Vr 0,5dm dm 3
n
8.162. cm = s
Vr
obliczmy najpierw mas 120cm3 96-procentowego
roztworu H2SO4: n s = c m Vr = 0,75mol / dm 3 0,25dm 3 = 0,1875mola
m korzystajc ze wzoru policzmy w jakiej objtoci
d=
V 0,15-molowego roztworu znajdzie si wyznaczona
m = d V = 1,84g / cm 3 120cm 3 = 220,8g powyej ilo substancji:
n
nastpnie wyznaczmy mas H2SO4 znajdujc si cm = s
pocztkowo w roztworze: Vr
m ns 0,1875mola
c p = s 100% Vr = = = 1,25dm 3
mr c m 0,15mol / dm 3
cp mr 96% 220,8g 8.165.
ms = = = 212g
100% 100% oleum jest to roztwr SO3 w bezwodnym kwasie
zamiemy powyej obliczon mas H2SO4 na ilo siarkowym, skoro jest to roztwr 20-procentowy,
moli: oznacza to, e zawarto SO3 jest rwna 20%, za
mMH2SO4 = 2 1g + 32g + 4 16g = 98g reszt (80%) stanowi czyste H2SO4, policzmy
nH2SO4 = 212g : 98g = 2,16mola najpierw mas H2SO4 i SO3 zawart w 200g roztworu:

ms - dopeni wod do objtoci 100cm3
cp = 100%
mr 8.167.
cp mr rozcieczenie 10-krotne oznacza, e kocowe stenie
80% 200g
m H 2SO 4 = = = 160g jest 10 razy mniejsze od wyjciowego, zapiszmy to w
100% 100% formie rwnania:
c p m r 20% 200g c m1 = 10 c m 2
m SO 3 = = = 40g
100% 100% korzystajc ze wzoru na stenie molowe powysze
wskutek rozcieczania SO3 zawarte w oleum rwnanie moemy zapisa w postaci:
zareaguje wg reakcji: ns n
SO3 + H2O H2SO4 = 10 s
V1 V2
80g 96g
V2 moemy zapisa w postaci:
obliczmy z proporcji ile H2SO4 powstanie w wyniku
V2 = V1 + Vx
reakcji 40g SO3:
80g SO3 96g H2SO4 gdzie Vx to szukana objto wody, ktr naley
doda, podstawiajc:
40g SO3 x H2SO4
ns ns
40g 96g = 10
x= = 48g V1 V1 + Vx
80g
ns ns
masa H2SO4 w kocowym roztworze wynosi: = 10
mH2SO4 = 160g + 48g = 208g 1 1 + Vx
obliczmy jaka masa 20-procentowego roztworu n s + n s Vx = 10n s
bdzie zawieraa 206g H2SO4 1 + Vx = 10
m
c p = s 100% Vx = 9 [dm 3 ]
mr
8.168.
m s 100% 208g 100%
mr = = = 1040g 96-procentowy roztwr H2SO4 ma w przyblieniu
cp 20% gsto rwn 1,84g/cm3, zamiemy podan w
8.166. zadaniu objto roztworu na mas:
wyznaczmy mas molow kwasu solnego: m
d=
mMHCl = 1g + 35,5g = 36,5g V
nastpnie, korzystajc ze wzoru, zamiemy stenie m = d V = 1,84g / cm 3 100cm 3 = 184g
procentowe roztworu na stenie molowe: masa H2SO4 zawarta w 184g 96-procentowego
cp dr 36% 1,18g / cm 3 roztworu wynosi:
cm = = =
100% M 100% 36,5g / mol m
c p = s 100%
36% 1180g / dm 3 mol mr
= = 11,64
100% 36,5g / mol dm 3 cp mr 96% 184g
ms = = = 176,6g
obliczmy ile HCl bdzie si znajdowa w 100cm3 100% 100%
(czyli 0,1dm3) 2-molowego roztworu: za gsto wody przyjmujemy 1g/cm3, zatem masa
n 100cm3 wody wynosi:
cm = s
Vr m
d=
n s = c m Vr = 2mol / dm 3 0,1dm 3 = 0,2mola V
wyznaczmy objto 36-procentowego (czyli 11,64- m w = d w V = 1g / cm 3 100cm 3 = 100g
molowego) roztworu w ktrym bdzie znajdowa si kocowa masa roztworu jest rwna:
policzona wyej ilo substancji: mr = m + mw = 184g + 100g = 284g
n stenie procentowe powstaego roztworu wynosi:
cm = s m
Vr 176,6g
c p = s 100% = 100% = 62,2%
ns 0,2mola mr 284g
Vr = = = 0,0172dm 3 = 17,2cm 3 odczytujemy z tablicy, e roztwr o takim steniu
c m 11,64mol / dm 3
ma w przyblieniu gsto rwn 1,525g/cm3,
zatem do sporzdzenia 100cm3 2-molowego roztworu
zamiemy zatem mas roztworu na objto:
musimy:
- odmierzy 17,2cm3 36-procentowego roztworu HCl
m ms
d= cp = 100%
V mr x
m 284g 30g
V= = 3
= 186,2cm 3 28% = 100%
d 1,525g / cm 150g x
30g
8.9. Zatanie roztworw 0,28 =
150g x
8.169. 42g 0,28x = 30g
1) naley odparowa cz rozpuszczalnika i doda 0,28x = 12g
substancj rozpuszczon x = 42,9g
2) naley odparowa cz rozpuszczalnik 8.173.
8.170. obliczmy najpierw mas substancji zawartej w 5L
obliczmy najpierw ilo substancji zawartej w 200g roztworu o steniu masowym 100g/L:
20-procentowego roztworu: m
m = s
c p = s 100% Vr
mr
m s = Vr = 100g / L 5L = 500g
cp mr
ms = = 40g umy rwnanie okrelajce stenie masowe
100% kocowego roztworu, zakadajc, e x to objto
wiemy, e odparowano 100g wody, zatem kocowa odparowanej wody
masa roztworu wynosi: ms
mr = 200g 100g = 100g =
Vr x
obliczmy stenie procentowe powstaego roztworu:
500
m 40g 250 =
c p = s 100% = 100% = 40% 5x
mr 100g
1250 250 x = 500
8.171.
obliczmy najpierw ilo substancji zawartej w 250cm3 250 x = 750
roztworu o steniu masowym 50g/L: x = 3 [ L]
m 8.174.
= s
Vr obliczmy najpierw ilo substancji zawartej w 200cm3
(czyli 0,2dm3) roztworu o steniu molowym
m s = Vr = 50g / L 250cm 3 = 50g / L 0,25L = 12,5g
0,1mol/dm3:
wiemy, e odparowano 50cm3 wody, zatem kocowa n
objto roztworu wynosi: cm = s
Vr
Vrk = 250cm3 50cm3 = 200cm3 = 0,2L
obliczmy stenie masowe powstaego roztworu: n s = c m Vr = 0,1mol / dm 3 0,2dm 3 = 0,02mola
m 12,5g g umy rwnanie okrelajce stenie molowe
= s = = 62,5
Vrk 0,2L L kocowego roztworu, zakadajc, e x to objto
8.172. odparowanej wody
ns
policzmy mas substancji zawartej w 150g 20- cm =
procentowego roztworu: Vr x
m 0,02
c p = s 100% 2=
mr 0,2 x
cp mr
20% 150g 0,4 2 x = 0,02
ms = = = 30g
100% 100% 2 x = 0,38
umy rwnanie okrelajce stenie procentowe x = 0,19 dm 3
kocowego roztworu, zakadajc, e x to masa 8.175.
odparowanej wody zakadamy, e dodanie substancji nie zmieni w sposb
znaczcy objtoci roztworu, obliczmy najpierw ilo
substancji zawartej w 5cm3 (czyli 0,005L) roztworu o
steniu masowym 2g/L:
ms ns
= cm =
Vr Vr
m s = Vr = 2g / L 0,005L = 0,01g n s = c m Vr = 0,5mol / dm 3 0,25dm 3 = 0,125mola
umy rwnanie okrelajce stenie molowe zamiemy nastpnie mas substancji, ktr dodajemy
kocowego roztworu, zakadajc, e x to masa na ilo moli:
dodanej substancji: mMNaOH = 23g + 16g + 1g = 40g
m +x nNaOH = 10g : 40g = 0,25mola
k = s
Vr umy rwnanie okrelajce stenie molowe
0,01 + x kocowego roztworu:
8= n + n sd
0,005 cm = s
Vr
0,04 = 0,01 + x
0,125mola + 0,25mola mol
x = 0,03 [g ] cm = 3
= 1,5
0,25dm dm 3
widzimy, e masa substancji jest na tyle maa, e nie
spowoduje znacznej zmiany objtoci, zatem 8.179.
zaoenie poczynione na pocztku zadania jest suszne policzmy najpierw mas chlorku sodu znajdujcego
8.176. si w 300g 20-procentowego roztworu:
m
policzmy najpierw mas substancji zawartej w 25g c p = s 100%
10-procentowego roztworu: mr
m cp mr 20% 300g
c p = s 100% ms = = = 60g
mr 100% 100%
cp mr 10% 25g umy rwnanie okrelajce stenie procentowe
ms = = = 2,5g kocowego roztworu, zakadajc, e x to masa
100% 100%
umy rwnanie okrelajce stenie procentowe dodanej substancji:
m + ms
kocowego roztworu: c pk = s 100%
m + m sd mr + ms
cp = s 100%
m r + m sd 60g + m s
28% = 100%
2,5g + 10g 300g + m s
cp = 100% = 35,7%
25g + 10g 60g + m s
0,28 =
8.177. 300g + m s
(w zadaniu zakadamy, e po dodaniu substancji 84g + 0,28m s = 60g + m s
objto roztworu zwikszy si nieznacznie i moemy 24g = 0,72m s
zaniedba ten fakt w obliczeniach) policzmy najpierw
mas substancji zawartej w 250cm3 (czyli 0,25L) m s = 33,3g
roztworu o steniu 10g/L:
m
= s
Vr
m s = Vr = 10g / L 0,25L = 2,5g
umy rwnanie okrelajce stenie masowe
kocowego roztworu:
m + m sd
= s
Vr
2,5g + 10g g
= = 50
0,25L L
8.178.
(w zadaniu zakadamy, e po dodaniu substancji
objto roztworu zwikszy si nieznacznie i moemy
zaniedba ten fakt w obliczeniach) policzmy najpierw
ilo substancji zawartej w 0,25dm3 0,5-molowego
roztworu:

Rozwiazania Chemia Pazdro - Rozsz. 1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Rozwiazania Chemia Pazdro - Rozsz. 1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

+

PENE ROZWIZANIA ZADA Z KSIKI

Autor: Micha Peller

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 1

1.3. Przemiany substancji przedstawiane

+ e) CH4 + O2 CO2 + H2O

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 6

e) 2 CrO3 + 3 C 2 Cr + 3 CO2 1.81.

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 11

metan (CH4): 12u + 4 1u = 16u A b (Pb) = 207 1,66 10 24 g = 3,44 10 22 g

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 14

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 18

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 23

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 29

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 30

0,688 x A r (Hal) = 0,656 y A r (E) dla wartociowoci VII, E2O7

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 38

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 41

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 43

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 44

1 n Cl 2 71 nCuO = 4g : 80g = 0,05 mola

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 55

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 56

1,3 n 2 = 0,35 n 1 szybko reakcji zmaleje 6,25 raza

ktre wzio udzia w reakcji to w2/w1 x, analogiczna [A] K c 0 ,5 0 ,03

0,9x 0,9x 0,81x 2 1 4 8

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 65

x 23g + y 39g = 37,4g to wwczas ilo szukanego przez nas skadnika

(1,763 y 2,254 ) 23 + y 39 = 37,4

16 n 2 = 5,6 wzr na mas molow ma posta:

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 75

rwn 22,4dm3); wyprowadmy ukad rwna, gdzie

m1 = d1 (d 2 d m 2 ) = d1d 2 d1d m 2 ukadamy proporcj:

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 77

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 79

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 82

109,5x + 73y = 7,956 obj. NO, y obj N2O5):

x 0,585 + y 0,369 = 1,24 analogicznie dla siarczanu miedzi(II):

x = 1,06 okrela bdzie mas mieszaniny, a drugie mas

x = 1,5 zNaNO3 [%] = 2,4g : 3g 100% = 80%

1,351 (8 y ) + 1,152y = 10,65 64g 1mol

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 87

(1/2)4/2 = (1/2)2 = iloci pocztkowej (w 4 dniach

produktem tej serii rozpadw jest jdro oowiu-207

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 93

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 94

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 95

natpnie orbitale zapeniaj si po 1 kolejnym trzy niesparowane elektrony

b) zero niesparowanych elektronw

dwa niesparowane elektrony

zero niesparowanych elektronw

zero niesparowanych elektronw

c) 14Si: 3s24p2 jeden niesparowany elektron

dwa niesparowane elektrony

7.16. powoce (jdro elaza zawiera wicej protonw)

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 100

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 103

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 105

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 109

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 112

wody wynosi 1g/cm3 (zatem masa wody to 6000g): 8.50.

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 113

Kopiowanie i rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione 114