HISTORIA CZASY SASKIE

JAN GIEMZA 2E-1

Spis treci:
1. Unia personalna Rzeczypospolitej z Saksoni.
2. Wielka wojna pnocna (1700-1721)
a. Przyczyny
b. Przebieg
c. Skutki
3. Sejm Niemy (1717 r.)
a. Przyczyny zawizania
b. Geneza nazwy
c. Postanowienia Sejmu
4. Podwjna elekcja (1733 r.)
a. Jak doszo do podwjnej elekcji?
5. Przemiany gospodarczo-spoeczne w czasach saskich.
a. Skutki spoeczne panowania Sasw.
b. Skutki gospodarczo-ekonomiczne panowania Sasw.

JAN GIEMZA STRONA 1 2017-10-5

1. UNIA PERSONALNA RZECZYPOSPOLITEJ Z SAKSONI

Unia personalna to zwizek dwu lub wicej pastw osob wsplnego monarchy przy jednoczesnym
zachowaniu odrbnoci instytucji pastwowych.

1696 r. umiera krl Rzeczypospolitej Jan III Sobieski, rozpoczyna si wic ostra
rywalizacja o koron.
Kandydaci:
Jakub syn krla Jana III Sobieskiego. Jego szanse nie zostay wykorzystane, gdy
wdowa po krlu Sobieskim zacza faworyzowa modszego syna, Aleksandra.
Aleksander modszy syn Jana III Sobieskiego. W wyniku konfliktw rodzinnych on
rwnie nie zosta wybrany na krla.
Ksi Conti kandydat Francuzw, ktry rwnie nie zdoa rozstrzygn elekcji na
swoj korzy.
Ksi Fryderyk August z Wettinw elektor Saksonii, zdoby szybko sympati
katolickiej wikszoci (poniewa przeszed na katolicyzm), ale tak naprawd o jego
wyborze na krla Rzeczypospolitej zadecydowaa sia obcego wojska. Fryderyk
August wkroczy na ziemie Rzeczypospolitej wraz z sojuszniczymi wojskami Rosji i
Habsburgw, skaniajc szlacht w ten niezwykle delikatny sposb do uznania jego
wyboru.

1697 r. Fryderyk August Wettin koronuje si na krla Rzeczypospolitej jako August II.

>>> W ten sposb August II, bdc jednoczenie krlem Saksonii i Rzeczypospolitej, zawiza uni
personaln midzy tymi dwoma krajami.

JAN GIEMZA STRONA 2 2017-10-5

2. WIELKA WOJNA PNOCNA (1700-1721)
Wojna toczya si midzy Dani, Rosj, Saksoni a Szwecj.
Na tronie Rzeczypospolitej i Saksonii zasiada August II.
Na tronie Rosji zasiada Piotr I.
Na tronie Szwecji zasiada Karol XII.

PRZYCZYNY

- August II chcia zdoby kolejny elekcyjny tron dla Wettinw. Pocztkowo mia
nadziej, e uda mu si to po wygraniu wojny z Turcj, jednake niekorzystny pokj
nie przynis oczekiwanych przez niego korzyci. Postanowi wic, zamiast
Modawii, zdoby nalece do Szwecji Inflanty.
o Zawiera anty-szwedzki sojusz z Dani i Rosj.
o Chcia do koalicji wcign take Rzeczpospolit, ale pastwo byo zbyt
wyniszczone wojnami, wic szlachta nie zgodzia si. Ponadto, magnatom nie
podobay si denia krla do uzyskania wadzy absolutnej.

PRZEBIEG

1700 r. pocztek wojny jest pocztkowo korzystny dla atakowanych Szwedw.

- Szwedzki krl Karol XII, zmusza Dani do wycofania si z wojny.
- Pokonuje kolejno: Piotra I nad Narw, a nastpnie Augusta II pod Ryg.

August II, uciekajc, chowa si na ziemiach Rzeczypospolitej. W lad za nim podaj

Szwedzi i w ten wanie sposb ziemie polsko-litewskie, chocia nie biorce udziau w
wojnie, staj si gwnym celem dziaa militarnych.

1702 r. klska Augusta II pod Kliszowem i ucieczka wikszoci jego wojsk poza tereny
Rzeczypospolitej staje si powodem, by osabi pozycj krla.

1704 r. Po konfederacji generalnej w Warszawie August II zostaje zdetronizowany, a

elekcja przynosi zwycistwo Stanisawowi Leszczyskiemu, ktrego popar szwedzki krl
Karol XII.

1705 r. Stanisaw Leszczyski zostaje koronowany. Wszelkie jego decyzje bd w dalszym

okresie podporzdkowane polityce szwedzkiej.

Zbuntowali si zwolennicy Augusta II. Zawizali prosask konfederacj w Sandomierzu.

Konfederaci zwrcili si do Rosji i podpisali w Narwie ukad z carem Piotrem I.

1706 r. - bezporedni atak Szwedw na Saksoni, August II zostaje zmuszony do kapitulacji

oraz do zrzeknicia si korony polskiej. Przez kolejne trzy lata na tronie pastwa polsko-
litewskiego zasiada Stanisaw Leszczyski.

1709 r. Krl Szwecji, Karol XII, dy do ostatecznego rozstrzygnicia wojny pnocnej,

wic wyprawia si na Ukrain. Tam zostaje zmiadony przez siy rosyjskie (bitwa pod
Potaw) i jest zmuszony ucieka do Turcji.
- W wyniku tego, zwolennicy Stanisawa Leszczyskiego zostaj wyparci z
Rzeczypospolitej, a August II wraca na tron.

JAN GIEMZA STRONA 3 2017-10-5

SKUTKI

Pokj w Nystad w 1721 r.

- Wzroso znaczenie Rosji.
- Szwecja utracia status europejskiego mocarstwa.
- Rzeczpospolita nie zyskaa nic, nie zaproszono jej nawet na obrady (mimo, i wiksza
cz wojny toczya si na jej terenie!).

Wicej w podrozdziale Spadek midzynarodowego znaczenia Rzeczypospolitej na str. 249.

3. SEJM NIEMY (1717)

PRZYCZYNY ZAWIZANIA SEJMU NIEMEGO

- Po powrocie w roku 1709 na tron August II prbowa narzuci Rzeczypospolitej siln
wadz krlewsk.
- Nie spodobao si to szlachcie, ktra w 1715 r. zawizaa konfederacj generaln w
Tarnogrodzie.
- Walczce strony poprosiy Piotra I o mediacj w rozstrzygniciu konfliktu. Wojska
rosyjskie wkroczyy wic do Rzeczypospolitej i pod ich kontrol zawizano
jednodniowy sejm w Warszawie.

DLACZEGO SEJM NAZWANO NIEMYM?

Carska dyplomacja ustalia warunki pokoju midzy krlem a szlacht. W obawie, eby sejmu
nie zerwano (veto), do gosu nie dopuszczono nikogo poza lektorem czytajcym traktat.

POSTANOWIENIA SEJMU NIEMEGO

- Zwizek midzy Saksoni a Rzeczpospolit mg mie zwizek wycznie unii
personalnej.
- Sascy ministrowie Augusta II nie mogli podejmowa decyzji w sprawach polsko-
litewskich, za Polacy i Litwini w saskich.
- Wadca zosta zobowizany do wycofania swoich wojsk z terenw Rzeczypospolitej.
- Ograniczono szeroki zakres kompetencji hetmanw:
o Odebrano im prawo pobierania podatku na armi.
o Nie mogli podejmowa decyzji w sprawie liczebnoci wojsk i wykorzystywa
go w celach prywatnych.
- Uchwalono stay budet pastwa (10 mln. z) oraz okrelono liczebno wojsk (24
tys.).

JAN GIEMZA STRONA 4 2017-10-5

 4. PODWJNA ELEKCJA (1733 R.)

JAK DOSZO DO PODWJNEJ ELEKCJI?

1733 r. umiera August II Mocny, a w Rzeczypospolitej rozpoczyna si kolejny okres

bezkrlewia. Pocztkowo nasi ssiedzi popierali portugalskiego Emanuela jako kandydata
elekcyjnego. Ostatecznie jednak, francuski wadca Ludwik XV oraz wikszo szlachty i
magnatw popara kandydatur Stanisawa Leszczyskiego. Zrobili to w obawie przed
ingerencj pastw ociennych w sprawy pastwa

Wrzesie 1733 r. krlem Polski zostaje Stanisaw Leszczyski, a jednym z jego gwnych
doradcw Stanisaw Konarski.
- Stanisaw Leszczyski szybko zaplanowa reformy, ktre byy niekorzystne dla
Austrii i Rosji pastw pragncych dobra si nam do skry.

Nasi ssiedzi zrezygnowali z popierania Emanuela na rzecz syna Augusta II Mocnego

ksicia Fryderyka II Augusta.
- Wojska rosyjskie i saskie zajmuj Krakw i umoliwiaj niewielkiej grupie szlachty
wybranie ksicia Fryderyka II Augusta na krla Augusta III Wettina.
- Stanisaw Leszczyski wycofuje si do Gdaska, gdzie bezskutecznie oczekuje
pomocy Francji. W kocu opuszcza kraj.

Niektrzy zwolennicy Leszczyskiego prbowali broni polityczn niezaleno pastwa, zawizujc

konfederacj. Rozbiy ich jednak wojska interwencyjne.

1736 r. Sejm zatwierdzi koronacj Augusta III Wettina, ktrego panowanie przez
najblisze 30 lat byo okresem wyjtkowego bezadu i niemocy wadzy pastwowej. Przez
cay ten okres nie podjto adnej uchway, zerwano wszystkie sejmy.

JAN GIEMZA STRONA 5 2017-10-5

 5. PRZEMIANY GOSPODARCZO-SPOECZNE W CZASACH SASKICH

SPOECZNE SKUTKI PANOWANIA SASW

- Liczba ludnoci zmniejszya si o 25%.

- Rozwarstwienie majtkowe spoeczestwa.
- Rabunki, epidemie i ogromne zniszczenia w kraju.
- Take ludzie mieszkajcy w miastach w wikszoci przypadkw znaleli si przed
obliczem skrajnej biedy i upadku.

GOSPODARCZE I EKONOMICZNE SKUTKI PANOWANIA SASW

- Katastrofa ekonomiczna pastwa.

- Spadek wydajnoci rolnictwa w konsekwencji wyjaowienia le uprawianych ziem.
- Rozwarstwienie majtkowe spoeczestwa.
- Podniesiono wymiar paszczyzny, zmuszano chopw do kupna alkoholu,
sprzedawano ich i zastawiano.
- Rozwijao si sukiennictwo i wkiennictwo w Wielkopolsce.
- W nielicznych majtkach paszczyzn zamieniono na czynsz, wprowadzono nowe
roliny uprawne.

Rzdy Sasw s jedn z gwnych przyczyn upadku Rzeczypospolitej.

JAN GIEMZA STRONA 6 2017-10-5