���������������������������������

�����������������������������������

�����������������������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������������������������������
�������������������������������������������������������������������������������
����������������������������

���������������������������������������������������������������������������
��������������������������������������������������������������������������������
������������������

�����������������������������������������������������������������������������������
��������������������������������������������������������������������������������
���������������������������������������������������������������������������������
������������������������������������������������������������������������������

���������������������������������������������

�����������������������������������������������������������������������������������������������

SPIS TREŚCI
27 Opis DVD
06 Aktualności
Rafał Kocisz
BIBLIOTEKA MIESIĄCA
12 Google Collections Library
– Eleganckie i efektywne kolekcje w Javie
Rafał Kocisz
Kolekcje to nieodłączny element skrzynki narzędziowej każdego
programisty. Jeśli programujesz w Javie i chciałbyś uprościć oraz
zoptymalizować Twój kod odpowiedzialny za obsługę kolekcji, to
trafiłeś na właściwy artykuł. Zapraszamy do lektury!
KLUB TECHNICZNY
16 Połączenie Flex oraz Flash CS3/CS4
– Szybkie tworzenie własnych komponentów
Mateusz Małczak
Poznajemy rozszerzenie dla programu Flash CS3/CS4 pozwalają-
ce na szybkie tworzenie komponentów oraz kontenerów dla fra-
meworka Flex. Wykorzystamy podejście niewymagające znajo-
mości architektury komponentów, a pozwalające znacznie wzbo-
gacić nasze aplikacje.
20 Technologie Progress OpenEdge
– Część 4. Serwer Aplikacji OpenEdge
Piotr Tucholski
Serwer Aplikacji (AppServer) OpenEdge jest potężnym silnikiem
transakcyjnym opartym na nowoczesnych standardach. Zapewnia
bezpieczne zarządzanie b. dużymi transakcjami, niezależność od
interfejsu użytkownika oraz możliwość stworzenia aplikacji zgod-
nej ze standardami architektury zorientowanej na serwisy (SOA).
PROGRAMOWANIE C++
24 Metaprogramowanie
– Algorytmy wykonywane w czasie kompilacji
Robert Nowak
Metaprogramowaniem nazywa się tworzenie programów, które
w wyniku działania dostarczają programów. Metaprogramy sto-
sujemy aby zwiększyć szybkość działania programów oraz ich
czytelność, a także aby unikać powielania kodu, wtedy gdy te sa-
me operacje chcemy wykonać dla grupy typów.
4 12/2009
12/2009 (180)
PROGRAMOWANIE JAVA
28 Przewodnik po SCJP
– Czyli certyfikat z Javy – część 1
Krzysztof Rychlicki – Kicior
Proces zdobywania certyfikatów, potwierdzających umiejętno-
ści z różnych dziedzin wiedzy, stał się jednym z ważniejszych
elementów osobistego rozwoju. Proces ten ma miejsce również
w branży IT; certyfikaty dla programistów (Java lub .NET), admini-
stratorów czy sieciowców (Cisco) można coraz częściej odnaleźć
w CV osób starających się o pracę.
36 BlockingQueue w Javie – Prezentacja interfej-
su BlockingQueue, kilku możliwych jego wyko-
rzystań, oraz słów kilka o programowaniu wielo-
wątkowym w Javie
Dariusz 'Scythe' Wawer
Synchronizowana kolejka to podstawa wielu aplikacji wielowąt-
kowych – prawdopodobnie większość z nas kiedyś taką zaim-
plementowała. Pytanie jednak brzmi: po co? Skoro często war-
to po prostu sięgnąć po gotowe rozwiązanie, takie jak Blockin-
gQueue.
JĘZYKI PROGRAMOWANIA
40 Delphi i C++Builder 2010 – Nowości wprowa-
dzone w Delphi© 2010 i C++Builder© 2010
Bogdan Polak
Środowisko Delphi powstało w roku 1995, C++Builder dwa lata
później. Mimo upływu czasu ich architektura (komponenty VCL,
programowanie wizualne) nadal zapewnia przewagę nad inny-
mi platformami programistycznymi, w obszarze budowy aplika-
cji okienkowych dla systemu Windows.
PROGRAMOWANIE
URZĄDZEŃ MOBILNYCH
46 J2ME: Bluetooth i MMAPI
– Czyli Bluetooth i MMAPI w jednym stali domu
Szymon Ulewicz
Niewiele osób zdaje sobie sprawę z możliwości swoich telefonów
komórkowych. W tym artykule zaznajomimy się z dwiema biblio-
tekami dostępnymi dla platformy J2ME, które posiadają ogrom
możliwych zastosowań.
WARSZTATY
60 Czyń CUDA (część 1) – Architektura
Michał Matuszak, Jacek Matulewski
GPGPU to skrót, który na ustach informatyków pojawia się co-
raz częściej. Oznacza general-purpose computing on graphics
processing units, czyli możliwość przeprowadzania dowolnych
silnie zrównoleglonych obliczeń na procesorach kart graficz-
nych, których spora moc była do tej pory wykorzystywana je-
dynie do generowania grafiki trójwymiarowej, czyli w wielu
przypadkach okazjonalnie.
68 AJAX w jQuery – Jak stworzyć efektowną gale-
rię w AJAX-ie z wykorzystaniem frameworka jQu-
ery cz. 1
Leszek Sewastianowicz
Coraz więcej stron w Internecie wykorzystuje technologię AJAX.
Jej znajomość nie jest już wyjątkowym atutem programisty, a co-
raz częściej jedną z podstawowych umiejętności wymaganych
praco- i zleceniodawców. Można też znaleźć wiele rozwiązań uła-
twiających pisanie programów wykorzystujących AJAX-a. Jed-
nym z nich jest framework jQuery.
EFEKTYWNOŚĆ PRACY
72 Skromny programista
– O nieprzecenianiu własnych możliwości
Michał Bartyzel, Mariusz Sieraczkiewicz
Ponad trzydzieści lat temu Edgar Dijkstra w swoim przemówieniu
The humble programmer stwierdził, że ludzkie czaszki są zbyt ma-
łe, by poradzić sobie z problemami programistycznymi. Zadziwia-
jące jest to, jak praktyczny wydźwięk ma to stwierdzenie.
AKADEMIA UML
76 Liczebności klas uczestniczących w powiązaniach
Szymon Zioło
Określenie liczebności klas biorących udział w powiązaniach na
diagramach klas to jedna z najważniejszych decyzji analitycz-
nych, mająca niebagatelny wpływ na funkcjonalność modelowa-
nego systemu. Zobaczmy więc, jak poprawnie określać liczebno-
ści, aby uniknąć przykrych niespodzianek.
www.sdjournal.org
Miesięcznik Software Developer’s Journal (12 numerów w roku)
jest wydawany przez Software Press Sp. z o.o. SK
Redaktor naczelny:
Łukasz Łopuszański lukasz.lopuszanski@software.com.pl
Projekt okładki: Agnieszka Marchocka
Skład i łamanie:
Monika Grotkowska monika.grotkowska@software.com.pl
Kierownik produkcji:
Andrzej Kuca andrzej.kuca@software.com.pl
Dział produkcji i kolportażu:
Alina Stebakow alina.stebakow@software.com.pl
Nakład: 6 000 egz.
Adres korespondencyjny:
Software Press Sp. z o.o. SK,
ul. Bokserska 1, 02-682 Warszawa, Polska
tel. +48 22 427 36 91, fax +48 22 224 24 59
www.sdjournal.org cooperation@software.com.pl
Dział reklamy: adv@software.com.pl
Obsługa prenumeraty: EuroPress Polska
software@europress.pl
Dołączoną do magazynu płytę CD przetestowano programem
AntiVirenKit firmy G DATA Software Sp. z o.o.
Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie
i na towarzyszących mu nośnikach informacje i programy były
poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności za efekty
wykorzystania ich; nie gwarantuje także poprawnego działania
programów shareware, freeware i public domain.
Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.
Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własności
odpowiednich firm.
Zostały użyte wyłącznie w celach informacyjnych.
Redakcja używa systemu automatycznego składu
Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt:
cooperation@software.com.pl
Druk: Artdruk www.artdruk.com
Wysokość nakładu obejmuje również dodruki. Redakcja nie
udziela pomocy technicznej w instalowaniu i użytkowaniu
programów zamieszczonych na płycie CD-ROM dostarczonej
razem z pismem.
Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma po
innej cenie niż wydrukowana na okładce – bez zgody wydawcy
– jest działaniem na jego szkodę i skutkuje odpowiedzialnością
sądową.
5
 Aktualności
Native Client
jest już częścią Google Chrome
Uruchomienie i wykorzystanie stworzo-
nej przez Google'a wtyczki Native Client
nie należało do spraw prostych – dla-
tego też dla większości użytkowników
możliwość zagrania w Quake czy uru-
chomienie innych obliczeniowo wyma-
gających aplikacji z poziomu przeglą-
darki była jedynie ciekawostką. Być
może teraz się to zmieni – Mountain
View wydało wersję Google Chrome ze
zintegrowanym Native Clientem. Native
Client został po raz pierwszy zaprezen-
towany w grudniu 2008 roku. W czerw-
cu br. osiągnął status platformy dewelo-
perskiej.
Wtyczka pozwala na uruchamianie apli-
kacji webowych z bezpośrednim dostę-
pem do procesora – dzięki temu moż-
liwe będzie uruchamianie w przeglą-
darce bardzo wymagających progra-
mów, np. edytorów wideo czy gier.
Wersja 4.0.220.1 Chrome po raz pierw-
szy wprowadza w edycji dla Windows
Native Clienta – można w niej bez żad-
nych dodatkowych czynności urucho-
mić testowe aplikacje, korzystające z
binarnego kodu. Wprowadzenie wtycz-
ki jako standardowego komponen-
tu Chrome'a dla Windows było możli-
we dzięki szeroko zakrojonym audy-
tom bezpieczeństwa tej technologii.
Oferuje ona mechanizm piaskownicy,
który nie pozwala uruchamianym apli-
kacjom na uzyskanie nieuprawnione-
go dostępu do zasobów systemu ope-
racyjnego. Początkowo implementa-
cja ta miała liczne błędy – ale Google
wezwało czołowych hakerów, aby szu-
kali błędów w tej technologii, oferując
im pokaźne nagrody za odnalezienie
usterek. Ostatecznie wyeliminowano 22
groźne luki, zanim technologię uznano
za bezpieczną.
Mimo to Native Client domyślnie jest
wyłączony w najnowszym Chrome.
Osoby, które chcą poeksperymentować
z tą technologią, powinny skorzystać ze
wskazówek znajdujących się na stronie
wiki projektu.
Oprócz Native Clienta, nowe Chrome
przynosi kilka innych zmian i popra-
wek, m.in. lepsze działanie Omnibok-
sa i trybu Incognito czy umożliwienie
umieszczania przycisków rozszerzeń
na pasku narzędzi. Jak widać, Google
jest coraz bliższe realizacji swojej wizji
uczynienia z przeglądarki superszyb-
kiej platformy uruchomieniowej dla
aplikacji webowych, które w niczym
nie będą ustępowały ich desktopowym
odpowiednikom. Native Client wraz z
wtyczką O3D, pozwalającą na bezpo-
średni dostęp do hardware'u karty gra-
ficznej, pozwolą Chrome na urucha-
mianie nie tylko prostych pakietów
biurowych czy klientów poczty – ale
też np. nieliniowych edytorów wideo
czy gier 3D.
http:/dev.chromium.org
6 12/2009
Barrelfish:
system operacyjny 21-go
wieku rodem z Microsoftu?
W
indows 7 jest takim systemem
operacyjnym, jakim od począt-
ku powinna być Vista. Trudno
jednak nie zauważyć, że wszelkie opisy no-
wości w Windows 7 nie koncentrowały się
tak naprawdę na systemie operacyjnym,
ale na czymś, co z punktu widzenia archi-
tektury oprogramowania jest bez znacze-
nia – interfejsie użytkownika. Redmond
potrafi jednak stworzyć więcej niż cukier-
kowe interfejsy. Jego zespół badawczy za-
prezentował bardzo ciekawy nowy system
operacyjny dla wielordzeniowych maszyn
o nazwie Barrelfish. Nad projektem praco-
wali uczeni z laboratoriów Microsoft Rese-
arch w Wielkiej Brytanii i politechniki w
Zurichu. Efekt ich prac w ogóle nie przy-
pomina Windows – to praktyczne ćwicze-
nie z realizacji koncepcji multikernela – w
którym poszczególne rdzenie procesora są
traktowane jako sieć niezależnych rdze-
ni, podobnie jak to się dzieje w systemach
rozproszonych. Do tej pory w konstrukcji
wielordzeniowych maszyn od Intela, AMD
czy Suna kładło się nacisk na możliwość
dostępu każdego rdzenia do współdzielo-
nej pamięci i rozwijało technologie takie
jak HyperTransport, pozwalające właśnie
na zarządzanie tym procesem. Jednak bez
zastosowania technik programowania rów-
noległego nierzadko okazywało się, że po-
szczególne programy działają wolniej na
procesorach wielordzeniowych, niż na kla-
sycznych jednordzeniowych. Dlatego np.
AMD zaczęło rozwijać techniki tzw. lek-
kiego profilowania (LWP), które pozwalały
na zwiększenie wydajności oprogramowa-
nia na wielordzeniowych maszynach. Jed-
nak zespół badaczy Microsoftu jest zdania,
że to ślepa uliczka. W artykule pt. The Mul-
tikernel: A new OS architecture for scalable
multicore systems (http://www.barrelfish.org/
barrelfish_sosp09.pdf) twierdzą oni, że
przeniesienie tradycyjnych funkcjonalno-
ści systemu operacyjnego na rozproszo-
ny system procesów, które komunikują się
przez przekazywanie wiadomości i w któ-
rym nie zachodzi wymiana danych mię-
dzy rdzeniami na najniższym poziomie,
pozwala na znaczne zwiększenie wydaj-
ności względem dotychczasowych rozwią-
zań. Wszystko to jest też bardziej skalowal-
ne i łatwiejsze w przystosowaniu do roz-
maitych architektur sprzętowych. Zespół
uczonych: Andrew Baumann, Paul Bar-
ham, Pierre-Evariste Dagand, Tim Harris,
Rebecca Isaacs, Simon Peter, Timothy Ro-
scoe, Adrian Schüpbach i Akhilesh Singha-
nia twierdzi, że komputery w coraz więk-
szym stopniu przypominają systemy roz-
proszone i powinny być właśnie w taki spo-
sób programowane. Rozwiązaniem jest Bar-
relfish. Zastępuje on architekturę współ-
dzielonej pamięci znacznie uproszczonym
schematem, w którym każdy rdzeń ma de
facto własny OS i wyłączną dla siebie pa-
mięć. Wszystko, co każdy rdzeń powinien
wiedzieć o innych, pojawia się na wspólnej
dla nich szynie, wyświetlającej wiadomości
otrzymane od rdzeni. Badacze podkreśla-
ją, że konstrukcja taka nie wyklucza dzie-
lenia pamięci pomiędzy rdzeniami, jedy-
nie ustala, że działanie systemu od tego nie
zależy. Trzy fundamentalne założenia Bar-
relfisha to zatem ujawnienie całej komuni-
kacji między rdzeniami, traktowanie sta-
nów jako zreplikowanych, a nie współdzie-
lonych, i uczynienie całej struktury OS-a
neutralną względem architektury sprzę-
towej. Według twórców takie jednordze-
niowe jądra, wdrożone na rozproszonym
systemie, pozwalają na osiągnięcie znacz-
nie większej neutralności względem plat-
formy sprzętowej, niż jest to obecnie. Prze-
nosząc system np. z intelowskiego Xeona
na Niagarę Suna, wystarczy jedynie zmie-
nić sposób połączenia ze sobą poszcze-
gólnych komponentów, bez przeprojekto-
wywania poszczególnych kerneli. Pierw-
szą migawkę systemu Barrelfish twórcy
udostępnili na wolnej licencji BSD. Moż-
na ją pobrać ze strony www.barrelfish.org/
release_20090914.html.
http://www.osnews.com/
http://barrelfish.org/

Programowanie w stylu
Agile coraz popularniejsze.
A
nalityk Forrestera, Dave West, wiesz-
czy zmierzch klasycznych metodologii
oprogramowania, twierdząc, że przy-
szłość należy do podejścia znanego jako Agile. Z
drugiej strony promujący w Australii Agile od kil-
ku lat John Dalton ostrzega przed pochopnym z
niego korzystaniem. Jakie zatem faktycznie Agi-
le ma znaczenie dla deweloperów naszych cza-
sów? Przypomnijmy, że w 2001 roku w Sieci po-
jawił się Manifest Zwinnego Wytwarzania Opro-
gramowania (Agile). Stworzony przez speców od
programowania ekstremalnego i pragmatyczne-
go głosił m.in., że poprzez wytwarzanie oprogra-
mowania oraz pomaganie innym w tym zakresie
odkrywamy lepsze sposoby realizowania tej pra-
cy. W wyniku tych doświadczeń przedkładamy:
jednostki i współdziałania między nimi nad pro-
cesy i narzędzia, działające oprogramowanie nad
dokładną dokumentację, współpracę z klientem
nad negocjację umów, reagowanie na zmiany nad
realizowanie planu. Oznacza to, że wprawdzie
doceniamy to, co wymieniono po prawej stro-
nie, to jednak bardziej cenimy to co wymieniono
po lewej. Podczas swojej sesji na wirtualnej konfe-
rencji w Hewlett-Packard, starszy analityk Forre-
stera Dave West stwierdził, że w tradycyjnym ka-
skadowym podejściu do tworzenia oprogramo-
wania istnieją wyizolowane obszary, w których
realizuje się bardzo specjalistyczne zadania. W
miarę rozwoju firmy, podejście to prowadzi do
coraz większego skupiania się na przechodze-
niu od jednego etapu projektu do kolejnego, co
prowadzi do wzrostu jego złożoności. Efekt jest
przykry – projekt staje się coraz mniej zrozumia-
ły. W sytuacjach, gdy brakuje zrozumienia, odkry-
wamy, że procesy stają się coraz bardziej skompliko-
wane, a to oznacza, że planowanie nie jest możliwe.
Nie możemy w pewnym momencie powiedzieć, żeby
Bob zrobił X, ponieważ nie wiemy czym jest X i nie
wiemy czy Bob nadaje się do zrobienia tego, ponie-
waż za mało wiemy o całym problemie – objaśnił
West. Zdaniem Westa, Zwinne Programowa-
nie jest tym, co może uratować firmy przed za-
gubieniem się w rosnącej złożoności oprogramo-
wania. Nie jest to tylko czcza teza – analityk For-
restera przedstawił dokumentujące to statystyki.
W pierwszym kwartale 2009 roku Forrester py-
tał badane firmy software'owe o używane me-
todologie programowania. 30% respondentów
stwierdziło, że korzysta z Agile. Podobne bada-
nie przeprowadzone dwa lata temu pokazało, że
z praktyk Agile korzystało od 8 do 10% respon-
dentów. West korzystając z tych wyników wyja-
śnia, że można dostrzec zmianę w trajektorii roz-
woju firm. Model specjalizacji pracy zostaje coraz
www.sdjournal.org
częściej odrzucony na rzecz modelu, mówiącego
o regularnym i szybkim dostarczaniu oprogra-
mowania, większym zaangażowaniu klientów
i odmiennej organizacji zespołów. Najtrudniej
za tym nadążyć dużym korporacjom, obawia-
jącym się świata, w którym poszczególne zmia-
ny w projekcie nie są zatwierdzane w trzech ko-
piach przez klientów. Jednak mniejsze firmy czu-
ją się z tym znakomicie, szczególnie, że do dyspo-
zycji mają narzędzia do programowania Agile,
dostarczane przez IBM-a czy HP. Nowy cykl za-
rządzania życiem produktu angażuje też w więk-
szym stopniu analityków biznesowych – prze-
stają być już tylko twórcami dokumentacji, sta-
ją się decydentami, wpływającymi na ostatecz-
ny kształt rozwiązania. West przedstawił final-
nie porady dla dużych firm, które by chciały za-
stosować Agile. Jego zdaniem, należy skupić się
na tych procesach, które można wdrożyć już dzi-
siaj. Niemal jednocześnie w Australii odbywała
się konferencja poświęcona Zwinnemu Progra-
mowaniu. Wystąpił na niej John Dalton, głów-
ny menedżer firmy Sensis. Stwierdził on, że choć
korzyści z programowania Agile stają się coraz
bardziej wyraźne, to nie jest to coś, do czego moż-
na podchodzić zbyt lekko. Jednym z problemów
jest wymóg współdziałania, który dla wielu pro-
gramistów jest wręcz nie do zniesienia. Przyzwy-
czajeni do pracy w izolacji, przed swoimi ekrana-
mi, nagle muszą siedzieć w towarzystwie ubra-
nych w garnitury i krawaty biznesmenów. Kło-
poty sprawia też zmuszenie do współpracy lu-
dzi biznesu. Przyzwyczajeni, że wszystkie trud-
ne kwestie zrzucają na głowy specjalistów od
technologii, nagle odkrywają, że nie mogą po-
zbyć się całej odpowiedzialności. Oznacza to, że
menedżerowie średniego szczebla, muszą znacz-
nie bardziej angażować się we współpracę z dzia-
łami IT niż niegdyś. Jeśli zaś taki menedżer nie
jest zbyt kompetentny w tym co robi, może się
on okazać niezwykle szkodliwy dla całego pro-
cesu. Niemniej Dalton przyznał, że w wielu sy-
tuacjach Agile jest niezastąpione. Wspomniał o
historii firmy Lonely Planet, w której pracował
jako szef działu IT. Objął tę pracę w momencie,
gdy firma przechodziła reorganizację, od niewiel-
kiego wydawcy książek do dużej firmy z branży
turystycznej. Próba stworzenia systemu infor-
matycznego w modelu kaskadowym okazała się
sromotną porażką. Dzięki zastosowaniu praktyk
Agile, które poznał w poprzedniej firmie, Dalton
zdołał szybko przygotować całą niezbędną infra-
strukturę Lonely Planet.
http://itwire.com
http://internetnews.com
Aktualności
Kompatybilne z Windows 7?
Kompatybilne z wersjami 64-bit!
Redmond pokazało, że zależy mu na popu-
laryzacji 64-bitowej wersji swojego najnow-
szego systemu. Zgodnie z informacjami,
które przedstawił na korporacyjnym blogu
Mark Relph, szef zespołu Windows Ecosys-
tem, prawo do korzystania z logo Compati-
ble with Windows 7 otrzymają tylko te pro-
dukty, które będą działać ze wszystkimi
wersjami Windows 7 – w tym z wersjami
64-bitowymi. Procesory 64-bitowe są mon-
towane w większości komputerów dostęp-
nych na rynku. Wciąż jednak znaczna część
użytkowników korzysta z systemów 32-bito-
wych. Powodem są m.in. problemy z opro-
gramowaniem w systemach 64-bitowych
– jakość aplikacji, jak i sterowników jest dla
nich niższa niż dla wersji 32-bitowych. Aby
temu zaradzić, program certyfikacyjny, w
ramach którego producenci sprzętu i opro-
gramowania mogą uzyskać logo Compati-
ble with Windows 7, będzie wymagał pełnej
zgodności produktów także z 64-bitowy-
mi wersjami Windows 7. Jak poinformował
Relph, obecnie już ponad 6000 urządzeń i
aplikacji uzyskało logo zgodności. Ich listę
można obejrzeć na stronie www.readyse-
t7.com. Zawarte są tam też użyteczne wska-
zówki dla deweloperów, które pomogą im
dostosować swoje produkty do wymogów
jakości stawianych przez Redmond.
http:/windowsteamblog.com
Wkrótce ostatnia
beta .NET 4 i Visual Studio 2010
Microsoft udostępnił subskrybentom MSDN
wersję Beta 2 środowiska programistycz-
nego Visual Studio 2010 oraz platformy
.NET Framework 4.0. Beta 2 prawdopodob-
nie będzie już ostatnią przedpremierową
wersją tej rodziny rozwiązań. Wydanie final-
nej wersji planowane jest już bardzo kon-
kretnie – na 22 marca przyszłego roku. Beta
2 oczywiście nie wnosi praktycznie żadnych
nowych funkcji, programiści Microsoftu sku-
pili się teraz na poprawianiu błędów oraz na
podwyższaniu wydajności oraz jakości pro-
duktów. Przy okazji komunikatu o wersji
Beta 2 pojawiły się informacje o edycjach i
cenach nowego Visual Studio 2010. Okazuje
się, że Microsoft ogranicza liczbę edycji pro-
duktu do trzech – Professional (orientacyjna
cena to 799 dolarów bez MSDN i 1199 dola-
rów z subskrypcją), Premium (5469 dolarów)
oraz Ultimate (11,924 dolarów). Wersja Ulti-
mate zawierać będzie wszystkie funkcje
znane obecnie z pakietu Team System, a
wszystkie edycje poza najtańszą Professio-
nal standardowo sprzedawane będą z sub-
skrypcją MSDN. Subskrybenci będą otrzy-
mywać za darmo prawo użytkowania Visual
Studio Team Foundation Server 2010, okre-
śloną liczbę godzin obliczeniowych na plat-
formie Windows Azure i do 40 godzin szko-
leń on-line rocznie. Warto także wspomnieć,
że każdy aktywny subskrybent MSDN na
poziomie Premium w momencie premiery
Visual Studio 2010 zostanie automatycznie
przeniesiony do wyższej edycji.
http://news.zdnet.co.uk/
7
 Aktualności
Moblin: intelowska
wizja telefonu komórkowego
Intel zaprezentował na Intel Develo-
per Forum 2009 nową wersję interfejsu
mobilnego – Moblin 2.1. Interfejs przy-
gotowany został z myślą o nowej gene-
racji urządzeń, które wykorzystując pro-
cesory Intel Atom, będą zarówno wydaj-
nymi komputerami, jak i wszechstron-
nymi smartfonami.
Moblin jest mobilną dystrybucją Linuk-
sa, pierwotnie przygotowywaną z myślą
o netbookach i nettopach (miniatu-
rowe komputery biurkowe). Wraz z
nową wersją oprogramowania, system
zaczyna być też adresowany do użyt-
kowników urządzeń typu MID – sto-
jących na granicy między smartfona-
mi i netbookami/UMPC, wyposażony-
mi w funkcje telefoniczne. Intel planu-
je zastosować telefoniczną wersję syste-
mu Moblin do obsługi platformy Moore-
stown, z procesorami Atom wykonany-
mi w technologii 45nm. Platforma
zakłada sprzętową akcelerację kodowa-
nia i dekodowania wideo oraz oferuje
wsparcie dla łączności Bluetooth, HSPA,
WiMAX i WiFi, nie zabraknie też pozycjo-
nowania przy użyciu GPS-u czy nawet
mobilnej telewizji.
http://www.telepolis.pl
Microsoft i Intel
wprowadzą Silverlighta do Moblina
Microsoft nie ustaje w wysiłkach zmie-
rzających do popularyzacji platfor-
my Silverlight – obecnie najmocniej-
szego konkurenta Flasha firmy Adobe.
Najnowszy pomysł Redmond to przy-
gotowanie implementacji dla stworzo-
nej przez Intela wersji Linuksa dla urzą-
dzeń mobilnych: Moblina. Amerykańska
korporacja porozumiała się z Intelem w
sprawie wprowadzenia Silverlighta do
systemów operacyjnych bazujących na
procesorach Atom. Przede wszystkim
chodzi tu właśnie o platformę Moblin.
Intel oficjalnie poinformował, że Silver-
light będzie działał w Moblinie już na
początku 2010 roku. Pozwoli to na uru-
chamianie interaktywnych aplikacji
webowych w netbookach, smartfonach,
a nawet w komputerach pokładowych
samochodów.
Microsoftowi zależy na tym, aby jego
platforma nie była ograniczona wyłącz-
nie do desktopów i laptopów klasy
PC. Flash zagarnia ponad 95% tego
rynku i pokonanie go konwencjonalny-
mi metodami jest po prostu niemożli-
we. Redmond chce więc znaleźć niszę,
w której wyprzedzi Adobe. Warto rów-
nież pamiętać, że inżynierowie Novel-
la stworzyli otwartą wersję platformy
Silverlight o nazwie Moonlight. Będzie
ona wykorzystywana w klasycznych
dystrybucjach Linuksa. Od 22 wrze-
śnia br. Silverlight jest również oficjal-
nie obsługiwany przez system Windows
Embedded CE.
http://webhosting.pl
8 12/2009
Gartner: za trzy lata
Android numerem drugim
na rynku smartfonów
C
hoć obecnie Android kontroluje za-
ledwie dwa procent rynku smartfo-
nów, to jego perspektywy wzrostu są
znakomite – przynajmniej według prognoz Ke-
na Dulaneya, analityka z firmy badawczej Gart-
ner. Jego zdaniem do 2012 roku mobilny sys-
tem operacyjny Google'a będzie na tym ryn-
ku numerem drugim. Dulaney przewiduje, że
przez najbliższe lata udział Androida w rynku
wzrośnie siedmiokrotnie – podobnie jak to się
stało z iPhonem podczas jego dynamicznego
okresu wzrostu w 2008 roku. Jednak iPhone
nasycił już swoją niszę – tańszy i bardziej róż-
norodny Android może dotrzeć do większej
liczby osób. Analityk Gartnera uważa, że nu-
merem jeden na rynku smartfonów pozostanie
Nokia ze swoim Symbianem, utrzymując wciąż
około 39% rynku. Android uzyska 14,5%, iPho-
ne OS utrzyma się na poziomie nieco poniżej
14%, kolejne miejsca zajmą Windows Mobile
oraz BlackBerry OS (RIM), kontrolując nieco
ponad 12% rynku, a obecne miejsce Androida
zajmie PalmPre, z udziałem na poziomie nie-
co ponad 2%. Jak zatem widać, najwięcej stra-
ci na Androidzie Nokia – której Symbian jest
obecnie instalowany na co drugim sprzedawa-
nym smartfonie. Zdaniem Kena Dulaneya, fiń-
ska firma będzie tracić przede wszystkim naj-
bardziej zaawansowanych użytkowników, któ-
rzy wybiorą Androida ze względu na jego inte-
grację z usługami Google'a i innowacyjne apli-
kacje. Analityk jest przekonany, że system mo-
bilny Google'a rozwija się pod względem tech-
nicznym w szybkim tempie – o ile jego pierw-
sze wydanie, towarzyszące nieudanemu raczej
Ballmer: Microsoft
nie pozbierał się po Viście
S
teve Ballmer, prezes firmy Microsoft, ofi-
cjalnie przyznał, że wydanie Visty źle od-
biło się na dobrym imieniu korporacji i
że firmie nigdy później nie udało się już zatrzeć
złego wrażenia powstałego po premierze syste-
mu. System Windows Vista pojawił się na rynku
w 2007 roku. Od początku krytykowany był on
m.in. za niską wydajność. Według Ballmera, Mi-
crosoft popełnił błąd podczas projektowania Vi-
sty polegający na zwiększeniu bezpieczeństwa
systemu kosztem zmniejszenia kompatybilno-
ści. Prezes Microsoftu wierzy jednak, że repu-
telefonowi G1, było przyjęte raczej chłodno, to
Android 1.5 Cupcake był już całkiem dobrze
przemyślany. Na korzyść Androida ma też dzia-
łać sklep z aplikacjami i łatwe do wykorzysta-
nia środowisko deweloperskie. Przygotowywa-
ne produkty dla konsumentów i biznesu powin-
ny zrobić z Androida dominującą platformę na
rynku mobilnym – stwierdził Dulaney. Jest to
możliwe tak dzięki otwartości tego systemu,
jak i szerokiemu zakresowi urządzeń, na któ-
rych będzie on działał. iPhoneOS można uru-
chomić jedynie na telefonach od Apple'a, tym-
czasem według analityka, w 2010 roku na ryn-
ku będzie około 40 modeli telefonów z Andro-
idem, produkowanych przez największe, od-
noszące sukcesy firmy, takie jak Motorola czy
HTC. A czemu producenci tak chętnie wybie-
rają Androida? Dulaney uważa, że zasługą te-
go jest dobre wyważenie funkcji systemu. Wy-
jaśnia to następująco: telefony z Symbianem
i Windows Mobile są skoncentrowane zdecydo-
wanie na funkcjach komunikacyjnych urządze-
nia, podczas gdy iPhone koncentruje się przede
wszystkim na aplikacjach. Tymczasem Andro-
id bardzo dobrze połączył te obszary, pozwala-
jąc użytkownikom na łatwe wykonywanie czę-
stych operacji, bez konieczności przedzierania
się przez złożone menu i przełączania między
aplikacjami. Idealną implementacją tej kon-
cepcji ma być Cliq Motoroli z interfejsem Mo-
toblur, który bardzo efektywnie radzi sobie
z czynnościami komunikacyjnymi.
http://webhosting.pl
http://heise.de
http://techworld.com
tacja jego firmy poprawi się wraz z wydaniem
Windows 7, do którego uaktualnienie z Visty
powinno być w przeważającej większości przy-
padków bezbolesne i nie wymaga zmian sprzę-
towych. Głosy z Microsoftu mówiące o tym, że
Vista jest produktem nieudanym, słychać już od
jakiegoś czasu. Teraz oficjalnie firma uznała ak-
tualnie jeszcze najnowszy na rynku system za
niewypał. Konto jest więc czyste i przygotowa-
ne na przyjęcie Windows 7, który już niebawem
zajmie miejsce Visty na sklepowych półkach.
http://www.telegraph.co.uk/

Microsoft
Technology Summit 2009
P
od koniec września br. odbyła się
czwarta edycja Microsoft Techno-
logy Summit (MTS). Przez dwa dni
3000 uczestników konferencji miało oka-
zję zapoznać się z najnowszymi produk-
tami Microsoft, jak również wymienić się
opiniami z profesjonalistami oraz mówca-
mi na temat najważniejszych wyzwań sto-
jących przed rynkiem IT.
Microsoft jest obecnie firmą, która na ba-
dania i rozwój przeznacza aż 9,1 miliarda
dolarów, co plasuje nas na pierwszym miej-
scu wśród wszystkich firm informatycznych
na świecie – powiedział Jacek Murawski,
dyrektor generalny Microsoft Polska. –
Nasz przemysł dojrzał. Obecnie nie jest moż-
liwe, aby kilku zapaleńców z setką dolarów
każdy mogło dokonać przełomowego odkry-
cia w IT. Warto zatem stawiać na rozwiąza-
nia oferowane przez duże firmy, które nie bo-
ją się inwestować w badania i rozwój. A Mi-
crosoft się nie boi, czego dowodem są prezen-
towane na MTS rozwiązania. Udowodniły
to już pierwsze sesje konferencji, podczas
których przedpremierowo publicznie za-
prezentowano Windows 7 oraz Windows
Server 2008 R2. Były to najważniejsze se-
sje tegorocznego MTS. Windows 7 to pięk-
ny mechanizm – powiedział Patryk Góra-
lowski z polskiego oddziału Microsoft pod-
czas prezentacji. – Nowy Windows powstał
w oparciu o wyniki analizy opinii użytkow-
ników Windows Feedback Program, który jest
dostępny od momentu pojawienia się na ryn-
ku Windows Vista. Dzięki tej analizie został
stworzony mechanizm, który jest prosty, moc-
ny i elegancki. Prosty w obsłudze i zrozumie-
niu przez użytkownika. Mocny, ponieważ jest
dobrze zorganizowany wewnętrznie i jest w
stanie wykonać wiele różnych zadań jedno-
cześnie. Elegancki, ponieważ jest doskona-
le zaprojektowany i posiada najlepsze cechy
swojego gatunku.
Prezentacja Windows 7 poświęcona by-
ła siedmiu obszarom, które cechują no-
wy system operacyjny, czyli: prostota ob-
sługi, skalowalność do potrzeb użytkow-
nika, bezpieczeństwo użytkownika i jego
zasobów zapisanych w komputerze, mul-
timedialność, wydajność oraz rozwiązania
o charakterze pro-ekologicznym, wspiera-
nie użytkownika w najważniejszych mo-
mentach pracy na komputerze, współpraca
z innymi urządzeniami i starszymi progra-
mami. Każdy z obszarów obejmował omó-
www.sdjournal.org
wienie tych aplikacji wchodzących w skład
Windows 7, które czynią go wyjątkowym
rozwiązaniem.
Doceniają to pierwsi użytkownicy syste-
mu, których w Polsce jest już 300 tysięcy,
choć do oficjalnej premiery pozostało jesz-
cze kilka tygodni. Uczestnicy konferen-
cji mogli przekonać się, jakim udogodnie-
niem w pracy z Windows 7 są takie roz-
wiązania jak Problem Steps Recorder, Win-
dows Troubleshooting Platform, tryb Win-
dows XP czy też BitLocker to Go.
Nie mniej emocjonująca była prezenta-
cja Windows Server 2008 R2, który swo-
je największe możliwości odkrywa w połą-
czeniu z Windows 7. Jedną z takich funk-
cji będzie DirectAccess. Ma ona umożli-
wiać m.in. zdalny, bezpieczny dostęp do
zasobów sieci korporacyjnej spoza firmo-
wego środowiska ITi bez wykorzystania
połączeń tunelowych VPN. Wydarzeniem
drugiego dnia MTS 2009 była możliwość
przetestowania komputera Surface, na
którym jednocześnie może pracować kil-
ku użytkowników i to bez pomocy mysz-
ki czy klawiatury. Wokół niepozornie wy-
glądającego urządzenia gromadzili się pa-
sjonaci IT, którzy na własnej skórze chcie-
li się przekonać, czy to możliwe. Surface
przypomina stolik do kawy, którego blat
jest jednocześnie ekranem oraz interfej-
sem komputera.
Podczas MTS 2009 zaprezentowano
wiele technologii Microsoft, w tym Sea
Dragon do szybkiej obsługi informacji
optycznej, Windows Mobile 6.5 czy Silver-
light 3. Program konferencji oraz jej prze-
bieg, poziom seminariów oraz poszcze-
gólnych warsztatów został bardzo dobrze
przyjęty przez 3000 zarejestrowanych
uczestników MTS, którzy już teraz czeka-
ją na jego kolejną edycję.
http://webhosting.pl
Aktualności
Testowa wersja
Google Web Toolkit 2.0
Popularny webowy framework Google
Web Toolkit jest już dostępny w wersji
2.0. Niestety trochę jeszcze czasu minie,
zanim będzie się nadawał do zastoso-
wań produkcyjnych – wydana wersja
została oznaczona jako Milestone 1, zaś
jej twórcy ostrzegają, że jest pełna uste-
rek. Jednak zainteresowani GWT już teraz
dzięki niej mogą zapoznać się z najważ-
niejszymi innowacjami. Google Web Tool-
kit to de facto skrośny kompilator Javy do
JavaScriptu, który pozwala na tworzenie
AJAX-owych aplikacji, nie wymagając od
dewelopera jakiejkolwiek znajomości tej
technologii. Po napisaniu kodu w Javie,
GWT przetwarza część kliencką na Java-
Script, HTML i CSS, zaś część serwerowa
zostaje skompilowana do serwletu Javy,
gotowego do uruchomienia na serwe-
rze aplikacyjnym. Zaletą takiego rozwią-
zania jest znacznie łatwiejsze wykrywa-
nie błędów, oraz uwolnienie się od zmory
dopasowywania aplikacji do poszczegól-
nych przeglądarek – o wszystko to dba
sam framework. Deweloperzy GWT zde-
cydowali się zmienić w wersji 2 stosowa-
ną terminologię. Tryb hostowany to teraz
tryb deweloperski, a tryb webowy to tryb
produkcyjny. Nowe GWT wykorzystuje w
trybie deweloperskim system wtyczek,
dzięki czemu ten sam plik instalacyjny
może być używany na dowolnej platfor-
mie. Wcześniej debugowanie odbywało
się w specjalnej hostowanej przeglądarce,
teraz będzie to możliwe w normalnych
przeglądarkach – Chrome, Firefoksie
czy Internet Explorerze. Wystarczy tylko
wybrać odpowiednią dla danego brow-
sera wtyczkę. Pojawiła się opcja podzie-
lenia kodu na wiele fragmentów, co ma
przyspieszyć uruchamianie aplikacji, oraz
deklaratywnego budowania interfejsów
użytkownika za pomocą XML-a. Wprowa-
dzono także moduł HtmlUnit do przepro-
wadzania testów, który jest napisany cał-
kowicie w Javie. GWT 2.0 przynosi także
pakietowanie zasobów (ClientBundle).
W wersji 1.4 frameworka wprowadzono
mechanizm ImageBundles, który pozwa-
lał na automatyczne tworzenie sprite'ów
z obrazków. ClientBundle uogólnia tę
technikę na wszelkie zasoby, pozwalając
łączyć w jednym pliku wszelkie zasoby –
w tym pliki tekstowe, XML-owe czy arku-
sze CSS. Pozwala to na znaczne ograni-
czenie liczby połączeń sieciowych gene-
rowanych przez aplikację – co ważne
jest szczególnie dla aplikacji mobilnych.
Dzięki wprowadzonym w architektu-
rze zmianom, GWT 2.0 jest dostarczany
w tym samym pliku dla trzech najważ-
niejszych systemów – Linuksa, Mac OS
X-a i Windows. Całość, wydaną na wolnej
licencji Apache, można pobrać tutaj.
Twórcy projektu proszą jego użytkowni-
ków o zgłaszanie wszelkich napotkanych
problemów.
http://webhosting.pl
http://code.google.com
9
 Aktualności
Google przepłaciło
za YouTube około miliard dolarów...
Gdy w 2006 roku firma Google kupiła YouTu-
be, wielu specjalistów zastanawiało się, co
dokładnie skłoniło internetowego giganta
do wyłożenia tak dużej ilości pieniędzy (1,65
miliarda dolarów). Nie jest bowiem tajemni-
cą, że najpopularniejszy obecnie serwis fil-
mowy nie jest na tyle dochodowym bizne-
sem, by można było w rozsądnym czasie
odzyskać włożone w niego środki. Wiele w
całej sprawie wyjaśniają stenogramy rozpra-
wy sądowej i zeznania Erica Schmidta, pre-
zesa Google. Wiele wskazuje na to, że Eric
Schmidt gotów był zapłacić za 18-miesięczną
firmę tak dużo po prostu po to, by mieć pew-
ność, że ją kupi. Oferta musiała być bowiem
na tyle atrakcyjna, by skutecznie zniechęcić
potencjalnych konkurentów (m.in. Yahoo! czy
Microsoft). Prezes Google przedstawił więc
zarządowi spółki z Mountain View swoje wyli-
czenia dotyczące faktycznej ceny YouTube
(około 600 milionów dolarów) oraz doliczył
do tego bonus, jaki był niezbędny do tego,
by mieć pewność co do kupna. Propozycja
została oczywiście zaakceptowana. YouTube
to spółka z bardzo niskimi dochodami. Jed-
nakże rozwijała się ona niezwykle szybko,
znacznie szybciej niż Google Video. Co więcej,
krążyły pogłoski o tym, że ma zostać sprzeda-
na. Doszliśmy więc do wniosku, że kwota 1,65
miliarda dolarów da nam pewność, że sta-
niemy się współautorami ogromnego suk-
cesu YouTube w przyszłości – stwierdził Eric
Schmidt, odpowiadając na pytania prawnika
Viacom podczas rozprawy sądowej dotyczą-
cej pogwałcenia praw autorskich przez ten
popularny serwis filmowy. Dziś trudno się nie
zgodzić ze słowami prezesa Google. W maju
2006 roku YouTube miał jedynie 12 milionów
unikalnych użytkowników. Dziś, tylko w Sta-
nach Zjednoczonych, liczba ta przekroczyła
już 100 milionów. Co więcej, ówczesną decy-
zję Erica Schmidta popierają liczni specjali-
ści, wśród nich James McQuivey z Forrester
Research. Jego zdaniem, wykupienie YouTu-
be miało dla Google wiele dodatkowych
plusów, m.in. fakt, iż największa strona tego
typu będzie należeć do tej właśnie spółki, a
nie do konkurencji. Jeśli nawet nie uda się
odzyskać włożonych pieniędzy, to i tak, zda-
niem analityka, cała transakcja była opłacal-
na. Z takim twierdzeniem nie zgadza się inny
znawca rynku, Josh Martin z Yankee Group
Research. Uważa on, iż za tak ogromnym
sukcesem YouTube stało to, że użytkownicy
tego serwisu mogli zdobyć dostęp do rzeczy
umieszczonych tam w sposób mogący naru-
szać prawa autorskie. W przypadku gdyby
serwis ten oferował jedynie w pełni legal-
ną zawartość, jego popularność mogła-
by być znacznie niższa. Zgodnie z tą teorią,
taki spadek popularności jest więc możli-
wy w przyszłości. Spory więc trwają, a roz-
strzygnięcie który z głosów jest głosem biz-
nesowego rozsądku jest obecnie niezwykle
trudne, jeśli nie niemożliwe. Czas pokaże, czy
szefowie Google w kolejnych latach wciąż tak
przychylnie będą się wypowiadać o jednej ze
swoich największych inwestycji.
http://www.cnet.com/
10
Flash Player 10.1
5
października br. na konferencji Adobe
MAX 2009 przedstawiony został ofi-
cjalnie Flash Player 10.1. Nowa wer-
sja odtwarzacza trafi jednak nie tylko na desk-
topy – jej głównym celem są urządzenia mobil-
ne. Umożliwia odtworzenie wszelkich mediów
i uruchomienie każdej aplikacji Flash wszystkim
smartfonom (a więc korzystającym z Symbia-
na, Androida, Windows Mobile, webOS-a czy
BlackBerry OS-a) poza iPhonem Apple'a. We-
dług Adriana Ludwiga, menedżera marketin-
gu platformy Flash, już wkrótce udostępniona
będzie deweloperska wersja beta dla Windows,
Mac OS X-a i Linuksa oraz Windows Mobile,
zaś implementacje dla Androida i Symbiana po-
jawią się na początku 2010 roku. Wersja stabilna
10.1 ma pojawić się w pierwszej połowie 2010
roku. Jednocześnie Adobe i RIM, producent po-
pularnych w USA smartfonów BlackBerry, za-
powiedzieli współpracę nad przygotowaniem
wersji Flasha także dla tych urządzeń. W ten
sposób Flash stanie się wszechobecny – jedynie
iPhone'y będą go pozbawione. Nowa wersja śro-
dowiska uruchomieniowego Adobe wprowadza
technologie opracowane w ramach Open Screen
Project, co według Adobe pozwoli na wyświe-
tlanie w przeglądarkach zaawansowanych apli-
kacji i mediów wysokiej rozdzielczości. Two-
rzenie aplikacj na tę platformę ma być łatwiej-
sze dzięki nowemu modelowi programistycz-
nemu, pozwalającemu na łatwe wykorzysta-
nie fragmentów istniejącego kodu. Najważniej-
szą jednak chyba innowacją w 10.1 jest wpro-
wadzenie obsługi sprzętowej akceleracji grafi-
ki, zarówno 2D, jak i 3D oraz strumieni wideo.
Z kolei na urządzeniach mobilnych możliwe bę-
dzie korzystanie w aplikacjach z ekranów doty-
kowych, akcelerometrów i innych specyficznych
Apple skorzysta
na wydaniu Windows 7?
O
czywistym jest, że Microsoft liczy
na duży sukces po wydaniu Win-
dowsa 7. Wygląda jednak na to, że
na to samo liczy... Apple. Użytkownicy zaczy-
nają być zmęczeni Windowsem i bólami gło-
wy, które wywołuje. Widzieliśmy to przy pre-
mierze Visty, XP i innych systemów w przeszło-
ści. Według Crolla, czarę goryczy w użytkowni-
kach systemów Microsoftu ma przepełnić ilość
pracy, jaką muszą wykonać, aby zamienić Win-
dowsa XP na najnowszy Windows 7. Ludzie są
tym zmęczeni i to jest kolejny świetny pretekst,
by sprawdzić Maca – mówi. Kolejną kwestią jest
koszt oprogramowania. Apple do każdego swo-
elementów ich interfejsu. Flash 10.1 ma stać się
także domyślną w branży technologią dostarcza-
nia mediów poprzez streaming HTTP. Zintegro-
wany mechanizm ochrony treści przed pirac-
twem – Adobe Flash Access 2.0 – ma sprawić,
że dostawcy treści będą mogli zaoferować śmia-
ło w Sieci swoje produkcje, bez obawy, że po kil-
ku godzinach pojawią się w serwisach z torren-
tami. Co ciekawe, wydanie Flasha 10.1 spotka-
ło się z aprobatą Microsoftu, próbującego ugrać
choć małą część rynku dla swojego Silverlighta.
Stephanie Ferguson, główny menedżer zarzą-
dzania produktem w Redmond, stwierdziła, że
technologia Adobe Flash będzie kluczowym elemen-
tem nowych telefonów z Windows, pozwalającym
ludziom na cieszenie się atrakcyjnymi grami, filma-
mi i interaktywnymi aplikacjami WWW wszę-
dzie tam, gdzie się udadzą. Nowa wersja Flasha
jest skazana na sukces. W ramach Open Screen
Project działa już 50 największych firm z branży
mobilnej i IT, w tym od niedawna Google. Pene-
tracja rynku desktopów przez technologię Flash
przekroczyła 98%, zaś 40% sprzedawanych te-
lefonów zawiera odtwarzacz Flash Lite. Ponad
70% gier webowych i 75% wideo jest przygoto-
wywanych z wykorzystaniem technologii Ado-
be. Porozumienia, które firma ta zawarła z pro-
ducentami sprzętu, mogą tylko zwiększyć po-
pularność Flasha. Więcej o nowej wersji odtwa-
rzacza Adobe'a można dowiedzieć się na stro-
nie labs.adobe.com/technologies/flashplayer10/.
Z kolei na stronie labs.adobe.com/technologies/
flashplayer10/videos/ dostępne są filmy przedsta-
wiające możliwości Flasha 10.1 na smartfonach
PalmPre i urządzeniach z Windows Mobile.
http://labs.adobe.com
http://eweek.com
jego systemu operacyjnego dołącza darmowy
pakiet aplikacji iLife, podczas gdy użytkowni-
cy Windowsa muszą sami zaopatrzyć się w po-
trzebne oprogramowanie. Wszystko to sprowa-
dza się do tego, że paradoksalnie Apple może
bardziej skorzystać na premierze Windows 7,
niż sam Microsoft. Apple ponadto zaprzecza,
jakoby miało planować obniżki cen, kampanię
reklamową lub inne wydarzenia w odpowiedzi
na wydanie Windows 7. Może to być związane
z analizą przeprowadzoną przez Briana Marshal-
la z firmy Broadpoint.Gleacher, według którego
Windows 7 nie zagrozi pozycji Apple na rynku.
http://www.cnet.com/
12/2009

Czy ORM-y
odejdą wkrótce do lamusa?
S
tephen Schmidt, znany w środowi-
sku programistów Javy autor blo-
ga Code Monkeyism, postawił bar-
dzo kontrowersyjną tezę, która może nie
spodobać się wielu osobom. Jego zdaniem
mapowanie obiektowo-relacyjne (ORM)
wkrótce odejdzie do lamusa, po części za
sprawą coraz silniejszego ruchu NoSQL.
Jak wiadomo, mapowanie obiektowo-rela-
cyjne to odwzorowanie obiektowej archi-
tektury systemu na bazę danych o charak-
terze relacyjnym. Prowadzi to do powsta-
nia wirtualnej obiektowej bazy, do której
można uzyskać dostęp z logiki bizneso-
wej aplikacji.
Na rynku dostępnych jest wiele goto-
wych narzędzi do tego – np. Hiberna-
te dla Javy, ADO.NET Entity Framework
dla języków Microsoftu czy SQLAlchemy
dla Pythona. Jeszcze na początku wieku
ORM-y niepodzielnie królowały w świecie
korporacyjnego oprogramowania. Sam au-
tor kontrowersyjnej tezy o ich zmierzchu
wyjaśnia, że jeszcze pod koniec ubiegłego
stulecia napisał kilka własnych ORM-ów.
Jednak dzisiaj, zdaniem Schmidta, ORM-
y to ułuda. Ich celem miało być szybkie
tworzenie aplikacji i uniknięcie pisania
wielokrotnie powtarzalnego kodu. Jed-
nak przynoszą one problemy, które znacz-
nie przerastają oferowane przez nie korzy-
ści. Główny problem to wydajność – nikt
nie chce zaglądać do logów Hibernate SQL
z tego powodu, pisze Schmidt, ponieważ
gdyby zobaczyć na własne oczy kwerendy
przez ten ORM generowane, to mogłoby
się to źle skończyć.
Jak napisał niedawno na swoim blogu
niejaki Aldo z Nowej Zelandii, głównym
powodem dla którego się korzysta z ORM-
ów, jest magiczna fraza niezgodność impe-
dancji (ang. impedancy mismatch), za co
winę ponosi sama koncepcja języka zapy-
tań, zakładająca brak algorytmicznej uni-
wersalności.
Jednak czy takie magiczne myślenie ma
sens? Aldo pisze, że zależy to od tego, w ja-
ki sposób i jak często abstrakcje nawala-
ją – a w wypadku ORM-ów dzieje się to
nader często. Można wykorzystać ORM-a
i myśleć na poziomie obiektowym, ale kie-
dy trzeba zrobić cokolwiek bardziej skom-
plikowanego, np. zoptymalizować kweren-
dę, to znów wracamy do krainy tabel i klu-
czy zewnętrznych. ORM-y nie rozwiązują
www.sdjournal.org
problemu niezgodności impedancji, lecz
tylko odsuwają go w czasie. Schmidt uwa-
ża, że choć programistom się wydaje, że
ORM-y działają, to wcale tak nie jest. Cią-
gle rzucają wyjątki. Według niego, w Hi-
bernate nieustannie ma się do czynienia
z wyjątkami inicjalizacji w najbardziej nie-
szczęśliwych okolicznościach tylko dlate-
go, że programista poczynił złe założenia
co do sesji i zakresu. Takie problemy trud-
no nie tylko naprawić, ale w ogóle je zlo-
kalizować.
Może jeszcze wyżej opisane problemy
nie byłyby zabójcze dla ORM-ów, ale po-
jawienie się NoSQL-owych hurtowni da-
nych marginalizuje w programowaniu dla
dużego biznesu wykorzystanie mapowa-
nia obiektowo-relacyjnego. Jest to efektem
wykorzystania coraz większej liczby języ-
ków w biznesie – współczesny programi-
sta staje się poliglotą, który wykorzystuje
takie akurat narzędzia, jakie najlepiej na-
dają się do rozwiązania problemu. W tej
sytuacji wprowadzanie danych do hurtow-
ni poprzez ORM-y staje się znacznie trud-
niejsze. Schmidt proponuje, aby przy roz-
poczęciu pracy nad nowym projektem za-
trzymać się i zastanowić, czy napraw-
dę potrzebujemy ORM-a. Cache'owanie
w XML-u czy JSON jest efektywniejsze niż
cache'owanie obiektowe, za pomocą które-
go można nieco przyśpieszyć ORM-y. A je-
śli już potrzeba prawdziwego cache'owania
obiektowego, to Schmidt poleca zaintere-
sować się takimi rozwiązaniami jak ehCa-
che czy Terracota.
Z kolei aby uniknąć wielokrotnego pi-
sania tego samego kodu, warto sięgnąć do
Data Access Object, komponentów, które
dostarczają jednolitego interfejsu do ko-
munikacji między aplikacją a bazą danych
i mają dobrą implementację CRUD (Create
Retrieve Update Delete). Tutaj Schmidt po-
leca np. Spring JDBC i język Scala. Dobre
DAO, zdaniem blogera, dostarcza wszyst-
kich niezbędnych operacji bazodanowych
przy znacznie mniejszej ilości czarowania,
niż robią to ORM-y.
http://webhosting.pl
http://codemonkeyism.com
http://hatfulofhollow.com
http://nearinfinity.com
Aktualności
Lucene 2.9: wyszukiwanie
prawie w czasie rzeczywistym
Znaczący skok w numeracji wersji pocią-
gnął za sobą znaczące zmiany w popular-
nej bibliotece Lucene. Koszt ich wprowa-
dzenia jest jednak dość wysoki: zerwanie
pełnej kompatybilności ze starszymi wersja-
mi. Apache Lucene to wolna i otwarta biblio-
teka Javy, która pozwala na efektywne indek-
sowanie i przeszukiwanie informacji teksto-
wych, niezależnie od ich formatu. Stanowi
bazę dla licznych wyszukiwarek interneto-
wych, wykorzystywana jest także przez więk-
sze witryny do realizacji lokalnych wyszuki-
wań. Po ponad pół roku prac od wydania
wersji 2.4.1, rozwijający Lucene zespół dewe-
loperski wydał wersję 2.9 – jest ona przy-
gotowaniem do całkowicie odświeżonego
wydania Lucene 3.0, które będzie wymagał
Javy 1.5 (obecnie projekt działa jeszcze z Javą
1.4). W odsłonie 2.9 wprowadzono około
setki zmian względem poprzedniej wersji,
z czego 36 to nowe elementy funkcjonal-
ności. Wśród tych ostatnich warto wymie-
nić wprowadzenie do IndexWritera wyszuki-
wania prawie w czasie rzeczywistym, odręb-
nych wyszukiwań i cache'owania na każdy
segment, nowych typów kwerend, ulepszo-
nych wieloznaczników, lepszej obsługi Uni-
code, wysokowydajnej obsługi pól nume-
rycznych, nowego silnika parsowania oraz
nowych analizatorów dla języków Wscho-
du: arabskiego, perskiego i mandaryńskiego.
Deweloperzy Lucene zalecają, aby nie prze-
nosić na siłę starych aplikacji na Lucene 2.9,
ale przebudować je od podstaw, głównie ze
względu na wspomniane wcześniej zerwa-
nie kompatybilności z poprzednimi wersja-
mi biblioteki.
http://apache.org
Nowy Google AdSense:
większe reklamy na komórkach
Nowa generacja reklam w każdej chwili może
zawitać na nasze komórki. Wszystko przez
zmiany, jakie Google wprowadził do projek-
tu AdSense. Do tej pory ten serwis reklamo-
wy był w stanie wyświetlać jedynie niewiel-
kie, proste reklamy za pośrednictwem stron
internetowych przeznaczonych na tele-
fony komórkowe. Wszystko zawierało się
w tekście lub obrazku o niewielkich rozmia-
rach. Google postanowiło iść krok naprzód,
wykorzystując duży potencjał nowocze-
snych smartphonów. Nowy AdSense wyko-
rzystuje zmodyfikowany kod JavaScript,
który został zoptymalizowany dla współcze-
snych urządzeń mobilnych obsługujących
w pełni przeglądarki HTML. Nowy serwis
reklamowy umożliwia wyświetlanie nowo-
czesnych reklam w formatach odpowiada-
jących najpopularniejszym rozmiarom ekra-
nów sprzedawanych dziś smartphonów.
Google zapewnia, że nowa usługa została
zoptymalizowana tak, by nie wymagała od
użytkowników ściągania zbyt dużej ilości
danych. W najbliższym czasie więc użytkow-
nicy smartphonów spodziewać się mogą
większych i, na niektórych witrynach, zapew-
ne bardziej natarczywych reklam...
http://www.dobreprogramy.pl
11
 Biblioteka miesiąca
Google
Collections Library
Eleganckie i efektywne kolekcje w Javie
Kolekcje to nieodłączny element skrzynki narzędziowej każdego
programisty. Jeśli programujesz w Javie i chciałbyś uprościć oraz
zoptymalizować Twój kod odpowiedzialny za obsługę kolekcji, to
trafiłeś na właściwy artykuł. Zapraszam do lektury!
Dowiesz się:
• Co oferuje biblioteka Google Collections Li-
brary i dlaczego warto jej używać.
• Jak można ją wykorzystać w praktyce.
Poziom
trudności
W
dzisiejszych czasach, kiedy progra-
mowanie często polega na składa-
niu aplikacji z gotowych klocków,
a budowane programy są coraz bardziej i bar-
dziej złożone, zestaw podstawowych klas kolek-
cji jest elementem absolutnie podstawowym i
nieodzownym. Z tego względu kolekcje stały
się integralnym składnikiem bibliotek standar-
dowych nowoczesnych języków programowa-
nia. Java nie jest w tym przypadku wyjątkiem.
Standardowy pakiet Java Collection Frame-
work to solidny zestaw kontenerów ogólnego
użytku i pomimo tego, że został on zaprojekto-
wany i zaimplementowany kilkanaście lat temu
– ciągle jest z powodzeniem stosowany. Jednak-
że, użytkownicy JCF mogą od czasu do cza-
su odnieść wrażenie, że pewne operacje na ko-
lekcjach można by wykonywać nieco prościej,
szybciej i efektywnej. Do tego samego wnio-
sku doszli dwaj pracownicy firmy Google: Ke-
vin Bourrillion oraz Jared Levy. Co więcej, na
myśleniu się nie skończyło. W efekcie prac tych
dwóch panów powstała biblioteka Google Col-
lections Library, stanowiąca świetne uzupełnie-
nie i rozszerzenie pakietu Java Collection Fra-
mework. W niniejszym artykule przedstawię
pokrótce genezę tej biblioteki, opiszę jej pod-
stawowe składniki i pokażę jak można zastoso-
wać ją w praktyce.
12
Powinieneś wiedzieć:
• Jak programować w języku Java.
• Solidne podstawy biblioteki Java Collection
Framework.
Przegląd możliwości
Pisząc w największym możliwym skrócie, Go-
ogle Collection Library to zestaw nowych in-
terfejsów kolekcji, ich implementacji oraz klas
pomocniczych. GCL należy postrzegać jako
bibliotekę stanowiącą rozszerzenie Java Col-
lections Framework. Poniżej przedstawio-
na jest lista najbardziej kluczowych składni-
ków GCL:
• Nowe interfejsy kolekcji: Multimap,
Multiset oraz BiMap.
• Wysoko wydajne, niemodyfikowalne (ang.
immutable) implementacje standardowych
klas kolekcji JCF, np. ImmutableSet.
• Użytkowe klasy Lists, Sets oraz Maps,
wspomagające pracę ze standardowymi
kontenerami biblioteki JCF.
• Użytkowe klasy Iterators i Iterables
zawierające zestawy statycznych metod
operujących na interfejsach Iterator
i Iterable.
• Klasa Ordering, czyli znacznie ułatwiająca
operacje sortowania obiektów według wie-
lu, potencjalnie złożonych kryteriów.
• Szereg dodatkowych udogodnień związa-
nych z obsługą kontenerów w języku Java.
W kolejnych podpunktach przyjrzymy się
składnikom GCL wymienionym w pierw-
szych pięciu punktach powyższej listy.
Multimap, Multiset oraz BiMap
Multimap, Multiset i BiMap to nowe interfejsy
kolekcji wprowadzone w ramach Google Col-
lections Library. Interfejs Multimap (wielomapo-
wanie) określa kontener podobny do Map (mapo-
wanie) z JCF, z tą jednak różnicą, że potrafi on
łączyć wiele wartości z jednym kluczem. Dla
przykładu, jeśli użytkownik biblioteki dwu-
krotnie wywoła metodę put(K, V) na konte-
nerze typu Multimap, przy czym klucz (K) za
każdym razem będzie taki sam, zaś wartości
(V) będą różne, to w rezultacie kontener bę-
dzie zawierał odwzorowania klucza K do oby-
dwu wartości. W przypadku kontenerów ty-
pu Multimap metoda get() zwraca kolekcję za-
wierającą wszystkie wartości powiązane z zada-
nym kluczem:
Collection<V> get(K key);
GCL dostarcza cały szereg implementacji in-
terfejsu Multimap : ArrayListMultimap,
ForwardingMultimap, HashMultimap,
ImmutableListMultimap, ImmutableMultimap,
ImmutableSetMultimap, LinkedHashMultimap,
LinkedListMultimap, TreeMultimap.
Interfejs Multiset (wielozbiór) definiuję ko-
lekcję, która zachowuje się podobnie jak Set
(zbiór) z JCF, aczkolwiek pozwala na dupli-
kację elementów. Powtarzające się elementy
wielozbioru, zwane są wystąpieniami zaś su-
maryczna ich liczba określana jest jako licznik
wystąpień. Kontener typu Multiset jest w sta-
nie przechować maksymalnie Integer.MAX_
VALUE wystąpień danego elementu. Interfejs
ten dostarcza oczywiście szereg odpowiednich
metod, np. count() zwracającą licznik wystą-
pień dla zadanego obiektu. GCL dostarcza na-
stępujące implementacje interfejsu Multiset:
ConcurrentHashMultiset, EnumMultiset,
ForwardingMultiset, HashMultiset,
ImmutableMultiset, LinkedHashMultiset,
TreeMultiset. Interfejs BiMap (mapowanie
dwukierunkowe) definiuje kolekcję-mapowa-
nie, w które gwarantuje unikalność zarówno
kluczy jak i wartości. Dzięki temu mapowa-
nie dwukierunkowe wspiera tzw. widok od-
12/2009
 Google Collections Library

wrotny, w którym wartości mapowania stają
się kluczami zaś klucze – wartościami:
BiMap<V,K> inverse();
GCL dostarcza następujące implementacje
interfejsu BiMap : EnumBiMap, EnumHashBiMap,
HashBiMap oraz ImmutableBiMap.
Na Listingu 1 przedstawione są przykłado-
we przypadki użycia przedstawionych powy-
żej trzech nowych typów kolekcji. W przypad-
ku wielomapowania warto zwrócić uwagę na
to, jak można dodawać różne wartości dla tego
Listing 1. Proste przypadki użycia kontenerów Multimap, Multiset i BiMap
samego klucza. Multiset to idealna kolekcja do
budowania histogramów, więc wykorzystałem
ją w celu zliczania wystąpień znaków zawar-
tych w argumentach przekazanych z linii pole-
ceń. BiMap z kolei został użyty jako słownik, któ-
ry można odpytywać w dwie strony.
Kolekcje niemodyfikowalne
Często zdarza się, że wiemy z góry, jaka będzie za-
wartość danego kontenera (np. tuż po jego stwo-
rzeniu wypełniamy go specyficznym obiektami)
i chcielibyśmy aby reszta naszego programu trak-
towała go jako byt niemodyfikowalny (ang. im-
mutable). Stałość obiektu to bardzo ważny idiom
programistyczny (bardzo ciekawa dyskusja na
ten temat przedstawiona jest w świetnej książce
p.t. Effective Java, 2nd Edition). JCF udostępnia
specjalne opakowania na kolekcje, które czynią je
niemodyfikowalnymi, aczkolwiek zarówno efek-
tywność jak i wygoda związana z ich używaniem
pozostawiają wiele do życzenia. GCL oferuje w
zmian specjalizowane, niemodyfikowalne kolek-
cje, które są znacznie prostsze w użyciu, szybsze
i zużywają mniej pamięci. Listing 2 przedstawia
typowy przykłady wykorzystania niemodyfiko-
walnego zbioru liczb całkowitych w stylu JCF.
Kontrprzykład opary na GCF mieści się w
dwóch linijkach kodu:

import com.google.common.collect.*; public static final ImmutableSet<Integer>

import java.util.List; MY_HAPPY_NUMBERS
public class GclListing1 { = ImmutableSet.of(0, 1, 3, 7, 13, 44);
public static void main(String[] args)
{ Komentarz porównujący te dwa fragmenty ko-
Multimap<String,Integer> mmap = ArrayListMultimap.create(); du wydaje się być zbyteczny... GCF udostępnia
mmap.put("odd", 1); cały szereg niemodyfikowalnych kontenerów,
mmap.put("odd", 3); pełna ich lista jest dostępna w dokumentacji
mmap.put("odd", 5); API biblioteki (patrz: ramka W sieci).
mmap.put("odd", 7);
mmap.put("even", 2); Klasy użytkowe:
mmap.put("even", 4); Lists, Sets i Maps
mmap.put("even", 6); Trzy użytkowe klasy wymienione w tytule niniej-
mmap.put("even", 8); szego podpunktu oferują zestawy statycznych
System.out.println(mmap); metod służących przede wszystkim do tworzenie
System.out.println(mmap.get("even")); i manipulacji obiektami kolekcji typu List, Set i
Multiset<Character> histogram = HashMultiset.create(); Map. Przeznaczenie tych klas najłatwiej będzie po-
for(String arg : args) kazać na praktycznym przykładzie. Spójrzmy za-
for(int i=0; i<arg.length(); ++i) tem na Listing 3. W pierwszej linijce przedstawio-
histogram.add(arg.charAt(i)); nego Listingu konstruujemy nową listę obiektów
System.out.println(histogram); typu String. Warto w tym miejscu zauważyć jak
BiMap<String,String> en2PlDict = HashBiMap.create(); bardzo uproszczony jest ten proces dzięki zasto-
en2PlDict.put("bird", "ptak"); sowaniu metody Lists.newArrayList(...).
en2PlDict.put("sky", "niebo"); W dalszej kolejności wykorzystujemy algorytm
en2PlDict.put("star", "gwiazda"); Lists.transform(...) w celu przekształcenia
en2PlDict.put("bell", "dzwon"); zadanej listy zgodnie z przekazanym obiektem
en2PlDict.put("tree", "drzewo"); funkcyjnym. W naszym przypadku przekształ-
en2PlDict.put("gate", "brama"); camy listę napisów na listę odpowiadających im
en2PlDict.put("house", "dom"); wartości numerycznych. Miłym dodatkiem w
System.out.println(en2PlDict); bibliotece GCL jest klasa Joiner, która pozwa-
System.out.println(en2PlDict.inverse()); la w łatwy sposób przekształcać zadany kontener
} w pożądany napis. Po uruchomieniu programu
} przedstawionego na Listingu 3 otrzymamy na-
stępujący wynik:
Listing 2. Typowy przykład wykorzystania niemodyfikowalnego zbioru liczb całkowitych w stylu JCF
public static final Set<Integer> MY_HAPPY_NUMBERS; 3, 5, 7
static {
Set<Integer> set = new HashSet<Integer>(); W klasach Lists, Sets i Maps znaleźć można ca-
set.add(0); ły szereg operacji ułatwiających życie programi-
set.add(1); sty pracującego z kontenerami w Javie – zain-
set.add(3); teresowanych Czytelników odsyłam do doku-
set.add(7); mentacji API biblioteki (patrz: ramka W sieci).
set.add(13);
set.add(44); Klasy użytkowe:
MY_HAPPY_NUMBERS = Collections.unmodifiableSet(set); Iterators i Iterables
} Na nieco podobnej zasadzie jak w przypad-
ku klas użytkowych opisanych w poprzednim

www.sdjournal.org 13
 Biblioteka miesiąca

podpunkcie, klasy Iterators i Iterables Klasa Ordering klasę Ordering. Szczególną uwagę proponuję
z biblioteki GCL udostępniają szereg metod Klasa Ordering jest jednym z ciekawszych roz- zwrócić na dwie ostatnie linijki tego przykła-
– tym razem odpowiedzialnych za uprosz- wiązań zaaplikowanych w GCL. Pozwala ona du, a w szczególności na fragment:
czenie procesu iteracji po kolekcjach elemen- w łatwy i efektywny sposób łączyć różne kom-
tów. Spójrzmy zatem na Listing 4, który za- paratory w celu wykonywaniu elastycznych po- ordering = ordering.reverse().compound(firs
wiera próbkę możliwości zastosowania klasy równań elementów przechowywanych w kon- tNameComparator);
Iterables. tenerach. Załóżmy, że mając prostą (a wręcz
Tym razem wykorzystujemy statycz- podręcznikową) klasę Person (patrz: Listing 5) W tym miejscu tworzymy uszeregowanie
ną metodę filter(), która filtruje zada- chcielibyśmy mieć możliwość uszeregowania odwrotne do istniejącego i dodatkowo, przy
ną kolekcję i zwraca drugą kolekcję, w któ- obiektów tej klasy w kontekście poszczególnych pomocy metody compound, dołączamy do
rej wszystkie obiekty spełniają zadany pre- jej składowych pól. Zadanie to można bardzo ła- niego drugi komparator, który będzie brany
dykat. Oprócz operacji filtrowania, klasa two zrealizować przy pomocy GCL. Spójrzmy pod uwagę w sytuacji, gdy pierwszy kompa-
Iterables pozwala wykonywać łączenie ko- na Listing 6. rator stwierdzi iż obiekty są identyczne.
lekcji (concat), wyszukiwanie elementów W pierwszej kolejności tworzymy listę Jako pożyteczne zadanie dla dociekliwych
w kolekcji (find), zliczanie elementów w ko- obiektów klasy Person. Następnie konstruuje- Czytelników pozostawiam rozpisanie sobie na
lekcji (frequency) i wiele, wiele innych. Po- my instancje dwóch komparatorów: pierwszy kartce jak będzie wyglądać wyjście przedstawio-
dobnie działa klasa Iterators – tyle, że za- z nich porównuje obiekty według nazwiska zaś nego programu, a następnie uruchomienie go
miast obiektów typu Iterable przyjmuje drugi – według imienia danej osoby. Ostatnie na komputerze i zweryfikowanie wyników.
obiekty typu Iterator. dwie linijki pokazują jak można wykorzystać
Podsumowanie
Listing 3. Przykład wykorzystania klasy Lists W ramach podsumowania niniejszego artyku-
łu przedstawię główne powody, które (w mojej
import com.google.common.base.Function; opinii) sprawiają, że Google Collection Library
import com.google.common.base.Joiner; to rozwiązanie godne ze wszech miar uwagi:
import com.google.common.collect.Lists;
import java.util.List; • Dojrzałość: w momencie pisania niniej-
public class GclListing3 { szego tekstu GLC dostępna jest w wer-
public static void main(String[] args) sji 1.0 RC3 i z tego co obiecują autorzy
{ – na tym etapie interfejs biblioteki jest
List<String> strList = Lists.newArrayList("3", "5", "7"); już bardzo stabilny. Interfejs ten będzie
List<Integer> intList = Lists.transform(strList, new Function<String, zamrożony w momencie gdy biblioteka
Integer>() { oznaczona będzie wersją 1.0.
public Integer apply(String from) { • Stabilność i niezawodność: niewiele jest
return Integer.parseInt(from); na świecie miejsc, w których bibliote-
} ka kontenerów możne być tak dobrze
}); przetestowana jak w Google; korzystając
System.out.println(Joiner.on(", ").join(intList)); z GCL mamy pewność, iż rozwiązanie
} to zostało intensywnie zweryfikowane
} w najbardziej ekstremalnych warunkach
z możliwych (przetwarzanie olbrzymich
Listing 4. Przykład wykorzystania klasy Iterables ilości danych w przeróżnych konfigura-
import com.google.common.base.Joiner; cjach), a przy jego projektowaniu, budo-
import com.google.common.base.Predicate; waniu i optymalizowaniu brali udział
import com.google.common.collect.*; najlepsi specjaliści z branży.
import java.util.List; • Spójność z JCF: w odróżnieniu od innych,
public class GclListing4 { podobnych rozwiązań (np. Jakarta Com-
public static void main(String[] args) { mons Collections) GLC zachowuje peł-
List<String> names = Lists.newArrayList( ną kompatybilność z Java Collection Fram-
"Ola", work – stanowi niejako naturalne rozsze-
"Agnieszka", rzenie tej biblioteki i kontynuację filozofii,
"Monika", którą zapoczątkowali inżynierowie Sun'a.
null); W szczególności – obsługa typów uogól-
Iterable<String> filtered = Iterables.filter( nionych (ang. generics) jest w GCL zaimple-
names, new Predicate<String>() { mentowana w identyczny sposób jak w JCF.
public boolean apply(String input) { • Lekkość, niezależność i elastyczność: pacz-
return input == null || input.startsWith("O"); ka z biblioteką waży około 500kB, przy
} czym GCL jest rozwiązaniem niezależ-
}); nym (nie wymaga instalacji 15 innych bi-
bliotek od Google...) i elastycznym (łatwo
System.out.println(Joiner.on(" and ").useForNull("Rafal").join(filtered)); dopasować je do swoich potrzeb).
} • Dokumentacja: jest pełna i profesjonal-
} nie przygotowana. Gorąco polecam jej
przeczytanie – chociażby w celu zapo-

14 12/2009
 Google Collections Library

znania się ze wszystkim komponentami przez Google. W momencie pisania tego arty- dobrze współpracuje z Guava i równoległe ko-
dostępnymi w ramach GCL. kułu Guava składa się z trzech pakietów: rzystanie z tych dwóch rozwiązań daje bar-
• Licencja: Apache License 2.0, która daje dzo dobre efekty. Jednakże jest to temat na od-
możliwość wykorzystania GCL w komer- • com.google.common.primitives dzielny artykuł, który w niedługim czasie Czy-
cyjnych projektach bez żadnych ograniczeń. • com.google.common.io telnicy SDJ będą mogli przeczytać na łamach
• com.google.common.util.concurrent kolumny Biblioteka Miesiąca. Na ten moment
Co więcej – według zapowiedzi autorów, Go- zachęcam do eksperymentów z Google Collec-
ogle Collection Library stanie się w niedługim Google Collection Library ma zostać dołączo- tion Library i dziękuję za czas poświęcony na
czasie częścią bibliteki Guava – łączącej w so- na do tego grona w momencie uzyskania statu- przeczytanie powyższego tekstu.
bie cały szereg użytecznych bibliotek i kom- su pełnej wersji 1.0 i zamrożenia API. Na ten
ponentów ogólnego użytku wypracowanych moment wiadomo już jednak, że GCF bardzo RAFAŁ KOCISZ
Pracuje na stanowisku Dyrektora Technicznego
w firmie Gamelion, wchodzącej w skład Grupy
W Sieci BLStream. Rafał specjalizuje się w technologiach
• http://code.google.com/p/google-collections/ – strona domowa Google Collection Library związanych z produkcją oprogramowania na plat-
• http://google-collections.googlecode.com/svn/trunk/javadoc/index.html?http://google-collectio formy mobilne, ze szczególnym naciskiem na two-
ns.googlecode.com/svn/trunk/javadoc/com/google/common/collect/package-summary.html – rzenie gier. Grupa BLStream powstała, by efektyw-
dokumentacja API biblioteki GCL niej wykorzystywać potencjał dwóch szybko roz-
• http://www.javalobby.org/articles/google-collections/ – wywiad z autorami GCL przedstawiają-
wijających się producentów oprogramowania –
cy genezę biblioteki
• http://publicobject.com/2007/09/series-recap-coding-in-small-with.html – szereg praktycznych BLStream i Gamelion. Firmy wchodzące w skład
przykładów wykorzystania GCL grupy specjalizują się w wytwarzaniu oprogramo-
• http://www.youtube.com/watch?v=ZeO_J2OcHYM – video-prezentacja biblioteki (część pierwsza) wania dla klientów korporacyjnych, w rozwiąza-
• http://www.youtube.com/watch?v=9ni_KEkHfto – video-prezentacja biblioteki (część druga) niach mobilnych oraz produkcji i testowaniu gier.
Kontakt z autorem: rafal.kocisz@game-lion.com

Listing 5. Implementacja przykładowej klasy Person

public class Person { }
private String firstName; public String getLastName() {
private String lastName; return lastName;
public Person(String firstName, String lastName) { }
this.setFirstName(firstName); public void setLastName(String lastName) {
this.setLastName(lastName); this.lastName = lastName;
} }
public String getFirstName() { @Override
return firstName; public String toString() {
} return getFirstName() + " " + getLastName();
public void setFirstName(String firstName) { }
this.firstName = firstName; }

Listing 6. Przykład wykorzystania klasy Ordering

import com.google.common.base.Joiner; }
import com.google.common.base.Predicate; };
import com.google.common.collect.*; Comparator<Person> firstNameComparator = new
import java.util.Comparator; Comparator<Person>() {
import java.util.List; public int compare(Person p1, Person p2) {
public class GclListing6 { return p1.getFirstName().compareTo(p2.getFi
public static void main(String[] args) { rstName());
List<Person> persons = Lists.newArrayList( }
new Person("Jan", "Kowalski"), };
new Person("Adam", "Malinowski"), Ordering<Person> ordering = Ordering.from(lastNameC
null, omparator);
new Person("Tadeusz", "Nowak"), System.out.println(ordering.nullsLast().sortedCopy(
null, persons));
new Person("Zenon", "Kowalski")); ordering = ordering.reverse().compound(firstNameCom
Comparator<Person> lastNameComparator = new parator);
Comparator<Person>() { System.out.println(ordering.nullsLast().sortedCopy(
public int compare(Person p1, Person p2) { persons));
return p1.getLastName().compareTo(p2.getLas }
tName()); }

www.sdjournal.org 15
 Klub techniczny Adobe
Połączenie Flex
oraz Flash CS3/CS4
Szybkie tworzenie własnych komponentów
Poznajemy rozszerzenie dla programu Flash CS3/CS4 pozwalające na
szybkie tworzenie komponentów oraz kontenerów dla frameworka
Flex. Wykorzystamy podejście niewymagające znajomości architektury
komponentów, a pozwalające znacznie wzbogacić nasze aplikacje.
Dowiesz się:
• Jak projektować i wykorzystywać własne
komponenty i kontenery w środowisku
Flash CS3/CS4.
Poziom
trudności
T
worząc aplikację w technologii Flex,
mamy do dyspozycji znaczny ze-
staw komponentów, które może-
my wykorzystać. Czasami jednak pojawia
się potrzeba stworzenia własnego kompo-
nentu, co pociąga za sobą konieczność za-
poznania się z ich architekturą. Jest jednak
prostszy sposób – rozszerzenie Flex Compo-
nent Kit for Flash dostarczane przez firmę
Adobe. Pozwala ono szybko i wygodnie two-
rzyć unikatowe komponenty. Jest też świet-
nym sposobem wprowadzenia do technolo-
gii Flex osób dotychczas związanych z apli-
kacją Flash. Rozwiązanie to świetnie wpaso-
wuje się w koncepcję Flash Platform, dając
możliwość łączenia umiejętności programi-
stycznych ze zdolnościami graficznymi i po-
mysłowością.
Konfiguracja Flash CS3/CS4
W pierwszym kroku musimy pobrać ze
strony Adobe (http://www.adobe.com/go/
flex3_cs3_swfkit) wspomniany dodatek. Po-
brana paczka jest w formacie mxp. Format
ten jest obsługiwany przez aplikację Adobe
Extension Manager, która jest rozpowszech-
niana razem z produktami Adobe. Umożli-
16
Powinieneś wiedzieć:
• Podstawy technologii Flex;
• Posługiwać się programem Flash.
wia ona łatwe zarządzanie roszerzeniami dla
programów takich jak Adobe Flash, Adobe
Photoshop itp. W większości przypadków
wystarczy dwukrotnie kliknąć na rozszerze-
nie, aby je zainstalować. Jeśli zostało ono za-
instalowane poprawnie, w menu aplikacji
Flash w zakładce Commands powinny poja-
wić się dwie nowe pozycje (Rysunek 1):
• Convert symbol to Flex component (za-
mień symbol na komponent)
Polecenie to konwertuje wybrany przez
nas obiekt na komponent, który może
być następnie wykorzystany w aplika-
cjach Flex oraz AIR;
• Convert symbol to Flex container ( zamień
symbol na kontener).
Polecenie to zamienia zaprojektowa-
ny we Flashu obiekt na kontener. Dzię-
ki temu możemy w powiększyć kolek-
cję konetenerów dostępnych w pakie-
cie mx.containers. Kontenery są specja-
nymi komponentami, na których może-
my umieszczać inne komponenty. Przy-
kładem może być kontener mx.conta-
iners.TitleWindow.
Po wykonaniu tych czynności jesteśmy goto-
wi do stworzenia pierwszego komponentu z
wykorzystaniem Flash CS3 lub CS4.
Przykładowy komponent
W pierwszym przykładzie stworzymy we Fla-
shu pole tekstowe z dodaną animacją tła. W
tym celu otwieramy nowy dokument, ko-
niecznie musi to być dokument dla Action-
Scipt 3.0. Z menu aplikacji wybieramy po-
lecenie Insert>New Symbol i nadajemy mu
nazwę FlashLabel. Następnie projektujemy
wygląd naszego komponentu zgodnie z wła-
snym pomysłem i umiejętnościami. Pamię-
tajmy jedynie, aby obowiązkowo dodać do
niego przynajmniej jedno dynamiczne po-
le tekstowe o nazwie textField. Przykłado-
wy projekt został przedstawiony na Rysun-
ku 2. Wybierając z menu aplikacji polece-
nie Convert symbol to Flex component, z nasze-
go obiektu utworzony zostanie komponent o
nazwie FlashLabel. Wygenerowana w ten spo-
sób klasa FlashLabel dziedziczy po klasie
mx.flash.UIMovieClip. Jest to klasa bazowa
dla wszystkich komponentów tworzonych w
aplikacji Flash. Klasa ta implementuje inter-
fejsy, które pozwalają traktować obiekt klasy
FlashLabel jak standardowy komponent.
Na tym etapie komponent FlashLabel mo-
że już być poprawnie wyświetlony w aplika-
cji Flex wraz z innymi standardowymi kom-
ponentami. Aby możliwa była zmiana wy-
świetlanego tekstu, musimy jeszcze dopi-
sać kilka linijek kodu. W tym celu tworzy-
my we Flashu nowy dokument ActionScript
i nadajemy mu nazwę FlashLabel. Ważne jest,
aby znalazł się on w tym samym katalogu co
utworzony poprzednio dokument z kompo-
nentem i miał tę samą nazwę co komponent.
Na Listingu 1 przedstawiony został kod doda-
jący do naszego komponentu właściwość la-
bel. Pozwala ona na zapisanie i odczytanie ak-
tualnie wyświetlanego tekstu. W analogicz-
ny sposób możemy do naszego komponentu
wprowadzać dowolną funkcjonalność.
Kiedy nasz komponent jest już goto-
wy, możemy go opublikować. W wyniku
otrzymamy, oprócz standardowo tworzo-
12/2009
 Połączenie Flex oraz Flash CS3/CS4

nego pliku *.swf, również plik w formacie

*.swc. Jest to format biblioteki przechowu-
jącej skompilowany kod. Aby wykorzystać
utworzoną bibliotekę z naszym komponen-
tem, przechodzimy do Flex Buildera, two-
rzymy nowy projekt Flex i otwieramy okno
ustawień projektu. Następnie przechodzi-
my do zakładki Flex Build Path. Rysunek 3
przedstawia zrzut okienka ustawień z wy-
braną zakładką Library path, gdzie dodaje-
my naszą bibliotekę (przycisk Add SWC...). Rysunek 1. Nowe polecenia w menu aplikacji Flash
Na tym etapie nasz komponent jest już go-
towy do użycia. Listing 2 przedstawia spo-
sób jego wykorzystania. W przykładzie tym
dodaliśmy dodatkowo standardowy kom-
ponent TextArea, który połączyliśmy z na-
szym komponentem w taki sposób, że kie-
dy użytkownik wpisze w nim jakiś tekst,
zostanie on także wyświetlony w naszym
komponencie. Działająca aplikacja korzy-
stająca z komponentu zaprojektowanego
na Rysunku 2 została przedstawiona na Ry-
sunku 4.

Przykładowy kontener
W kolejnym przykładzie zaprojektujemy
jeszcze jeden komponent, teraz będzie to
jednak kontener. W aplikacjach opartych
o framework Flex kontenerami są wszyst-

Listing 1. Kod ActionScipt dla naszego Rysunek 2. Zaprojektowany komponent tekstowy

komponentu

package {
import mx.flash.UIMovieClip;

public class FlashLabel extends

UIMovieClip
{
public function FlashLabel():void
{
super();
};

// metoda ustawiająca wyświetlany

tekst
public function set label( val:
String ):void
{
textField.text = val;
};

// metoda pobierająca aktualnie

wyświetlany
tekst
public function get label():
String
{
return textField.text;
};
};
};
Rysunek 3. Okno dodawania biblioteki swc do projektu

www.sdjournal.org 17
 Klub techniczny Adobe

kie obiekty z pakietu mx.containers, na

Listing 2. Użycie naszego komponentu w aplikacji Flex
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<mx:Application xmlns:mx="http://www.adobe.com/2006/mxml"
layout="vertical"
verticalAlign="middle"
xmlns:local="*">
<!-- nasz komponent zaprojektowany we Flash'u –>
<local:FlashLabel label="{inTekst.text}" />
<mx:HBox>
<mx:Label text="Wpisz tekst : " />
<!-- wprowadzony tu tekst będzie przekazywany do naszego komponentu –>
<mx:TextArea textAlign="center" id="inTekst" text="Pisz !"/>
</mx:HBox>
</mx:Application>
Rysunek 4. Komponent zaprojektowany na Rysunku 2 w działaniu
których możemy umieszczać inne kom-
ponenty. Aby stworzyć własny kontener,
projektowanie rozpoczynamy podobnie
jak w przypadku komponentu FlashLabel.
Tworzymy nowy symbol, nadając mu na-
zwę FlashContainer, i uruchamiamy wła-
sne zdolności graficzne. Kiedy nasz kom-
ponent jest już gotowy, wybieramy z me-
nu aplikacji polecenie Convert to Flex con-
tainer. Po chwili mamy już prawie gotowy
kontener. Pozostaje nam jeszcze tylko okre-
ślić miejsce, gdzie będą dodawane obiekty
na nim umieszczane.
W wyniku przeprowadzonej konwersji
w bibliotece projektu pojawił się również dodat-
kowy element o nazwie FlexContentHolder.
Obiekt ten należy umieścić w naszym konte-
nerze. Modyfikując jego położenie oraz rozmiar,
określamy obszar dostępny dla obiektów potom-
nych. Na tym etapie mamy już w pełni funkcjo-
nalny kontener.
Zanim jednak przejdziemy do wykorzy-
stania naszego konteneru, wykorzystamy
jeszcze jedną dostępną funkcjonalność, ja-
ką jest obsługa stanów wizualnych. Dzięki
temu możemy stworzyć kontener pozwala-
jący użytkownikowi ukryć jego zawartość
(zwinąć widok). Przejścia pomiędzy zde-
finiowanymi stanami mogą być animowa-
ne, my jednak ograniczymy się do najprost-
szego przełączenia. Rysunk 5 przedsta-
wia przykładowy kontener z obsługą sta-
nu. Jak widać na rysunku, komponent po-
siada specjalną warstwę o nazwie states;
nazwy umieszczonych tam klatek określa-
ją dostępne stany.
Pozostałe widoczne warstwy odpowia-
dają za wygląd naszego kontenera. Wi-
doczny jest obszar, w którym umieszcza-
ne będą obiekty potomne – ciemny pro-
stokąt z napisem < Fx >. Analogicznie jak
w poprzednim przypadku dodaliśmy tak-
że pole tekstowe wyświetlające tytuł kon-
tenera. Całość kodu, jaką musimy dopi-
sać do kontenera, została przedstawiona
na Listingu 3. Obiekt this.content jest
tworzony w czasie kompilacji i powiąza-
ny z umieszczonym na scenie obiektem
FlexContentHolder.
Ograniczeniem tworzonych w ten spo-
sób kontenerów jest możliwość umiesz-
czenia na nich tylko jednego obiektu. Jed-
nak obiektem tym może być jeden ze stan-
dardowych kontenerów. W ich przypad-
ku natomiast nie mamy już żadnych ogra-
niczeń. Działający kontener oraz jego dwa
stany – rozwinięty i zwinięty, są widoczne
na Rysunku 6.

Podsumowanie
Jak widać po przykładach, w prezentowa-
Rysunek 5. Przykładowy projekt kontenera nym rozszerzeniu drzemią wielkie moż-

18 12/2009
 Połączenie Flex oraz Flash CS3/CS4

liwości. Dzięki niemu komponenty mo-

gą tworzyć użytkownicy nie posiadają-
cy dogłębnej wiedzy na temat architek-
tury komponentów. Tworzenie nowych
komponentów, jak i ich wykorzystanie
jest bardzo proste i szybkie. Jedynym ist-
niejącym ograniczeniem jest wyobraźnia
projektanta. Kody źródłowe omawianych
aplikacji znajdują się na stronie – http://
segfaultlabs.com/docs

MATEUSZ MAŁCZAK
Autor jest doświadczonym programistą tworzą-
cym aplikacje desktopowe dla systemów Win-
dows i Linux. Aktualnie bardzo mocno związany
z technologiami Flex/AIR. Tworząc aplikacje dla
serwisu http://komixo.com wygrał ogólnopolski
konkurs na najlepszą aplikację w tej technologii
(http://www.flexchallenge.com/pl).
Rysunek 6. Użycie naszego kontenera w aplikacji Kontakt z autorem: matuesz@malczak.info

W Sieci
• http://www.adobe.com/go/flex3_cs3_swfkit – dodatek do aplkacji Flash CS3/CS4 umożliwiający tworzenie komponentów.

Listing 3. Kod dla naszego kontenera z obsługą stanów

package { titleField.visible = false;

import flash.display.MovieClip; currentState = "close";
import flash.events.MouseEvent; } else {
import mx.flash.ContainerMovieClip; // pokaż zawartość kontenera i przejdź do stanu
'otwarty'
public class FlashContainer extends ContainerMovieClip { this.content.visible = true;
titleField.visible = true;
public function FlashContainer():void currentState = "open";
{ };
// ustawiamy obsługę zdarzenia }
hideShowButton.addEventListener(MouseEvent.CLICK,
arrowHandler); // metoda ustawiająca tytuł dla naszego kontenera
hideShowButton.useHandCursor = true; public function set title( val:String ):void
hideShowButton.buttonMode = true; {
} titleField.text = val;
};
// przełączenie do odpowiedniego stanu kiedy
użytkownik kliknie obiekt po prawiej // metoda pobierająca tytuł dla naszego kontenera
// przejście to możemy zaprojektować jako animację public function get title():String
private function arrowHandler(event:MouseEvent):void {
{ return titleField.text;
if ( currentState == "open") { };
// przechodząc do stanu 'zamknięty' ukrywany }
zawartość kontenera }
this.content.visible = false;

www.sdjournal.org 19
 Klub techniczny Progress Software
Technologie
Progress OpenEdge
Część 4. Serwer Aplikacji OpenEdge
Serwer Aplikacji (AppServer) OpenEdge jest potężnym silnikiem
transakcyjnym opartym na nowoczesnych standardach. Zapewnia
bezpieczne zarządzanie b. dużymi transakcjami, niezależność od
interfejsu użytkownika oraz możliwość stworzenia aplikacji zgodnej ze
standardami architektury zorientowanej na serwisy (SOA).
Dowiesz się:
• O uruchamianiu procedur na Serwerze Apli-
kacji OpenEdge;
• O trybach pracy AppServera;
• Co to są partycje i do czego służą.
Poziom
trudności
N
ajistotniejszym i koniecznym ele-
mentem w procesie tworzenia
aplikacji rozproszonej jest po-
dział na interfejs użytkownika i logikę biz-
nesową. Ta ostatnia uruchomiona na ser-
werach aplikacji stanowi centralny punkt
architektury aplikacji. Czy pamiętają Pań-
stwo założenia Architektury Referencyjnej
OpenEdge (Technologie Progress OpenEdge
część 1. SDJ 09/2009), w których była mo-
wa o podziale aplikacji w dwóch wymia-
rach? Wyszczególnione w tej architektu-
rze centralne warstwy dostępu do danych
i serwisów biznesowych powinny znajdo-
wać się na AppServerze.
Aplikacje biznesowe, które wykorzystu-
ją Serwer Aplikacji OpenEdge, mogą obsłu-
giwać dowolny interfejs użytkownika. Przy
pomocy narzędzi deweloperskich, takich jak
OpenEdge Architect, AppBuilder, można
stworzyć aplikację w języku ABL, XML czy
HTML. Wykorzystując technologię Open
Client, można wygenerować tzw. kod proxy,
20
Powinieneś wiedzieć:
• Na czym polega koncepcja przetwarzania
rozproszonego.
który udostępnia klientom Java, .NET(C#),
C, C++ i web serwisom transparentny dostęp
do logiki biznesowej na AppServerze.
Na Rysunku 1 przedstawiono schemat
przetwarzania rozproszonego w architektu-
rze n-warstwowej. Różne typy klientów mają
swobodny dostęp do logiki biznesowej, znaj-
dującej się na dedykowanych serwerach apli-
kacji. Każdy AppServer ma z kolei dostęp do
źródeł danych. Do takiej architektury łatwo
dodać dalsze serwery (aplikacji bądź baz da-
nych), poprawiając skalowalność, balansowa-
nie obciążeniem (load balancing) i zabezpie-
czając się przed awarią sprzętową (fault tole-
rance).
Istnieje zatem wiele zalet związanych
z zastosowaniem modelu architektury n-war-
stwowej i Serwera Aplikacji OpenEdge. Naj-
ważniejsze z nich to:
• bezpośredni dostęp do centralnej logiki
biznesowej dla różnych typów klientów
i systemów aplikacyjnych;
• oddzielenie fizycznej lokalizacji sprzęto-
wej od samej aplikacji, zapewniające ela-
styczność w konfiguracji i łatwość utrzy-
mania środowiska aplikacji;
• obsługa przetwarzania asynchroniczne-
go, co zwiększa liczbę obsłużonych żą-
dań w tym samym czasie;
• zapewnienie nieprzerwanej pracy w
przypadku awarii serwera głównego
dzięki funkcjom load balancing i fault to-
lerance;
• zmniejszenie wymagań sprzętowych
i programistycznych dzięki wprowadze-
niu zarządzania stanem procesów;
• zmniejszenie obciążenia sieci (mniej da-
nych przesyłanych do klienta);
• zwiększenie poziomu zabezpieczeń da-
nych (klient nie ma bezpośredniego do-
stępu do źródeł danych).
Architektura
Serwera Aplikacji OpenEdge
Rysunek 2 przedstawia architekturę, w jakiej
pracuje Serwer Aplikacji OpenEdge, i sche-
mat obsługi żądania.
• Admin Server – proces pozwalający za-
rządzać innymi komponentami archi-
tektury OpenEdge;
• Name Server – zarządza listą dostęp-
nych AppServerów i listą nazw obsłu-
giwanych przez nie Serwisów Aplika-
cji (Application Service Name); prze-
kierowuje żądania klienta do App-
Servera w oparciu o nazwę Serwisu
Aplikacji.
Sam serwer aplikacji składa się z dwóch kom-
ponentów:
• AppServer Broker, którego zadaniem
jest: zarządzanie połączeniami pomię-
dzy klientami i pulą Agentów AppSe-
rvera oraz przekierowywanie do nich
żądań klientów; zarządzanie pulą Agen-
tów AppServera.
12/2009
 Część 4. Serwer Aplikacji OpenEdge

• AppServer Agent – procesy przyłączo-

������
ne do źródeł danych, które obsługują żą-
dania klienta, uruchamiają odpowiednie
���
procedury ABL.
����������������

Schemat obsługi żądania jest następu-

jący: proces klienta kontaktuje się z Na- ���� ����������������
����������������������������
me Serverem, który zwraca informację
potrzebną do połączenia się z instancja- ������
�����������
mi serwera aplikacji obsługującymi odpo- ����
wiednią nazwę Serwisu Aplikacji; klient
��������������
łączy się z brokerem AppServera w odpo-
wiednim trybie; broker zestawia połącze- ����������������
���
nie. Żądania klienta są już teraz obsługi-
wane bezpośrednio przez procesy agen-
����������������
tów lub przez broker (w zależności od try- ������������
�������
bu pracy). ����
Zarządzanie Serwerem Aplikacji i usta-
wianie jego parametrów może odbywać
���
się z poziomu narzędzia Progress Explo-
������
rer Tool (przykład ustawień na Rysunku
3) bądź OpenEdge Explorer (od OpenEd-
ge 10.2A).
Rysunek 1. Model architektury n-warstwowej
Wykonywanie
procedur na AppServerze
Przykładowe przyłączenie się do serwera apli- ����
��
kacji i wywołanie na nim procedury pokaza- ������
ne jest na Listingu 1.
Przyłączenie odbywa się poprzez Name �����
�� ������
Server (nr portu 5162), który wyszuku-
je proces serwera aplikacji z nazwą Serwisu ��
Aplikacji asMyService. Opcjonalnie możemy
podać id użytkownika i hasło. W tym przy- �� ���������
����������
padku gdyby połączenie nie mogło być zre- �����������
alizowane, wskaźnikiem do serwera staje się �����������������
wskaźnik do bieżącej sesji lokalnej i w niej ��
nastąpi wywołanie procedury.
�����������������
Jak widać, w parametrach przyłączenia
nie ma nazwy fizycznej AppServera. Co ����
������
���� ������
się stanie, jeśli kilka serwerów aplikacji bę-
���������
dzie miało w ustawieniach tę samą nazwę
Serwisu Aplikacji (ustawienie tego para-
metru pokazano na Rysunku 3)? W tym
przypadku żądania kierowane do serwisu Rysunek 2. Schemat pracy AppServera w architekturze OpenEdge
o tej samej nazwie rozłożą się na kilka Ap-
pServerów.
Administrator ma dodatkowo możliwość
zdefiniowania udziału w procentach po-
szczególnych serwerów w obsłudze tych żą-
dań, tzw. priority weight, co pokazano na Ry-
sunku 4.
Bardzo istotnym jest fakt, że jeśli AppSe-
rvery będą skonfigurowane fizycznie na róż-
nych maszynach, to awaria jednej z nich nie
spowoduje przerwy w obsłudze żądań.

Partycje
Partycje w technologii Serwera Aplika-
cji OpenEdge to logiczny zbiór procedur
ABL przypisanych do określonego fizycz-
nie miejsca w sieci. Partycja może być zde-
finiowana jako lokalna (localhost) lub zdal- Rysunek 3. Progress Explorer Tool – ustawienie nazwy Serwisu Aplikacji

www.sdjournal.org 21
 Klub techniczny Progress Software

na (dla określonego Serwisu Aplikacji na

Listing 1. Przyłączenie się do AppServera zdalnej maszynie). Zaletą partycji jest to,
DEFINE VARIABLE lReturn AS LOGICAL NO-UNDO. że jej parametry są ustawiane poza kodem
DEFINE VARIABLE hServer AS HANDLE NO-UNDO. programu. Dzięki temu można zmieniać
CREATE SERVER hServer. konfigurację bez konieczności rekompila-
lReturn = hServer:CONNECT("-S 5162 -H localhost -AppService asMyService","use cji logiki biznesowej (np. przy przeniesie-
rid","password",?). niu aplikacji ze środowiska testowego do
IF NOT lReturn THEN DO: produkcyjnego).
MESSAGE "Nie można połączyć się z AppServerem." VIEW-AS ALERT-BOX Parametry ustawia się w narzędziu Service
hServer = SESSION:HANDLE. Parameter Maintenance (Rysunek 5).
END.
RUN procedura1.p ON hServer (INPUT paramIn, OUTPUT paramOut). Tryby pracy AppServera
/* Odłączenie się od AppServara */ Do tej pory mówiliśmy o przyłączaniu się do
hServer:DISCONNECT(). AppServera i wykonywaniu na nim procedur,
ale nie wspomnieliśmy o trybach jego pracy.
Listing 2. Przyłączenie i odłączenie się od AppServera poprzez partycje Są trzy tryby dla modelu Session-managed:
... Stateless, State-aware, State-reset oraz jeden dla
RUN appServerConnect(„myPartition", ?, ?, OUTPUT h_myPartition). modelu Session-free: State-free. Poniżej przed-
stawiam ich krótką charakterystykę.
/* Drugi parametr jest typu logicznego i określa, czy należy podać id i
hasło, trzeci parametr to tzw. app_server_info – tekst • Stateless – Połączenie w tym trybie jest
wykorzystywany w przyłączeniach do różnych celów */ w rzeczywistości przyłączeniem do
procesu brokera, który dla obsłużenia
RUN procedura1.p ON h_myPartition (INPUT paramIn, OUTPUT paramOut). żądania przydziela jeden proces Agen-
... ta AppServera. Agent może więc obsłu-
/* Odłączenie się */ giwać żądania od wielu klientów. Jed-
RUN appServerDisconnect(INPUT „myPartition"). nocześnie żądania od jednego klienta
mogą być obsłużone przez kilku agen-
Listing 3. Związanie i zwolnienie Agenta AppServera w trybie Stateless tów. Klient może związać agenta na pe-
... wien czas poprzez uruchomienie zdal-
lReturn = hServer:CONNECT("-S 5162 -H localhost -AppService nej procedury w trybie Persistent lub
asMyService","userid","password",?). ustawiając atrybut na AppServerze
... SESSION:SERVER-CONNECTION-BOUND-
/* Związanie agenta */ REQUEST (Listing 3). Jest to rodzaj pracy,
RUN procedura2.p ON hServer PERSISTENT SET hProc. który wymaga większego nakładu pracy
/* Lub na AppServerze: SESSION:SERVER-CONNECTION-BOUND-REQUEST = TRUE */ programistów dla zachowania kontek-
... stu między żądaniami, lecz jest zaleca-
/* Zwolnienie agenta */ ny przy obsłudze dużej liczby żądań od
DELETE OBJECT hProc. wielu klientów, gdyż oferuje możliwość
/* Lub na AppServerze: SESSION:SERVER-CONNECTION-BOUND-REQUEST = FALSE */ osiągnięcia dużej wydajności oraz skalo-
walności.

Rysunek 4. Ustawienie udziału w procentach w obsłudze żądań dla serwera aplikacji Rysunek 5. Ustawianie parametrów partycji

22 12/2009
 Część 4. Serwer Aplikacji OpenEdge

• State-free – Tryb ten przypomina State- przypisany dany Serwis Aplikacji. Tryb • State-aware – Klient jest połączony z de-
less, jako że agent nie jest przypisany do pracy State-free jest bardzo wygodny, dykowanym Agentem AppServera do
jednego klienta. W odróżnieniu od Sta- gdy żądania nie zależą od siebie i mogą momentu fizycznego odłączenia. Żąda-
teless klienci nie przyłączają się do bro- być wykonane w dowolnej kolejności. nia są kierowane bezpośrednio do agenta
kera, ale logicznie do Serwisu Aplikacji. Stosuje się go do równoległego wywoły- z pominięciem brokera. Kontekst (przy-
Żądanie klienta może być więc obsłużo- wania żądań asynchronicznych (Listing łączone bądź odłączone bazy danych,
ne przez dowolny AppServer, który ma 4) oraz wystawiania WebSerwisów. zmienne globalne, procedury Persistent
wystartowane lokalnie na serwerze apli-
Listing 4. Obsługa żądań asynchronicznych kacji) jest zachowany między połączenia-
mi. Tryb ten jest wygodny ze względu na
... większą łatwość zarządzania kontekstem,
/* Połączenie state-free */ ale nie jest zalecany dla aplikacji przezna-
lReturn = hServer:CONNECT("-S 5162 -H localhost -AppService asMyService czonych do pracy w środowisku o dużej
-sessionModel Session-free"). skalowalności.
• State-reset – Jest to tryb bardzo podobny do
RUN runAsynch2.p ON hServer ASYNCHRONOUS SET hAsync2 EVENT-PROCEDURE "pause2". State-aware. Różnica polega na tym, że przy
RUN runAsynch1.p ON hServer ASYNCHRONOUS SET hAsync1 EVENT-PROCEDURE "pause1". połączeniu kontekst jest resetowany do sta-
nu ustalonego w procedurze startowej.
PROCEDURE pause1:
MESSAGE "Pause 3 sec. finished" Na zakończenie powiem kilka słów na te-
VIEW-AS ALERT-BOX INFO BUTTONS OK. mat definiowania granic transakcji. W ko-
END. dzie języka ABL transakcje zdefiniowane są
z tzw. blokiem transakcyjnym (np. blok, DO
PROCEDURE pause2: TRANSACTION...END czy blok całej procedu-
MESSAGE "Pause 10 sec. finished" ry). W technologii przetwarzania transak-
VIEW-AS ALERT-BOX INFO BUTTONS OK. cyjnego pojawia się problem określenia gra-
END. nic transakcji, gdyż mamy do czynienia z kil-
koma sesjami (klient, serwer aplikacji). De-
/* Na AppServerze wystartowano 2 procedury asynchronicznie. Czas wykonania weloper na ogół powinien dążyć to tego, aby
pierwszej wynosi ok. 10 sek., a drugiej 3 sek. W trybie transakcja zawarła się w określonym żąda-
State-free wyniki z wywołań procedur nie są kolejkowane, niu, jednakże czasem zachodzi potrzeba roz-
więc najpierw pojawi się komunikat o zakończeniu procedury, szerzenia jej na wiele żądań. W logice bizne-
która była wywołana jako druga, a później tej wywołanej jako sowej można to zrealizować, definiując tzw.
pierwsza. */ transakcje automatyczne (Listing 5).
Kończąc temat Serwera Aplikacji, zapra-
Listing 5. Transakcje automatyczne szam na następny odcinek poświęcony tech-
/* Zainicjowanie transakcji automatycznych – uruchomienie procedury typu nologiom XML zaimplementowanym w śro-
Persistent */ dowisku OpenEdge.
RUN startTransaction.p ON hServer PERSISTENT SET hStart.

Progress i OpenEdge są znakami towarowy-

/* gdzie procedura startTransaction.p ma pierwszą instrukcję: */ mi lub zarejestrowanymi znakami towaro-
TRANSACTION-MODE AUTOMATIC. wymi firmy Progress Software Corporation
lub jednej z jej oddziałów lub spółek zależ-
nych w USA i innych krajach. Wszelkie inne
/* Zatwierdzenie transakcji*/
znaki towarowe zawarte w powyższym są
RUN finishTransaction.p ON hServer.
własnością ich właścicieli. Dane techniczne
mogą ulec zmianie bez powiadomienia.
/* gdzie procedura finishTransaction.p ma postać */
DEFINE VARIABLE hTran AS HANDLE.
hTran = THIS-PROCEDURE:TRANSACTION. PIOTR TUCHOLSKI
hTran:SET-COMMIT(). Autor jest od 12 lat związany z technologia-
/* Lub wycofanie transakcji*/ mi Progress Software. Wieloletni konsultant
hTran:SET-ROLLBACK(). i Kierownik Działu Szkoleń Progress Software
/* Fizyczne kończenie transakcji*/ sp. z o.o., specjalizujący się w technologii Ope-
DELETE OBJECT hStart. nEdge.
Kontakt z autorem: piotr.tt@gmail.com

W Sieci
• http://communities.progress.com/pcom/community/psdn/openedge – Progress Software Developers Network, część ukierunkowana na za-
gadnienia techniczne związane z OpenEdge®;
• http://web.progress.com – strona Progress Software Corporation;
• http://www.progress.com/pl – strona Progress Software sp z o.o.

www.sdjournal.org 23
 Programowanie C++
Metaprogramowanie
algorytmy wykonywane w czasie kompilacji
Metaprogramowaniem nazywa się tworzenie programów, które
w wyniku działania dostarczają programów. Metaprogramy stosujemy
aby zwiększyć szybkość działania programów oraz ich czytelność,
a także aby unikać powielania kodu, wtedy gdy te same operacje
chcemy wykonać dla grupy typów.
Dowiesz się:
• Jak tworzyć programy działające w czasie
kompilacji;
• Jak używa się kolekcji typów;
• Jak wykorzystać kontenery i algorytmy do-
starczane przez bibliotekę boost::mpl.
Poziom
trudności
N
arzędziami do metaprogramowa-
nia w C++ jest preprocesor oraz me-
chanizm szablonów, mechanizmy te
dostarczają instrukcji wyższego rzędu, które po-
zwalają na manipulacje kodem źródłowym.
Mechanizm szablonów oferuje większe moż-
liwości i wygodniejszą składnię niż makrode-
finicje preprocesora, szablony są lepiej wspie-
rane przez kompilator, dlatego są częściej uży-
wane do tworzenia metaprogramów i my także
będziemy z nich korzystać, pomijając możliwo-
ści tworzenia takich rozwiązań przez preproce-
sor. Szablony umożliwiają implementację do-
wolnego algorytmu, z punktu widzenia teorii
automatów są one równoważne maszynie Tu-
ringa. Algorytmy te są wykonywane w czasie
kompilacji, wyniki ich działania są umieszcza-
ne w kodzie wynikowym.
Zwiększanie czytelności kodu
Jednym z powodów tworzenia metaprogra-
mów jest chęć zwiększenia czytelności i ela-
styczności kodu. Metaprogram tego typu, po-
kazany na Listingu 1, oblicza wartość funkcji
silnia podczas kompilacji. Konkretyzacja sza-
blonu Silnia<N> (gdzie N jest liczbą całkowi-
tą dodatnią) jest równoważna, dla kodu wyko-
24
Powinieneś wiedzieć:
• Jak pisać proste programy w C++;
• Co to są szablony.
nywalnego, dostarczeniu stałej równej N! , po-
nieważ wartość składowej value dla tego szablo-
nu jest obliczana w czasie kompilacji. Szablon
Silnia nadaje znaczenie stałej, więc kod jest
bardziej czytelny, nie musimy obliczać warto-
ści funkcji narzędziem zewnętrznym, unikamy
pomyłek związanych z umieszczaniem w pro-
gramie wartości obliczonych poza nim.
Algorytm obliczający silnię (Listing 1) zo-
stał zdefiniowany rekurencyjnie i wykorzy-
stuje specjalizację szablonów. Rekurencja jest
techniką bardzo powszechną w tego typu pro-
gramach, ponieważ metaprogramy mogą wy-
korzystywać jedynie byty dostępne w czasie
kompilacji (stałe całkowite, typy itd.), nie mo-
żemy użyć zmiennej ani tworzyć pętli. Meta-
programy są podobne do programów tworzo-
nych w językach funkcyjnych. Program po-
kazany na Listingu 2 (zaczerpnięty z książki
Abrahams, Gurtovoy, Język C++, metaprogra-
mowanie za pomocą szablonów) pozwala zapi-
sywać stałe całkowite w kodzie dwójkowym, co
zwiększa czytelność, jeżeli to bity są istotne.
Obliczenia w czasie kompilacji
Dostarczając algorytmy, które wykonują się
w czasie kompilacji, przyspieszamy działa-
nie programów, ponieważ część przetwarza-
nia będzie wykonywana w czasie kompilacji,
co w pewnych przypadkach zwiększa wiel-
kość kodu. Metaprogramy mogą używać frag-
mentów kodu, a nie tylko stałych, co pokaza-
no na przykładzie szablonu Power dostarcza-
jącego funkcji potęgi całkowitej dla argumen-
tu rzeczywistego. Szablonu tego używa się za-
miast funkcji kwadratowej, Power<2>(x) do-
starcza funkcji x*x, Power<3>(x) dostarcza
x*x*x itd. Szablon ten, przedstawiony na Li-
stingu 3, po pierwsze skraca zapis, po drugie
kod jest bardziej czytelny, po trzecie kod wy-
konuje się szybciej niż implementacja algoryt-
mu potęgowania wykonywana w czasie działa-
nia programu, dostarczana przez std::power,
która zawiera pętlę wykonującą wielokrotne
mnożenie.
Jeżeli wykładnik jest dużą liczbą całkowi-
tą (co zdarza się na przykład przy kodowaniu
RSA), to algorytm potęgowania przez wielo-
krotne mnożenie, przedstawiony na Listingu 3,
jest mało wydajny. Wielkość kodu wynikowego
może znacznie wzrosnąć, ponieważ utworzo-
na w czasie kompilacji funkcja jest długa. Nedo-
godności powyższe możemy usunąć, korzysta-
jąc z faktu, że w szablonach można implemen-
tować złożenia funkcji. Ponieważ xn, dla n=2m
(gdy n jest potęgą dwójki, tzn. n=1,2,4,8,16,
itd.) można obliczać jako m krotne podnosze-
nie do kwadratu, czyli xn=(...((x2)2)...)2, jeże-
li podnoszenie do kwadratu oznaczymy jako
sqr, to xn=sqr × sqr × … × sqr(x), gdzie × ozna-
cza złożenie funkcji. Używając tego sposobu
dla n=1024, wykonamy tylko m=10 operacji
podnoszenia do kwadratu, a nie 1024 mnoże-
nia. Potęgę dla dowolnej liczby całkowitej do-
Szybki start
Aby uruchomić przedstawione przykłady,
należy mieć dostęp do kompilatora C++
oraz edytora tekstu. Niektóre przykłady
korzystają z udogodnień dostarczanych
przez bibliotekę boost::mpl, warunkiem
ich uruchomienia jest instalacja biblio-
tek boost (w wersji 1.36 lub nowszej) Na
wydrukach pominięto dołączanie odpo-
wiednich nagłówków oraz udostępnianie
przestrzeni nazw, pełne źródła dołączono
jako materiały pomocnicze.
12/2009

datniej n można uzyskać, wykorzystując po-
kazany powyżej sposób, jeżeli n zapiszemy bi-
narnie n=bm*2m + b(m-1)*2(m-1) + ... + b1*2 + b0
= (bmb(m-1)...b1b0)2, to xn jest iloczynem skład-
ników, które będziemy wielokrotnie podno-
sić do kwadratu, na przykład x35 = x(32+2+1) =
((((x2)2)2)2)2*(x2)*x. Na Listingu 4 przedstawio-
no szablon funkcji Pow, która realizuje przedsta-
wioną koncepcję, generując w czasie kompilacji
wyrażenie, które oblicza potęgę.
Metaprogramy mogą dostarczać przy-
bliżenia funkcji matematycznych z założo-
ną dokładnością. Przykładowo funkcja wy-
kładnicza może być przybliżana szeregiem
więc dostarczając szablon, można obliczać ją
z założoną precyzją; patrz Listing 5.
Kod tworzony przez metaprogramy często
wykorzystuje się w bibliotekach numerycz-
nych, na przykład do mnożenia czy odwraca-
nia macierzy. Obliczenia wykonywane w czasie
kompilacji dostarczają stałych lub funkcji, które
możemy obliczyć lub wyprowadzić za pomocą
innych narzędzi (na przykład ręcznie), a następ-
nie umieścić je w programie. Stosowanie meta-
programów zwiększa elastyczność dostarcza-
nych rozwiązań oraz zmniejsza ryzyko popeł-
nienia pomyłki, jest też bardziej czytelne, po-
nieważ nazwa szablonu zawiera informacje o
znaczeniu.
Kolekcje typów
Metaprogramy, których argumentami są ty-
py, pozwalają wyrażać pojęcia trudne do opisu
innymi technikami, na przykład pozwala wy-
konywać podobne operacje na grupie wskaza-
nych typów. W takich przypadkach wykorzy-
stujemy kolekcje typów, które można utwo-
rzyć za pomocą szablonów. Przykład takiej ko-
lekcji, przechowującej typy w liście jednokie-
runkowej (propozycja opisana w książce An-
dreia Alexandrescu Nowoczesne projektowanie
w C++), pokazuje Listing 6.
Poszczególne elementy listy przechowu-
ją dowolne typy, natomiast ostatni element
Szablony– przypomnienie
Szablony (templates) dostępne w języku C++ umożliwiają implementację generycznych, to znaczy niezależnych od typów, algorytmów oraz
struktur danych. Przykładowy szablon swap, pokazany poniżej, zamienia zawartość dwu obiektów, możemy go wołać dla dowolnych obiektów
tego samego typu, jeżeli dostarczają one konstruktora kopiującego i operatora przypisania.
template<typename T> void swap(T& a, T& b) {
T tmp = a;
a = b;
b = tmp;
}
Podczas kompilacji następuje konkretyzacja szablonu, co oznacza generowanie kodu dla właściwych typów. Kod generowany na podstawie szablonów
nie różni się od kodu tworzonego ręcznie, nie ma żadnych narzutów pamięciowych i czasowych, jedyną niedogodnością jest dłuższy czas kompilacji.
Specjalizacja to wersja szablonu, która będzie użyta do generacji kodu zamiast wersji ogólnej, gdy parametrami będą odpowiednie typy.
www.sdjournal.org
Metaprogramowanie
Listing 1. Metaprogram obliczający wartość funkcji silnia
template<unsigned int n> struct Silnia {
static const unsigned int value = n*Silnia<n-1>::value;
};
template<> struct Silnia<0> { //specjalizacja, kończy rekurencję
static const unsigned int value = 1;
};
unsigned int i = Silnia<0>::value; //przykład użycia, równoważne i = 1
i = Silnia<5>::value; //równoważne i = 120
Listing 2. Metaprogram, który pozwala używać stałych zapisanych binarnie
template <unsigned long n> struct Binary { //stałe binarne
static const unsigned long value = Binary<n/10>::value << 1 — n % 10;
};
template <> struct Binary<0> { //stop dla rekurencji
static const unsigned long value = 0;
};
//przykład użycia
const int FLAGS = Binary<1100>::value; //zamiast 12 lub 0xC
Listing 3. Metaprogram dostarczający funkcji do potęgowania (wykładnik całkowity dodatni)
template <unsigned n> inline double Power(double x) {
return x * Power<n-1>(x); //rekurencyjna definicja funkcji
}
template <> inline double Power<0>(double x) {
return 1.0; //specjalizacja kończy rekurencję
}
Listing 4. Szablon generuje wyrażenie obliczające potęgę o wykładniku całkowitym
template <unsigned n> double Pow(double x) {
return Pow<2>( Pow<n/2>(x) )*Pow<n%2>(x);
}
//specjalizacje dla kwadratu i innych warunków brzegowych
template <> double Pow<2>(double x) { return x*x;}
template <> double Pow<1>(double x) { return x;}
template <> double int_power<0>(double x) { return 1.0;}
Listing 5. Szablon generuje wyrażenie obliczające wartość funkcji wykładniczej z założoną
precyzją
template<unsigned int N> inline double Exp(double x) {
//wykorzystuje szablony z Listingu 1 oraz Listingu 4
return Exp<N-1>(x) + Pow<N>(x)/Silnia<N>::value;
}
template <> inline double Exp<0>(double x) {
return 1.0;
}
25
 Programowanie C++

jest zawsze typu NullType (lista z wartow- du na konieczność rekurencyjnego zagłębiania la przechowywać dowolną liczbę typów, różnią
nikiem). Za pomocą tak zdefiniowanej li- tych szablonów. Biblioteka boost::mpl dostar- się one pewnymi właściwościami, na przykład
sty możemy utworzyć kolekcję typów o do- cza kolekcji typów oraz operacji, zwalnia ona mpl::set usuwa kolejne wystąpienia tego sa-
wolnej długości, na Listingu 6 pokazano li- programistę z konieczności implementacji wła- mego typu w kolekcji. Najczęściej używa się ko-
stę przechowującą trzy typy: short, int oraz snych rozwiązań. Kolekcje typów dostarczane lekcji mpl::vector, natomiast pozostałe wyko-
long. Listing 7 pokazuje operację obliczania przez tę bibliotekę mają interfejs zbliżony do ze- rzystuje się wtedy, gdy odpowiednie właściwo-
długości kolekcji (liczba elementów listy). stawu metod oferowanych przez kolekcje z bi- ści okażą się przydatne. Dostarczane są operacje
blioteki standardowej, ponadto biblioteka do- modyfikacji tych kolekcji, to znaczy dodawania
boost starcza zbiór przydatnych metafunkcji, pozwa- i usuwania elementów, badania właściwości ko-
metaprogramming library (MPL) lając unikać zapisów rekurencyjnych. Kolekcje lekcji, badania występowania danego typu, sto-
Tworzenie listy typów za pomocą szablonu typów to szablony: mpl::vector, mpl::list, sowania pewnej operacji dla każdego z typów w
TList jest niewygodne i nieczytelne, ze wzglę- mpl::set oraz mpl::map, każdy z nich pozwa- kolekcji, tworzenie nowych typów na podsta-
wie typów przechowywanych w kolekcji. Przy-
Listing 6. Kolekcja typów zdefiniowana rekurencyjnie kład użycia kolekcji został pokazany na Listin-
gu 8. Każda z operacji zakłada, że wynik, któ-
template <class H, class T> struct TList { // lista rekurencyjna ry jest typem, jest składową type, natomiast wy-
typedef H Head; nik, który jest wartością jest dostępny jako skła-
typedef T Tail; dowa type::value. Oczywiście algorytmy wy-
}; konują się w czasie kompilacji.
struct NullType { }; //typ kończący listę Algorytm mpl::for_each jest nietypowy, wo-
//przykładowa kolekcja typów ła on dostarczoną funkcję lub dostarczony funk-
typedef TList<short, TList<int, TList<long, NullType> > > Integers; tor (obiekt klasy, która dostarcza operatora wo-
łania funkcyjnego) dla każdego typu, który jest
Listing 7. Badanie długości listy typów przechowywany w kolekcji. Specyfika tego al-
template <class TList> struct Size { gorytmu polega na tym, że tworzy on kod, któ-
static const int value = Size<typename TList::Tail>::value + 1; ry jest wykonywany w czasie działania, patrz Li-
}; sting 9, gdzie pokazano rozwiązanie (a raczej
template <> struct Size< NullType> { szkic rozwiązania), które wykorzystuje bibliote-
static const int value = 0; kę mpl do rejestracji klas w fabryce obiektów.
}; Biblioteka mpl jest używana przez wiele in-
nych bibliotek dostarczanych przez boost, na
Listing 8. Przykład operacji na kontenerach z biblioteki mpl przykład przez biblioteki tworzące obiekty funk-
typedef mpl::vector<int,char,long,int> Types; // przykładowa kolekcja cyjne bind, bibliotekę dostarczającą variant
typedef mpl::push_back<Types, int>::type NewTypes; // modyfikacja (obiekt, który przechowuje jedną z wybranych
cout << mpl::size<NewTypes>::type::value; // wydrukuje wartość 5 wartości, podobnie jak union w C) czy bibliote-
//algorytm count zlicza wystąpienia danego typu w kolekcji kę spirit, służącą do generowania gramatyk.
cout << mpl::count<Types, int>::type::value; //drukuje liczbę 2
Podsumowanie
Listing 9. Przykład wykorzystania algorytmu for_each z biblioteki mpl Metaprogramowanie umożliwia przetwarza-
//mamy hierarchię klas, gdzie klasą bazową jest Figure nie informacji podczas kompilacji. Techniki
class Square : public Figure { //przykładowa klasa konkretna te pozwalają zmniejszać rozmiar kodu, zwięk-
public: szając jego czytelność, oraz sprawiać, że progra-
//klasa konkretna dostarcza metodę statyczną create my wykonują się szybciej. Metaprogramowa-
static Figure* create() { return new Square; } nie znalazło wiele zastosowań zwłaszcza przy
static int id_; //klasa konkretna przechowuje identyfikator tworzeniu ogólnych, przenośnych i efektyw-
}; nych rozwiązań. Zostanie ono wsparte w no-
struct Factory { //fabryka figur konkretnych, przedstawiony kod bardzo uproszczony wej wersji standardu C++0x.
public:
typedef Figure* (*CreateFig)(); //typ funkcji tworzącej obiekty
static Factory& getInstance(); //dostęp do obiektu fabryki
int registerFig(CreateFig fun); //metoda rejestracji, dostarcza funkcję
W Sieci
tworzącą obiekt, zwraca id • http://www.boost.org – dokumentacja
}; bibliotek boost;
struct RegisterFigure { //szablon użyty do rejestracji • http://www.open-std.org – dokumen-
template<typename T> void operator()(T){ ty opisujące nowy standard C++.
T::id_ = Factory::getInstance().registerFig( T::create );
}
}; ROBERT NOWAK
typedef mpl::vector<Square, Circle, Rectangle> Types; // kolekcja typów dla klas Adiunkt w Zakładzie Sztucznej Inteligencji Instytu-
konkretnych tu Systemów Elektronicznych Politechniki Warszaw-
mpl::for\_each<Types>(RegisterFigure()); //woła w czasie wykonania operację dla skiej, zainteresowany tworzeniem aplikacji dla biolo-
każdego typu gii i medycyny, programuje w C++ od ponad 10 lat.
Kontakt z autorem:rno@o2.pl

26 12/2009

Programowanie w języku Java
Od Witaj świecie do aplikacji korporacyjnych. Cz.III
Zaawansowana biblioteka standardowa
W trzecim odcinku kursu poznamy zaawansowane elementy języ-
ka Java i dostępnych klas. Ponieważ kolekcje odgrywają istotną rolę w
tworzeniu struktur danych w językach obiektowych, zapoznamy się
ze sposobami sortowania kolekcji oraz podstawowymi algorytmami,
które możemy wykonywać na kolekcjach.
Kolejną przydatnym narzędziem służącym do realizacji trwałego
zapisu danych przechowywanych w aplikacji jest serializacja. Pozna-
my podstawowe konstrukcje związane ze stosowanie serializacji w
języku Java zarówno do postaci binarnej jak i XML.
Następny zestaw przydatnych narzędzi dotyczy pracy z dany-
mi tekstowymi. Zapoznamy się z potężnym narzędziem – klasą
Scanner, która ułatwia parsowanie plików i ciągów znakowych do
prostych typów danych. Poznamy zastosowanie klasy NumberFormat
do formatowania danych liczbowych oraz klas DateFormat i
SimpleDateFormat do formatowania i parsowania dat. Doskonałym
uzupełnieniem tych narzędzi są wyrażenia regularne, które pozwa-
lają na elastyczną analizę ciągów znakowych.
Czasami zachodzi potrzeba odczytania i sparsowania pewnego
zasobu sieciowego. Z użyciem klasy URL możemy otrzymać odpo-
Jeśli nie możesz
odczytać zawartości
płyty DVD, a nie jest ona
uszkodzona mechanicznie,
sprawdź ją na co najmniej dwóch
napędach DVD.
W razie problemów z płytą, prosimy pisać
pod adres: cd@software.com.pl
Opis DVD
wiedni strumień, który następnie można analizować z użyciem wspo-
mnianych wcześniej narzędzi. Kolejny etap kursu jest poświęcony
wspomnianej klasie URL i jej wykorzystaniu.
Na koniec pozostał element platformy Java bardzo szeroko wyko-
rzystywany w aplikacjach typu Enterprise – internacjonalizacja. Po-
znamy podstawowe mechanizmy platformy Java umożliwiające defi-
niowanie wielojęzycznych komunikatów oraz ich wykorzystywanie w
tworzonych aplikacjach.
Programowanie Flex.cz.III
Odcinek 6: W szóstym odcinku, zajmiemy się obsługą bazy danych
SQLite oraz kontrolką HTML, podczas tworzenia prostego manage-
ra kontaktów.
Delphi© 2010, C++Builder© 2010 (Trial)
Środowisko Delphi powstało w roku 1995, C++Builder dwa lata póź-
niej. Pomimo pojawiania się od tamtego czasu wielu nowoczesnych ję-
zyków i platform programistycznych biblioteka VCL, komponenty i
programowanie wizualne nadal zapewniają użytkownikom tych na-
rzędzi przewagę w budowie aplikacji okienkowych dla systemu Win-
dows, zarówno dwu, jak i wielowarstwowych. Nowe wersje obu środo-
wisk pozwalają pracować szybciej i tworzyć bardziej innowacyjne roz-
wiązania.
Redakcja
nie udziela pomocy
technicznej w instalowaniu
i użytkowaniuprogramów
zamieszczonych na płytach DVD-ROM
dostarczonych razem z pismem.
27
 Programowanie Java

Przewodnik po SCJP
Czyli certyfikat z Javy – część 1

Proces zdobywania certyfikatów, potwierdzających umiejętności z różnych

dziedzin wiedzy, stał się jednym z ważniejszych elementów osobistego
rozwoju. Proces ten ma miejsce również w branży IT; certyfikaty dla
programistów (Java lub .NET), administratorów czy sieciowców (Cisco)
można coraz częściej odnaleźć w CV osób starających się o pracę.
określa się cykl egzaminów, które pozwala-
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: ją na zdobycie wybranych egzaminów.
• Czym jest certyfikat SCJP; • Jak skompilować i uruchomić programy w Z reguły, aby zdawać certyfikaty wyż-
• Co zawiera materiał egzaminacyjny; Javie; szych poziomów, trzeba posiadać certyfika-
• Jak prawidłowo deklarować i inicjalizować • Jakie są podstawy składni języka; ty niższego poziomu. W przypadku Javy re-
klasy i zmienne (poznasz zagadnienie 1). • Czym różni się klasa od interfejsu (m.in.). lacja jest prosta – jeden egzamin, jeden cer-
tyfikat, aczkolwiek niektóre firmy (zwłasz-
cza w przypadku certyfikatów wyższego
poziomu) wymagają zdania dwóch lub wię-
Dlaczego akurat certyfikat? cej egzaminów.
Zdobywanie kolejnych certyfikatów daje Ścieżka certyfikacyjna została przedsta-
Poziom dwie poważne korzyści: wiona na Rysunku 1. Pierwszy, najniższy
trudności certyfikat – SCJA (Sun Certified Java Asso-
• wpis do CV, który wraz z pewną (nawet ciate) ma jedną istotną wadę, która z pew-
niedużą) dozą doświadczenia wypada nością zmniejsza liczbę osób podchodzą-
niezwykle korzystnie w oczach poten- cych do adekwatnego egzaminu – certyfi-

S
amo wykształcenie informatyczne
często nie wystarcza. Główny po-
wód jest związany z dość ogólnym
charakterem studiów informatycznych w
Polsce; konieczność przestrzegania usta-
wowych zapisów zmusza uczelnie do na-
uczania studentów różnych przedmio-
tów informatycznych, niezależnie od fak-
tycznych zainteresowań studentów. Ma
to oczywiście swoje dobre strony (o czym
autor artykułu przekonał się nieraz oso-
biście), ponadto w obrębie wielu kierun-
ków istnieją specjalizacje, jednak gdy ab-
solwent niezłej uczelni, nawet z dobrym
ocenami, staje przed osobą z działu HR
prowadzącą postępowanie rekrutacyjne,
pada zasadnicze pytanie – co Pan(i) fak-
tycznie umie?
Zdobywanie doświadczenia to jedno,
jednak nawet osoby z dużym doświadcze-
niem z rozmaitych technologii mogą (zu-
pełnie nieświadomie) nie znać stosunko-
wo prostych i podstawowych pojęć z ni-
mi związanych.
W tym momencie do gry wkraczają cer-
tyfikaty. Po co właściwie zawracać sobie
nimi głowę?
cjalnych pracodawców;
• poszerzenie swoich umiejętności w za-
kresie materiału danego certyfikatu.
Co do pierwszego podpunktu, to nie trze-
ba chyba specjalnie dyskutować, kontro-
wersje może wzbudzać ten drugi, zwłasz-
cza dla osób doświadczonych. Ja? Certyfi-
kat? Przecież programuję w Javie od przedwoj-
nia! – z pewnością w ten czy podobny spo-
sób zareagowałoby wielu programistów ma-
jących doświadczenie w Javie na propozycję
zdawania egzaminu certyfikującego. Prawda
jest jednak o wiele bardziej bolesna – znajo-
mość danej technologii czy języka dość czę-
sto ogranicza się do najczęściej wykorzysty-
wanych konstrukcji czy mechanizmów. Bar-
dzo często nie wiemy, co w ten sposób traci-
my. Piszę o tym na podstawie własnych do-
świadczeń – miałem wrażenie, że po moich
różnych Javowych perypetiach znałem cał-
kiem nieźle. Niestety, myliłem się.
Certyfikaty, a Java
Java, podobnie jak wiele zaawansowanych
technologii informatycznych, oferuje wła-
sną ścieżkę certyfikacyjną. Mianem tym
kat ten nie jest konieczny do zdawania cer-
tyfikatu wyższego rzędu. Z tego względu w
tym cyklu artykułów nie będziemy się nim
w ogóle zajmować.
W centrum naszego zainteresowania znaj-
dzie się certyfikat SCJP (Sun Certified Java
Programmer) w wersji dla Javy 6. Po zdaniu
tego certyfikatu można przystąpić do jed-
nego z pięciu różnych certyfikatów – jed-
nego dla platformy Java SE (SCJD – SC Ja-
va Developer), trzech dla Javy EE (SC Web
Component Developer, Business Compo-
nent Developer, Developer for Java Web Se-
rvices) i jednego dla Javy ME (SC Mobile
Application Developer). Zdanie dowolnego
z tych egzaminów pozwala na podejście do
ostatniego egzaminu – SC Enterprise Archi-
tect, najbardziej skomplikowanego, w przy-
padku którego sama wiedza to zdecydowa-
nie za mało – potrzebne jest jeszcze niema-
łe doświadczenie. Ścieżka certyfikacyjna jest
przedstawiona na Rysunku 1.
Forma egzaminów
Egzaminy SC* są w większości przypadków
przeprowadzane w formie testów (tak wła-
śnie ma to miejsce w przypadku egzaminu

28 12/2009
 Certyfikat SCJP

SCJP). Test składa się z pytań wielokrotne-
go wyboru (aczkolwiek zdający otrzymuje
podpowiedź w postaci liczby poprawnych
odpowiedzi) i pytań typu drag'n'drop, po-
legających na przeciąganiu fragmentów ko-
du na odpowiednie miejsca. Oczywiście od
momentu pisania tego artykułu do jego pu-
blikacji forma egzaminu może ulec zmia-
nie. Dotyczy to zwłaszcza liczby pytań i
progu zdawalności. Obecnie należy odpo-
wiedzieć poprawnie na 35 z 60 pytań (próg
58,3%).
Jeszcze trochę o formalnościach
Gdy poczujesz, że Twoje przygotowania do
egzaminu zostały zakończone, musisz się na
niego zarejestrować. Egzaminy firmy Sun
mogą być przeprowadzane w centrach Pro-
metric w całej Polsce. Na początku musisz
jednak zdobyć voucher – specjalny kupon
egzaminacyjny. W praktyce jest to specjal-
ny e-mail, zawierający numer, który musisz
potem podać w centrum egzaminacyjnym
przy zapisach na egzamin. Aby zdobyć ta-
ki voucher, musisz zarejestrować się na stro-
nach firmy Sun. I tu mała ciekawostka dla
studentów, a także pracowników akademic-
kich – część egzaminów firmy Sun (w przy-
padku programistów są to egzaminy SCJA,
SCJP i SCWCD) została objęta programem
SAI – Sun Academic Initiative, dzięki które-
mu koszt voucherów na te egzaminy wyno-
si 40 dolarów! Więcej informacji znajdziesz
na stronie http://www.sun.com/solutions/
landing/industry/education/sai/index.xml. Je-
śli jednak nie masz już żadnych związków
z uczelnią, musisz zakupić tradycyjny vo-
Listing 1. Błąd w deklaracji typu
wyliczeniowego
ucher. Jego cena w Polsce jest jednolita dla
wszystkich certyfikatów i wynosi 750 zł.
Po zakupieniu vouchera możesz udać się do
wybranego centrum Prometric i umówić się
na egzamin.
Przewodnik != kurs
Niniejszy cykl artykułów absolutnie nie ma
charakteru pełnego, kompletnego kursu Ja-
vy przygotowującego do egzaminu. W tym
celu zostały napisane doskonałe książki (ta-
kie jak Sun Certified Programmer & Deve-
loper for Java 5 Study Guide (Exam 310-
055)), więc nie ma sensu ich dublować.
Warto jednak zwrócić uwagę na pewne za-
gadnienia, które szczególnie często poja-
wiają się na egzaminie; ich właściwe zrozu-
mienie pozwoli Wam na uzyskanie znacz-
nie lepszego wyniku.
W każdym kolejnym artykule będziemy
prezentować omówienie jednego z siedmiu
głównych zagadnień wchodzących w skład
materiału do egzaminu SCJP dla Javy SE 6
(CX-310-065).
• Declarations, Initialization and Scoping;
• Flow Control;
• API Contents;
• Concurrency;
• OO Concepts;
• Collections/Generics;
• Fundamentals.
Warto zwrócić uwagę, że język Java został
ujęty w trzech, czterech zagadnieniach – na-
tomiast treści dotyczące API, wielowątkowo-
ści czy kolekcji wchodzą ewidentnie w skład
funkcjonalności Javy SE, ME i EE (nie nale-
żą zaś do języka).
Jeśli więc jesteś osobą przygotowującą
się do egzaminu – prawdopodobnie znaj-
dziesz tu kilka cennych wskazówek. Jeśli
zastanawiasz się nad podejściem do egza-
minu – artykuły pozwolą Ci na zrozumie-
nie tych dość specyficznych klocków. Jeśli
zaś certyfikat już masz lub jesteś po pro-
stu programistą Javy – w tym cyklu arty-
kułów odnajdziesz po prostu czystą Javową
wiedzę, która może okazać się przydatna w
różnych sytuacjach.
Aby wprowadzić pewien porządek do
omawianych zagadnień (materiału jest
wszak niezmiernie dużo), będę omawiał ko-
lejne podpunkty (w ramach wyżej wymie-
nionych zagadnień), opisane na stronie http:
//www.sun.com/training/catalog/courses/CX-
310-065.xml, nazywane też zadaniami (ang.
objective).
Do pracy, rodacy – od
deklaracji wszystko się zaczyna!
Na dobry początek co nieco o podstawo-
wych i najprostszych, wydawałoby się, kon-
strukcjach, jakie znajdziemy w Javie – dekla-
racjach, blokach inicjalizacyjnych i zasięgach
klas i interfejsów. Teoretycznie – nic trudne-
go, w praktyce na egzaminie bardzo rzadko
mamy do czynienia z przejrzystymi, czytel-
nymi i prostymi fragmentami kodu – mo-
żesz o tym zapomnieć!
Nie będziemy zajmować się standardo-
wymi przykładami deklaracji klas czy inter-
fejsów, dlatego przejdziemy do najciekaw-
szych (czytaj: najbardziej paskudnych), mo-
im skromnym zdaniem, rodzajów zadań. Za-
danie 1.1 obliguje nas do zajęcia się nie tyl-
ko klasami czy interfejsami, ale także typami
wyliczeniowymi – enum.

enum Pierwszy {raz, dwa }; �����������������������������������������

class Klasa {
enum Drugi { trzy, cztery}; �������������
������������� ������������� ������������� �������������
������������� ������������������ ������������� ������������������
public void metoda() { ������ ��������������
��������� ��������� ����������������� ���������
������
enum Trzeci { piaty, szosty }; ������� ������� �������� �������

}
} ������������ ������������������������������������

Listing 2. Rozszerzona, ale jak najbardziej ��������� �����������������������������������

poprawna deklaracja typu wyliczeniowego
��������������������������� ����������

enum Ksztalt {
Trojkat, Kwadrat, Romb; Rysunek 1. Ścieżka certyfikacyjna dla programistów języka Java (ze strony http://www.sun.com/
public void metoda() { training/certification/java/scjp.xml).
System.out.println("Tak,
w enumie mogą być metody "
+ this.k + ", a Z ostatniej chwili!
także pola!"); Niedługo przed zakończeniem pisania tego artykułu pojawiły się informacje na temat betate-
stów nowej wersji egzaminu – SCJP Plus. Większy nacisk zostanie położony na kwestie prak-
}
tyczne – konieczne będzie np. samodzielne pisanie kodu. Nie zmienia to jednak faktu, że za-
int k = 3; dania (objectives) pozostają takie same – zakres wiedzy koniecznej do zdania egzaminu nie
} ulegnie więc zmianie.

www.sdjournal.org 29
 Programowanie Java

Wyliczenia, czyli swojski enum
Na pierwszy rzut oka typ wyliczeniowy może
wydawać się niezwykle prosty:
enum Kolory { czerwony, niebieski, zielony
};
Już taka deklaracja tworzy pełnoprawny,
funkcjonalny typ wyliczeniowy. Do tego do-
łączamy prostą obsługę:
Kolory kolory = Kolory.czerwony;
I już możemy się cieszyć wyliczeniami w na-
szej aplikacji.
Zadania egzaminacyjne mogą nas jednak
sprawdzać pod kątem dwóch irytujących
cech wyliczeń: możliwych miejsc ich deklara-
cji (proste), a także ich budową (trochę trud-
niejsze). Zacznijmy od prostej reguły:
Typ wyliczeniowy może być zadeklarowa-
ny na zewnątrz klasy, wewnątrz klasy (tam,
gdzie pozostałe pola klasy), ale nigdy, prze-
nigdy wewnątrz metody! Co za tym idzie,
poniższy kod – Listing 1. – zawiera błąd
w wierszu czwartym – w deklaracji typu
Trzeci. Pozostałe deklaracje są jak najbar-
dziej poprawne.
Nadszedł czas na nieco bardziej skompli-
kowany aspekt typów wyliczeniowych. Regu-
ła nr 2 brzmi:
Typy wyliczeniowe działają jak klasy.
Listing 3. Typ wyliczeniowy z konstruktorem
enum Ksztalt {
Trojkat("trójkat"), Kwadrat("kwadrat"), Romb("romb");
private Ksztalt(String s) {
ksz = s;
} go nazwy:
public String toString() {
return "Mój kształt to: " + ksz;
}
String ksz;
} menty statyczne z danej klasy – skorzystaj
Listing 4. Dwa różne sposoby podawania nazwy typu
import java.util.List;
....
List<String> lista = ....
zamiast
java.util.List<String> lista = ...
Listing 5. Uwaga na modyfikatory dostępu!
class Klasa2 implements Interfejs1 {
void metoda() {} // BŁĄD!
} Zwykła deklaracja interfejsu:
interface Interfejs1 {
void metoda();
} int pole = 1;
Oczywiście nieco bardziej zaawansowa-
ny czytelnik zwróci uwagę, że już po-
przedni przykład zaburza nieco tę regu-
łę – normalne klasy mogą być deklarowa-
ne wewnątrz metod (lokalnie). Jest to je-
den z nielicznych wyjątków, który odróż-
nia konstrukcję enum od tradycyjnych klas.
W praktyce, deklaracje typów wyliczenio-
wych pod względem składni mogą wyglą-
dać dużo bardziej egzotycznie w porówna-
niu z tymi, z którymi mieliśmy do czynie-
nia do tej pory.
Enum z rozmachem
Skoro typy wyliczeniowe przypominają w bu-
dowie klasę, nie powinna Cię zdziwić nastę-
pująca konstrukcja – Listing 2.
Jak widać, najpierw następuje deklaracja
możliwych wartości typu wyliczeniowego, a
następnie dodatkowe elementy klasy – me-
tody, pola, bloki inicjalizacyjne itd.
Enumy mają jeszcze kilka istotnych
cech. Do najważniejszych należy kwestia
konstruktora. Otóż jego deklaracja jest
możliwa, jednak jedynymi dopuszczalny-
mi modyfikatorami dostępu są private
i domyślny!
W praktyce niemożliwe jest własno-
ręczne tworzenie nowych wartości typu
wyliczeniowego za pomocą konstrukto-
ra. Utworzenie konstruktora ma jednak
znamienny wpływ na deklarację wartości
enuma.
Oto nieco zmodyfikowany, poprzedni
przykład – Listing 3.
Ot i cała tajemnica. Zwróć uwagę, że war-
tości typu są tworzone za pomocą nowe-
go konstruktora. Co za tym idzie, warto-
ści te możemy traktować tak, jak gdyby by-
ły publicznymi, statycznymi i niezmienny-
mi polami.
Na tym kończymy nasze wyliczeniowe
rozważania. Na zakończenie polecam zwró-
cić uwagę na możliwość deklaracji podklasy
dla każdej z wartości typu wyliczeniowego
(sic!). Ma to wiele wspólnego z klasami ano-
nimowymi, dlatego nie będziemy tym zajmo-
wać się teraz.
(import static),
(import static), (import static)...
Powyższy śródtytuł powinien w zasadzie
wystarczyć Ci do zapamiętania jednej z
dwóch ważnych reguł związanych z impor-
towaniem statycznym – kolejności tych
dwóch słów kluczowych. Jest to mecha-
nizm, który działa analogicznie jak impor-
towanie zwykłe. W przypadku tradycyjnej
instrukcji import możemy odwoływać się
do elementów pakietów bez konieczności
podawania pełnej nazwy danego elementu
– Listing 4.
Importowanie statyczne pozwala na odwo-
ływanie się do statycznych składników danej
klasy (zarówno pól, jak i metod) bez koniecz-
ności podawania jej nazwy. Oto najprostszy
przykład:
import static java.lang.Integer.MAX_VALUE;
Ta instrukcja (umieszczona pośród innych
importów) pozwoli nam na odwoływanie
się do pola MAX _ VALUE tylko za pomocą je-
System.out.println(MAX_VALUE);
Jeśli chcesz zimportować wszystkie ele-
z gwiazdki:
import static java.lang.Integer.*;
Przygody z interfejsami
Interfejsy same w sobie stosunkowo rzadko
pojawiają się na egzaminie, przynajmniej w
tym zadaniu. Należy jednak pamiętać o kil-
ku podstawowych zasadach. Niech nigdy nie
zmyli Cię zestaw modyfikatorów występu-
jących przy metodach i polach interfejsów.
interface Interfejs1 {
void metoda();
}

30 12/2009

jest równoważna zapisowi następującemu:
interface Interfejs1 {
public static final int pole = 1;
public void metoda();
} nia (_) i znaku dolara ($), natomiast wśród ko-
Powyższa swoboda niesie ze sobą konsekwen-
cje w postaci dwóch dodatkowych typów za-
dań. Istotą pierwszego z nich jest określenie
poprawnych modyfikatorów przy polach in-
terfejsu. Należy pamiętać, że w deklaracji
pola mogą znaleźć się dowolne z trzech słów:
public, static, final i ich kombinacje.
Drugi typ zadań jest równie prosty – mu-
sisz pamiętać, że klasa implementująca in-
terfejs nie może określić innych modyfika-
torów dostępu dla metod interfejsu! Poniż-
szy przykład – Listing 5. jest zły! Brakuje sło-
wa kluczowego public przed implementa-
cją metody.
Ostatnia kontrowersyjna kwestia ma zwią-
zek z duplikowaniem metod i pól. Chodzi o
konflikty, które mogą mieć miejsce w przy-
padku implementowania dwóch lub więcej
interfejsów, określających metody/pola o tej
samej nazwie.
Rozwiązanie problemu w przypadku me-
tod jest proste – jeśli metody z dwóch inter-
fejsów mają takie same nazwy i listy argu-
mentów, wystarczy zaimplementować jedną
metodę, której nagłówek jest zgodny z tym
pochodzącym z interfejsów. Uwaga! Wszel-
kie wyjątki rzucane przez metody z obu in-
terfejsów (klauzula throws), w przypadku
gdy są one różne, można po prostu pominąć
– jest to zgodne z regułami języka. Problemu
z metodami nie ma oczywiście, gdy z punk-
tu widzenia klasy są to metody przeciążone (z
ang. Overloaded) – Listing 6.
Problem pojawia się, gdy nasze metody róż-
nią się jednym elementem – typem zwraca-
nej wartości. Poniższy zapis spowoduje dwa
błędy kompilacji – Listing 7.
Na szczęście tego typu sytuacje mają miej-
sce rzadko; musisz jednak uważać i jeśli w
którymś z zadań znajdziesz podobny frag-
ment kodu, powinieneś poważnie zastano-
wić się nad zaznaczeniem odpowiedzi Com-
pilation fails.
W przypadku implementowania interfej-
sów, które deklarują dwa takie same pola,
sytuacja jest nader ciekawa – błędów kom-
pilacji nie będzie dopóki, dopóty nie spró-
bujesz skorzystać niejawnie z pola – Li-
sting 8.
Jeśli jednak musisz uzyskać dostęp do sta-
łych, wystarczy odwołać się do nich jawnie, np.
korzystając z konstrukcji Interfejs1.STALA.
Czas na zmienne!
Deklaracja i inicjalizacja zmiennych zajmu-
ją istotne miejsce w ramach zadania 1.3. Za-
www.sdjournal.org
Certyfikat SCJP
czniemy od najprostszej, ale jednocześnie nie- podania litery f za liczbą (TAK: float f
zbędnej do zapamiętania reguły – zasad two- = 30.5f;, NIE: float f = 30.5;)
rzenia identyfikatorów w Javie. • inicjalizacja łańcuchów za pomocą samej
Poprawny identyfikator może rozpoczy- wartości z punktu widzenia JVM ma in-
nać się od dowolnej litery, znaku podkreśle- ny efekt, niż korzystanie z konstruktora
(String s = "tekst" to nie to samo co
lejnych znaków, poza już wymienionymi, mo- String s = new String("tekst")) –
gą znaleźć się cyfry. Chciałbym zwrócić uwa- więcej na ten temat znajdziesz w jednym
gę zwłaszcza na znak dolara – jest on charak- z kolejnych artykułów.
terystyczny dla uniksowych języków skrypto- • nawiasy kwadratowe niezbędne do de-
wych oraz języka PHP. klaracji zmiennych tablicowych mogą
Po tym krótkim, acz ważnym wstępie mo- znaleźć się zarówno przed, jak i za na-
żemy przejść do spraw bardziej złożonych. zwą zmiennej (int[] tab i int tab[]
Inicjalizacja zmiennych nie powinna spra- są poprawnymi zapisami). Tak samo
wiać większych problemów, jednak radzę za- wygląda sytuacja w przypadku parame-
pamiętać sobie kilka ważnych reguł: trów metod i wszelkich innych deklara-
cji zmiennych tablicowych.
• literały zmiennoprzecinkowe są typu • naprawdę często na egzaminie występu-
double, zaś całkowite – typu int. O ile ją zadania zawierające bezpośrednie ini-
jednak liczby całkowite można przypi- cjalizacje tablic.
sywać bez konwersji do zmiennych ty-
pów o mniejszym rozmiarze (np. byte b Bezpośrednia inicjalizacja tablicy może prze-
= 30;), o tyle przypisanie literału zmien- biegać dwojako – z wykorzystaniem słowa
noprzecinkowego do typu float wymaga kluczowego new i bez:
Listing 6. Przeciążanie funkcji nie wpływa na implementacje metod z interfejsów
class Klasa implements Interfejs1, Interfejs2 {
public void metoda(int k) { }
public void metoda(String s) { }
}
interface Interfejs1 {
void metoda(int k);
}
interface Interfejs2 {
void metoda(String s);
}
Listing 7. Typ zwracanej wartości nie wystarcza do odróżniania metod
class Klasa implements Interfejs1, Interfejs2 {
public String metoda() { return ""; }
public Integer metoda() { return 0; }
}
interface Interfejs1 {
String metoda();
}
interface Interfejs2 {
Integer metoda();
}
Listing 8. Stałe o powtarzających się nazwach to bomba z opóźnionym zapłonem
class Klasa implements Interfejs1, Interfejs2 {
public String toString() {
return STALA; // BŁĄD!
}
}
interface Interfejs1 {
int STALA = 2;
}
interface Interfejs2 {
int STALA = 3;
}
31
 Programowanie Java
int[][] tab = new int[][] { {3,5}, {4}}; możemy uzyskać do niej dostęp (oczywi-
int[][] druga = { {3, 5}, {4}}; ście nie mówimy tutaj o widoczności ele-
mentów klas, chodzi raczej o czas jej ży-
Nie daj się zmylić! Jeśli zawartość tablicy de- cia). Najszerszy zakres (a zatem i najdłuż-
klarujesz w momencie jej tworzenia, nigdy, szy czas życia) mają zmienne statyczne.
ale to przenigdy nie możesz określać jej wy- Zmienne takie rozpoczynają swój żywot w
miarów w nawiasach kwadratowych! Jeśli momencie załadowania klasy. Dzieje się to
zatem zobaczysz zapis: w wielu różnych przypadkach, niemniej za-
wsze następuje to przed utworzeniem kon-
new int[2][] { {3}, {5,7}}; kretnych instancji klasy. Zmienne statycz-
ne są dostępne z poziomu wszystkich eg-
możesz śmiało wykluczyć daną odpowiedź zemplarzy klasy.
ze zbioru poprawnych odpowiedzi. Ze zmiennych instancji można korzy-
Na zakończenie tego akapitu ciekawost- stać podczas życia pojedynczego obiektu,
ka (przynajmniej dla niektórych). Jak są- zmienne lokalne (automatyczne) są dostęp-
dzisz, ile wymiarów muszą mieć tablice, ne od momentu ich deklaracji do zakończe-
aby mogły być wskazywane przez zmien- nia działania metody, w której zostały zade-
ne tab1 i tab2? klarowane, zaś zmienne blokowe – jedynie
w obrębie bloku. Oto mały przykład – Li-
int[] tab1, tab2[]; sting 9.
Typowe pytania sprawdzają, czy zdający
Pierwsza z nich jest oczywiście jednowy- potrafi wykryć sytuacje, w których niektóre
miarowa, ale co z drugą? Podpowiedź: za- zmienne są nieosiągalne, np.:
kryj ręką (a raczej palcem) fragment zawie-
rający zmienną tab1. Zobaczysz wtedy cał- • użycie zmiennej blokowej poza jej blo-
kiem poprawną deklarację dwuwymiaro- kiem;
wej zmiennej tablicowej: • użycie zmiennej instancji w metodzie
statycznej (zwróć uwagę, że odwrotna
int[] tablica[]; sytuacja jest jak najbardziej poprawna, a
często nawet pożądana!)
Zasięg (czas życia) zmiennych
Kolejne zagadnienie zmusza nas do inne- Overload
go spojrzenia na kwestie zmiennych. Nie li- – ciężkie przeciążanie
czy się, co przechowuje zmienna, lecz gdzie Nadszedł czas na jedno z najciekawszych
(i moich ulubionych) zagadnień – zada-
Listing 9. Zasięg działania zmiennych w nie 1.4, czyli przesłanianie (ang. overri-
praktyce de) i przeciążanie metod. Są to zagadnie-
nia związane również z programowaniem
class Zmienne { obiektowym, dlatego przesłanianie poru-
static int statyczna = 0; szę w piątym artykule cyklu (zagadnienia
int instancji = 0; programowania obiektowego); natomiast
void metoda() { w tym miejscu skupię się najbardziej na
int lokalna; prawidłowym rozwiązywaniu zadań z prze-
while (true) { ciążania metod.
int blokowa; W tym momencie mam dla Ciebie dwie
} wiadomości: dobrą i złą. Dobra jest ta-
} ka, że idea zadań związanych z przeciąża-
} niem jest prosta – kod zawiera kilka defi-
nicji metod przeciążonych, a także kilka
Listing 10. Subtelne różnice w przeciążaniu wywołań. Musisz, rzecz jasna, wybrać ze-
metod
staw metod, które faktycznie zostaną wy-
void metoda(short s) { wołane. Oto jeden z prostszych przykła-
System.out.println(„short"); dów – Listing 10.
} Jaki będzie efekt wywołania metody
void metoda(int i) { test()? W pierwszym wywołaniu przeka-
System.out.println(„int"); zujesz zmienną typu short, dlatego nie po-
} winno zdziwić wywołanie pierwszej z metod.
void test() { Drugi przypadek jest bardziej skomplikowa-
short s = 30; ny. Teoretycznie liczba 30 mieści się w zakre-
metoda(s); sie obu typów. Chcąc skorzystać z najbardziej
metoda(30); „oszczędnego” typu, można by przypusz-
} czać, że zostanie uruchomiony pierwszy wa-
riant – nic bardziej mylnego! Nie zapominaj,
32
że wszystkie literały całkowite są typu int!
W związku z tym zostanie wywołany drugi
wariant metody.
Czas na największe problemy związane
z przeciążaniem. Duże komplikacje powo-
dują tzw. wrappery – klasy opakowujące
typy prymitywne w Javie. Czasami istnie-
je konieczność skorzystania z wartości ty-
pu prymitywnego jak z obiektu – np. gdy
chcemy dodać go do jakiejkolwiek kolek-
cji. Sama wartość nie może być doń doda-
na, dlatego konieczne jest opakowanie jej
w obiekt stosownej klasy. W ten sposób dla
typu int mamy klasę Integer, dla bool
– Boolean itd. Od Javy w wersji 5 operacje
przekształcania wartości na obiekty są wy-
konywane automatycznie – wcześniej trze-
ba było dokonywać tego ręcznie, np. za po-
mocą stosownych metod.
Tyle tytułem wstępu – jak to się jednak od-
nosi do naszego przeciążania? Otóż jednym
z ulubionych wariantów zadań jest umiesz-
czanie wśród przeciążonych metod zarów-
no tych zawierających typy prymitywne, jak
i wrappery:
void metoda(int i) { System.out.println("i
nt"); }
void metoda(Integer i) { System.out.printl
n("Integer"); }
void test() { metoda(30); }
Ten przypadek jest prosty – literał 30 jest ty-
pu int, więc w takim przypadku dopasowa-
nie metody jest oczywiste.
Problem może pojawić się w sytuacji na-
stępującej:
void metoda(long i) { System.out.println("
long"); }
void metoda(Integer i) { System.out.printl
n("Integer"); }
void test() { metoda(30); }
Co z punktu widzenia JVM ma więk-
szy priorytet – czy dopasowanie do pa-
sującego typu prymitywnego, czy do kla-
sy bezpośrednio związanej z najwłaściw-
szym typem prymitywnym? Twórcom
Javy zależy w dużej mierze na kompaty-
bilności. Programiści, którzy korzystali
ze starszych wersji JVM, mogli polegać
na automatycznym wywoływaniu metod
o pasujących typach prymitywnych (jak
int->long). Tego samego nie da się po-
wiedzieć o wrapperach, ponieważ auto-
matyczne opakowywanie wartości pry-
mitywnych pojawiło się dopiero w Ja-
vie 5. Co za tym idzie – long wygrywa
z Integerem . Operację automatycznego
dopasowywania wartości do bardziej po-
jemnego typu nazywamy poszerzaniem
(ang. widening).
12/2009

Poszerzanie dotyczy jednak tylko typów
prymitywnych; nie można go automatycznie
przenieść w świat wrapperów! Poniższy kod
nie skompiluje się:
void metoda(Long i) { System.out.println("
Integer"); } był stosowany przed Integerem – kom-
void test() { metoda(30); }
Wynika to z faktu, że literał typu int nie
może być automatycznie przekonwerto-
wany do obiektu klasy Long. Gdyby nawet
kompilator był w stanie domyślić się i utwo-
rzyć obiekt klasy Integer (operacja pako-
wania – ang. boxing), nie jest możliwe auto-
matycznie zrzutowanie go do obiektu klasy
Long – nie występuje między nimi taka sa-
ma relacja, jak pomiędzy obydwoma typami
prymitywnymi!
Na zakończenie rozważań o przeładowa-
niu jedna z moim ulubionych konstrukcji
– varargs, czyli zmienne argumenty.
Konstrukcja ta jest stosowana w argumen-
tach metod. Zastosowanie jej jako argumen-
tu metody pozwoli na wywołanie danej me-
tody z dowolną liczbą argumentów, oczywi-
ście w miejscu podania zmiennego argumen-
tu. Opis jest może dość dziwaczny, ale sens
istnienia tego mechanizmu doskonale odda-
je metoda format():
System.out.println(String.format("Arg
ument 1: %s, i
drugi: %s", "nr1",
"nr2"));
Statyczna metoda format() klasy String
działa analogicznie jak funkcja printf() z ję-
zyka C++ – pozwala na podanie łańcucha za-
wierającego miejsce na argumenty, a następ-
nie listy tych argumentów, przekazywanych
po przecinku, przy wywołaniu metody.
Aby zadeklarować zmienny argument w
nagłówku metody, należy skorzystać z zapi-
su typ ... nazwa, np.:
void wyswietlArgumenty(String ...
argumenty) {
for (int i=0;i<argumenty.length;i++)
System.out.println(argumenty[i]);
} konstruktorów, kompilator automatycz-
Jak widać, wewnątrz metody argument
zmienny jest widziany identycznie jak ta-
blica danego typu. Będzie to miało też
swoje konsekwencje przy przeciążaniu
metod.
Zadania ze zmiennymi argumentami wy-
magają zapamiętania kilku kolejnych przy-
datnych reguł:
• zmienny argument musi być umieszczo-
ny na końcu listy argumentów;
www.sdjournal.org
• metoda może zawierać tylko jeden
zmienny argument;
• przy dopasowywaniu przeciążonych
metod warianty zawierające argumen-
ty zmienne są używane w ostateczności
(z tej samej przyczyny, z której typ long
patybilność!).
W przykładowych zadaniach znajdziesz za-
danie poświęcone przeciążeniom metod –
przeanalizuj je uważnie!
Konstruktorowe zagwozdki
Zadanie 1.5. jest ściśle związane z kon-
struktorami – specjalnymi mechanizma-
mi dostępnymi w obrębie klas, które po-
zwalają na tworzenie egzemplarzy (instan-
cji) klas.
Abstrahując od licznych dyskusji po-
święconych np. zastosowaniom konstruk-
torów (wbrew pozorom zbyt częste stoso-
wanie konstruktorów w kodzie nie jest do-
brym rozwiązaniem; jeśli interesuje Cię
ten temat, poszukaj informacji związanych
z wzorcami projektowymi, takimi jak bu-
downiczy, fabryka abstrakcyjna, czy meto-
da wytwórcza), Java zmusza nas do zapo-
znania się z interesującymi zasadami ich
działania.
O konstruktorze w kontekście pojedyn-
czej klasy powiedzieć wiele nie można. Pro-
blemy pojawiają się, gdy w ramach które-
goś z zadań zobaczysz kod kilku klas, po-
wiązanych ze sobą za pomocą dziedzicze-
nia. Wtedy objawia się cały urok konstruk-
torów, który można zawrzeć w dwóch pro-
stych regułach:
• Pierwsza instrukcja każdego z jaw-
nie zadeklarowanych konstrukto-
rów musi zawierać wywołanie któ-
regoś z konstruktorów klasy bazo-
wej (np. super()) lub tej samej klasy
(np. this()). W przypadku pominię-
cia wywołania, automatycznie zosta-
nie wstawione wywołanie bezparame-
trycznego konstruktora klasy bazowej
– super()!).
• Jeśli klasa nie zawiera zadeklarowanych
nie wstawia publiczny konstruktor bez-
parametryczny, zawierający domyślne,
bezparametryczne wywołanie konstruk-
tora klasy bazowej.
Te dwie zasady nie są skomplikowane; skąd
zatem tyle problemów z tego typu zadania-
mi? Problem polega na tym, że w trakcie
analizy kodu musisz czasem pamiętać o in-
strukcjach, których nie ma na listingu – a są
generowane przez kompilator! Przeanalizuj
poniższy przykład:
Certyfikat SCJP
class Bazowa {
Bazowa(int x) { }
}
class Podklasa extends Bazowa { }
Mogłoby się wydawać, że powyższy kod po-
winien bez przeszkód się skompilować. Nie-
stety, kompilator dołączy do klasy Podklasa
następujący konstruktor:
public Podklasa() { super(); }
Oczywiście w klasie Bazowa brakuje bez-
parametrycznego konstruktora, stąd błąd
kompilacji. Czasami w ramach zadania na
wstępie dowiesz się, że w zadaniu tkwi błąd
– a Twoim celem będzie wybranie popra-
wek, umożliwiających naprawienie błę-
du. W takiej sytuacji z reguły można zmie-
nić dwa fragmenty kodu – dodać adekwat-
ny konstruktor w klasie bazowej lub zade-
klarować jawnie konstruktor w klasie po-
chodnej.
Na zakończenie omawiania konstrukto-
rów drobna uwaga. W Javie nie jest zabro-
nione deklarowanie metod o takiej samej na-
zwie, co nazwa klasy! Oczywiście metody ta-
kie nie są konstruktorami, niemniej poniższy
kod skompiluje się:
class AAA {
public AAA() {}
public void AAA() {}
}
Słówko new, a klasy
zagnieżdżone i wewnętrzne
Na koniec rozważań o konstruktorach
i tym samym analizy problemów związanych
z pierwszym zagadnieniem zajmiemy się wy-
korzystaniem prostego (z reguły) słowa klu-
czowego – new.
Utworzenie egzemplarza zwykłej klasy za-
leży jedynie od tego, czy została ona zimpor-
towana. Mamy więc do czynienia z dwoma
zapisami:
java.util.List<String> lista = new java.ut
il.List<String>();
lub
List<String> lista = new List<String>();
Problem pojawia się, gdy chcesz utworzyć
obiekt klasy wewnętrznej, czyli klasy zdefi-
niowanej wewnątrz innej klasy (o ile ma od-
powiedni modyfikator dostępu i nie jest sta-
tyczna – o niej za chwilę). W takim przy-
padku utworzenie nowego obiektu wymaga
posiadania instancji klasy zewnętrznej. Za-
łóżmy, że dysponujemy następującymi kla-
sami:
33
 Programowanie Java

Pytania
1. W pliku main.java znajduje się następujący kod:

public class Main {

public static void main(String[] args) {
Gatunki g = Gatunki.ROCK;
System.out.println(g);
}
}
public enum Gatunki {
JAZZ("Jazz"), ROCK("Rock"){
public String toString() {
return "A ja lubię cięższe granie!";
}
} // 1
TECHNO("Techno"); // 2
private Gatunki(String s) { // 3
this.nazwa = s;
}
public String toString() {
return "Mój ulubiony gatunek to " + nazwa;
}
private String nazwa;
}

Wybierz prawidłową opcję:

a) Program wyświetli tekst A ja lubię cięższe granie!;

b) Program nie skompiluje się z powodu błędu w miejscu nr 1;
c) Program nie skompiluje się z powodu błędu w miejscu nr 2;
d) Program nie skompiluje się z powodu błędu w miejscu nr 3;
e) Program nie skompiluje się z powodu błędów wielu miejscach, niekoniecznie oznaczonych cyframi.

2. Jaki efekt otrzymasz po uruchomieniu poniższego programu?

public class Main {

public static void main(String[] args) {
new Main().metoda(30);
new Main().metoda(40, 50);
new Main().metoda(50, 60, 70);
}
void metoda(int i, Integer j) { System.out.print("int, Integer; ");}
void metoda(int ... liczby) { System.out.print("varargs; "); }
void metoda(long l, long k) { System.out.print("long, long; "); }
void metoda(short s) { System.out.print("short; "); }
void metoda(Integer i, Integer j, Long k) { System.out.print("Integer, Integer, Long; "); }
}

a) Program nie skompiluje się;

b) short; long, long; varargs;
c) varargs; long, long; Integer, Integer, Long;
d) varargs; long, long; varargs;
e) short; long, long; Integer, Integer, Long;
f) varargs; int, Integer; varargs;

3. Jaki będzie efekt wywołania poniższego programu?

public class Main {

public static void main(String[] args) {
new C(5);
}
}
class A {
public A() { System.out.print("4"); }
public A(int x) { this(); System.out.print("1"); }
}
class B extends A {
public B(int y) { this(); System.out.print("2"); }
public B() { super(2); System.out.print("5"); }
}

34 12/2009
 Certyfikat SCJP

class Zewnetrzna {
class Wewnetrzna {
} sprowadzić do jednej:
} Różnicę tę można wytłumaczyć, wiążąc
Najpierw musisz utworzyć obiekt klasy ze-
wnętrznej:
Zewnetrzna z = new Zewnetrzna();
Następnie utwórz obiekt klasy wewnętrz-
nej, korzystając z otrzymanej przed chwi-
lą instancji:
Zewnetrzna.Wewnetrzna w = z.new
Wewnetrzna();
Konieczność korzystania z dwuczłonowej
nazwy klasy przy deklarowaniu zmien-
nej nie powinna dziwić. Z pewnością kon-
strukcja obiekt.new Klasa() może z po-
czątku wydawać się tworem nienatural-
nym. Wynika to jednak z faktu, że egzem-
plarze klas wewnętrznych są ściśle zwią-
zane z konkretnymi egzemplarzami klas
zewnętrznych. Z tego względu obowią-
zuje taki, a nie inny (np. Zewnetrzna.new
Wewnetrzna()) zapis. Nic nie stoi na prze- Zewnetrzna.Wewnetrzna w = new
szkodzie, aby powyższe dwie instrukcje Zewnetrzna.Wewnetrzna();
Zewnetrzna.Wewnetrzna w = egzemplarze klas zagnieżdżonych z kla-
new Zewnetrzna().new Wewnetrzna(); są, w której się znajdują. Podobieństwo do
pól i metod statycznych jest aż nazbyt wi-
Inaczej ma się sytuacja w przypadku klas za- doczne.
gnieżdżonych. Pod względem składni różni Na tym kończę pierwszą, najdłuższą część
je od klas wewnętrznych tylko jedno słowo cyklu. W kolejnych artykułach poruszę dal-
– static. Gdyby więc wprowadzić tę drob- sze zagadnienia; bardzo możliwe, że przy
ną zmianę: okazji będę uzupełniał też zagadnienia już
omówione. Tymczasem zachęcam do roz-
class Zewnetrzna { wiązania opracowanych przeze mnie za-
static class Wewnetrzna { dań, dotyczących całego zagadnienia 1. Po-
} wodzenia!
}
to natychmiast przyniosłoby to zmiany
w tworzeniu obiektów klasy Wewnetrzna :
KRZYSZTOF RYCHLICKI  KICIOR
Autor programuje w Javie i .NET. Pisze książki i artykuły na różne tematy związane z programowaniem.
Jest posiadaczem certyfikatu SCJP; od kwietnia 2007 do kwietnia 2008 legitymował się tytułem Micro-
soft MVP w kategorii Visual C#.
Kontakt z autorem: kitikatpl@gmail.com

class C extends B {
public C(int z) { super(z); System.out.print("3"); }
public C() { this(2); System.out.print("6"); }
}

a) 41523;
b) 32514;
c) 35241;
d) 63542;
e) 41532.

4. Wskaż poprawne deklaracje i inicjalizacje zmiennych:

a) int $ _ zmienna = 3;
b) float liczba = 3.0;
c) int [] tablica[] = new int[][];
d) double _ 35 = 2.5;
e) char znak = 65;

5. Wybierz poprawne deklaracje elementów interfejsu:

a) int pole = 2;
b) public static int pole = 3;
c) public static int final pole = 4;
d) static final int pole = 5;
e) protected void metoda();
(jak w przypadku pól).
lub pusty modyfikator – nie oznacza on jednak dostępu w obrębie pakietu (tzw. default access), lecz niejawny modyfikator publiczny
opcji e zastosowano niedozwolony modyfikator protected (w przypadku interfejsów metody mogą zawierać modyfikator public
a, b, d – w opcji c modyfikator final występuje za typem int, co jest zabronione (typu i nazwy zmiennej nie można rozdzielać), w 5)
pamiętaj – wymiarów nie podaje się tylko, gdy w tej samej instrukcji następuje inicjalizacja!);
a, d, e – w opcji b brakuje litery f umieszczonej za literałem zmiennoprzecinkowym, w opcji c brakuje pierwszego lub obu wymiarów (za- 4)
a – spróbuj powoli przeanalizować kolejne wywołania, zapisując kolejno wypisywane cyfry – nie rób tego w pamięci; 3)
Long ;
patybilne wstecz; varargs, ponieważ Integer, Integer, Long w ogóle nie pasuje do trzeciego wywołania – z uwagi na parametr typu
d – varargs, ponieważ short w żadnym przypadku nie pasuje do literału typu int; long, long, ponieważ int, Integer nie jest kom- 2)
e – błąd w miejscu nr 1, a także w wierszu public enum Gatunki – w jednym pliku nie mogą występować dwie klasy publiczne; 1)

Odpowiedzi:

www.sdjournal.org 35
 Programowanie Java
BlockingQueue w Javie
Prezentacja interfejsu BlockingQueue, kilku możliwych
jego wykorzystań, oraz słów kilka o programowaniu
wielowątkowym w Javie
Synchronizowana kolejka to podstawa wielu aplikacji wielowątkowych
– prawdopodobnie większość z nas kiedyś taką zaimplementowała.
Pytanie jednak brzmi: po co? Skoro często warto po prostu sięgnąć po
gotowe rozwiązanie, takie jak BlockingQueue.
Dowiesz się:
• Jak wykorzystywać BlockingQueue;
• Jak zaimplementować prosty schemat pro-
ducent-konsument.
Poziom
trudności
P
oczątkujący programiści często nie zdają
sobie w ogóle sprawy z problemów wie-
lowątkowości. Nie przeszkadzałoby im
to, gdyby nie fakt, że często ją wykorzystują, na-
wet o niej nie wiedząc. Doskonałym tego przy-
kładem są aplikacje pisane w Swingu – jeśli bę-
dziemy wykonywać skomplikowane operacje
z wątku Swingowego, de facto wyłączymy na
ten czas aplikację, gdyż nie będzie ona przyjmo-
wać od użytkownika żadnych poleceń.
Java oferuje nam pewien zestaw klas, które
bardzo ułatwiają programowanie wielowąt-
kowe. W szczególności są to bezpieczne (thre-
ad-safe) kolekcje, jak na przykład te imple-
mentujące opisywany interfejs BlockingQu-
eue. Polecam zapoznanie się z zawartością pa-
kietu java.util.concurrent, do którego odno-
śnik znajdziecie w artykule w częsci W Sieci.
Problem
producenta i konsumenta
Jest klasycznym problemem synchronizacji.
Ma on miejsce wtedy, kiedy w aplikacji ma-
my dwa rodzaje obiektów, z których jeden
dodaje do wspólnej puli produkowane jed-
nostki, zaś drugi je pobiera. Gdybyśmy jako
wspólną pulę wykorzystali zwykłą listę (np.
LinkedList, ArrayList) zaczęłyby się dziać
36
Powinieneś wiedzieć:
• Podstawy języka Java;
• Problematykę programowania wielowątko-
wego.
dziwne rzeczy, najprawdopodobniej doszło-
by do deadlocka lub rzucane byłyby wyjątki
NoSuchElementException, ArrayIndexOutO
fBoundsException, NullPointerException
czy inne (w zależności od implementacji ko-
lekcji).
Działoby się tak dlatego, iż operacje wyjmo-
wania i dodawania elementu nie są operacja-
mi atomowymi. JVM, dopóki programista te-
go nie sprecyzuje, nie daje żadnych gwarancji
co do momentu zmiany obsługiwanego wąt-
ku. W szczególności oznacza to, iż może to na-
stąpić w połowie wyjmowania elemenu z ko-
lekcji. Może to prowadzić do utraty spójności
kolekcji, a co za tym idzie do błędu.
Ten problem synchronizacji rozwiązuje za
nas Sun – nie jest to może rozwiązanie opty-
malne, lecz na pewno skuteczne. W Listingu
1 przedstawiona jest prosta klasa demonstru-
jąca mechanizm producenta i konsumenta.
Przedstawiona w Listingu 1 klasa tworzy syn-
chronizowanąkolejkę–LinkedBlockingQueue,
następnie tworzy 10 producentów, którzy do
tej kolejki będą dodawać instancje klasy Item,
oraz 10 konsumentów, którzy będą je z niej po-
bierać. Ponadto, każdy obiekt klasy Item ma
przypisane id, które będzie wyświetlane po je-
go pobraniu. Warto przyjrzeć się kolejności wy-
świetlanych id – wcale nie będzie (a raczej: naj-
prawdopodobniej nie będzie) ona kolejnością
jednostajnie rosnącą.
Utworzeni producenci pracują przez ok.
jedną sekundę, zaś konsumenci aż do mo-
mentu opróżnienia kolejki. Można zauwa-
żyć, że produkowanie obiektów jest szyb-
sze niż ich konsumpcja, gdyż program dzia-
ła znacznie dłużej niż 1 sekunda. Wynika to
z dość czasochłonnej operacji wypisywania id
na konsolę.
BlockingQueue oferuje, w prównaniu do
Queue, kilka nowych, użytecznych metod.
Przyjrzyjmy się kilku z nich bliżej:
• offer(E e, long timeout, TimeUnit
timeUnit) – jeśli jest to możliwe, dodaje
element e do kolejki, jeśli nie, czeka mak-
symalnie timeout jednostek timeUnit
na zwolnienie się miejsca w kolejce. Jeśli
po upłynięciu tego czasu nie uda się do-
dać e, zwraca false. W przeciwnym wy-
padku zwraca true.
• poll(long timeout, TimeUnit
timeUnit) – pobiera pierwszy ele-
ment kolejki, jeśli kolejka jest pusta,
czeka maksymalnie timeout jedno-
stek timeUnit na dodanie nowego ele-
mentu. Jeśli to nastąpi, zwraca go – je-
śli nie, zwraca null.
• put(E e) – dodaje do kolejki element e,
czekając, jeśli to konieczne, na wolne w
niej miejsce. Warto zauważyć, że meto-
da ta nie ma maksymalnego czasu cze-
kania, może więc czekać, de facto, w nie-
skończoność.
• take() – pobiera pierwszy element ko-
lejki, jeśli to konieczne, czekając na je-
go pojawienie się. Podobnie jak w przy-
padku put(E e), może czekać w nie-
skończoność. Z tą metodą należy uwa-
żać, gdyż np. w sytuacji, gdy program
kończy pracę, kolejka, z której pobie-
raliśmy elementy, jest pusta i nie będą
do niej dodawane nowe elementy, po
wywołaniu tej metody program nigdy
nie zakończy działania. Chyba że dany
12/2009
 BlockingQueue w Javie

wątek będzie oznaczony jako Daemon
Thread .
Na koniec tej części pytanie: czy pewne jest,
że id obiektów Item będą unikalne? A może
możliwe jest, żeby któryś z nich się powtarzał
lub został pominięty? Podpowiedź: czy opera-
cja id = idCount++ jest operacją atomową?
Wykonywanie poleceń użytkow-
nika: prosty CommandThread
Już na początku artykułu pisałem o problemie
wykonywania poleceń w innym wątku, niż by-
ły one wydane. Na Listingu 2 znajduje się prosta
klasa, która może do tego posłużyć, oraz związany
z nią interfejs polecenia. Oczywiście interfejs i kla-
sa powinny znaleźć się w oddzielnych plikach.
Klasa ta realizuje wzorzec singletonu, co
oznacza, że w całej aplikacji istnieje dokładnie
jedna instancja klasy Commander. Będzie ona
tworzona statycznie w momencie startu apli-
kacji, wówczas też będzie uruchamiany wątek,
z którego wykonywane będą polecenia.
Do wykorzystania tego obiektu niezbędna jest
tylko jedna metoda – submitCommand(Command

Listing 1. Przykład prostego rozwiązania problemu producenta i konsumenta

package org.wawer.sdj.blockingQueueArt;
try {
import java.util.concurrent.BlockingQueue; System.out.println(queue.poll(10,
import java.util.concurrent.LinkedBlockingQueue; TimeUnit.MILLISECONDS));
import java.util.concurrent.TimeUnit; } catch (InterruptedException e) {
System.out.println("Interrupted while
/** polling");
* Klasa demonstrująca działanie BlockingQueue }
* }
* @author Dariusz 'Scythe' Wawer }
*/ }
public class SimpleBlockingQueueExample {
volatile boolean stop = false;
/**
* Klasa, której instancje będą przekazywane do i BlockingQueue<Item> queue;
pobierane z kolejki
*/ public SimpleBlockingQueueExample() {
static class Item { // utworzenie kolejki
static int idCount; queue = new LinkedBlockingQueue<Item>();
int id; }
public Item() {
id=idCount++; public void buildProducers() {
} for (int n=0; n<10; n++) {
new Thread(new Producer()).start();
public int getId() { }
return id; }
}
public void buildConsumers() {
@Override for (int n=0; n<10; n++) {
public String toString() { new Thread(new Consumer()).start();
return Integer.toString(id); }
} }
}
public static void main(String[] args) {
class Producer implements Runnable{
public void run() { SimpleBlockingQueueExample ex = new SimpleBlockingQue
while (!stop) { ueExample();
try { ex.buildProducers(); // przygotujmy producentów...
queue.put(new Item()); ex.buildConsumers(); // ... oraz konsumentów
} catch (InterruptedException e) { try {
System.out.println("Interrupted while // pozwólmy przez jakiś czas działać pozostałym
putting"); wątkom
} Thread.sleep(1000);
} } catch (InterruptedException e) {
} System.out.println("Main thread interrupted");
} }
ex.stop = true; // zakańczamy działanie producentów
class Consumer implements Runnable{
public void run() { }
while (!stop || queue.size()>0) { }

www.sdjournal.org 37
 Programowanie Java

command). Do kolejki zdarzeń do wykonania do-
pisywane jest wówczas polecenie podane w ar-
gumencie.
Odpowiem na niezadane pytanie: tak, wyko-
rzystywana jest implementacja BlockingQueue.
Można by mieć wątpliwości, czy jest to koniecz-
ne – w końcu polecenia wydawane są z wątku
GUI, zaś pobierane są też tylko w jednym wąt-
ku. Niestety, nawet te dwie pozornie oddzielne
operacje mogą wywołać błędy – niesynchroni-
zowana kolejka ma szansę nie poradzić sobie w
momencie, gdy jednocześnie nastąpi próba po-
brania i dodania elementu do kolejki. Ponadto,
wcale nie jest pewne, że polecenia dodawane bę-
dą tylko z jednego wątku. Nie jest powiedziane,
że jedno z poleceń może zlecić wykonanie inne-
go. A zlecenie to będzie następowało już z wąt-
ku Commandera, a nie z GUI.
Zastanówmy się teraz, skąd wzięła się kon-
strukcja peek-execute-poll. A w tym celu
przyjrzyjmy się metodzie flushAndStop().
Po jej wywołaniu nastąpi zatrzymanie wątku,
z którego zostanie wywołana, do czasu opróż-
nienia kolejki. Po co nam ona, skoro wątek jest
demonem, czyli wyłączy się, jeśli wyłączą się
wszystkie wątki nie będące demonami? Oczy-
wiście jej celem jest upewnienie się, że wszyst-
kie polecenia znajdujące się aktualnie w kolej-
ce zostaną wykonane do końca. Można tego
używać np. gdy chcemy, by nasza aplikacja au-
tomatycznie zapisywała jakiś plik w momen-
cie jej zamknięcia. Wówczas na koniec dodaje-
my do kolejki odpowiednie polecenie, po czym
wywołujemy flushAndStop().
Gdyby wątek wykonujący polecenia od
razu pobierał polecenie do wykonania, mo-
głoby ono nie zostać zakończone, gdyż we
flushAndStop() sprawdzana jest ilość pole-
ceń w kolejce, a nie, czy zostały one wykona-
ne do końca.
Tak jak pisałem, implementacja ta jest do-
syć prosta. Można ją rozszerzyć, np. używając
PriorityBlockingQueue oraz odpowiednie-
go komparatora. Można, w ramach optyma-
lizacji dla dużej ilości małych poleceń, przy
każdej iteracji dodawać do lokalnej, niesyn-
chronizowanej kolejki wszystkie polecenia z
tej synchronizowanej (BlockingQueue.dra-
inTo(Collection coll)).
Inne mechanizmy
programowania współbieżnego
W pakiecie java.util.concurrent znajduje
się wiele klas pomocnych w programowa-

Listing 2. Prosta klasa asynchronicznie wykonująca polecenia

package org.wawer.sdj.blockingQueueArt; @Override

public void run() {
import java.util.concurrent.LinkedBlockingQueue; Command command = null;
import java.util.concurrent.TimeUnit; while(keepRunning) {
try {
public class Commander { command = commandQueue.peek(100,
TimeUnit.MILLISECONDS);
class CommandExecuter implements Runnable { } catch (InterruptedException e1) {
volatile boolean keepRunning = true; System.out.println("Event writer thread
interrupted while waiting");
BlockingQueue<Command> commandQueue; }
if (command!=null) {
public CommandExecuter() { executeCommand(command);
commandQueue = new LinkedBlockingQueue<Command>(); commandQueue.poll();
}
Thread t = new Thread(this, "Command Executing }
Thread"); }
t.setDaemon(true); }
t.start();
} private static Commander instance = new Commander();

private void executeCommand(Command command) { CommandExecuter commandExecuter;

command.execute();
} private Commander() {
commandExecuter = new CommandExecuter();
public void flushAndStop() { }
while (commandQueue.size()>0) {
try { public static final void submitCommand(Command command) {
Thread.sleep(20); instance.commandExecuter.enqueueCommand(command);
} catch (InterruptedException e) { }
System.out.println("Commander interrupted
while sleeping"); public static void flushAndStop() {
} instance.commandExecuter.flushAndStop();
} }
keepRunning = false; }
}
public interface Command {
public void enqueueCommand(Command command) {
commandQueue.add(command); public void execute();
} }

38 12/2009
 BlockingQueue w Javie

niu wielowątkowym. Pokrótce opiszę kil- jeśli już ich nie posiada, wstrzymuje ich dzo kosztowna z punktu widzenia prędko-
ka z nich: działanie do uzyskania nowych. ści działania.
• Lock – pozwala na zarządzanie dostę- Nie warto także przesadzać i stosować syn-
• CountDownLatch,
CyclicBarrier – pem do współdzielonego zasobu. Istnieje chronizowanych kolekcji wszędzie, nawet je-
klasy ułatwiające synchronizację dzia- kilka implementacji tego interfejsu, ich śli nie są one konieczne. Często jeden prosty
łań kilku wątków. Pozwalają monito- dobór powinien być uzależniony od ro- blok synchronized(lock) {...} jest w sta-
rować postęp pracy w każdym z nich dzaju zarządzanego zasobu. nie rozwiązać problem. Z drugiej strony, czę-
oraz wznawiać pracę głównego wątku sto zdarzają się sytuacje, w których od efek-
po osiągnięciu postawionej przed nimi Zachęcam do szczegółowej analizy każdej tywności ważniejsza jest prostota.
pracy. z tych klas. Ich znajomość może oszczę- Innymi słowy, programista musi podjąć de-
• Executor, ExecutorService – inter- dzić sporo czasu podczas tworzenia apli- cyzję: czy wykorzystać, potencjalnie powol-
fejsy do wykonywania zadań. Posia- kacji. ne, istniejące rozwiązanie, czy zaimplemen-
dają własny wątek lub pulę wątków, tować coś szybszego samemu, kosztem wła-
w których wykonywane są polecenia. Podsumowanie snego czasu. Warto też pamiętać, że z każdą
Szczególnie przydatne np. w aplika- Programowanie wielowątkowe jest, nieste- wersją Javy poszczególne implementacje sta-
cjach serwerowych, gdzie konieczne ty, dość skomplikowane. Można jednak sto- ją się coraz bardziej efektywne. Więc jeśli ma-
jest obsłużenie wielu wywołań jedno- sunkowo łatwo ominąć część jego proble- my wątpliwości, co zrobić, prawdopodobnie
cześnie. mów, wykorzystując już gotowe klasy napi- lepiej wykorzystać już istniejącą klasę.
• Semaphore – zarządza pewną pulą zaso- sane przez innych. Trzeba jednak pamiętać, Jest ku temu jeszcze jeden powód: zasa-
bów, czy to fizycznych czy logicznych. że nierzadko będzie się to działo kosztem dy optymalizacji. Link do nich znajduje się
Wydaje je poszczególnym wątkom, zaś optymalności, gdyż synchronizacja jest bar- w części W Sieci – zapoznanie się z nimi po-
zwoliło mi oszczędzić naprawdę dużo cza-
su i pracy.
W Sieci
DARIUSZ 'SCYTHE' WAWER
• http://java.sun.com/javase/6/docs/api/java/util/concurrent/BlockingQueue.html; Student 4 roku Telekomunikacji na Politechnice
• http://java.sun.com/javase/6/docs/api/java/util/concurrent/package-summary.html;
• http://pl.wikipedia.org/wiki/Problem_producenta_i_konsumenta; Warszawskiej, Java Developer w firmie CC Otwar-
• http://www.c2.com/cgi/wiki?RulesOfOptimization. te Systemy Komputerowe
kontakt: dariusz.wawer@cc.com.pl

R E K L A M A

www.sdjournal.org 39
 Języki programowania
Delphi
i C++Builder 2010
Nowości wprowadzone w Delphi© 2010 i C++Builder© 2010
Środowisko Delphi powstało w roku 1995, C++Builder dwa lata później.
Mimo upływu czasu ich architektura (komponenty VCL, programowanie
wizualne) nadal zapewnia przewagę nad innymi platformami
programistycznymi, w obszarze budowy aplikacji okienkowych dla
systemu Windows.
Dowiesz się:
• Jakie nowości wprowadzono do środowisk
Delphi i C++Builder;
• Czym jest pakiet Embarcadero RAD Studio.
Poziom
trudności
N
owe Delphi i C++Builder zawie-
rają tak dużą liczbę ulepszeń oraz
nowych funkcji, że poniższy arty-
kuł dotyczy tylko cześć z nich. Reszta została
zamieszczona w wersji on-line (adres WWW
na końcu tego artykułu). Omawia ona mię-
dzy innymi niezwykle innowacyjne wsparcie
dla aplikacji opartych o gesty i naturalny in-
terfejs, a także nowości bazodanowe.
Delphi i C++Builder to środowiska progra-
mistyczne typu RAD rozwijane obecnie przez
firmę Embarcadero Technologies, wcześniej
Borland. Delphi powstało na bazie doświad-
czeń z obiektowej wersji Turbo Pascala. Cieka-
wy jest fakt, że przyjęte 14 lat temu założenia
nie straciły swojej wartości. Architektura całej
biblioteki VCL, w tym koncepcja komponen-
tów VCL, których funkcjonalność można ła-
two rozszerzać, oraz idea programowania wizu-
alnego, nadal pozwala błyskawicznie tworzyć
aplikacje okienkowe, według wielu programi-
stów szybciej niż w innych narzędziach.
Mocne strony Delphi i C++Buildera to kom-
pilacja kodu do postaci natywnej systemu Win-
dows, obiektowa biblioteka programistyczna
40
Powinieneś wiedzieć:
• Czytelnik powinien być programistą Delphi
lub C++Buildera.
VCL, wizualne komponenty oraz otwarty kod
źródłowy większości bibliotek. Delphi nadal
jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej
używanych środowisk programistycznych. Sza-
cuje się, iż grupa programistów, którzy korzysta-
ją ze środowisk Delphi / C++Builder, liczy obec-
nie ponad 1,7 mln (wliczając w to użytkowni-
ków wersji darmowych).
Ogromnym atutem omawianych narzędzi
jest kompilowanie kodu do postaci natywnej
dla systemu Windows, czyli korzystając z plat-
formy Win32 API. Nowa wersja Delphi (rów-
nież C++Buildera) oraz kolejne planowane edy-
cje środowisk mają nadal być oparte o kod na-
tywny, zarówno dla Win32, jak również w przy-
szłości dla Win64. Aplikacje natywne napisa-
ne w Delphi/C++Builder mają pełny dostęp do
możliwości sprzętowych i systemowych Win-
dows. Nie potrzebują one dodatkowej warstwy,
jaką jest wirtualna maszyna (VM).
Wersje 2010
W sierpniu 2009 firma Embarcadero zapo-
wiedziała wypuszczenie nowej edycji flago-
wych produktów dla programistów. Tym ra-
zem postanowiono równocześnie wprowa-
dzić wszystkie środowiska przeznaczone dla
programistów systemu Windows. Na rynku
pojawiły się: Delphi 2010, C++Builder 2010
i Delphi Prism 2010 oraz pakiet Embarcade-
ro® RAD Studio, łączący trzy pierwsze śro-
dowiska w jeden zintegrowany pakiet.
Już od kilku edycji środowisko Galileo (ro-
bocza nazwa środowiska bazowego dla Delphi
i C++Buildera) pozwala łączyć w sobie kilka
kompilatorów, debuggerów, narzędzi i kreato-
rów dla wielu języków. Tak też jest tym razem.
W pakiecie RAD Studio elementy Delphi
i C++Builder są połączone w jednym wspól-
nym środowisku.
Delphi Prism 2010 pozwala budować apli-
kacje oparte o kod zarządzalny i wirtualną ma-
szynę .NET, w pełni wykorzystuje możliwości
biblioteki programistycznej FCL oraz biblio-
tek wyższego poziomu, takich jak WPF. Wspie-
ra tworzenie aplikacji okienkowych Windows
Forms i webowych ASP.NET w języku Delphi.
Delphi Prism w porównaniu do Visual Studio
oferuje łatwy i przejrzysty język programowania
(Delphi) oraz możliwość tworzenia kodu nie
tylko dla platformy .NET, ale również dla Mo-
no – wieloplatformowej odmiany .NET działa-
jącej na systemach: Windows, Linux i MacOS.
Platforma Mono ma dużo większe wsparcie w
Delphi Prism, niż to, co jest oferowane w narzę-
dziach firmy Microsoft, która w swoich narzę-
dziach wspiera jedynie swój system operacyjny.
Nowości w IDE
Od kilku wersji w Delphi mocno rozwijane
jest IDE (zintegrowane środowisko programi-
Rysunek 1. Porównanie aplikacji natywnej do
aplikacji zarządzalnych opartych o wirtualną
maszynę (VM)
12/2009

sty), czyli edytor kodu, projektant formatek,
debugger, menedżer projektu oraz inne na-
rzędzia i kreatory wspomagające tworzenie
aplikacji. W efekcie z wersji na wersję wzra-
sta szybkość kodowania i komfort pracy. Wie-
le z wprowadzonych nowości dostępnych jest
dla obu języków Delphi i C++, ale są też takie,
które są przeznaczone dla jednego z nich.
IDE Insight
Nowością wprowadzoną do IDE w środowi-
sku Delphi/C++Builder 2010 jest funkcja
IDE Insight. Patrząc na pierwsze komenta-
rze programistów na blogach, można stwier-
dzić, że została ona przyjęta bardzo entuzja-
stycznie. Pozwala wykonać wszystkie opera-
cje z jednego okna, w którym można odna-
leźć kontekstowo każdą funkcję, każdy kom-
ponent i każdą opcję środowiska.
Aby zrozumieć zalety takiego rozwiązania,
trzeba najpierw porównać styl pracy początkują-
cego i zaawansowanego programisty. Pierwszy z
nich wpisuje kod z klawiatury, nie korzystając z
automatycznego uzupełniania kodu, nie używa
funkcji refaktoringu, nie zna wielu kreatorów,
bardzo często korzysta na przemian z myszki i z
klawiatury, nie zna wielu użytecznych opcji ani
skrótów klawiszowych, a w efekcie pracuje du-
żo wolniej. Dzięki IDE Insight wszystkie ukryte
funkcje są dostępne po naciśnięciu jednego kla-
wisza [F6] lub kombinacji [Ctrl+.].
W oknie IDE Insight kluczowe jest pole wy-
szukiwania kontekstowego (u góry okna), które
pozwala błyskawicznie odnaleźć funkcję wśród
tysięcy dostępnych. Początkowo odnalezienie
szukanego polecenia może zajmować więcej
czasu, a osoba nieznająca nazwy szukanej funk-
cji będzie musiała próbować kilka razy. Jednak
bardzo szybko można się tego nauczyć (meto-
dą prób i błędów), a przy okazji poznać skróty
klawiszowe związane z funkcjami (wyświetlane
Rysunek 2. Ekran startowy RAD Studio 2010 – połączone w jednym środowisku funkcje Delphi i
C++Buildera
www.sdjournal.org
w oknie wyników). Nie trzeba przeglądać kla-
sycznego menu, a wykorzystanie myszki przy
kodowaniu można ograniczyć do minimum.
Zaawansowani programiści też powinni polu-
bić funkcję IDE Insight, dzięki której będą mo-
gli wykonywać znacznie szybciej wiele operacji
na kodzie aplikacji, ograniczając użycie myszki
do minimum.
Formater kodu
Dostępny zarówno dla języka Delhi, jak i C++
pozwala automatycznie formatować kod, za-
pewniając jednolity wygląd kodu źródłowe-
go niezależnie od stylu pisania osoby, która go
stworzyła lub poprawiała.
Formater uruchamia się jednym skrótem
klawiszowym i w chwilę później kod w ak-
tywnym oknie zostaje ułożony zgodnie ze
zdefiniowanymi zasadami. Zasady te to ogól-
ne, powszechnie stosowane reguły dla danego
języka oraz kilkadziesiąt opcji, które pozwa-
lają dopasować ostateczny wygląd do indywi-
dualnych upodobań. Dostępne opcje dotyczą
sposobu wcinania kodu, reguł wstawiania od-
stępów, przechodzenia do nowej linii oraz
użycia dużych lub małych liter w nazwach
i w słowach kluczowych.
Formater doskonale sprawdzi się w mo-
mencie modyfikowania obcego kodu, np.
odziedziczonego po poprzednim autorze.
Poza ogromną wygodą przy doprowadzaniu
obcego kodu do swoich standardów funkcja
ta może być przydatna w pracy zespołowej.
Dzięki niej kod składowany w centralnym re-
pozytorium będzie sformatowany tak samo,
bez względu na to, kto go pisał.
Debuggowanie wątków
Delphi 2010 i C++Builder 2010 wprowadza-
ją kilka zmian, które mają na celu ułatwienie
testowania aplikacji wielowątkowych. Przy te-
Delphi 2010 / C++Builder 2010
stowaniu takich aplikacji poważnym kłopo-
tem było identyfikowanie wątków przez liczbę,
a nie przez nazwę. Mimo tego, że istniała moż-
liwość zmiany tej nazwy już wcześniej, to była
ona skomplikowana. Teraz dodano property do
klasy TThread pozwalające w bardzo prosty spo-
sób nazwać nowe wątki. TThread jest klasą bazą
dla każdego wątku napisanego w Delphi i C++.
Debugger wykorzystuje te nazwy, wyświetlając
czytelną nazwę zamiast liczbowego identyfika-
tora, co ogromnie ułatwia rozpoznanie wątku,
a co za tym idzie precyzyjną diagnozę błędów.
Nazwa i stan wszystkich stworzonych wątków
widoczny jest po otwarciu okna Thread Status.
Ponadto w nowych środowiskach możli-
we jest zamrożenie i aktywowanie dowolnego
z wątków, ustawienie pułapki (ang. breakpoint)
na konkretnym wątku oraz bieżące śledzenie
stanu i wartości zmiennych w wybranym wąt-
ku. Dzięki tym zmianom poszukiwanie błędów
w wielowątkowych aplikacjach jest dużo szybsze,
bardziej precyzyjne i o wiele przyjemniejsze.
Eksplorator klas C++
Kolejna nowość jest potwierdzeniem otwarcia
nowego właściciela opisywanych narzędzi, czy-
li firmy Embarcadero, na potrzeby klientów.
Wśród użytkowników środowiska C++Buil-
der najbardziej oczekiwanym rozszerzeniem
Rysunek 3. Okno IDE Insight i wynik
kontekstowego wyszukiwania słowa Project
Rysunek 4. Kod źródłowy Delphi po
uruchomieniu funkcji formatowania
Rysunek 5. Okno „Thread Status” i widoczne w
nim nazwy oraz stan wątków
41
 Języki programowania
był Class Explorer, czyli okno ułatwiające za-
rządzanie większymi strukturami obiektowy-
mi. W serwisie Quality Central zdobył on naj-
większą liczbę głosów.
Nowy eksplorator klas pozwala na nawi-
gację po dziesiątkach, setkach, a nawet tysią-
cach klas projektu. Dzięki różnym sposobom
grupowania, takim jak grupowanie moduła-
mi lub hierarchiczne, można błyskawicznie
odnaleźć potrzebną klasę. W prosty sposób
można ją rozszerzyć za pomocą wbudowa-
nych funkcji do wizualnego dodawania pól,
własności (properties) oraz metod.
Ponadto możliwe jest sprawdzenie miejsc
użycia wybranej klasy w całym projekcie oraz
sprawdzenie diagramu hierarchii klas.
Nowy Class Explorer bardzo ułatwia pracę
programistom opierającym swój kod o klasycz-
ne programowanie obiektowe, wspiera również
tych programistów RAD, którzy wykorzystują
w swojej pracy komponenty i zdarzenia.
Metryki kodu Delphi
Z kolei programiści Delphi dostają w wersji
2010 dwa w pełni samodzielne narzędzia ana-
lityczne ułatwiające utrzymanie jakości kodu
na wysokim poziomie. Poprawiono integrację
ze środowiskiem narzędzi do automatycznego
przeglądu kodu (tzw. audytów) oraz do przeli-
czania metryk kodu Delphi. Choć zostały one
wprowadzone do IDE już wcześniej, wymaga-
ły włączenia funkcji do modelowania UML.
Dlatego wielu użytkowników nawet nie za-
Rysunek 6. Nawigator klas dla programistów C++
Serwis Quality Central
Quality Central to serwis Web dostępny dla wszystkich zarejestrowanych użytkowników środowisk
(darmowych i komercyjnych) firmy Embarcadero. Służy do zgłaszania wykrytych błędów oraz po-
mysłów dla nowych funkcji. Na zgłoszone przez innych pomysły można oddać swój głos, zwiększa-
jąc w ten sposób jego priorytet. Adres serwisu Quality Central: http://qc.embarcadero.com
42
uważyło ich obecności. Aktualnie audyty i me-
tryki są samodzielnymi narzędziami, co zdecy-
dowanie zwiększa ich atrakcyjność i powinno
wpłynąć na ich popularność.
Metryka kodu to miara określająca jego
stan. Najprostsze i najpopularniejsze metry-
ki to: liczba linii kodu (LOC – Lines Of Code)
lub liczba klas (NOC – Number Of Classes).
W sumie w Delphi 2010 mamy dostępnych
ponad 100 metryk wyliczanych automatycz-
nie, dotyczą one spójności kodu (ang. cohe-
sion), jego złożoności (ang. complexity), wza-
jemnego sprzężenia klas (ang. coupling), dzie-
dziczenia, polimorfizmu i innych obszarów.
Przykładem zaawansowanej i złożonej me-
tryki może być cyklometryczna zależność (CC
– Cyclomatic Complexity) – wprowadzona przez
Thomasa McCabea w roku 1976. Jest ona bar-
dzo popularna w działach jakości dużych firm
programistycznych – pozwala wyliczyć bowiem
liczbę wszystkich wariatów różnych ścieżek ja-
kie prowadzą przez kod. Metryka ta pozwala
także oszacować nakłady potrzebne na testowa-
nie kodu; im większą wartość otrzymamy, tym
bardziej kosztowne i trudniejsze będzie dokład-
ne testowanie. Ta metryka, podobnie jak wiele
innych, dostępnych teraz dla programistów Del-
phi, pozwala otrzymać bardzo cenne podpowie-
dzi, jak poprawić swój projekt lub gdzie możemy
spodziewać się największych problemów.
Dla każdej metryki określona jest wartość
minimalna lub maksymalna, którą dodatkowo
można dostosowywać do specyfiki swojego pro-
jektu. Bardzo ciekawa jest funkcja prezentacji
wyników w formie grafu Kivat, dostępnego dla
kodu napisanego w języku Delphi.
Diagram Kivat to wykres kołowy, gdzie po-
szczególne metryki ułożone są promieniście
na liniach rozchodzących się ze środka diagra-
mu. Czerwony okrąg wskazuje granicę warto-
ści dopuszczalnej dla metryki. Punkt na pro-
mieniu wskazuje wynik metryki dopasowany
proporcjonalnie do wartości maksymalnej.
Jeżeli wartość danej metryki przekracza do-
puszczalny zakres, to punkt wychodzi poza
okrąg, a jeżeli jest w porządku, to znajduje się
on we wnętrzu okręgu. Patrząc na taki graf,
można niemal natychmiast ocenić najwięk-
sze mankamenty stworzonego kodu.
Diagram tego typu poza wartością praktycz-
ną ma również dodatkowe zalety, na przykład
może być wyznacznikiem jakości projektu
oraz stanowić część dokumentacji technicznej
wysyłanej w wewnętrznych raportach dla kie-
rowników. Co więcej, metryki uruchamiane
systematycznie co pewien okres czasu, np. raz
w tygodniu, mogą wskazywać postęp projektu
oraz regresję lub poprawę jego jakości.
Audyty kodu Delphi
Drugim narzędziem analitycznym jest auto-
mat wykonujący audyty kodu. Audyt polega
na sprawdzeniu kodu źródłowego pod wzglę-
dem miejsc wrażliwych. W wyniku działania
tej funkcji wskazywane są miejsca, które są napi-
sane w sposób mało optymalny oraz takie, któ-
re choć mają poprawną składnię, to są potencjal-
nie niebezpieczne, czyli mogą być źródłem po-
ważnych błędów. W Delphi 2010 dostępne jest
około setki automatycznych audytów.
Początkowo audyty mogą wydawać się być
pewną odmianą ostrzeżeń kompilatora (war-
nings) i faktycznie mają cechę wspólną, tzn.
zarówno jedne, jak i drugie dają podpowie-
dzi, jak poprawić kod źródłowy. Poza tym
różnią się zasadniczo. Audyty dokonują ana-
lizy rekurencyjnie porównując ze sobą bloki
kodu. Takie działanie, choć jest dużo bardziej
czasochłonne, to pozwala o wiele precyzyjniej
zdiagnozować kod aplikacji.
Wykorzystanie audytów może pomóc
głównie programistom, ale również kierow-
nicy mogą z nich korzystać przy analizie ja-
kość kodu członków zespołu lub jako źródło
dobrych praktyk programowania.
Pozostałe nowości IDE
Poza wymienionymi wcześniej nowe narzę-
dzia Delphi / C++Builder 2010 oferują wiele
innych usprawnień zintegrowanego środowi-
ska programistycznego. Warto pokrótce wy-
mienić ważniejsze z nich.
• Wizualizatory (ang. Visualizers) to roz-
szerzenia IDE, które pozwalają w czytel-
ny sposób zaprezentować zakodowane i
12/2009

złożone typy danych w czasie testowania
(debugowania) programu. Do środowi-
ska 2010 dołączone są dwa przykładowe
wizualizatory: dla typu TDateTime oraz
dla listy napisów TStringList. Pierwszy
z nich zamienia zakodowaną datę i czas
na czytelny napis (wizualizator typu va-
Rysunek 7. Diagram Kivat Graph prezentujący metryki, które przekraczają wartości dopuszczalne
Rysunek 8. Okno wyboru automatycznych audytów kodu oraz podpowiedź dla zaznaczonego
audytu DC – Duplicated Code
www.sdjournal.org
lue replacer), a drugi prezentuje listę napi-
sów w dodatkowym okienku (wizualiza-
tor typu external viewer).
Do programów przykładowych dołączone są
kompletne źródła obydwu wizualizatorów, a
na ich bazie można stworzyć swoje własne.
Delphi 2010 / C++Builder 2010
• Rozbudowane Open API – pozwala na
rozszerzanie funkcji środowiska o wła-
sne funkcje i kreatory, które modyfiku-
ją i rozbudowują kod źródłowy, dodają
komponenty, ustawiają properties i wyko-
nują wiele innych zadań. Nowe rozszerze-
nia pozwalają na korzystanie z niedostęp-
nych dotychczas obszarów IDE. Ponad-
to wciąż uzupełniana jest dokumentacja
otwartego API środowiska.
• Component Toolbar – dla wszystkich
programistów, którzy bardzo polubi-
li stary pasek komponentów, dostępny
w Delphi 7, C++Builder 6 i starszych
środowiskach, wprowadzono nową pa-
letę komponentów, wyglądającą niemal
identycznie jak ta z Delphi 7.
Dostępna jest też bardzo wygodna nowa pa-
leta (Tool Palette) wprowadzona w nowych
środowiskach. Oba okna mogą być otwarte
równocześnie i używane zamiennie.
• Kompilacja w tle – ciekawą opcją, szczegól-
nie dla programistów C++, jest możliwość
uruchomienia kompilacji i budowania ko-
du w tle. Przed rozpoczęciem takiej kom-
pilacji aktualna postać kodu jest kopiowana
w pamięci i zapamiętywana. W czasie całej
kompilacji programista może przeglądać,
a nawet modyfikować kod bez wpływu na
wynik kompilacji. Już nawet średnie pro-
jekty C++ potrafią budować się kilka mi-
nut i nowa funkcja pozwala programiście
pracować nawet w trakcie kompilacji.
Nowości w języku Delphi
Delphi 2010 jest pierwszą od wielu lat wersją,
w której wprowadzono istotne zmiany na pozio-
mie języka Delphi. Nowości te nie zmuszają do
zmiany dotychczasowych przyzwyczajeń progra-
mistów, ale dają im nowe możliwości. Dwie nie-
zwykle ważne zmiany w tym obszarze to: nowy
silnik RTTI oraz możliwość znakowania klas.
Pomimo iż w Delphi mechanizm RTTI jest
dostępny od wielu lat, był jednak tak skompli-
kowany, że tylko najbardziej zaawansowani
programiści mogli poznać jego ogromne zale-
Rysunek 9. Wizualizator typu external viewer
prezentujący listę napisów (TStrings)
43
 Języki programowania

ty. Był mało popularny, mimo tego, że jego uży- Nowy RTTI pozwala pobierać informacje Samo dodanie znaczników do klasy zapisu-
cie pozwalało znacznie skrócić kod oraz two- o typach obiektowych, typach prostych, wyli- je jedynie meta informacje, które można od-
rzyć rozwiązania o wiele bardziej elastyczne. czeniowych i innych. Dodatkowo można wy- czytać przez RttiContext. Kluczowy jest kod,
Czasami sprawiał on problemy nawet dla pro- woływać metody w obiektach, ustawiać i od- który odczyta oraz wykorzysta te atrybuty i na
gramistów, którzy go poznali, ponieważ brako- czytywać property oraz odczytywać nazwy i ich podstawie zrealizuje oczekiwane zadania.
wało w nim niektórych możliwości. parametry znaczników (opisane poniżej). Znaczniki powinny przetwarzać wyspecjalizo-
Teraz w Delphi 2010 wprowadzono zupeł- Drugą równie ważną, a być może nawet waż- wane biblioteki, dla których atrybut jest podpo-
nie nowy, obiektowy i prosty w użyciu mecha- niejszą innowacją wprowadzoną do języka Del- wiedzią, co należy zrobić z obiektem tej klasy,
nizm RTTI. Równocześnie ma dużo większe phi jest opcja znakowania klas. Są one oznacza- na przykład jak go utrwalić, które pola spraw-
możliwości niż swój poprzednik. Aktualnie ne przez dodanie atrybutów (ang. custom attri- dzić przy walidacji itd..
wszystkie informacje o typach odczytuje się z butes). Za pomocą znaczników możliwe jest Znaczniki dają ogromne pole do działa-
jednego obiektu, jakim jest RttiContext, wła- rozszerzanie funkcjonalności klasy o dodatko- nia dla autorów bibliotek i wyspecjalizowa-
śnie jego metody i własności (properties) po- we elementy, takie jak: utrwalanie w bazie da- nych platform programistycznych. Pozwala-
zwalają poznać informacje niemal o wszyst- nych, logowanie, walidacja wartości, wystawia- ją one w czytelny i prosty sposób oddzielać lo-
kich typach, jakie są używane w aplikacji. nie jako usługa sieciowa i wiele innych. giczne warstwy aplikacji, ułatwiając utrzyma-
nie modelu biznesowego odseparowanego od
mechanizmów przetwarzania. Znaczniki po-
jawiły się w Delphi po raz pierwszy, dlatego
w tej chwili jeszcze trudno oceniać ich wpływ na
technikę programowania, ale patrząc na języki,
Rysunek 10. Paleta komponentów jak w Delphi 7
w których są one od jakiegoś czasu (np. w Javie),
można stwierdzić, że ich wpływ na sposób pra-
Listing 1. Przykładowe użycie kontekstu RTTI cy programistów powinien być znaczny.
rttiType := rttiContext.GetType(TFoo);
for rttiField in rttiType.GetFields do Nowości w VCL
...; oraz dla baz danych
for rttiMethod in rttiType.GetMethods do W najnowszych środowiskach Delphi i C++Bu-
...; ilder wprowadzono tak wiele istotnych zmian,
for rttiProperty in rttiType.GetProperties do że opisanie ich wszystkich w ramach jednego
...; artykułu spowodowałoby, iż stałby się zbyt ob-
szerny. Osoby zainteresowane poznaniem no-
Listing 2. Oznakowana klasa TContact wej funkcjonalności narzędzi zapraszamy do
type przeczytania drugiej części artykułu (WWW).
[DBTable('CUSTOMERS')] W artykule zostaną opisane nowości związane
TContact = class ze zmianami w bibliotece i komponentach VCL,
private w tym innowacyjna możliwość tworzenia apli-
[DBField('COMPANY_NAME')] kacji dotykowych opartych o gesty i tak zwany
FCustomer: string; interfejs naturalny. Zaprezentowane zostaną tak-
[DBField('CONTACT_FIRST')] że nowości dotyczące wsparcia dla systemu Win-
FFirstName: string; dows 7 oraz wsparcia dla obsługi relacyjnych baz
[DBField('CONTACT_LAST')] danych, w tym programowanie dla serwera Fi-
FLastName: string; rebird oraz tworzenie aplikacji wielowarstwo-
wych, które można w łatwy sposób zintegrować
z innymi rozwiązaniami, takimi jak interfejsy
Web 2.0 wykorzystujące język JavaScript.
W Sieci Zapraszamy do drugiej części artykułu
http://www.bsc.com.pl/sdj/delphi2010/cz2/.
• Strona Delphi 2010 – http://www.embarcadero.com.pl/produkty/delphi/;
• Strona C++Builder 2010 – http://www.embarcadero.com.pl/produkty/cbuilder/;
• Strona RAD Studio 2010 – http://www.embarcadero.com.pl/produkty/rad-studio/; BOGDAN POLAK
• Pobieranie darmowych wersji testowych (wersje 30 dniowe) – http://www.embarcadero.com/
Autor od 5 lat jest konsultantem i trenerem w firmie
downloads.
BSC Polska, gdzie zajmuje się między innymi wspar-
ciem i prezentacjami technicznymi oraz prowadze-
niem szkoleń związanych ze środowiskami Del-
RTTI i refleksja phi i C++Builder. Równocześnie od kilkunastu lat
RTTI to skrót od słów Run Time Type Information. Jest to mechanizm informowania o typach
działający w trakcie uruchomienia programu, często nazywany również mechanizmem re- jest programistą, pasjonatem i aktywnym człon-
fleksji. Pozwala on wpływać na kod aplikacji już po jej uruchomieniu. Języki kompilowane kiem społeczności Delphi – kilkukrotnie brał udział
zamieniają kod źródłowy i użyte w nim typy danych na postać binarną, w której tracimy in- w spotkaniach programistów Delphi, gdzie prowa-
formacje o strukturze i znaczeniu bloku bajtów. Aby uzupełnić ten brak, większość nowocze- dził wykłady i prezentacje narzędzi. Ponadto zajmu-
snych języków programowania oferuje jakiś mechanizm informowania o typach. Pozwala on
je się obszarem ALM, specjalizuje się w inżynierii wy-
pisać aplikacje w sposób o wiele bardziej elastyczny dzięki funkcjom sprawdzania typów, za-
miany reprezentacji binarnej na postać języka wysokiego poziomu, możliwości wykrycia i magań oraz utrzymaniu jakości w projektach pro-
wywołania dowolnej metody czy ustawienia dowolnej własności. gramistycznych.
Kontakt z autorem: bogdan.polak@bsc.com.pl

44 12/2009
 Programowanie urządzeń mobilnych
J2ME:
Bluetooth i MMAPI
Czyli Bluetooth i MMAPI w jednym stali domu
Niewiele osób zdaje sobie sprawę z możliwości swoich telefonów
komórkowych. W tym artykule zaznajomimy się z dwiema bibliotekami
dostępnymi dla platformy J2ME, które posiadają ogrom możliwych
zastosowań.
Dowiesz się:
• W jaki sposób wykorzystać Bluetooth do ko-
munikacji w aplikacjach mobilnych J2ME;
• W jaki sposób nagrywać oraz odtwarzać
dźwięk przy pomocy MMAPI w aplikacjach
J2ME;
• W jaki sposób połączyć te dwie funkcje.
Poziom
trudności
W
dzisiejszych czasach prawie
każda osoba posiada telefon ko-
mórkowy z Javą. Niestety, więk-
szości osób, nawet wielu programistom, Ja-
va mobilna kojarzy się jedynie z prostymi
grami podobnymi do tych, w które grało się
w latach osiemdziesiątych. Gdyby spojrzeć
na podstawowe możliwości J2ME, to teore-
tycznie można by się zgodzić z taką opinią
(ale tylko teoretycznie, niektóre gry mobil-
ne są dziełem sztuki samym w sobie). Jed-
nakże J2ME przez lata była rozwijana, nie
tylko dzięki wprowadzaniu nowych pro-
fili MIDP, ale również dzięki implemen-
tacji JSR (Java Specification Requests), czy-
li dodatkowej funkcjonalności, która nie
jest wspierana przez standardową bibliote-
kę Javy mobilnej. Istnieje wiele nowych bi-
bliotek (JSR), które są zaimplementowa-
ne jedynie na niewielu telefonach na ryn-
ku (a na jeszcze mniejszej liczbie popraw-
nie działają). Jednak i te po latach zapewne
zostaną czymś oczywistym i będą wspierane
przez większość telefonów, jak dwa JSR któ-
re chciałbym na przykładzie opisać w tym
46
mobilnej, jest to, że jego implementacja za-
Powinieneś wiedzieć: wiera bardzo wiele błędów. Wystarczy przej-
• Jak programować w języku Java; rzeć fora o tematyce programistycznej, gdzie
• Jak napisać prosty MIDlet; uczestnicy dyskutują, jak napisać aplika-
• Jak używać wysokopoziomowego API inter- cje mobilną, która ma wykorzystywać Blu-
fejsu użytkownika w J2ME. etooth do przesyłu danych. Wielu z uczest-
ników dyskusji na takich forach uważa na-
wet, że jest to niemożliwe lub graniczy to
z cudem. Są jednak w błędzie, jest to moż-
liwe (wiele firm produkujących np. gry z po-
artykule. Przedstawię praktyczne użycie wodzeniem wykorzystuje tę technologie do
JSR-82 oraz JSR-135, czyli Bluetooth API tworzenia gier multiplayer), co nie oznacza,
oraz Mobile Multimedia API, na przykła- że jest to łatwe. Choć implementacja sama
dzie prostej aplikacji działającej podobnie w sobie jest prosta, większe problemy spra-
jak walkie-talkie. wia porting takich aplikacji, tak aby działały
pomiędzy telefonami różnych producentów
O Bluetooth słów kilka oraz w różnych konfiguracjach klient-ser-
Bluetooth jest obecnie mocno rozpo- wer. Nieraz możemy spotkać się z bardzo
wszechniony. Jest obsługiwany przez ezoterycznymi błędami, do rozwiązania któ-
większość laptopów oraz urządzeń mo- rych trzeba podchodzić, używając siódme-
bilnych. Dla użytkowników telefonów go zmysłu zamiast zdrowego rozsądku (do-
jest to praktycznie jedyna możliwość wy- tyczy to jednak całego J2ME, dzięki czemu
miany danych bez dodatkowych opłat. Po- życie programisty jest barwne oraz bardzo
zwala również połączyć ze sobą wiele róż- uduchowione).
nych urządzeń, bez ciągnięcia za sobą kilo- Pozwoliłem sobie na przydługą dygresję,
metrów zbędnych kabli. Bluetooth oczy- powracam więc do sedna tego rozdziału. Za-
wiście ma również swoje minusy, przede nim przedstawię właściwą implementację,
wszystkim jest bardzo zawodny. Często chciałbym jednak przedstawić podstawowe
połączenie pomiędzy urządzeniami jest wiadomości, które będą nam potrzebne.
bardzo trudno nawiązać, a i transfer po- Bluetooth działa w paśmie 2.4 GHz. Na
zostawia wiele do życzenia. Jednym z mi- tej samej częstotliwości działa również np.
nusów Bluetooth, z punktu widzenia Javy WiFi, które może zakłócać nasze połącze-
Szybki start: J2ME
Aby rozpocząć pracę z J2ME, należy wykonać następujące czynności:
• Pobrać oraz zainstalować Netbeans IDE wspierające technologie J2ME ze strony http://
www.netbeans.org/downloads/index.html;
• Stworzyć w Netbeans IDE nowy projekt Java ME -> Mobile Application;
• W kreatorze odznaczyć opcje Create Hello MIDlet;
• Po utworzeniu projektu dodajemy do niego klasę o nazwie WalkieTalkie poprzez me-
nu File -> New File..., jako kategorie pliku wybieramy MIDP oraz jako jego typ – MIDlet.
12/2009
 J2ME: Bluetooth i MMAPI

nie Bluetooth. Z racji tego, że w otoczeniu

urządzeń komunikujących się mogą wystę- Listing 1. Przykład użycia klasy Player
pować inne używające tej samej częstotliwo-
ści, zastosowano technikę Frequency Hopping import javax.microedition.media.Manager;
SpreadSpectrum (FHSS). Polega ona na tym, import javax.microedition.media.MediaException;
że urządzenia w trakcie komunikacji zmie- import javax.microedition.media.Player;
niają kanał, na którym przesyłają/odbierają import javax.microedition.media.PlayerListener;
dane. Pasmo, z którego korzysta Blueto-
oth, podzielone jest na 79 kanałów. Połą- public class SoundPlayer {
czenie zmienia swój kanał cały czas w trak- public static void startPlayback() throws IOException, MediaException {
cie komunikacji, pozostając na jednym ka- Player playbackPlayer = Manager.createPlayer("http://sample.wav",
nale przez 625 ms. Następny kanał do prze- "audio/x-wav");
skoku wyznaczany jest na bazie adresu urzą- playbackPlayer.realize();
dzeń oraz czasu. playbackPlayer.prefetch();
Role są tutaj odwrócone w porównaniu z playbackPlayer.start();
np. protokołem TCP. Rolę serwera przejmu- }
je Master, rolę klienta Slave, przy czym to Ma- }
ster nawiązuje połączenie z nasłuchującym
urządzeniem (Slave), odwrotnie niż zapewne
większość z nas przywykła. W dalszej części
artykułu serwerem będziemy nazywać urzą-
dzenie oczekujące na połączenie (węzeł Sla-
ve), a klientem urządzenie nawiązujące połą- �����
czenie (węzeł Master).
Sieć, w której znajduje się jeden Master, �����
�
nazywa się piconet. Sieć taka może składać
się z jednego węzła typu Master oraz sied- �
miu aktywnych węzłów typu Slave. Poje-
dyncze węzły Slave nie mogą komunikować
się ze sobą pośrednio, mogą to robić jedy-
nie za pośrednictwem węzła Master. Wspo- � � �
mniana wcześniej zmiana kanałów jest syn-
������ ����������� ������
chronizowana na bazie jego zegara oraz ad-
resów Bluetooth. � �
Innym rodzajem sieci jest sieć scatternet.
Jest to sieć, w której mamy wiele węzłów Ma- ����� �����
ster, które łączy wspólny węzeł Slave. Może on
przeprowadzać zmianę kanału tylko dla jed- ��������� ���������
nej sieci piconet jednocześnie, przez co prze-
znaczone jest mniej czasu na komunikację ����������
dla każdej sieci.
Dwie warstwy stosu Bluetooth, z który-
mi będziemy mieli bezpośrednio do czynie-
nia, pisząc naszą aplikację, to L2CAP (Logi-
cal Link Control and Adaption Protocol) oraz Rysunek 1. Schemat sieci piconet oraz scatternet
RFCOMM (Radio Frequency Communica-
tion).
Warstwa L2CAP przede wszystkim odpo-
wiada za fragmentacje i łączenie pakietów z
������� �������
warstw wyższych. Wynika to z tego, że łącze ������
warstwy niższej ACL (Asynchronous Connec- ������� �������
tionLess) może przesłać pakiet o maksymal-
nej wielkości 339 bajtów. L2CAP zezwala na
��������� ���������� �������
przesłanie pakietów o maksymalnej wielkości
65535 bajtów.
Warstwa RFCOMM jest warstwą wyższą ���������� �������� ���������� �������
od L2CAP. Emuluje ona standardowy port
szeregowy. Użycie tej warstwy jest o wiele wy-
godniejsze, niż bezpośrednie użycie L2CAP, ������������ ������������ ������
przy czym na niektórych urządzeniach mo-
żemy się spotkać z problemami, używając
RFCOMM, i zostaniemy zmuszeni do użycia
warstwy niższego poziomu. Rysunek 2. Schemat ilustrujący cykl życia obiektu klasy Player

www.sdjournal.org 47
 Programowanie urządzeń mobilnych

Zanim dwa urządzenia będą mogły się ze nia zostaje utworzony klucz inicjalizacji oraz Po zakończeniu parowania klucz autoryza-
sobą komunikować, musi nastąpić ich wza- klucz autoryzacji, po czym następuje wza- cji jest przechowywany w obu urządzeniach,
jemna autoryzacja. Służą do tego dwa pro- jemna autoryzacja urządzeń. Na klucz inicja- dzięki czemu proces wiązania może odbyć się
cesy: wiązanie (bonding) oraz parowanie (pa- lizacji składa się hasło (podawane przez użyt- bez udziału użytkownika. Jest to szczegól-
iring). kownika), adresy Bluetooth urządzeń oraz lo- nie przydatne, kiedy dwa urządzenia komu-
Wiązanie opiera się na współdzielonym sowe liczby. Klucz ten służy jedynie do zaszy- nikują się między sobą dosyć często. Na pew-
kluczu autoryzacji, jeśli taki nie istnieje, mu- frowania informacji podczas przesyłania klu- no bardzo praktyczne będzie sparowanie te-
si zostać wygenerowany. W procesie parowa- cza autoryzacji. lefonów, na których będziemy testować naszą
aplikację (chyba że jesteśmy na tyle kreatyw-
Listing 2. Przykład nagrywania dźwięku ni, żeby z każdym nawiązywaniem połącze-
nia wymyślać ciekawe hasło).
import java.io.IOException; Urządzenie, które chce nawiązać połącze-
import java.io.OutputStream; nie z innym urządzeniem, musi przejść przez
import javax.microedition.media.Manager; dwa etapy: wyszukiwania urządzeń (device
import javax.microedition.media.MediaException; inquiry) oraz wyszukiwania serwisów (servi-
import javax.microedition.media.Player; ce search).
import javax.microedition.media.PlayerListener; Jeśli w pobliżu urządzenia wyszukujące-
import javax.microedition.media.control.RecordControl; go będą inne urządzenia, będzie otrzymywać
ono od nich informacje o adresie oraz zega-
public class SoundRecorder { rze. Posłużą one do późniejszego zsynchroni-
private static final String CAPTURE_URL = "capture://audio"; zowania przeskoków częstotliwości z wybra-
private static Player capturePlayer = null; nym urządzeniem, dzięki czemu będzie moż-
private static RecordControl captureControl = null; na przejść do wyszukiwania serwisów. Aby
wykryć inne urządzenie w pobliżu, musi być
public static void startRecording(OutputStream output) throws IOException, ono wykrywalne poprzez przejście do stanu
MediaException { skanowania zapytań (inquiry scan). W tym
capturePlayer = Manager.createPlayer(CAPTURE_URL); stanie urządzenie pozostaje dłużej na każ-
capturePlayer.realize(); dym kanale, co zwiększa prawdopodobień-
captureControl = (RecordControl) capturePlayer.getControl("RecordControl"); stwo wykrycia zapytania.
captureControl.setRecordStream(output); Oprócz tego wykorzystywane są kody IAC
captureControl.startRecord(); (Inquiry Access Code): LIAC (Limited Inqu-
capturePlayer.start(); iry Access Code) oraz GIAC (General Inqu-
} iry Access Code). Kod GIAC stosowany jest,
gdy urządzenie ma być wykrywalne przez ca-
public static void stopRecording() throws IOException { ły czas, kod LIAC z kolei używany jest, gdy
captureControl.commit(); urządzenie ma być wykrywalne przez okre-
capturePlayer.close(); ślony czas.
} Po zakończeniu wykrywania przechodzi-
} my do wyszukiwania serwisów. Służy do
tego protokół SDP (Service Discovery Pro-
Listing 3. Fragment klasy WalkieTalkie tocol). Urządzenia Bluetooth przechowują
public class WalkieTalkie extends MIDlet { informacje o serwisach w bazie SDDB (Se-
public static boolean DEBUG = true; rvice Discovery DataBase). Każdy rekord
public static int RECORDING_LENGTH = 3; // seconds (serwis) w tej bazie posiada wiele atrybu-
tów, nas jednak przede wszystkim intere-
private static WalkieTalkie instance; suje UUID (Universally Unique IDentifier),
który identyfikuje serwis i jest w zasadzie
private WalkieTalkieForm mainForm; jego adresem. Identyfikator ten, który z za-
private DebugForm debugForm; łożenia ma być zawsze unikalny, jest 128
bitowy. Istnieje również mniejszy wariant
public WalkieTalkie() { UUID, ale jest on zarezerwowany dla naj-
instance = this; częściej używanych serwisów, protokołów
mainForm = new WalkieTalkieForm(); oraz profili.
debugForm = new DebugForm(); W trakcie tworzenia aplikacji wygeneruje-
} my taki identyfikator. Będzie on potrzebny
do rozpoczęcia nasłuchu (w węźle typu Sla-
public void startApp() { ve) oraz do zidentyfikowania, czy wykryty
Display.getDisplay(this).setCurrent(mainForm); serwis jest tym poszukiwanym przez nas (w
} węźle typu Master).
Informacje te powinny rzucić więcej świa-
(...) tła na działanie Bluetootha oraz pozwolą nam
} stawić pierwsze kroki na drodze do utworze-
nia naszej upragnionej aplikacji.

48 12/2009

O MMAPI słów kilka
Odgłosy aplikacji mobilnych zapewne
większości czytelników kojarzą się z iry-
tującymi piskami lub brzdękami w grach.
Jest to często (ale nie zawsze) dosyć krzyw-
dzące skojarzenie, ponieważ w wielu apli-
kacjach dźwięki są zadziwiająco miłe dla
ucha, utworzone nawet w tak prostym for-
macie jak MIDI. Swoją drogą telefony w
dzisiejszych czasach (oraz aplikacje J2ME)
obsługują wiele nowych formatów dźwię-
ków, takich jak MP3 oraz AAC. Niestety
twórcy dalej są ograniczeni limitem roz-
miaru aplikacji, więc stojąc przed wybo-
rem: większa funkcjonalność albo lepsza
jakość dźwięków, najpewniej wybiorą tę
pierwszą opcje.
Podstawowe funkcje MMAPI to odtwa-
rzanie lub nagrywanie mediów, takich jak
dźwięki lub filmy, oprócz tego mamy możli-
wość robienia zdjęć. Jeszcze więcej możliwo-
ści daje nam Advanced MMAPI, które jednak
nie jest jeszcze powszechnie wspierane przez
urządzenia obsługujące J2ME.
W naszym programie użyjemy dwóch
funkcji MMAPI – odtwarzania i nagrywa-
nia dźwięku. Omówię teraz tę pierwszą ope-
racje.
Dźwięk odtwarzamy przy użyciu instan-
cji klasy Player, którą możemy uzyskać po-
przez klasę Manager. Obiekt tej klasy może
znajdować się w pięciu stanach: UNREALIZED,
REALIZED, PREFETCHED, STARTED oraz CLOSED.
Cykl życia obiektu klasy Player możemy
zobaczyć na Rysunku 2.
Zanim dźwięk będzie mógł zostać od-
tworzony, Player musi przejść ze stanu
UNREALIZED kolejno przez stany REALIZED
oraz PREFETCHED.
Trzeba zwrócić uwagę na to, że raz za-
mknięty Player nie może być ponownie
użyty.
Oprócz możliwości zmiany stanu obiektu
Player możemy nasłuchiwać różne zdarze-
nia z nim związane. Aby to zrobić, musimy
zaimplementować interfejs PlayerListener
oraz zarejestrować go w obiekcie Player.
Player może generować wiele różnych zda-
rzeń, najważniejsze to: DEVICE_UNAVAILABLE
oraz END_OF_MEDIA; pozwalają one obsłużyć
ewentualny błąd oraz poinformować o zakoń-
czeniu nagrywania. Zdarzenie END_OF_MEDIA
wywoływane jest, gdy odtwarzanie dźwięku
dobiegło końca. Z kolei DEVICE_UNAVAILABLE
informuje nas, że urządzenie nie mogło z ja-
kiejś przyczyny odtworzyć dźwięku lub mu-
siało przerwać odtwarzanie. Dla przykła-
du, wiele telefonów informuje o zdarzeniu
DEVICE_UNAVAILABLE, gdy podczas odtwarza-
nia dźwięku przychodzi SMS, który odgrywa
własną melodię (na niektórych urządzeniach
jest to jedyny sposób, aby wykryć takie prze-
rwanie).
www.sdjournal.org
J2ME: Bluetooth i MMAPI
Listing 4. Fragment klasy WalkieTalkieForm
public class WalkieTalkieForm extends Form implements CommandListener {
private Command startCapture;
private Command startServer;
private Command startClient;
private Command stopProcessing;
private Command showDebug;
private Command exitApplication;
private Gauge timerStatus;
private StringItem statusMessage;
public WalkieTalkieForm() {
super("Walkie Talkie");
// create ui
startServer = new Command("Server", Command.SCREEN, 0);
startClient = new Command("Client", Command.SCREEN, 1);
startCapture = new Command("Capture", Command.OK, 0);
stopProcessing = new Command("Stop", Command.CANCEL, 0);
showDebug = new Command("Debug", Command.SCREEN, 2);
exitApplication = new Command("Exit", Command.EXIT, 0);
addCommand(exitApplication);
addCommand(showDebug);
setConnectionCommands();
setCommandListener(this);
timerStatus = new Gauge("Media status", false, WalkieTalkie.RECORDING_
LENGTH * 10, 0);
statusMessage = new StringItem("Status", "Idle");
append(statusMessage);
append(timerStatus);
}
public void commandAction(Command c, Displayable d) {
if (c == startCapture) {
// start capturing
WalkieTalkieProcessor.startRecording();
} else if (c == startServer) {
disableCommands();
if (BTServer.startServer()) {
setTicker("Listening...");
setStatus("Listening");
}
} else if (c == startClient) {
disableCommands();
if (BTClient.startConnecting()) {
setTicker("Connecting...");
setStatus("Connecting");
}
} else if (c == stopProcessing) {
setTicker("Disconnecting...");
WalkieTalkieProcessor.stopProcessing();
} else if (c == showDebug) {
Display.getDisplay(WalkieTalkie.getInstance()).setCurrent(WalkieTalkie.
getDebugForm());
} else if (c == exitApplication) {
WalkieTalkie.getInstance().notifyDestroyed();
WalkieTalkie.getInstance().destroyApp(true);
}
}
(...)
}
49
 Programowanie urządzeń mobilnych

Przykład najprostszego użycia klasy Player niej jest wykonywać to tak, jak w podanym sza aplikacja jako walkie-talkie będzie tro-
możemy zobaczyć na Listingu 1. przykładzie. chę ułomna, ponieważ będzie umożliwia-
W naszym przykładzie jawnie zmienia- Muszę zmartwić czytelników jednym z ła przesyłanie tylko trzysekundowych na-
liśmy stany obiektu Player, nie jest to jed- minusów MMAPI – nie mamy możliwości grań. Na szczęście aplikacja oraz ten arty-
nak konieczne. Jeśli Player jest w stanie odtwarzania dźwięku na żywo. Nie może- kuł ma służyć jako zachęta do samodziel-
UNREALIZED, wywołanie metody start() my przez to przy pomocy tej biblioteki od- nego zgłębiania możliwości J2ME, nie ma-
niejawnie spowoduje przejście przez sta- twarzać np. internetowego radia; próba wy- my zamiaru stworzyć powszechnie używa-
ny REALIZED oraz PREFETCHED, choć na nie- konania tego sprawiłaby, że nasz Player nie nego produktu (przecież do rozmów słu-
których starszych urządzeniach może to mógłby przejść do stanu PREFETCHED. Nie- ży sam telefon, a ceny połączeń nie są już
powodować problemy, dlatego bezpiecz- stety przez brak takiej funkcjonalności na- tak drogie jak kiedyś). Aby zachęcić do sa-
modzielnych eksperymentów, mogę powie-
Listing 5. Fragment klasy SoundPlayer
dzieć, że teoretycznie można zasymulować
ciągłość naszego nagrania poprzez nagrywa-
public class SoundPlayer implements PlayerListener { nie np. jednosekundowych nagrań jedno po
drugim i przesyłaniu ich w tle do drugiego
private static Player playbackPlayer = null; węzła. Trudność będzie polegała na wyele-
minowaniu przerw pomiędzy nagraniami.
public static boolean startPlayback(InputStream input) throws IOException, W trakcie nagrywania nie będziemy mogli
MediaException { odtwarzać otrzymanego dźwięku, ale z te-
if (playbackPlayer == null) { go, co mi wiadomo, tak działa również tra-
playbackPlayer = Manager.createPlayer(input, "audio/x-wav"); dycyjne walkie-talkie. Zachęcam do realiza-
playbackPlayer.addPlayerListener(new SoundPlayer()); cji tego pomysłu!
playbackPlayer.realize(); Przejdźmy teraz do nagrywania dźwięku.
playbackPlayer.prefetch(); Do tego celu również będzie potrzebna nam
playbackPlayer.start(); klasa Player, jako adres dźwięku użyjemy
return true; URL capture://audio, wskazuje on na urządze-
} else { nie przechwytujące dźwięk. Dla niektórych
return false; urządzeń adres ten może być inny, wtedy
} musimy zajrzeć do dokumentacji producen-
ta telefonu (np. niektóre telefony mają dwie
} kamery, wtedy URL dla drugiej kamery mo-
że być inny niż capture://video). Gdy utworzy-
public static boolean stopPlayback() { my już obiekt Player, musimy ustalić stru-
if (playbackPlayer != null) { mień, do którego będzie trafiało nasze na-
if (playbackPlayer.getState() == Player.STARTED) { granie. Możemy zrobić to przy pomocy kla-
try { sy RecordControl, której obiekt możemy po-
playbackPlayer.stop(); brać przy pomocy metody getControl() kla-
} catch (MediaException ex) { sy Player.
ex.printStackTrace(); Aby przerwać nagrywanie, musimy wy-
} wołać metodę commit() w instancji klasy
} RecordControl. Spowoduje to zapisanie na-
if (playbackPlayer.getState() != Player.CLOSED) { grania do wskazanego wcześniej strumienia,
playbackPlayer.close(); po czym wywołujemy metodę stop() lub
} close() klasy Player. Najlepiej zilustruje to
} przykład ukazany na Listingu 2.
playbackPlayer = null; W podanym przykładzie metoda
return true; startRecording() rozpocznie nagrywanie
} dźwięku do strumienia podanego jako argu-
ment. Gdy będziemy chcieli zaprzestać na-
public void playerUpdate(Player player, String event, Object eventData) { grywania, wystarczy, że wywołamy meto-
if (event == END_OF_MEDIA || event == DEVICE_UNAVAILABLE) { dę stopRecording(), która zapisze dźwięk
playbackPlayer.close(); do strumienia oraz zamknie obiekt klasy
playbackPlayer = null; Player.
}
} Struktura aplikacji
Teraz, gdy mamy podstawową wiedzę o
public static boolean isPlaying() { dwóch technologiach, których mamy zamiar
return playbackPlayer != null; użyć, możemy przejść do dzieła!
} Rozpocznę od opisu klas, jakie będą utwo-
rzone w naszej aplikacji:
(...)
} • BTClient.java – klasa odpowiedzialna
za komunikację węzła Master;

50 12/2009

• BTServer.java – klasa odpowiedzialna
za komunikację węzła Slave;
• DebugForm.java – klasa odpowiedzial-
na za wyświetlanie dziennika zda-
rzeń;
• Log.java – klasa logująca wydarzenia
w dzienniku zdarzeń;
• SoundPlayer.java – klasa odpowiedzial-
na za odtwarzanie dźwięku;
• SoundRecorder.java – klasa odpowie-
dzialna za nagrywanie dźwięku;
• WalkieTalkie.java – MIDlet naszej
aplikacji;
• WalkieTalkieForm.java – klasa odpo-
wiedzialna za interfejs naszej aplikacji;
• WalkieTalkieProcessor.java – najważ-
niejsza klasa naszej aplikacji, odpowie-
dzialna za logikę naszej aplikacji.
Program był przetestowany i działał bezpro-
blemowo na telefonach: Nokia 7370, Nokia
5800 Xpress Music, Nokia E61i oraz No-
kia E71. Pisząc naszą aplikację, musimy za-
cząć od punktu startowego, czyli MIDle-
tu WalkieTalkie . Rola tej klasy w aplikacji
ogranicza się w zasadzie do utworzenia klasy
instancji DebugForm oraz WalkieTalkieForm .
Fragment kodu klasy WalkieTalkie możemy
ujrzeć na Listingu 3.
Oprócz tego nasza klasa posiada stałą
DEBUG, która umożliwia prowadzenie dzien-
nika zdarzeń, oraz stałą RECORDING_LENGTH,
która określa (w sekundach), jak długie na-
grania ma przechwytywać aplikacja. Za
główny interfejs programu odpowiada kla-
sa WalkieTalkieForm, jej fragment możemy
zobaczyć na Listingu 4.
Klasa WalkieTalkie rozszerzająca klasę
Form zawiera sześć obiektów klasy Command,
które zezwalają na interakcje z naszym pro-
gramem:
• startServer() – powoduje wystarto-
wanie serwera oraz rozpoczęcie nasłu-
chu (węzeł typu Slave);
• startClient() – powoduje rozpoczęcie
wyszukiwania urządzeń typu Slave oraz
nawiązanie połączenia ,jeśli takie urzą-
dzenie zostanie znalezione (węzeł typu
Master);
• startCapture() – powoduje rozpoczę-
cie nagrywania dźwięku;
• stopProcessing() – zamyka połącze-
nie, jeśli jest ono nawiązane;
• showDebug() – otwiera ekran z dzienni-
kiem zdarzeń;
• exitApplication() – zamyka aplikację.
Możliwość wywołania tych metod zależy od
stanu, w którym jest program.
Ogólnie nasza aplikacja może znajdować
się w trzech stanach: bezczynny, nawiązują-
cy połączenie oraz połączony. W stanie bez-
www.sdjournal.org
J2ME: Bluetooth i MMAPI
czynny oczekujemy na polecenie użytkow- Odtwarzamy dźwięk!
nika (uruchomienie serwera lub próba po- Klasa odtwarzająca dźwięk w zasadzie jest bar-
łączenia się z serwerem), w stanie nawią- dzo prosta. Składa się z dwóch metod statycz-
zujący połączenie, zależnie od trybu, jaki nych, odpowiadających za odtwarzanie oraz za-
wybraliśmy, będziemy oczekiwać na połą- trzymanie odtwarzania i zwolnienie zasobów po-
czenie lub próbować nawiązać połączenie trzebnych do odtworzenia dźwięku. Aby prze-
z serwerem. chwytywać zdarzenia dotyczące instancji klasy
Z kolei w stanie połączony program może Player, będziemy musieli zaimplementować in-
odtwarzać lub nagrywać dźwięk. Tak przed- terfejs PlayerListener. Fragment klasy odtwa-
stawia się szkielet naszej aplikacji, teraz mo- rzającej dźwięk widoczny jest na Listingu 5.
żemy przejść do ciekawszego tematu, miano- Metoda startPlayback() kolejno two-
wicie odtwarzania dźwięku. rzy instancje klasy Player, używając stru-
Listing 6. Fragment klasy SoundRecorder
public class SoundRecorder implements PlayerListener {
private static final String CAPTURE_URL = "capture://audio";
private static Player capturePlayer = null;
private static RecordControl captureControl = null;
public static boolean startRecording(OutputStream output) throws IOException,
MediaException {
if (capturePlayer == null) {
capturePlayer = Manager.createPlayer(CAPTURE_URL);
capturePlayer.addPlayerListener(new SoundRecorder());
capturePlayer.realize();
captureControl = (RecordControl) capturePlayer.getControl("RecordCont
rol");
captureControl.setRecordStream(output);
captureControl.startRecord();
capturePlayer.start();
return true;
} else {
return false;
}
}
public static boolean stopRecording() throws IOException {
if (capturePlayer != null) {
try {
captureControl.commit();
capturePlayer.close();
} catch (IOException e) {
throw e;
} finally {
captureControl = null;
capturePlayer = null;
}
return true;
} else {
return false;
}
}
public void playerUpdate(Player player, String event, Object eventData) {
Log.message("SoundRecorder: " + event);
}
(...)
}
51
 Programowanie urządzeń mobilnych

mienia przekazanego jako argument, reje-
struje PlayerListener , tworząc instancje
samej siebie oraz rejestrując ją, a następnie
wymusza przejście przez stany REALIZED,
PREFETCHED oraz STARTED. Jeśli po drodze
nie napotkamy żadnych problemów, z gło-
śnika telefonu powinien wydobyć się upra-
gniony dźwięk. Metoda stopPlayback() za-
trzymuje odtwarzanie dźwięku (jeśli jest od-
twarzany), zamyka Player oraz zwalnia jego
referencje. Instancji klasy Player pozbywa-
my się również w przypadku, gdy zaszły pro-
blemy z odtwarzaniem lub nagranie skoń-
czyło się w metodzie playerUpdate(), któ-
ra pochodzi z interfejsu PlayerListener.
Oprócz tego mamy metodę isPlaying(),
którą możemy sprawdzić, czy dźwięk jest
odtwarzany (zakładamy, że dźwięk jest od-
twarzany, gdy istnieje instancja klasy Player
– w naszej aplikacji w zasadzie nie ma in-
nej możliwości). Tak prezentuje się kla-
sa odpowiedzialna za odtwarzanie dźwię-
ku. Przejdźmy teraz do jeszcze ciekawsze-
go tematu.
Nagrywamy dźwięk
Klasa odpowiedzialna za przechwytywanie
dźwięku jest tylko troszeczkę bardziej rozbudo-
wana od klasy SoundPlayer. Fragment jej kodu
można zobaczyć na Listingu 6. Składa się ona je-
dynie z trzech metod: startRecording() (rozpo-
czyna nagrywanie dźwięku), stopRecording()
(zatrzymuje nagrywanie dźwięku) oraz znanej
nam już metody playerUpdate(), pochodzącej
z interfejsu PlayerListener.
Nasza metoda startRecording(), podob-
nie jak metoda startPlayback(), tworzy in-

Listing 7. Fragment klasy BTServer

public class BTServer implements Runnable { device.setDiscoverable(DiscoveryAgent.GIAC);

private static StreamConnectionNotifier serverSocket; serverSocket = (StreamConnectionNotifier) Connect

or.open(WalkieTalkieProcessor.URL);
public static boolean startServer() { ServiceRecord sr = device.getRecord(serverSoc
if (serverSocket != null) { ket);
try { sr.setAttributeValue(0x0008, new DataElement(Da
serverSocket.close(); taElement.U_INT_1, 0xFF));
} catch (IOException ex) {
} StreamConnection connection = serverSocket.acce
serverSocket = null; ptAndOpen();
} WalkieTalkieProcessor.clientConnected(connect
ion);
Thread thr = new Thread(new BTServer()); } catch (Exception e) {
thr.start(); Log.message("BTServer.run(): " +
e.getClass().getName() + ": " +
return true; e.getMessage());
} }
}
public void run() {
try { (...)
LocalDevice device = null; }
device = LocalDevice.getLocalDevice();

Listing 8. Fragment klasy BTClient

public class BTClient implements DiscoveryListener, Runnable devicesList = new Vector();

{ servicesList = new Vector();
inquiryCompleted = false;
private static DiscoveryAgent discoveryAgent; searchCompleted = false;
private static BTClient btclientInstance; try {
private static boolean inquiryCompleted; LocalDevice device = LocalDevice.getLocalDevi
private static boolean searchCompleted; ce();
private static Vector devicesList; discoveryAgent = device.getDiscoveryAgent();
private static Vector servicesList; performInquiry();
performServiceSearch();
public static boolean startConnecting() { connectToServer();
btclientInstance = new BTClient(); } catch (Exception e) {
Thread thr = new Thread(btclientInstance); connectionFailed(e.getMessage());
thr.start(); }
}
return true;
} (...)
}
public void run() {

52 12/2009

stancję klasy Player, jednak jako argument
podaje nie strumień, a URL do urządze-
nia przechwytującego dźwięk (capture://au-
dio). Po utworzeniu obiektu Player, meto-
da tworzy instancję klasy SoundRecorder
i rejestrują ją jako PlayerListener w obiek-
cie klasy Player. Następnie musimy po-
brać obiekt RecordControl, przy pomo-
cy którego określimy strumień, do które-
go będzie trafiało nagranie. Oczywiście bę-
dzie to strumień output, podany jako ar-
gument. Kiedy strumień zostanie określo-
ny, możemy rozpocząć nagrywanie, wy-
wołując metody startRecord() w instan-
cji RecordControl oraz start() w obiekcie
Player. Metoda stopRecording(), oprócz
zatrzymania nagrywania w instancji kla-
sy Player, musi wywołać metodę commit()
obiektu RecordControl, która zapewnia
właściwe zakończenie nagrywania. Metoda
playerUpdate() nie odpowiada za nic kon-
kretnego, a jedynie ogranicza się do informo-
wania o zmianach w obiekcie klasy Player.
Tak prezentują się nasze dwie klasy odpo-
wiadające za dźwięk.
Uruchamiamy serwer
Teraz przedstawię, jak uruchomimy nasz ser-
wer. Pamiętajmy, że nazywamy to umownie
serwerem, w rzeczywistości jest to węzeł ty-
pu Slave, czyli klient w realiach technologii
Bluetooth. Nazywamy go serwerem tylko ze
względu na analogie do połączeń TCP.
Metodę odpowiedzialną za rozpoczęcie na-
słuchu widzimy na Listingu 7.
Metoda startServer() uruchamia wą-
tek, w którym rozpoczyna się właściwy
nasłuch.
Pierwsze, co musimy zrobić, to pobranie
instancji klasy LocalDevice, która pozwoli
zmienić stan urządzenia bluetooth na stan
wykrywalny (GIAC), dzięki czemu klienci
będą mogli odnaleźć nasz serwer. Następnie
pobieramy gniazdo, przez które będziemy
mogli odbierać połączenia. Do tego celu wy-
korzystamy metodę open() klasy Connector
z odpowiednim argumentem, to jest adresem
URL naszego serwera.
Teraz pobierzemy rekord serwisu oraz
zmienimy jego atrybut określający dostęp-
ność serwisu (ServiceAvailability). Zmienimy
jego wartość na 0xFF, co oznacza, że nasz ser-
wis jest w pełni dostępny. Następnie przecho-
dzimy do właściwego nasłuchu. Jeśli klient
połączy się z serwerem, zostanie o tym po-
wiadomiona główna klasa odpowiedzialna za
logikę aplikacji.
Oczywiście po drodze może zostać rzuco-
ny wyjątek taki, jak np. SecurityException,
w przypadku gdy użytkownik aplikacji nie
zgodzi się na połączenie, lub IOException
w przypadku jakichkolwiek problemów z sa-
mym połączeniem.
www.sdjournal.org
J2ME: Bluetooth i MMAPI
Nawiązanie połączenia od strony serwe- wiązywane jest połączenie, jednak oprócz te-
ra, jak widać, jest bardzo proste. W przypad- go tworzy i zapamiętuje również referencje
ku klienta będzie to odrobinę bardziej skom- do instancji klasy, w której się znajduje. Jest
plikowane. to konieczne, ponieważ jak się później oka-
że będziemy potrzebowali obiektu klasy im-
Wyszukujemy serwer plementującej interfejs DiscoveryListener,
Jak już wiemy, nawiązanie połączenia z ser- który jest właśnie implementowany przez
werem (węzłem typu Slave) wymaga przej- klasę BTClient.
ścia przez kilka etapów, dlatego też kod omó- W wątku musimy pobrać obiekt kla-
wię w kilku częściach. Najpierw przedstawię sy DiscoveryAgent pośrednio przez klasę
główną metodę, którą widać na Listingu 8. LocalDevice – on również przyda się w póź-
Jak widać, metoda startConnecting() niejszych etapach. Zwróćmy uwagę na to, że
uruchamia oddzielny wątek, w którym na- nie musimy przenosić urządzenia w stan wy-
Listing 9. Fragment klasy BTClient
public class BTClient implements DiscoveryListener, Runnable {
private static DiscoveryAgent discoveryAgent;
private static BTClient btclientInstance;
private static boolean inquiryCompleted;
private static Vector devicesList;
public synchronized void deviceDiscovered(RemoteDevice remoteDevice,
DeviceClass deviceClass) {
if ((deviceClass.getMajorDeviceClass() == 0x200) && !devicesList.contains(
remoteDevice)) {
devicesList.addElement(remoteDevice);
}
}
public synchronized void inquiryCompleted(int discType) {
inquiryCompleted = true;
synchronized (BTClient.class) {
BTClient.class.notify();
}
}
private void performInquiry() throws Exception {
synchronized (BTClient.class) {
discoveryAgent.startInquiry(DiscoveryAgent.GIAC, btclientInstance);
while (!inquiryCompleted) {
try {
BTClient.class.wait();
} catch (InterruptedException e) {
}
}
}
if (devicesList.size() == 0) {
throw new Exception("No devices found");
} else {
Log.message("BTClient.startInquiry(): Found " + devicesList.size() + "
device(s)");
WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Found " + devicesList.size() + "
device(s)");
}
}
(...)
}
53
 Programowanie urządzeń mobilnych

krywalny, w końcu to my wyszukujemy ser- dany serwis został znaleziony. W razie ja- Spójrzmy na metodę performInquiry().
wer, nie serwer nas. kichkolwiek niepowodzeń rzucony zosta- Jest ona odpowiedzialna za wyszukanie
Proces połączenia podzielony jest na trzy nie wyjątek, który zostanie przekazany do urządzeń w otoczeniu. Jak widać na po-
metody odpowiedzialne kolejno za: wy- interfejsu użytkownika poprzez metodę czątku, przechodzimy w synchronizowany
szukiwanie urządzeń w otoczeniu, wyszu- connectionFailed(). blok, w którym uruchamiamy wyszukiwa-
kanie serwisów na znalezionych urządze- Zobaczmy, jak wygląda wyszukiwanie nie przy pomocy metody startInquiry()
niach, nawiązaniu połączenia, jeśli pożą- urządzeń na Listingu 9. obiektu klasy DiscoveryAgent, który pobra-
liśmy wcześniej z klasy LocalDevice. Me-
Listing 10. Fragment klasy BTClient
toda startInquiry() jest asynchronicz-
na, musimy więc w jakiś sposób dowiedzieć
public class BTClient implements DiscoveryListener, Runnable { się, że wyszukiwanie się zakończyło. Posłu-
ży nam do tego zmienna inquiryCompleted
private static DiscoveryAgent discoveryAgent; – dopóki będzie miała ona wartość false,
private static BTClient btclientInstance; będziemy usypiać aktualny wątek oraz cze-
private static boolean searchCompleted; kać na wznowienie. Proces wyszukiwania
private static Vector servicesList; urządzeń komunikuje się z nami przy po-
mocy metod deviceDiscovered() oraz
public synchronized void servicesDiscovered(int transID, ServiceRecord[] inquiryCompleted(), które pochodzą z za-
serviceRecords) { implementowanego wcześniej w klasie
for (int i = 0; i < serviceRecords.length; i++) { BTClient interfejsu DiscoveryListener.
servicesList.addElement(serviceRecords[i]); Właśnie do tego była nam potrzebna instan-
} cja klasy BTClient.
} Metoda deviceDiscovered() wywoły-
wana jest, gdy w pobliżu zostanie wykry-
public synchronized void serviceSearchCompleted(int transID, int respCode) { te urządzenie. W metodzie tej sprawdza-
searchCompleted = true; my klasę znalezionego urządzenia (0x200
synchronized (BTClient.class) { oznacza telefon komórkowy), dzięki cze-
BTClient.class.notify(); mu na tym etapie możemy odrzucić urzą-
} dzenia, na których nasz serwer na pewno
} nie będzie działał. Do tego sprawdzamy,
czy urządzenie nie zostało już wcześniej
private void performServiceSearch() throws Exception { wykryte – jeżeli nie, dodajemy go do na-
final Enumeration devicesEnum = devicesList.elements(); szego wektora przechowującego urządze-
while (devicesEnum.hasMoreElements()) { nia. Metoda inquiryCompleted() wywoły-
RemoteDevice remoteDevice = (RemoteDevice) devicesEnum.nextElement(); wana jest, kiedy wyszukiwanie zostaje za-
synchronized (BTClient.class) { kończone. W metodzie tej możemy zmie-
final int[] attrbs = {0x100, 0x101, 0x102}; nić wartość naszej zmiennej oznaczającej
discoveryAgent.searchServices(attrbs, new UUID[]{new UUID zakończenie wyszukiwania oraz obudzić
(WalkieTalkieProcessor.UUID, false)}, remoteDevice, uśpiony wątek.
btclientInstance); W tym momencie powinniśmy z powrotem
while (!searchCompleted) { znaleźć się w metodzie performInquiry().
try { Pozostaje sprawdzić, czy zosta-
BTClient.class.wait(); ły odnalezione jakiekolwiek urządze-
} catch (InterruptedException e) { nia, a jeśli tak, to możemy przejść da-
} lej. Następnie wywoływana jest meto-
} da performServiceSearch(), której kod
} można zobaczyć na Listingu 10. Przeana-
} lizujmy metodę performServiceSearch().
Jak widać, iterujemy po znalezionych
if (servicesList.size() == 0) { wcześniej urządzeniach. Musimy na każ-
Log.message("BTClient.startServiceSearch(): No services found"); dym z nich przeprowadzić operację wy-
throw new Exception("No services found"); szukiwania serwisu. Podobnie jak w me-
} else { todzie performInquiry(), przechodzi-
Log.message("BTClient.startServiceSearch(): Found " + my w blok synchronizowany, uruchamia-
servicesList.size() + " service(s)"); my wyszukiwanie przy pomocy metody
WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Found " + servicesList.size() + searchServices() klasy DiscoveryAgent.
" service(s)"); Metoda ta jest również asynchroniczna,
} więc będziemy potrzebowali zmiennej
oznaczającej zakończenie wyszukiwania,
} posłuży do tego zmienna searchCompleted.
(...) Oczywiście zanim będzie miała ona war-
} tość true, będziemy usypiać działający
wątek. Skupmy się na wywołaniu meto-

54 12/2009

dy searchServices(), tak wygląda jej de-
klaracja:
searchServices(int[] attrSet, UUID[]
uuidSet,
RemoteDevice btDev,
DiscoveryListener
discListener)
Argument attrSet zawiera identyfikato-
ry atrybutów serwisu, jakie mają zostać
pobrane (w naszym przypadku kolejno
ServiceName , ServiceDescription oraz
ProviderName ), następnie uuidSet mu-
si zawierać listę UUID, które są używa-
ne przez poszukiwane serwisy. Argument
btDev oznacza urządzenie, na którym chce-
my dokonać wyszukiwania, a argument
discListener to oczywiście klasa imple-
mentująca interfejs DiscoveryListener (w
naszym przypadku klasa BTClient). Gdy
serwis (lub serwisy) odpowiadający wyma-
ganiom zostanie znaleziony, zostaje wywo-
łana metoda servicesDiscovered(). W jej
ciele dodajemy znalezione serwisy do na-
szego wektora. Ostatecznie w naszym przy-
padku zakończymy wyszukiwanie, ma-
jąc tylko jeden znaleziony serwis (chyba że
cierpimy na nadmiar telefonów w otocze-
niu, na których uruchomimy naszą aplika-
cję). Kiedy wyszukiwanie zostanie zakoń-
czone, zostaje wywołana metoda service
SearchCompleted(). Podobnie jak przy wy-
szukiwaniu urządzeń, ustawiamy naszą
zmienną oznaczającą zakończenie wyszuki-
wania na true oraz budzimy uśpiony wątek.
W tym momencie powinniśmy być zno-
wu w metodzie performServiceSearch().
Jeśli nasz wektor przechowuje jeszcze ja-
kieś urządzenia, zostanie uruchomio-
ny nowy proces wyszukiwania serwisu.
Kiedy przeszukamy wszystkie urządze-
nia, pozostaje nam sprawdzić, czy znaleź-
liśmy jakikolwiek serwis. Jeśli odnaleźli-
śmy chociaż jeden, możemy nawiązać po-
łączenie. Zostanie to wykonane w meto-
dzie connectToServer(), którą widać na Li-
stingu 11.
Pobieramy pierwszy rekord z listy znale-
zionych serwisów oraz jego URL. Teraz wy-
starczy użyć metody open klasy Connector i
już mamy nasze upragnione połączenie! Te-
raz możemy je przekazać do klasy, która wy-
konują całą czarną robotę.
Łączymy wszystko w całość!
Przechodzimy teraz do serca naszej apli-
kacji, klasy WalkieTalkieProcessor, któ-
ra odpowiada za odbiór i odtwarzanie oraz
nagrywanie i wysyłanie dźwięku. Zacznij-
my od krótkiego opisu klasy. Samo działa-
nie tej klasy powinno być identyczne, nie-
zależnie, czy nasze urządzenie to serwer lub
www.sdjournal.org
J2ME: Bluetooth i MMAPI
Listing 11. Fragment klasy BTClient
public class BTClient implements DiscoveryListener, Runnable {
private static Vector servicesList;
private void connectToServer() throws Exception {
ServiceRecord sr = (ServiceRecord) servicesList.elementAt(0);
String url = sr.getConnectionURL(ServiceRecord.NOAUTHENTICATE_NOENCRYPT,
false);
StreamConnection connection = (StreamConnection) Connector.open(url);
WalkieTalkieProcessor.serverConnected(connection);
}
(...)
}
Listing 12. Fragment klasy WalkieTalkieProcessor
public class WalkieTalkieProcessor {
private static boolean process = false;
private static StreamConnection connection = null;
private static DataOutputStream output = null;
private static DataInputStream input = null;
public static void clientConnected(StreamConnection _connection) {
connection = _connection;
WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Client successfully connected");
WalkieTalkie.getMainForm().setTicker("Client connected");
startProcessing();
}
public static void serverConnected(StreamConnection _connection) {
connection = _connection;
WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Successfully connected to server");
WalkieTalkie.getMainForm().setTicker("Connected to server");
startProcessing();
}
private static void startProcessing() {
// disable server/client buttons
WalkieTalkie.getMainForm().setCaptureCommand();
try {
input = connection.openDataInputStream();
output = connection.openDataOutputStream();
} catch (IOException e) {
Log.message("WalkieTalkieProcessor.startThreads(): IOException: " +
e.getMessage());
}
process = true;
Thread inputThread = new Thread() {
public void run() {
inputUpdate();
}
};
Thread outputThread = new Thread() {
public void run() {
outputUpdate();
}
};
inputThread.start();
outputThread.start();
}
(...)
}
55
 Programowanie urządzeń mobilnych

klient – obie strony mają takie same moż- gram zachowa się analogicznie, gdy zechce- ją użytkownika oraz uruchomiają metodę
liwości. Po nawiązaniu połączenia, nieważ- my nagrywać dźwięk w trakcie odtwarzania startProcessing(). Metoda ta uruchamia
ne, czy z klientem, czy z serwerem, urucha- odebranego nagrania, czyli poczeka, aż zo- dwa opisane wcześniej wątki, jednak zanim
miamy dwa wątki: jeden odpowiedzialny za stanie ono zakończone. się tak stanie, musimy otworzyć strumienie
oczekiwanie na dane oraz odtwarzanie ich, Spójrzmy najpierw na kod odpowie- wejścia/wyjścia. Gdy to zrobimy, ustawiamy
oraz drugi – odpowiedzialny za nagrywa- dzialny za uruchomienie naszych wąt- zmienną process na true, będzie ona infor-
nie dźwięku (oczywiście jeśli użytkownik ków, widoczny na Listingu 12. Spójrzmy mowała wątki, czy kontynuować, czy może
tego będzie chciał) oraz wysyłanie nagrania na dwie metody: serverConnected() oraz zakończyć pracę. Następnie tworzymy i star-
do drugiego urządzenia. Wątki te nie będą clientConnected(). Są wywoływane, gdy tujemy wątki. Najpierw wątek inputThread,
ze sobą kolidować, tzn. jeśli w trakcie nagry- połączenie Bluetooth zostanie nawiązane. Ich który wywoła metodę inputUpdate() odpo-
wania dźwięku otrzymamy nagranie od dru- działanie jest podobne, to znaczy: zapisują wiedzialną za odbiór i odtwarzanie dźwięku,
giego urządzenia, to zostanie ono odtworzo- obiekt klasy StreamConnection, który posłu- a potem wątek outputThread, który wywoła
ne dopiero po zakończeniu nagrywania. Pro- ży nam do otwarcia strumieni, powiadamia- metodę outputUpdate(), odpowiedzialną za
nagrywanie oraz przesyłanie dźwięku do dru-
Listing 13. Fragment klasy WalkieTalkieProcessor giego urządzenia.
Zanim opiszemy metody odpowiedzial-
public class WalkieTalkieProcessor { ne za odczyt/zapis dźwięku, musimy dowie-
dzieć się, jak wątki będą działać, nie wcho-
private final static Object playbackLock = new Object(); dząc sobie w drogę. Do synchronizacji wąt-
private final static Object recordingLock = new Object(); ków posłużymy się czterema metodami, któ-
private static boolean capturingSound = false; re można zobaczyć na Listingu 13.
private static boolean playingSound = false; Mamy tutaj dwa zestawy metod.
Pierwszy, waitForPlayback() oraz
private static void waitForPlayback() { waitForRecording(), odpowiada za za-
while (playingSound) { blokowanie wątku, z którego zostaną wy-
synchronized (playbackLock) { wołane te metody – odpowiednio do-
try { póki nie zostanie zakończone odtwarza-
playbackLock.wait(); nie lub nagrywanie. Drugi zestaw metod,
} catch (InterruptedException ex) { playbackEnded() oraz recordingEnded(),
} służy do powiadomienia oczekujących wąt-
} ków o tym, że operacja odtwarzania lub na-
} grywania zakończyła się. Do poprawnego
} działania tych metod będziemy potrzebo-
wali kilku zmiennych. Po pierwsze – po-
private static void waitForRecording() { trzebne będą obiekty, na których będziemy
while (capturingSound) { synchronizować nasze wątki. W naszym
synchronized (recordingLock) { programie użyjemy w tym celu dwóch
try { obiektów klasy Object: playbackLock oraz
recordingLock.wait(); recordingLock. Oprócz tego potrzebuje-
} catch (InterruptedException ex) { my dwóch zmiennych, które będą ozna-
} czać, czy nagrywanie lub odtwarzanie jest
} w toku. Użyjemy do tego dwóch zmien-
} nych typu boolean: capturingSound oraz
} playingSound. Mając te pomocnicze meto-
dy, możemy spokojnie zacząć implementa-
private static void playbackEnded() { cje dwóch działających w harmonii wątków.
synchronized (playbackLock) { Aby łatwiej zrozumieć, co odbieramy, mu-
playingSound = false; simy wiedzieć, co zostaje wysłane, zacznie-
SoundPlayer.stopPlayback(); my więc od opisu metody outputUpdate(),
playbackLock.notify(); zawartą w Listingu 14.
} Jak widzimy, metoda ta będzie wykony-
} wać się, dopóki zmienna process będzie
miała wartość true. Jeśli z jakiegoś powo-
private static void recordingEnded() { du użytkownik postanowi przerwać po-
synchronized (recordingLock) { łączenie, zmienna ta zostanie ustawio-
capturingSound = false; na na false, a nasza metoda wywoła me-
recordingLock.notify(); todę closeConnection(), która odpowie-
} dzialna jest za zamknięcie połączenia. Za-
} łóżmy, że process ma wartość true, dal-
szy przebieg będzie zależał od zmiennej
(...) capturingSound, która zostaje ustawio-
} na na true, gdy użytkownik zechce roz-
począć nagrywanie. Jeśli zmienna będzie

56 12/2009
 J2ME: Bluetooth i MMAPI

miała wartość false, po prostu uśpimy

nasz wątek na sto milisekund. Powiedz- Listing 14. Fragment klasy WalkieTalkieProcessor
my, że użytkownik chce nagrać dźwięk,
przez co zmienna capturingSound ma war- public class WalkieTalkieProcessor {
tość true. Pierwsza rzecz, jaką wykonamy,
to wywołanie metody waitForPlayback(), private static boolean process = false;
dzięki temu ,jeśli jesteśmy w trakcie od- private static DataOutputStream output = null;
twarzania dźwięku, poczekamy aż zosta- private static boolean capturingSound = false;
nie to zakończone. Załóżmy, że odtwarza-
nie już się zakończyło i możemy już rozpo- private static void outputUpdate() {
cząć nagrywanie. W tym celu tworzymy in- while (process) {
stancje klasy ByteArrayOutputStream, bę- if (capturingSound) {
dzie to strumień, do którego będzie trafiał try {
nasz dźwięk. Pozostaje nam wywołać meto- waitForPlayback();
dę startRecording() klasy SoundRecorder WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Started recording");
, używając strumienia wyjściowego jako ar- ByteArrayOutputStream recordOutput = new
gumentu. Teraz możemy uśpić wątek na ByteArrayOutputStream();
czas nagrania, w programie robimy to w pę- SoundRecorder.startRecording(recordOutput);
tli for, żeby móc aktualizować wyświetla-
ny na ekranie pasek postępu, który umi- int value;
la czas nagrywania użytkownikowi. Kiedy for (value = 0; value < WalkieTalkie.RECORDING_LENGTH * 10;
nagraliśmy już tyle dźwięku, ile chcemy, value++) {
możemy zatrzymać nagrywanie metodą WalkieTalkie.getMainForm().setTimerValue(value);
stopRecording(). Teraz, gdy mamy dane, try {
musimy je jakoś przesłać. Najpierw pobie- Thread.sleep(100);
ramy tablice bajtów ze strumienia, następ- } catch (InterruptedException ex) {
nie wysyłamy do drugiego urządzenia war- }
tość typu int, która przechowuje informa- }
cje o wielkości nagrania. Będzie to potrzeb- WalkieTalkie.getMainForm().setTimerValue(WalkieTalkie.RECORDIN
ne drugiej stronie do alokacji pamięci po- G_LENGTH * 10);
trzebnej do odbioru nagrania. Kiedy już to SoundRecorder.stopRecording();
zrobimy, przesyłamy pobraną wcześniej ta-
blicę bajtów, czyścimy strumień oraz infor- WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Sending recording");
mujemy o tym fakcie użytkownika. Musi- byte[] recording = recordOutput.toByteArray();
my jeszcze powiadomić o tym fakcie wątek, Log.message("WalkieTalkieProcessor.outputUpdate(): Sending
który być może oczekujemy, aż nagranie zo- recording: " + recording.length);
stanie zakończone – w tym celu wywołuje- output.writeInt(recording.length);
my recordingEnded() w bloku finally. output.write(recording);
Tak wygląda przesłanie nagrania, teraz zo- output.flush();
baczmy, co dzieje się po drugiej stronie druta WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Recording sent");
(na szczęście wirtualnego). Metodę odbiera- } catch (IOException e) {
jącą dane zawiera Listing 15. Log.message("WalkieTalkieProcessor.outputUpdate(): " +
Jak widać, metoda ta będzie działać, do- e.getClass().getName() + ": " + e.getMessage());
póki zmienna process będzie miała war- process = false;
tość false. Zauważmy jednak, że po ewen- } catch (Exception e) {
tualnym wyjściu z bloku while, nie wywołu- Log.message("WalkieTalkieProcessor.outputUpdate(): " +
jemy metody closeConnection(), a to dla- e.getClass().getName() + ": " + e.getMessage());
tego, że zostanie to już wykonane w meto- } finally {
dzie outputUpdate(). Pierwsza rzecz, jaką recordingEnded();
wykonamy w bloku while, to próba odczy- }
tania długości nagrania metodą readInt(). } else {
Jest to metoda blokująca, więc nasz wątek try {
będzie zablokowany, dopóki nie otrzyma- Thread.sleep(100);
my nagrania od drugiego urządzenia. W } catch (InterruptedException ex) {
przypadku gdy połączenie zostanie prze- }
rwane przez drugą stronę, metoda ta rzuci }
wyjątek IOException. W bloku obsługują- }
cym ten wyjątek ustawiamy wartość zmien- closeConnection();
nej process na false, dzięki czemu może- }
my być pewni, że nasze wątki zostaną za-
kończone i będziemy mogli nawiązać no- (...)
we połączenie. Załóżmy, że druga strona }
przesyła nam nagranie i metoda readInt()

www.sdjournal.org 57
 Programowanie urządzeń mobilnych

zwraca jego wielkość. Mając te informa- rane nagranie, co też czynimy. Teraz może- już to się stanie, tworzymy obiekt klasy
cje, możemy zaalokować pamięć na odbie- my spokojnie odczytać całe nagranie, gdy ByteArrayInputStream, którym posłużymy
się przy odtwarzaniu dźwięku.
Listing 15. Fragment klasy WalkieTalkieProcessor Przechodzimy do odtworzenia dźwięku,
zanim jednak do tego przystąpimy, musimy
public class WalkieTalkieProcessor { upewnić się, czy przypadkiem w tej samej
chwili nie nagrywamy dźwięku. W tym celu
private static boolean playingSound = false; wywołujemy metodę waitForRecording().
Gdy opuścimy tę metodę, możemy zacząć
private static void inputUpdate() { odtwarzać nasz dźwięk, używając metody
while (process) { startPlayback() klasy SoundPlayer. W ra-
try { zie jakiegokolwiek wyjątku w tym momen-
final int recordingLen = input.readInt(); cie informujemy oczekujący wątek, że od-
twarzanie zakończyło się (choć w zasadzie
WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Recieving recording"); jeszcze się nie zaczęło) w bloku catch, uży-
byte[] soundRecieved = new byte[recordingLen]; wając metody playbackEnded(). Jeśli tak się
input.readFully(soundRecieved); stanie, kontynuujemy działanie pętli while
od początku. Załóżmy, że wszystko zadziała-
ByteArrayInputStream soundInput = new ByteArrayInputStream(soundRe ło prawidłowo i nasz dźwięk jest odtwarza-
cieved); ny. O tym, czy nagrywanie zakończyło się,
try { możemy dowiedzieć się, używając metody
waitForRecording(); isPlaying() klasy SoundPlayer. Posłuży-
playingSound = true; my się nią, aby aktualizować nasz przepięk-
WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Playing recording"); ny pasek postępu.
SoundPlayer.startPlayback(soundInput); Kiedy odtwarzanie zakończy się i opuści-
} catch (Exception e) { my pętle while aktualizującą pasek postępu,
Log.message("WalkieTalkieProcessor.outputUpdate(): " + jedyne, co nam pozostaje, to poinformować
e.getClass().getName() + ": " + e.getMessage()); o zakończeniu metodą playbackEnded().
playbackEnded(); Nasz wątek odbierający dźwięk będzie da-
continue; lej oczekiwał na dane nadchodzące z dru-
} giej strony.

int value = 0; Podsumowanie

WalkieTalkie.getMainForm().setTimerValue(value); I tak oto zaprzęgliśmy do pracy dwie biblio-
while (SoundPlayer.isPlaying()) { teki, teoretycznie ze sobą niezwiązane. Za-
value++; pewne istnieje dużo potencjalnych zastoso-
WalkieTalkie.getMainForm().setTimerValue(value); wań połączeń Bluetooth. Przykładowo, ma-
try { jąc kod, który właśnie napisaliśmy, może-
Thread.sleep(100); my łatwo stworzyć prostą grę multiplayer.
} catch (InterruptedException ex) { Równie dobrze możemy stworzyć np. tek-
} stowy czat, który po kilku modyfikacjach
} zezwalałby na większą ilość urządzeń w na-
WalkieTalkie.getMainForm().setTimerValue(WalkieTalkie.RECORDING_ szej sieci piconet. Mam nadzieję, że zachę-
LENGTH * 10); ci to wszystkich do własnych eksperymen-
playbackEnded(); tów, pewnie wielu z czytelników ma w kie-
WalkieTalkie.getMainForm().setStatus("Playback ended"); szeni telefon komórkowy z Javą wspierają-
} catch (IOException e) { cy odpowiedni JSR, być może nawet o tym
Log.message("WalkieTalkieProcessor.inputUpdate(): IOException: " + nie wiedząc. Ogranicza nas tylko nasza wy-
e.getMessage()); obraźnia, zachęcam więc do eksperymen-
process = false; tów oraz do dzielenia się nimi z innymi
} (np. ze mną).
}
}
(...)
}
SZYMON ULEWICZ
Na co dzień zajmuje się pisaniem aplikacji oraz
gier J2ME, choć nie stroni od innych technologii,
W Sieci niekoniecznie mobilnych. W wolnym czasie, któ-
rego nie ma zbyt wiele, oprócz nabywania no-
• http://java.sun.com/javame/reference/apis/jsr118/ – dokumentacja MIDP 2.0;
wych programistycznych umiejętności, lubi od-
• http://java.sun.com/javame/reference/apis/jsr135/ – dokumentacja MMAPI;
• http://java.sun.com/javame/reference/apis/jsr082/ – dokumentacja Bluetooth API. prężyć się przy swojej konsoli.
Kontakt z autorem: szymon.ulewicz@gmail.com

58 12/2009
 Warsztaty

Czyń CUDA (część 1)

Architektura
GPGPU to skrót, który na ustach informatyków pojawia się coraz częściej.
Oznacza general-purpose computing on graphics processing units,
czyli możliwość przeprowadzania dowolnych silnie zrównoleglonych
obliczeń na procesorach kart graficznych, których spora moc była do tej
pory wykorzystywana jedynie do generowania grafiki trójwymiarowej,
czyli w wielu przypadkach okazjonalnie.
CUDA. Zapowiada ona rewolucję, umożliwia-
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: jąc wykonywanie zupełnie dowolnych obliczeń
• Z artykułu dowiesz się, jak wykorzystać dodat- • Od czytelnika wymagana jest znajomość na GPU dzięki modelowi programowania, który
kową moc obliczeniową oferowaną przez kar- C++ oraz podstawowych zasad programo- nie wymaga biegłej znajomości grafiki kompute-
ty graficzne, zarówno te wyspecjalizowane, jak wania równoległego. rowej. Korzystając z CUDA, możemy przyspie-
i te „zwykłe”, we własnych programach. szyć niektóre fragmenty programu wielo-, a w
skrajnych przypadkach nawet kilkusetkrotnie
(zob. ostatni link w Ramce Więcej w Sieci). Aby
zwykłe karty, np. z serii NVIDIA G8x (GeFor- uzyskać taki wynik, zadanie musi jednak chętnie
ce i Quadro). Oczywiście idea użycia proceso- poddawać się zrównolegleniu, przy czym najle-
Poziom rów GPU do obliczeń nie związanych z grafi- piej, by wydajność algorytmu była ograniczona
trudności ką 3D (stosowany w tym kontekście angielski przez złożone obliczenia, a nie przez wymaga-
skrót GPGPU oznacza general-purpose compu- ną wielkość pamięci. Jednak nawet jeżeli tak nie
ting on graphics processing units) nie pojawiła się jest, nie stoimy na straconej pozycji. Zwykle uda-
zupełnie znikąd. Już od pewnego czasu możli- je się uzyskać dziesięciokrotne przyspieszenie, a

W
iększość nowych komputerów
wyposażonych jest w kilka pro-
cesorów lub w procesory wie-
lordzeniowe. Ten fakt wykorzystują systemy
operacyjne, planując wykonywanie procesów
i ich wątków. Mogą go również wykorzystać
programiści do przyspieszenia działania apli-
kacji w czym pomogają takie technologie, jak
OpenMP i Intel Threading Building Blocks.
Oprócz procesorów CPU, których te dwie
wybrane technologie dotyczą, jest jednak w
większości nowych komputerów „moc prze-
robowa”, która w większości aplikacji jest
niezagospodarowana. Mam na myśli proceso-
ry zainstalowane na kartach graficznych.
Ich wykorzystanie do dowolnych celów pla-
nują umożliwić obaj wielcy gracze na rynku
kart graficznych, tj. NVIDIA i ATI/AMD. NVI-
DIA przygotowała w tym celu technologię CU-
DA (z ang. Compute Unified Device Architec-
ture), a konkurent ATI Stream. Obie umożli-
wiają wykorzystanie mocy obliczeniowej pro-
cesorów montowanych na współczesnych kar-
tach graficznych (GPU) oraz ich pamięci. Cho-
dzi zarówno o specjalne karty dedykowane do
obliczeń naukowo-inżynierskich, w których
nie ma w ogóle wyjścia wideo (w szczególno-
ści układy NVIDII z procesorem Tesla), jak i o
we jest modyfikowanie działania kart graficz-
nych. Polega to na przygotowaniu niewielkich
programów (shaderów), które zastępowały nie-
które elementy potoku przetwarzania grafiki.
W szczególności dotyczy to niestandardowego
przetwarzania werteksów i pikseli, co pozwala
na stosowanie ciekawych efektów znacznie wy-
dajniejszych lub w ogóle trudnych do uzyskania
z poziomu kodu programu korzystającego tylko
z OpenGL lub DirectX/XNA. Pierwsze tego ty-
pu programy przygotowywane były w asemble-
rze, ale szybko w NVIDII powstał język Cg (od
ang. C for graphics), a potem GLSL (OpenGL) i
HLSL (DirectX). Wszystkie one, dzięki wzoro-
waniu na języku C, umożliwiły programowanie
kart graficznych szerszej grupie programistów
przyzwyczajonych do języków wyższego po-
ziomu. Wykorzystanie ogromnych możliwości
zrównoleglenia obliczeń na GPU nie mogło nie
doczekać się prób stosowania tych rozwiązań do
zagadnień nie związanych bezpośrednio z gra-
fiką komputerową. Ciekawą próbą jest PhysX,
technologia firmy Ageia, wykupiona przez NVI-
DIA, która pozwala wykorzystać karty graficzne
do symulacji fizycznych w grach: od wybuchów
poprzez interakcje przedmiotów, cieczy, po sy-
mulacje tkanin. Nie może jednak równać się ze
swobodą, jaką programistom daje technologia
dzięki stosowaniu optymalizacji współczynnik
ten można dodatkowo zwiększać. Przykładowe
aplikacje wykorzystujące CUDA są dostępne na
oficjalnej stronie NVIDIA (zob. dwa ostatnie ad-
resy w Ramce Więcej w Sieci).
W poniższym artykule zapoznamy się m.in.
z architekturą współczesnych kart graficznych.
Wyewoluowała ona do obecnej postaci dzięki
ogromnemu zapotrzebowaniu na realistyczne
efekty graficzne w grach komputerowych. Spe-
cyfika takich obliczeń wymaga identycznych
operacji na pokaźnych ilościach danych. I do
takich równoległych obliczeń ze wspólnym al-
gorytmem są one przystosowane. Lektura tego
artykułu pozwoli także opanować podstawy in-
terfejsu programistycznego (API) CUDA oraz
umożliwi napisanie pierwszych programów ko-
rzystających z tej technologii. W kolejnym arty-
kule skupimy się natomiast na podstawowych
technikach optymalizacji kodu korzystającego
z CUDA. Początkowo mogą się wydać one dość
trudne, jednak z czasem stają się naturalne. Aby
testować przedstawione niżej programy, wska-
zane jest posiadanie karty graficznej firmy NVI-
DIA wspierającej CUDA. Nie jest to jednak wa-
runek konieczny. Programy można bowiem
uruchamiać także w trybie emulacji. Wiąże się
to jednak z pewnymi ograniczeniami.

60 12/2009

Należy również zastrzec, że nie tylko NVI-
DIA i ATI zajmują się obecnie zagadnieniami
GPGPU. Także inni producenci procesorów
coraz uważniej przyglądają się rynkowi zwią-
zanemu z obliczeniami prowadzonymi na kar-
tach graficznych. Przykładem jest Intel, któ-
ry niedawno zapowiedział procesor Larrabee.
W przeciwieństwie do procesorów ATI i NVI-
DIA, Larrabee powstał na bazie procesora CPU,
a konkretnie popularnego Pentium, który zo-
stał przystosowany do wykonywania obliczeń
na potrzeby grafiki 3D. Aktywność w tej dzie-
dzinie przejawia również Microsoft, który zapo-
wiada interfejs programistyczny DirectCompu-
te (jako składnik DirectX będzie obecny w każ-
dej edycji Windows 7). Podobnie jak technolo-
gie ATI i NVIDII także ona będzie umożliwia-
ła wykorzystanie procesorów karty graficznej
do dowolnych obliczeń. Jednak dzięki temu,
że jej obecność będzie gwarantowana na wszyst-
kich nowych komputerach zawierających Di-
rectX 11, masowo korzystać z niej będą zapew-
ne twórcy gier komputerowych. Alternatywą
jest OpenCL (ang. Open Computing Language)
rozwijane przez konsorcjum Khronos Group,
zajmujące się m.in. nadzorowaniem biblioteki
OpenGL. Podejrzewamy jednak, że dołączenie
DirectCompute do systemu operacyjnego, po-
dobnie jak było w przypadku pojedynków Di-
rect3D vs. OpenGL, ADO vs. BDE i Internet
Explorer vs. Netscape Nawigator, może dać tej
technologii zdecydowaną przewagę w konku-
rencji z OpenCL. Należy jednak wyraźnie za-
znaczyć, że nie jest to konkurencja dla rozwią-
zań sprzętowych, a jedynie pomiędzy różnymi
metodami ich programowania.
Instalacja
Niezbędne pakiety instalacyjne możemy pobrać
z oficjalnej strony projektu (zob. ramka Więcej w
Sieci). W dziale Downloads możemy wybrać in-
teresującą nas platformę sprzętową. Opiszę in-
stalację w 32-bitowym systemie Windows XP
najnowszej publicznie dostępnej wersji CUDA
Rysunek 1. Ustawienia zmiennych
środowiskowych na potrzeby CUDA
www.sdjournal.org
2.2 (na stronie dostępne są również pakiety in-
stalacyjne dla popularnych dystrybucji Linuxa).
W tym celu musimy pobrać i zainstalować:
• Najnowszy sterownik firmy NVIDIA do-
stępny dla naszej karty graficznej zawie-
rający sterownik CUDA (CUDA Driver).
Możemy go pobrać ze strony CUDA lub
bezpośrednio z witryny NVIDIA. Przed
instalacją nowego sterownika musimy
pamiętać o usunięciu obecnego (może-
my tego dokonać w aplecie Dodaj lub usuń
programy z Panelu sterowania); Po tym za-
biegu, podobnie jak i po instalacji nowego
sterownika, będziemy zmuszeni do po-
nownego uruchomienia komputera.
• Pakiet narzędziowy CUDA (CUDA To-
olkit).
W trakcie instalacji można zmienić do-
myślny folder instalacji pakietu. Ponie-
waż z jego programów będziemy korzy-
stać z linii komend, warto zadbać, aby
ścieżka katalogu nie była zbyt długa. W
poniższych przykładach zakładamy, że
pakiet zainstalowany jest w podkatalogu
toolkit katalogu sterowników CUDA. Pa-
kiet narzędziowy zawiera m.in. kompila-
Rysunek 2. Zmiennopozycyjna moc obliczeniowa oraz przepustowość pomiędzy kartą graficzną a
procesorem (ten i kolejne rysunki pochodzą z materiałów firmy NVIDIA udostępnionych na stronie nvidia.com)
Rysunek 3. Architektura CUDA
Technologia NVIDIA CUDA
tor NVCC, niezbędne biblioteki, pliki na-
główkowe oraz dokumentację.
• Ostatni element jest opcjonalny, niemniej
jednak wart rozważenia. Moim zdaniem
Czytelnik powinien zainstalować także
pakiet narzędzi programistycznych CU-
DA (CUDA SDK).
Instalacji najlepiej dokonać w podfolderze
sdk katalogu, w którym zainstalowane są
sterowniki CUDA. W skład tego zestawu
narzędzi wchodzą m.in. liczne przykłady
użycia CUDA (w celu weryfikacji popraw-
ności instalacji wskazane jest uruchomienie
kilku skompilowanych przykładów znaj-
dujących się w folderze CUDA\sdk\bin\
win32\Release) oraz dodatkowe narzędzia.
W podkatalogu CUDA SDK\projects\template
znajduje się szablon projektu przygotowany
przez NVIDIA. Niestety wymaga on, żebyśmy
tworzone na jego podstawie własne projekty
umieszczali w folderze z przykładami zawar-
tymi w SDK. Przeniesienie projektu do inne-
go katalogu powoduje błąd kompilacji, ponie-
waż szablon szuka potrzebnych bibliotek, ko-
rzystając ze ścieżek względnych. Możemy ten
problem rozwiązać na kilka sposobów. Jedną z
61
 Warsztaty
możliwości jest dodanie do ustawień projektu
bezwzględnej lokalizacji katalogu CUDA\sdk\
common\inc. Druga opcja, z której tu skorzysta-
my, to utworzenie zmiennej środowiskowej za-
wierającej tę ścieżkę. Ponadto będziemy korzy-
stać ze zmodyfikowanego projektu umieszczo-
nego na CD dołączonego do tego numeru SDJ.
W tym celu dodajemy zmienną środowiskową
o nazwie NVSDKCUDA _ ROOT wskazującą na ka-
talog zawierający pakiet CUDA SDK. Żeby te-
go dokonać, musimy kliknąć prawym przyci-
skiem myszy na Mój komputer, wybrać Wła-
ściwości, następnie w zakładce Zaawansowane
klikamy na Zmienne środowiskowe. Klikamy na
Nowa i wprowadzamy nazwę nowej zmiennej
oraz jej wartość (Rysunek 1).
Programiści przyzwyczajeni do środowiska
Microsoft Visual C++ nie muszą z niego rezy-
gnować. Do integracji CUDA z tym środowi-
skiem służy program CUDA VS2005 Wizard.
Dzięki niemu w środowisku pojawi się nowy
typ projektu wspierającego opisywaną techno-
logię o nazwie CUDA WinApp.
Architektura
Dzięki ogromnemu zapotrzebowaniu na wy-
sokiej jakości efekty w grach komputerowych
rozwój kart graficznych postępował błyska-
wicznie (Rysunek 2) Obecnie są one wysoce
równoległymi, wielowątkowymi, wieloproce-
sorowymi kartami o wielkiej mocy obliczenio-
wej i wysokiej przepustowości pamięci.
Widoczna na wykresach z Rysunku 2 róż-
nica teoretycznej wydajności między CPU
a GPU wynika z tego, iż GPU specjalizuje się
w intensywnych obliczeniowo, wysoce równo-
ległych obliczeniach, czyli dokładnie w takich
obliczeniach, jakie są realizowane w ramach
potoku przetwarzania grafiki trójwymiarowej.
Procesory graficzne składają się z większej ilo-
ści tranzystorów przeznaczonych do przetwa-
rzania danych kosztem jednostek odpowie-
dzialnych za buforowanie danych oraz kontro-
lę przepływu instrukcji. Ściślej mówiąc, kar-
ta graficzna jest przeznaczona do wykonywa-
nia zadań, które można określić jako zbliżo-
ne do architektury SIMD (ang. Single Instruc-
tion, Multiple Data – jedna instrukcja, wiele
danych) znanej z komputerów wektorowych.
Oznacza to, że ten sam program uruchamia-
ny jest równolegle dla różnych danych. Dzię-
Rysunek 4. Architektura kart serii 10
62
ki temu nie jest potrzebny wyszukany system
kontroli przepływu instrukcji. Takie podejście
pozwala również na rezygnację z rozbudowa-
nych buforów, gdyż opóźnienia w dostępie do
pamięci można maskować, wykonując w tym
czasie operacje w innym wątku.
Technologia CUDA została przedstawio-
na przez firmę NVIDIA po raz pierwszy
w listopadzie 2006 roku. Obejmuje ona za-
równo nowy model programowania równole-
głego wraz z zestawem instrukcji niskopozio-
mowych dla karty graficznej, jak i język pro-
gramowania wysokiego poziomu integrujący
się z językiem C. Jak widać na Rysunku 3, in-
ne języki będą również wspierane w niedale-
kiej przyszłości.
NVIDIA deklaruje wsparcie dla wszyst-
kich języków i interfejsów programistycz-
nych (API), które umożliwiają programi-
stom korzystanie z mocy obliczeniowej kart
graficznych. Dlatego oprócz opracowanego
przez NVIDIA języka C for CUDA można
używać także innych modeli programowa-
nia. W niniejszym dodatku przedstawione
są jednak informacje dotyczące tylko tego naj-
bardziej obecnie dopracowanego i popular-
nego rozwiązania. Pozostałe przedstawione
na Rysunku 3, a mianowicie DirectCompu-
te oraz OpenCL, są dostępne w chwili pisa-
nia tego artykułu tylko dla grupy wybranych
osób, choć, jak zaznaczyłem we wstępie, po-
pularność szczególnie rozwiązania Microsoft
może nas niebawem zaskoczyć. Różnice mię-
dzy tymi modelami nie są zresztą zbyt duże.
Z pewnością opanowanie modelu NVIDIA C
for CUDA ułatwi ewentualną migrację do in-
nego rozwiązania. Najbardziej podobne do
naszego środowiska jest OpenCL, z którego
specyfikacją można się już zapoznać. Różnice
między nim a przedstawianym w tym dodat-
ku C for CUDA można nazwać kosmetyczny-
mi. Na podstawie prezentacji przedstawionej
przez przedstawicieli NVIDIA można mieć
również nadzieję, że podobnie będzie w przy-
padku DirectCompute.
W skład architektury CUDA wchodzi:
• Równoległy silnik obliczeniowy umiesz-
czony na karcie graficznej.
• Wsparcie na poziomie jądra systemu dla
zainicjowania sprzętu, konfiguracji itp.
• Sterownik w trybie użytkownika, który
dostarcza niskopoziomowe API dla pro-
gramistów.
• Niskopoziomowa maszyna wirtualna
PTX (z ang. parallel thread execution) oraz
zbiór instrukcji asemblera (ISA). O ma-
szynie PTX zobacz w dokumentacji do-
łączonej do sterowników (plik CUDA\
toolkit\doc ptx_isa_1.4.pdf).
Najnowsza karta graficzna firmy NVIDIA
jest zbudowana z multiprocesorów strumie-
niowych (SM). Karta z Rysunku 4 składa się
z 30 multiprocesorów. Schematyczną budo-
wę multiprocesora można z kolei zobaczyć na
Rysunku 5. Każdy SM składa się z:
• I-Cache – bufor instrukcji;
• MT Issue – rozdziela zadania dla SP
i SFU (skróty wyjaśnione w następnych
punktach);
• C-Cache – 8KB bufor stałych, który
przyspiesza odczyt z obszaru pamięci sta-
łej (ang. constant memory);
• 8 x SP – 8 jednostek obliczeniowych (na-
zywanych w tradycyjnych kartach gra-
ficznych stream processors, stąd skrót),
które wykonują większość obliczeń po-
jedynczej precyzji (każdy zawiera własne
32-bitowe rejestry);
• 2 x SFU (ang. special function units, jed-
nostki specjalne). Ich zadania to m.in. ob-
liczanie funkcji przestępnych, np. trygo-
nometrycznych, wykładniczych i logaryt-
micznych, czy interpolacja parametrów.
Sprzętowo zaprogramowane funkcje są
obliczane w 16 cyklach. Pozostałe funkcje
potrzebują co najmniej 32 cykli (np. pier-
wiastek lub funkcja wykładnicza);
Rysunek 5. Multiprocesor strumieniowy
12/2009
 Technologia NVIDIA CUDA

• DP – jeden procesor podwójnej precyzji;
• SM (ang. shared memory) – pamięć współ-
dzielona (16KB). Mają do niej dostęp
wszystkie wątki z danej kraty.
Multiprocesor tworzy, zarządza i wykonuje
równolegle wątki praktycznie bez opóźnień
wywołanych przez planistę. Warto zwrócić
uwagę na to, że bariera potrzebuje tylko jed-
nej instrukcji procesora. Te cechy pozwala-
ją znacznie rozdrabniać zadania. Można na
przykład przydzielać jeden wątek do każdego
piksela na obrazku. W celu zarządzania tak
dużą ilością, często wykonujących różne za-
dania, wątków multiprocesory stosują nową
architekturę zwaną SIMT (ang. single-instruc-
tion, multiple-thread). Multiprocesor przydzie-
la każdy wątek do jednego procesora skalarne-
go. Każdy wątek ma własny zestaw instruk-
cji oraz stan rejestrów. Multiprocesor zarzą-
dza wątkami w grupach liczących po 32 wąt-
ki zwanych warpami. Nazwa wywodzi się
z tkactwa, gdzie ang. warp oznacza osnowę.
Definiuje się również half-warpa, który skła-
da się z pierwszej bądź drugiej połowy war-
pa. Pojedyncze wątki wewnątrz warpa star-
tują z tymi samymi instrukcjami, jednak każ-
dy wątek może się rozgałęzić i podążać własną
ścieżką instrukcji. Wskazane jest, aby wszyst-
kie wątki wewnątrz warpa wykonywały te sa-
me instrukcje. Gdy dochodzi do rozgałęzie-
nia, to wszystkie wątki z warpa muszą wyko-
nywać instrukcje z obu rozgałęzień, a część z
nich po prostu nie będzie miała żadnego efek-
tu. Każdy wątek ma dostęp do następujących
pamięci (Rysunek 6):
nie znajduje się w buforze. Wówczas dochodzi
do odczytu z pamięci karty.
Gdy cały half-warp czyta ten sam element z
bufora, to czas odczytu odpowiada dostępowi
do rejestru. Koszt rośnie liniowo wraz z ilością
odczytywanych adresów.
Pamięć tekstur
Tylko do odczytu, buforowana. Koszt odczytu
rośnie, gdy potrzebna wartość nie znajduje się
w buforze. Wówczas dochodzi do odczytu z
pamięci karty. Bufor jest zoptymalizowany do
odczytywania bliskich adresów, tzn. osiąga naj-
lepsze rezultaty, gdy wątki z warpa chcą odczy-
tać adresy znajdujące się blisko siebie.
Pamięć globalna
Dostęp do niej trwa 400-600 cykli. Nie jest bu-
forowana.
Pierwsza publiczna implementacja NVIDIA
CUDA została przedstawiona w lutym 2007
(wersja beta 0.8). Kolejna główna wersja (2.0) zo-
stała wydana wraz z premierą kart serii GT200
(Tesla 10). Każda kolejna wersja jest kompatybil-
na wstecz. Możemy więc mieć nadzieję, że także
������
����������������
����������������
����������������
programy przygotowane dla obecnej wersji bę-
dą współpracować z nowszymi wydaniami API.
Kombatybilność w przód nie jest zachowana
(programy napisane dla najnowszych wersji API
mogą nie zadziałać na starszych wydaniach).
Pisząc programy w C for CUDA, należy my-
śleć o docelowym urządzeniu, na jakim będzie
uruchamiany program. Każda z kart posia-
da pewną zdolność obliczeniową. Karty z se-
rii G80 należą do klasy 1.0, karty G84, G86,
G92, G94, G96 i G98 do 1.1, a karty GT200
do 1.3 (nie powstały karty klasy 1.2). Tabela
1 zawiera zestawienie najważniejszych różnic
pomiędzy poszczególnymi klasami.
Podczas konferencji GPU Technology Con-
ference w San Jose (USA), która odbyła się
ostatniego dnia września bieżącego roku
(30.09.2009), została zaprezentowana no-
wa architektura o nazwie Fermi (zob. http:
//gadgets.softpedia.com/news/NVIDIA-Unve-
ils-New-Fermi-CUDA-GPU-Architecture-5440-
01.html). Prawdopodobnie wraz z nią zosta-
nie wydane CUDA 3.0. Jej największe nowo-
ści to ośmiokrotne zwiększenie wydajności w
obliczeniach o podwójnej precyzji w stosunku

Rejestry procesora
Każdy multiprocesor posiada 8192 (wersja do �������������
1.1) lub 16384 (w wersjach od 1.2) 32-bito-
wych rejestrów. Zwykle dostęp do rejestru nastę-
��������� ��������� ���������
puje bez dodatkowych opóźnień, chyba że pró-
�����������
bujemy odczytać wartość z rejestru, do którego ����
dopiero co pisaliśmy. Aby uniknąć wynikających
����������� ����������� �����������
z tego opóźnień, należy przydzielić co najmniej
192 aktywne wątki na każdy multiprocesor. W
celu uniknięcia konfliktów należy ilość wątków
na blok ustawić jako wielokrotność liczby 64. ��������
�����
Pamięć lokalna
Dostęp do niej trwa 400-600 cykli. Nie jest
�������
buforowana. Odczyt z niej jest zawsze złączo- �����
ny (ang. coalesced), bo z definicji pamięć ta
jest zdefiniowana dla wątku. Przechowuje du-
że struktury, duże tablice, tablice, które nie są
indeksowane stałymi.
�������������

Pamięć współdzielona
Tak szybka jak rejestry, gdy nie ma konfliktów.

Pamięć stała
Jest to pamięć tylko do odczytu, buforowana.
Koszt odczytu rośnie, gdy potrzebna wartość Rysunek 6. Schemat pamięci

www.sdjournal.org 63
 Warsztaty

do kart GT200, możliwość zastosowania pa- zyków programowania. W niniejszym arty- deklaracje. Wywołanie jądra z poziomu pro-
mięci ECC, pamięć podręczna, przyspiesze- kule jednak decydujące znaczenie miał fakt, gramu wygląda podobnie jak wywołanie zwy-
nie przełączania kontekstu oraz operacji ato- iż API niskopoziomowe nie może korzystać z kłej funkcji C, z tym że uzupełnione jest o do-
mowych. Nie wiadomo, kiedy nowe karty tra- trybu emulacji, co znacznie utrudnia napisa- datkowe parametry:
fią do sprzedaży, jednak z przecieków wynika, nie poprawnego programu początkującemu
że będzie to pierwszy kwartał 2010 roku. użytkownikowi CUDA. Siłą rzeczy uniemożli- kernel<<<dim3 grid, dim3 block,
wia także naukę osobom nieposiadającym naj- size_t Ns, cudaStream_t S>>>(parameter s)
Sygnatura jądra nowszych kart firmy NVIDIA.
Skupimy się na modelu używającym NVIDIA Na początek zdefiniujmy pojęcie jądra (ang. Parametry umieszczane wewnątrz nawiasów
C for CUDA wraz z wysokopoziomowym API kernel), czyli funkcji, która będzie uruchamia- <<< >>> są charakterystyczne dla C for CU-
(ang. runtime API). Niskopoziomowe API wy- na równolegle na karcie graficznej. Może być DA i mają następujące znaczenie:
maga więcej kodu, jest trudniejsze w używa- wywoływany tylko przez wątek działający na
niu i debugowaniu, ale oferuje większą kon- CPU. W kodzie można go rozpoznać po słowie • grid – ustala wymiar i rozmiar kraty. Ilo-
trolę i umożliwia wykorzystywanie innych ję- kluczowym __global__ poprzedzającym jego czyn grid.x*grid.y odpowiada suma-
rycznej liczbie bloków, które zamierzamy
Listing 1. Instrukcje inicjujące kartę graficzną. Dla ułatwienia orientacji w istniejącym już kodzie uruchomić. Ponieważ parametr grid jest
projektu startowego w listingach umieściłem numery linii typu dim3, a więc zawiera trzy wymiary,
to grid.z jest domyślnie ustawiany na 1.
14 // wybiera GPU podane z linii komend, • block – ustala wymiar i rozmiar każdego
15 // badz te o najwiekszej ilosci Gflops / s bloku. Iloczyn współrzędnych tego wek-
16 if( cutCheckCmdLineFlag( argc, (const char **)argv , "device") ) tora odpowiada liczbie wątków wewnątrz
17 cutilDeviceInit(argc, argv); każdej kraty.
18 else • Ns – jest opcjonalnym argumentem od-
19 cudaSetDevice( cutGetMaxGflopsDeviceId() ); } powiadającym za ilość dynamicznie przy-
dzielonej pamięci współdzielonej dla każ-
Listing 2. Parametry zależne od ilości wątków dego z bloków. Domyślnie wynosi 0.
21 int num threads = 16 ; // podzielne przez 4 • S – również jest opcjonalnym argumen-
22 int mem size = sizeof(int) * num threads; tem o domyślnej wartości równej 0. Zrozu-
mienie znaczenia tego parametru wymaga
Listing 3. Zmienne przechowywane w pamięci komputera i w pamięci karty graficznej znajomości pewnych faktów nie omówio-
24 int* h_data = (int*) malloc(mem_size); nych dotychczas; tymczasem wspomnę
25 int* d_data ; tylko, że parametr ten dotyczy strumienia.
26 cutilSafeCall(cudaMalloc( (void**) &d_data, mem_size));
Poza tymi specjalnymi parametrami do jądra
Listing 4. Uruchomienie jądra przekazywany jest również zwykły argument
28 // ustawia rozmiar kraty i bloku typu parameters. Jest to ciąg parametrów, któ-
29 dim3 grid ( num_threads/4, 1, 1); rego długość jest ograniczona do 512 bajtów.
30 dim3 threads(4, 1, 1); Każdy wątek uruchamiający jądro (kernel)
31 posiada unikalny identyfikator. Dostęp do te-
32 // uruchom kernel go numeru z poziomu jądra można uzyskać
33 zad1Kernel<<< grid, threads >>>( d_data ); dzięki wbudowanej zmiennej threadIdx, któ-
ra jest typu dim3, dzięki czemu możemy bez
Listing 5. Synchronizacja wątków CUDA i kopiowanie wyników do pamięci komputera trudu ustalić pozycje wątku w kracie.
35 // sprawdz , czy kernel zakonczyl sie sukcesem Funkcje jądra muszą respektować kilka ogra-
36 cutilCheckMsg("Kernel execution failed"); niczeń: zawsze zwracają tym void, mają dostęp
37 tylko do pamięci karty graficznej, muszą mieć
38 // kopiuje wynik z GPU do pamieci komputera stałą ilość argumentów, nie mogą posiadać wy-
39 cutilSafeCall(cudaMemcpy(h_data, d_data, mem_size, wołań rekurencyjnych i nie posiadają zmien-
40 cudaMemcpyDeviceToHost) ); nych statycznych. Ponadto należy pamiętać, że
wywołanie jądra jest asynchroniczne, co ozna-
cza, że program, który go wywołuje, natych-
miast odzyskuje kontrolę (prawdopodobnie
Tabela 1. Zdolności obliczeniowe kart graficznych przed zakończeniem działania funkcji jądra).
Zdolność obliczeniowa 1.0 1.1 1.2 1.3 Aby lepiej zrozumieć numeracje wątków,
Funkcje atomowe w pamięci globalnej - • • • bloków i krat, przyjrzyjmy się bliżej Rysunkowi
7. Widać na nim, że jądro o nazwie Kernel 1 zo-
Funkcje atomowe w pamięci współdzielonej - - • • stało uruchomione dla kraty o rozmiarze 3 x 2,
Ilość rejestrów na multiprocesor 8192 8192 16384 16384 w której każdy blok ma rozmiar równy 5 x 3 x 1.
Maksymalna liczba warpów na multiprocesor 24 24 32 32 Na czerwonym tle widzimy identyfikator wąt-
ku, który możemy odczytać za pomocą zmien-
Maksymalna liczba aktywnych wątków na multiproce- 768 768 1024 1024
sor nej threadIdx, a na pomarańczowym wartość
zmiennej blockIdx, czyli identyfikator obec-
Podwójna precyzja - - - • nego bloku. Pośród zmiennych, do których wą-

64 12/2009
 Technologia NVIDIA CUDA

tek ma dostęp z poziomu jądra, ważne są jesz- litego bloku zarezerwowanej pamięci. W ra- cudaSuccess i jest nadpisywana za każdym
cze blockDim i gridDim, które przechowują od- zie sukcesu funkcja zwraca wartość równą razem, gdy pojawi się błąd. Aby go odczytać,
powiednio wymiar bloku i kraty. Kolejna waż- stałej cudaSuccess. Należy zwrócić uwagę na a jednocześnie przywrócić jej domyślną war-
na zmienna to warpSize, jednak jest ona używa- to, że funkcja cudaMalloc (jak i wiele innych) tość, należy użyć funkcji cudaGetLastError.
na zdecydowanie rzadziej, niż wyżej wymienio- może zwracać błędy pochodzące z uprzednio Jeżeli chcemy być pewni, że działanie funk-
ne zmienne. Jej znaczenie zostanie wyjaśnione wywoływanych funkcji asynchronicznych. cji asynchronicznej zakończyło się sukce-
w następnym artykule. Błędy funkcji wykonywanych asynchronicz- sem, konieczne jest ustawienie za nią bariery
nie nie mogą być zwracane przez nie same – za pomocą funkcji cudaThreadSynchronize
Uruchamianie jądra i korzystanie główny wątek nie czeka na ich zakończenie i i sprawdzenie, jaką wartość zwróci ta funkcja.
z pamięci karty graficznej tym samym nie sczytuje zwracanych przez Gdy tego nie zrobimy, to błąd zostanie zgło-
Pierwsze zadanie, jakie sobie postawimy, ucząc nie wartości. W zamian program przecho- szony przez pierwszą funkcję, która wywołu-
się korzystania z CUDA, polega na urucho- wuje pewną zmienną zawierającą kod ostat- je synchronizację. Należy unikać wstawiania
mieniu bardzo prostego programu korzystają- niego błędu. Jest ona inicjowana wartością barier po każdym wywołaniu asynchronicz-
cego z architektury CUDA. W tym celu należy
otworzyć dostępny w materiałach umieszczo-
nych na CD dołączonym do tego numeru SDJ ���� ������
projekt startowy dla tego zadania. Zgodnie z
zapowiedzią będziemy korzystać z wysokopo-
������
ziomowego API zawartego w bibliotekach CU-
DA. Pierwszą czynnością, jaką musimy wyko-
nać, jest zainicjowanie karty graficznej. Na po- ��������
����� ����� �����
czątku funkcji main (plik zad1.cu) musimy za- ������ ������ ������
tem dopisać kod widoczny na Listingu 1.
Linia numer 16 korzysta z funkcji pomocni-
czej zawartej w pakiecie programistycznym do- ����� ����� �����
starczonym wraz z CUDA i pozwala z linii ko- ������ ������ ������
mend wybrać urządzenie, na którym chcemy do-
konywać obliczeń. Urządzenie wskazywane jest
za pomocą argumentu linii komend, a gdy uru-
chomimy nasz program bez parametrów, to do- ������
myślnie zostanie wybrana ta karta, której estyma-
tor ilości GFLOPS (zob. Ramka) jest największy.
��������
Korzystanie z funkcji pomocniczych zaczy-
nających się na cut.. lub cutil.. jest general-
nie niewskazane, gdyż nie ma gwarancji ich
obecności w różnych edycjach CUDA. Pełnią
one tylko funkcje pomocniczą. Później zapre- ������������
zentuję, co tak naprawdę robią i kiedy można
z nich zrezygnować. NVIDIA udostępnia ich
kod źródłowy, ale bez dokumentacji.
������ ������ ������ ������ ������
Ponieważ dopiero zapoznajemy się z tech- ������ ������ ������ ������ ������
nologią CUDA, użyta w pierwszym przykła-
dzie liczba wątków jest niewielka (Listing 2).
W programach przygotowywanych do praw- ������ ������ ������ ������ ������
������ ������ ������ ������ ������
dziwych obliczeń liczba wątków nigdy nie po-
winna być aż tak niska.
Następnie definiujemy dwa wskaźniki o na- ������ ������ ������ ������ ������
zwach h_data i d_data (Listing 3). Pierwszy (z ������ ������ ������ ������ ������
prefiksem h_) będzie służył do przechowywa-
nia wyników programu w pamięci komputera,
natomiast drugi (ten z prefiksem d_) będzie wy-
korzystywany przez kartę graficzną. Dla h_data Rysunek 7. Rozmieszczenie wątków na kracie
pamięć przydzielamy klasycznie, identycznie
jak to miało miejsce w języku C. Natomiast w
przypadku d_data skorzystamy z jednej z funk-
GFLOPS
Wartość GFLOPS (ang. FLoating point Operations Per Second – liczba operacji zmiennoprze-
cji służących do alokacji danych na karcie gra- cinkowych na sekundę) oblicza się, mnożąc ilość multiprocesorów, ilość procesorów na mul-
ficznej. Jej sygnatura jest następująca: tiprocesorze z częstotliwością taktowania karty. Otrzymany wynik należy pomnożyć przez
dwa, gdy mamy do czynienia z kartami w wersji 1.0 lub 1.1, gdyż mogą one wykonywać ope-
cudaError_t cudaMalloc( void** devPtr, racje FMAD (mnożenie i dodawanie: a*b+c) w jednym cyklu. Przez pewien czas twierdzono,
że procesor skalarny potrafi wykonać w jednej instrukcji oprócz FMAD również operacje MUL,
size_t count )
jednak w wyniku do końca niewyjaśnionego błędu okazało się to niemożliwe. Dopiero karty
z serii GT200 (model obliczeniowy 1.3) są w stanie wykonywać takie operacje. Z tego powo-
W *devPtr jest zwracany wskaźnik do zmien- du ich teoretyczną moc obliczeniową należy przemnażać nie przez 2, a przez 3.
nej count przechowującej ilości bajtów jedno-

www.sdjournal.org 65
 Warsztaty

nym, gdyż może to znacznie obniżyć wydaj- Jest to dobra okazja, żeby zwrócić uwagę to w wyniku otrzymamy 16 przypadkowych
ność całego programu. Czytelnika na zachowanie funkcji pomocni- liczb całkowitych. Jest tak, ponieważ jądro
Teraz dochodzimy do najciekawszej części te- czych. Zdarza się, że działają one trochę inaczej jeszcze nic nie robi (ciało funkcji zad1Kernel
go programu, czyli uruchomienia jądra. Włączy- w trybie release, a inaczej w trybie debug. Po- z pliku zad1_kernel.cu jest puste). Zanim to
my go w blokach zawierających po 4 wątki. Ja- wyższa funkcja w trybie release wcale nie wy- poprawimy, wyczyśćmy obszar pamięci w kar-
ko parametr otrzyma wskaźnik na pamięć za- wołuje cudaThreadSynchronize. Po wykona- cie graficznej wskazywany przez d_data. Sko-
rezerwowaną w zmiennej d_data (przecho- niu programu na karcie graficznej i upewnie- rzystamy do tego z funkcji cudaMemset, która
wywanej w pamięci karty graficznej). Pokazu- niu się, że nie powstały żadne błędy, musimy ustawi każdy bajt wskazanego obszaru pamię-
je to Listing 4. Po wywołaniu funkcji jądra ste- jeszcze skopiować wyniki z powrotem do pamię- ci karty graficznej na zadaną wartość:
rowanie natychmiast wraca do głównego pro- ci komputera. Do tego celu skorzystamy z funk-
gramu. Aby poczekać na zakończenie działa- cji cudaMemcpy. Pokazuje to również Listing 5. 27 cutilSafeCall( cudaMemset( d_data, 0,
nia jądra, musimy uśpić program aż do odebra- Funkcja cudaMemcpy ma następującą składnię: mem_size ));
nia odpowiedniego komunikatu. Załatwi to za
nas funkcja pomocnicza cutilCheckMsg (Li- cudaError_t cudaMemcpy(void* dst, Dzięki temu po uruchomieniu programu po-
sting 5). Funkcja ta jest w zasadzie opakowa- const void* src, winniśmy na ekranie zobaczyć zbiór szesna-
niem do innej funkcji dostępnej w interfejsie size_t count, stu zer.
programistycznym CUDA, a mianowicie do enum cudaMemcpyKind
cudaThreadSynchronize1. kind) Programowanie jądra
Przejdźmy teraz do pliku zad1_kernel.cu za-
Listing 6. Zakończenie funkcji main Sądzę, że znaczenia parametrów dst , src i wierającego funkcję jądra uruchamianą na kar-
głównego programu count nie trzeba wyjaśniać. Ciekawy jest na- cie graficznej. Zaczniemy od wyznaczenia nu-
tomiast parametr kind . Może on przyjmować meru wątku, korzystając ze zmiennych bloc-
42 for(int i = 0; i < num_threads; ++i) jedną z trzech wartości: kIdx i threadIdx. Przy użytych przez nas ni-
43 printf("%d ", h_data[i]); skich wymiarach bloków i kraty zadanie to jest
44 • cudaMemcpyHostToDevice – kopiowanie stosunkowo łatwe . Następnie do wejściowej
45 //zwalnianie pamieci z pamięci komputera do pamięci GPU; tablicy o nowo obliczonym indeksie przypisz-
46 free( h_data ); • cudaMemcpyDeviceToHost – kopiowanie my jakąś wartość, na przykład 17 (Listing 7).
47 cutilSafeCall(cudaFree(d_data)); z pamięci GPU do pamięci komputera; Jest jasne, że gdy teraz uruchomimy program,
48 • cudaMemcpyDeviceToDevice – kopiowa- na ekranie pojawi się ciąg szesnastu liczb 17.
49 cudaThreadExit(); nie między dwoma obszarami pamięci na Jeżeli w tablicy zapiszemy wartość zmien-
50 cutilExit(argc, argv); karcie graficznej. nych tid (polecenie d_data[ tid ] = tid;),
threadIdx.x i blockIdx.x, uzyskamy wyniki
Listing 7. Wypełnianie pamięci wartościami 17 Pozostaje już tylko wyświetlić wynik obliczeń i równe odpowiednio:
5 const unsigned int tid = zwolnić zarezerwowaną pamięć. Pokazuje to Li-
blockIdx.x*blockDim.x + sting 6. Zwalniamy w nim także zasoby zajmo- 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
threadIdx.x; wane przez nasz wątek po zainicjowaniu CU- 0 1 2 3 0 1 2 3 0 1 2 3 0 1 2 3
6 DA. Następnie opróżnimy wszystkie bufory. 0 0 0 0 1 1 1 1 2 2 2 2 3 3 3 3
7 d_data[ tid ] = 17; Możemy teraz spróbować uruchomić pro-
gram. Jeśli nie popełniliśmy żadnego błędu, Bardziej praktyczny przykład funkcji jądra
przedstawimy w artykule, który ukaże się w
następnym numerze SDJ. Omówimy w nim
Więcej w Sieci również sposoby optymalizacji kodu CUDA.
• http://www.nvidia.com/object/cuda_home.html – Oficjalna strona NVIDIA CUDA;
• http://developer.nvidia.com/object/gpu_computing_online.html – materiały edukacyjne
dotyczące CUDA; MICHAŁ MATUSZAK
• http://developer.download.nvidia.com/compute/cuda/2_3/toolkit/docs/NVIDIA_CUDA_ Doktorant na Wydziale Matematyki i Informatyki
Programming_Guide_2.3.pdf – duży (145 stronicowy) przewodnik dla programistów ko-
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Je-
rzystających z CUDA;
• http://developer.download.nvidia.com/compute/cuda/2_3/toolkit/docs/CUDA_Reference_ go główne zainteresowania to dynamiczne sie-
Manual_2.3.pdf – dokumentacja wszystkich funkcji CUDA i towarzyszącego mu pakietu ci gaussowskie i sieci przekonań oraz programo-
pomocniczego; wanie równoległe.
• http://developer.download.nvidia.com/compute/cuda/2_3/toolkit/docs/NVIDIA_CUDA_Be-
stPracticesGuide_2.3.pdf – zbiór tzw. najlepszych rozwiązań (ang. best practices) w pro- JACEK MATULEWSKI
gramowaniu z użyciem CUDA;
• http://www.nvidia.com/object/cuda_get_samples.html – dydaktyczne przykłady użycia Fizyk zajmujący się na co dzień optyką kwantową
CUDA do przyspieszenia różnego typu obliczeń; i układami nieuporządkowanymi na Wydziale Fizy-
• http://www.nvidia.com/object/cuda_home.html – praktyczne przykłady użycia CUDA, w tym ki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersyte-
również nadsyłane przez użytkowników. Można tam zgłaszać także własne programy bądź tu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jego specjalnością
publikacje. Większość prac zawiera współczynnik, o jaki został przyspieszony ich program. są symulacje ewolucji układów kwantowych od-
działywujących z silnym światłem lasera.
Od 1998 interesuje się programowaniem dla sys-
temu Windows. Ostatnio zainteresowany platfor-
Więcej w książce mą .NET i językiem C#, a także XNA. Wierny użyt-
Artykuł jest fragmentem dodatku dołączonego do książki Visual C++. Gotowe rozwiązania dla
programistów Windows, która wkrótce ukaże się nakładem Wydawnictwa Helion. kownik kupionego w połowie lat osiemdziesią-
tych "komputera osobistego" ZX Spectrum 48k.

66 12/2009
 Warsztaty

AJAX w jQuery
Jak stworzyć efektowną galerię w AJAX-ie z wykorzystaniem
frameworka jQuery cz. 1.
Coraz więcej stron w Internecie wykorzystuje technologię AJAX. Jej
znajomość nie jest już wyjątkowym atutem programisty, a coraz częściej
jedną z podstawowych umiejętności wymaganych praco- i zleceniodawców.
Można też znaleźć wiele rozwiązań ułatwiających pisanie programów
wykorzystujących AJAX-a. Jednym z nich jest framework jQuery.
funkcji.. W przykładzie powyżej ciało funkcji
Dowiesz się: Powinieneś wiedzieć: mamy dopiero wpisać. W obecnej postaci ten
• Jak dołączyć skrypt napisany w jQuery do • Jak tworzyć strony w języku (X)HTML; kod nie robi jeszcze nic.
strony WWW; • Jak formatować stronę WWW wykorzystując Teraz umieścimy tam kod odpowiedzialny
• Co to są funkcje anonimowe; CSS; za reakcję na najechanie kursorem myszy na
• Jak wyświetlić grafikę w oryginalnym roz- • Znać podstawy PHP i MySQL. miniaturę obrazka:
miarze bez przeładowania strony;
• Jak stworzyć system oceniania zdjęć wyko- $('#index img').mouseenter(function()
rzystujący efekty jQuery; {
• Jak dynamicznie modyfikować wygląd strony. });

Tym razem jako argument funkcji $() używa-

wrotna, funkcje te nie będą widoczne w
miejscu ich wywołania. Oba pliki w tym
Poziom przykładzie zostały umieszczone w kata-
trudności logu js.
Tworzymy teraz plik galeria.js, a w pliku
umieszczamy następujący kod:
my selektora elementu, którego dana akcja ma
dotyczyć. W naszym przypadku jest to dowol-
ny znacznik <img /> znajdujący się wewnątrz
elementu o identyfikatorze index (id=”in-
dex” w znaczniku w kodzie strony). Selekto-
ry w jQuery są niemal identyczne jak w css, do
funkcji przekazujemy je w apostrofach lub cu-

N
a początku przygotujmy standardo-
wą stronę z prostą galerią działającą
w tradycyjny sposób, czyli z przeła-
dowaniem całej strony w momencie kliknię-
cia kolejnej miniaturki. Przykładowa galeria,
którą będziemy modyfikować w tym artyku-
le, może wyglądać tak jak na Listingu 1.
Aby móc wczytywać obrazki w galerii bez
przeładowania strony, a z użyciem AJAX-a, mu-
simy dołączyć odpowiednie pliki do sekcji head
naszej strony. Może to wyglądać w ten sposób:
<script type ="text/javascript" src="js/
jquery-1.3.2.js"></script>
<script type="text/javascript" src="js/
galeria.js"></script>
W pierwszej linijce dołączamy plik z ak-
tualną wersją jQuery. W linijce poniżej
włączamy plik, który za chwilę utworzy-
my. Bardzo ważna jest kolejność włącze-
nia plików, gdyż w pliku galeria.js będzie-
my korzystać z funkcji umieszczonych w
jquery-1.3.2.js i jeżeli kolejność byłaby od-
$(document).ready(function()
{ wane jest metoda mouseenter(), która w reak-
});
Jest to podstawowy szkielet skryptu wyko-
rzystującego framework jQuery. Symbol $ jest
aliasem funkcji jQuery() (wszystkie opera-
cje frameworka opierają się na wywołaniu tej
funkcji, tak więc używanie aliasu $ daje wie-
le korzyści – przyspiesza pisanie kodu i czy-
ni go bardziej przejrzystym). Argumentem tej
funkcji jest obiekt dokument. Funkcja zwra-
ca własny obiekt, na którym z kolei wywoła-
na zostaje metoda ready(). Funkcja będąca ar-
gumentem metody ready() zostanie urucho-
miona od razu po wczytaniu przez przeglądar-
kę drzewa dokumentu (DOM), czyli całego ko-
du html/xhtml.
Używając jQuery, najczęściej będziemy two-
rzyć funkcje anonimowe. Są to funkcje, które
nie posiadają swojej nazwy, a ich definicja
umieszczana jest w miejscu wywołania. Funk-
cję taką zapisujemy wyrażeniem function(),
a po nim w nawiasach {} umieszczamy ciało
dzysłowiu. Na zwróconym obiekcie wywoły-
cji na najechanie kursorem myszy na umiesz-
czony w obiekcie element wykonuje kolej-
ną funkcję anonimową. Wewnątrz tej funkcji
umieścimy kod odpowiedzialny za pobranie
dużego pliku obrazka z serwera i załadowanie
go do odpowiedniego miejsca na stronie.
var plik=$(this).attr('id');
$('#image').load('obraz.php?id='+plik);
Na początku tworzymy zmienną plik i wczy-
tujemy do niej poprzez metodę attr wartość
parametru id elementu, na który najechano
kursorem myszy. Wartość ta jest jednocze-
śnie nazwą pliku z dużą grafiką bez rozszerze-
nia. Ponieważ elementów odpowiadających se-
lektorowi #index img jest kilka, posłużymy
się referencją do obiektu this, która wskazu-
je na ten konkretny obiekt, dla którego wy-
wołano metodę mouseenter (odpowiadają-
cy miniaturce najechanej kursorem myszy).
W kolejnej lini posłużymy się metodą wyko-

68 12/2009

rzystującą technologię AJAX. Jest to metoda
load , która do elementu wskazanego selekto-
rem #image wczyta element zwrócony przez
skrypt php wskazany w argumencie meto-
dy, czyli ‘obraz.php?id=’+plik (do skryptu
obraz.php przekazujemy metodą GET zmien-
ną id o wartości przekazanej przez zmienną
plik). Aby operacja się powiodła, musimy na-
pisać odpowiedni skrypt php. W katalogu, w
którym znajduje się plik z kodem html/xhtml,
tworzymy plik obraz.php o zawartości pokaza-
nej poniżej.
<?php
echo '<img src="galeria/'.$_
GET['id'].'.jpg"
alt="'.$_
GET['id'].'" />';
?>
Skrypt wyświetla poprzez instrukcję echo
znacznik img wskazujący na plik obrazka w
katalogu galeria. Nazwy pliku używamy też
jako tekstu alternatywnego obrazka – atry-
but alt . Zmienną możemy też przesłać me-
todą POST. Skrypt php będzie wówczas wy-
glądał tek:
<?php
echo '<img src="galeria/'.$_
POST['id'].'.jpg"
alt="'.$_
POST['id'].'" />';
?>
Natomiast wywołanie metody load w skryp-
cie jQuery modyfikujemy w ten sposób:
$('#image').load('obraz.php',{'id':plik});
Zmienna id jest przekazywana w meto-
dzie jako dodatkowy argument w postaci
{‘klucz’: ‘wartość’}
Projekt jest w zasadzie gotowy, ale moż-
na go jeszcze poprawić i uatrakcyjnić. Przede
wszystkim jeżeli korzystamy już z framewor-
ka jQuery, wypadałoby skorzystać z efektów,
które oferuje przy ładowaniu nowej zawar-
tości. W tym celu przed wywołaniem meto-
dy load ukryjemy metodą hide() element o
identyfikatorze #image tak, by po wczytaniu
do niego obrazka nie był on od razu widocz-
ny na stronie.
$('#image').hide();
Natomiast po wczytaniu obrazka wywoła-
my metodę show(500), by ten obrazek efek-
townie pokazać. Argument w nawiasie jest
czasem trwania efektu w milisekundach i
może być modyfikowany.
$('#image').show(500);
www.sdjournal.org
AJAX w jQuery
Teraz obrazek wprawdzie pokazuje się w efek- fadeIn(600). Rola argumentu tych metod
towny sposób, ale przestrzeń przeznaczona na jest w każdym przypadku taka sama.
stronie na ten obrazek znika i pojawia się wraz Pozostało nam jeszcze wyłączenie prze-
z obrazkiem, co daje niezbyt atrakcyjny rezul- ładowania strony po przypadkowym klik-
tat. Aby zapobiec temu efektowi, umieśćmy nięciu w miniaturkę przy działającym Java-
wewnątrz bloku div o identyfikatorze image Script. Wewnątrz głównej funkcji naszego
dodatkowy blok div, a kod jQuery zmodyfikuj- kodu jQuery umieszczamy wywołanie me-
my tak, by przyjął następującą postać: tody click() dla obiektu zwróconego przez
$('#index img')
$('#image div').hide();
$('#image div').load('obraz.php',{'id': $('#index img').click(function()
plik}); {
$('#image div').show(500); return false;
});
Sam efekt pokazywania się grafiki możemy
zmienić na inny, używając zamiast meto- Instrukcja return false ; powoduje, że akcja
dy show(500), metody slideDown(700) lub przeglądarki związana z kliknięciem elemen-
Listing 1. Przykładowa galeria. Aby wyświetlić klikniętą grafikę w oryginalnym rozmiarze, strona
musi zostać przeładowana
<?php
echo '<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>';
?>
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.1//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml11/
DTD/xhtml11.dtd">
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="pl">
<head>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=utf-8" />
<title>Galeria</title>
<link href="style.css" rel="stylesheet" type="text/css" />
<script type ="text/javascript" src="js/jquery-1.3.2.js"></script>
<script type="text/javascript" src="js/galeria.js"></script>
</head>
<body>
<h1>Galeria</h1>
<div id="content">
<div id="index">
<div><a href="galeria.php?img=p1"><img id="p1" src="galeria/min/p1.jpg"
alt="niewiadomoco" /></a></div>
<div><a href="galeria.php?img=p2"><img id="p2" src="galeria/min/p2.jpg"
alt="niewiadomoco" /></a></div>
<div><a href="galeria.php?img=p3"><img id="p3" src="galeria/min/p3.jpg"
alt="wkręt" /></a></div>
<div><a href="galeria.php?img=p4"><img id="p4" src="galeria/min/p4.jpg"
alt="schody" /></a></div>
<div><a href="galeria.php?img=p5"><img id="p5" src="galeria/min/p5.jpg"
alt="sprężyna" /></a></div>
</div>
<div class="clear"></div>
<div id="image">
<?php
if(isset($_GET['img']))
{
echo'<img src="galeria/'.$_GET['img'].'.jpg" alt="'.$_GET['img'].'"
/>';
}
?>
</div>
</div>
</body>
</html>
69
 Warsztaty

tu zostanie zatrzymana, czyli w tym przypad- sób tradycyjny. W ten oto sposób zakończyli- będą zachowywane w bazie danych. Kod two-
ku przeglądarka nie wczyta strony spod wska- śmy etap pierwszy. Kompletny kod przykładu rzący odpowiednią tabelę w bazie MySql moż-
zanego adresu. Natomiast jeżeli przeglądarka został umieszczony na płycie. na znaleźć w pliku oceny.sql. W kodzie strony,
nie będzie z jakiś przyczyn obsługiwała języka Kolejnym etapem tworzenia galerii będzie tuż przed ostatnim zamykającym znacznikiem
JavaScript, galeria będzie nadal działała w spo- dodanie systemu ocen każdego zdjęcia. Oceny </div>, dopisujemy kod z Listingu 2. Dodamy
też kilka definicji styli (Listing 3).
Listing 2. Wczytanie średniej oceny z bazy danych dla wyświetlonego zdjęcia, oraz kod formularza Oprócz tego tworzymy w pliku rate.php
oceny skrypt zapisujący oceny z formularza (Listing
4). Skrypt działa poprawnie. Teraz zróbmy
<div id="rate"> to samo w AJAXie. Zaczniemy od wczyta-
<?php nia oceny równocześnie z obrazkiem po naje-
if(isset($_GET['img'])) chaniu kursorem myszy na miniaturkę. Usu-
{ wamy linię:
$connect=mysql_connect('127.0.0.1', 'root', '');
mysql_select_db('test', $connect); $('#image div').load('obraz.php',{'id':
$result=mysql_query("SELECT AVG(ocena) FROM oceny WHERE grafika='".$_ plik});
GET['img']."'", $connect);
$rate=mysql_fetch_row($result); a w jej miejsce wstawiamy kod:
mysql_close($connect);
for($i=1; $i<=round($rate[0]); $i++) $.get('obraz.php', {id:plik},
{ function(data)
echo '<img src="img/punkt.gif">'; {
} }, 'xml');
}
?> Jest to wywołanie kolejnej metody AJAXowej
</div> – get() na obiekcie jQuery. Metoda przyjmu-
<form class="clear" action="rate.php" method="post"> je cztery argumenty: adres skryptu, zmienne
<div> przekazywane do skryptu metodą get, funk-
<strong>Twoja ocena:</strong> cję przetwarzającą zwracane przez metodę da-
<select name="rate"> ne i typ danych zwracanych przez metodę.
<option value="1">1</option> W tym ostatnim parametrze możemy wskazać
<option value="2">2</option> jeden z typów: xml, html, script, json, jsonp, lub
<option value="3">3</option> text. Wszystkie argumenty poza pierwszym są
<option value="4">4</option> opcjonalne. W naszym przykładzie posłużymy
<option value="5">5</option> się formatem xml. Musimy w tym celu od no-
</select> wa napisać skrypt obraz.php. Usuwamy starą za-
<input type="hidden" name="img" value="<?php echo $_GET['img']?>"> wartość, a na początku skryptu wysyłamy od-
<input type="submit" value=">>" /> powiedni nagłówek i wypisujemy definicję do-
</div> kumentu xml
</form>
header("Content-type: text/xml");
Listing 3. Definicje stylów galerii echo '<?xml version="1.0" encoding="UTF-
form 8"?>';
{
margin: 10px 0; Następnie łączymy się z bazą danych i pobie-
} ramy ocenę wybranej grafiki

select $result=mysql_query("SELECT AVG(ocena)

{ FROM oceny WHERE
width: 40px; grafika='".$_
margin: 10px 4px; GET['id']."'",
} $connect);
#rate $rate=mysql_fetch_row($result);
{
width: 240px; Na końcu wypisujemy dane w formacie xml
margin: 0 auto;
} echo '<galeria><src>galeria/'.$_GET
['id'].'.jpg</src><alt>'.$_GET
#rate > img ['id'].'</alt> <rate>'.$rate[0].'
{ </rate></galeria>';
float: left;
} Wracamy do pliku galeria.js i uzupełnia-
my funkcję zwrotną w wywołaniu metody

70 12/2009
 AJAX w jQuery

get (data). Argument data jest nazwą zmien- $('#image div').empty(); Jeżeli ocena zawiera część ułamkową,
nej, pod którą dostępne będą dane zwrócone $('#rate').empty(); to wstawiamy dodatkowy punkt, nada-
przez tę metodę. jąc mu identyfikator id=”fade”, a metodą
Usuwamy starą zawartość elementów „<div fadeTo(1,fade) nadajemy mu stopień prze-
var src=$(data).find('src').text(); id=”image”><div></div></div>” i „<div zroczystości równy części ułamkowej oce-
var alt=$(data).find('alt').text(); id=”rate”></div>”. ny. Czas trwania efektu ustawiamy na 1 mi-
var rate=$(data).find('rate').text(); lisekundę.
$('#image div').append('<img src="'+src+'" Teraz przejdziemy do zapisywania ocen rów-
Poprzez metodę find() odnajdujemy odpo- alt="'+alt+'" />'); nież z wykorzystaniem AJAX-a. Na początku
wiednie elementy i wstawiamy ich zawar- for(var i=0; i<count; i++) ukryjemy przycisk submit formularza. Zapisa-
tość do utworzonych zmiennych. { nie oceny odbędzie się bezpośrednio po wybra-
$('#rate').append('<img src= niu wartości z listy. Przycisk ukryjemy od razu
var count=parseInt(rate); "img/punkt.gif">'); po załadowaniu strony; z tego powodu poniż-
var fade=rate-count; } szą linijkę wstawimy bezpośrednio wewnątrz
metody ready().
Pobierana ocena (zmienna rate) jest średnią Metodą append() wstawiamy nowy element
z ocen cząstkowych i najczęściej nie będzie img z dużym obrazkiem oraz elementy img z $("input[type='submit']").hide();
liczbą całkowitą. W wersji bez jQuery ocena punktami w ilości odpowiadającej wartości
była po prostu zaokrąglana według reguł ma- zmiennej count . Po wybraniu oceny z listy musimy wykonać
tematycznych. dwie czynności.
Tutaj możemy część ułamkową pokazać if(fade)
poprzez nadanie odpowiedniego stopnia { • odpowiednia wartość ma zostać zapisa-
przeźroczystości ostatniego punktu. W tym $('#rate').append('<img id= na do bazy;
celu tworzymy zmienną count z częścią cał- "fade" src="img/punkt.gif">'); • ocena pod obrazkiem powinna zostać
kowitą oceny i zmienną fade z częścią ułam- $('#fade').fadeTo(1,fade); zaktualizowana.
kową. }
Obydwie czynności będą realizowane w wy-
Listing 4. Zapisanie oceny cząstkowej zdjęcia w bazie danych wołaniu metody change() obiektu utworzo-
<?php nego z elementu <select>. Na początku two-
$connect=mysql_connect('127.0.0.1', 'root', ''); rzymy dwie zmienne: plik i selectrate.
mysql_select_db('test', $connect); Zmienna plik zawiera nazwę ocenianego pli-
$result=mysql_query("INSERT INTO oceny ('grafika','ocena') VALUES('".$_ ku bez rozszerzenia pobraną z atrybutu alt
POST['img']."','".$_POST['rate']."')", $connect); znacznika <img>, a do zmiennej selectrate
mysql_close($connect); podstawiamy ocenę wybraną z listy rozwija-
header('Location: galeria.php?img='.$_POST['img']); nej. Z funkcjonalności AJAX-a skorzystamy
?> tym razem za pośrednictwem metody post().
Jest ona niemal identyczna z metodą get().
Listing 5. Zmiana oceny obrazka po dodaniu kolejnej oceny cząstkowej. Metoda post() przyjmuje Różni ją jedynie metoda wysyłania zmiennych
nazwę pliku ze skryptem php do wywołania, komplet zmiennych wysyłanych metodą post i definicję do skryptu na serwerze. Tym razem do skryp-
funkcji zwrotnej, w której dane zwrócone przez metodę post() zostaną przetworzone i umieszczone w
odpowiednim miejscu na stronie
tu wysyłamy trzy zmienne: img, rate i ajax .
Zawartość funkcji zwrotnej nie prezentuje ni-
$('select').change(function() czego nowego (Listing 5).
{ Modyfikacja skryptu rate.php polega głów-
var plik=$('#image img').attr('alt'); nie na sprawdzeniu, czy został on wywołamy
var selectrate=$('select option:selected').text() poprzez AJAX-a, i w takim wypadku wypisa-
$.post('rate.php', {img: plik, rate: selectrate, ajax: 1}, function(data) niu danych w formacie xml. Kompletny kod
{ przykładu został umieszczony na płycie.
var rate=$(data).find('rate').text(); Nie są to oczywiście wszystkie możliwo-
var count=parseInt(rate); ści jQuery związane z AJAX-em. Ale nawet
var fade=rate-count; to, co przedstawiłem w tym artykule, pozwo-
$('#rate').empty(); li na wykonanie ciekawych i dobrze działają-
for(var i=0; i<count; i++) cych efektów.
{
$('#rate').append('<img src="img/punkt.gif">');
}
if(fade) LESZEK SEWASTIANOWICZ
{ Doświadczony trener IT,
$('#rate').append('<img id="fade" src="img/punkt.gif">'); programista, redaktor ebiu-
$('#fade').fadeTo(1,fade); letynu „Sekrety programi-
} stów”, profesjonalista skon-
}); centrowany na rozwiąza-
}); niach. Więcej znajdziesz na
www.serwan.pl.

www.sdjournal.org 71
 Efektywność programowania
Skromny programista
O nieprzecenianiu własnych możliwości
Ponad trzydzieści lat temu Edgar Dijkstra w swoim przemówieniu „The
humble programmer”, stwierdził, że ludzkie czaszki są zbyt małe, by
poradzić sobie z problemami programistycznymi. Zadziwiające jest to,
jak praktyczny wydźwięk ma to stwierdzenie.
W
ielu z nas wydaje się działać tak,
jak by możliwości mózgu by-
ły nieograniczone. Tworzymy
ogromne klasy, metody, skomplikowane algo-
rytmy, wierząc, że to właśnie jest esencja pro-
gramowania. Im bardziej złożone rozwiąza-
nie stworzymy, tym większe mamy zadowo-
lenie z tego, co zrobiliśmy. Nie ważne, że im
dłużej pracujemy z takim kodem, tym trud-
niej się po nim poruszać, trudniej dokony-
wać zmian i najchętniej byśmy do niego nie
zaglądali. Tworzymy nieczytelne rozwiąza-
nia! I nie jest to kwestia teorii, która ma nie-
wiele wspólnego z rzeczywistością. Jest to jak
najbardziej praktyczna praktyka.
Przyznajmy się do tego, że nasz mózg jest
zbyt ograniczonym narzędziem, aby pora-
dzić sobie z całą złożonością, która pojawia
się podczas tworzenia systemów informatycz-
nych. Kiedy uświadomimy sobie, że nie jeste-
śmy mistrzami programowania, posiadający-
mi supermózgi, życie programistyczne stanie
się prostsze. Mówił o tym już Dijkstra w 1972
roku, zaś ostatnio prawda ta kryje się m. in. w
zasadzie KISS (ang. keep it simple stupid) upo-
wszechnianej wraz z metodykami Agile oraz
związanej z ruchem Software Craftsmanship.
Prostota przede wszystkim. Im prostsze bę-
dzie rozwiązanie, które tworzymy, tym mniej-
sze będzie obciążenie mózgu, pamięci pod-
ręcznej, tym łatwiejsze do opanowania, tym
lepsze programy będziemy pisać. Jak stwier-
dza Steve McConnell w książce Programista
doskonały (ang. Code complete), programiści
piszą nieczytelny kod nie dlatego, że nie mają
Listing 1. Dane dotyczące osoby zapisane
w płaskim pliku
Jan Kowalski 67020101234 "Piłsudskiego
30/22" Łódź
Piotr Nowak 82110110123 "Piotrkowska
60/12" Poznań
Krzysztof Kwiatkowski 78030204321
"Mickiewicza 3/
14" Warszawa
72
czasu, tylko dlatego, że nie potrafią napisać go
lepiej. Mają zbyt duży bałagan w głowach.
Na przestrzeni lat inżynieria oprogramowania
stworzyła wiele narzędzi, które mogą pomóc w
opanowaniu złożoności kodu. Oto kilka z nich:
• dekompozycja – jedna z podstawowych
zasad – dziel i rządź, większe problemy
dziel na mniejsze;
• testy – posiadanie testów jednostko-
wych zwalnia Cię od analizowania i śle-
dzenia konsekwencji wprowadzanych
zmian na istniejący już kod;
• konwencje nazewnicze – raz ustanowio-
ne zasady nazywania elementów w kodzie
pozwalają Ci nie zastanawiać się nad nimi
za każdym razem, kiedy tworzysz nową
zmienną, klasę, metodę czy pakiet;
• proste i nieduże metody, klasy – im mniej-
sze, tym prostsze, tym łatwiejsze w two-
rzeniu, utrzymaniu i zrozumieniu;
• posługiwanie się słownictwem z dziedzi-
ny problemu – jeśli głównymi nazwami w
Twojej aplikacji będą słowa domenowe, ła-
two będzie skojarzyć ich sens i znaczenie z
wymaganiami użytkownika i ostatecznym
zastosowaniem tworzonego systemu;
• refaktoryzacja – wiele pomysłów na to,
jak można uprościć już napisany kod.
Ręce na klawiaturę
W tym artykule przedstawimy kilka wybra-
nych i bardzo prostych technik, które mogą
się przyczynić znacząco do zwiększenia pro-
stoty i czytelności Twojego kodu. Są tak pro-
ste, że może Ci się wydawać, iż ich stosowa-
nie w praktyce niewiele zmieni. Nic bardziej
mylnego! To właśnie prostota jest ich siłą, a
konsekwentne używanie powoduje ogromne
zmiany w tworzonym kodzie.
Przede wszystkim czytelność
Nieprawdą jest, że pisanie kodu zajmuje pro-
gramistom najwięcej czasu! Większość ener-
gii poświęcamy na czytanie kodu i to najczę-
ściej swojego, wtedy kiedy go poprawiamy,
szukając błędu czy dodając kolejną metodę.
Cały czas CZYTAMY kod! To, jak on wyglą-
da, ma ogromny wpływ na to, jak efektywnie
pracujemy. Spójrzmy na poniższy przykład:
w tym arty przed. kilkabardzoprostych Technik,
ktore mogą się przycz. znacząco do zw. pr.iczytelno-
ści tw. kodu satakprosteze możecisię Wydawać że Ich
st.wpraktyce NiewieElezmieninic bardziejmylnego-
towłaśnieprostotajestichsiłą akons.uż.pow.ogromne
zmianywTworzonymkodzie.
O co chodzi? Jest to dokładnie tekst jedne-
go z wcześniejszych akapitów. Jak Ci się go
czyta? Ile czasu zajęło Ci zrozumienie tego
tekstu? Czy w ogóle udałoby Ci się go prze-
czytać, gdybyś nie znał oryginału? Ile czasu
potrzebowałbyś na wprowadzenie zmiany?
Powyższy przykład może wydawać się ab-
surdalny! Bo jest! Tak samo jak kod tworzony
przez wielu z nas. Kiedy następnym razem bę-
dziesz miał okazję stworzyć nieczytelne roz-
wiązanie – przypomnij sobie ten antyprzykład,
szybko nabierzesz ochoty, aby dokonać zmian.
A przecież programiści tworzą swoje dzieła w
języku programowania. Chcemy podkreślić tu-
taj słowo „język”. Napisany kod źródłowy jest ni-
czym innym jak wypowiedzią w języku formal-
nym, jest formą komunikacji. Jak zatem warto
się komunikować?
Przykład
Przykład pozwoli wychwycić kilka mechani-
zmów przydatnych w pracy. Napiszemy kla-
sę, której zadaniem jest dokonywać transfor-
macji danych dotyczących osoby zapisanych
w płaskim pliku tekstowym do danych zapi-
sanych w formie XML. Przykładowe dane za-
warte są na Listingach 1 i 2.
Listing 3 zawiera przykładową implementa-
cję takiej transformacji w języku Java. Chcieli-
byśmy podkreślić, iż sam język programowa-
Skromny programista
Przyznajmy się do tego, że nasz mózg jest
zbyt ograniczonym narzędziem, aby po-
radzić sobie z całą złożonością, która po-
jawia się podczas tworzenia systemów in-
formatycznych.
12/2009

nia nie odgrywa tutaj tak istotnego znaczenia,
a raczej pełni rolę drugoplanową. Zdecydowa-
nie ważniejsze są uniwersalne reguły opisane
poniżej, które z powodzeniem można stosować
w każdym języku i w każdej technologii.
W powyższym kodzie użyto obiektu klasy
Scanner do odczytu danych z płaskiego pliku
tekstowego i jego metod, które potrafią parso-
wać tekst i dokonywać konwersji do konkret-
nego typu prostego. Jednocześnie za pomocą
klasy BufferedWriter następuje zapisywa-
nie danych w formacie XML. Ponadto meto-
da zgłasza wyjątek ApplicationException w
przypadku niepowodzenia metody.
Przedstawiony kod realizuje założony cel
– dokonuje transformacji z jednego formatu
do drugiego. Całe rozwiązanie zostało zawarte
w metodzie o długości około 80 wierszy. Wystę-
puje w niej 12 zmiennych lokalnych i 2 parame-
try, ponadto jest kilka instrukcji warunkowych,
złożona pętla i kilkanaście wierszy związanych
z obsługą wyjątków. Chleb powszedni każdego
programisty. Zakłada się, że mózg jest w stanie
zapamiętać w danym momencie od 5 do 9 in-
formacji. Nawet w pogłębionym transie progra-
mistycznym (patrz poprzedni artykuł o Strefie
zero), ilość informacji, którą jesteśmy bezproble-
mowo przetwarzać jest tylko nieco większa. Tak
długa metoda ogromnie pamięć programisty w
momencie czytania i wprowadzania zmian w
kodzie. Choć możliwe jest pracowanie z takim
kodem, jest to duże obciążenie dla naszego mó-
zgu, które z czasem zmniejsza wydajność naszej
pracy z kodem. Prawdę mówiąc, nie warto za-
męczać naszej pamięci podręcznej tak złożony-
mi konstrukcjami.
Głównym problemem w powyższym przy-
kładzie jest to, iż instrukcje związane z zapi-
sem i odczytem przeplatają się, co czyni kod
bardzo trudnym w czytaniu. Cały algorytm
został sprowadzony do jednego szeregu in-
strukcji.
Dekompozycja algorytmu
Co zatem możemy zrobić? Dzielić na mniejsze
części, tak aby zmniejszyć złożoność rozwiąza-
Trzy techniki upraszczające kod
• Dekompozycja algorytmu – zapisz me-
tody w postaci kroków algorytmu,
a szczegóły umieść w metodach po-
mocniczych; stosuj tę zasadę tak długo,
aż metody pomocnicze staną się proste
i łatwe w zrozumieniu.
• Wyodrębnianie metody – metody po-
mocnicze twórz z użyciem refakto-
ryzacji wyodrębnianie metody - wiele
środowisk programistycznych wspie-
ra tę operację.
• Usuwanie powtórzeń – unikaj wszel-
kich powtórzeń, gdyż z czasem stają
się one przyczyną wielu błędów, któ-
re trudno wychwycić.
www.sdjournal.org
nia. Chcemy dążyć do tego, żeby kod można by-
ło czytać niczym książkę. Pierwszym krokiem,
który wykonamy będzie dekompozycja algoryt-
mu. Być może pamiętasz ze studiów lub z ksią-
żek dotyczących algorytmiki, algorytmy zapisy-
wane w formie pseudokodu lub języka natural-
nego. Wydawać by się mogło, że poza teoretycz-
nym kontekstem, metoda ta nie ma zastosowa-
nia. Wręcz przeciwnie, jest to najbardziej prak-
tyczna z praktycznych zasad programowania
– każdy z algorytmów, zapisz w formie kroków,
które się na niego składają. W naszym prostym
przykładzie kroki będą następujące:
• przygotuj strumień do czytania;
• wczytaj dane o osobach;
• zamknij strumień odczytu;
• przygotuj strumień do zapisu;
• zapisz dane w formacie XML;
• zamknij strumień zapisu.
Proste, prawda? A co gdyby nasz kod wyglą-
dał podobnie, tylko zapisany w języku pro-
gramowania, którego używasz. Implementa-
cja w języku Java mogłaby wyglądać tak jak
na Listingu 4.
W celu uwypuklenia analogii między al-
gorytmem zapisanym w formie pseudoko-
du (lub języka naturalnego) a kodem źródło-
wym, dodaliśmy komentarze. W kodzie pro-
dukcyjnym nie są one potrzebne, gdyż kod za-
pisany w ten sposób, jest w większości przy-
padków samodokumentujący. Jest do dodat-
kowa zaleta tej techniki. Odpowiednio na-
zwane metody, są jednocześnie dokumenta-
cją stworzonego rozwiązania.
Dwie strategie
Metodę dekompozycji algorytmu możemy
zastosować na dwa sposoby:
• na początku – przystępując do tworzenia
metody, najpierw zapisujemy ją w postaci
kroków, a następnie uszczegóławiamy;
• poprzez refaktoryzację – nie zawsze na
początku algorytm jest oczywisty, czasa-
mi podczas jego implementacji pojawia-
ją się sytuacje, które nie do końca przewi-
dzieliśmy, a czasami mamy do czynienia
z odziedziczonym kodem, który jest nie-
najlepiej napisany, wtedy możemy użyć
refaktoryzacji.
W powyższym przykładzie zastosowaliśmy
właśnie tę drugą strategię. Mieliśmy gotowe,
monolityczne rozwiązanie i zdekomponowa-
liśmy je na mniejsze, łatwiejsze w zarządzaniu
części. Użyliśmy do tego celu jedną z podstawo-
wych refaktoryzacji – wyodrębnienie metody.
Wyodrębnienie metody
Refaktoryzacja ta jest prosta – odnajdujemy
spójny fragment metody realizujący niewiel-
Skromny programista
kie zamknięte zadanie i wyodrębniamy z nie-
go osobą, zazwyczaj prywatną metodę.
Jedna w wyodrębnionych metod writeToXml
mogłaby wyglądać jak na Listingu 5.
DRY czyli Don't Repeat
Yourself czyli unikaj powtórzeń
To co wyraźnie rzuca się w oczy na Listingu
5. to kilkanaście instrukcji o bardzo podob-
nej budowie np.
bufferedWriter.write(
" <imie>" + person.getName() +
"</imie>");
bufferedWriter.newLine();
Powtórzenia tego typu niosą ze sobą zagro-
żenia – jeśli będziemy chcieli zmienić spo-
sób zapisu, będziemy musieli zmienić kil-
kanaście wierszy. Poza tym łatwo zapo-
mnieć o takich zmianach. Zamiast wielo-
krotnego używania podobnego zestawu
konstrukcji, wprowadźmy pomocniczą me-
todę, która będzie zapisywać jeden wiersz z
użyciem obiektu typu BufferedWriter, za-
Listing 2. Dane dotyczące osoby zapisane w
formacie XML
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<osoby>
<osoba>
<imie>Jan</imie>
<nazwisko>Kowalski</nazwisko>
<pesel>67020101234</pesel>
<ulica>Piłsudskiego 30/22
</ulica>
<miasto>Łódź</miasto>
<dataurodzenia>środa, 1 luty
1967</dataurodzenia>
</osoba>
<osoba>
<imie>Piotr</imie>
<nazwisko>Nowak</nazwisko>
<pesel>82110110123</pesel>
<ulica>Piotrkowska 60/12</ulica>
<miasto>Poznań</miasto>
<dataurodzenia>poniedziałek, 1
listopad 1982</
dataurodzenia>
</osoba>
<osoba>
<imie>Krzysztof</imie>
<nazwisko>Kwiatkowski</nazwisko>
<pesel>78030204321</pesel>
<ulica>Mickiewicza 3/14</ulica>
<miasto>Warszawa</miasto>
<dataurodzenia>czwartek,
2 marzec 1978</dataurodzenia>
</osoba>
</osoby>
73
 Efektywność programowania

pewniając odpowiednią ilość wcięć, któ- private void writeLine gdzie line oznacza pojedynczy wiersz za-
re sprawiają, że wynikowy plik XML jest (BufferedWriter bufferedWriter, pisywany w pliku, zaś indentLevel to
czytelny.: String line, Indent indentLevel) { głębokość wcięć w pliku XML, które są

Listing 3. Pierwsza wersja klasy PersonDataTransformer

public class PersonDataTransformer { bufferedWriter.write(" <ulica>" + street

public void transformFromPlainToXmlFile(String + "</ulica>");
plainFileName, bufferedWriter.newLine();
String xmlFileName) { scanner.useDelimiter("\\s");
File file = new File(plainFileName); scanner.next();
Scanner scanner = null; String city = scanner.next();
BufferedWriter bufferedWriter = null; bufferedWriter.write(" <miasto>" + city +
try { "</miasto>");
scanner = new Scanner(new FileInputStream(file), bufferedWriter.newLine();
"UTF-8"); String stringDate = pesel.substring(0, 6);
File outputXml = new File(xmlFileName); SimpleDateFormat simpleDateFormat = new SimpleDa
bufferedWriter = new BufferedWriter(new teFormat("yyMMdd");
OutputStreamWriter( Date date = simpleDateFormat.parse(stringDate);
new FileOutputStream(outputXml), "UTF8")); bufferedWriter.write(" <dataurodzenia>"
bufferedWriter.write("<?xml version=\"1.0\" + DateFormat.getDateInstance(DateFormat.F
encoding=\"UTF-8\"?>"); ULL).format(date)
bufferedWriter.newLine(); + "</dataurodzenia>");
bufferedWriter.write("<osoby>"); bufferedWriter.newLine();
bufferedWriter.newLine(); bufferedWriter.write(" </osoba>");
while (scanner.hasNext()) { bufferedWriter.newLine();
bufferedWriter.write(" <osoba>"); if (scanner.hasNextLine()) {
bufferedWriter.newLine(); scanner.nextLine();
String name = scanner.next(); }
bufferedWriter.write(" <imie>" + name + }
"</imie>"); bufferedWriter.write("</osoby>");
bufferedWriter.newLine(); } catch (IOException ioe) {
String secondName = scanner.next(); throw new ApplicationException(ioe);
bufferedWriter.write(" <nazwisko>" + } catch (ParseException pe) {
secondName throw new ApplicationException(pe);
+ "</nazwisko>"); } finally {
bufferedWriter.newLine(); if (bufferedWriter != null) {
String pesel = scanner.next(); try {
bufferedWriter.write(" <pesel>" + pesel + bufferedWriter.close();
"</pesel>"); } catch (IOException e) {
bufferedWriter.newLine(); throw new ApplicationException(e);
if (pesel.length() != 11) { }
System.out.println("Pesel musi mieć 11 }
znaków"); if (scanner != null) {
break; scanner.close();
} }
scanner.useDelimiter("\""); }
scanner.next(); }
String street = scanner.next(); }

Listing 4. Zawartość metody transformFromPlainToXmlFile wraz ze zdekomponowanym algorytmem

public void transformFromPlainToXmlFile(String try {

plainFileName, // 4.Przygotuj strumień do zapisu
String xmlFileName) { bufferedWriter = createWriter(xmlFileName);
// 1.Przygotuj strumień do czytania // 5.Zapisz dane w formacie XML
Scanner scanner = createScanner(plainFileName); writeToXml(bufferedWriter, persons);
// 2.Wczytaj dane o osobach } finally {
List<Person> persons = parseForPersons( scanner ); // 6.Zamknij strumień zapisu
// 3.Zamknij strumień odczytu closeWriter(bufferedWriter);
scanner.close(); }
BufferedWriter bufferedWriter = null; }

74 12/2009
 Skromny programista

reprezentowane przez następujące wyli- Połączenie tych zasad daje metodę, któ- „najprostsze jak to tylko możliwe, ale nie
czenie: rej nie oprze się żaden kod. W ten sposób prostsze”, cytując Einsteina. Nie oznacza, że
upraszczamy kod. Gdy kod jest prosty, wte- pierwsze rozwiązanie, które przychodzi nam
enum Indent { dy jest czytelny. Kiedy jest czytelny, poświę- do głowy, spełnia to założenie. Jak mogliśmy
NONE, FIRST, SECOND; camy znacząco mniej czasu na jego tworze- się przekonać na powyższym przykładzie, to
} nie i zmiany. co wydaje się pozornie proste, bywa bardzo
trudne w utrzymaniu. Proste w tym przy-
Metoda writeToXml po zmianach będzie Podsumowanie padku oznacza przemyślane i łatwe w zrozu-
wyglądać jak na Listingu 6. Upraszczanie, Opisanym technikom towarzyszy im zasa- mieniu. Owa prostota wymaga od nas nieco
upraszczanie i jeszcze raz upraszczanie. Każ- da – to co powstaje w kodzie, niech będzie wysiłku, który jednak szybko się zwraca.
dy kod można uprościć używając tylko tych
trzech technik: MICHAŁ BARTYZEL, MARIUSZ SIERACZKIEWICZ
Trenerzy i konsultanci w firmie BNS IT. Badają i rozwijają metody psychologii programowania, poma-
• dekompozycji algorytmu; gające programistom lepiej wykonywać ich pracę. Na co dzień Autorzy zajmują się zwiększaniem efek-
• wyodrębniania metody; tywności programistów poprzez szkolenia, warsztaty oraz coaching i trening.
• usuwanie powtórzeń. Kontakt z autorami: m.bartyzel@bnsit.pl, m.sieraczkiewicz@bnsit.pl

Listing 5. Przykład wyodrębnionej metody writeToXml

private void writeToXml(BufferedWriter bufferedWriter, bufferedWriter.newLine();

List<Person> persons) { bufferedWriter.write(
try { " <ulica>" + person.getStreet() +
bufferedWriter.write("<?xml version=\"1.0\" "</ulica>");
encoding=\"UTF-8\"?>"); bufferedWriter.newLine();
bufferedWriter.newLine(); bufferedWriter.write(
bufferedWriter.write("<osoby>"); " <miasto>" + person.getCity() +
bufferedWriter.newLine(); "</miasto>");
for (Person person : persons) { bufferedWriter.newLine();
bufferedWriter.write(" <osoba>"); bufferedWriter.write(" <dataurodzenia>"
bufferedWriter.newLine(); + DateFormat.getDateInstance(DateFormat.FULL)
bufferedWriter.write( .format(person.getBirth())
" <imie>" + person.getName() + "</ + "</dataurodzenia>");
imie>"); bufferedWriter.newLine();
bufferedWriter.newLine(); bufferedWriter.write(" </osoba>");
bufferedWriter.write( bufferedWriter.newLine();
" <nazwisko>" + }
person.getSecondName() + "</ bufferedWriter.write("</osoby>");
nazwisko>"); bufferedWriter.newLine();
bufferedWriter.newLine(); } catch (IOException e) {
bufferedWriter.write( throw new ApplicationException(e);
" <pesel>" + person.getPesel() + }
"</pesel>"); }

Listing 6. Metoda writeToXml po refaktoryzacji

private void writeToXml( Indent.SECOND);

BufferedWriter bufferedWriter, List<Person> persons) { writeLine(bufferedWriter, "<ulica>" +
writeLine(bufferedWriter, person.getStreet() + "</ulica>",
"<?xml version=\"1.0\" encoding=\"UTF-8\"?>", Indent.SECOND);
Indent.NONE); writeLine(bufferedWriter, "<miasto>" +
writeLine(bufferedWriter, "<osoby>", Indent.NONE); person.getCity() + "</miasto>",
for (Person person : persons) { Indent.SECOND);
writeLine(bufferedWriter, "<osoba>", Indent.FIRST); writeLine(bufferedWriter, "<dataurodzenia>"
writeLine(bufferedWriter, "<imie>" + person.getName() + DateFormat.getDateInstance(DateFormat.FULL).
+ "</imie>", format(
Indent.SECOND); person.getBirth()) + "</dataurodzenia>",
writeLine(bufferedWriter, "<nazwisko>" + Indent.SECOND);
person.getSecondName() writeLine(bufferedWriter, "</osoba>", Indent.FIRST);
+ "</nazwisko>", Indent.SECOND); }
writeLine(bufferedWriter, "<pesel>" + writeLine(bufferedWriter, "</osoby>", Indent.NONE);
person.getPesel() + "</pesel>", }

www.sdjournal.org 75
 Akademia UML
Liczebności klas
uczestniczących w powiązaniach
Określenie liczebności klas biorących udział w powiązaniach na
diagramach klas to jedna z najważniejszych decyzji analitycznych,
mająca niebagatelny wpływ na funkcjonalność modelowanego
systemu. Zobaczmy więc, jak poprawnie określać liczebności, aby
uniknąć przykrych niespodzianek.
Dowiesz się:
• Jak poprawnie określać liczebności klas bio-
rących udział w powiązaniach;
• Co to są globalne i lokalne rejestry obiek-
tów.
Poziom
trudności
Z
ałóżmy, że projektujemy system dla
firmy ubezpieczeniowej, która ofe-
ruje m. in. obowiązkowe ubezpie-
czenia odpowiedzialności cywilnej (OC) po-
jazdów. Nasz system będzie pozwalał na re-
jestrowanie i obsługę szkód wyrządzonych
przez klientów naszej firmy innym uczestni-
kom ruchu drogowego. Trzeba zatem stwo-
rzyć model, zgodnie z którym w systemie re-
jestrowane i przechowywane będą informa-
cje o szkodach.
Podczas sesji analitycznej dowiadujemy
się, że pracownicy zajmujący się likwidacją
szkód będą do systemu wprowadzali zgło-
szenia szkód. Każde takie zgłoszenie będzie
zawierać:
• dane osoby poszkodowanej;
• dane sprawcy;
• dane pojazdów biorących udział w zda-
rzeniu (w tym pojazdu sprawcy i osoby
poszkodowanej).
Model systemu rejestracji szkód obej-
mujący te informacje jest przedstawio-
ny na Rysunku 1. W modelu tym zakła-
damy, że sprawca jest klientem naszej fir-
76
Powinieneś wiedzieć:
• Znać notację diagramów klas języka UML;
• Znać podstawowe zasady analizy i projekto-
wania obiektowego.
my ubezpieczeniowej, tzn. ma w niej wy-
kupioną polisę OC. Dlatego szkodę przy-
porządkowaliśmy bezpośrednio do po-
lisy, z której będzie wypłacone odszko-
dowanie. Natomiast osoba poszkodowa-
na zwykle klientem naszej firmy nie jest.
Dlatego zamodelowaliśmy ją w posta-
ci osobnej klasy Poszkodowany. Na tej sa-
mej zasadzie odróżniliśmy pojazdy spraw-
ców ubezpieczone w naszej firmie (klasa
PojazdUbezpieczony) od pojazdów uczest-
ników zdarzenia (klasa Pojazd ).
Naturalne jest, że jedna osoba – o ile jest
wystarczająco pechowa – może być poszko-
dowana w wielu szkodach. Dlatego w na-
szym modelu przy powiązaniu klas Szkoda
i Poszkodowany po stronie klasy Szkoda po-
jawia się liczebność 0..*. W podobny spo-
sób dopuszczamy, aby jeden pojazd mógł
brać udział w wielu szkodach. Efektem te-
go będzie powstanie globalnej, wspólnej dla
wszystkich szkód bazy poszkodowanych oraz
globalnej bazy pojazdów uczestniczących w
zdarzeniach.
Zastanówmy się, jak będzie działał system
zgodny z takim modelem. Otóż pracownik
rejestrujący zgłoszenie szkody będzie mu-
siał najpierw sprawdzić, czy poszkodowany
był już wcześniej poszkodowanym w jakimś
innym zdarzeniu i czy jest już zarejestrowa-
ny w systemie. W tym celu wykona zapew-
ne wyszukiwanie w bazie poszkodowanych.
Dopiero jeśli nie znajdzie w niej właściwej
osoby, wprowadzi jej dane do bazy. Podob-
nie nasz pracownik postąpi z pojazdami. Ta-
ki sposób pracy z systemem byłby bardzo
obiecujący, ponieważ pracownicy nie musie-
liby ponownie wklepywać danych poszkodo-
wanych oraz pojazdów, którzy są juz zapisa-
ni w bazie.
Przyjrzyjmy się jednak, jakie będą konse-
kwencje stosowania takiego modelu w dłuż-
szym okresie czasu. Wyobraźmy sobie, że
pani Janina Kowalska była poszkodowana
w wypadku w lipcu 2007 roku. Wówczas
w systemie zarejestrowano zgłoszoną przez
nią szkodę i wprowadzono jej dane do ba-
zy poszkodowanych. Kilka miesięcy póź-
niej wyszła za mąż i zmieniła nazwisko – te-
raz nazywa się Janina Nowak. Pech chciał, że
w grudniu 2009 roku ponownie brała udział
w wypadku, którego sprawcą był klient tej
samej firmy ubezpieczeniowej. Zgłasza więc
kolejną szkodę. Pracownik rejestrujący szko-
dę wyszukuje jej dane, wprowadzając do wy-
szukiwarki numer PESEL. Okazuje się, że
pani Janina figuruje już w bazie poszkodo-
wanych, lecz pod starym nazwiskiem. Nie-
wiele się zastanawiając, nasz pracownik ak-
tualizuje dane pani Janiny i rejestruje no-
wą szkodę.
Załóżmy teraz, że z jakichś powodów na-
sza firma ubezpieczeniowa wraca do spra-
wy wypadku pani Janiny sprzed dwóch
i pół roku. I co się wtedy okazuje? Że w sys-
temie zarejestrowano jako poszkodowaną
panią Janinę Nowak, mimo że na papiero-
wym formularzu zgłoszeniowym, zeskano-
wanym i przechowywanym w archiwum,
podpisała się jako Janina Kowalska! Podob-
ną sytuację mielibyśmy w przypadku zmia-
ny danych pojazdu uczestniczącego w kil-
ku szkodach.
Jak więc widać, nasz model dopuszcza
dokonywanie zmian w danych historycz-
nych przy okazji wprowadzania nowych
danych. Wynika to z tego, że obiekty kla-
12/2009
 Liczebności klas

sy Poszkodowany i Pojazd mogą być współ- wadzone przez kogo innego dwa i pół roku systemu przy każdej szkodzie. Koncepcję
dzielone przez kilka szkód. Sytuacja taka później. tę ilustruje model z Rysunku 2. Użyliśmy
– jak można się domyślić – nie jest pożąda- Okazuje się więc, że globalna baza w nim kompozycji, aby zaznaczyć, że dane
na, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, wszystkich poszkodowanych oraz pojaz- poszkodowanych i pojazdów przynależą do
że likwidacją szkód w naszej firmie ubez- dów, zaproponowana w modelu z Rysunku konkretnych szkód.
pieczeniowej zajmuje się kilkaset osób roz- 1, nie jest dobrym rozwiązaniem. Właści- Co jednak zrobimy, jeśli ta sama osoba
sianych po całym kraju. Pracownik obsłu- we byłoby raczej uniemożliwienie współ- zgłosi się do nas kolejny raz jako poszkodo-
gujący pierwszą szkodę pani Janiny odpo- dzielenia tych danych przez wiele szkód. wana? Skoro model zabrania nam przypi-
wiada za jakość swojej pracy i nie może brać Oznacza to, że dane poszkodowanych oraz sać jej dane do kolejnej szkody, to po prostu
odpowiedzialności za zmiany danych wpro- ich pojazdów muszą być wprowadzane do wprowadzimy jej dane ponownie. Dane bę-
dą więc powtórzone, ale dzięki temu każda
szkoda będzie miała swój prywatny komplet
danych, które nie będą współdzielone z in-
nymi szkodami. Zmiany danych poszkodo-
������������������ wanego lub pojazdu, dokonane już po ob-
�������� ������ służeniu szkody (np. przy rejestracji kolej-
�����������������������������
���������������������� ������������������� ���������������������� nej szkody), nie będą więc odzwierciedla-
������������������ ���� � ���� � ������������������
������������������� ne w danych historycznych dotyczących tej
������������������ ������������������� �������������������
�
szkody.
�����������������������
Okazuje się więc, że dokładne odzwier-
�������
ciedlanie rzeczywistości biznesowej nie
���� zawsze przynosi dobre rezultaty. Rzeczy-
������
wistość firmy ubezpieczeniowej jest taka,
������
że jednej osobie może się zdarzyć kilku-
����������������������� �����������������������������
������������������������� ���� ���� ������������������� krotne uczestnictwo w wypadku. Tę rze-
��������������������������� ������������������� czywistość odzwierciedla model z Rysun-
���� ku 1. Jednak tworząc model, trzeba także
uwzględnić uwarunkowania organizacyjne
���� oraz oczekiwania odnośnie funkcjonalno-
������������
ści systemu. Może to spowodować zmianę
modelu i przyjęcie pewnych – na pierwszy
����������������������
������������������ rzut oka niepoprawnych – założeń, tak jak
������������������� w modelu z Rysunku 2.
Na koniec zwróćmy uwagę, że powyższe
rozważania nie dotyczą sprawców szkód,
ich pojazdów oraz polis. Sprawcy są bo-
Rysunek 1. Globalna baza poszkodowanych i pojazdów
wiem klientami naszej firmy ubezpiecze-
niowej. Musi więc ona przechowywać ich
pełną bazę, wraz z danymi ich pojazdów
i polis. Klient jest w tej bazie przechowywa-
ny także wtedy, gdy nie był sprawcą żadnej
������������������ szkody. Jego dane są w niej aktualizowane,
�������� ������
����������������������������� jeśli tylko złoży zgłoszenie zmiany danych.
���������������������� ����������������������
������������������ ���� �
�������������������
���� � ������������������ Innymi słowy, baza klientów, pojazdów
�������������������
������������������ ������������������� ������������������� i polis istnieje niezależnie od systemu ob-
� ����������������������� sługi szkód. Nic nie stoi więc na przeszko-
������� dzie, abyśmy z niej podczas rejestrowania
szkód korzystali.
����
������ ������
����������������������� �����������������������������
������������������������� � ���� �������������������
��������������������������� ������������������� SZYMON ZIOŁO
� Główny konsultant w firmie RedPill, oferującej
specjalistyczne szkolenia informatyczne oraz
���� doradztwo w zakresie zarządzania projekta-
������������ mi, modelowania procesów biznesowych oraz
���������������������� analizy i projektowania systemów informatycz-
������������������ nych. Analityk biznesowy i systemowy, specjali-
������������������� zujący się w analizie obiektowej, modelowaniu
w języku UML oraz w XML-u i technologiach po-
krewnych.
Rysunek 2. Dane poszkodowanych i pojazdów przypisane do szkody Kontakt z autorem: sziolo@redpill.com.pl

www.sdjournal.org 77
 KLUB PRO
Oferta skierowana dla firm
Jeżeli Twoja firma jest prenumeratorem Software Developer’s Journal za comiesięczną
dopłatą 50 PLN +VAT możesz dodatkowo otrzymać reklamę.
Wystarczy tylko, aby profil Twojej firmy pokrywał się z naszym magazynem.
Wyślij do nas: logo firmy, dane kontaktowe i informację o firmie
Reklama przez 12 kolejnych numerów tylko za 600 PLN +VAT.
Jeżeli nie posiadasz jeszcze prenumeraty możesz ją zamówić w atrakcyjnej cenie.
Dla nowych prenumeratorów specjalna oferta – 690 PLN.

Skontaktuj się z nami:

tel. +48 22 877 20 80
fax: +48 22 877 20 70
software@europress.pl

Opera Software Architektury systemów IT

Opera Software’s vision is to deliver the best In-
ternet experience on any device. We are offering
browser for PC/desktops and embedded pro-
ducts that operates across devices, platforms
and operating systems. Our browser can deliver
a faster, more stable and flexible Internet expe-
rience than its competitors.
http://www.opera.com
Twórca frameworków JUVE i serwera aplikacji
AVAX oferuje usługi, doradztwo, rozwiązania do
tworzenia nowoczesnych, dużych systemów i roz-
wiązań informatycznych/internetowych, integrujące
architektury ery post-J2EE/.NET, wykorzystujące
MDD/MDA dla dziedzin – bankowość, telekomuni-
kacja, handel, e-commerce, ERP/Workflow/CRM,
rozwiązania internetowe, portalowe.
www.mpsystem.com mpsystem@mpsystem.com

Kei.pl Future Processing

Kei.pl działa na rynku usług hostingowych od 2000
roku. Do naszych zadowolonych Klientów z du-
mą możemy zaliczyć wiele przedsiębiorstw sekto-
ra MSP, instytucji oraz osób prywatnych. W ofer-
cie Kei.pl znajdują się pakiety hostingowe, a także
usługi dla wymagających Użytkowników – platfor-
my e-Biznes oraz serwery fizyczne.
Future Processing to dynamiczna firma technolo-
giczna działająca na globalnym rynku oprogramo-
wania. Jesteśmy zespołem wysokiej klasy specja-
listów posiadających wiedzę i doświadczenie nie-
zbędne do realizacji ambitnych projektów informa-
tycznych. Jeśli programowanie to Twoja pasja do-
łącz do nas! (możliwość pracy zdalnej).

http://www.kei.pl http://www.future-processing.pl

Playsoft WSISiZ w Warszawie

Playsoft jako lider portowania aplikacji na plat-
formy mobilne wciąż powiększa bazę swo-
ich klientów: EA Mobile, Sega, THQ, Kona-
mi. W ramach rozszerzania swojej działalno-
ści, poszukujemy doświadczonego programi-
sty, który byłby odpowiedzialny za tworzenie
aplikacji na platformy Iphone, Windows Mobi-
le, Android.
http://www.playsoft.fr
INFORMATYKA ZARZĄDZANIE
studia stopnia I i II (stacjonarne i niestacjonar-
ne) specjalności: inżynierskie, magisterskie
i licencjackie. Szczegółowe plany studiów, opi-
sy poszczególnych specjalności – zapraszamy
na stronę uczelni.
http://www.wit.edu.pl
 KLUB PRO
INFOTEX SP.J
Śmietanowski i Wsp.
Dystrybutor XP Unlimited – Serwer Terminali dla
Windows XP i VISTA. Program umożliwia łącze-
nie się z dowolnego klienta Windows, Linux z wy-
korzystaniem protokołu RDP. Cena wersji Classic
dla 5 użytkowników - 165€, dla nieograniczonej
liczby - 235€. Ponadto oferujemy opiekę serwiso-
wą i aplikacje internetowe na zamówienie.
http://www.infotex.com.pl
IT SOLUTIONS
Wdrożenia i szkolenia z zakresu:
• SQL Server
• SharePoint Services
IT SOLUTIONS • MS Project / Server
• Tworzenie aplikacji w technologii .NET
http://www.itsolutions.biz.pl
marcin.pytlik@itsolutions.biz.pl
Proximetry Poland Sp. z o.o.
Proximetry Poland Sp. z o.o. jest polskim od-
działem amerykańskiej firmy Proximetry Inc. –
dostawcy systemów zarządzania sieciami bez-
przewodowymi opartymi na technologiach WiFi
i WiMAX. Naszą misją jest dostarczenie klien-
tom rozwiązań poprawiających jakość usług
(QoS) dostarczanych drogą radiową. Dołącz do
najlepszych i zostań członkiem naszej ekipy!
http://www.proximetry.com
TTS Company Sp. z o.o.
Sprzedaż i dystrybucja oprogramowania komputero-
wego. Import programów na zamówienie. Ponad 200
producentów w standardowej ofercie. Chcesz kupić
oprogramowanie i nie możesz znaleźć polskiego do-
stawcy? Skontaktuj się z nami – sprowadzimy nawet
pojedyncze licencje.
http://www.OprogramowanieKomputerowe.pl
Softline rozwiązania mobilne
Wiodący producent systemów mobilnych, do-
stawca aplikacji użytkowych dla biznesu (Sym-
bian OS, Windows Mobile, J2ME ) zaprasza do
współpracy. Zostań naszym partnerem. Dołącz
do zespołu.
http://www.softline.com.pl
Systemy bankowe, ISOF
HEUTHES istnieje na rynku od 1989 r. Obok
systemów informatycznych dla banków, ofe-
ruje nowoczesne oprogramowanie do obsługi
firm. System ISOF jest udostępniany klientom
w trybie SaaS lub licencji. Pracuje na platfor-
mie Linux i zawiera m.in. takie moduły jak
CRM, DMS, Magazyn, Sprzedaż, Logistyka
oraz Rachunkowość.
http://www.isof.pl
Roczna prenumerata

tylko
259,-
Software Developer’s Journal (poprzednio Software 2.0)
jest miesięcznikiem głównie dla programistów, którzy li-
czą, że dostarczymy im gotowe rozwiązania, oszczędza-
jąc im czasu i pracy. Jesteśmy czytani przez tych, któ-
rzy chcą być na bieżąco informowani o najnowszych osią-
gnięciach w dziedzinie IT i nie chcą, żeby jakiekolwiek
istotne wydarzenia umknęły ich uwadze. Aby zadowolić

UWAGA!
naszych czytelników, prezentujemy zarówno najnowsze
rozwiązania, jaki starsze, sprawdzone technologie.

Zmiana danych
kontaktowych

Obsługa prenumeraty
1. Telefon 3. Adres
+48 22 877 20 80 EuroPress Polska Sp. z o.o.
2. Fax ul. Jana Kazimierza 46/54
+48 22 877 20 70
01-248 Warszawa
2. Online
software@europress.pl
 Zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełniać czytelnie i przesyłać faksem na numer:

00 48 22 877 20 70
lub listownie na adres:
EuroPress Polska Sp. z o.o.
ul. Jana Kazimierza 46/54
01-248 Warszawa
Polska
E-Mail: software@europress.pl

Przyjmujemy też zamównienia telefoniczne:

00 48 22 877 20 80

Jeżeli chcesz się dowiedzieć o formach płatności, wejdź na stronę:

www.europress.pl lub napisz na e-mail: software@europress.pl

Imię i nazwisko ...............................................................................

Nazwa firmy.....................................................................................

Dokładny adres ..............................................................................

.........................................................................................................

Zadzwoń Telefon ............................................................................................

0
+48 22 877 20 8
E–mail .............................................................................................

lub ID kontrahenta ................................................................................

zamów Numer NIP firmy .............................................................................

mailowo! Fax (wraz z nr kierunkowym) .........................................................

□ automatyczne przedłużenie prenumeraty

Prenumerujesz
– zyskujesz
l oszczędność
pieniędzy Ilość Od
l szybka dostawa Tytuł
Ilość
nume-
zama- numeru
wianych pisma Cena
l prezenty rów prenu- lub mie-
merat siąca
l bezpieczna płatność Software Developer’s
Journal (1 płyta CD) 12 259
on–line – dawniej Software 2.0 PLN