ARTUR SAWA

Misje wojskowe kluczem do wzmocnienia

pozycji Polski na arenie midzynarodowej

I. Kraje demokratyczne w obronie stabilizacji, pokoju a niejed-

nokrotnie szeroko pojmowanej demokracji uciekaj si do sio-
wego militarnego rozstrzygnicia problemu. Demokratyczne
armie przygotowuj si dzisiaj przede wszystkim do misji przy-
wracania i utrzymywania pokoju. Polska ma w tej dziedzinie bar-
dzo bogate dowiadczenie. Misje i operacje pokojowe s przeja-
wem denia zarwno pastw jak i organizacji midzynarodo-
wych do ustanawiania pokojowego adu w otaczajcym nas wie-
cie. W przypadku nasilania si przemocy wobec ludnoci cywilnej,
ludobjstwa oraz powstania nowych rde konfliktw narodo-
wociowych, czystek etnicznych i religijnych, rzdy pastw obj-
tych konfliktem coraz czciej zwracaj si o pomoc do organizacji
midzynarodowych. Poniewa konfliktom tym niemal zawsze to-
warzyszy upadek instytucji pastwowych, prawa i porzdku pu-
blicznego siy pokojowe zobowizane s do odpowiedniego przy-
gotowania i uksztatowania mandatu prowadzonych misji, aby ten
utracony porzdek publiczny przywrci. Charakter wspcze-
snych misji pokojowych rni si znacznie od tych sprzed laty.
Wczeniej misje pokojowe organizowane byy za zgod obu stron
konfliktu, w celu monitorowania i egzekwowania istniejcych po-
rozumie pokojowych. Po uksztatowaniu si nowego adu mi-
dzynarodowego w latach dziewidziesitych, zmieni si charak-
ter konfliktw zbrojnych, w ktre zaangaowanych jest wiele we-
wntrznych grup silnie uzbrojonych, nie wyraajcych zgody na
udzia si pokojowych w rozwizanie sporu. Siy pokojowe zaczy
by celami przemocy ze strony grup zaangaowanych w konflikty
zbrojne. Z biegiem czasu stao si jasne, e siy pokojowe poza

384
Misje wojskowe kluczem do wzmocnienia pozycji Polski na arenie

spenianiem tradycyjnych rl, musz by przygotowane do podj-

cia bardziej zdecydowanych, agresywnych dziaa wojskowych,
ktre s czsto niezbdne do spenienia wymogw ochrony i po-
wstrzymania eskalacji konfliktw zbrojnych. Udzia Si Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej w misjach, jest istotny ze wzgldu na
wane miejsce naszego kraju w strukturach midzynarodowych,
ukierunkowanych na rozwizywanie konfliktw. Ponadto jest to
zagadnienie nierozerwalnie zwizane z bezpieczestwem Polski,
na stray ktrego stoj Siy Zbrojne RP, szczeglnie Wojska Ldo-
we.
II. System szkolenia do misji pokojowych w polskiej armii jest
ustawicznie modyfikowany. Proces przygotowa jest podporzd-
kowany przeznaczeniu pododdziau (np. operacyjny czy logi-
styczny). Wane jest rwnie miejsce realizacji zada, w ktrym
naley uwzgldni uwarunkowania klimatyczne, terenowe i geo-
polityczne, wczajc w to rodzaj zagroe. Zasadnicz czci
procesu przygotowania jest szkolenie programowe i wstpne
w jednostkach wojskowych1.
Zgrywanie pododdziaw do uzyskania wysokiego stanu zdol-
noci operacyjnej powinno uwzgldnia m.in. przygotowanie
skadu osobowego do wykonywania zada mandatowych przy
zachowaniu szeroko pojtych warunkw bezpieczestwa, osi-
gnicie wysokiego poziomu zgrania pododdziaw na podstawie
perfekcyjnej znajomoci swoich obowizkw oraz wyjanienie
uwarunkowa historycznych i politycznych ta konfliktu, lokal-
nych obyczajw i religii. Aby osign odpowiedni poziom wy-
szkolenia oraz zaliczy jego wszystkie etapy najwikszy nacisk
kadzie si na zajcia z taktyki oraz ksztacenia obywatelskiego.
Podczas zaj taktycznych realizuje si zagadnienia zwizane
z dziaaniami przeciwterrorystycznymi, ktre w ramach kursw
poszczeglnych komponentw PKW realizuje si w formie teorii
oraz praktyki. Operacje wojskowe, w ktrych mog wzi udzia
wojska ldowe, s rnorodne poczwszy od konfliktu regional-
1L. Elak, Funkcjonowanie Polskich Kontyngentw Wojskowych poza granica-
mi pastwa, Warszawa 2010, s. 66.

385
 Artur Sawa

nego do kryzysu wewntrz pastwa. Udzia w operacjach wspar-

cia pokoju oraz w akcjach ratowniczych i humanitarnych pozosta-
je priorytetem2. Wymienione operacje maj zwykle charakter po-
czony, szczeglnie w dziaaniach pomidzy wojskami ldowymi,
siami powietrznymi, marynark wojenn i siami specjalnymi
oraz komponentami wsparcia logistycznego. Wojskom ldowym,
uczestniczcym w operacjach poczonych, powinien przywieca
wsplny cel osigniecie podanego stanu kocowego. Jednak
specyfika przyszych operacji bdzie wymaga uczestnictwa
w nich rnego rodzaju narodowych i midzynarodowych organi-
zacji rzdowych, a take pozarzdowych, ktre nie musz kiero-
wa si wojskowymi zaoeniami. Ich misje i zadania mog obej-
mowa zupenie odmienn sfer dziaalnoci, ktra mimo wszyst-
ko jest tosama z celami operacji wojskowej. Bardzo istotne jest
take nawizanie kontaktw z ludnoci lokaln i przedstawicie-
lami wadz samorzdowych, szczeglnie na terenach, na ktrych
dziaaj kontyngenty wojskowe3.
Udzia w misjach zagranicznych jest cile zwizany ze wsp-
prac z innymi pastwami. I nie chodzi tu tylko o wzajemne
wsparcie wojskowe i wspln realizacj zada mandatowych ale
take o szersz wspprac midzynarodow. Wiadomo jednak, e
nie ma sojuszy bez wzajemnych zobowiza, stanowi one w isto-
cie, o sensie sojuszy. Zobowizania sojusznicze s zobowizaniami
wzajemnymi, tworz midzy partnerami ukad szczeglnych
wspzalenoci. Biorc za podstaw charakter tych wspzale-
noci, mona mwi o sojuszach opartych na wzajemnoci rze-
czywistej bd opartych na wzajemnoci pozornej. W rzeczywi-
stoci zobowizania, wkady, spodziewane korzyci i ryzyko maj
(w rnym stopniu) charakter komplementarny. Zobowizania
sojusznicze obliguj do okrelonych zachowa pastw stron jako

2 J. Parzuski, Wydzielanie i przygotowanie ldowego komponentu si reago-

wania do dziaania w sojuszniczych operacjach wspierania pokoju, Warszawa

2000, s. 54.
3 L. Elak, Funkcjonowanie Polskich, s. 67.

386
Misje wojskowe kluczem do wzmocnienia pozycji Polski na arenie

suwerennych podmiotw na arenie midzynarodowej 4. Wyr-

niamy trzy rodzaje takich zobowiza:
1. Zobowizania do przestrzegania okrelonych norm, stan-
dardw, zachowa;
2. Zobowizania do podjcia okrelonych dziaa jako okre-
lonych dziaa w okrelonych sytuacjach;
3. Zobowizania do powstrzymania si od okrelonych dzia-
a.
W 1999 roku Polska staa si czonkiem NATO co przyczynio
si do umocnienia pozycji Polski na arenie midzynarodowej oraz
podniesienia jej rangi w regionie. Zobowizania sojusznicze
w Sojuszu Pnocnoatlantyckim zapisane s w Traktacie Wa-
szyngtoskim i pozostaj one niezmienione od pocztku istnienia
sojuszu. Obliguj one sojusznikw do:
1. Utrzymywania i rozwijania indywidualnej i zbiorowej
zdolnoci do odparcia napaci;
2. Podejmowania konsultacji w razie zagroenia integralnoci
terytorialnej, niezalenoci politycznej lub bezpieczestwa
ktrejkolwiek ze stron;
3. Udzielenia pomocy, podjcia solidarnej akcji (nie wycza-
jc uycia siy zbrojnej) w razie napaci na ktrekolwiek
z czonkw sojuszu5.
Oglne treci zobowiza zawartych w traktacie konkretyzuj,
uszczegawiaj i przetwarzaj do stanu pozwalajcego, prze-
transportowa je w posta operacyjn zapisy koncepcji strate-
gicznej Sojuszu. Szczegowe i szczeglne zobowizania podej-
mowane s na szczytach NATO. Te ponadtraktatowe zobowi-
zania, ktrych liczba wzrasta obejmuj m.in. solidarny udzia
w rozwizywaniu kryzysw zarwno w obrbie sojuszu, jak i poza
jego terytorium, udzia w operacjach pokojowych, przeciwdziaa-
nia profileracji broni masowego raenia i walk z terroryzmem

4B. Balcerowicz, Sojusz a obrona narodowa, Warszawa 1999, s. 60.

5B. Balcerowicz, Siy zbrojne w stanie pokoju, kryzysu, wojny, Warszawa
2010, s. 112.

387
 Artur Sawa

midzynarodowym. Swoj krtk, ale dynamiczn histori maj

zobowizania dotyczce zdolnoci militarnych, dostosowywania
organizacji i wyposaenia wojsk pastw czonkowskich do jako-
ciowo nowych zada, zmniejszenia luki w zdolnociach, jaka wy-
tworzya si midzy siami zbrojnymi Stanw Zjednoczonych
a siami pozostaych czonkw sojuszu6.
Formalnie Polska zgosia gotowo wypenienia zobowiza
traktatowych zwizanych z wejciem do struktur NATO ju pod-
czas negocjacji wstpnych w 1997 roku. Dotyczyy one dziewiciu
porozumie (w tym umowy SOFA o statusie si zbrojnych, o kwa-
terze gwnej, o statusie misji przedstawicielskich, o zachowaniu
bezpieczestwa informacji o ochronie wynalazkw i myli tech-
nicznej, a take wsppracy dotyczcej informacji o broni jdro-
wej), w tym siedem zostao przyjtych do polskiego prawa na
drodze ratyfikacji przez prezydenta 27 maja 1999 roku. Najbar-
dziej wymagajce zobowizanie wrd wszystkich podjtych,
a ostatnio czsto zapominane przez polskich politykw, polega na
tym, e po przystpieniu do sojuszu powinnimy sta si produ-
centem, a nie konsumentem bezpieczestwa. W pierwszej de-
kadzie naszego udziau w NATO wszystkim w Polsce zaleao na
udowodnieniu partnerom, e mamy wol polityczn i zdolno do
uczestniczenia we wsplnych operacjach wojskowych. Podjlimy
wwczas decyzj o operacji w Boni i Hercegowinie, a take orga-
nizacji midzynarodowej dywizji dla pierwszej operacji irackiej.
Dziaania te byy wietn szko dla onierzy, zyskalimy due
uznanie w oczach sojusznikw. Jednake ju wtedy podnosiy si
gosy (a dzi s ju powszechne) o tym, e dbalimy o cudze inte-
resy, zostalimy wykorzystani, a nie zyskalimy nic w zamian. Za-
pewne zasadne byo oczekiwanie okrelonych korzyci material-
nych, pyncych z udziau w trudnych misjach wojskowych, szcze-
glnie, e osigali je inni uczestnicy. Poczucie chybionej polityki
dotyczcej udziau w operacjach sojuszu poza zasigiem jego tery-
torialnego obowizywania wzmogo si szczeglnie po drugiej

6 B. Balcerowicz, Siy Zbrojne, s. 113.

388
Misje wojskowe kluczem do wzmocnienia pozycji Polski na arenie

operacji irackiej i teraz, w trakcie zwijania polskiego kontyngentu

w Afganistanie, osigno apogeum. Krytycy naszego wojskowego
zaangaowania daleko poza granicami kraju nawouj do dbania
o wasne bezpieczestwo, do pilnowania rozwoju wasnych si,
unikania niepotrzebnych wydatkw i spowolnienia moderniza-
cji wojsk7. Jednake bdem jest zarwno bezkrytyczne angao-
wanie si w rne koalicje chtnych jak i pozostawanie na ubo-
czu, gdy o wspdziaanie prosz pastwa zwizane z nami soju-
szem wojskowym. Mimo wszystko koszty wspomnianej kampanii
afgaskiej, a take innych operacji, ktrych NATO si podjo
w ostatniej dekadzie, do dotkliwie wydrenoway jego zasoby
polityczne i materialne. Nikt nie mwi dzi o moliwociach in-
terweniowania sojuszu w Syrii, mimo, e dochodzi tam do masa-
kry ludnoci cywilnej. Wobec wrzenia na Ukrainie NATO rwnie
przyjo postaw wyczekujc cho niepokojce wydarzenia dzie-
j si tu u jego granic. Bodaj najbardziej widocznym przejawem
utemperowania politycznych ambicji tej organizacji jest take wy-
hamowanie impetu z jakim wczeniej promowano polityk otwar-
tych drzwi8.
W obecnej wyjtkowo korzystnej sytuacji strategicznej Polski
bezpieczestwo kraju buduje si poprzez wspdziaanie na rzecz
wzmacniania wszystkich aspektw sojuszu, w tym jego spjnoci,
wiarygodnoci oraz sprawnoci mechanizmw konsultacyjnych
i zarzdzania, a to oznacza wsplne dziaania take poza granica-
mi terytoriw sojuszniczych. Wrd najistotniejszych naszych
zobowiza, dotyczcych bycia producentem bezpieczestwa,
bya gotowo do ponoszenia najwikszej ofiary powicenia
ycia naszych onierzy. Ponad stu zabitych oraz ponad tysic
rannych i okaleczonych w akcjach wojskowych polskich onierzy.
Danina krwi jest dobitnym dowodem naszej sojuszniczej wiary-
godnoci, pieczci pod naszym podpisem o czonkostwie9.

7 A. Karkoszka, Kierunek NATO, Polska Zbrojna 2014, nr 3, s. 23.

8 B. Grka-Winter, Maestwo po przejciach, Polska Zbrojna 2014, nr 3,
s. 33.
9 A. Karkoszka, Kierunek NATO, s. 24.

389
 Artur Sawa

Wiele uwagi zgodnie z jednym z zobowiza, powicilimy

tworzeniu strefy stabilnoci w otaczajcej nas przestrzeni. Nawi-
zywalimy wspprac wojskow z ssiadami bdcymi tak jak
my w sojuszu oraz z pastwami uczestniczcymi jedynie w Part-
nerstwie dla pokoju poczwszy od naszego udziau we wsplne
szwedzko-polskiej brygadzie na Bakanach, po polsko-ukraiski
batalion wystpujcy na kilku frontach operacji pokojowych czy
dywizj w Iraku, w ktrej brao udzia kilka pastw ssiadujcych
z nami. Do tego typu inicjatyw trzeba zaliczy take polsko-
niemiecko-duski Korpus Pnocno-Wschodni w Szczecinie i woj-
skow wspprac pastw wyszehradzkich. Ogromne znaczenie
ma udzia Polski w operacji patrolowania przestrzeni powietrznej
trzech pastw batyckich, bdcy konkretnym dowodem na po-
wane traktowanie przez sojusz bezpieczestwa wszystkich
czonkw bez wyjtku. Wojskowa wsppraca regionalna ma due
znaczenie z punktu widzenia kilkuletnich stara o wypracowanie
i doskonalenie sojuszniczej gotowoci na wypadek powanego
kryzysu i zagroenia naszego bezpieczestwa. Osignicie tego
celu nie byo atwe w pokojowej atmosferze na kontynencie
i znacznego skostnienia aparatu planowania strategicznego NATO.
Ostatnie wiczenia sojuszu Steadfast Jazz na terytorium Polski
i kilku innych krajw, sabo obsadzone przez wan grup
pastw, wskazuj na to, e niech do demonstrowania skutecz-
noci i zwartoci alianckich struktur wojskowych nadal si utrzy-
muje.
Jednake now jako w historii udziau Wojska Polskiego
w wielonarodowych siach zbrojnych stanowia sformowana la-
tem 2003 roku na potrzeby stabilizacji Iraku wielonarodowa dy-
wizja. Zorganizowania tego oddziau zoonego z onierzy 26
armii wiata podj si rzd Polski. Dowodzenie operacyjne dywi-
zj pozostawao w rkach polskiego dowdcy. Polska sprawowaa
funkcj leadnation. Szczeglne dowiadczenia wynielimy
rwnie z Afganistanu, gdy w 2008 roku polski kontyngent woj-
skowy przej operacyjn kontrol nad jedn z prowincji (Gha-

390
Misje wojskowe kluczem do wzmocnienia pozycji Polski na arenie

zni)10. Udzia Polski w operacjach w Iraku i Afganistanie, a take

w misjach Unii Europejskiej, pozwoli nie tylko na wzbogacenie
dowiadcze w dowodzeniu wielkimi midzynarodowymi ugru-
powaniami, lecz take znacznie wzmocni pozycj naszego kraju
jako solidnego sojusznika i partnera. Zacienia si take strate-
giczna wsppraca z USA, ktrej efektem jest pojawienie si na
stae na naszym terytorium amerykaskiej jednostki wojskowej.
Modernizacja Wojsk Ldowych, jako najliczniejszych w Siach
Zbrojnych ma na celu przede wszystkim osigniecie nowych zdol-
noci operacyjnych poprzez racjonalizacj systemu dowodzenia,
integracj jednostek wsparcia i zabezpieczenia, z jednoczesnym
wprowadzaniem do uzbrojenia nowych rodkw walki. Gwny
wysiek jest skierowany na osigniecie zdolnoci do uczestnicze-
nia w penym spektrum sojuszniczych operacji zgodnie ze strate-
gi kompleksowego podejcia (Comprehensive Approach).
Zakada si, e jednostki i zgrupowania Wojsk Ldowych (de-
klarowane jako pierwsze do si NATO), bd zdolne do prowadze-
nia wielonarodowych operacji w rodowisku sieciocentrycznym
w kadych warunkach klimatycznych. Wprowadzane zmiany
obejma modernizacj systemu rozpoznania, budow struktur
C4ISR (Command, Control, Communication, Consultation, Infor-
mation, Servaillance and Reccoinasance) oraz integrowanie o-
nierzy w zespoach bojowych z elementami wsparcia bojowego
przez wprowadzenie zaawansowanego indywidualnego wyposa-
enia, midzy innymi typu Tytan11.
Dziki temu, e nasi dowdcy i onierze sprawdzili si w r-
nego typu operacjach wojskowych na kadym kroku potwierdza-
jc swj profesjonalizm i wyszkolenie a postpujca modernizacja
polskich si zbrojnych zaczyna nabiera tempa postawiano na sys-
tematyczne unowoczenianie i wzmacnianie wojskowej infra-
struktury NATO na terytorium Polski w ramach programu wspar-
cia pastwa gospodarza. Modernizowanie s systemy teleinforma-

B. Balcerowicz, Siy zbrojne, s. 140.

10
11Z. Gowienka, Wyzwania modernizacyjne Wojsk Ldowych, Przegld
Wojsk Ldowych 2011, nr 7, s. 5.

391
 Artur Sawa

tyczne i rozpoznawcze, rozbudowywane bazy lotnicze i porty, bu-

dowane nowoczesne magazyny rodkw bojowych, pdnych i ogl-
nego uytku, stanowiska dowodzenia obron powietrzn, orodki
szkoleniowe. Projekty infrastrukturalne realizowane ze wsplne-
go budetu NATO zwikszaj nasze wasne zdolnoci obronne,
a jednoczenie stwarzaj dogodne warunki do szybkiego wsparcia
polskiego systemu obronnego, umoliwiajc midzy innymi
sprawny tranzyt lub pobyt na wiczeniach wojsk sojuszniczych.
W te prace s zaangaowane nie tylko dowdztwa i suby logi-
styczne wojska, lecz take wszystkie dziay administracji cywilnej
pastwa12.
To wszystko skada si na to, e Polska mogaby by eksporte-
rem bezpieczestwa. Na swj sposb jestemy krajem unikato-
wym, poniewa przez ostatnie 25 lat nie zmienilimy ani o centy-
metr naszych granic, a mimo to zmienili si wszyscy nasi ssiedzi.
Nie ma ju adnego z czasw, gdy zaczynalimy nasz transfor-
macj. Z mapy znikny NRD, ZSRR i Czechosowacja. Dzi otacza
nas siedmiu, z ktrymi mamy dobre relacje (chocia patrzc na
ostatnie wydarzenia na Ukrainie nie wiadomo jak dugo taki stan
moe potrwa). Spora w tym zasuga naszego czonkostwa w NA-
TO i rzetelnego wypeniania zada, do ktrych Sojusz Pnocno-
atlantycki nas zobowizuje13.
III. Dla Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej udzia w opera-
cjach i misjach pokojowych determinuje dziaania wspomagajce
bezpieczestwo. Polska od ponad szedziesiciu lat bierze udzia
w midzynarodowych wysikach na rzecz przywracania i utrzy-
mywania pokoju w rnych czciach wiata, a tym samym ak-
tywnie wspomaga bezpieczestwo midzynarodowe. W najbli-
szej perspektywie operacje pokojowe pozostan nadal istotnym
instrumentem dziaalnoci spoecznoci midzynarodowej. Ich
charakter i rola zmieniaj si, tak jak zmienia si rodzaj zagroe.

12A. Karkoszka, Kierunek NATO, s. 25.

13M. Schwarzgruber, T. Wrbel, Hombre, jestecie w NATO, Polska Zbrojna
2014, nr 3, s. 28.

392
Misje wojskowe kluczem do wzmocnienia pozycji Polski na arenie

W ramach wspczesnych operacji pokojowych realizowane s

niezwykle trudne i zoone zadania. Wymagaj one od kontyngen-
tw posiadania zdolnoci do szybkiego zakoczenia trwajcych
konfliktw, zaangaowania w odbudow lokalnych samorzdw,
odtwarzanie instytucji pastwowych i infrastruktury gospodar-
czej, a take podejmowania dziaa zmierzajcych do przekazania
wadzy w pastwach objtych konfliktem organom skadajcym
si ze spoecznoci lokalnej. Obecnie Siy Zbrojne s gwnie za-
angaowane w operacje zagraniczne, rnice si od dobrze nam
znanych misji ONZ. I cho udzia Polski w Pustynnej burzy (Irak
1991 rok) by symboliczny, to kolejne misje, takie jak na Baka-
nach czy w Iraku, a ostatnio w Afganistanie, miay cakiem inny
charakter. Chodzio w nich nie o statyczne nadzorowanie ju osi-
gnitego rozejmu, lecz o zaangaowanie si w wymuszanie poko-
ju, co nadawao im charakter bojowy. Jeszcze do niedawna w si-
ach zbrojnych funkcjonowa system obowizkowej suby woj-
skowej, w zwizku z tym kontyngent mg si skada jedynie
z osb, ktre zgosiy si dobrowolnie i rekrutujcych si z naj-
rniejszych jednostek. Powodowao to trudnoci w sformowaniu
i odpowiednim przygotowaniu kontyngentu. Obecnie prowadzi
si szkolenie w tak zwanych moduach batalionowych. Taki modu
zoony z batalionu piechoty oraz pododdziaw wsparcia ognio-
wego i logistycznego jest zdolny do samodzielnych dziaa bojo-
wych oraz przerzutu za granic. Aby z dobrym skutkiem angao-
wa si w interwencje sojusznikw, armii potrzebne s zgrane
zespoy, przygotowane do samodzielnych akcji w kraju i za grani-
c. Siy Zbrojne wspuczestnicz w stabilizowaniu sytuacji mi-
dzynarodowej. Pozostaj w gotowoci do udziau w wielonarodo-
wych poczonych operacjach stabilizacyjnych, pokojowych oraz
humanitarnych poza terytorium kraju. W celu skutecznego wyko-
nania tego typu zada posiadaj one zdolnoci operacyjne, pozwa-
lajce na znaczcy udzia w operacjach reagowania kryzysowego
prowadzonych przez NATO i UE oraz wsparcie tego typu operacji
organizowanych przez ONZ.

393
 Artur Sawa

Znaczenie interwencji zbrojnych ostatnich kilkunastu latach

w rnych regionach wiata, ich specyfika oraz och liczba ka
wyodrbni je jako osobny, wspczesny typ dziaa wojennych
(wojskowych). S to wojny na dalekie odlegoci z uyciem nie-
wielkiej liczby wojsk ldowych, z wykorzystaniem najnowszych
technologii, wojny, w ktrych zapewniona jest wystarczajca
przewaga, a sukces zdaje si by z gry zagwarantowany. Maj to
by spektakle ogldane na caym wiecie dziki telewizji pokazu-
jce determinacj i si waciwej strony. Jednym z gwnych ce-
lw tego typu dziaa jest osignicie zaoonego efektu psycho-
logicznego na wielk skal. Mogoby si wydawa, e po zako-
czeniu rywalizacji zimnowojennej midzy dwoma znaczcymi
mocarstwami USA i ZSRR na wiecie zapanuje spokj. Tymczasem
okazao si, e konflikty dalej wystpuj, z tym e punkt cikoci
zosta przesunity w peryferyjne regiony wiata. Tym niemniej
konflikty grone dla pokoju regionalnego wystpuj take w Eu-
ropie. Taka sytuacja moe sugerowa jednoczenie, e wojna
nadal stanowi jedn ze skutecznych metod prowadzenia polityki
zagranicznej w stosunkach midzynarodowych14.

14 R. Zenderowski, Stosunki midzynarodowe Vademecum, Wrocaw 2006,

s. 479.

394