Professional Documents
Culture Documents
ISSN 08672245
BEZPIECZESTWO NARODOWE
TERRORYZM MIDZYNARODOWY JAKO ZJAWISKO SPOECZNE W POCZTKACH XXI WIEKU
wszystkim na przekazie, podwaeniu zaufania do Drugie z tych pyta dotyczy zdolnoci insty-
odpowiedzialnoci przedstawicieli wadzy. Ponad- tucji politycznych do zapewniania dbr, ktrych
to ich transparentnoci, bezstronnoci, a w konse- domagaj si obywatele danego pastwa, a take
kwencji zdolnoci do wykorzystania prawomocnej w ich imieniu przedstawiciele spoeczestwa.
siy. Arbitralno wadzy, szczeglnie w zakresie W przypadku pastw demokratycznych zamierzo-
przeciwdziaania zdarzeniom terrorystycznym moe nym celem terrorystw jest uderzenie w jej model
stanowi podstaw do zaniechania przez obywateli opierajcy si na wolnoci, w tym przede wszyst-
wsplnych dziaa. W rezultacie ograniczenie wza- kim wypowiedzi. Jego istot s negocjacje, poro-
jemnoci moe i bdzie prowadzi do ich izolacji, zumienie, tworzenie platformy wsplnych dziaa.
eliminacji z grupy. Jeli tak si stanie, terroryci W przypadku zachwiania lub zniweczenia zaufania
osign swj pierwszy fundamentalny cel dopro- do instytucji pastwa podwaane s ustalone pra-
wadz do dezintegrowania mikro- i makrostruktury wa polityczne i obywatelskie, gwarancje dla nich
spoecznej, z ktrej bd starali wytrca kolejne z jego strony. Tym samym poddawane s rewizji
jej elementy. W tym zakresie mona wskaza na tosamo oraz konstruowane w procesach poli-
uzupeniajcy w stosunku do wskazanego, alterna- tycznych role spoeczne wyraone wspieraniem,
tywny dla terrorystw scenariusz. Dotyczy on dzia- tworzeniem instytucji obywatelskich. Rozbicie
a sieciowych w obrbie wykluczanej bywa, e instytucji liberalnej demokracji, jej idei wolnoci
celowo marginalizowanej spoecznoci. Synergia bdcej w jednostkowych i zbiorowych wyobra-
tych dwch wyej wymienionych zjawisk ograni- eniach, jest zasadniczym celem dziaa terrory-
czania wzajemnoci, a na tym tle dezintegracji spo- stycznych, szczeglnie tych opartych na zastrasza-
eczestwa prowadzi do kompleksowego, strate- niu10. Prowadzi to do pyta. Jak kierowa struktur
gicznego podejcia w dziaaniach terrorystycznych. spoeczn? Jak wspdzieli odpowiedzialno za
Wwczas traktowana przez terrorystw instrumen- to kierowanie? Jak przeciwstawi si terrorystom
talnie przemoc wzmacnia okrelon, ideologiczn i zrobi to skutecznie? Na ich tle naley wskaza
form przekazu. na kluczowe dla bezpieczestwa danej spoeczno-
11 marca 2004 roku dziesi bomb eksplodowao ci zagadnienia.
w czterech podmiejskich pocigach w Madrycie i na jego Pierwsze z tych zagadnie wie si z dezin-
przedmieciach. Zgino 191 osb, w tym czworo Polakw, tegracj struktury spoecznej, zwizkw jej ele-
a 1900 osb zostao rannych. By to najkrwawszy zamach na
ziemi hiszpaskiej. Tu po zamachu wczesny centroprawi-
mentw. Silna korelacja midzy przemoc a jej
cowy rzd stwierdzi, e za masakr stoj separatyci z baskij- skutecznoci tworzy fundamentalny mechanizm
skiej organizacji ETA, nie za terroryci islamscy. Opozycja zastraszania, terroru, terroryzmu jako metod po-
oskarya rzd o umylne wprowadzanie w bd opinii pu-
stpowania. Ponadto, formuy sprawowania wa-
blicznej, by ukry, e zamachy s odwetem za wysanie wojsk
hiszpaskich do Iraku. W rezultacie tych oskare konserwaty- dzy. Zwizek ten obserwujemy na przestrzeni
ci ponieli porak wyborcz, a wadz przej socjalistyczny dziejw. Ma on tradycj rwnie dug jak ludzki
rzd Jose Luisa Rodrigueza Zapatero, ktry szybko wycofa gatunek, czego przykady odnajdujemy w rnych
wojska z Iraku i zmieni polityk kraju z proamerykaskiej na
bardziej proeuropejsk. By moment, e cay wiat myla, historycznych dzieach. W powyszym kontekcie
e zamachw dokonaa baskijska organizacja ETA, gdy to zasadniczo rzecz dotyczy sposobu podwaania
by terroryzm od ktrego cierpielimy w Hiszpanii od bardzo legitymizacji sprawowanej w danej spoecznoci
dawna. Terroryzm dihadu by od nas odlegy, ale okazao si,
wadzy lub wpywu, ktry ona dziki temu wywie-
e nie mamy racji przypomnia szef hiszpaskiego resortu
spraw wewntrznych. Rok pniej do zamachw przyznaa ra. Terroryzm oraz terror jako metody uzyskania
si Al-Kaida. Hiszpania. MSW: 10 lat po zamachach istnie- wadzy bd jej podporzdkowania s rdem
je ryzyko kolejnego ataku, Gazeta Wyborcza, wyborcza.pl, zmiany, ktra obejmuje: celowe i planowane zmia-
http://wyborcza.pl/1,91446,15599013,Hiszpania__MSW__
10_lat_po_zamachach_istnieje_ryzyko.html#ixzz41Ycym- ny wrd rzdzcych i rzdzonych, skuteczne oraz
pU5 [dostp: 29.02.2016]. sprawne artykuowanie de w kanaach komu-
V. Pop, M. Verbergt, Islamic State Terror Cell Found
Refuge in Brussels District. Molenbeek has come to symbol- Corporation; A. L. Wright, Terrorism, Ideology and Target
ize Belgiums failure to integrate its Muslim population, The Selection, Department of Politics Princeton University, March
Wall Street Journal 22.03.2016, http://www.wsj.com/articles/ 5, 2013, http://www.princeton.edu/politics/about/file-repository/
islamic-state-terror-cell-found-refuge-in-brussels-district- public/Wright_on_Terrorism.pdf [
dostp:
15.03.2016].
1458694455 [dostp: 22.03.2016]. 10
S. Melo, After bloody year, Charlie Hebdo blames re-
K. Cragin, Understanding Terrorist Ideology, Testimony ligion, Politico 1/5/16, http://www.politico.eu/article/ bloody-
presented before the Senate Select Committee on Intelligence on year-charlie-hebdo-blames-religion-anniversary-edition/
June 12, 2007, CT-283 June 2007, Published 2007 by the RAND [dostp: 1.03.2016].
JAROSAW GRYZ
nikacji, tworzenie stanu niepewnoci, lku11. War- no wrd czonkw spoeczestwa, jak i w rela-
to w tym miejscu wyodrbni podmioty, ktre s cji spoeczestwo instytucje wadzy14. Ten po-
celami dla dziaa terrorystycznych, jak rwnie dwjny kontekst dziaa terrorystycznych mona
same niekiedy si nimi posuguj. S to pastwa zaobserwowa po atakach w Madrycie w 2004 r.,
i narody, grupy spoeczne, jednostki, organizacje w Londynie w 2005 r., we Francji w 2015 r., w Bel-
pozapastwowe wykorzystujce terror i terroryzm gii w 2016 r. Powinien by on brany pod uwag
jako narzdzie zmiany okrelonej polityki. Na jako wiodcy, dugofalowy w strategii dziaa
wyrnienie zasuguj tu take zwizki midzy terrorystycznych15. Rysuje si on szczeglnie
pastwami, bdcymi przedmiotem terroru i sto- wyranie w przypadku nasilenia zjawisk spoecz-
sujcymi terror, terroryzm jako narzdzie swojej nych, takich jak np. masowa migracja ludnoci
polityki12. do pastw Unii Europejskiej w latach 20152016
Drugie z tych zagadnie wie si z deniami pochodzcej ze spoecznoci odmiennych kulturo-
terrorystw do wykreowania dysfunkcjonalnoci wo, a take cywilizacyjnie. Element niepewnoci
poszczeglnych elementw spoeczestwa. W ta- rodzimych spoecznoci europejskich poczony
kim ujciu terroryzm zyskuje dwa wzajemnie uzu- ze skutecznymi dziaaniami terrorystycznymi pro-
peniajce si wymiary, wewntrzny i zewntrzny. wadzi do pojawienia, a nastpnie pogbiania opi-
S one zwizane z formu oddziaywa na spoe- sanego zjawiska.
czestwo obywatelskie13. W przypadku wymiaru Trzecie z tych zagadnie wie si z zakwe-
wewntrznego dziaania terrorystyczne koncen- stionowaniem przez terrorystw wartoci, kt-
truj si na zaburzeniu, a nastpnie zniszczeniu re s wspdzielone i prowadz do spoecznego
relacji spoecznych prowadzcych do aktywnej konsensusu. Terroryzm, niezalenie od podmiotu,
samoorganizacji. Ponadto, okrelania oraz osi- ktry je wykorzystuje, bdc zjawiskiem spoecz-
gania celw danej spoecznoci spoeczestwa nym, odwouje si do aksjologii16. W tym aspekcie
bez impulsw ze strony instytucji pastwa. Ten mona wskaza na jego moliwo skuteczne-
kontekst sytuacyjny wskazuje na jedn z podsta- go oddziaywania. Przede wszystkim w aspekcie
wowych metod osigania celw przez podmioty relacji wadza wzajemno zaufanie odpo-
stosujce terroryzm w spoeczestwach sieci. Jest wiedzialno. Zasadniczym celem dziaa terrory-
ni zniweczenie zaufania spoecznego, zarw- stw jest wpyw na instytucjonalne ograniczenia
zachowa indywidualnych i zbiorowych. Rzdze-
11
Na tym tle szczeglnym zjawiskiem, w ktrym wyst- nie, definiowane take jako ustalanie, stosowanie,
puje terror oraz zwizany z nim terroryzm, jest wojna hybry- przestrzeganie zasad, poddawane jest konfrontacji
dowa. Jej definicja mwi, e () Kady przeciwnik, ktry
z kontestujcymi je dziaaniami. Mog one przy-
jednoczenie stosuje specjalnie skonfigurowan formu uy-
cia broni konwencjonalnej, dziaa nieregularnych, terroryzmu biera rne formy, jednak zawsze s zwizane
oraz zachowa przestpczych, w tym samym czasie i na tej z przemoc17. Podwaanie zaufania spoecznego,
samej przestrzeni, czyni to by uzyska swoje cele polityczne. wzajemnoci, prowadzi w sposb bezporedni do
Ukazanie konfiguracji rnych czynnikw decydujcych o sto-
sowaniu terroryzmu jako narzdzia polityki redefiniuje jego niszczenia kapitau spoecznego opartego na tych
dotychczasowe pojmowanie oraz natur przypisywan ugru-
powaniom skrajnym.
F. Hoffman, On Not-So-New Warfare: 14
S. Bell, A. Hindmoor, Rethinking Governance:
Political Warfare vs. Hybrid Threats, War on the Rocks (blog), The Centrality of the State in Modern Society, Cambridge
http://warontherocks.com/2014/07/on-not-so-new-warfare-po- University Press 2009, s. 2045.
litical-warfare-vs-hybridthreats/ [dostp: 1.03.2016]. 15
J. Burke, How Belgium became a breeding ground for
12
Pojawienie si ugrupowa radykalnych, stosuj- international terrorists. Until now, European security ser-
cych dziaania terrorystyczne i majcych przy tym wsparcie vices largely ignored the growth of extremism in the Muslim
w instytucjach pastwa (jego subach specjalnych) moe- neighbourhoods of Brussels, theguardian online 16 November
my zaobserwowa po rozpadzie zimnowojennego porzdku 2015, http://www.theguardian.com/world/2015/nov/16/how-
midzynarodowego. Szczeglne miejsce zajmuj talibowie, belgium-became-breeding-ground-international-terrorists
o wsparcie ktrych posdzany jest Pakistan, a porednio grupa [dostp: 23.03.2016].
pastw Zatoki Perskiej i Pwyspu Arabskiego. J.K. Giraldo, 16
J.A. Carter, Social inquiry: A pragmatist analysis of
Terrorism Financing and State Responses: A Comparative just war theory explanations of terrorism, Purdue University
Perspective. Stanford University Press 2007, s. 96. 2007, s. 77.
13
A. MacKenzie, K. Zwolski, Conclusion European 17
E.-K. Symons, Cologne attacks: This is sexual terror-
Security, Terrorism and Intelligence: Assessing the Path of ism directed towards women, Women in the World, 1.19.2016,
Development [w:] C. Kaunert, S. Leonard (eds.), European http://nytlive.nytimes.com/womenintheworld/2016/01/19/
Security, Terrorism and Intelligence, Tackling New Security cologne-attacks-this-is-sexual-terrorism-directed-towards-
Challenges in Europe, Palgrave Macmillan 2013, s. 229243. women/ [dostp: 15.03.2016].
TERRORYZM MIDZYNARODOWY JAKO ZJAWISKO SPOECZNE W POCZTKACH XXI WIEKU
JAROSAW GRYZ
wymieni: rosnc liczb grup spoecznych, ich jest wygenerowana, adaptowana i przyswajana.
zoono (wynikajc m.in. ze wzrostu zalud- Wiedzy, ktra obejmuje takie zagadnienia jak:
nienia Ziemi) oraz rozmiary, sprawiaj, e terro- transformacj spoeczn i polityczn, docelow
ryzm staje si wyzwaniem cywilizacyjnym. Gra- organizacj spoeczestwa, rol instytucji poli-
nice midzy adem a bezadem zostay przesunite tycznych, stosowanie instytucjonalnej przemocy
i obejmuj wszystkie rejony naszej planety. Afi- pastwa. Nowy, tworzcy si paradygmat wie-
liacja terytorialna terroryzmu midzynarodowego dzy wymaga przewartociowa kccych si
staa si tylko jednym z jego przejaww. Efekt z pojmowaniem idei dobra wsplnego opartego
kompilacji wielowymiarowoci oraz wielokie- na zasadach humanitaryzmu, nie tylko w ramach
runkowoci zrnicowanych zjawisk spoecznych demokratycznych, otwartych spoecznoci, lecz
ogniskuje si w przejawach zorganizowanej agre- take w ich midzynarodowym otoczeniu. Ten
sji, terroru, terroryzmu. Konflikt spoeczny rozpo- nowy paradygmat wiedzy mona odnie do teorii
znawany pod postaci zjawiska terroryzmu staje transformacji i adaptacji, ktre stay si udziaem
si atwy w przekazie i odbiorze. Jego midzyna- pastw zachodnioeuropejskich tu po zainicjowa-
rodowe logo uwiarygodnia idee, ktre eksponu- niu zimnej wojny w 1947 r. Wypracowane ww-
je. Rzecz dotyczy przede wszystkim zasad kszta- czas rozwizania stay si udziaem procesw,
tujcych sposb: ktre generoway zmiany rzeczywistoci do jej
w jaki jednostki, grupy spoeczne, spoe- zakoczenia w 1991 r. i dugo po tym. Ich efektem
czestwa, uwiadamiaj sobie zagadnienia pu- staa si okrelona posta adu spoecznego, ktre-
bliczne (w tym w ramach spoeczestwa obywa- go projekcji dokonywano w czasie kolejnych eta-
telskiego); pw rozszerzania Sojuszu Pnocnoatlantyckiego
w jaki zagadnienia te s brane pod uwag i Unii Europejskiej.
przy tworzeniu polityki instytucji pastwa (w tym Wspczesne zjawisko terroryzmu midzyna-
w ramach spoeczestwa politycznego); rodowego mona i naley odnie do okresu zim-
w jaki instytucje pastwa prowadz polity- nej wojny. W nim to demokracje Zachodu zostay
k (w ramach rzdu); skonfrontowane z odhumanizowanym systemem
w jaki rzdzenie (decydowanie polityczne) przemocy Wschodu w imi jego ideologii. Ten
jest realizowane w praktyce dziaania instytucji stan rzeczy naley uzna za wsplny z minionym
pastwa; i obecnym okresem. Inne jego elementy ulegy
w jaki odbywa si przekaz (komunikacja zmianie bd ju nie wystpuj. Moe to stanowi
polityczna); punkt wyjcia do formuowania konstrukcji my-
w jaki ksztatowany jest rynek (gospodarka); lowych dla okresu postterrorystycznego.
w jaki spoeczestwo polityczne rozstrzyga Przeciwdziaanie wspczesnej postaci terrory-
swoje spory i konflikty. zmu midzynarodowego wie si z nowymi kon-
Wskazane zasady podlegaj pod wpywem strukcjami instytucjonalnymi, ktre mog, cho
terroryzmu midzynarodowego przewartociowa- nie musz by rezultatem procesw rzdzenia.
niom. Ich podstaw staje si prba obiektywnego Na pewno s wynikiem organizacji spoeczestw,
szacowania ceny pokoju oraz wojny ze zjawi- a waciwie ich samoorganizacji. Fakt, e rzdze-
skiem terroryzmu. Strategie przeciwdziaania mu nie to wiadome zarzdzanie strukturami ustrojo-
mog by najrniejsze. Zawsze jednak stanowi wymi, daje sprawujcym wadz narzdzie, w kt-
wypadkow wielu czynnikw zwizanych ze spe- rym status quo, status quo ante i status nascendi
cyfik tego zjawiska w danym czasie i na danym s w stanie poczy si w jedn twrcz cao.
obszarze. To czyni je wyjtkowymi i niepowta- Rzecz wymaga jednak posiadania wizji dziaa
rzalnymi mimo wystpowania wielu podobnych proaktywnych, a nie reaktywnych w stosunku do
cech22. zjawiska terroryzmu midzynarodowego. Kade
Nie ulega kwestii, e cena wojny i pokoju z nich dotyczy przy tym dwch wzajemnie dope-
tworzy nowy paradygmat wiedzy, ktra obecnie niajcych si domen, bezpieczestwa indywidual-
nego i zbiorowego.
22
P. Slater, Anti-Terrorism Strategies and How They Biorc pod uwag okrelon dla danego spo-
Work, (blog) Huffpost Politics 05/25/2011, http://www.huff-
ingtonpost.com/philip-slater/antiterrorism-strategies-_b_ eczestwa posta adu, naley wskaza na grupy
26879.html [dostp: 23.03.2016]. dziaa. Powinny one koncentrowa si na uwarun-
10
TERRORYZM MIDZYNARODOWY JAKO ZJAWISKO SPOECZNE W POCZTKACH XXI WIEKU
11
JAROSAW GRYZ
aniach26. Ich rodzaj powinien zalee od charak- Drugi wniosek dotyczy nadzoru i kontroli nad
teru relacji spoecznych27. Naley przy tym wzi terytorium pastwa zwizanych z ochron i bez-
pod uwag, e w systemach spoecznych konflikty pieczestwem granic, ich staym monitorowa-
stanowi samoregulujce si zjawiska z tendencj niem. W zwizku z tym charakter wizi midzy-
do ich powielania oraz kontynuacji. Wymaga to narodowych, sojuszy, dla spoeczestw otwartych
staej adaptacji dziaa prowadzonych w sposb pastw demokratycznych odgrywa szczegln
kreatywny, nie dowizany do schematw, czy te rol. Wskazane kwestie implikuj posta wsp-
zaoonych modeli. pracy midzynarodowej okrelonej formu terro-
Z powyszego wynika kilka istotnych wnio- ryzmu midzynarodowego. W sposb szczeglny
skw. S one zwizane ze sposobem wpywu na wizi te powinny by powizane z analiz:
posta terroryzmu midzynarodowego, ogranicza- ograniczonych zdolnoci pastwa i orga-
niem skali tego zjawiska, a w konsekwencji eli- nizacji midzynarodowych (np. NATO, UE) do
minacji. efektywnego dziaania z uwagi na bariery natury
Pierwszy wniosek dotyczy administracji i poli- spoecznej, przede wszystkim w postaci braku le-
tyki publicznej. Kluczowym zagadnieniem w tym gitymizacji dla podejmowanych dziaa, a take
zakresie pozostaje zwizek midzy legitymizacj woli politycznej;
sprawowania wadzy a jej rezultatami, skuteczno- braku dostosowanych przez pastwa i orga-
ci. Jego konsekwencj jest posta adu tosame- nizacje midzynarodowe do potrzeb i wymogw
go danemu spoeczestwu. Przy analizie zjawiska danej sytuacji instrumentw natury politycznej,
terroryzmu midzynarodowego, na pierwszy plan ekonomicznej, czy te militarnej i prawnej;
wysuwaj si nastpujce kwestie. Pierwsz z nich okrelonej sytuacji, wyprowadzania przez
jest ochrona przed terroryzmem, a szerzej rzecz pastwa i organizacje midzynarodowe adekwat-
ujmujc przestpczoci. Decydowanie politycz- nych wnioskw oraz kreowania zdarze, zjawisk
ne pozwala na uzyskanie konsensusu w ramach i procesw prowadzcych do waciwej w danych
spoeczestwa, co do rozwiza technologicznych okolicznociach polityki midzynarodowej, a tak-
sucych rozpoznawaniu zagroe, ich wykrywa- e narodowej.
niu i zapobieganiu. Drug kwesti jest utrzymanie Mona w tym miejscu wysun twierdzenie,
i przywracanie bezpieczestwa w stanie kryzysu. e niezbdne jest wygenerowanie nowego rodza-
Naley tu wskaza na zastosowanie przez admi- ju wiedzy zwizanej z zarzdzaniem bezpiecze-
nistracj technologii wspierajcych rne fazy stwem w wymiarze pojedynczego pastwa lub gru-
zarzdzania kryzysowego obejmujce: ochron py pastw. Wiedzy, ktra umoliwi konfigurowanie
ludnoci, ratownictwo, a take dziaania o podob- sieci politycznych zdolnych do natychmiastowego
nym charakterze podejmowane poza granicami rozwizywania problemw w czasie rzeczywistym.
pastwa, np. przez akcje humanitarne. Trzeci Tylko w ten sposb moliwe bdzie reaktywne
kwesti, zwizan z bezpieczestwem wewntrz- i proaktywne formuowanie oraz implementacja
nym na kadym etapie dziaa administracji, jest decyzji politycznych przeciwstawiajcych si zja-
bezpieczestwo infrastruktury, generalnie rzecz wisku terroryzmu midzynarodowego.
biorc obiektw uytecznoci publicznej. W za- W zwizku ze staym zagroeniem pyncym
kres powyej wymienionych wchodz take: ko- ze zjawiska terroryzmu midzynarodowego pod-
munikacja midzy wadz a spoeczestwem, ko- staw do jego zwalczania stanowi relacja midzy
munikacja wewntrz instytucji pastwa. spoeczestwem a jego bezpieczestwem. Dlate-
go trzeci wniosek dotyczy integracji oraz intero-
peracyjnoci systemw bezpieczestwa pastwa
26
J. Reginia-Zacharski, Wojna w wiecie wspczesnym. zarwno w wymiarze wewntrznym, jak i z udzia-
Uczestnicy. Cele. Modele. Teorie, Wydawnictwo Uniwersytetu em podmiotw zewntrznych (pastw i ich or-
dzkiego, d 2014, s. 81101.
ganizacji). Na tym tle szczeglne znaczenie ma
27
Systemowe ujcie konfliktowych relacji spoecznych
koncentruje uwag na strukturach sieciowych, dynamice ich ochrona prywatnoci, ingerencji w ni instytucji
przeksztace, wpywu (rezygnacja z podejcia koncentruj- pastwa na tle poczucia bezpieczestwa obywate-
cego si na uczestnikach, stronach), po identyfikacj proble- li. Poczucie wolnoci, ktre stanowi podstaw le-
mw wskazanie na wystpujce ju ich rozwizania, ambi-
walentno w stosunku do uwarunkowa, wreszcie dyskurs. gitymizacji dziaa pastw demokratycznych, jest
Tame, s. 96. fundamentem dla ich podejmowania oraz projekcji
12
TERRORYZM MIDZYNARODOWY JAKO ZJAWISKO SPOECZNE W POCZTKACH XXI WIEKU
w czasie. Ta oczywista konstatacja niesie z sob tacji, ktr wyraaj sowa Alexisa de Tocquevil-
liczne implikacje. Po pierwsze, w kontekcie wie- lea. Narody naszych czasw nie mog unikn
dzy o zachowaniach spoecznych generowanych rwnoci, lecz od nich samych zaley, czy rw-
przez zagroenia zwizane z dziaaniami terrory- no doprowadzi je do poddastwa, czy do wol-
stycznymi. Rzecz dotyczy napicia spoecznego noci, do owiecenia, czy do barbarzystwa, do
spowodowanego opnionymi, nieadekwatnymi dobrobytu, czy do ndzy30. Dziaania pastw i or-
reakcjami na zagroenie wywoujce lub pog- ganizacji w sposb reaktywny, w odniesieniu do
biajce sytuacje kryzysowe. Po drugie, jakoci za- rzeczywistoci spoecznej definiowanej zagroe-
pewnianego obywatelom bezpieczestwa. Na tym niem terrorystycznym, skazane s na coraz wik-
tle sposobw oraz poprawnoci identyfikowania sze fiasko. Ilo czynnikw, determinantw, ktre
zjawiska terroryzmu, jego wpywu, progu ambicji w momencie podejmowania decyzji i dziaa nie
i skutecznoci w jego zwalczaniu. wystpoway, a pojawiaj si w najmniej sprzy-
Czwarty wniosek opiera si na przypuszcze- jajcych i nieprzewidywalnych okolicznociach,
niu, e istniej obecnie waciwie skonfiguro- wzrasta. Pierwotne zaoenia oraz cele przestaj
wane, ponadnarodowe mechanizmy wsppracy, by realne i osigalne w zarzdzaniu chaosem.
ktre pozwalaj uskuteczni adekwatn ochron W zwizku z tym ksztatowanie w sposb aktyw-
przed terroryzmem midzynarodowym. Dotyczy ny, a nie reaktywny rzeczywistoci spoecznej, jej
to powstrzymywania od skutkw atakw terro- ewolucji, staje si coraz wyraniejsz odpowie-
rystycznych. W zakresie rozpoznawania zagroe- dzi na wyzwania, ryzyka, zagroenia. Staje si
nia, jego wykrywania, identyfikacji, zapobiegania take wymogiem determinujcym procesy myle-
przez neutralizacj istniejce rozwizania wydaj nia i dziaania podmiotw rodowiska bezpiecze-
si adekwatne28. Problemem jest wykorzystanie tej stwa midzynarodowego, zarwno w wymiarze
wiedzy w praktyce funkcjonowania instytucji pa- narodowym, jak i ponadnarodowym.
stwa. Dla bezpieczestwa pastw demokratycz- W obecnej sytuacji midzynarodowej, kre-
nych kluczowym jest posiadanie nie tylko odpo- owanej aktywnie zdarzeniami terrorystycznymi,
wiednio skonfigurowanych procedur, si, rodkw, fundamentalnym zagadnieniem staje si kultura
lecz take kadry zarzdzajcej, odpowiadajcej za organizacyjna definiujca sposoby zarzdzania stra-
bezpieczestwo obywateli. Mona tu wskaza na tegicznego bezpieczestwem pastwa przy udzia-
umiejtnoci w zakresie: ochrony przed zagroe- le organizacji ponadnarodowych oraz podmiotw
niami, prowadzenia operacji przeciw grupom ter- spoecznych. Rzecz dotyczy jego polityki czcej
rorystycznym, ochrony ywotnych dla funkcjono- skuteczno z liberaln demokracj. W zwizku
wania spoecznoci systemw (komunikacyjnych, z tym formua zarzdzania powinna skupia si na
logistycznych, innych). Wsplnota zwizkw so- wartociach implikujcych: ludzi, struktury, misje,
juszniczych jest tu najlepiej widoczna. cele i zadania instytucji, wiedz oraz technologie.
Tylko dziki kreowaniu postaw i zachowa, ktre
bezporednio i porednio bd implikoway zjawi-
Midzynarodowy chaos terroryzmu sko terroryzmu, moliwy jest na nie wpyw. Kul-
tura, indywidualna i zbiorowa, jest spoiwem dla
wita ju przeciwiestwo midzy wia- wdraania w praktyk funkcjonowania spoecze-
tem, ktry czcimy, a wiatem, ktry przey- stwa mechanizmw adaptacji do zmieniajcych
wamy, ktrym jestemy. Pozostaje tylko albo si warunkw. Ta oczywista konstatacja wie si
uprztn przedmioty naszej czci, albo siebie
samych29. z otwartoci na zmiany, ich konstruktywn kry-
tyk, jeeli nios z sob negatywne nastpstwa
Mylenie o bezpieczestwie, trwaniu, prze- w rnych domenach aktywnoci indywidualnej
trwaniu, rozwoju w czasie i przestrzeni w kadej i zbiorowej, instytucji politycznych pastwa. Jest
ze sfer aktywnoci spoecznej prowadzi do konsta- to moliwe w sieciocentrycznym spoeczestwie,
w procesach komunikacji. Jedynie rozwj po-
28
A. Harel, Exclusive: Belgian Intelligence Had danych mechanizmw ochronnych i obronnych
Precise Warning That Airport Targeted for Bombing, wpisanych w rozwj spoeczny, przeciwstawiany
Haaretz 23.03.2016, rdo: http://www.haaretz.com/world-
news/1.710572 [dostp 27.03.2016]. A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, Pa-
30
29
F. Nietzsche, Wola mocy. Prba przemiany, s. 4. stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976, s. 482.
13
JAROSAW GRYZ
by w tym aspekcie brany pod uwag tylko jako towarzyszcych temu koncepcji polityk i strategii
taki, ktry niesie z sob ryzyko totalitarnej odpo- utrzymania adu i rozwoju. Efektem jest powstanie
wiedzi wobec terrorystycznych dziaa. Zagroenie kultury wspodpowiedzialnoci i zaangaowania.
ze strony terroryzmu zaczyna wwczas by rwno- Do tego dochodzi cige monitorowanie systemw
waone przez zagroenie dla obywateli ze strony komunikacyjnych, ich modyfikacja i usprawnia-
pastwa. Bdzie ono wwczas stanowio swoiste nie. Ponadto, zachcanie do dialogu i dyskusji.
equilibrium midzy Scyll terroryzmu a Charybd Dziki temu powstaje inkluzyjna kultura organiza-
zagroenia instytucji pastwa. W zwizku z tym cyjna tworzca fundamenty skutecznego pastwa
eliminacja zjawiska terroryzmu z wykorzystaniem we wspczesnym wiecie. Kultura organizacji na
przemocy ze strony instytucji pastwa powinna krawdzi chaosu.
mie jedynie charakter ograniczony, zwizany z re- Trzeci schemat dotyczy ograniczania zjawiska
agowaniem kryzysowym na zagroenia, ktre z sob terroryzmu midzynarodowego w relacjach sensu
niesie33. Jest to wwczas podyktowane wzgldami stricto spoecznych. Wprowadzenie w organizacj
pragmatycznymi (np. eliminacj komrek terrory- pastwa mechanizmw konstruktywnej krytyki
stycznych, izolacj grup ekstremistycznych, nawo- tworzy nie tylko fundamenty skutecznej organiza-
ujcych do stosowania terroru liderw w wymiarze cji, lecz take na nowo je definiuje. Szczeglnie
wewntrznym. Ponadto aktywne zwalczanie terro- w kontekcie norm spoecznych. Te, ktre do tej
ryzmu w otoczeniu zewntrznym pastwa). pory tradycyjnie byy wizane z dziaalnoci kry-
Drugi schemat dotyczy ograniczania zjawiska minaln, przestaj takimi by. Terroryzm midzy-
terroryzmu midzynarodowego na gruncie demo- narodowy oznacza wojn z liberalnym, otwartym
kratycznego pastwa i w jego otoczeniu. Rzecz spoeczestwem. Jako taki stanowi co pored-
dotyczy stopnia kontroli, jak rzd jest w stanie niego midzy dziaaniami wojennymi a dziaal-
sprawowa nad dziaaniami spoecznymi. Pew- noci przestpcz. Narzdzia i metody, ktre
no wolnoci od zagroenia ze strony terroryzmu mog zosta zastosowane, s i musz by zatem
midzynarodowego nie jest rwnoznaczna z za- rnorodne. Naley jednak podkreli, e zakres
pewnieniem przez instytucje pastwa bezpiecze- ich wykorzystania powinien by precyzyjnie okre-
stwa. Stopie ten pozostaje ograniczony w siecio- lony i poddany spoecznej kontroli. Wolno od
wo organizowanym spoeczestwie. Niezalene, strachu nie powinna by wizana z obaw o re-
podlege organizacjom terrorystycznym sieci lub presyjno pastwa. Rzecz jest bowiem zwizana
takie, ktre znajduj si pod ich wpywem mog z integralnoci psychiczn i fizyczn obywateli.
blokowa wdraane zaoenia polityczne lub Ich pewno co do dziaa instytucji pastwa, po-
nawet w sposb aktywny je zmienia. Procesy staci bezpieczestwa, ma te same rda. S nimi:
otwartej komunikacji kreuj tak moliwo. Na legitymizacja odpowiedzialnoci przedstawicieli
przykad przez afirmacj celw politycznych ter- wadzy, zaufanie do nich, transparentnoci ich za-
rorystw, ich ideologii. W zwizku z tym istnieje chowa, bezstronnoci dziaa, a w konsekwencji
potrzeba wdroenia i modyfikacji nastpujcych zdolnoci do wykorzystania prawomocnej siy. Sy-
elementw, ktre okrela bd dziaania pa- tuacja, w ktrej obywatele bardziej boj si przed-
stwa. Po pierwsze otwartej krytyki, ksztatowa- stawicieli swojego pastwa ni terrorystw, bdzie
nie postaw wspodpowiedzialnoci obywateli zawsze skutkowaa tym samym jego upadkiem.
i przedstawicieli instytucji wadzy. Wsuchanie Elementem konstruktywnej odpowiedzi na
si w gos niezadowolonych pozwoli na uzyska- wyzwania stawiane przez terroryzm midzynaro-
nie: wiedzy o wymagajcych zmiany, istniejcych dowy jest przeciwdziaanie zjawisku u jego pier-
lub koniecznych do powoania, nieistniejcych wotnych rde. W przypadku obszarw takich,
narzdzi i mechanizmw dziaa; wdraanie co- jakimi wada ISIS, Al-Kaida czy te inne organiza-
raz doskonalszych narzdzi zarzdzania bezpie- cje terrorystyczne czasowo lub w sposb cigy
czestwem pastwa, od szczebla lokalnego do tworzy to konieczno podejmowania dziaa
oglnospoecznego; kreowania coraz lepszych spoecznoci midzynarodowej. Pytanie zasad-
nicze brzmi w jakiej formule? Utrzymywanie,
33
E.G. Buhler, The Israeli Prevention of Terrorism e zrobi to wszystkie 193 pastwa nalece do
Ordinance and its Impact on the Quality of Democracy,
Stanford Journal of International Relations, Vol. XI | No. 2, Organizacji Narodw Zjednoczonych, jest iluzj.
Spring 2010, s. 5860. Iluzj natomiast nie jest, e mog ze sob wsp-
15
JAROSAW GRYZ
dziaa, wspierajc dziaania innych pastw, or- Pierwszy z nich dotyczy dziaa wspierajcych
ganizacji midzynarodowych. Tworzy to oczywi- dla rzdw pastw pooonych na wymienionych
st formu zaangaowania w przypadku pastw obszarach:
liberalnych, demokracji, z udziaem Stanw niezdolno do rozumienia, udziau i ksztato-
Zjednoczonych, Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, wania zewntrznego rodowiska bezpieczestwa;
Unii Europejskiej. Dla nich, szczeglnie za eu- midzynarodowa dziaalno kryminalna;
ropejskich czonkw NATO i UE podstawowym zaniedbanie strategiczne (brak rozumienia
zagadnieniem staje si zapewnienie stabilnoci i waciwego dziaania strategicznego);
wewntrznej. Obserwowanym obecnie rezultatem potencjalne rozszerzanie si konfliktw et-
jest skupienie ich uwagi na: spjnoci spoecz- nicznych, religijnych i ideologicznych;
nej, legalnej i nielegalnej imigracji, kwestiach systematyczna niezdolno do udzielania
narodowociowych na tle etnicznym i religijnym. szybkiej odpowiedzi na zewntrzne efekty (dzia-
Wymienione determinanty, okrelajce sytuacj ania innych podmiotw);
wewntrzn, sprawiaj, e pastwa te coraz gorzej niekontrolowane migracje:
przygotowane s do sprostania ryzykom o charak- afiliacyjna, a zarazem aksjologiczna, kul-
terze geopolitycznym. Determinanty wewntrzne turowa, okrelajca charakter wsplnotowoci,
wydaj si uniemoliwia ich skuteczne dziaania w imi ktrej podejmowane i prowadzone s akty
w wymiarze strategicznym, w tym zwizanym ze terroru,
zjawiskiem zwalczania terroryzmu midzynaro- etniczna, a niekiedy rasowa, ktre s zwi-
dowego. zane z poczuciem wizi spoeczno-kulturowych,
Biorc pod uwag posta stosunkw spoecz- ich postaci oraz redefinicj w czasie,
nych po Arabskiej Wionie Ludw oraz midzy- obyczajowa, generujca okrelone wzory
narodowych na obszarach okalajcych Europ, tj. zachowa spoecznych, wzmacniajcych je lub te
w Afryce Pnocnej z projekcj na Afryk rod- ograniczajcych,
kow, Bliski Wschd z projekcj na trzy regiony: pci, szczeglnie eksponowanej w kontek-
Kaukazu, Azji rodkowej, Pwyspu Arabskiego, cie organizacji struktur spoecznych,
dla dziaa przeciwterrorystycznych rysuj si trzy technologiczna, powizana z umiejtnoci
wzajemnie dopeniajce si obszary. wykorzystania zdobyczy techniki.
16