You are on page 1of 11

You have downloaded a document from

The Central and Eastern European Online Library

The joined archive of hundreds of Central-, East- and South-East-European publishers,


research institutes, and various content providers

Source: Poznaskie Studia Slawistyczne

Poznan Slavic Studies

Location: Poland
Author(s): Mariola Jakubowicz
Title: Co si ukrywa za nazwami emocji?
What Meaning Lies Behind the Names of Emotions?
Issue: 08/2015
Citation Mariola Jakubowicz. "Co si ukrywa za nazwami emocji?". Poznaskie Studia Slawistyczne
style: 08:439-448.

https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=417154
CEEOL copyright 2017

POZNASKIE STUDIA SLAWISTYCZNE


PSS NR9/2015 ISSN2084-3011
DOI: 10.14746/pss.2015.9.27

Mariola Jakubowicz Data przesania tekstu do redakcji: 24.11.2014


Data przyjcia tekstu do druku: 05.01.2015
Instytut Slawistyki PAN w Warszawie
mjakub7@interia.pl

Co si ukrywa za nazwami emocji?

Abstract: Jakubowicz Mariola, Co si ukrywa za nazwami emocji? (What Meaning Lies Behind
the Names of Emotions?). Poznaskie Studia Slawistyczne 9. Pozna 2015. Publishing House of
the Pozna Society for the Advancement of theArts and Sciences, pp. 439448. ISSN 20843011.

The article is devoted to the semantic motivations of the names of feelings. Its aim is to prove
that when one researches semantic motivations one discovers the original associations connected
with referents, in this case, feelings. In order to present the problem in an accessible way the most
legible of the names were chosen for the analysis especially those which acquired the meaning
of afeeling by way of metaphor. The names whose structure is clear but which lost their legibility
due to lexicalisation were also considered.

Keywords: emotions; feelings; metaphor; semantic motivation; etymology; development of


meaning

Przedmiotem niniejszego artykuu jest analiza wybranych polskich


nazw emocji i ich innojzycznych odpowiednikw opartych na tych sa-
mych modelach motywacyjnych. Kluczowym pojciem wbadaniach jest
motywacja semantyczna, czyli semantyka wyrazu fundujcego nazw in-
teresujc badacza. Mwic oemocjach, warto zastanowi si nad skoja-
rzeniami, ktre s znimi zwykle wizane. Asocjacje te mona bada na
podstawie rnych paszczyzn jzykowych, np. poprzez ledzenie odpo-
wiednich wtkw wliteraturze czy te przez analiz sfrazeologizowanych
jednostek jzykowych zawierajcych jako komponent nazw uczucia albo
porednio mwicych ouczuciach. Mona te uciec si do bada etymo-
logicznych samych nazw emocji kryjcych w sobie informacje dotycz-
ce motywacji semantycznej. Badania etymologiczne opieraj si przede
wszystkim na odpowiednioci form, nie naley jednak lekceway seman-
tyki. Analizy rozwoju znaczenia mog uwiarygodni albo obali hipote-
z etymologiczn. Szczeglnie obiecujce s badania caych pl seman-
tycznych, pomocne nie tylko dla etymologw, ale rwnie dla badaczy
wiatw kryjcych si za sowami. Podobnie jak wszystkie inne desygnaty,

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

440 Mariola Jakubowicz

rwnie nazwy uczu zdradzaj skojarzenia obecne w momencie swego


powstania. W niniejszym artykule chc si zaj tymi nazwami emocji,
ktre przy odrobinie wysiku moe rozszyfrowa osoba znajca dany
jzyk. Najprostsze iniewymagajce specjalnego aparatu badawczego jest
ledzenie uczu sygnalizowanych za pomoc metafor. Okrelanie emocji
nazwami przenonymi, zachowujcymi jednoczenie znaczenie podsta-
wowe, jest zjawiskiem wrcz seryjnym. Ten poziom bada jest dostpny
nawet bez korzystania ze sownikw etymologicznych. Ich podstaw jest
porwnywanie znacze podstawowych i metaforycznych w sownikach
tumaczeniowych iobjaniajcych. Zreguy te pierwsze okrelaj zjawi-
ska materialne (bardzo czsto zwizane zfizjologi), natomiast drugie od-
nosz si do ycia uczuciowego. Aby pokaza prawidowoci dziaajce
przy nazewnictwie emocji, poza nazwami polskimi przytaczam te przy-
kady pochodzce zinnych jzykw uywanych wEuropie. Wiele znich
pochodzi z jzyka greckiego, cennego dla bada ze wzgldu na wielo-
wiekow kultur pimienn. Porwnanie znacze sw starogreckich za-
wartych wczterotomowym sowniku grecko-polskim (Abramowiczwna
19581965) ze znaczeniami ich nowogreckich potomkw pokazuje, e
niejednokrotnie znaczenia emotywne pocztkowo tylko metaforyczne
usamodzielniy si iwe wspczesnej grece cakowicie wypary znaczenia
konkretne (np. wymienione dalej i).
Zaczn od uczucia strachu, ktry jest jedn z podstawowych, naj-
bardziej pierwotnych emocji, charakterystyczn zarwno dla ludzi, jak
izwierzt. Naturalne wic wydaje si, e rdem jego nazw bd przede
wszystkim odruchy fizjologiczne wystpujce w momencie pojawienia
si strachu. Reakcj najczciej pojawiajc si w funkcji figuratywnej
nazwy strachu jest drenie. Przykady z jzykw sowiaskich to serb-
skie ichorwackie trsti, soweskie trept, bugarskie , rosyjskie
. Wszystkie wywodz si od prasowiaskiego *trepet de-
rywatu wstecznego od *trepetati trz si, dre, dygota; trzepota.
Znaczenie leksemu strach w adnym z jzykw sowiaskich nie wy-
stpuje samodzielnie, lecz jest notowane jako figuratywne obok podsta-
wowego drenie. Na etapie znaczenia przenonego zatrzyma si take
rozwj semantyczny innych leksemw oznaczajcych drenie: cf. polskie
dre itrz si. Przykadw nie brak te winnych jzykach. Niemiec-
kie Schauder dreszcz, ciarki; drenie derywat wsteczny od schaudern

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

Co si ukrywa za nazwami emocji? 441

dre, odczuwa dreszcze; trz si (ze strachu lub zimna) przenonie


znaczy zgroza. Wjzyku nowogreckim strach jest okrelany wyrazami
i. Wstarogreckim oba te wyrazy oznaczay przede wszyst-
kim dreszcz, drenie.
aciskie horrere jey si; dre, wzdryga si jest podstaw roz-
powszechnionego dzi internacjonalizmu horror. W acinie wyraz ten
obok podstawowego drenie, dygotanie; drtwienie, znaczy groza,
strach; obrzydzenie. Ten sam obraz odnajdujemy wchorwackim iserb-
skim strpnja niepokj, obawa, lk, ktry jest derywatem od strpjeti,
strpiti pierwotnie: dre; cierpn, drtwie. Warto zwrci uwag
na zmniejszenie intensywnoci wstosunku do znaczenia motywujcego,
kojarzcego si z bardzo silnym uczuciem strachu. Z kolei chorwackie
iserbskie zpsti odczuwa chd przenonie znaczy odczuwa strach.
rdem nazw strachu s rwnie inne reakcje fizjologiczne, np. aciskie
pallor blado, przenonie oznacza lk, strach. Oddalajc si na chwil
od strachu, zauwamy, e inne okrelenie koloru skry livor sino ozna-
cza wjzyku aciskim rwnie zawi.
Nazwy kolejnej emocji gniewu mog by wyraone za pomoc
metafory, majcej podoe wfunkcjonowaniu organizmu czowieka. Itak
w jzyku starogreckim gniew mg by wyraony przez leksem
o podstawowym znaczeniu oddech. Motywacja powstania uycia me-
taforycznego wydaje si jasna. Co prawda, w jzyku polskim to przede
wszystkim podziw zapiera dech w piersiach, ale z atwoci moemy
podstawi na miejsce podziwu kade inne, byle silne, uczucie, np. wanie
gniew.
Innym rdem motywacji byy nazwy czci ciaa podejrzewane
ozwizek zpowstawaniem uczu. Wnaszym krgu kulturowym podsta-
wowym organem wizanym zemocjami jest oczywicie serce. Nie czy
si ono jednak, jak wzwizkach frazeologicznych, zmioci, ale zgnie-
wem. Polskie sierdzi si, rosyjskie ce i innosowiaskie odpo-
wiedniki odnosz si wanie do tego uczucia. Upodstawy wymienionych
czasownikw sowiaskich stoi prasowiaski rekonstrukt *srd (Bory
2005: 522), bdcy take podstaw deminutywnego *srdce, kontynu-
owanego wnaszym jzyku przez serce. Podobnie jest wjzyku albaskim,
w ktrym czasownik o znaczeniu gniewam si zemroj jest derywa-
tem od zemr serce. Nazwa gniewu moe by take zwizana zinn

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

442 Mariola Jakubowicz

czci ciaa, mianowicie zodkiem. Wacinie derywat od stomachus


odek stomachari znaczy gniewa si, oburza, irytowa si, dsa
(std polskie odkowa si kalka zjzyka aciskiego). Ciekawe, e
sam stomachus odek metaforycznie mg oznacza nie tylko gniew,
rozdranienie, irytacj, ale take nastroje i usposobienia diametralnie
przeciwne: cierpliwo, wytrzymao, skonno do zgody (Korpanty
2003:769). Zkolei wangielskim zy nastrj, chandra, zo moe by
wyraony wyrazem spleen (poyczka ze stgrec. za porednictwem
ac. splen) opodstawowym znaczeniu ledziona. Poniewa wiadomo, e
wrnych kulturach rnie lokalizowane byy uczucia, mona si spodzie-
wa, e nazwy emocji powstaway rwnie woparciu onazwy niewymie-
nionych tutaj czci ciaa.
Uczucie zblione do gniewu i zoci jest okrelane mianem ci.
Wjzyku polskim istnieje ono tylko jako skadnik staych pocze wyra-
zowych, przede wszystkim: mnie zalewa. Wjzyku starogreckim
istniay nazwy synonimiczne , przen. gniew, oburzenie, zo;
zawi, wstrt, zktrych pierwsza zachowaa znaczenie pierwotne ,
druga za staa si samodzieln nazw emocji. Francuskie colre
gniew oraz woskie collera, a take hiszpaskie i portugalskie clera
wtym samym znaczeniu, s kontynuantami aciskiego cholera ; -
taczka wyrazu zapoyczonego zgreki. Obok tej poyczki istnia rwnie
rodzimy wyraz aciski fel , przen. irytacja; zo. Takie same zna-
czenia pierwotne iwtrne maj rwnie niemieckie Galle, niderlandzkie
gal, szwedzkie galla iangielskie gall (pochodzce zjednego pragerma-
skiego rda) oraz litewskie tuls. Wszystkie te wyrazy rwnie pol-
ska wywodz si ze wsplnego rda praindoeuropejskiego, trudno
jednak orzec, czy metaforyczne znaczenie irytacja; zo mona uzna za
powstae ju wprajzyku wspczenie zpodstawowym, czy te zaczo
ono funkcjonowa wstaroytnej Grecji wskutek pojawienia si teorii hu-
morw wmedycynie antycznej, awEuropie rozpowszechnio si dopiero
wraz zekspansj kultury klasycznej.
Obok wydzielin organizmu podstaw nazw emocji mogy sta si tak-
e inne substancje. Francuskie venin jad; trucizna iniemieckie Gift wtym
samym znaczeniu to przenonie zo, zoliwo, natomiast albaskie
helm trucizna, znaczy take rozpacz. Francuskie aigreur kwas, przen.
rozgoryczenie; przykro, uraza, podobnie angielska poyczka zaciny

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

Co si ukrywa za nazwami emocji? 443

acrimony, ktra zreszt ma wsplne korzenie zwyrazem francuskim, aich


pierwotna motywacja wie si zostroci.
Przejdmy teraz do emocji bardziej zoonych, waciwych czowie-
kowi. Zarwno w jzyku polskim, jak i w innych funkcjonuj nazwy
oznaczajce w warstwie podstawowej gorzki smak, w przenonej za
uczucie bliskie smutkowi, czasem zawiedzionym oczekiwaniom. Przy-
kady mona znale we wszystkich grupach jzykowych, poczynajc od
polskiej goryczy. Jej odpowiedniki winnych jzykach to greckie ,
aciskie amaritudo gorzki smak, francuskie amertume , woskie ama-
reggiamento, hiszpaskie amargor ts. niemieckie Bitterkeit, niderlandz-
kie bitterheid, angielskie bitterness. Wszystkie wymienione nazwyznacz
zarwno gorzki smak, jak i metaforycznie rozgoryczenie, smutek,
przykro, uraza, al. Oczywicie mog to by kalki jzykowe. Gdy spoj-
rzymy do Konkordancji Biblijnej1 zobaczymy, e podejrzenie to w wy-
padku odpowiednikw sowa gorycz jest wysoce uzasadnione.
Na bazie przenonej podstawy wytworzyy si derywaty suce ju
tylko okreleniu uczucia. Od gorycz powsta czasownik rozgoryczy, dzi
funkcjonujcy tylko wformie imiesowowej rozgoryczony ijako rzeczow-
nik odsowny rozgoryczenie. Jest to inny sposb tworzenia nazw emocji,
do ktrego powrc jeszcze wdalszej czci artykuu.
Nazwy alu czsto s tosame znazwami blu. Wjzykach sowia-
skich kontynuanty ps. *bol ibolest metaforycznie maj znaczenie al.
Nie inaczej jest winnych europejskich jzykach. Niemieckie Schmerz, li-
tewskie skusmas, woskie dolore, rumuskie durere oraz greckie ,
atake inne, tu niewymienione, oznaczaj zarwno cierpienie fizyczne, jak
ipsychiczne, czyli al. Rwnie czsto znaczenie metaforyczne otrzymuj
konkretne nazwy blu, np. litewskie gl darcie, amanie, przen. gorycz,
al, a take w tym samym jzyku maudulys mienie, strzykanie,
przen. al; tsknota, czy portugalskie mgoa stuczenie, siniec, przen.
al. Interesujce jest te starogreckie skwar, upa, gorco, ktre
wjzyku nowogreckim zmienio znaczenie na al. Ogniwem porednim
niewtpliwie musiao by nieprzyjemne czy nawet bolesne uczucie piecze-
nia. Szczegln grup tworz te nazwy, ktre cz si znaciskiem, uciska-
niem, ciarem, np.hiszpaskie pesar way, ciy, przen. sprawia

1
<http://biblia.apologetyka.com/search>, 30.10.2014.

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

444 Mariola Jakubowicz

bl, atake sprawia przykro. Zkolei czasownik wstarogrec-


kim znaczy cisn, ociera, ugniata; ciska, cienia, w nowogrec-
kim ciska, martwi, trapi. Wjzyku czeskim stsnnost przenonie
znaczy przygnbienie (inne znaczenie przenone to bieda, niedostatek),
natomiast podstawowe znaczenie to ciasnota, ograniczono.
Kontynuanty oglnosowiaskiego wyrazu prasowiaskiego pocho-
dzenia *moka oznaczaj zarwno zadawanie, jak iodczuwanie cierpienia
fizycznego, a figuratywnie w prawie wszystkich jzykach sowiaskich
mona nimi nazwa cierpienie duchowe, al ismutek. Motywacj znacze-
nia mczy, zadawa cierpienie jest gnie, miady; rozdrabnia, co
wie te nazwy zwymienionymi niej gria czy zgryzota. Zkontynuanta-
mi *moka
mona porwna te woskie tormento mka, przen. mka du-
chowa; al lub te woskie, hiszpaskie iportugalskie pena kara, mka;
cierpienie; al.
Kolejna motywacja nazw smutku czy si z rnie wyraanym ru-
chem wd, co jest zgodne zjednym ze schematw kognitywnych wd
to le. Przykadem mog by dwa znaczenia internacjonalizmu wjzy-
ku polskim majcego form depresja. Ruch wd moe by rnie wy-
raany, poczynajc od skojarze zciarem, jak wwymienionym wyej
hiszpaskim pesar, koczc na rodkach gramatycznych, jak np. w wy-
padku holenderskego nedstmma by wzym nastroju zoonego zned-
w d istmma nastraja. Obraz ruchu wd jest te obecny wpotocz-
nym okreleniu by zdoowanym.
Wymienione powyej podstawy przenonych nazw alu, smutku
i przygnbienia tworz kontinuum. Powodem uycia starogreckiego
cisn, ociera, ugniata; ciska dla nowogreckiego martwi,
trapi moe by zarwno skojarzenie zblem, jak iz ograniczeniem prze-
strzeni. Motyw ruchu wd moe mie podstawy wuniwersalnych sche-
matach wyobraeniowych, ale mg powsta take na bazie skojarzenia
zdziaaniem ciaru, przyciskaniem, ograniczaniem.
Sposobem nazywania uczu jest te tworzenie derywatw od wyrazw
kojarzonych ztymi emocjami, jak zostao to przedstawione na przykadzie
nazw rozgoryczenie czy rozsierdzi si. W tym przypadku, podobnie jak
przy omwionych ju przenonych nazwach emocji, rozpoznanie ich po-
chodzenia jest stosunkowo atwe. Stosunkowo, poniewa na przeszkodzie
staje skonno do traktowania leksemw jako jednostek niepodzielnych.

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

Co si ukrywa za nazwami emocji? 445

Wiele przykadw mona znale wjzyku polskim. Czasownik martwi


si jest niewtpliwie derywatem od przymiotnika martwy. ciek rozwoju
znaczenia tego wyrazu mona odnale wznanym zterminologii kocielnej
czasowniku umartwia si. Umartwianie ciaa przez posty, samobiczowa-
nie i inne praktyki ascetyczne miao spowodowa zblienie si do mki
imierci Chrystusa symboliczne czynienie zsiebie martwego. Czasownik
truchle dzi kojarzony raczej ze strachem wstaropolskim bdcy sy-
nonimem martwi si, zwyran wwczas podstaw derywacyjn truchy
osabiony, bez si, popiera moliwo takiego rozwoju semantycznego.
Innymi przykadami s nazwy uczu bdce derywatami od czasowni-
ka razi, dawniej powszechnego synonimu do bi, dzi zarezerwowanego
raczej do okrelonych pocze, np. razi osocu, porazi oprdzie. Na-
zwa emocji oparta na przedrostkowym przerazi przeraenie pocztko-
wo moga oznacza kade silne uczucie, dopiero potem zostaa ograniczo-
na do silnego strachu. Przykady uy winnych znaczeniach emotywnych
podaje Danuta Buttler (1978: 99). Zkolei od czasownika zprefiksem od- :
odrazi, pochodzi odraza, nazwa emocji zblionej do wstrtu. Motywacj
obu wymienionych tu nazw bya sia uczucia. Na modelu analogicznym do
sowa odraza, oparta jest nazwa wstrt. Trudniej j rozszyfrowa ni po-
przedni, poniewa jedna zjej czci skadowych, przedrostek wyz-/wez-/
wz- przesta by produktywny w jzyku polskim. Jest on obecny w se-
rii wyrazw, np. wschd w opozycji do zachd czy wzniesienie. Jedn
z funkcji owego przedrostka bya funkcja ablatywna (typowa dla przed-
rostka od-). Zoony niegdy wyraz wstrt mona podzieli na prefiks
ws- irdzenne -trt (cf. te natrt). Podstawa wstrci oboczne do wstrci
(si) odepchn, usun; wyrazi sprzeciw jest powiadczona rda-
mi staropolskimi (Buttler 1978: 94). Jak wspomniano, nazwy emocji cz-
sto powstaj seryjnie: wstrt iodraza maj paralele wrnych jzykach.
aciskie repulsio, deverbativum od repellere odpycha, odrzuca, ma
znaczenie konkretne, natomiast pochodzce od niego wyrazy wjzykach
romaskich wytworzyy znaczenie przenone odraza, wstrt; niech,
np. francuskie rpulsion, woskie ripulsione2. Z kolei woskie ributtante
wstrtny byo pierwotnie imiesowem od (ri)buttare rzuca, ciska.

2
Nie zajmuj si tu charakterem zwizku wyrazw romaskich zaciskimi. Jak wwie-
lu innych wypadkach chodzi opoyczk zjzyka-matki, nie oregularny kontynuant.

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

446 Mariola Jakubowicz

Kolejna interesujca nazwa zachwyt od by zachwyconym formal-


nie nie rni si zupenie od by pochwyconym ioznacza znalezienie si
we wadzy tego, co zachwycio. Zaskoczenie jest rwnie bardzo obra-
zow, aniekoniecznie uwiadamian przez mwicych, form nazwania
uczucia. By moe do dzi czytelna jest motywacja nazw oczarowanie
irozczarowanie. Jeli tak si dzieje, jest to zapewne spowodowane opozy-
cj pary przedrostkowej, ktra uwidacznia ich budow.
Jak wida, znaczna cz czytelnych nazw emocji powstaych na bazie
czasownikw jest oparta na imiesowie przymiotnikowym biernym. Nie
jest to jednak regu. Rzeczownikiem odpowiadajcym formie werbal-
nej by skruszonym nie jest skruszenie, ale skrucha. Zgryzota jest rze-
czownikiem zsufiksem -ota pochodzcym od prefigowanego czasownika
z-gry. W jzykach poudniowosowiaskich na bazie tego czasowni-
kapowsta rzeczownik gria troska, smutek.
Na koniec pozostawiam wyrazy, ktrych zwizek zpodstaw moty-
wacyjn nie jest tak widoczny, jednak moliwy do objanienia bez wycho-
dzenia poza jzyk polski. Pochodzenie przymiotnika smutny jest zrozu-
miae, jeeli mamy wiadomo istnienia jego wariantu smtny. Wformie
smtny nietrudno dopatrze si zwizku zprzymiotnikiem mtny. Bezpo-
redni podstaw przymiotnika smtny jest prefigowany czasownik sm-
ci. Znacznie powszechniejsza dzi forma smutny jest uwaana bd to za
bohemizm (Basaj, Siatkowski 2006), bd to za pozostao prasowia-
skiej obocznoci do u (Sawski 19391947: 278). Paralel semantyczn
znajdziemy wangielskim wyrazie gloom ciemno, mrok, przen. przy-
gnbienie, depresja.
Czasownik lka si oznaczajcy strach przed czym, co moe ist-
nie realnie, ale moe te by dopiero przewidywane, pochodzi zjzyka
prasowiaskiego i kiedy znaczy zgina si, co atwo zinterpretowa
jako pochylenie si wcelu ukrycia si przed zagroeniem. Na pierwotne
znaczenie czasownika wskazuj takie polskie rzeczowniki, jak k, pak,
atake uk, cho wtym ostatnim, ze wzgldu na wokalizm u, naley si
dopatrywa raczej poyczki z jzyka czeskiego. Wszystkie wymienione
wyrazy odnosz si do przedmiotw owygitym ksztacie. Nazwy reakcji
na strach rwnie maj paralele winnych jzykach. Mona tu wymieni
greckie , ktre uHomera oznaczao ucieczk, ale ju wgrece kla-
sycznej strach.

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

Co si ukrywa za nazwami emocji? 447

W artykule skoncentrowaam si na nazwach przenonych. Moim


celem byo przekrojowe przedstawienie najbardziej charakterystycznych
motywacji nazw emocji. Szczeglnie rzucajcy si w oczy zwizek sta-
nu fizycznego zpsychicznym jest widoczny take wrozpatrywanych na-
zwach derywowanych. Przykady przedstawione wtekcie mog stanowi
podstaw planowanego korpusu motywacji semantycznych nazw emocji.
Korpus taki uatwi badaczom ocen od strony semantycznej hipotez doty-
czcych innych nazw emocji, poniewa etymologia wielu spord nich nie
jest jednoznacznie ustalona3.
W moim artykule nieprzypadkowo znalazy si wyrazy znajrniej-
szych jzykw europejskich. Chciaam za ich pomoc wykaza powszech-
no schematw tworzenia nazw emocji. Ta powszechno ma przynaj-
mniej dwa powody. Po pierwsze, przedstawione przykady pochodz
zjednego krgu kulturowego ijest to jedn zprzyczyn zgodnoci motywa-
cji wrnych jzykach. Po drugie, podoe motywacji nazw uczu jest fi-
zjologiczne, do pewnego stopnia warunkujce skojarzenia (np. skojarzenie
uczucia strachu zdreniem). Dysponujc materiaem jeszcze bogatszym,
wychodzcym poza obszar jzykw europejskich, mona by pokusi si
o bardziej wnikliwe badania i odpowiedzie na pytanie, ktre z nazw
uczu s uwarunkowane przede wszystkim fizjologicznie, a ktre kultu-
rowo. Mona przyj wstpne zaoenie, e przy emocjach pierwotnych
bdzie dominowa motywacja fizjologiczna, aprzy bardziej zoonych
kulturowa. Wymaga to jednak dalszych bada.

Literatura

Abramowiczwna Z. (red.), 19581965, Sownik grecko-polski, t. 14, Warszawa.


Basaj M., Siatkowski J., 2006, Bohemizmy wjzyku polskim. Sownik, Warszawa.
Bory W., 2001, Sownik etymologiczny jzyka polskiego, Krakw.

3
Dotyczy to na przykad polskich (i oglnosowiaskich) leksemw strach i gniew.
Oba maj rne objanienia. Jeli chodzi ogniew najwicej zwolennikw ma czenie go
zczasownikiem nieci (w tym wyrazie miaoby zanikn nagosowe g-) albo te zrzeczow-
nikiem gnj. Po szczegy odsyam do sownikw etymologicznych, (np. Bory 2001: 168;
Sawski 19521978: 304). Strach czony jest zprzymiotnikiem srogi (Bory 2001:168),
ale take zprasowiaskim *stradati cierpie i*strast cierpienie; istniej te inne pr-
by objanie.

CEEOL copyright 2017


CEEOL copyright 2017

448 Mariola Jakubowicz

Buttler D., 1978, Rozwj semantyczny wyrazw polskich, Warszawa.


Dauzat A., 1954, Dictionnaire tymologique de la langue franaise avec un supplment
lexicologique et un supplment chronologique, Paris.
Devoto G., 1968, Avviamento alla etimologia italiana. Dizionario etimologico, Firenze.
Korpanty J. (red.), 20012003, Sownik acisko-polski, t. 12, Warszawa.
Sawski F., 19521978, Sownik etymologiczny jzyka polskiego, Krakw.

CEEOL copyright 2017

You might also like