ABC szachw

WPROWADZENIE

ra od zawsze utosa-
Szachy to gra krlewska, kt
elektualnym. Ich rola
miana bya z rozwojem int
niepodwaalna.
w ksztatowaniu umysu jest

W yciu modego czowieka szachy odgrywaj rol edukacyjn ucz nie tylko kreatywnego mylenia,
lecz take polepszaj pami, ksztatuj umiejtno samodzielnego podejmowania decyzji i rozwijaj
wyobrani. Trening szachowy wspomaga rwnie determinacj, dyscyplin, cierpliwo i wytrwao.

Szachy nale do tych gier, ktre s lubiane, traktuje si je jako rozrywk, a z drugiej strony znaczco
wpywaj na rozwj czowieka. Umiejtno gry w szachy jest odbierana przez spoeczestwo jako rodzaj
pewnego prestiu i ceni si j na caym wiecie.

W wielu pastwach Europy Zachodniej szachy na stae weszy do szk jako przedmiot obowizkowy bd
fakultatywny. Take w Polsce niektre placwki owiatowe wdraaj program nauki szachw w szkoach.
Dzieje si to przy akceptacji dyrektorw oraz rodzicw, ktrzy pozytywnie oceniaj edukacj szachow
dzieci.

HISTORIA SZACHW
Szachy s gr, ktrej historia ma ju ponad tysic lat. Podobnie jak pismo arabskie, swoj kolebk ma
wIndiach. Wedug rde historycznych, pojawiy si wVI wieku na terytorium dawnej Persji (dzisiejszy
Iran), skd dalej idea krlewskiej gry przeniosa si wwiat.

Na pocztku szachy wyglday znacznie inaczej ni dzisiaj, figury rniy si od obecnych. Czsto uywano
wizerunkw zwierzt, midzy innymi soni, abierki bardziej przypominay wschodnich onierzy ni eu-
ropejskie postacie. Niektre figury poruszay si inaczej. Hetman mg wykona ruch tylko ojedno pole na
skos, goniec odwa, pionek mg zamieni si tylko wkrlow, aroszada nie bya wwczas znana.

Wraz zpodbojami Arabw, szachy dotary wVIII wieku do Hiszpanii. Wczasach redniowiecza nie byy
czsto praktykowane. Okres renesansu stanowi pocztek rozwoju szachw wEuropie. Zaczy powstawa
podrczniki do gry iposzerzyo si grono grajcych.

Od XIX wieku zaczto organizowa profesjonalne turnieje szachowe. Pojawili si te wyrniajcy si za-
wodnicy, tacy jak: Howard Staunton, Paul Morphy czy Adolf Anderssen. Pierwszym oficjalnym mistrzem
wiata zosta w1886 roku Wilhelm Steinitz.

Przez nastpne dziesiciolecia szachy zaczy coraz bardziej zyskiwa na popularnoci. Poziom gry zawod-
nikw znacznie rs. Pojawiay si nowe teorie na temat gry, tworzono wasne otwarcia debiuty, aumiejt-
no gry wszachy moga zapewni saw midzynarodow. Czsto praktykowano gr korespondencyjn
prowadzenie partii szachowej za pomoc poczty, ktr wysyano pojedyncze posunicia. Wraz zpojawie-
niem si komputera, szachy stay si gr jeszcze trudniejsz. Wsparcie technologiczne pozwala bowiem na
lepsze zrozumienie tej gry iposzukiwania najlepszych rozwiza.

3
 ABC szachw

WSTP
Szachownica skada si z: 64 pl oznaczonych literami
alfabetu od a do h
DIAGRAM 1

oraz cyframi od 1 do 8.

Najwaniejszymi paszczyznami na szachownicy s linie,

przektne oraz centrum.
DIAGRAM 2

Centrum
szachownicy
Linia A

d5 e5

d4 e4

Linia trzecia

4
ABC szachw

Przektne a1-h8 oraz a4-d1.

DIAGRAM 2A

Przektna a1-h8

Przektna a4-d1

Plansz dzielimy take na 2 strony: skrzydo krlewskie

i hetmaskie.
DIAGRAM 2B

Skrzydo hetmaskie. Skrzydo krlewskie.

5
 ABC szachw

POZYCJA WYJCIOWA W PARTII SZACHOWEJ

Wszachach kada ze stron posiada 16 bierek: krla, krlow (nazywan te damk bd hetmanem),
2 wiee, 2 skoczkw, 2 gocw oraz 8 pionw. Wszystkie bierki, oprcz pionw, nazywane s figurami.

Parti szachow zaczynaj biae, po czym posunicia wykonuje si na zmian. Nie mona opuci posu-
nicia ani wykona ich kilka z rzdu. Wksice tej opisano wszystkie moliwe posunicia ipodstawowe
zasady gry krlewskiej, jak s szachy.

krl krlowa wiea skoczek goniec pion

DIAGRAM 3

6
ABC szachw

KRL
Krl jest najwaniejsz figur na szachownicy. Nie mo-
na go zbi, jednake istnieje moliwo zmuszenia go do
ucieczki zaszachowania.

Wdawnych czasach monarchowie nie uczestniczyli wwojnach.

Dowodzili armi zwasnego paacu, powolnie poruszali si
po nim wpiknych szatach. Siadali te na swoim ozdobionym
zotem tronie iwydawali rozkazy wszystkim poddanym. mier
wadcy czsto oznaczaa przegran wwojnie. Dlatego te wsza-
chach krlowie poruszaj si tylko ojedno dowolne pole, nie
mog siebie wzajemnie atakowa, azamatowanie krla ozna-
cza koniec partii.
DIAGRAM 4

7
 ABC szachw

KRLOWA
Krlowa jest najsilniejsz figur wszachach. Jej ruch moe
obj najwiksz liczb pl. Nazwa tej figury sugeruje, e
obok krla dowodzi ona armi szachow.

Inn nazw krlowej jest hetman wdawnych czasach dosko-

nay dowdca wojskowy, bdcy na rozkazach swojego wadcy.
Posiada najwiksze moliwoci na placu boju. Tak wic hetman
na szachownicy moe ruszy si odowoln liczb pl wlinii
prostej (zarwno pionowej,jak ipoziomej) oraz skonej.
DIAGRAM 5

8
ABC szachw

WIEA
Wiee wdawnych wojskach byy wanym elementem obrony.
Najczciej znajdoway si wnaronikach zamkw, astojcy
na nich onierze strzelali do wrogw zduego zasigu. Wsza-
chach wiee mog porusza si izbija bierki wlinii prostej
wdowolnym kierunku.
DIAGRAM 6

9
 ABC szachw

SKOCZEK
W szachach wykonujemy ruch skoczkiem, przesuwajc
go wnastpujcy sposb: tworzymy literk L, poruszajc
figuro dwa pola pionowo i jedno poziomo, bd odwrotnie.
Warto te zauway, e skoczek, wykonujc posunicia, za-
wsze przechodzi na zmian zbiaego pola na czarne i z czar-
nego pola na biae.

Wojska konne kawaleria byy wdawnych armiach pod-

stawow jednostk bojow. Wredniowiecznych bitwach ka-
waleria siaa ogromny zamt wszykach wrogich armii. Konni
rycerze, stanowicy dawn wersj czogw bojowych, potrafili
zniezwyk prdkoci zaatakowa oddzia przeciwnika, jed-
nake nie mogli zbyt szybko si wycofa ze wzgldu na sabe
moliwoci manewrowe. Dlatego te skoczki wpartii szachowej
poruszaj si wolno, lecz zmoliwoci wyboru duej liczby pl.
DIAGRAM 7

10