1.

Pojcie ustroju politycznego i gospodarczego RP

Ustrj pastwa oznacza caoksztat organizacji pastwa i metod dziaania wadzy pastwowej. U jego podstaw le
zaoenia sformuowane w normach prawnych. Konstytucyjne regulacje ustroju gospodarczego i politycznego
ograniczaj si do prawnego okrelenia podstawowych jego instytucji oraz zasad ich organizacji i funkcjonowania
jak i wartoci, ktrymi powinny si kierowa.
Ustrj polityczny RP, czyli prawnoinstytucjonalny wyraz struktury i funkcjonowania wadzy publicznej wyraony zosta w
zasadach konsultacyjnych pierwszego rozdziau oraz w kompetencjach i organizacji organw sprawujcych wadz.
Naczeln zasad okrelajc ustrj polityczny jest art. 2 Konstytucji - Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pastwem
prawnym, urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwoci spoecznej. Z zasady DPP zgodnie z orzecznictwem TK wynikaj
kolejne kryteria ustrojowe. Ponadto mona wymieni kolejne zasady ustrojowe wyraone w Konstytucji:

Zasada suwerennoci narodu

Zasada republikaskiej formy pastwa
Zasada demokratycznego pastwa prawa
Zasada reprezentacji politycznej
Zasada podziau wadzy (trjpodziau)
Zasada pluralizmu politycznego
Zasada samorzdnoci terytorialnej
Zasada niezawisoci sdziowskiej
Zasada wolnoci praw czowieka i obywatela
Ustrj gospodarczy a w zasadzie spoeczno-gospodarczy wyraony jest w w art. 20 KRP: Spoeczna gospodarka rynkowa
oparta na wolnoci dziaalnoci gospodarczej, wasnoci prywatnej oraz solidarnoci, dialogu i wsppracy partnerw
spoecznych stanowi podstaw ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej

Zatem konstytucja gwarantuje wolno dziaalnoci gospodarczej, ktra pozwala na swobodny wybr jej rodzaju i wolno
wykonywania a jeeli chodzi o jej ograniczenie moe by ono tylko i wycznie ustawowo. Ponadto zagwarantowana zostaje
wasno prywatna i prawo do dziedziczenia. Art. 21: oraz w art. 64. Jako prawo podmiotowe.

Ponadto kryterium dziaania pastwa w zakresie gospodarki powinno by pojcie dobra ogu czyli realizowanie interesw
generalnych a nie jednostkowych. Wan kwesti jest solidarno oraz wsppraca partnerw, poniewa podnosi ona dialog,
jako metod podejmowania decyzji. Umoliwia rwnie pod mitom realnie wpywa na ksztatowanie gospodarki rynkowej.

3.Normatywny czy nominalny charakter postanowie z Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997r. (w naszych zagadnieniach
jest pytanie o semantyczny charakter)

Konstytucja normatywna to taka, ktra wywodzi si z wadzy ustrojodawczej narodu (suwerena) i okrela zasady organizacji
pastwa, czyli przede wszystkim podzia i rwnowaga wadz oraz ich kompetencje. Ponadto gwarantuje podstawowe prawa
jednostki. Konstytucja normatywna stoi na najwyszym szczeblu w hierarchii prawa pozytywnego.

Konstytucja nominalna charakteryzuje si brakiem moliwoci realnego wypeniania jej nakazw, mimo istnienia woli ku
temu. Taka sytuacja spowodowana jest brakiem odpowiednich warunkw spoecznych, kulturowych, gospodarczych. Jest to
konstytucja oderwana od rzeczywistoci.

Majc na uwadze powysze definicje Konstytucja RP, jako hierarchicznie najwyszy akr prawny w Polsce ma charakter
konstytucji normatywnej. Ustanawia ona najwaniejsze zasady ustrojowe oraz relacje midzy poszczeglnymi rodzajami
wadz. Ponadto przedstawia katalog praw i wolnoci czowieka. Wynika to zarwno z jej artykuw oraz postanowie
preambuy. Jasno rwnie zosta okrelony suweren, jako nard. To z jego woli pochodzi obecna ustawa zasadnicza.

4. Miejsce prawa konstytucyjnego w systemie prawa i jego specyfika

Prawo konstytucyjne to caoksztat norm prawnych dotyczcych ustroju pastwowego, tj. tych, ktrych przedmiotem
regulacji s podstawowe instytucje oraz zasady ustroju politycznego i spoeczno gospodarczego pastwa, czyli normy
okrelajce pozycj pastwa w stosunkach wewntrznych i zewntrznych, podmiot wadzy w pastwie i formy jej
sprawowania przez suwerena, status jednostki w pastwie i przysugujce jej prawa oraz wolnoci, a take naoone na ni
obowizki, zasady organizacji i funkcjonowania organw pastwowych oraz relacje midzy nimi, a take zasady tworzenia
prawa.

Prawo konstytucyjne bdce gazi prawa wewntrznego odznacza si cechami, ktrymi pozbawione s inne dziay tego
prawa. Nie ogranicza si ono wycznie do sfery stosunkw spoecznych, ale determinuje tre norm wchodzcych w zakres
pozostaych dziedzin prawa. W konsekwencji wyznacza kierunek rozwoju caego system prawnego w danym kraju. Normy
konstytucji, stanowicej w pastwach posiadajcych ustaw zasadnicz jdro prawa konstytucyjnego, s istotne , poniewa
wyznaczaj fundament rnych gazi prawa.

Specyfika prawa konstytucyjnego stwarza trudno z jednoznacznym zakwalifikowaniem wybranej normy do tej gazi
prawa. Jest ono powizane w rnym stopniu ze wszystkimi dziedzinami prawa, a jego normy rozproszone s w rozmaitych
aktach prawnych. Co wicej rozproszenie temu towarzyszy wewntrzne zrnicowanie rangi aktw, w ktrych si znajduj.

System jako cao jednoczy wszystkie elementy, midzy ktrymi zachodz okrelone, wzajemnie oddziaujce relacje.
Normy prawne s wic czciami skadowymi systemu prawa (zbioru norm prawnych obowizujcych na danym terytorium
i w okrelonym czasie)Mona dokona rnorodnego podziau tyche norm, jednak najbardziej popularny i uznany zosta
wypracowany ju II i I w. p.n.e przez rzymskich prawnikw. Najprawdopodobniej pierwszego rozrnienia, dokona
UlpianDomitius. W Digestach Justyniana zachowao si ono w nastpujcej formie: [...] publicumiusestquod ad statum rei
Romanaespectat, privatumquod ad singulorumutylitatem: suntenimquaedam publice utiliaquaedamprivatim.

Podzia na prawo publiczne i prywatne znalaz w XIX w. przychylno w teorii pastwa liberalnego. Wedug klasycznej
klasyfikacji wyrniamy: prawo publiczne i prawo prywatne.

Prawo publiczne zawiera normy dotyczce stosunkw prawnych pomidzy jednostk i pastwem ( podmiotami
reprezentujcymi pastwo). Dzieli si ono na prawo midzynarodowe (okrelajce stosunki prawne midzy pastwami) i
prawo wewntrzne (okrelakce stosunki prawne w danym pastwie.Tre aktw prawnych formuuje najczciej stosunki
nadrzdnoci i podporzdkowania: zakazy, nakazy (ustawy, wyroki sdowe). Prawo prywatne zawiera normy regulujce
stosunki prawne midzy osobami fizycznymi a prawnymi oraz pomidzy tymi ostatnimi. Wystpuje tu rwnorzdno
pozycji prawnej stron, akt prawny jest najczstsz form umowy.

Prawo konstytucyjne zawierajce normy dotyczce stosunkw prawnych midzy pastwem a jednostk oraz miedzy rnymi
podmiotami reprezentujcymi pastwo naley zakwalifikowa do prawa publicznego.

Kolejn powszechnie przyjt klasyfikacj jest podzia na: prawo materialne i prawo formalne. Prawo materialne obejmuje
normy regulujce stosunki prawne i porzdkujce system prawny. Prawo formalne obejmuje za normy suce zastosowaniu
prawa materialnego (normy proceduralne, dotyczce zagadnie organizacji i funkcjonowania organw pastwowych)

Przyporzdkowanie prawa konstytucyjnego do jednej z tych grup sprawie wiele trudnoci. Jednak przewaga norm
materialnych agituje przewanie do zaliczenia go do prawa materialnego.

7. Uchwalenie a zmiana konsty RP z 2.04.1997r.

Konstytucja zajmuje nadrzdn pozycj w systemie rde prawa. W konsekwencji implikuje to szczeglny tryb uchwalenia
ustawy zasadniczej, rnicy si od pozostaych aktw normatywnych.

Polska Konstytucja z 1997r. bya rozpoczciem nowego okresu transformacji ustrojowej w pastwie i ostatecznie miaa
eliminowa wikszo negatywnych zjawisk w polskim systemie prawnym.

Proces transformacji ustrojowej w Polsce rozpocz si w 1989r. podczas Obrad Okrgego Stou. Polega on na
przechodzeniu od ustroju realnego socjalizmu do ustroju demokratycznego pastwa prawnego. Przyjto koncepcj
przeprowadzenia stopniowych i przemylanych reform systemu prawnego, niewykraczajcego poza Konstytucj i
ustawy.Wyrnia si cztery fazy procesu transformacji ustrojowej: prowizorium konstytucyjne, okres przejciowy, okres
stanowicy przygotowanie do uchwalenia nowej konstytucji i ostateczne uchwalenie konstytucji

Prowizorium konstytucyjne stanowia reforma dotychczasowego ustroju socjalistycznego bez naruszenia dotychczasowych
zasad ( suwerennoci klasowo okrelonego podmiotu, przewodniej roli partii komunistycznej, planowego rozwoju
gospodarki, decydujcego znaczenia pastwa w gospodarowaniu). Utrzymano nazw pastwa Polska Rzeczpospolita
Ludowa.
Nowela konstytucyjna z 7.04.1989 r. wprowadzia: czciowo wolne wybory parlamentarne (35% mandatw poselskich
i 100% mandatw senackich), restytucj urzdu prezydenta RP (wiksze kompetencje gowy pastwa), restytucj senatu (
senat jako druga izba parlamentu), utworzya Krajow Rad Sdownictwa.
Postanowienia noweli i innych rozwijajcych j ustaw tworzyy szereg zabezpiecze przed odejciem od panujcego jeszcze
ustroju. Pozostae 65% mandatw w Sejmie pozwalao partii PZPR i jej sojusznikom mie realny wpyw na polityk.

Okres przejciowy zapocztkowaa likwidujca realny socjalizm nowela konstytucyjna z 29.12.1989 r. Dokonano rewizji
naczelnych zasad ustrojowych. Nowela restytuowaa zasad suwerennoci narodu rozumianego jako og obywateli. Nowy
art. 1 stanowi, e Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pastwem prawnym urzeczywistniajcym zasady
sprawiedliwoci spoecznej ( obecnie jest to art.2 obowizujcej Konstytucji z 1997 r.). Wprowadzono rwno wszystkich
partii, znoszc tym samym przewodni rol PZPR. Nowela poruszya rwnie kwesti gospodarki, ustanawiajc zasad
rwnoci i swobody dziaalnoci gospodarczej. Wrcono do dawnej nazwy pastwa Rzeczpospolita Polska i herbu z
okresu II RP.
W wyniku nowelizacji Konstytucji z 8.03.1990 r. miaa miejsce restytucja samorzdu terytorialnego. W tej fazie dokonano
kilka niebotycznych zmian m.in.: wprowadzono zasad powszechnych i bezporednich wyborw prezydenckich utworzono
KRRiT.

Uchwalona 23.04.1992 r. ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia nowej Konstytucji RP rozpocza okres
stanowicy przygotowanie do uchwalenia nowej konstytucji.
Uznaa przepisy dotychczas obowizujcej i wielokrotnie nowelizowanej Konstytucji z 1952 r. za tymczasowe.
Do czasu uchwalenia nowej ustawy zasadniczej parlament postanowi dokadniej okreli ramy ustrojowe funkcjonowania
wadzy ustawodawczej i wykonawczej oraz samorzdu terytorialnego. Przedstawi to w ustawie konstytucyjnej z 17.10.1992
r. o wzajemnych stosunkach midzy wadz ustawodawcza i wykonawcza Rzeczpospolitej Polskie oraz o samorzdzie
terytorialnym ( tzw. Maej Konstytucji).Pozostawiano 2/3 postanowieKonstytucji z 1952 r., mimo e ona sama stracia moc
(art. 77). Relacje miedzy legislatywa, a egzekutywa podporzdkowano zasadzie podziau wadz, tym samym zerwano z
zasada jednolitoci wadzy pastwowej, a Sejm utraci swoja dawna pozycje najwyszego organu wadzy pastwowej na
rzecz Rady Ministrw. Maa Konstytucja umocnia pozycj posa i senatora, wprowadzia instytucj kontrasygnaty premiera
lub waciwego ministra prezydenckich aktw prawnych.

Prace nad nowa ustawa zasadnicza rozpoczto od okrelenia schematu prac nad ni. Suya temu wspomniana wczeniej
ustawa konstytucyjna z 23.04.1992 r. Nowa Konstytucja miaa by uchwalona przez obie izby parlamentu poczone w
Zgromadzenie Narodowe. Ostatecznie to nard zdecyduje o jej odrzuceniu lub przyjciu w referendum konstytucyjnym.
Inicjatyw ustawodawcz w zakresie projektu ustawy przyznano: Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego,
grupie 56 czlonkow ZN, Prezydentowi RP, w wyniku pniejszej nowelizacji (z 1994 r.) rozszerzona j na co najmniej grup
500.000 obywateli posiadajcych czynne prawo wyborcze do sejmu. Omawiana ustawa wprowadzia zasad dwch czyta
projektu nowej konstytucji. W drugim czytaniu ZN uchwalio konstytucje wikszoci 2/3 w quorum co najmniej polowy
oglnej liczby czonkw. Nastpnie Prezydent mia 60 dni na zgoszenie ewentualnych poprawek, po czym nastpowao
trzecie czytanie i zarzdzenie referendum w cigu 14 dni.

25 maja 1997 odbyo si referendum, w ktrym spoeczestwo wikszoci 52,71% gosw opowiedziao si za przyjciem
Konstytucji. Frekwencja w referendum wyniosa 42,86%

17 padziernika 1997 roku Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wesza w ycie po 3 miesicach od daty jej ogoszenia (art.
243 nowej konstytucji). Jednoczenie straciy moc ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992r., ustawa konstytucyjna z
dnia 17 padziernika 1992 r. (art. 242 nowej konstytucji).
Uchwalenie nowej Konstytucji trwao a 5 lat Zoyo si na to nastpujce przyczyny: brak wizji ustroju, ktry
satysfakcjonowaby najwaniejsze siy polityczne, due rozdrobnienie polityczne Sejmu I kadencji z 1991 r., rozwizanie
parlamentu przez prezydenta w 1993 r. ( przerwanie prac nad konstytucja),kontrowersje polityczne opniay prace nad nowa
ustawa i utrudniy osignicie konsensusu, brak odpowiedniego stopnia wiadomoci prawnej spoeczestwa.

Zmiana Konstytucji to uchylenie lub nadanie odmiennej treci wszystkim lub niektrym postanowieniom Konstytucji, a
take wydanie nowych norm konstytucyjnych w przewidzianym dla zmiany Konstytucji trybie. Wystpuj nastpujce
zmiany:

Konstytucja z dnia 2.04.1997 r. nie zawiera adnych postanowie niezmienialnych, ale w aspekcie proceduralnym
ustanawia szczeglny tryb dokonywania w niej zmian, jest konstytucj sztywn. Nie rozrnia zmiany cakowitej od
czciowej. Rozdzia XII (art.235) Konstytucji RP jest powicony procedurze przeprowadzenia zmiany w ustawie
zasadniczej.

Projekt ustawy o zmianie konstytucji moe przedoy Senat, Prezydent RP, co najmniej 1/5 ustawowego skadu sejmu, s
to wymagania wysze ni stawiane w zwyklej inicjatywie ustawodawczej.
Ustawy o zmianie konstytucji musi zosta uchwalona przez Sejm ( wikszoci co najmniej 2/3 gosw w obecnoci co
najmniej polowy ustawowej liczby posw) i nie pniej nic w cigu 60 dni przez Senat (bezwzgldn wikszoci gosw w
obecnoci co najmniej polowy ustawowej liczby senatorw) .Konieczna jest jednomylno obu izb, a niedochowanie
terminu 60 dni powoduje wygaszenie procedury.
Poselskiprojekt ustawy o zmianie konstytucji uwaa si za wycofany jeli do czasu zakoczenia drugiego czytania projekt
popiera mniej ni 92 zadeklarowanych wczeniej posw.
Do rozpatrzenia Projektu ustawy o zmianie konstytucji Sejm moe powoa Komisj Nadzwyczajn.
Pierwsze czytanie Projektu ustawy o zmianie konstytucji moe odby si nie wczeniej ni trzydziestego dnia od dnia
przedoenia Sejmowi projektu tej ustawy
Drugie czytanie Projektu ustawy o zmianie konstytucji moe odby si nie wczeniej ni czternastego dnia od dorczenia
posom sprawozdania Komisji, ktra rozpatruje Projekt ustawy o zmianie konstytucji
Jeli w drugim czytaniu nastpi zgoszenie poprawki lub wniosku Projekt ustawy o zmianie konstytucji ponownie kieruje
si do Komisji, ktra rozpatrywaa ten projekt.Jeeli Projekt ustawy o zmianie konstytucji dotyczy rozdziaw I,II,XII
uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniajcej konstytucje moe odby si nie wczeniej ni 60 dnia po pierwszym czytaniu
projektu tej ustawy.
Jeeli Projekt ustawy o zmianie konstytucji dotyczy wyej wymienionych rozdziaow, podmioty okrelone w art.235 ust.1
mog zada w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia referendum zatwierdzajcego. Z
wnioskiem w tej sprawie zwracaj si do Marszaka Sejmu, ktry zarzdza referendum w cigu 60 dni od zoenia wniosku.
Zmiana zostaa przyjta jeeli opowie si za ni wikszo gosujcych.
Marszaek Sejmu przekazuje uchwalonustaw do podpisu Prezydentowi RP, ktry ma obowizek jej podpisania w cigu 21
dni. Prezydentowi nie przysuguje prawo veta.
Po podpisaniu ustawy o zmianie Konstytucji gowa pastwa zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw RP.
Konstytucja nie moe by zmieniona w czasie trwania stanu nadzwyczajnego (art.228 ust.6).

8. Przesanki uchwalenia nowej konstytucji

Podstawowym czynnikiem, ktry doprowadzi do uchwalenia nowej konstytucji w 1997 roku niewtpliwie byy wydarzenia
polityczne, ktre miay miejsce w Polsce od drugiej poowy lat 50. XX wieku, a do rozpoczcia transformacji ustrojowej w
roku 1989. Podwalin tej transformacji staa si nowela kwietniowa z dnia 7 kwietnia 1989 r., jednake jej rozwizania nie
byy odzwierciedleniem zaoonego celu, czyli wprowadzenia nowego, demokratycznego systemu rzdw. 1 Kolejnym
deniem do uzyskania tego celu byo uchwalenie noweli konstytucyjnej z 29.12.1989r., ktra doprowadzia do rewizji zasad
naczelnych obowizujcej Konstytucji PRL. Nowela ta wprowadzaa m.in. zasad suwerennoci narodu, zasad swobody i
rwnoci dziaalnoci gospodarczej. W roku 1990 w wyniku nowelizacji Konstytucji z dnia 8 marca doszo rwnie do
restytuowania samorzdu terytorialnego w jego klasycznej postaci, z rozdzieleniem administracji rzdowej i sfery samorzdu
terytorialnego. 2

Nastpnym krokiem byo wydanie szeregu ustaw w latach 1990 - 1991, dotyczcych: samorzdu terytorialnego,
organw terenowych administracji rzdowej, prawa do zgromadze, prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych, partii
politycznych, wyboru Prezydenta RP, ordynacji wyborczej do Sejmu, gospodarowaniu nieruchomociami rolnymi Skarbu
Pastwa. Po dokonaniu tych podstawowych zmian, nastpi okres bdcy przygotowaniem do uchwalenia zupenie nowej
Konstytucji, ktry zosta zapocztkowany przez uchwalenie 23.04.1992 r. ustawy konstytucyjnej o trybie przygotowania i
uchwalenia nowej Konstytucji RP. Przewidywaa ona rwnie, e nowa Konstytucja zostanie uchwalona przez wybrany
demokratycznie nowy parlament (Zgromadzenie Narodowe), a nastpnie zostanie poddana pod referendum konstytucyjne,
aby nard mg zdecydowa o jej przyjciu. Natomiast 17.10.1992 w ustawie konstytucyjnej, zwanej potocznie Ma
Konstytucj doszo do sprecyzowania przyszego funkcjonowania wadzy,ustawodawczej, wykonawczej oraz samorzdu
terytorialnego. Z mocy tej ustawy zgodnie z art. 77: Traci moc Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 22.07.1952 roku.
Jednake, wikszo postanowie tej ustawy zasadniczej miaa przesta obowizywa w chwili, w ktrej zostanie zniesiona
Maa Konstytucja. Ustawa ta wprowadzaa rwnie zasad podziau wadz, osabienie pozycji ustrojowej sejmu, umocnienie
pozycji posa i senatora na podstawie mandatu wolnego oraz wzmacniaa pozycj Rady Ministrw. Nie mona pomin roli
parlamentu, ktry przez cay okres I kadencji w latach 1993-1997, wnis 5 projektw ustaw z ramienia: Komisji
Konstytucyjnej Senatu I kadencji, PSL i Unii Pracy, SLD, Unii Wolnoci, Konfederacji Polski Niepodlegej. Do ZN
wpyny jeszcze 2 projekty: Prezydenta RP Lecha Wasy oraz NZSS Solidarno. We wrzeniu 1994 r. wszystkie projekty
trafiy do Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, gdzie trway dalsze prace, ktre 16.01.1997 zaowocoway
przyjciem tekstu jednolitego Konstytucji RP. Jednake tekst ten wzbudza pewne kontrowersje, pierwsz z nich byo
okrelenie pozycji Prezydenta w systemie wadzy. Wikszo parlamentarna SLD-PSL, doprowadzia do ograniczenia
uprawnie Prezydenta na rzecz Sejmu, czemu sprzeciwiaa si opozycja. Drug kwesti sporn bya pozycja Kocioa oraz
wolno sumienia, co doprowadzio do debaty nad charakterem aksjologicznym Konstytucji. Ostatnim problemem byy
cierajca si koncepcja liberalna z pogldami akcentujcymi wkad pastwa w zakres praw socjalnych. Ostatecznie koalicja
parlamentarnego frontu umiarkowanego (SLD, PSL, UW, UP) pozwolia uzyska wikszo 2/3 oraz po uwzgldnieniu
przez ZN poprawek Prezydenta, uchwali 2 kwietnia 1997 roku Konstytucj Rzeczypospolitej Polskiej.

9. Odrbno postpowania z ustaw o zmianie Konstytucji RP

Zmiana Konstytucji nie moe by dokonana w drodze ustawy zwykej stosowana procedura musi by trudniejsza
do przeprowadzenia, co gwarantowa ma sztywno Konstytucji. Jest to jeden z przejaww szczeglnej formy ustawy
zasadniczej, powodw, dla ktrych Konstytucja jest najwyszym aktem prawnym w krajowym, powszechnie obowizujcym
porzdku rde prawa.
Proces postpowania z ustaw o zmianie Konstytucji RP zawarty jest w rozdziale XII art. 235. Konstytucji z dnia 2
kwietnia 1997 r. Odrbnoci pojawiaj si ju przy podmiotach, ktre posiadaj inicjatyw do przedoenia projektu ustawy
jest to co najmniej 1/5 ustawowej liczby posw, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. Wymagania s wic bardziej
restrykcyjne ni w przypadku postpowania ze zwyka ustaw; prawo do inicjatywy ustawodawczej trac cakowicie
obywatele oraz Rada Ministrw, wymagane jest te poparcie wikszej liczby posw.
Pierwsze czytanie nie moe odby si wczeniej ni 30 dnia od przedoenia Sejmowi projektu ustawy. Sejm musi
uchwali tak ustaw wikszoci 2/3 gosw, w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw, za Senat
bezwzgldn wikszoci gosw przy co najmniej poowie ustawowej liczby senatorw, w przecigu 60 dni.
Referendum konstytucyjne nie jest przewidywane jedynym wyjtkiem od tej zasady s zmiany dotyczce
rozdziaw I, II oraz XII. Moliwo zadania przeprowadzenia referendum zatwierdzajcego w terminie 45 dni od dnia
uchwalenia ustawy przez Senat maj podmioty posiadajce uprawnienie do zainicjowania takiego projektu. Marszaek Sejmu
ma wtedy obowizek niezwocznego przeprowadzenia referendum w cigu 60 dni od zoenia wniosku. Nie jest wymagana
odpowiednia frekwencja wyborcza zmiana zostaje przyjta, jeli opowiedziaa si za ni co najmniej poowa obywateli

1
2
biorcych udzia w referendum.
Nastpnie ustawa przedkadana jest Prezydentowi przez Marszaka Sejmu. Prezydent zobowizany jest podpisa
ustaw w przecigu 21 dni i zarzdzi jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Nie posiada w tym
wypadku prawa weta (jak w przypadku ustaw zwykych), jednak ma moliwo skierowania jej do Trybunau
Konstytucyjnego, gdyby pojawiy si powane wtpliwoci co do naleytego dochowania wskazanych wyej wymaga
proceduralnych3.
Art. 228 ust. 6 Konstytucji podkrela, e w czasie trwania stanu nadzwyczajnego nie mona wnosi projektw
ustaw o zmianie Konstytucji, a wszelkie postpujce projekty naley zawiesi.

10. Kwestia dopuszczalnoci rozszerzenia przedmiotowego zakresu projektu ustawy o zmianie konstytucji w trakcie
prac nad projektem.

Procedura zmiany konstytucji opisana zostaa w XII rozdziale KRP. Art.235 przyznaje wyczn inicjatyw ustawy o zmianie
konstytucji tylko okrelonym podmiotom : 1/5 ustawowej liczby posw, (jednak projekt uwaa si za wycofany jeli do
drugiego czytania projekt popiera mniej ni 92 posw), Senat, Prezydent RP.

W trakcie pracy nad projektem sejm moe powoa Komisj nadzwyczajn, ktra odzwierciedla reprezentacj klubw i k
poselskich w sejmie. Komisja moe powoa zesp ekspercki, z ktrego skadu 1/3 wybiera wnioskodawca, ktry zoy
projekt zmian.
Zmiana przedmiotowa do projektu ustawy o zmianie konstytucji moe zosta wniesiona, przez co najmniej 5 posw do
Komisji Nadzwyczajnej. Jeeli podczas drugiego czytania zostanie zoony wniosek o zmian projekt ponownie trafia do
Komisji Nadzwyczajnej. Przyjcie wniosku lub poprawki gosowane jest wikszoci kwalifikowan, co najmniej 2/3
gosw. Jeeli zmiana dotyczy rozdziaw I, II lub XII gosowanie moe odby si nie wczeniej 60 dni po pierwszym
czytaniu tej ustawy.
Obie izby musz przyj projekt w jednakowym brzmieniu, sejm wikszoci 2/3 gosw Senat natomiast wikszoci
bezwzgldn przy zachowanym quorum.

11.Dopuszczalno kontroli konstytucyjnoci ustawy o zmianie Konstytucji RP

Konstytucja przewiduje, e po zakoczeniu postpowania w sprawie zmiany postanowie Konstytucji Marszaek Sejmu
przedstawia Prezydentowi RP uchwalon ustaw do podpisu. Prezydent ma 21 dni na podpisanie tej ustawy, a nastpnie
ogasza j w Dzienniku Ustaw RP. Na tle artykuu Konstytucji, ktry przedstawia postpowanie dotyczce zwykego trybu
ustawodawczego, naley podkreli, e w trybie wczeniej wymienionym Prezydent RP nie dysponuje prawem weta . Mniej
jasna natomiast staje si kwestia dopuszczalnoci kwestionowania przez Prezydenta, w trybie kontroli prewencyjnej
konstytucyjnoci ustawy o zmianie Konstytucji. Gdyby jednak dopuci tak ewentualno, to kontrola Trybunau
Konstytucyjnego mogaby dotyczy strony kompetencyjnej i procedury, w ktrej zmiana Konstytucji dosza do skutku (tzw.
kontrola formalna, z wyczeniem kontroli materialnej, obejmujcej tre zmienionych przepisw).

W takiej sytuacji TK mgby zbada jedynie poprawno dokonanych procedur przy uchwalaniu pracowaniu nad ustaw
zmieniajc Konstytucje. Jednak z oczywistych wzgldw nie moe bada merytorycznego, przedmiotowego zakresu
zmiany, bo oczywistoci jest, e bdzie on z ni niezgodny. Istniej inne rozwizania majce na celu zapobieganie zbyt
pochopnym lub zbyt radykalnym zmianom. Wyraaj si one w szczeglnej procedurze. Ponadto, jeeli zmiany dotycz
rozdziaw I, II lub XII, czyli zasad ustrojowych, gwarancji praw i wolnoci czowieka lub samej procedury zmiany
konstytucji to postpowanie z projektem ustawy zmieniajcej t materi jest dodatkowo utrudnione.

12.Gwarancje ustrojowe stabilnoci Konstytucji RP a kwestia norm relatywnie niederogowanych.

W Konstytucji RP wystpuj dwa rodzaje norm: normy proceduralne oraz normy materialne. Normy proceduralne reguluj
kwesti formy dziaania podmiotw wystpujcych w Konstytucji. Normy materialne z kolei mwi o celach dziaa
podmiotw wadzy, mwi o ustroju pastwa, wyznaczaj granic dziaalnoci pastwa, a take ustalaj stosunki pomidzy
pastwem, a jednostk. Ponadto w Konstytucji wyrniamy normy ze wzgldu na mono oraz czstotliwo ich zmian.
Chodzi tu o podzia na normy derogowalne i niederogowalne. W wikszoci pastw konstytucyjnych, a zwaszcza w
pastwach demokratycznych wystpuj normy derogowalne. To znaczy, e legalnie mona zmieni kad z norm
konstytucyjnych. Idc w mylenie dalece abstrakcyjne, mona powiedzie, e w Polsce moliwe jest przejcie nawet do
systemu totalitarnego. Pamita tu naley oczywicie o normach prawa midzynarodowego czy unijnego, ktrych Polska
zobowizaa si przestrzega. Biorc jednak pod uwag same przepisy zawarte w Konstytucji (normy derogowalne) taka
zmiana ustroju byaby moliwa. Z tym wanie wie si sowo ,,relatywnie'', wskazuje to na fakt, e teoretycznie kada

3
norma jest moliwa do zastpienia now, o odmiennej treci, lub cakowicie usunita. Normami relatywnie
niederogowalnymi trzeba tutaj nazwa przepisy rozdziau I, II i XII. Rozdzia I i II Konstytucji zawiera przepisy dotyczce
ustroju pastwa i pozycji jednostki w pastwie. Kada znaczca zmiana, chociaby jednego z artykuw rozdziau I
wpywaaby na zmian caego ustroju pastwowego, z kolei zmiana postulatw dot. praw, wolnoci i obowizkw jednostki
mogaby by podstaw do przyzwolenia na nieludzkie traktowanie, np. wemy tu pod uwag artyku dot. stosowania tortur
wobec czowieka. Przyzwolenie na to byoby swego rodzaju powtrk z wydarze II wojny wiatowej. Rozdzia XII
Konstytucji nazywa si relatywnie niederogowalnym, poniewa s w nim zawarte przepisy dot. trybu uchwalania i zmiany
Konstytucji RP. Gdyby, bowiem pewna partia polityczna X dosza do wadzy w sposb legalny i nieoczekiwanie chciaa
zmieni ustrj pastwa musiaaby zmieni artykuy w rozdziaach I i II. A e te artykuy s ,,trudniejsze do zmiany'' ze
wzgldu na rozdzia XII Konstytucji, to co wystarczyoby zrobi? Zmieni artyku XII. Z tego wanie powodu rozdzia XII
rwnie naley do zbioru norm relatywnie niederogowalnych, czyli takich, ktre maj charakter bezwzgldnie obowizujcy,
a ich zmiana jest prawie niemoliwa do osignicia. Wyjtki, w ktrych zmiana Konstytucji jest wskazana to wane
wydarzenia w dziejach pastwa, bd gwatowny postp cywilizacyjny- sytuacje kiedy obowizywanie dotychczasowych
norm grozi stagnacj, jest hamulcem dla procesw spoecznych. Nawizujc do tej kwestii trzeba nadmieni, e ju twrcy
pierwszych Konstytucji ustalali daty, kiedy naleaoby sprawdzi przydatno norm Konstytucyjnych, tzn. sprawdzi czy
odpowiada ona zmieniajcej si rzeczywistoci. Np. Konstytucja 3 Maja gosia, e naley sprawdza jej przydatno, co 25
lat.
Ciko okreli jednoznacznie, od czego zaley czstotliwo zmian w Konstytucji, prof. Banaszak formuuje w swoim
podrczniku pewne oglne czynniki, ktre jego zdaniem wpywaj na ten proces zmian, s to np.:
- czynnik taki jak zakres regulacji Konstytucji, im jest on wszy tym trwalsza Konstytucja,
- ponadto stopie oglnoci sformuowa Konstytucji, im jest on wikszy tym trwalsza Konstytucja,
- na czstotliwo procesu zmian norm konstytucyjnych wpywa take aktywno sdu konstytucyjnego lub Najwyszego,
im jest on aktywniejszy tym rzadsze zmiany,
- mona wspomnie rwnie o stopniu, w jakim Konstytucja przystaje do rzeczywistoci, im stopie jest niszy tym trwalsza
Konstytucja,
- ponadto czynnik, ktry ju wczeniej zarysowaam to czstotliwo kryzysw ekonomicznych, politycznych i spoecznych
w danym pastwie,
- warto te wspomnie o okreleniu przez Konstytucj sposobu implementacji aktw prawa unijnego i midzynarodowego,
wspczesna koncepcja implementacji aktw prawa unijnego polega w istocie na powtarzaniu aktw prawa unijnego, jako
aktw prawa wewntrznego; powinna zosta wpisana do Konstytucji regulacja inaczej ujmujca to zagadnienie.

Na zakoczenie moich rozwaa dot. stabilnoci Konstytucji RP i norm relatywnie niederogowanych chciaabym nadmieni,
e istniej w doktrynie prawniczej pogldy (nie brak oczywicie tutaj rozmaitych kontrowersji), ktre mwi, e w istocie
zmian ustroju pastwa mog wprowadza take zmiany w innych rozdziaach Konstytucji, nie tylko w rozdziaach I i II.
Wemy tutaj np. rozdzia III Konstytucji, art., 90. Co by byo gdybymy organom midzynarodowym przekazali
kompetencje we wszystkich sprawach? Moim zdaniem zmiana tego przepisu znaczco wpywa na ustrj demokratycznego
pastwa, jednak nie bd rozwijaa tego wtku, bo nie jest przedmiotem rozwaa
zgodnych z tematem.

13.Funkcje konstytucji pastwie czonkowskim UE

Funkcja konstytucji - zesp skutkw spoecznych, jakie stale, w danej spoecznoci, w odniesieniu do okrelonej sfery
rzeczywistoci, wywoywane s istnieniem konstytucji; inaczej mwic, chodzi tu o rol odgrywan przez konstytucj w
rzeczywistoci spoeczno-politycznej pastwa;

Funkcje konstytucji:
1. funkcja prawna - polega ona na moliwoci penienia przez konstytucj aktu prawnego w zakresie stosunkw
politycznych, spoecznych i gospodarczych, ktre s przez ni regulowane; ksztatuje ona w ten sposb otaczajc j
rzeczywisto i zapobiega chaosowi prawnemu, stajc si lex fundamentalis caego systemu prawnego, a wic take i
rnych podsystemw normatywnych funkcjonujcych w pastwie,
2. funkcja stabilizacyjna (petryfikujca) - wynika z zasady stabilnoci samej konstytucji i polega na tym, e zawiera ona
podstawowe zasady caego systemu prawa wyznaczajce normy i kierunek dziaalnoci prawotwrczej oraz determinuje
sposb jego tworzenia,
3. funkcja programowa (dynamiczna) - konstytucja musi by zorientowana na przyszo i wyznacza cele dziaalnoci
organw pastwowych i cele caego spoeczestwa- normy konstytucyjne s otwarte na nowe zjawiska spoeczne (ich
oglno) i su przystosowaniu instytucji i rozwiza konstytucyjnych do zmieniajcej si rzeczywistoci,
4. funkcja integracyjna - stymuluje integracj obywateli z pastwem; suy to zwikszeniu ich zainteresowania yciem
publicznym i udziaem w ksztatowaniu woli pastwa; konstytucja ma by wyrazem szerokiego konsensusu spoecznego
pomidzy rnymi grupami spoecznymi,
5. funkcja organizatorska - okrelenie zasad organizacji i funkcjonowania pastwa oraz jego struktury wewntrznej,
6. funkcja wychowawcza - upowszechnia jedne wartoci, zasady i idee, a rwnoczenie stymuluje przyjmowanie innych;
wpywa na wiadomo spoeczestwa, ksztatuje podane postawy jednostek.

Ponadto Konstytucja RP peni rwnie funkcj gwarancyjn, sformuowan przez orzecznictwo TK. Trybuna daje jej wyraz
przy wyrokach z zakresu postanowie traktatw z Maastricht i Lizbony. Wskazuje, e Konstytucja RP jest gwarantem
suwerennoci pastwa, nie ma moliwoci wyzbycia si jej, granice wolnoci i praw, ktre przedstawia s nieprzekraczalne i
nie mona ich przenie na organy legislacji UE. Konstytucja w art. 90 ust.1 wyranie wskazuj, e ,,Rzeczpospolita Polska
moe na podstawie umowy midzynarodowej przekaza organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu
kompetencje organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach.''

Konstytucja RP ustosunkowuje si do prawa midzynarodowego (w tym prawa UE) take w art. 9 i 91. W art. 9 stwierdza, e
RP przestrzega wicego j prawa midzynarodowego. Z kolei w art. 91 ustala hierarchi aktw krajowych w kolizji z
aktami prawa midzynarodowego. Miejsce umowy midzynarodowej ratyfikowanej za uprzedni zgod wyraon w ustawie
jest poniej Konstytucji, a powyej ustawy (nie jak np. w Irlandii czy Holandii gdzie wystpuje prymat prawa
midzynarodowego). Prawo midzynarodowe w myl tego artykuu stanowi cz krajowego porzdku prawnego i stosuje
si je bezporednio.

Wszystkie funkcje Konstytucji s ze sob poczone i wzajemnie si przenikaj. Nie mona uwaa jednej z funkcji za
nadrzdn i tworzy ich hierarchii.

14. Cechy szczeglne konstytucji

Konstytucja jest ustaw, poniewa uchwalona jest przez parlament jako najwyszego ustawodawc. Odnosz si do niej
oglne cechy ustawy, jest aktem normatywnym powszechnie obowizujcym. Konstytucji przysuguj jednak cechy, ktre
odrniaj j od zwykych ustaw i pozwalaj na okrelenie jej jako ustawy zasadniczej pastwa, nale do nich: szczeglna
tre, szczeglna forma oraz szczeglna moc prawna konstytucji.

Szczeglna tre konstytucji opiera si na zakresie regulowanych przez ni materii i na metodach regulowania tych materii.
Jak napisa Leszek Garlicki: Zakres materii regulowanych konstytucj ma charakter uniwersalny w tym sensie, e
wspczesna konstytucja reguluje caoksztat kwestii ustrojowych pastwa. Wynika z tego, e stworzenie treci ustawy
zasadniczej oparte jest na trzech podstawowych zagadnieniach: okrelenia oglnych zasad ustroju pastwa, okrelenia ustroju
naczelnych organw pastwa, zakresu ich kompetencji i wzajemnych relacji oraz okrelenia podstawowych praw,
obowizkw i wolnoci jednostki.

Nie powinna istnie kwestia, ktra nie byaby uregulowana w konstytucji. Owa triada tematyczna ( aparat centralny, sytuacja
jednostki, zasady ustroju) wystpuj bodaje we wszystkich wspczesnych konstytucjach. Styl, forma i poziom ich
uregulowania w poszczeglnych pastwach jest odmienny.

Istniej konstytucje lakoniczne (Stanw Zjednoczonych, Francji), a take takie, ktre bardziej obszernie reguluj i
uszczegawiaj swj zakres normowania wykazuj tendencje do rozwlekoci

Biorc pod uwag aspekt historyczny naley zauway, e konstytucje powstaway w wanym momencie dla danego
pastwa, suyy realizacji panujcych idei. Uwaano, e wadza pastwowa aby bya uznana musi by oparta na konstytucji.

Francuska Deklaracja Praw Czowieka i Obywatela z 1789 r. suya realizacji idei liberalno demokratycznych, art. 16
trafnie sformuowa wczesne postulaty: Spoeczestwo, w ktrym nie ma gwarancji poszanowania praw ani ustanowienia
podziau wadz nie ma Konstytucji.. Ustawy zasadnicze koca XVIII w. i XIX w. ograniczay si do wskazania suwerena,
sposobu sprawowania wadzy przez niego oraz formuoway zasady podziau wadz. Ustrj spoeczno- gospodarczy by
normalizowany zdawkowo. Dopiero konstytucje z koca XIX w. zaczy go uwzgldnia w swojej treci i przeciwdziaa
naduywaniu wolnoci dziaalnoci gospodarczej. Po I Wojnie wiatowej wiele pastw w swoich ustawach zasadniczych
regulowao prawo pastwa do interwencji w sytuacjach kryzysowych, rozszerzano katalog praw jednostki, ale i obowizki
obywateli. Konstytucje pastw demokratycznych, powstae w latach 70. I 80. XX w. znacznie poszerzyy zakres
podstawowych zasad ustroju politycznego, spoeczno gospodarczego, a take prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne.

Pastwa totalitarne w zwizku z realizowan koncepcj pastwa rniy si treci swoich konstytucji, w ktrych umieszczali
panujce w pastwie zaoenia i ideologie.

Szczeglna forma i systematyka konstytucji polega m.in. na jej szczeglnej nazwie, tylko ten akt okrelany jest mianem
konstytucja. Systematyka konstytucji jest wewntrznym sposobem uporzdkowania jej treci. Wyrnia si: systematyk
oglna (rozdziay, dziay, tytuy) i systematyk szczegow(poszczeglne przepisy, podzia przepisw na mniejsze
jednostki strukturalne)

Konstytucje powstaj w innym trybie ni zwyke ustawy. Proces ten jest czsto regulowany odrbnymi przepisami
konstytucyjnymi. Najczciej ustawa zasadnicza jest przygotowywana przez parlament, oktrojowanie jej wydaje si ju
przej do historii. Projekty konstytucji czsto s opracowywane przez specjalnie do tego celu wybrane ciao polityczne np.:
nadzwyczajna komisja konstytucyjna zoona z parlamentarzystw, gremium politykw i ekspertw powoanych spoza
parlamentu.

Ostateczne uchwalenie konstytucji jest moliwe po uzyskaniu wymaganej wikszoci i quorum np.: RFN (2/3 w obu izbach),
Francja 3/5 w Kongresie. Istnieje ewentualno po przyjciu konstytucji przez parlament przeprowadzenia referendum w celu
jej ostatecznego zatwierdzenia.

Tryb zmiany ustawy zasadniczej rwnie wyrnia si szczegln procedur. Musi nastpi uchwalenie ustawy o zmianie
konstytucji (ustawy konstytucyjnej). Odrbno proceduralna wspczenie odnosi si do: ustanowieniu kilku procedur
zmiany konstytucji (konkurencyjnych lub wykluczajcych si). Mog mie charakter rozczny, typowe jest odrnienie
zmiany konstytucji od jej cakowitej rewizji. Istnieje opcja przeprowadzenia referendum, ustanowieniu zakazu zmiany
konstytucji we wskazanych okresach (stan wojenny, wyjtkowy, klski ywioowej) oraz ustanowieniu szczeglnych
wymogw wikszoci i quorum, a nawet udziau innych podmiotw. W niektrych krajach wymagane jest wsplne dziaanie
parlamentu centralnego z parlamentami lokalnymi.

Nie ulega wtpliwo, e konstytucja jako fundament ustroju pastwa i obowizujcego w nim prawa i powinna by stabilna.
Dlatego ewentualne jej zmiany zwizane s zwykle z wyjtkowymi zdarzeniami w dziejach kraju. Bogusaw Banaszak
wyprowadza kilka tez odnonie zmian ustawy zasadniczej, wg profesora czstotliwo jej zmian zaley od: zakresu jej
regulacji, roli sdu konstytucyjnego (lub najwyszego), stopnia, w jakim przystaje ona do rzeczywistoci, od czstotliwoci
kryzysw politycznych, spoecznych, ekonomicznych w danym pastwie, sposoby okrelenia przez ni procesu
implementacji prawa wsplnotowego oraz reakcji na niektre szczegowe regulacje prawa unijnego i midzynarodowego.

Szczeglna, najwysza moc prawna konstytucji oznacza przyznanie jej najwyszego miejsca w systemie rde prawa
stanowionego. Istnieje zakaz wydawania aktw prawnych, ktre byyby sprzeczne z ustaw zasadnicz (istnieje sprzeczno
o charakterze: materialnym, proceduralnym, kompetencyjnym). adna norma prawna niszej rangi nie moe by niezgodna z
normami konstytucyjnymi. Obowizuje nakaz wydawania aktw prawnych rozwijajcych zaoenia konstytucji, poniewa jej
normy maj charakter oglnym, podstawowy i obliguj do ich uzupeniania. Przysiga skadana na wierno konstytucji
przez piastunw najwaniejszych stanowisk w pastwie rwnie uwypukla jej rang

16. Normy konstytucji

Konstytucja jest aktem normatywnym, ustaw, zatem skada si z przepisw, ktre s budulcem norm prawnych.
Typowym zjawiskiem jest brak penego pokrycia treci przepisu z treci normy. W zwizku z czym naley okreli rodzaj
przepisw, z ktrych mona te normy wyprowadza. Bogusaw Banaszak przypomina spr w tej kwestii, ktry ostatecznie
rozstrzygnito stwierdzajc, e w sytuacji, gdy przepis konstytucyjny nie stanowi normy w caoci, mona konstruowa t
norm, lecz jedynie z postanowie samej konstytucji, ewentualnie z innych ustaw, lecz tylko konstytucyjnych 4. Normy
konstytucyjne z reguy cechuj si wysokim stopniem oglnoci i abstrakcyjnoci, wobec czego konieczne jest ich rozwijanie
i konkretyzowanie w ustawach zwykych, ale z przepisw tych ustaw norm konstruowa nie wolno. Przykadami przepisw
precyzyjnych, z ktrych mona wyprowadzi normy konstytucyjne do samoistnego stosowania s art. 128, 130, 191, ktre
odnosz si do organizacji aparatu pastwowego. Prof. Banaszak dzieli normy konstytucyjne
na materialne, proceduralne i szczeglnie wyodrbnione organizacyjne. Pierwsze z nich okrelaj ramy i program
dziaalnoci pastwa, zasady ustroju, relacje pastwo jednostka, wskazuj na cele i tre dziaania podmiotw z konstytucji.
Nie wypeniaj znamion regulacji materialnoprawnej, gdy s oglne i abstrakcyjne. Ich konkretyzacji dokonuje albo
ustawodawca albo upowanione organy stosujce prawo, np. w drodze precedensw. Normy materialne wi si z
proceduralnymi poprzez ustalenie procedur wypeniania treci. Zgodnie z klasyfikacj B. Banaszaka nale do nich
zasady polityczne, normy programowe, preambua, normy kompetencyjne oraz podstawowe prawa, wolnoci i obowizki
jednostki. Zasady polityczne to normy ustalajce zasady ustroju politycznego pastwa. Szczeglnie wane s te, ktre
odwouj si do aksjologicznych zaoe systemu i nakazuj tworzy prawo zgodne z nimi. Normy programowe s
adresowane do wadz publicznych, wyznaczaj im cele do osignicia i oglne kierunki dziaania w rnych sferach ycia.
Przykadem jest art. 65 ust. 5 Konstytucji RP z 1997 roku, ktry stanowi, e: Wadze publiczne prowadz polityk
zmierzajc do penego, produktywnego zatrudnienia ()5, art. 68 ust.3, ust.4 (ochrona zdrowia obywateli). S one
podobne do norm dotyczcych podstawowych praw jednostki, jednak nie gwarantuj adnych praw podmiotowych.
Preambua to wstp do konstytucji, nieartykuowany, pisany uroczystym jzykiem, zawierajcy odniesienia do tradycji,
historii, wartoci uniwersalnych, bdcy wskazwk w procesie wykadni konstytucji i stosowania prawa. Pomimo pewnych
istotnych wtpliwoci, co do moliwoci wyprowadzania z niej norm, nadaje jej si charakter normatywny. Normy
kompetencyjne mona okreli jako materialnoprawne. Przyznaj uprawnienia podmiotom i okrelaj ich tre. Oprcz tego
maj kompleksowo ukada stosunki pomidzy organami oraz precyzyjnie rozgranicza poszczeglne kompetencje, aby
unikn naoe, luk czy te domniemania kompetencji. Podstawowe prawa, wolnoci i obowizki jednostki natomiast
stanowi o materialnym statusie jednostki w pastwie, jako jedyne nie odnosz si wadzy publicznej. Maj bezporednie
oddziaywanie, nie wymagaj rozwini w ustawach zwykych, tote wanym jest stworzenie zbioru precyzyjnego i
kompleksowego.Normy proceduralne reguluj sposb, form postpowania podmiotw wymienionych w konstytucji i

4
5
wskazuj elementy konieczne, aby uzna to postpowanie za wywoujce okrelone skutki prawne.6 One rwnie wymagaj
rozwini w ustawach zwykych, regulaminach, bowiem wskazuj tylko podstawowe zasady. Ze wzgldu na postpujc
proceduralizacj prawa konstytucyjnego wzrasta ich znaczenie. Dziel si na normy proceduralne sensu stricto, kreacyjne,
rewizyjne. Pierwsze z nich okrelaj procedury wykonywania czynnoci, tryb pracy wskazanych podmiotw. Najczciej
wymagaj konkretyzacji, ale bez nich niemoliwym byoby funkcjonowanie struktur pastwowych. Normy kreacyjne
dotycz sposobu kreacji i rozwizywania organw konstytucyjnych oraz udzielania dymisji osobom stojcym na ich czele.
Jest to o tyle wane, e bez zapisu o dymisji urzdnika traktuje si jako nieusuwalnego w trakcie kadencji, natomiast
odwoania nie mona uzna jako antagonizmu powoania i zastosowa analogii. Normy rewizyjne stanowi o zmianie
konstytucji. Prof. Banaszak okrela je mianem lex specialis wobec norm dotyczcych postpowania ustawodawczego.
Normy organizacyjne natomiast ustanawiaj organy pastwowe i ich struktur, s jednoznaczne w swojej dyspozycji. Bardzo
czsto jednak mamy do czynienia ze cisym powizaniem wszystkich rodzajw tych norm.
W kwestii hierarchii norm konstytucyjnych formalnie obowizuje zasada rwnorzdnoci, tzn. wszystkie maj jednakow
moc prawn, jednak w aspekcie funkcjonalnym zasady polityczne (naczelne) maj charakter nadrzdny, jeli idzie o proces
wykadni i stosowania prawa.

17. Charakter preambuy do konstytucji

Wiele ustaw zasadniczych rozpoczyna si od uroczystego wstpu, zwanego preambu. We wstpie tym zawarte s tradycje
historyczne pastwa, doniose wydarzenia zwizane z wprowadzeniem konstytucji oraz odwoania do podstawowych
wartoci, wyraanych przez obywateli. Wedug profesora Leszka Garlickiego Wstp wyraa w ten sposb konstytucyjn
tosamo pastwa, []. Oznacza to, e preambua stanowi wskazwk w procesie interpretacji norm konstytucyjnych.

Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku rozpoczyna si uroczystym, dugim wstpem. Zawiera ona motywy wydania
konstytucji, cele, do ktrych ma dy. Preambua Konstytucji RP wskazuje suwerena ( my, Nard Polski- wszyscy
obywatele Rzeczypospolitej), nawizuje do tradycji historycznej (Pierwszej i Drugiej Rzeczpospolitej) i odwoanie do wiary
w Boga (Invocatio Dei), nawizuje do odzyskania suwerennoci w 1989 roku- wydarzenia, bez ktrego nie byoby moliwe
uchwalenie Konstytucji. Wymienione s w niej kluczowe wartoci, na ktrych opiera si pastwo: rwno wobec prawa,
trosko o dobro wsplne- Polsk, wolno, sprawiedliwo, poszanowanie praw czowieka i obywatela, wspdziaanie wadz,
dialog spoeczny. Nawizano do dorobku szkoy natury (przyrodzona godno czowieka). Wskazuje si na prymat
Konstytucji w systemie prawa pastwowego. Wyliczenie tych wartoci ma istotny wpyw na wykadni wszystkich
postanowie. Chodzi tu o wykadni systemow (interpretacja norm musi by zgodna z innymi normami systemu, naley
uwzgldni pooenie interpretowanej normy) i wykadni funkcjonaln (powoanie si na cele wydania aktu i wartoci
akceptowane przez czonkw spoeczestwa).
W preambule zawarta jest zasada pomocniczoci (subsydiarnoci), ktra polega na tym, i pastwo interweniuje w
dziaania jednostek niszego szczebla (na przykad samorzdu terytorialnego) tylko wtedy, gdy te jednostki nie s w stanie
wykonywa powierzonych im zada. Co ciekawe, nigdzie pniej w treci Konstytucji ta zasada nie jest wyraona expressis
verbis.

Problemem jest charakter preambuy- jest on normatywny czy tylko pomocniczy w procesie wykadni
postanowie Konstytucji. Preambua nie jest zbudowana z paragrafw i punktw, zawiera wiele klauzul generalnych. Zdanie
Trybunau Konstytucyjnego w tej kwestii ulegao ewolucji. Wedug wyroku z dnia 11 maja 2005 roku (K 18/04): Z tekstu
preambuy do Konstytucji nie mona wyprowadzi norm prawnych w znaczeniu cisym. Niemniej dostarcza ona opartych
na autentycznej wypowiedzi ustrojodawcy wskazwek co do zgodnych z jego intencjami kierunkw interpretacji przepisw
czci normatywnej Konstytucji(). W kolejnym wyroku z dnia 11 maja 2007 roku (K 2/07) Trybuna stwierdzi, e:
Sama w sobie preambua nie rodzi skutkw prawnych dla adresatw ustawy. (...) oraz Preambua przede wszystkim
okrela cel ustawy i determinuje jej charakter, co wpywa na ocen, czy ustawa odpowiada standardom konstytucyjnoci.
().
Reasumujc, orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego co do charakteru preambuy nie jest jednolite. W wyroku w
sprawie K 18/04 Trybuna nie zaprzeczy wprost, i preambua ma charakter normatywny, to w wyroku w sprawie K 2/07
stwierdzi, i ma taki charakter. Ustalono jedynie, i preambua ogrywa rol w procesie wykadni prawa i wskazuje na
wartoci, z ktrych wyrastaj jej postanowienia.

18. Pojcie i specyfika konstytucyjnych zasad naczelnych

Mianem konstytucyjnych zasad naczelnych, powtarzajc za prof. Leszkiem Garlickim, nazywa si przepisy konstytucji
okrelajce podstawowe rozstrzygnicia ustrojowe, ktre w swym caoksztacie wyraaj tosamo ustrojow danego
systemu konstytucyjnego7 S one normatywne, bowiem naley ich przestrzega oraz mona traktowa je jako podstaw
norm prawnych, ale w akcie ustawy zasadniczej s opisane bardzo lakonicznie, dlatego ustalenie ich waciwego znaczenia
ley w gestii organw stosujcych prawo. Prof. Garlicki wskazuje trzy gwne funkcje zasad naczelnych. Po pierwsze s one
podwalin do stwierdzenia aksjologii konstytucji, czyli wskazania systemu wartoci, na ktrym si ona opiera, bowiem nie

6
7
ma konstytucji neutralnych. Dziki aksjologii s to akty wewntrznie spjne, w dodatku odwoujce si do innych systemw
normatywnych, bo stamtd czerpi znaczenie i skutki zasad. Przykadami takich systemw s prawo natury, oglne zasady
midzynarodowe. Te odniesienia zasad do pozapozytywnych norm pozwalaj na uelastycznienie konstytucji. W ten sposb
atwiej jest adaptowa postanowienia ustawy zasadniczej do zmieniajcej si rzeczywistoci, bowiem tak jak zmienia si
pojmowanie wartoci, tak zmienia si interpretacja norm, co doskonale wida na przykadzie konstytucji amerykaskiej.
Ponadto zasady naczelne wskazuj gwne kierunki interpretacji i stosowania bardziej szczegowych norm konstytucyjnych.
W tym momencie na pierwszy plan wysuwa si hierarchia norm w konstytucji, gdy zasady maj szczegln pozycj, ktr
reszta regulacji musi respektowa. Potwierdzeniem formalnym tego zjawiska s tzw. postanowienia niezmienialne w
konstytucjach RFN, Francji, Woch czy na polskim gruncie utrudniony tryb zmiany niektrych zasad (art. 235 ust. 5-6).
Jednake czsto pojawia si problem z rozrnieniem norm i zasad konstytucyjnych. Leszek Garlicki to zadanie przypisuje
doktrynie i orzecznictwu, bo zgodnie z polsk tradycj ustrojow wszystkie zapisy konstytucji maj charakter normatywny.

19. Zasada demokratycznego pastwa prawa

Zasad pastwa prawnego mona rozumie dwojako:
-w sensie formalnym zasada utosamiana jest z zasad legalnoci i podziau wadzy, czyli organy pastwowe maj dziaa w
granicach i na podstawie prawa. W takim pojmowaniu pastwa prawa patrzy si na nie gwnie przez pryzmat zasad
organizacyjnych i proceduralnych[2]
-w sensie materialnym zwizana jest mocno z wartociami i aksjologi, tj. dziaalno pastwa i organw pastwowych
opiera si na: sprawiedliwoci, wolnoci, rwnoci wszystkich obywateli, demokratyzmie. wczesna doktryna wskazuje, i
nie wolno przyjmowa tylko jednego rozumienia pastwa prawnego, bowiem nie pojmiemy w ten sposb istoty tego
pastwa. Rozwijajc elementy materialne wida podobiestwo wartoci z tymi tkwicymi w ustroju demokratycznego. W
ten sposb poczono pastwo prawne z demokracj, co zaowocowao nowym pojciem demokratycznego pastwa
prawnego. W rozumieniu takiego pastwa stoi idea mwica, e nie istnieje pastwo prawne, ktre nie jest demokratyczne.

Z koncepcji demokratycznego pastwa prawnego doktryna prawa konstytucyjnego wyrnia kilka zasad
charakteryzujcych t form pastwa:
1) zasada suwerennoci narodu, ktra to jest podstaw demokratycznej legitymizacji wadzy pastwowej oraz
demokratycznego systemu tworzenia prawa
2) zasada wolnoci i rwnoci wobec prawa tworzca obraz stosunkw midzy pastwem i jednostk
3) zasada konstytucjonalizmu oznaczajca uznanie konstytucji za najwyszy akt prawny w hierarchii aktw prawnych, oraz
uznanie jej za podstaw adu prawnego.
4) zasada podziau wadzy okrelajca wzajemne relacj i rwnowag wadz pastwowych
5)zasada legalizmu zakadajca dziaanie organw pastwowych w granicach i na podstawie prawa
6) prawo do sdu
7) dziaanie pastwa w granicach potrzeby
8) istnienie samorzdw lokalnych

Oprcz nauki prawa, due znaczenie maj zasady ktre powstay w drodze orzecznictwa Trybunau
Konstytucyjnego. Zadaniem TK bowiem nie jest tworzenie konstrukcji doktrynalnych, ale wanie praktyczne okrelanie
rozumienia demokratycznego pastwa prawnego w konkretnych warunkach panujcych w Polsce.[3] Dziki temu moemy
wyrni m.in. takie zasady jak:
1) zasad ochrony ycia ludzkiego w kadej fazie rozwoju, ktra powstaa przez stwierdzenie, i tylko ludzie mog by
podmiotami praw i obowizkw stanowionych w demokratycznym pastwie prawnym bowiem takie pastwo realizuje si
jako wsplnota ludzi.
2) zasada retroakcji
3) zasada nakazu okrelonoci przepisw, z ktrej wyprowadza si nakaz stanowienia norm jasnych i przejrzystych, przede
wszystkim zrozumiaych dla adresatw, ktre nie wprowadza chaosu i zamieszania przy stosowaniu prawa. Normy prawa nie
powinny budzi wtpliwoci interpretacyjnych, bowiem daleko idca niejasno, ktrej nie mona usun np. reguami
kolizyjnymi moe by przesank do zarzutu, i dany przepis jest niezgodny z Konstytucj.
4) zasada hierarchicznoci aktw prawnych
5) zasada domniemania niewinnoci
6) zasada proporcjonalnoci, czyli organy pastwowe maj zrealizowa swj cel, dla dobra spoeczestwa jak najmniejszym
jego kosztem.

Wszystkie te zasady, zarwno wynikajce z nauki prawa jak i wykadni TK, wchodz w skad demokratycznego
pastwa prawa, tworzc worek bez dna, ktry jest jedn wielk klauzul generaln.

20. Zasada legalizmu

Zasada praworzdnoci oznacza, e organy administracji dziaaj na podstawie przepisw prawa - Art. 7.
Praworzdno oznacza przestrzeganie prawa w sferze jego stanowienia i stosowania. Postulat przestrzegania prawa jest
kierowany wyczanie do organw wadzy publicznej. Dziaanie na podstawie prawa oznacza zasadne, zgodne z prawem,
stosowanie prawa (cztery elementy). Organ stosujc prawo musi zgodnie z prawem procesowym i materialnym ustali swoj
zdolno prawn i waciwo danego rodzaju spraw. Organ dziaajcy na podstawie przepisw prawa ma obowizek w
kadym momencie postpowania wykazywa to dziaanie na podstawie i w granicach prawa, np.: decyzja administracyjna,
jej uzasadnienie. Jedn z zasad procesowych jest wanie zasada praworzdnoci.
Rdzeniem pastwa prawnego jest zasada praworzdnoci. Aby pastwo mgo zosta uznane za praworzdne, wystarczy , e
przestrzegaj w nim organy wadzy pastwowej i lokalnej. Z istot pastwa prawnego wie si take zasada pewnoci
prawa (ktrej elementami s : jawno, stabilno i jasno prawa) i zasada ochrony praw susznie nabytych (uzyskane raz
prawo nie moe by odebrane lub w niekorzystny sposb zmodyfikowane ).
Zasada praworzdnoci ma dwa etapy dziaania.
Pierwszy obejmuje ustalenie przez organ administracji publicznej zdolnoci prawnej do prowadzenia postpowania w danej
sprawie oraz zastosowanie przepisw prawa materialnego i procesowego przy rozpoznaniu i rozstrzygniciu sprawy.
Drugi etap to proces stosowania prawa.:
1. Ustalenie jaka norma obowizuje w znaczeniu dostatecznie okrelonym dla potrzeb rozstrzygnicia.
2. Uznanie za udowodniony fakt na podstawie okrelonych materiaw oparciu o przyjt teori dowodu oraz ujcie tego
faktu w jzyku stosowanej normy.
3. Wice ustalenie konsekwencji prawnych faktu uznanego za udowodniony na podstawie normy prawnej.
Dziaanie na podstawie prawa oznacza dziaanie na podstawie obowizujcej normy prawnej, a prawidowe ustalenie normy
prawnej powoduje ustalenie prawidowych nastpstw.

21. Zasad prawidowej legislacji w orzecznictwie TK

Zasad poprawnej legislacji TK wywodzi z art. 2 konstytucji RP (d. p.p.). W szerokim rozumieniu zasada ta obejmuje
"wszelkie wskazania jak poprawnie dokonywa rozstrzygni legislacyjnych", natomiast w wskim "tylko takie spord
wskaza, ktrych naruszenie powoduje, e akt obarczony jest wad istotn i w konsekwencji jest niekonstytucyjny".

Zasad pochodn I stopnia, z jakiej wywodzi si poszczeglne zasady prawidowej legislacji jest zasada ochrony zaufania do
pastwa i stanowionego przez nie prawa (zasada lojalnoci pastwa wobec obywateli), ktra dotyczy nie tylko trybu i formy
stanowienia prawa, ale caego procesu jego stosowania, rwnie wykadni. Konstytucyjny nakaz skierowany do
ustawodawcy precyzyjnego okrelenia w ustawie granic koniecznej interwencji pastwa w sfer prywatnoci obywateli. Jest
nierozerwalnie zwizana z zas. bezp. prawnego i pewnoci prawa. Konsekwencj jest obowizek promulgacji przed wejciem
w ycie.

Mona z niej, w wietle orzecznictwa TK, mona wyprowadzi zasady pochodne II stopnia takie jak:

bezpieczestwa prawnego i pewnoci prawa - bezp. prawne jednostki jest zwizane z pewnoci prawa ->
przewidywalno dziaa organw, prognozowanie wasnych dziaa (P 3/00); pewno prawa oznacza nie tyle
stabilno prawa, co moliwo przewidywania dziaalnoci organw (K 9/92)
okrelonoci przepisw prawa - dot. wszystkich regulacji ksztatujcych pozycj prawn jednostki, przepisy musz
by jasne (komunikatywno, brak wtpliwoci co do treci obowizkw), poprawne (prawidowa konstrukcja) i
precyzyjne (konkretno regulacji, by tre bya oczywista i pozwalaa na egzekwowanie); nakaz precyzyjnego
wyznaczenia dopuszczalnego zakresu interwencji, ustawodawca nie moe przez niejasne formuowanie przepisw
pozostawi organom nadmiernej swobody; zasada powinna by szczeglnie przestrzegana w przypadku przepisw
ograniczajcych p. i w. czowieka i obywatela
poszanowania interesw w toku - dot. sytuacji, gdy przepisy wyznaczaj horyzont czasowy realizacji danego
przedsiwzicia, normy maj obowizywa, jeli adresat podj pewne dziaania; nie naley utosamia z
gwarancj niezmiennoci przepisw prawa (K 45/01)
ochrony praw nabytych - takie stanowienie i stosowanie prawa, by obywatel mg ukada swoje sprawy w
zaufaniu, e nie naraa si na skutki prawne, ktrych nie mg przewidzie w chwili podejmowania czynnoci (K
34/98); nie ma char. absolutnego i nie wyklucza stanowienia regulacji ograniczajcych lub znoszcych prawa
podmiotowe, ale tylko gdy kolizja wartoci u podstaw tej zasady z innymi wartociami konstytucyjnymi, gdy to
konieczne dla realizacji tamtych wartoci (K 45/01)
zakazu retroakcji - podstawa porzdku prawnego, dyrektywa postpowania dla organw prawodawczych - zakaz
stanowienia norm prawnych, ktre nakazywayby stosowa nowoustanowione normy do zdarze sprzed ich
wejcia w ycie (U 1/86), wyjtki z bardzo wanych powodw, niedopuszczalne, gdy podmioty nie mogy
przewidzie tego rodzaju decyzji,, a nadzwyczajne okolicznoci nie uzasadniaj, oraz gdy wpywa w sposb
niekorzystny na prawa podmiotowe; bezwzgldna w karnym (art. 42 ust.1) i podatkowym
stosownego odpowiedniego vacatio legis - szerszy zasig ni zas. ochr. pr. nabytych - take regulacje, ktre nie
ograniczaj ani nie znosz praw podmiotowych (K 18/99), okres powinien uwzgldnia tre i charakter regulacji
(P 1/95), naley odnosi do moliwoci zapoznania si z nowym prawem i moliwoci adaptacyjnych adresata, a
nie do ochrony przed pogorszeniem jego sytuacji
przestrzegania techniki prawodawczej - przepisy pr. powsz. ob. powinny odpowiada powszechnie uznawanym
reguom postpowania legislacyjnego "Zasady techniki prawodawczej" jako akt prawny wicy dla rzdowego
prawodawcy, nie wie jednak bezporednio ustawodawcy; zgodnie z utrwalon lini orzecznicz TK on rwnie
 powinien si stosowa
nakazu umieszczania przepisw przejciowych
proporcjonalnoci ogranicze wolnoci i praw jednostki

22. Zasada zwierzchnictwa narodu

Zasada ta jest, jak wskazuje Leszek Garlicki jedn z siedmiu najbardziej podstawowych zasad ustrojowych zawartych w
Konstytucji RP z 1997 roku. Umieszczono j w art. 4 ust. 1 teje Konstytucji, mianowicie: Wadza zwierzchnia w
Rzeczypospolitej Polskiej naley do Narodu8. Tym samym jasne jest, e najwysz wadz w pastwie sprawuje nard,
ktry peni rol suwerena. W zwizku z tym uywa si wymiennie sformuowania zasada zwierzchnictwa narodu i zasada
suwerennoci narodu. O ile sam zapis nie budzi wtpliwoci, o tyle pojawia si problem z klarown definicj pojcia
nard. Idc za tokiem rozumowania prof. Garlickiego naley je odnosi do wsplnoty wszystkich obywateli
Rzeczypospolitej9. Oznacza to, e w skad tej zbiorowoci wchodz take osoby o innej ni polska narodowoci,
legitymujce si obywatelstwem naszego kraju. Pojawiaj si pytania o podzia na obywateli posiadajcych i nie
posiadajcych praw wyborczych, o Polakw mieszkajcych za granic, jednak dla tych rozwaa nie s one istotne.
Analizujc bowiem kwesti definicji narodu przez pryzmat sprawowania wadzy jedynym i rozstrzygajcym kryterium jest
posiadanie praw wyborczych. Formy wykonywania wadzy przez
suwerena okrela ust.2 wspomnianego artykuu Konstytucji: Nard sprawuje wadz przez swych przedstawicieli lub
bezporednio10, co jest odwoaniem do klasycznego podziau demokracji na bezporedni i poredni. Pierwsza z nich ma
swoje korzenie w czasach staroytnej Grecji. Polega na sprawowaniu wadzy przez og wyborcw, ktrzy podejmuj
decyzje bez porednictwa organw pastwowych. Jej formami s zgromadzenie oglne obywateli, referendum, inicjatywa
ludowa oraz weto ludowe. Konstytucja RP z 1997 roku najwicej uwagi powica instytucji referendum, czyli gosowaniu
ogu uprawnionych obywateli w celu podjcia decyzji w jakiej sprawie. Okrela jego cztery rodzaje: oglnokrajowe (w
przypadkach szczeglnych; art.125); wyraajce zgod na ratyfikacj umowy midzynarodowej, ktra przekazuje organizacji
lub organowi midzynarodowemu cz kompetencji organw wadzy pastwowej (art. 90 ust.3); zatwierdzajce zmiany
Konstytucji w zakresie postanowie z rozdziau I, II i XII (art.235 ust.6); lokalne (art. 170). Ustawa zasadnicza mwi
rwnie o inicjatywie ludowej (art. 118 ust.2), natomiast nie ma w niej wzmianki o prawie do weta ludowego. Ze wzgldu na
fakt, i obecnie wykonywanie wadzy za pomoc opisanych wyej instytucji wie si z ogromnymi trudnociami
organizacyjnymi i jest praktycznie niemoliwe, gwn form rzdzenia jest demokracja porednia. Polega na sprawowaniu
wadzy przez organ przedstawicielski, ktry reprezentuje interesy suwerena i podejmuje decyzje w jego imieniu. Nie inaczej
jest w Polsce co, jak zauwaa prof. Garlicki, zosta podkrelone w Konstytucji. Wspominany bowiem art. 4 ust. 2 jako
pierwsze wymienia sprawowanie wadzy przez swych przedstawicieli, tym samym wskazujc t form jako podstawow.
Organem posiadajcym te uprawnienia jest parlament, ale do penej realizacji swojej funkcji potrzebuje konkretnych
warunkw. Leszek Garlicki wymienia po pierwsze wyonienie w drodze demokratycznej procedury wyborczej
(powszechno, rwno, tajno, bezporednio, regularno), po drugie funkcjonowanie w systemie opartym o zasad
pluralizmu politycznego, po trzecie posiadanie odpowiednio silnej pozycjii kompetencji 11. Wszystkie one maj na celu
zapobiega deniom autorytarnym, prbom nacisku, zewntrznemu uzalenieniu itp. Na gruncie polskiej Konstytucji
organem przedstawicielskim jest w rwnym stopniu Sejm i Senat, gdy wybory do obu izb parlamentu s powszechne.
Ponadto art. 104 i art. 108 okrelaj posw i senatorw mianem przedstawicieli narodu, co jasno wyraa ich rol, jak
rwnie jest podstaw do uniezalenienia si od woli wyborcw z ich okrgw.

23. Suwerenno narodowa a suwerenno pastwowa

Suwerenno to wadza pierwotna, trwaa, niezalena w stosunkach wewntrznych
i zewntrznych oraz prawnie nieograniczona12. Na przestrzeni wiekw uksztatoway
si rne koncepcje zwizane z wadz suwerena wskazujce na podmiot, do ktrego powinna nalee wadza w pastwie.
Wspczenie w ramach tego zagadnienia w doktrynie przyjmuje si kompatybilne wobec siebie zasady, tj. zasad
suwerennoci narodu oraz zasad suwerennoci pastwa.

8
9
10
11
12
 W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku zasad suwerennoci narodu wyraa art. 4. ust. 1 :
Wadza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej naley
do Narodu. Naley zwrci uwag na fakt, e owa zasada nawizuje do koncepcji suwerennoci jaka uksztatowaa si w
doktrynie europejskiej na przeomie XVIII i XIX wieku.. Wskazanie na nard, jako suwerena tj. najwyszy podmiot
wadzy w pastwie pocztkowo miao jednak przede wszystkim znaczenie negatywne. Chciano podkreli,
i suwerenem nie moe by monarcha, obawiano si bowiem powrotu do monarchii absolutnej. Rwnie wspczenie
mona dostrzec w zasadzie suwerennoci narodu aspekt negatywny. Okrelenie narodu jako podmiotu suwerennoci odrzuca
koncepcje, zgodnie
z ktr podmiotem wadzy moe by jaka klasa lub grupa spoeczna. Dla przykadu
w Konstytucji z 1952 roku istnia zapis goszcy, i () wadza w PRL naley do ludu pracujcego miast i wsi. Nie moe
by tym samym grup spoecznych czy kategorii obywateli, ktre mogyby zosta wyeliminowane z zakresu pojcia nard-
suweren. Jeli
za chodzi o aspekt pozytywny omawianej zasady naley przede wszystkim zaznaczy,
i ma on charakter filozoficzno-spoeczny, nie za etniczny. Wobec tego niedopuszczalne jest utosamianie narodu z osobami
narodowoci polskiej, pozostawiajc poza zakresem pojcia narodu obywateli Rzeczypospolitej. Nie mniej jednak naley w
tym momencie zastrzec,
e nie zakazuje to dostrzegania istniejcych mniejszoci narodowych i gwarantowanego
im konstytucyjnie prawa do zachowania tosamoci narodowej 13. Najbardziej adekwatne wydaje si odniesienie pojcia
nard do wsplnoty wszystkich obywateli Rzeczypospolitej, o czym moe wiadczy fragment Preambuy do Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej : () my, Nard Polski wszyscy obywatele Rzeczypospolitej (). Warto rwnie zauway,
e z punktu widzenia procesu wykonywania wadzy kryterium decydujcym jest posiadanie praw wyborczych. Co istotne,
biece wykonywanie praw wyborczych musi wiza si z obowizkiem zachowania tosamoci Rzeczpospolitej,
obejmujcej zarwno aktualny krg obywateli jak i wspln tradycj, histori i kultur bdc rdem tosamoci narodu.14
Nard, czyli jak zostao wspomniane wczeniej og obywateli posiadajcych prawa wyborcze, sprawuje wadz w
dwojaki sposb bezporednio, albo poprzez swoich reprezentantw15. Funkcjonuj wiec dwie formy demokracji
demokracja bezporednia (oglne zgromadzenie wyborcw [obecnie tylko na szczeblu lokalnym], referendum, inicjatywa
ludowa, weto ludowe) oraz demokracja porednia (decyzje podejmowane
s w imieniu suwerena przez organ przedstawicielski parlament pochodzcy z wyborw). Warto zwrci uwag na fakt,
e zewntrznym aspektem zasady suwerennoci narodu jest niezaleno Narodu od jakichkolwiek podmiotw
zagranicznych. Nie mog one wbrew woli jego wpywa na sprawowanie wadzy w Rzeczypospolitej Polskiej, ktra to jest
dla Narodu zastrzeona. 16

Zasada suwerennoci pastwa (czsto czona z zasad niepodlegoci pastwa) wprawdzie nie ma tak
uniwersalnego charakteru jak zasada suwerennoci narodu, jednake jest silnie akcentowana w konstytucjach tych pastw,
ktre po 1989 roku odzyskay niepodlego. Tak jest w przypadku Konstytucji RP, gdzie owa zasada zostaa silnie
podkrelona w kilku postanowieniach konstytucyjnych. Suwerenno w tym ujciu oznacza zdolno pastwa do
samodzielnego decydowania o wszystkich dotyczcych go sprawach i samodzielnego podejmowania wszystkich dotyczcych
go decyzji. Co istotne, suwerenno pastwa nie oznacza wyczenia go z podporzdkowania prawu midzynarodowemu i
zobowiza wynikajcych z tego prawa. Oznacza natomiast, e poddanie si takowym zobowizaniom musi by wynikiem
decyzji suwerennie podjtych przez najwysze organy pastwowe. Dlatego te wszystkie konstytucje pastw czonkowskich
Unii Europejskiej zawieraj tzw. klauzul europejsk pozwalajc
na ograniczenie suwerennoci. Istot suwerennoci pastwa jest wic zdolno pastwa
do samodzielnego decydowania o dotyczcych go sprawach. Zasada ta w pewnym stopniu znajduje potwierdzenie w
Konwencji Wiedeskiej o Prawie Traktatw z 23 maja 1969 roku: art. 34: Traktat nie tworzy obowizkw ani praw dla
pastwa trzeciego bez jego zgody. Zasadnicz rnic midzy zasad suwerennoci narodu, a suwerennoci pastwa jest
wic to, i suwerenno pastwa odnosi si do prawa midzynarodowego i sytuacji pastwa w stosunkach zewntrznych,
natomiast suwerenno narodu ma zwizek ze sposobem sprawowania wadzy wewntrz pastwa, czyli jego ustrojem
wewntrznym.17 Istot suwerennoci narodu jest wic powierzenie wadzy w pastwie obywatelom tego pastwa. Tylko
Nard moe decydowa o swoim losie. Analogicznie w przypadku suwerennoci pastwa wadza, pojmowana jako
podejmowanie decyzji samodzielnych decyzji
we wszystkich dotyczcych go sprawach, naley do pastwa. adne pastwo nie moe
w konsekwencji uzurpowa sobie praw do rozstrzygania w kwestiach dotyczcych innego pastwa.

13
14
15
16
17
25. Zasada podziau wadz i jej charakter
Zasada podziau wadz wywodzi si z dziea Karola Monteskiusza pt. O duchu praw. Filozof stwierdzi, i Kiedy w
jednej i tej samej osobie lub w jednym i tym samym ciele wadza prawodawcza zespolona jest z wykonawcz, nie ma
wolnoci, poniewa mona si lka, aby ten sam monarcha albo ten sam senat nie stanowi tyraskich praw, ktre bdzie
tyrasko wykonywa. Nie ma rwnie wolnoci, jeli wadza sdowa nie jest oddzielona od wadzy prawodawczej i
wykonawczej. Gdyby bya poczona z wadz prawodawcz, wadza nad yciem i wolnoci obywateli byaby dowoln,
sdzia bowiem byby prawodawc. Gdyby bya poczona z wadz wykonawcz, sdzia mgby mie si ciemiyciela.
Zasada ta miaa na celu ograniczenie omnipotencji wadcw absolutnych i zagwarantowa sprawiedliwo dziaania organw
pastwowych w granicach ich wasnych funkcji.

Na zasad podziau wadz mona spojrze w sensie przedmiotowym oraz podmiotowym. Wedug profesora Leszka
Garlickiego przedmiotowy podzia wadz oznacza wydzielenie pewnych rodzajowo odmiennych kierunkw (sfer) dziaania
pastwa, [...], za podmiotowy podzia wadz polega na tym, e kadej z trzech wyodrbnionych dziedzin dziaania
pastwa powinny odpowiada trzy oddzielone od siebie grupy organw pastwowych. W ujciu przedmiotowym kada z
wadz ma wasne pole dziaania- wadza ustawodawcza stanowi prawo, wadza wykonawcza wprowadza je w ycie, a wadza
sdownicza stosuje je w orzecznictwie. Wedug ujcia podmiotowego, penic wadz (na przykad ustawodawcz) nie
mona jednoczenie by czonkiem egzekutywy albo sdu czy trybunau.

Z zasad podziau wadz czy si take zasada rwnowagi wadz. Oznacza ona wzajemne hamowanie si wadzy
ustawodawczej, wykonawczej i sdowniczej. W pastwach demokratycznych wadze mog wzajemnie na siebie wpywa.
Wadza ustawodawcza wpywa na wadz wykonawcz przez udzielanie wotum nieufnoci bd wotum zaufania, wadza
wykonawcza wpywa na ustawodawcz przez prawo inicjatywy ustawodawczej, wadza wykonawcza wpywa na wadz
sdownicz przez korzystanie z prawa aski, do rozstrzygania sporw midzy wadzami wyznaczony jest specjalny organ
sdowy. Nie wystpuje wic radykalnie cise rozgraniczenie poszczeglnych wadz. Aby wpywanie na siebie wadz nie
byo zbyt mocne musz by spenione dwa warunki- naley przestrzega zasady domniemania kompetencji (moe by
przeamane przepisem Konstytucji, np. Prezydent moe wyda rozporzdzenie o mocy ustawy, cho wedug zasady
domniemania kompetencji akty o mocy ustawy moe stanowi tylko parlament) oraz nie naley narusza istoty dziaania
wadz.

Cho mwi si o rwnowadze wadz, w praktyce ta zasada nie jest cile przestrzegana. Istniej pastwa, w ktrych
to wystpuje przewaga jednej z wadz. W Stanach Zjednoczonych, gdzie wystpuje system prezydencki, jedynym organem
wadzy wykonawczej jest prezydent (takie zjawisko nosi nazw monizmu wadzy wykonawczej), nie istnieje tam rzd.
Prezydent ma mocn pozycj, gdy wybierany jest przez obywateli. Prezydent ponosi odpowiedzialno tylko wtedy, gdy
naruszy prawo i moe by odwoany.
Pastwa, w ktrych przewaa wadza ustawodawcza, to pastwa o ustroju parlamentarno- gabinetowym.
Modelowym przykadem jest Wielka Brytania, gdzie skad rzdu zaley od parlamentu (premierem zostaje lider ugrupowania
majcego wikszo w parlamencie, ministrowie s odpowiedzialni politycznie przed parlamentem i mog zosta odwoani),
gabinet wykonuje dziaania powierzone przez parlament, wsppracujc z gow pastwa (gowa pastwa oraz gabinet z
premierem na czele to dwa odrbne organy wadzy wykonawczej), ktra ogranicza si tylko do funkcji reprezentacyjnych.
Dodatkowo istnieje moliwo rozwizania parlamentu przez rzd (w porozumieniu z gow pastwa).

Polska jest krajem o parlamentarnym systemie rzdw. W Konstytucji RP zasada podziau i rwnowagi wadz
znajduje si w artykule dziesitym. W ustpie pierwszym zaznaczono, i ustrj opiera si na podziale i rwnowadze wadz.
W ustpie drugim wymieniono organy wadzy ustawodawczej- Sejm i Senat, organy wadzy wykonawczej- Prezydenta RP i
Rad Ministrw oraz wadzy sdowniczej- sdy i trybunay. Egzekutywa ma charakter dualistyczny, rzd ponosi
odpowiedzialno przed Sejmem- s to cechy typowe dla ustroju parlamentarnego. Ciekawe jest to, e Prezydent RP
wybierany jest przez obywateli, co jest z kolei typowe dla pastw o ustroju prezydenckim lub pprezydenckim. Odrbn
wadz jest te wadza sdownicza, jej zadaniem jest stosowania prawa. Szczeglnym organem jest Trybuna Konstytucyjny,
stojcy na stray konstytucyjnoci ustaw i ostatecznie decydujcy o wejciu ustawy do systemu prawnego.
W artykule 10 wymieniono tylko organy naczelne, pomijajc tym samym organy samorzdowe. Do tej zasady nie
zakwalifikowano rwnie Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Najwyszej Izby Kontroli oraz
Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. S to organy kontroli pastwowej i ochrony prawa, wybierane przez Sejm, Senat i
Prezydenta RP.
W Rzeczypospolitej Polskiej take wystpuj mechanizmy wzajemnego kontrolowania si wadz. Sejm udziela
Radzie Ministrw wotum zaufania albo wotum nieufnoci caemu rzdowi bd jednemu ministrowi, decyduje take o
udzieleniu rzdowi absolutorium. Ponadto posowie mog zadawa czonkom rzdu pytania poselskie, na ktre maj oni
obowizek odpowiedzie w cigu 21 dni. Posowie mog take zdecydowa o postawieniu czonkw Rady Ministrw przed
Trybuna Stanu. Sejm uczestniczy take w procedurze powoywania rzdu w I procedurze rezerwowej powoywania RM.
Wadza wykonawcza wpywa te na ustawodawcz- Rada Ministrw i Prezydent RP maj prawo inicjatywy ustawodawczej.
Prezydent RP moe skrci kadencj Sejmu w przypadkach okrelonych w Konstytucji, Prezydent RP ma prawo zawetowa
ustaw, moe wystpi z wnioskiem do Sejmu o pocignicie do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu czonka Rady
Ministrw. Rwnie wadza ustawodawcza wpywa na wadz sdownicz- Prezydent RP ma prawo aski, moe zwrci si
do Trybunau Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjnoci ustawy.

26. Zasady republikaskiej formy pastwa

Zasada republikaskiej formy rzdu wyraona jest w samej nazwie naszego pastwa Rzeczypospolita Polska, w tytule
Konstytucji i przede wszystkim w jej instytucjach, np. Prezydent Rzeczypospolitej. Oznacza ona z jednej strony,
wykluczenie jakiejkolwiek wadzy dziedzicznej lub doywotniej w pastwie, a z drugiej, postulat ustanowienia rzdw
prawa i ustroju demokratycznego. Sam art. 1 Konstytucji RP objania dosownie: Rzeczpospolita Polska jest dobro wsplne
wszystkich obywateli. Nawizuje to do pojcia sowa republika, ktre wywodzi si z jzyka aciskiego i oznacza rzecz
publiczn. Trzecia Rzeczpospolita jak to jest okrelone w Preambule Konstytucji RP z 1997 r. nawizuje do najlepszych
tradycji Pierwszej i Drugiej, jednak nie odnosi si ona do formy ustroju Polski z ubiegych wiekw. Rzeczpospolita jest
rwnie tytuem I rozdziau Konstytucji RP, w ktrym zawarte s podstawowe zasady ustroju pastwa. Przepisy rozdziau I
s przepisami, ktrych zmiana jest szczeglnie utrudniona, co prowadzi do relatywnej niezmiennoci republikaskiej formy
pastwa.

Cechy republikaskiej formy pastwa:

a) powtarzalne wybory powszechne,

b) zasada reprezentacji (sprawowanie wadzy przez przedstawicieli),

c) zasada podziau wadzy,

d) indywidualistyczna koncepcja wolnoci i praw (pastwo istnieje dla jednostki, a nie jednostka dla pastwa).

Podstawowe wartoci republikaskiej formy pastwa:

a) wolno jako moliwo uczestnictwa w rzdzeniu,

b) cnota jako model obywatelstwa,

c) prawda rozumiana w sensie honoru i etyki,

d) denie do szczcia,

e) rwno praw,

f) sprawiedliwo.

27. Koncepcja spoeczestwa obywatelskiego w Konstytucji RP

Pomimo i Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. nie uywa sformuowania spoeczestwa
obywatelskiego, mona wysnu z jej zapisw, e na takiej wanie idei funkcjonuje jej system. W Polsce jego znaczenie
wzroso dopiero w czasie dziaalnoci Solidarnoci, w latach 1980-1981, ktra postulowaa, e obywatel powinien sta si
podmiotem procesu przemian, a spoeczestwo ma tworzy zbir jednostek, ktre wiadome swoich praw i wolnoci, mog
je swobodnie realizowa18. Idea spoeczestwa obywatelskiego opiera si na trzech zaoeniach:

a) obywatel dziaa jednoczenie w kilku ukadach spoecznych politycznym, pracowniczym, terytorialnym, a w

kadym ma swoje wasne interesy

b) interesy te maj charakter zrnicowany (a czasami i przeciwstawny), co prowadzi do ich pluralizmu, a kady
czowiek ma prawo do tego, by dobrowolnie wybiera w zgodzie ze swoim sumieniem i pogldami

c) dziaalno pluralistycznych ukadw interesw jest oparta na zasadzie kompromisu, czyli zasadza si na woli
wikszoci, ktra nie pomija w swoich decyzjach take gosu mniejszoci spoeczestwo powinno by

18
 zbudowane na wzajemnym szacunku i wspdziaaniu.

Dlatego dla spoeczestwa obywatelskiego wan zasad jest istnienie pluralizmu politycznego. Bez moliwoci
tworzenia i dziaania partii politycznych nie mona mwi o demokratycznym charakterze pastwa. Jest to jedna z
podstawowych wolnoci, zawarta w Konstytucji RP w art. 11 ust.1. Czonkami partii musz by dobrowolnie zrzeszeni
obywatele polscy, chccy oddziaywa metodami demokratycznymi na ksztatowanie si polityki pastwowej i
sprawowanie wadzy pastwowej. Jednak historyczne dowiadczenia zmusiy autorw Konstytucji do wprowadzenia
ogranicze niektrych aspektw dziaalnoci partii nie mog si one opiera na ideach totalitarnych
(komunistycznych, faszystowskich i nazistowskich), popiera nienawici rasowej i narodowociowej. Zakazane jest
take istnienie partii majcych na celu zdobycie wadzy poprzez przemoc, a take takich, ktre przewiduj utajnienie
swoich struktur.

Oprcz partii politycznych Konstytucja zakada wolno tworzenia rnorakich organizacji, ktre urzeczywistniaj
interesy obywatela. Mog by to zwizki zawodowe (a w niektrych przypadkach szczeglnych zawodw samorzdy
zawodowe), chronice prawa pracownicze i reprezentujce okrelony zawd wobec pracodawcw i wobec wadz
publicznych, ale take zwizki wyznaniowe i kocioy zasada wolnoci sumienia i wyznania zawarta w art. 53 ust. 1.
W dalszej czci artyku ten formuuje zasady na jakich opieraj si takie organizacje (jest to rwnouprawnienie
kociow i wszystkich innych wyzna, neutralno pastwa dotyczca przekona religijnych, filozoficznych i
pogldowych obywateli, oparcia treci stosunkw midzy kocioami i zwizkami wyznaniowymi na poszanowaniu ich
autonomii i wspdziaaniu dla dobra czowieka, i dobra wsplnego, zwizaniu kociow i zwizkw wyznaniowych z
pastwem na podstawie umw zawartych przez Rad Ministrw z ich przedstawicielami 19).

Z racji decentralizacji wadzy, tak wanej dla istnienia demokratycznego pastwa i spoeczestwa obywatelskiego,
Konstytucja nakrela take podstawowe zasady funkcjonowania samorzdw terytorialnych, jako wadzy lokalnej, ktre
ma wasne zadania i powinna mie moliwo na ich swobodn realizacj, dla dobra lokalnej ludnoci. Pomimo i
Konstytucja RP wspomina tylko o gminach i wojewdztwach, to wyliczenie to nie jest pene i aktualnie w polskim
systemie istnieje trjszczeblowa struktura samorzdw, obejmujca take powiaty.

Dla urzeczywistnienia wolnoci wczeniej zawartych Konstytucja wprowadza zasad swobody dziaania i wolnoci
rodkw masowego przekazu, w ktrych nie mona wprowadza cenzury prewencyjnej, ktra amie zasady pluralizmu
politycznego i wyznaniowego.

28. Istota i rodzaje bezporedniego stosowania konstytucji

Aby zaj si bezporednim stosowaniem konstytucji stosownie jest rozpocz od wyjanienia pojcia stosowania
Konstytucji. Mianowicie jest to okrelenie przez uprawniony podmiot skutkw prawnych norm konstytucyjnych w danej
sytuacji, inaczej mwic jest to przyporzdkowanie norm konstytucyjnych do indywidualnych przypadkw.1 Natomiast
zasada bezporedniego stosowania Konstytucji wedug profesora Garlickiego polega na tym, e "w tych wszystkich
wypadkach, gdy postanowienia konstytucyjne s sformuowane w sposb na tyle precyzyjny i jednoznaczny, by moliwe
byo ich odniesienie do konkretnych sytuacji zachodzcych w rzeczywistoci prawnej, podmiot stosujcy prawo powinien
oprze swe dziaania (rozstrzygnicia) bezporednio na takim postanowieniu konstytucyjnym,
a dopiero na tym tle powinien stosowa odpowiednie postanowienia ustaw zwykych"2.
Wyrnia si dwa modele bezporedniego stosowania Konstytucji.3 Pierwszy model zakada, e Konstytucj
stosuj bezporednio tylko parlament, gowa pastwa i rzd. Widoczna jest tu spora rola ustaw, ktre mog ogranicza inne
organy w bezporednim stosowaniu Konstytucji (m.in. sdy), Jednostki nie mog powoywa si na normy konstytucyjne a
jedynie na ich rozwinicie w ustawie. Nie istnieje pozaparlamentarna kontrola konstytucyjnoci ustaw. Przykadem pastwa
stosujcego I model jest Polska w okresie PRL. W drugim modelu Konstytucja obowizuje we wszystkich rodzajach
stosunkw prawnych. Moliwo bezporedniego stosowania Konstytucji posiadaj wszystkie organy wadzy publicznej i
sdy, a jednostka moe dochodzi swoich praw w oparciu o konkretne przepisy ustawy zasadniczej. Wystpuje kontrola
konstytucyjnoci ustaw, moe by ona skoncentrowana lub rozproszona. II model wystpuje w pastwach demokratycznych.
Rodzaje bezporedniego stosowania Konstytucji dziel si na samoistne i niesamoistne. W samoistnych wyczn
podstaw orzekania czy wydania aktu s normy konstytucyjne, brakuje regulacji ustawowej.
W stosowaniu niesamoistnym podstaw wydania aktu jest norma konstytucyjna (co do kompetencji organu) i norma
ustawowa (co do trybu postpowania).4
W prawie polskim zasada bezporedniego stosowania Konstytucji ma odzwierciedlenie w samej ustawie
zasadniczej a konkretnie w artykule 8: "Przepisy Konstytucji stosuje si bezporednio, chyba, e Konstytucja stanowi
inaczej".

19
29. Wykadnia ustaw w zgodzie z konstytucj

Wykadnia ustaw w zgodzie z konstytucj jest najczciej powtarzajc si metod wykadni zwizan z
konstytucj w krajach demokratycznych. Jest to nic innego jak wykadnia, w ktrej z rozumie danej normy wybieramy to,
ktrego sens jest najbardziej zgodny z konstytucj.

Istniej dwa stanowiska kiedy stosowa t metod. Wedug pierwszej, najpierw naley dokona zwykych technik
interpretacyjnych, takich jak wykadnia jzykowa bd funkcjonalna, dopiero przy uzyskaniu niejednoznacznych wynikw
naley uy wykadni w zgodzie z konstytucj. Drugie stanowisko twierdzi, i z hierarchii aktw prawnych wynika nakaz
stosowania wykadni w zgodzie z konstytucj, bowiem naley przede wszystkim uwzgldni kryteria zawarte w konstytucji.
Takie stanowisko zajmuje te polski Trybuna Konstytucyjny. W swoim orzeczenie zawar takie twierdzenie: interpretacja
przepisw ustawowych musi by zawsze dokonywana przy zastosowaniu techniki wykadni ustawy w zgodzie z
konstytucj[1].

W przypadku wykadni ustaw w zgodzie z konstytucj naley, oprcz okrelenia sensu normy ustawowej, okreli
take sens normy konstytucyjnej by zbada czy nie istnieje pomidzy nimi sprzeczno. W takim przypadku istnieje ryzyko,
i podmiot dokonujcy wykadni dokona takiej wykadni normy, dziki ktrej ustawa nie zostanie uznana za sprzeczn.
Oczywicie podwayoby to ca hierarchi norm prawnych, jednake ryzyko takie jest mae.

31. Obowizywanie prawa midzynarodowego w wietle Konstytucji RP

Podstawowym przepisem regulujcym t kwesti jest art. 9 Konstytucji RP: Rzeczypospolita Polska przestrzega wicego
j prawa midzynarodowego. Artyku ten wskazuje na poredni inkorporacj prawa midzynarodowego do wewntrznego
porzdku prawnego Polski. Zasada ta ma charakter oglny, wic naley odnie j do wszystkich rde prawa
midzynarodowego. Kolejnym przepisem zwizanym z tym zagadnieniem jest art. 89 Konstytucji RP, ktry mwi o
umowach midzynarodowych, dla ktrych zgoda na ratyfikacj lub wypowiedzenie musi by zawarta w ustawie. Jest to
wymagane, gdy umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, ukadw politycznych i wojskowych, 2) wolnoci praw lub obowizkw
obywatelskich okrelonych w Konstytucji, 3) czonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacjach midzynarodowych, 4)
znacznego obcienia pastwa pod wzgldem , 5) praw uregulowanych w ustawie, lub w ktrych Konstytucja wymaga
ustawy. Ratyfikacji takiej umowy dokonuje gowa pastwa. Poza tym tryb zawierania, ratyfikowania oraz wypowiadania
umw midzynarodowych okrela ustawa. Art. 90 Konstytucji mwi o moliwoci przekazania za pomoc umowy
midzynarodowej kompetencji organw pastwowych do organw midzynarodowych. Jest moliwe tylko w niektrych
sprawach. Uchwa odnonie wyboru trybu wyraenia zgody na ratyfikacj podejmuje Sejm bezwzgldn wikszoci
gosw przy kworum . Zgoda taka moe by wyraona rwnie w referendum. W myl art. 91, ktry okrela hierarchi
aktw prawnych w przypadku gdy prawo midzynarodowe wejdzie w kolizj z prawem krajowym, umowa midzynarodowa,
aby moga obowizywa, musi zosta ogoszona w Dzienniku Ustaw RP. Od tego momentu stanowi ona cz krajowego
porzdku prawnego i jest bezporednio stosowana, chyba e jej stanowienie zaley od wydania ustawy. Umowa
midzynarodowa w razie kolizji z prawem krajowym ma pierwszestwo przed przepisami krajowego porzdku prawnego.

37. Rozstrzyganie kolizji midzy prawem krajowym a prawem UE

Na rozstrzyganie kolizji prawa krajowego z prawem Unii Europejskiej wpywaj trzy podstawowe zasady, ktre okrelaj
pozycj prawa unijnego w krajowym porzdku prawnym. S to: bezporednia skuteczno prawa UE w krajowych
porzdkach prawnych, pierwszestwo prawa unijnego nad krajowym, a take jednolito stosowania prawa unijnego
(jednoznaczno wykadni prawa w krajach czonkowskich). Stosowanie prawa Unii Europejskiej ley w gestii sdw na
jego podstawie rozstrzygaj one sprawy indywidualne. Jeli wystpi kolizja krajowego prawa z prawem Unii Europejskiej to
przede wszystkim sd powinien poszuka takiej wykadni prawa krajowego, ktre zgadzaoby si z prawem unijnym.
Wynika to z oglnego wskazania art. 91 ust. 2 Konstytucji RP (2. Ustawa midzynarodowa ratyfikowana za uprzedni
zgod wyraon w ustawie ma pierwszestwo przed ustaw, jeeli ustawy tej nie da si pogodzi z umow.), a take z
zasady interpretacji prawa polskiego w sposb przychylny prawu europejskiemu 20. Jeli jednak wykadnia nie spenia swojej
roli, sd krajowy powinien przychyli si do zasady pierwszestwa prawa Unii Europejskiej, niezalenie od rangi
porwnywanych norm.

a) kolizja prawa pierwotnego UE z prawem krajowym prawo Unii Europejskiej ma pierwszestwo nad prawem
krajowym w myl art. 91 ust. 2 Konstytucji RP (daje pierwszestwo umowom midzynarodowym ratyfikowanym
za zgod wyraon w ustawie)

20
 b) kolizja prawa wtrnego UE z prawem krajowym prawo Unii Europejskiej ma pierwszestwo nad krajowym w
myl art. 91 ust. 3, ktry brzmi: Jeeli wynika to z umowy ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk umowy
konstytuujcej organizacj midzynarodow, prawo przez ni stanowione jest stosowane bezporednio, majc
pierwszestwo w przypadku kolizji z ustawami.
Odrzucenie prawa krajowego na rzecz prawa unijnego, nie wpywa jednak na pozbawienie mocy obowizujcej normy
nalecej do wewntrznego systemu prawa. Odmowa zastosowania prawa krajowego ma jedynie charakter incydentalny
dotyczy konkretnej sprawy. Pozbawienie mocy obowizujcej moe nastpi tylko na podstawie orzeczenia Trybunau
Konstytucyjnego.

Pierwszestwo prawa UE wobec ustaw wie si take z aktami normatywnymi niszego rzdu, jednak nie dotyczy to
norm konstytucyjnych, co jest rozbienoci midzy normami prawa UE a rozwizaniami polskimi, gdzie art. 91 Konstytucji
RP mwi jedynie o pierwszestwie wobec ustaw, czego nie mona rozszerzy na przepisy konstytucyjne. Stwierdzanie
niekonstytucyjnoci prawa pierwotnego UE, tak jak wszystkich umw midzynarodowych ratyfikowanych za zgod
wyraon w ustawie ma jedynie Trybuna Konstytucyjny. Inn spraw s normy prawa wtrnego, gdzie polska Konstytucja
nie ustanawiam wyranej kompetencji ani Trybunau Konstytucyjnego, ani innych organw sdowych. Orzecznictwo jest w
tej sprawie niejasne. Jednak orzeczenie o niekonstytucyjnoci przepisu prawa Unii Europejskiej nie wizaoby si z
pozbawieniem go mocy obowizujcej, a jedynie wykluczaoby jego stosowanie przez organy krajowe.

38. Nadrzdno formalna i materialna Konstytucji RP w systemie rde prawa krajowego

Konstytucja jako najwysze prawo Rzeczypospolitej Polskiej zajmuje pierwsze miejsce w hierarchii rde prawa krajowego.
Jej nadrzdno wynika z tego, i wyznacza podstawy prawne caego systemu pastwa, zawiera zasady ustrojowe, szeroki
katalog wolnoci i praw jednostki (rozdzia II jest najduszym rozdziaem Konstytucji RP) oraz kompetencje i relacje
midzy naczelnymi wadzami, podlega odmiennej ni inne akty prawne procedurze zmiany i uchwalania.
Nadrzdno Konstytucji mona rozumie w dwojaki sposb- w sensie materialnym i w sensie formalnym.

W znaczeniu materialnym Konstytucja jest nadrzdna w systemie rde prawa, gdy jest fundamentem prawnym
caego pastwa- zawiera zasady naczelne ustroju, gwarantuje porzdek prawny, wskazuje na cele uchwalenia i tradycje
historyczne (preambua). W tym ujciu o pierwszestwie Konstytucji w systemie rde prawa jest tre.
W znaczeniu formalnym Konstytucja jest aktem nadrzdnym w systemie rde prawa, poniewa podlega innym,
trudniejszym procedurom uchwalania lub zmiany, przewiduje istnienie instytucji gwarantujcych przestrzeganie jej
postanowie, wymienia inne rodzaje aktw prawnych oraz okrela ich samoistny (ustawy) albo wykonawczy charakter
(rozporzdzenie, zarzdzenie). Mona powiedzie, i nadrzdno formalna wynika z nadrzdnoci materialnej- najpierw
naley ustali pewne normy, a nastpnie zapewni ich przestrzeganie, po to by nie byy samymi deklaracjami. Nadrzdno
formalna stoi na stray norm materialnych Konstytucji. Z nadrzdnoci formalnej wynikaj nastpujce wnioski: wszystkie
akty o randze niszej ni Konstytucja powinny by z ni zgodne ( w tym celu powoano Trybuna Konstytucyjny), akty
sprzeczne z Konstytucj nie powinny obowizywa, gdy obowizywanie takiego aktu oznaczaoby zamanie postanowie
Konstytucji; nakaz rozwijania postanowie Konstytucji z racji tego, i normy konstytucyjne sformuowane s w sposb
oglny. Wedug profesora Bogusawa Banaszaka: Powinny to czyni nie tylko wtedy, gdy Konstytucja formuuje taki
nakaz wyranie, ale zawsze kiedy okazuje si to konieczne do realizacji jej norm Innymi wnioskami wynikajcymi z
nadrzdnoci formalnej Konstytucji s: zakaz zmiany Konstytucji w takim trybie jak ustawy zwyke oraz zakaz zmiany
Konstytucji w celu dopasowanie jej do ustawy- to nie Konstytucja rozwija tre ustawy, tylko ustawa rozwija tre
Konstytucji.

39. Pojcie i cechy ustawy

Ustawa zajmuje szczegln pozycje w systemie prawa krajowego, bo jej rola i zakres determinuj oglne znaczenie
parlamentu, a co za tym idzie przedstawicielstwa narodu. Konstytucja z 1997 roku nie podaje definicji pojcia ustawa,
wic jak wskazuje prof. Garlicki naley posugiwa si rozumieniem stworzonym przez doktryn i orzecznictwo. Zgodnie z
tym ustawa jest to akt parlamentu o charakterze normatywnym, zajmujcy najwysze miejsce w systemie rde prawa
krajowego po Konstytucji, o nieograniczonym zakresie przedmiotowym (), dochodzcy do skutku w szczeglnej
procedurze.21

Dokonujc stopniowej analizy tej definicji naley rozpocz od wyjanienia zwrotu akt parlamentu. Przede
wszystkim oznacza to, e aden inny organ wadzy pastwowejustaw stanowi nie moe, zgodnie z demokratycznymi

21
standardami, co okrela si mianem wycznoci ustawodawczej parlamentu.Konstytucja ustanawia domniemanie
kompetencyjne dla obu izb do wykonywania funkcji ustawodawczej w art. 10 i 95 ust.1, bez nie potrzeby dodatkowego
upowanienia. Inne kraje dopuszczaj obowizywanie aktw o mocy ustawy pochodzcych od innych organw centralnych,
np. wadzy wykonawczej tzw. koncepcja ustawodawstwa delegowanego. W naszym kraju, co do zasady takiej moliwoci
nie ma ze wzgldu na permamentny tryb pracy parlamentu. Jedynym wyjtkiem s rozporzdzenia Prezydenta z moc
ustawy, ale tylko w wyjtkowej sytuacji opisanej w art.234, ktra nie ogranicza zasady wycznoci, bo Sejm i tak musi je
zatwierdzi. Ponadto zakazane jest uchwalanie ustawy w drodze referendum. Zatem na tym poziomie systemu aktw
normatywnych ustawa jest wycznym rdem prawa. Idc dalej ustawa jest aktem
normatywnym, wic wszystkie jej wypowiedzi musz mie charakter normatywny, czyli by hipotetyczn podstaw
budowania norm prawnych. Jednoczenie jest aktem oglnym tzn. zawiera normy generalno abstrakcyjne, nie
indywidualno konkretne, dziki czemu zyskuje cech powtarzalnoci, nie konsumuje si po jednorazowym zastosowaniu.
Wyjtkiem od zasady jest ustawa budetowa.
Ponadto ustawa zajmuje najwysze miejsce w systemie prawa krajowego jedyna czy w sobie cechy szczeglnej mocy
prawnej i nieograniczonego zakresu przedmiotowego. Musi by wprawdzie zgodna z Konstytucj, ale ta take jest rodzajem
ustawy, tylko e unikatowym. Szczeglna moc prawna opiera si na kilku aspektach. Normy ustawowe s samoistnie
prawem powszechnie obowizujcym, nie potrzebuj adnego upowanienia; mog by zmienione, uchylone, zawieszone
tylko i wycznie norm tej samej rangi, a same s uprawnione do takich modyfikacji w stosunku do wszystkich innych norm
prawa krajowego; staj si szczegowym upowanieniem do wydawania innych aktw normatywnym z zakresu prawa
powszechnie obowizujcego, ktre maj je realizowa. Ten prymat ustawy nie ma jednak charakteru bezwzgldnego,
bowiem w przypadku kolizji pierwszestwo stosowania maj nad ni ratyfikowane w trybie kwalifikowanym umowy
midzynarodowe oraz akty prawa wtrnego UE.

Kolejn cech jest nieograniczony zakresu przedmiotowego, wic ustawa moe regulowa wszelk materi, jeli
tylko bdzie zgodna z Konstytucj i umowami midzynarodowymi z art. 92 ust. 2 oraz treciowo normatywna. Jedyne
ograniczenia zawarte w Konstytucji dotycz spraw organizacyjnych waciwych dla regulaminu Sejmu, Senatu i
Zgromadzenia Narodowego oraz wycze unijnych. Ta kwestia jest jednak ywo dyskutowana w doktrynie i s, co do niej
rozbienoci. Wana jest rwnie tzw. zasada wycznoci ustawy definiowana przez prof. Garlickiego jako zastrzeenie
normowania pewnych materii tylko dla ustawy lub wydanych z jej upowanienia aktw wykonawczych. 22Jednake
wspczesne realia przynosz zmian w pojmowaniu tego pojcia, gwnie dziki Konstytucji z 1997 roku, bo nie ma ju
aktw niszego rzdu nie wymagajcych legitymacji w ustawie. Teraz mwi si o zasadzie zupenoci koniecznego zakresu
ustawy oznaczajcej nakaz oparcia na ustawie kadej regulacji o charakterze przepisw prawa powszechnie obowizujcego,
bo wszystkie materie aktw niszego rzdu musz posiada delegacj ustawow. Dzisiaj do dziedzin wycznych ustawie
zalicza si budet, status jednostki w pastwie i kwestie ogranicze ich wolnoci oraz podstawowe kompetencje, zasady
organizacji i funkcjonowania wadzy publicznej. Na koniec ustawa jest tworzona w drodze specjalnej procedury, ktra ma
jak najpeniej poprzez dziaalno parlamentarzystw wyraa wol suwerena. Oparcie jej na zasadzie trzech czyta
zwiksza trwao aktu, a wymg konsultacji umoliwia jego upowszechnienie. Oprcz tego charakterystyczna dla polskiego
konstytucjonalizmu jest jednorodno ustawy polegajca na braku zrnicowania mocy obowizujcej ustaw ze wzgldu na
podmiot bd tryb uchwalania.

41.Cechy szczeglne ustawy budetowej

Ustawa budetowa jest szczeglnym rodzajem ustawy. Poprzez ni realizowana jest zasada podziau wadz na
paszczynie finansowej, bowiem wadza wykonawcza tworzy projekt, ktry parlament musi zatwierdzi. Stanowi ona
wyjtek od zasady oglnoci, gdy zawiera szczegowy plan wydatkw i dochodw wszystkich organw wadzy
pastwowej poza samorzdem terytorialnym. Normy te s skonkretyzowane czasowo i kwotowo, nie maj charakteru
generalno abstrakcyjnego, co determinuje fakt, i ustawa budetowa mimo zachowania formy ustawy nie moe dokonywa
zmian w innych aktach tej kategorii. Kolejnym wyjtkiem jest dugo obowizywania, bowiem budet jest jednoroczny, a
ustawa zwyka obowizuje do czasu uchylenia bd zmiany. Analizujc budow tego szczeglnego aktu naley wskaza na
dwuelementow struktur, mianowicie tekst artykuowany wyznaczajcy ramy budetu (wysokoci dochodw i wydatkw,
deficytu, sposb wykonania) oraz zacznik w formie tabel zawierajcych specyfikacj finansow poszczeglnych organw.
Obowizuje ponadto zakaz obadowywania ustawy budetowej polegajcy na nie wczaniu do niej treci niezwizanych z
finansami pastwa. Zawdziczamy go Trybunaowi, Konstytucja nie powtrzya go wprost, ale i tak funkcjonuje w
doktrynie. Z zwizku z tym powszechnym jest zjawisko uchwalania tzw. ustaw okoobudetowych. Wan cech jest take
ograniczony zakres kognicji Trybunau Konstytucyjnego. Nie moe on kontrolowa treci planistycznych sensu stricto,
badaniu zgodnoci z ustaw zasadnicz podlegaj wycznie kwestie proceduralne.
Szczeglnie istotn rnic jest procedura uchwalania ustawy budetowej. Po pierwsze inicjatyw ustawodawcz
posiada tylko i wycznie Rada Ministrw, ktra ma prawo i jednoczenie obowizek do przygotowania i przedoenia

22
projektu budetu na trzy miesice przed kocem roku budetowego. Brak jest wymogw, co do kworum i wikszoci, wic
stosuje si art.120 Konstytucji i wikszo zwyk przy gosowaniu. Senat ma skrcony do dwudziestu dni termin prac nad
ustaw i nie moe jej w caoci odrzuci, bo byoby to uzurpowanie sobie kompetencji kontrolnych w stosunku do rzdu,
ktrych Senat nie posiada. Prezydent take ma mniej czasu na decyzj siedem dni i nie posiada prawa weta
ustawodawczego. W razie ewentualnego zwrcenia si do Trybunau Konstytucyjnego ma on dwa miesice na stwierdzenie
zgodnoci lub niezgodnoci.

42. Pojcie, rodzaje i cechy rozporzdzenia.

Rozporzdzeniem nazywamy akt normatywny, ktry jest w hierarchii rde prawa niej ni ustawa, jest wydawany na
podstawie szczegowego upowanienia w niej zawartego, w celu jej wykonania. Jak twierdzi J.J. Rousseau rozporzdzenia
nie s aktem woli powszechnej, pochodz od wadzy wykonawczej. Konstytucja RP wskazuje na nastpujce organy
upowanione do wydawania rozporzdze: Prezydenta RP, Rad Ministrw, Prezesa RM, ministrw, przewodniczcych
komitetw okrelonych w ustawach, Krajow Rad Radiofonii i Telewizji23 .
Co do cech rozporzdzenia to jako pierwsz wymienia si to, e jest aktem powszechnie obowizujcym i bdcym
poniej ustawy w uznawanej hierarchii rde prawa. S wydawane, aby wykona ustaw- maj wobec nich(ustaw)
charakter wykonawczy24. Ich tre jest ograniczona.
W swym podziale prof. Banaszak jako kolejn cech wymienia sposb wydania rozporzdzenia- s one wydawane na
podstawie szczegowego upowanienia zawartego w ustawie.
Upowanienie odpowiada na trzy pytania kto?, co? i jak?, wic powinno by: szczegowo podmiotowe, czyli
wskazywa organ, ktry moe bd jest zobowizany je wyda. Z tym wie si zakaz subdelegacji, czyli przekazania
swoich kompetencji przez uprawniony organ innemu podmiotowi. W upowanieniu powinien by te szczegowo okrelony
przedmiot rozporzdzenia, ktry wskazywaby na merytoryczny zwizek midzy ustaw, a rozporzdzeniem 25, bo to
rozporzdzenie ma suy wykonaniu ustawy. Musi to by szczegowe okrelenie zakresu, ktrego rozporzdzenie musi
dotyczy. Trybuna Konstytucyjny stwierdzi, e nie mona ani rozszerza, ani zawa zakresu upowanienia
ustawowego26. Upowanienie musi by zawiera szczegowo okrelon tre(szczegowo treciowa) i wytyczne
okrelajce tre rozporzdzenia. W ustawie musi by okrelona merytoryczna tre
dyrektywna, odpowiadajca na pytanie jak? wykona dan tre rozporzdzenia.
Dodatkowo rozporzdzenie jako akt normatywny zostaje ogaszane w dzienniku
publikacyjnym i to nieodzowny warunek jego wejcia w ycie.
Rozporzdzenia dziel si na:
- wykonawcze wzgldem ustaw- jest to podstawowy typ rozporzdzenia, ma na celu wykonanie
ustawy na podstawie zawartego w niej upowanienia
-samoistne- wydawane w okrelonych stanach przez Prezydenta RP, jak mwi artyku 231 rozporzdzenie o wprowadzeniu
stanu wojennego lub wyjtkowego Prezydent Rzeczypospolitej przestawia Sejmowi()
-z moc ustawy- opisany w art.234 Konstytucji RP, jest to dosy niezwyky rodzaj rozporzdzenia, bo mimo nazwy nie stoi
na najniszym szczeblu hierarchii rde
prawa, bo jak sama nazwa wskazuje, ma moc ustawy, wic nie jest na rwni z rozporzdzeniami normatywnymi
Literatura wyrnia te rozporzdzenie porzdkowe, czyli takie wydane przez wojewod, pod warunkiem, e: 1) dana
materia jest nieobjta regulacj w powszechnie obowizujcych przepisach 2) jest to niezbdne do ochrony ycia, zdrowia
lub mienia oraz zapewnienia porzdku, spokoju i bezpieczestwa publicznego. Moe by to np. rozporzdzenie zakazujce
wchodzenia na tereny zalesione w trakcie suszy.

43. Wytyczne dotyczce treci rozporzdzenia- pojcie, rodzaje, sposb formuowania

Wedug koncepcji J.J Rousseau rozporzdzenie to akt pochodzcy od wadzy wykonawczej, ktry w przeciwiestwie do
ustawy nie jest wyrazem woli powszechnej nie pochodzi bowiem od organu przedstawicielskiego narodu tj. parlamentu
wyraa bowiem wol partykularn. Rozporzdzenie tak definiowane ma na celu suy realizacji norm ustawowych i
zawiera normy powszechnie obowizujce.27 W Polsce podstaw
do wydawania rozporzdze jest artyku 92 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku 28.

23
24
25
26
27
28
Charakterystycznymi cechami rozporzdzenia s: szczegowo podmiotowa, szczegowo przedmiotowa i
szczegowo treciowa. Szerzej rozwa szczegowo treciow.

Szczegowo treciowa to nic innego jak konieczno okrelenia wytycznych dotyczcych treci rozporzdzenia
w przepisie ustawy (na podstawie, ktrej ma zosta wydane rozporzdzenie) formuujcym upowanienie (upowanienie to
przepis ustawy ustalajcy kompetencje danego organu do wydania rozporzdzenia29). Trybuna Konstytucyjny w wyroku z
dnia 26 padziernika 1999 roku (sygn. akt K 12/99) zauway,
e obecnie obowizujca Konstytucja RP (a dokadniej art. 92) nie definiuje terminu wytyczne. Jednak w przeciwiestwie
do ustawy, w tym przypadku nie mona odwoa
si do koncepcji poj zastanych, gdy dotychczas w polskim prawie konstytucyjnym pojcie wytycznych w takim
rozumieniu nie funkcjonowao. TK przywoa definicje sformuowan w trakcie prac nad konstytucj przez prof. Macieja
Zieliskiego, wedug ktrego wytyczne to ten fragment polece, ktry () zawiera () pewne wskaniki dotyczce
tego, ku czemu ma zmierza tre, ktra zostanie zawarta w rozporzdzeniu. Przytoczono rwnie zdanie Pawa
Sarneckiego wytyczne, to wskazanie celu - kierunku, ktry miaby by osignity w danym akcie 30. TK odwoa si
rwnie do stanowiska Rady Legislacyjnej, ktra uznaa, e wytyczne, to wskazwki co do treci aktu normatywnego,
wskazania co do kierunku merytorycznych rozwiza, ktre maj znale w nim wyraz 31. Trybuna Konstytucyjny podziela
powysze stanowiska. Ponadto dodaje, e w zwizku
ze sformuowaniem artykuu 92 ust. 1. obecnej Konstytucji RP, a mianowicie wyraeniem wytyczne dotyczce treci aktu,
oczywistym jest, i owe wskazania maj dotyczy merytorycznego, materialnego, a nie proceduralnego ksztatu regulacji.
Niewystarczajce jest wic wskazanie w ustawie pewnych elementw procedury wydawania rozporzdzenia.

W wyej wspomnianym wyroku, prcz prby zdefiniowania pojcia, TK zwrci uwag na posta redakcyjn
wytycznych32. Mog one mie charakter negatywny (wyklucza rozwizania, ktrych ustawodawca sobie nie yczy) lub
charakter pozytywny (wskazywa na te rozwizania, ktre s z punktu widzenia ustawodawcy podane). Wytyczne
zawarte w upowanieniu powinny wic sprawia, e zamiar ustawodawcy stanie si czytelny dla organu zobowizanego do
wydania rozporzdzenia.

Jeli chodzi o sposb ujcia wytycznych, zakres ich szczegowoci i zawarte w nich treci jest to wedug TK
(ww. wyrok) sprawa uznania ustawodawcy. Niewtpliwie konieczne jest w ogle zawarcie w ustawie wytycznych
(oczywist konsekwencj ich braku bdzie niekonstytucyjno upowanienia do wydania rozporzdzenia) i jeeli ustawa
upowania rozporzdzenie do unormowania kilku materii o odrbnym przedmiotowo charakterze, to wytyczne musz
dotyczy odrbnie kadej z tych materii33. Ponadto naley zawsze ustali, czy sposb zredagowania wytycznych nie godzi
w zasad wycznoci ustawy, a tym samym czy jest zgodny z nakazami, aby pewne kwestie regulowane byy
w caoci tylko i wycznie w ustawie (regulacje represyjne, w tym prawo podatkowe i prawo karne). W tej sprawie TK
sformuowa jak sam stwierdzi oglniejsz zasad konstytucyjn, mianowicie: im silniej regulacja ustawowa dotyczy
kwestii podstawowych dla pozycji jednostki (podmiotw podobnych), tym szersza musi by regulacja ustawowa
i tym mniej miejsca pozostaje dla odesa do aktw wykonawczych. Mwic inaczej, minimum treciowe wytycznych nie
ma charakteru staego i jest zalene od charakteru konkretnego przypadku. Jednake wytyczne nie mog mie nigdy
charakteru blankietowego.

Co istotne, wytyczne nie musz by zawarte w tym samym przepisie, ktry formuuje upowanienie do wydania
rozporzdzenia. Istnieje moliwo zamieszczenia wytycznych w innych przepisach ustawy, jednak tylko pod warunkiem, e
pozwala to na precyzyjne skonstruowanie treci tych wytycznych. Jeeli warunek ten nie zostanie speniony przepis
zawierajcy upowanienie zostanie uznany za wadliwy konstytucyjnie34.

Warto rwnie odnie si do Rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrw

z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej, gdzie wytyczne zdefiniowano jako wskazwki
wyznaczajce tre rozporzdzenia lub sposb uksztatowania jego treci. Stwierdzono, e mona zawrze w nich w
szczeglnoci: rozstrzygnicia, ktrych nie wolno przewidzie w rozporzdzeniu, granice, w jakich musz zmieci
si rozstrzygnicia rozporzdzenia, wymagania, jakim maj odpowiada rozwizania przyjte w rozporzdzeniu, cele,
jakie maj zosta osignite przez rozporzdzenie, okolicznoci, jakie naley uwzgldni, tworzc rozporzdzenie. Jeli

29
30
31
32
33
34
chodzi za o stopie szczegowoci rozporzdze przyjto koncepcj Trybunau Konstytucyjnego, mianowicie stopie
szczegowoci rozporzdzenia zaley cile od rodzaju spraw, ktre rozporzdzenie ma regulowa, a im te materie s
blisze sytuacji prawnej obywateli, tym powinny
by bardziej szczegowe35.

Podsumowujc, wytyczne su zaweniu samodzielnoci prawodawstwa rzdowego 36. Rozporzdzenie jako akt
podrzdny w stosunku do ustawy, powinien
by wydawany tylko na jej podstawie oraz w celu jej wykonania. Dziki wytycznym moliwa szersza jest kontrola
zgodnoci aktu wykonawczego z ustaw, wytyczne stanowi bowiem kryterium okrelajce zamiary ustawodawcy 37. Skoro
za tak dua jest ich rola nie dziwi, e one same podlegaj licznym wytycznym dotyczcym sposobu ich sformuowania oraz
treci, ktre przytoczyam wyej.

44. Zasada absolutnej wycznoci ustawy

Istniej treci, ktre mog by unormowane tylko w ustawie, jest to tzw. zasada wycznoci ustaw. Zasada ta jest
wyjtkiem od zasady oglnej treci ustaw i obowizuje w stosunku do: budetu pastwa, wolnoci, praw i obowizkw
obywatelskich oraz kompetencji i funkcjonowania wadz publicznych.
Zasada absolutnej wycznoci ustawy obejmuje take takie gazie prawa jak prawo karne (artyku 42
Konstytucji, w ktrym zawarto zasad nullum crimen sine lege) i podatkowe (art. 217 Konstytucji). Nie mona ich regulowa
w akcie podustawowym bez upowanienia zawartego w ustawie. Gdy za s ju normowane w rozporzdzeniu powinny mie
charakter szczegowy- zwaszcza gdy dotyczy to obowizkw obywatelskich, prawa karnego i podatkowego (w tych
przypadkach stosowanie wykadni rozszerzajcej nadmiernie obciaoby adresatw aktw). Jest to zasada zupenoci
koniecznego zakresu ustawy.

45. Zamknity i otwarty system rde prawa w Konstytucji RP

rdem prawa jest kady akt normatywny posiadajcy cho jedn norm generaln lub abstrakcyjn, ktra mogaby by
podstaw rozstrzygni indywidualnych. Cao rde prawa i ich grupy (zwykle regulowane w konstytucjach tworz
system rde prawa.

Konstytcja RP z 1997 r. wprowadzia podzia przepisw prawnych na powszechnie obowizujce oraz te o charakterze
wewntrznym. Rozdzia III, obejmujcy art. 87 94 zosta powicony regulacji sytemu rde prawa.

Istot przepisw prawa powszechnie obowizujcego jest zakres ich obowizywania, mog wiza wszystkie podmioty
pastwa. Przepisy te ksztatuj sytuacj prawn obywateli i podmiotw podobnych, aparatu wadzy publicznej, organizacji,
stowarzysze. Wydawanie aktw prawa powszechnie obowizujcego jest jedyn drog by uregulowa prawa, zadania,
obowizki spoczywajce na w/w podmiotach.

Przepisy prawa powszechnie obowizujcego z mocy art.87 zostay ujte w zamknity system rde prawa, tzn. taki, ktry
zosta uksztatowany stosownie do zasad konstytucyjnych i wyklucza dowolno jego uzupeniania sposobami konstytucyjnie
nieprzewidzianymi. Przytaczajc wyrok TK z dnia 28 czerwca 2000 r., K 25/99: Analiza konstytucji, a zwaszcza jej
rozdziau III, potwierdzona wyej przedstawionymi pogldami ekspertw, nie pozostawia wtpliwoci, e ustrojodawca w
sposb w peni zamierzony i jednoznacznie wyraony, przyj w konstytucji przedmiotowo i podmiotowo zamknity system
rde prawa powszechnie obowizujcego. Z prac legislacyjnych nad now konstytucj wynika, e wspomniane zamknicie
w stosunku do aktw prawnych powszechnie obowizujcych miaoby si wyraa w tym, e konstytucja wyczerpujco
wyliczaaby formy aktw normatywnych (przedmiotowy aspekt zamknitej koncepcji rde prawa) oraz podmioty
upowanione do ich wydawania.

W aspekcie przedmiotowym oznacza to, e Konstytucja dokadnie wymienia akty, w ktrych mog zawiera si normy o
powszechnie obowizujcym charakterze. Unormowanie konstytucyjne ma charakter enumeratywny, ustawy nie mog go
rozszerza i ustanawia nieznanych Konstytucji, aktw prawa powszechnie obowizujcego. Art. 87 przypisuje do rde
prawa powszechnie obowizujcego: Konstytucj, ustawy, ratyfikowane umowy midzynarodowe, rozporzdzenia, akty
prawa miejscowego. Inne przepisy konstytucyjne pozwalaj za rda prawa powszechnie obowizujcego uzna:
rozporzdzenia prezydenta z moc ustawy (art.234), przepisy stanowione przez organizacje midzynarodowe, ktrych
czonkiem jest Polska (art.91).

Konstytucja, ustawy maj charakter aktw samoistnych, podobnie ratyfikowane umowy midzynarodowe. Rozporzdzenia
za musz mie zawsze charakter aktw wykonawczych, Podobnie wykonawczy charakter musz mie akty prawa
wewntrznego.

35
36
37
W aspekcie podmiotowym zamknicie systemu rde powszechnie obowizujcego prawa oznacza, e Konstytucja rwnie
wymienia organy kompetentne, na szczeblu centralnym, do stanowienia powszechnie obowizujcego prawa. Na poziomie
konstytucyjnym prawo stanowienia przysuguje parlamentowi (art.235). Na poziomie ustaw zwykych prawo stanowienia
przysuguje parlamentowi, w sytuacji nadzwyczajnej rwnie prezydentowi (art.234) rozporzdzenia z moc ustawy. Na
poziomie rozporzdze prawo ich stanowienia przysuguje:- prezydentowi (art.142 ust.1), -Radzie Ministrw (art.146 ust.4
pnkt 2), Premierowi ( art.148 pnkt 3), ministrom kierujcymi okrelonymi dziaami administracji rzdowej oraz
przewodniczcym komitetom (art.149 ust. 2 i 3), KRRiT (art.213 ust.2). Profesor Leszek Garlicki przypomina, e: () nie
mona posugiwa si wykadni funkcjonaln i przyjmowa, e jeeli Konstytucja powierzya jakiemu organowi okrelone
zadania, to dla realizacji tych zada mona te wydawa rozporzdzenia (). TK w wyroku z dnia 28 czerwca 2000 r. K
25/99 wskaza, e Konstytucja nie przyznaje organom NBP prawa do wydawania rozporzdze. Na poziomie prawa
miejscowego prawo stanowienia przysuguje organom samorzdu terytorialnego oraz terenowym organom administracji
rzdowej (art.94). W tym aspekcie zamknicie systemu rde prawa powszechnie obowizujcego nie jest kompletne,
poniewa to ustawodawc okrela organy lokalne, ktrym bdzie przysugiwaa kompetencja prawotwrcza

Akty prawa wewntrznego posiadaj ograniczony zakres obowizywania, a wic zgodnie z art.93, ust.1 mog by kierowane
wycznie do jednostek organizacyjnie podlegych organowi wydajcemu ten akt. Wspomniany artyku mwic o aktach
prawa wewntrznego wymienia uchway Rady Ministrw oraz zarzdzenia Premiera i ministrw. Wyliczenia tego nie naley
traktowa jako zamknite. TK w wyroku z nia 1 grudnia 1998 r. (K 21/98) uzna, e: system aktw prawa wewntrznego ma
- w przeciwiestwie do systemu aktw bdcych rdami prawa powszechnie obowizujcego - charakter systemu
otwartego, w kadym razie w zakresie podmiotowym. Trzon tego systemu stanowi akty wymienione w art. 93 ust. 1, ale nie
ma konstytucyjnego zakazu, by przepisy ustawowe upowaniay take inne podmioty do stanowienia zarzdze czy uchwa,
bd te nawet aktw inaczej nazwanych, ale te odpowiadajcych charakterystyce aktu o charakterze wewntrznym ().
TK dopuci otwarcie systemu aktw prawa wewntrznego w aspekcie podmiotowym i przedmiotowym.
Art. 93 ma charakter uniwersalny, paradygmatyczny, kady wydany akt prawa wewntrznego musi spenia okrelone w nim
warunki.

Podzia rde prawa na akty prawa powszechnie obowizujcego i akty prawa wewntrznego ma charakter dychotomiczny.

46. Klasyfikacja wolnoci i praw jednostki w Konstytucji RP

Okrelenie statusu jednostki w pastwie moliwe jest przy pomocy ustalenia jej praw i wolnoci, ktre wymienione s w
rozdziale II Konstytucji RP. Prawa i wolnoci s gwarantowane w Konstytucji i mog by ograniczone jedynie w ustawie,
gdy jest to konieczne w demokratycznym pastwie dla jego bezpieczestwa lub porzdku publicznego, bd dla ochrony
rodowiska, zdrowia i moralnoci publicznej, albo wolnoci i praw innych osb. (zasada proporcjonalnoci) Ograniczenia te
nie mog narusza istoty wolnoci i praw. W przypadku ich naruszenia kady ma prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej
do TK (art.79 Konstytucji RP).

Konstytucja sama klasyfikuje poszczeglne prawa i wolnoci oraz tworzy ich podrozdziay. Pierwszy z nich obejmuje zasady
oglne, tj. midzy innymi: nienaruszalno niezbywalnej i przyrodzonej godnoci czowieka, rwno wobec prawa, w tym
rwno w prawach kobiety i mczyzny, kwestie zwizane z obywatelstwem (przesanka do jego nabycia: ojciec i matka
obywatelami polskimi + moliwo zrzeknicia si go), prawa mniejszoci etnicznych, ochrona obywatela za granic.
Kolejny podrozdzia obejmuje prawa i wolnoci osobiste, ktre przysuguj wszystkim jednostkom bez wzgldu na
przynaleno pastwow oraz dotycz ich sfery ycia prywatnego. S to midzy innymi prawna ochrona ycia, nietykalno
i wolno osobista, przesanki mogce spowodowa pocignicie do odpowiedzialnoci karnej, zasada sprawiedliwego i
jawnego procesu, ochrona praw rodzicielskich czy wolno sumienia i religii.

Kolejnym podrozdziaem s prawa i wolnoci polityczne, ktre dotycz sfery ycia publicznego jednostki, i ktre mog by
zastrzeone jedynie dla obywateli. S to midzy innymi: wolno pokojowych zgromadze, wolno zrzeszania si, prawa
wyborcze, prawo do udziau w referendum czy prawo do informacji.

Ostatni klasyfikacj praw i wolnoci w wietle Konstytucji RP s prawa i wolnoci ekonomiczne, socjalne i kulturalne,
ktre dziel si na podgrupy:
*prawa i wolnoci ekonomiczne (dotycz ekonomicznej sfery ycia czowieka), np. prawa majtkowe,
*prawa i wolnoci socjalne (odnosz si do zapewnienia odpowiednich warunkw do rozwoju jednostki), np. prawo do
bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy,
*prawa i wolnoci kulturalne (ich celem jest zaspokojenie potrzeb kulturalnych jednostki, a tym samym sprzyjaj jego
duchowemu rozwojowi), np. wolno twrczoci artystycznej czy bada naukowych

47. Zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji praw oraz wolnoci czowieka i obywatela

Podstawa konstytucyjna: Rozdzia II "Wolnoci, prawa i obowizki czowieka i obywatela."

Nadrzdn zasad konstytucyjnych praw i wolnoci czowieka i obywatela jest prawna ochrona ycia. Ponadto wyrni
mona:

a) zasad nienaruszalnoci godnoci czowieka:

Godno jest rdem wszelkich praw i wolnoci czowieka i obywatela. Jest to godno przyrodzona, tzn. pierwotna w
stosunku do pastwa (pastwo nie moe jej kreowa, jest zobowizane do jej poszanowania, musi te tworzy mechanizmy
zapewniajce jej ochron), niezbywalna, niepodzielna. Z Konstytucji wynika otwarcie si prawa pozytywnego na wartoci
prawnonaturalne. W nauce prawa bywa rozumiana jako zasada ustrojowa, norma, podstawa aksjologii pozostaych praw i
wolnoci. W wietle orzecznictwa TK godno nie moe by samoistn podstaw do wydawania orzecze. Funkcjonuje jako
dowd potwierdzajcy podmiotowy charakter praw i wolnoci czowieka. Zgodnie z orzecznictwem SN przy ocenie czy
godno zostaa naruszona decydowa maj czynniki obiektywne i powszechne odczucie, a nie subiektywne odczucia osoby
dajcej ochrony prawnej.

b) wolno czowieka:
W sensie pozytywnym wolnoci jest swoboda czynienia tego, co nie jest przez prawo zakazane, uwzgldniajc
poszanowanie uprawnie innych osb. W sensie negatywnym wolno wie si z uznaniem, e naoenie nakazu podjcia
przez jednostk okrelonego dziaania dopuszczalne jest na podstawie wyranej normy prawa.
c) zasada rwnoci:
Skada si z dwch elementw. S to:
*rwno wobec prawa (nakaz rwnego traktowania przez wadz publiczn w procesie stosowania prawa),
*rwno w prawie (nakaz ksztatowania treci prawa z uwzgldnieniem zasady rwnoci).
Zasada rwnoci (w sensie materialnym) realizuje si w traktowaniu w taki sam sposb podmiotw w sytuacjach podobnych.
TK nie wyklucza jednak preferowania pewnych grup (np. uprzywilejowania wyrwnawcze), jeli jest to konieczne dla
doprowadzenia do faktycznej rwnoci.
Zasada rwnoci jest lex generalis dla pozostaych norm konstytucji dotyczcych rwnoci i j konkretyzujcych. Naley do
nich: zakaz dyskryminacji kogokolwiek w yciu politycznym, spoecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny,
rwnouprawnienie kobiet i mczyzn, prawo obywateli do rwnego dostpu do suby publicznej, zasada rwnoci prawa
wyborczego, rwny dostp do dbr kultury, rwnouprawnienie Kociow i innych zwizkw wyznaniowych, rwny dostp
obywateli do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanej ze rodkw publicznych, rwny dostp obywateli do wyksztacenia.
d) zasady nabywania i utraty obywatelstwa polskiego:
W myl ustawy o obywatelstwie polskim dopuszcza si wielo obywatelstw, przy utrzymaniu priorytetu obywatelstwa
polskiego wobec wadz polskich. Oznacza to, e obywatel polski, ktry posiada rwnoczenie obywatelstwo polskie i
obywatelstwo pastwa obcego, ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej takie same prawa i obowizki, jak osoba posiadajca
wycznie obywatelstwo polskie. W takiej sytuacji obywatel nie moe wobec wadz polskich powoywa si ze skutkiem
prawnym na posiadane rwnoczenie obywatelstwo obce lub na wynikajce z niego prawa i obowizki.

Zawarcie zwizku maeskiego przez obywatela polskiego z osob niebdc obywatelem polskim nie powoduje zmian w
obywatelstwie maonkw.

Obywatelstwo polskie nabywa si z mocy prawa poprzez:

1. Urodzenie z rodzicw, z ktrych co najmniej jedno posiada obywatelstwo polskie (zasada krwi- ius sanguinis)- jako
jedyna wymieniona w Konstytucji RP; dziecko nabywa z mocy prawa obywatelstwo polskie przez urodzenie z rodzicw, z
ktrych co najmniej jedno posiada obywatelstwo polskie. Nie jest istotne, czy dziecko urodzio si w Polsce czy za granic.

2. Urodzenie lub znalezienie dziecka na terytorium Polski (zasada terytorium- ius soli) - dziecko z mocy prawa nabywa
obywatelstwo polskie na tej podstawie tylko w dwch przypadkach: jeli urodzi si na terytorium RP, a oboje rodzice s
nieznani lub obywatelstwo ich jest nieokrelone, bd nie maj adnego obywatelstwa lub gdy dziecko zostanie znalezione
na terytorium RP, a rodzice s nieznani.

3. Przysposobienie pene (adopcja)- dziecko przysposobione przez osob lub osoby posiadajce obywatelstwo polskie,
nabywa to obywatelstwo, jeeli przysposobienie pene nastpio przed ukoczeniem przez niego 16 lat. W tym przypadku
przyjmuje si, e maoletni cudzoziemiec naby z mocy prawa obywatelstwo polskie z dniem urodzenia.

Obywatelstwo polskie mona rwnie naby poprzez:

1. Nadanie obywatelstwa przez Prezydenta RP:

Prezydent RP moe nada cudzoziemcowi, na jego wniosek, obywatelstwo polskie. Nadanie obywatelstwa polskiego obojgu
rodzicom obejmuje dzieci pozostajce pod ich wadz rodzicielsk. Nadanie obywatelstwa polskiego jednemu z rodzicw,
obejmuje maoletniego pozostajcego pod jego wadz rodzicielsk, w przypadku gdy drugiemu z rodzicw nie przysuguje
wadza rodzicielska lub drugie z rodzicw zoyo owiadczenie o wyraeniu zgody na nabycie przez maoletniego
obywatelstwa polskiego. Jeli dziecko ukoczyo 16 lat nabycie obywatelstwa moe nastpi jedynie za jego zgod. Wniosek
o nadanie obywatelstwa polskiego skada si za porednictwem wojewody lub konsula, osobicie lub korespondencyjnie z
podpisem urzdowo powiadczonym.

2. Uznanie za obywatela polskiego: Uznanie za obywatela polskiego to procedura administracyjna. O obywatelstwo polskie
w ten sposb mog ubiega si cudzoziemcy zamieszkujcy w Polsce, ktrzy speniaj cznie warunki nieprzerwanego,
legalnego pobytu na podstawie okrelonych zezwole, integracji ze spoeczestwem polskim, znajomoci jzyka polskiego,
maj zapewnione mieszkanie i rda utrzymania, respektuj polski porzdek prawny oraz nie stanowi zagroenia dla
obronnoci lub bezpieczestwa pastwa. Wniosek o uznanie za obywatela polskiego cudzoziemiec skada do wojewody.

3. Przywrcenie obywatelstwa polskiego:

Przepisy ustawy z 2009 r. o obywatelstwie polskim wprowadziy do polskiego porzdku prawnego instytucj przywrcenia
obywatelstwa. Droga ta dotyczy cudzoziemcw, ktrzy w przeszoci posiadali obywatelstwo polskie i utracili je przed
dniem 1 stycznia 1999 r., na podstawie niektrych przepisw poprzednich ustaw o obywatelstwie polskim.

Przywrcenie obywatelstwa polskiego nastpuje na wniosek cudzoziemca. Wniosek skada si do ministra waciwego do
spraw wewntrznych. Cudzoziemiec zamieszkujcy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej skada wniosek o
przywrcenie obywatelstwa polskiego za porednictwem konsula waciwego ze wzgldu na jego miejsce zamieszkania.

Utrata obywatelstwa polskiego: Obywatel traci obywatelstwo polskie na swj wniosek po uzyskaniu zgody Prezydenta RP
na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego. Zgoda na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego udzielona rodzicom rozciga si
na dzieci pozostajce pod ich wadz rodzicielsk. Wyraenie zgody na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego jednemu z
rodzicw, obejmuje maoletniego pozostajcego pod jego wadz rodzicielsk, w przypadku gdy drugiemu z rodzicw nie
przysuguje wadza rodzicielska lub drugie z rodzicw zoyo owiadczenie o wyraeniu zgody na utrat przez maoletniego
obywatelstwa polskiego. Jeli dziecko ukoczyo 16 lat utrata obywatelstwa moe nastpi jedynie za jego zgod. Wniosek o
wyraenie zgody na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego osoby zamieszkae w Polsce wnosz do Prezydenta RP za
porednictwem wojewody, a osoby zamieszkae za granic - za porednictwem konsula.

Potwierdzenia posiadania lub utraty obywatelstwa polskiego: Na wniosek osoby, ktrej postpowanie dotyczy, podmiotu,
ktry wykae interes prawny lub cicy na nim obowizek uzyskania decyzji, wojewoda wydaje decyzj potwierdzajc
posiadanie lub utrat obywatelstwa polskiego. Wany dokument tosamoci stwierdzajcy obywatelstwo (paszport, dowd
osobisty) lub decyzja wojewody potwierdzajca posiadanie obywatelstwa polskiego s niezbdne do wystpienia o polski
paszport. Niewany polski paszport ani polski akt urodzenia nie s dokumentami potwierdzajcymi posiadanie obywatelstwa
polskiego.

e) zasada ochrony praw mniejszoci narodowych i etnicznych: Szczeglna opieka pastwa dotyczy obywateli polskich
nalecych do mniejszoci narodowych i etnicznych, ktrym zapewniono wolno zachowania i rozwoju wasnego jzyka,
obyczajw i tradycji oraz rozwoju wasnej kultury.
f) zasada sprawowania opieki nad obywatelem polskim przebywajcym poza granicami kraju: Zgodnie z Konstytucj RP
obywatel polski ma podczas pobytu za granic prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.
g) zasada rnicowania zakresu realizacji konstytucyjnych wolnoci i praw na podstawie kryterium obywatelstwa.

48. Pojcie publicznych praw podmiotowych w wietle Konstytucji RP

Publiczne prawo podmiotowe, to wedle wspczesnej nauki prawa administracyjnego, "taka sytuacja prawna obywatela, w
obrbie ktrej obywatel ten, opierajc si na chronicych jego interesy prawne normach prawnych moe skutecznie da
czego od pastwa lub moe w sposb niekwestionowany przez pastwo co zadziaa".

Sposoby ochrony publicznych praw podmiotowych wyraone w Konstytucji RP to:

*moliwo wystpienia ze skarg do TK w razie naruszenia podstawowych praw i wolnoci,

* prawo do wystpowania do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie praw i wolnoci
naruszonych dziaaniem wadz publicznych,
* prawo do wynagrodzenia szkody wyrzdzonej przez niezgodne z prawem dziaanie organu wadzy publicznej.

49.Obywatelstwo polskie jako przesanka realizacji konstytucyjnych praw i wolnoci

Francuska Deklaracja Praw Czowieka i Obywatela z 1789r., ktra formuowaa pojcie praw obywatela, nie zawieraa
wyranego kryterium pozwalajcego na odrnienie tej kategorii od praw czowieka. Wspczenie mwic o prawach
obywatela ma si z reguy na myli uprawnienia obywatela danego pastwa wynikajce z prawa w znaczeniu podmiotowym i
suce ochronie interesw danego obywatela. W taki sposb rozumie pojcie "praw obywatela" Konstytucja RP,
zastrzegajc w swych postanowieniach niektre prawa tylko dla osb bdcych obywatelami polskimi.
Prawa obywatelskie nakadaj na pastwo obowizki zapewniajce korzystanie z nich, a ich istot jest moliwo
okrelonego roszczenia obywateli wobec pastwa. W razie sporu z organem pastwowym to obywatel powinien poda
podstaw prawn swojego roszczenia. W przypadku praw obywatelskich obywatel ma swobodny wybr co do tego, czy
skorzysta z przysugujcego mu uprawnienia. Prawa obywatelskie bywaj te definiowane jako prawa upowaniajce
obywatela do oddziaywania na pastwo - do wspksztatowania jego woli. Z tym ujciem koresponduje odrnienie tej
kategorii praw od praw wolnociowych, ktrych celem jest ochrona jednostki przed ingerencj ze strony pastwa.
Kategori uprawnie, ktra w danym porzdku krajowym bdzie moga by realizowana wycznie przez obywateli tego
pastwa, bdziemy mogli nazywa "wolnociami" i prawami obywatelskimi. Obecnie pojcie obywatela jest w konstytucji
wyranie oddzielone od takich poj jak: "kady", "dziecko", "cudzoziemiec", co pozwala wyodrbni katalog uprawnie
przysugujcych tylko obywatelom.
Katalog praw zastrzeonych wycznie na rzecz obywatela polskiego (ustawodawca posuy si sowem: "obywatel")

wolno tworzenia i przystpowania do partii politycznych - od 2003r. moliwo tworzenia partii

europejskich
regulacje dotyczce samego obywatelstwa
prawo do opieki pastwa poza granicami kraju
ochrona danych osobowych
zakaz uniemoliwienia obywatelowi RP powrotu do kraju
zakaz wydalenia obywatela RP z kraju
zakaz ekstradycji obywatela RP (znowelizowany art. 55 po wejciu do UE)
prawo wyborcze do Sejmu, Senatu, prezydenckie, referendum
prawo do zarzdzenia referendum na paszczynie lokalnej
prawo do udziau w referendum (oglnokrajowym i lokalnym)
prawo rwnego dostpu do suby publicznej
prawo dostpu do informacji publicznej
prawo do obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej
prawo do ochrony zdrowia
prawo do zabezpieczenia spoecznego

Jeli ustawodawca uywa terminu "obywatel"?, to chodzi mu o tzw. "aspekt gwarancyjny" - podkrela, e konkretne prawo
przysuguje obywatelowi, jednake moe to stwierdzenie rozszerzy.

50.Pojcie i formy horyzontalnego dziaania praw i wolnoci konstytucyjnych

Przez to pojcie naley rozmie obowizywanie praw i wolnoci nie w paszczynie jednostka-pastwo, ale ich
obowizywanie w stosunkach midzy osobami fizycznymi albo osobami fizycznymi z jednej strony, a osobami prawa
cywilnego z drugiej.
Przeciwnicy koncepcji horyzontalnego obowizywania praw i wolnoci podnosz, e prawa i wolnoci jednostki powstay
przede wszystkim po to, aby chroni j przeciwko ingerencjom ze strony pastwa.
Zwolennicy horyzontalnego obowizywania konstytucyjnych praw i wolnoci uwaaj, e zwizane jest ono z
rozbudowywaniem zada wspczesnego pastwa i wypywajcym z tego rozszerzeniem funkcji praw jednostki. Zwracaj
uwag, e nawet wolno stosunkw cywilnoprawnych powinna by powizana z wartociami konstytucyjnymi. Podzieleni
s na dwie grupy:
1) opowiada si za bezporednim horyzontalnym obowizywaniem; polega ono na traktowaniu konstytucyjnych praw i
wolnoci jako obiektywnych zasad wicych podmioty stosunkw cywilnoprawnych i mogcych stanowi podstaw
roszcze cywilnoprawnych; zakada si, e tworz one ,,instytucje ycia spoecznego, trzeba je odnie do wszelkich
moliwych podmiotw stosunkw prawnych i w kadym wypadku winny by chronione przez pastwo",
2) opowiada si, za porednim horyzontalnym obowizywaniem; przez to pojcie rozumie si oddziaywanie
konstytucyjnych praw i wolnoci jako klauzul generalnych lub wartoci wyraonych w Konstytucji, pomocnych przy
dokonywaniu wykadni norm prawa cywilnego; w tym ujciu prawa i wolnoci konstytucyjne nie mog stanowi roszcze
cywilnoprawnych; teoria poredniego horyzontalnego obowizywania z obiektywizacji praw i wolnoci konstytucyjnych nie
wyprowadza wniosku, jakoby Konstytucja staa si superkodeksem wszystkich dziedzin prawa; traktuj j jedynie jako akt
zawierajcy zasady, ktre powinny by konkretyzowane w normach prawnych niszego rzdu; zasady te s wice zarwno
dla organw stanowicych prawo jak i dla podmiotw dokonujcych jego wykadni.
Konstytucja RP naley do tej grupy ustaw zasadniczych pastw demokratycznych, ktre nie uznaj horyzontalnego
obowizywania praw i wolnoci. Cz nowszych Konstytucji dopuszcza w przypadku niektrych praw i wolnoci
bezporednie lub porednie horyzontalne obowizywanie (np. Konstytucja Portugalii). W wielu krajach orzecznictwo
dopuszcza porednie horyzontalne obowizywanie (np. we Francji), rzadziej natomiast bezporednie (np. w Holandii).
Trybuna Konstytucyjny idzie w tym samym kierunku, potwierdzajc to w swoich orzeczeniach.

51.Zasady oraz przesanki ograniczania wolnoci i praw czowieka.

Kada jednostka yje w spoeczestwie, a stanowione przez to spoeczestwo prawo uwzgldnia nie tylko jej interesy, ale
take i dobro ogu. Rodzi to z kolei konieczno ograniczania praw jednostki by zapobiec realnym lub tylko potencjalnym
ich kolizjom z interesami caego spoeczestwa.

Ograniczenia praw i wolnoci jednostki najczciej dzieli si na:

1) ograniczenia immanentne, ktre wyznaczone s przez znaczenie poj uytych w normach prawnych dotyczcych praw i
wolnoci jednostki (np. wasno, informacja, petycja) i zwizane s z istot chronionego przez nie dobra,

2) ograniczenia osobiste, zwizane z okreleniem zakresu podmiotowego praw i wolnoci. Niektre z nich przysuguj np.
tylko obywatelom. W szczeglnych przypadkach prawa i wolnoci jednostki mog zosta dodatkowo ograniczone ze
wzgldu na podleganie reimom specjalnym (np. sdziowie, onierze, urzdnicy),

3) ograniczenia systemowe, wynikaj z miejsca w systematyce caego aktu prawnego normy dotyczcej samej wolnoci czy
danego prawa jednostki.

Przesanki, ktre mog prowadzi do ograniczenia praw i wolnoci czowieka:

a) bezpieczestwo lub porzdek publiczny,

b) ochrona rodowiska, zdrowia i moralnoci publicznej,
c) ochrona wolnoci i praw innych osb.

Ograniczenie w sferze praw i wolnoci moe nastpi tylko w drodze ustawy. O pozbawieniu wolnoci powiadamia si
niezwocznie rodzin lub osob wskazan przez pozbawionego wolnoci. Kady zatrzymany powinien by niezwocznie i w
sposb zrozumiay dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by w cigu 48 godzin od chwili
zatrzymania przekazany do dyspozycji sdu. Zatrzymanego naley zwolni, jeeli w cigu 24 godzin od przekazania do
dyspozycji sdu nie zostanie mu dorczone postanowienie sdu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi
zarzutami.
Ograniczenia to nie powinno narusza istoty praw i wolnoci
Kady bezprawnie pozbawiony wolnoci ma prawo do odszkodowania.
Zgodnie z zasad proporcjonalnoci podmioty posiadajce kompetencj do ograniczenia praw i wolnoci nie powinny
korzysta z niej nadmiernie.

Przesank do ograniczenia praw i wolnoci obywateli jest np. wprowadzenia stanw nadzwyczajnych w RP: stanu
wojennego, wyjtkowego czy stanu klski ywioowej. W czasie stanu klski ywioowej mog zosta ograniczone: wolno
prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, wolno osobista, nienaruszalno mieszkania, wolno poruszania si i pobytu na
terenie RP, prawo do strajku, prawo wasnoci, wolno pracy, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy,
prawo do wypoczynku. Z kolei w czasie stanu wojennego i stanu wyjtkowego nie mog zosta naruszone: godno
czowieka, obywatelstwo, ochrona ycia, humanitarne traktowanie, ponoszenie odpowiedzialnoci karnej, dostp do sdu,
dobra osobiste, sumienie i religia, petycje, rodzina i dziecko.

52. Pojcie i rodzaje dyskryminacji

Dyskryminacja jest zjawiskiem, ktre towarzyszy ludziom w yciu od wiekw. Jest obecna na kadym etapie rozwoju
ludzkoci, od czasw najdawniejszych do teraz. Dyskryminacja, z aciny discrimino rozrniam, oznacza odmienne
traktowanie rnych podmiotw, ktre znajduj si w tej samej sytuacji. To traktowanie w odmienny sposb nie ma adnego
obiektywnego uzasadnienia, wynika z woli osoby znajdujcej si u wadzy w konkretnej sytuacji. Kade takie dziaanie
stanowi naruszenie zasady rwnego traktowania i jest pogwaceniem podstawowych praw i wolnoci czowieka.
Dyskryminacja narusza godno czowieka. Zgodnie z art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, przyrodzona i
niezbywalna godno czowieka stanowi rdo wolnoci i praw obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i
ochrona jest obowizkiem wadz publicznych.
Dyskryminacja moe dotkn kadego, nie jest przypisana okrelonym grupom spoecznym czy te jednostkom. Forma
dyskryminacji oraz jej natenie s bardzo rnorodne, zrnicowane w zalenoci od konkretnego przypadku. Moe ona
przybiera rne formy, m.in. ze wzgldu na pe, na wyznanie religijne, orientacj seksualn, stopie sprawnoci czy te
kolor skry. Kada forma dyskryminacji jest zabroniona i szkodliwa spoecznie.

Rwno wobec prawa, wyszczeglniona w Konstytucji (art. 32), oznacza jednakowe traktowanie osb, ktre znalazy si w
tej samej sytuacji faktycznej i prawnej. Stanowi podstawow warto wspczesnego wiata, regu ksztatowania pozycji
jednostki wobec pastwa oraz zasad wyznaczajc relacj midzy poszczeglnymi jednostkami.

W obecnym stanie prawnym obowizujcym w Polsce, konstytucyjny zakaz dyskryminacji jest zakazem oglnym, oznacza
to, e nie ma wymienionych kryteriw wedle ktrych dyskryminowanie jest zakazane, tylko e dyskryminacja jest w ogle
zakazana. W prawie polskim nie ma nigdzie usystematyzowanych kryteriw wedug, ktrych mona rozpozna, bd
nazwa dyskryminacj.
Czynnikiem zmian legislacyjnych w polskim ustawodawstwie byo denie Polski do czonkostwa w Unii Europejskiej. W
prawie wsplnotowych zasada rwnoci oraz zakaz dyskryminacji s jednymi z podstawowych zasad. Unia Europejska
zgodnie z prawem antydyskryminacyjny poszerzaa jego zasig, zarwno na nowe dziedziny ycia jak i na rne grupy
spoeczne. Bardzo wanym rdem interpretacji wsplnotowego prawa antydyskryminacyjnego s wyroki Europejskiego
Trybunau Sprawiedliwoci. Polska wstpujc do Unii Europejskiej musiaa w drodze implementacji przepisw prawa
wsplnotowego, zinterpretowa pojcie dyskryminacji poredniej, bezporedniej, molestowania, molestowania seksualnego,
zmuszania do dyskryminacji itp.

Odwoujc si do definicji zawartej w art. 18 3a k.p. dyskryminacja bezporednia polega na tym, e pracownik moe by
porwnywalnie gorzej traktowany ni inni pracownicy ze wzgldu na; pe, wiek, wyznanie, przekonania polityczne,
niepenosprawno, religi orientacj seksualn, ras, narodowo, pochodzenie etniczne, przynaleno zwizkow, jak
rwnie ze wzgldu na zatrudnienie w penym lub niepenym wymiarze czasu pracy, na czas okrelony lub nieokrelony. W
polskim prawie dyskryminowanie bezporednie odejmuje rwnie sytuacje hipotetyczne, czyli takie, ktre mogyby si
zdarzy, a nie musz.

Dyskryminacja porednia polega na zastosowaniu jakiego kryterium wzgldem grupy pracownikw, ktre rnicuje je w
porwnaniu z pozostaymi. S to niepozorne dziaania, ktre wyrniaj jednych od drugich i w rzeczywistoci mona je
wytumaczy tylko poprzez odwoanie si do kryterium dyskryminujcego.

S. Kowalik pisze o piciu rodzajach praktyk dyskryminujcych, ktre opisuj intensywno zjawiska.
Dystansowanie si to najsabsza forma dyskryminacji polegajca na psychologicznym odsuniciu si od pewnych grup
spoecznych lub osb. W tym przypadku dochodzi do unikania udzielania pomocy i wchodzenia w bliskie relacje z osobami
penicymi obowizki zatrudnionego, tak, e rola pracownika ogranicza si tylko do penienia obowizkw zawodowych.
Dewaluowanie - rozpowszechnianie przekona i opinii o cechach negatywnych jednostek lub grup spoecznych, ktre
odzwierciedlaj stereotypy spoeczne.
Delegitymizacja - polega na wykluczeniu pewnych osb i grup spoecznych z ycia spoecznego przy uyciu przepisw
prawnych. Zepchnicie ich do kategorii podludzi.
Segregacja - obejmuje wiksz grup spoeczn. Moe polega na ograniczeniu dostpu do normalnego ycia lub cakowitej
izolacji.
Eksterminacja to najostrzejsza forma dyskryminacji, polegajca na biologicznym wyniszczeniu ludzi nalecych do
okrelonej grupy spoecznej. Ma dwie formy; szybkie i brutalne biologiczne wyniszczenie, ktre miao miejsce podczas II
wojny wiatowej lub proces bardziej rozlegy w czasie, jak np. wyniszczenie Indian.
Przedstawiciele nauk spoecznych stworzyli kryterium podziau dyskryminacji biorc pod uwag podzia spoeczestwa na
klasy spoeczne i zwizane z tym ograniczenia. Mamy wwczas do czynienia z dyskryminacj czciow, ktra z kolei moe
wystpowa poprzez:
Tworzenie puapu moliwych osigni czonkowie niektrych grup spoecznych nie maj szans osignicia wyszych
pozycji w spoeczestwie. Nie maj szans awansu.
Segregacja zawodowa- polega na tym, i okrelone grupy- spoecznoci nie maj dostpu do pewnych zawodw. Najczciej
dotyka to kobiety lub osoby niepenosprawne. Czsto wystpuje sytuacja w ktrej te grupy spoeczne mog podejmowa
prac gorzej opacan i wymagajc niszego wyksztacenia.

53. Prawa i wolnoci osobiste

Prawa i wolnoci osobiste - To uprawnienia i swobody jednostki, zapewniajce jej moliwo nieskrpowanego rozwoju na
wszystkich paszczyznach egzystencji (fizycznej, psychicznej i prawnej). Najwaniejsze z nich zawieraj si w Konstytucji i
brzmi nastpujco:

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia kademu czowiekowi prawn ochron ycia.

2. Nikt nie moe by poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyraonej zgody.
3. Nikt nie moe by poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniajcemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si
stosowania kar cielesnych.
4. Kademu zapewnia si nietykalno osobist i wolno osobist. Pozbawienie lub ograniczenie wolnoci moe nastpi
tylko w okrelonych przypadkach.
5. Kady pozbawiony wolnoci nie na podstawie wyroku sdowego ma prawo odwoania si do sdu w celu
niezwocznego ustalenia legalnoci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolnoci powiadamia si niezwocznie rodzin
lub osob wskazan przez pozbawionego wolnoci.
6. Kady zatrzymany powinien by niezwocznie i w sposb zrozumiay dla niego poinformowany o przyczynach
zatrzymania. Powinien on by w cigu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sdu. Zatrzymanego
naley zwolni, jeeli w cigu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sdu nie zostanie mu dorczone postanowienie
sdu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.
7. Kady pozbawiony wolnoci powinien by traktowany w sposb humanitarny.
8. Kady bezprawnie pozbawiony wolnoci ma prawo do odszkodowania.
9. Kady, przeciw komu prowadzone jest postpowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postpowania.
Moe on w szczeglnoci wybra obroc lub na zasadach okrelonych w ustawie korzysta z obrocy z urzdu.
10. Kadego uwaa si za niewinnego, dopki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sdu.
11. Kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwoki przez waciwy,
niezaleny, bezstronny i niezawisy sd.
12. Kady ma prawo do ochrony prawnej ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o
swoim yciu osobistym.
13. Rodzice maj prawo do wychowania dzieci zgodnie z wasnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgldnia
stopie dojrzaoci dziecka, a take wolno jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. Ograniczenie lub
pozbawienie praw rodzicielskich moe nastpi tylko w przypadkach okrelonych i tylko na podstawie prawomocnego
orzeczenia sdu.
14. Zapewnia si wolno i ochron tajemnicy komunikowania si. Ich ograniczenie moe nastpi jedynie w przypadkach
okrelonych.
15. Zapewnia si nienaruszalno mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu moe nastpi jedynie
w przypadkach okrelonych.
16. Nikt nie moe by obowizany inaczej ni na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczcych jego osoby.
17. Wadze publiczne nie mog pozyskiwa, gromadzi i udostpnia innych informacji o obywatelach ni niezbdne w
demokratycznym pastwie prawnym.
18. Kady ma prawo dostpu do dotyczcych go urzdowych dokumentw i zbiorw danych.
19. Kady ma prawo do dania sprostowania oraz usunicia informacji nieprawdziwych, niepenych lub zebranych w
sposb sprzeczny z ustaw.
20. Kademu zapewnia si wolno poruszania si po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca
zamieszkania i pobytu.
21. Kady moe swobodnie opuci terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
22. Obywatela polskiego nie mona wydali z kraju ani zakaza mu powrotu do kraju.
23. Osoba, ktrej pochodzenie polskie zostao stwierdzone zgodnie z ustaw, moe osiedli si na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej na stae.
24. Kademu zapewnia si wolno sumienia i religii. Wolno religii obejmuje wolno wyznawania lub przyjmowania
religii wedug wasnego wyboru oraz uzewntrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej
religii przez uprawianie kultu, modlitw, uczestniczenie w obrzdach, praktykowanie i nauczanie. Wolno religii
obejmuje take posiadanie wity i innych miejsc kultu w zalenoci od potrzeb ludzi wierzcych oraz prawo osb do
korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si znajduj.
25. Rodzice maj prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi
przekonaniami.
26. Nikt nie moe by zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
27. Nikt nie moe by obowizany przez organy wadzy publicznej do ujawnienia swojego wiatopogldu, przekona
religijnych lub wyznania.
28. Kademu zapewnia si wolno wyraania swoich pogldw oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
Cenzura prewencyjna rodkw spoecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s zakazane.
29. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjtkami. Ekstradycja obywatela polskiego moe by dokonana na
wniosek innego pastwa lub sdowego organu midzynarodowego, jeeli moliwo taka wynika z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej lub ustawy wykonujcej akt prawa stanowionego przez organizacj
midzynarodow, ktrej Rzeczpospolita Polska jest czonkiem, pod warunkiem e czyn objty wnioskiem o ekstradycj
zosta:
1. popeniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2. stanowi przestpstwo wedug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiby przestpstwo wedug prawa
Rzeczypospolitej Polskiej w razie popenienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarwno w czasie jego
popenienia, jak i w chwili zoenia wniosku.
30. Cudzoziemcy mog korzysta z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okrelonych w ustawie.
Cudzoziemcowi, ktry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed przeladowaniem, moe by przyznany
status uchodcy zgodnie z wicymi Rzeczpospolit Polsk umowami midzynarodowymi.

54. Elementy treci prawa do sdu i ich gwarancje konstytucyjne

Podstawa konstytucyjna:
,,Ustawa nie moe nikomu zamyka drogi sdowej dochodzenia naruszonych wolnoci lub praw.'' art. 77 ust 2.
,,Kady ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwoki przez waciwy,
niezaleny, bezstronny i niezawisy sd .'' art. 45 ust 1
,,Kada ze stron ma prawo do zaskarenia orzecze i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjtki od tej zasady oraz tryb
zaskarania okrela ustawa.'' art. 78

Trzeba pamita rwnie, e dla uksztatowania prawa do sdu znaczenie ma rwnie rozdzia VIII Konstytucji RP
okrelajcy m.in. rol sdw.
Prawo do sdu to prawo jednostki do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jej sprawy przez sd. Oznacza ono przede
wszystkim, e jednostce przysuguje roszczenie o rozpatrzenie jej sprawy przez sd i jeeli z takim roszczeniem wystpi, sd
ma obowizek spraw rozpatrzy, jest to, wic prawo do inicjowania postpowania w razie naruszenia chronionych praw
jednostki.

Z prawa do sdu i zasady pastwa prawnego wynika domniemanie kompetencji sdw. W ramach tej kompetencji
Konstytucja stwarza domniemanie kompetencji na rzecz sdw powszechnych. Oznacza to, e w przypadku powstania
wtpliwoci, czy jaka kategoria spraw podlega sdowi powszechnemu, naley tak wanie uzna. W szczeglnoci
sdowemu rozpatrzeniu podlegaj sprawy o charakterze cywilnym, administracyjnym i karnym.

W ramach prawa do sdu chodzi te o to, by dan spraw rozpatrywa sd waciwy, np. spraw o charakterze cywilnym nie
powinien rozpatrywa sd administracyjny. Chodzi tu waciwo przedmiotow, miejscow i instancyjn. Sd powinien
ponadto by bezstronny i niezaleny od strony czy przedmiotu sporu. Jednostce przysuguje rwnie prawo do uzyskania
wyroku bez zbdnej zwoki.

Sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy oznacza przed wszystkim konieczno uwzgldnienia szeregu elementw tzw.
sprawiedliwoci proceduralnej. Procedura postpowania powinna by tak uksztatowana, by strona postpowania moga w
peni wyartykuowa swoje racje dotyczce obrony swych praw i wolnoci, a sd podejmowa rozstrzygnicie w oparciu o
wszystkie niezbdne przesanki. Przyjmuje si wic, e w skad prawa do sdu wchodzi prawo do uzyskania od sdu
odpowiednich informacji o moliwociach jakie stronie w postpowaniu przysuguj, uzyskanie takich samych informacji,
jakie sd przekazuje stronie przeciwnej, prawo do zajcia stanowiska co do kwestii rozpatrywanych w danej chwili przez sd,
prawo do rozpatrywania da strony zgaszanych w trakcie postpowania. Ta ostatnia kwestia dotyczy przede wszystkim
zgaszania przez strony postpowania wnioskw dowodowych.

Szczeglnie rozbudowane gwarancje procesowe jednostki znajduj si w procedurze karnej, podstawowe zasady
odpowiedzialnoci karnej s wyraone w Konstytucji RP (w razie zatrzymania poinformowanie rodziny lub osoby
wskazanej, 48 godzin na podanie do dyspozycji sdu, 24 godziny na podanie zatrzymanego zarzutw i postanowienia o
tymczasowym zatrzymaniu, traktowanie w sposb humanitarny, bezprawne pozbawienie wolnoci i prawo do
odszkodowania, zasada niedziaania prawa wstecz, zasada domniemania niewinnoci, prawo do obrony, zbrodnie wojenne i
zbrodnie przeciwko ludzkoci nie podlegaj przedawnieniu itp.)

Sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy, to te prawidowe stosowanie przez sd prawa, na ktrym opiera sie rozstrzygnicie.
Konstytucyjnym wyrazem gwarancyjnej funkcji prawa do sdu jest nakaz publicznego i dwuinstancyjnego rozpatrywania
spraw; nakaz rozpatrzenia sprawy w rozsdnym terminie.

Gwarancyjny charakter prawa do sdu nakazuje pooenie szczeglnego nacisku na charakter sdw jako szczeglnego typu
organw pastwa. Sd musi mie okrelone cechy. Przede wszystkim chodzi o zagwarantowanie sdziowskiej niezawisoci,
bezstronnoci, niezalenoci od innych rodzajw wadzy. Suy temu immunitet sdziowski, instytucja wyczenia sdziego
czy nadzr jurydykacyjny, jako jedyna forma ochrony orzecznictwa. Gwarancje powysze musz mie charakter ustawowy.
Ustawy musz te okrela odpowiedni organizacj sdw, tak by zawieraa ona wskazane wyej instytucje. Podstawy tej
organizacji znajduj si ju w rozdz. VIII Konstytucji RP, ktry stanowi, i sdy wyjtkowe lub tryb dorany moe by
ustanowiony tylko na czas wojny.

55. Prawa i wolnoci polityczne

Ta kategoria praw i wolnoci jest konsekwencj wyrnienia praw i wolnoci osobistych. Obejmuje ona prawa i wolnoci
dotyczce sfery ycia publicznego jednostki. Cz z nich jest zastrzeona tylko dla obywateli.

Pojcie wolnoci i praw politycznych odnosi si do tych swobd i uprawnie ktre stwarzaj jej moliwoci czynnego
udziau w rzdzeniu pastwem co oznacza udzia w rnego rodzaju bezporednich i porednich procesach podejmowania
decyzji lub wpywania na tre ostatecznych decyzji pastwowych. Chodzi tu o rzeczywiste utosamienie si jednostki ze
zbiorowym podmiotem wadzy czyli narodem. Prawa te klasyfikuje si do praw i wolnoci pierwszej generacji.

1. Kademu zapewnia si wolno zrzeszania si (zakazane s zrzeszenia, ktrych cel lub dziaalno s sprzeczne z
Konstytucj lub ustaw).
2. Zwizki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj prawo do rokowa, w szczeglnoci w celu rozwizywania
sporw zbiorowych, oraz do zawierania ukadw zbiorowych pracy i innych porozumie.
3. Zwizkom zawodowym przysuguje prawo do organizowania strajkw pracowniczych i innych form protestu w granicach
okrelonych w ustawie. Ze wzgldu na dobro publiczne ustawa moe ograniczy prowadzenie strajku lub zakaza go w
odniesieniu do okrelonych kategorii pracownikw lub w okrelonych dziedzinach.
4. Obywatele polscy korzystajcy z peni praw publicznych maj prawo dostpu do suby publicznej na jednakowych
zasadach.
5. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dziaalnoci organw wadzy publicznej oraz osb penicych funkcje
publiczne.
Zobowizane do udostpniania informacji publicznej s wadze publiczne oraz inne podmioty wykonujce zadania publiczne.
Udostpnianie informacji publicznych nastpuje w drodze:

a) ogaszania informacji publicznych, w tym dokumentw urzdowych, w Biuletynie Informacji Publicznej (publikatorze
urzdowym dostpnym tylko w Internecie),
b) udostpniania na wniosek informacji publicznej, ktra nie zostaa udostpniona w Biuletynie, lub bez pisemnego wniosku,
jeli informacja ta moe by niezwocznie udostpniona w formie ustnej lub pisemnej,
c) wstpu na posiedzenia kolegialnych organw wadzy publicznej pochodzcych z powszechnych wyborw i udostpniania
materiaw dokumentujcych te posiedzenia.

Wniosek moe by zgoszony na pimie, a ustnie tylko w zakresie informacji, ktre mog by niezwocznie udostpnione.
Informacja na wniosek zgoszony ustnie jest udzielana ustnie lub pisemnie.

Zasad jest, e dostp do informacji publicznej jest bezpatny . Przewidziany jest jednak wyjtek od tej zasady. Moliwe jest
pobranie opaty, jeli s spenione jednoczenie dwa warunki:
a) udostpnienie informacji publicznej nastpuje w trybie wnioskowym,
b) podmiot obowizany do udostpnienia informacji ma ponie dodatkowe koszty zwizane ze wskazanym we wniosku
sposobem udostpnienia informacji lub koniecznoci przeksztacenia informacji w form wskazan we wniosku.

Udzielenie informacji na wniosek powinno nastpi w terminie nie duszym ni 14 dni od dnia zoenia wniosku. Jeli brak
moliwoci udostpnienia informacji w podanym terminie, nie moe przekroczy 2 miesicy od dnia zoenia wniosku. W
takim przypadku organ ma obowizek pisemnie powiadomi wnioskodawc o powodach opnienia oraz o terminie, w
ktrym informacja zostanie udostpniona. Za nieudostpnienie informacji publicznej ustawa przewiduje grzywn, kar
ograniczenia wolnoci albo kar pozbawienia wolnoci do roku.

6. Obywatel polski ma prawo udziau w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posw, senatorw
i przedstawicieli do organw samorzdu terytorialnego, jeeli najpniej w dniu gosowania koczy 18 lat. (prawo udziau w
referendum oraz prawo wybierania nie przysuguje osobom, ktre prawomocnym orzeczeniem sdowym s
ubezwasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych); obywatel polski ma take prawo do biernego
udziau w wyborach do Sejmu, Senatu i na Prezydenta RP (do Sejmu 21 lat, do Senatu 30 lat, na Prezydent RP 35 lat,
wybran do Sejmu lub do Senatu nie moe by osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar pozbawienia wolnoci za
przestpstwo umylne cigane z oskarenia publicznego).
7. Prawo inicjatywy ustawodawczej: przysuguje 100 000 obywateli majcym prawo wybierania do Sejmu.
8. Kady ma prawo skada petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, wasnym lub innej osoby za jej zgod do
organw wadzy publicznej oraz do organizacji i instytucji spoecznych w zwizku

56. Parytety i kwoty pci a zasada rwnoci wyborw

Najpierw kilka sw dotyczcych rwnoci. Rwno wobec prawa odnoszona jest zarwno do procesu stosowania prawa
(wwczas ma na celu jednakowe stosowanie prawa wobec wszystkich adresatw prawa), jak i do procesu stanowienia
takiego prawa, ktre ani nie dyskryminowaoby, ani uprzywilejowaoby jego adresatw. Z kolei rwno w prawie oznacza
nakaz nadawania takich treci unormowaniom prawnym, aby ksztatoway one w jednakowy sposb sytuacj prawn
podmiotw jednakowych (podobnych).
Naley odrni kwoty pci, ktre su okreleniu minimalnego udziau jednej pci na listach wyborczych, zupenie za
wyjtkowo w organach przedstawicielskich od parytetw pci, ktre z zaoeniu maj zapewni pen rwno pci w
procesie wyborczym, zapewniajc na listach wyborczych jednakowy udzia obu pci.
koncepcja metoda tzw. ,,zamka byskawicznego'': nakazuje przemienno pierwszych miejsc dla kobiet i mczyzn w
jednakowej liczbie okrgw wyborczych;
Podmioty uprawnione w chwili obecnej zobowizane s do przestrzegania kwot pci, a wic zagwarantowania, e lista
kandydatw spenia bdzie wymogi okrelone w treci kodeksu wyborczego:
1) liczba kandydatw- kobiet nie moe by mniejsza ni 35% liczby wszystkich kandydatw na licie,
2) liczba kandydatw- mczyzn nie moe by mniejsza ni 35% liczby wszystkich kandydatw na licie (analogicznie w
przepisach dotyczcych wyborw samorzdowych).
Wg kodeksu wyborczego w przypadku zgoszenia listy zawierajcej 3 kandydatw liczba kandydatw kobiet i liczba
kandydatw mczyzn nie moe by mniejsza ni 1 bez okrelenia, na ktrym miejscu ma by kobieta lub mczyzna.

57. Prawa i wolnoci ekonomiczne, socjalne i kulturalne jako podstawa skargi konstytucyjnej
Polski ustrojodawca opowiedzia si za regulowaniem materii praw socjalnych w Konstytucji RP. Rozwizanie takie nie jest
powszechne w pastwach demokratycznych. Przeciwnicy tego rozwizania stoj na stanowisku, e ze wzgldu na
niemono dochodzenia wikszoci praw socjalnych na drodze sdowej nie mog by one regulowane w ten sam sposb, co
prawa polityczne i wolnoci osobiste.
Regulacje powicone prawom socjalnym znajduj si zasadniczo w rozdziale II Konstytucji RP, a ponadto mwi o nich
artyku z rozdziau I Konstytucji: ,,Rzeczpospolita Polska specjaln opiek otacza weteranw walk o niepodlego,
zwaszcza inwalidw wojennych.'' Katalog praw socjalnych z rozdziau II to m.in.:
a) wolno wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy,
b) prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy,
c) prawo do zabezpieczenia spoecznego,
d) prawo do ochrony zdrowia,
e) prawo do nauki,
f) wolno twrczoci artystycznej, bada naukowych oraz ogaszania ich wynikw.
W kwestii wolnoci i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych: ,,praw (...) mona dochodzi w granicach okrelonych
w ustawie.'' Sab stron postanowie konstytucyjnych dotyczcych wolnoci i praw ekonomicznych, socjalnych i
kulturalnych jest delegowanie uprawnie do regulacji szczegowych w wikszoci wypadkw na ustawodawc zwykego.
Skutkuj to tym, e np. artyku o rwnym dostpie do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanej ze rodkw publicznych w
szczeglnoci okrela ustawa. Przepis ten pozostawia ustawodawcy z zakresie ustawy zbyt duy margines swobody i w
praktyce moe on, np. poprzez wprowadzenie opat moe zosta ograniczony dostp do opieki zdrowotnej. Ustawodawca
umieszczajc te prawa w Konstytucji zdawa sobie spraw jakie s spoeczne oczekiwania, jednak z drugiej strony wiedzia
te o finansowych moliwociach pastwa. W zwizku z tym zaliczy wolnoci i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
do praw, ktre mog by dochodzone wycznie w granicach okrelonych w ustawie, w nie do praw egzekwowanych w
oparciu o normy konstytucyjne. W zwizku z tym wycign naley wniosek, e prawa socjalne mog by egzekwowane
przy pomocy skargi konstytucyjnej, o ile ustawa tak drog otwiera.
59. Obowizki konstytucyjne

Przez obowizek moemy rozumie zakaz lub nakaz jakiego postpowania. W porwnaniu z prawami, jakie gwarantuje
nam Konstytucja i ustawy nie mamy ich wiele. Wynika to z naszego ustroju. W krajach demokratycznych przepisy dotyczce
obowizkw wobec pastwa s nieliczne. Co innego naley powiedzie o krajach, w ktrych wystpuje ustrj autorytarny.
Tam obowizkw obywatela w stosunku do ojczyzny jest znacznie wicej i czsto wymieniane s one przed prawami
jednostki. Konstytucyjne obowizki obywatela RP:

1. Obowizkiem obywatela polskiego jest wierno Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wsplne.
2. Kady ma obowizek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Kady jest obowizany do ponoszenia ciarw i wiadcze publicznych, w tym podatkw, okrelonych w ustawie.
4. Obowizkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.
5. Zakres obowizku suby wojskowej okrela ustawa.
6. Kady jest obowizany do dbaoci o stan rodowiska i ponosi odpowiedzialno za spowodowane przez siebie jego
pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialnoci okrela ustawa.
Gwarancje realizacji obowizkw konstytucyjnych mona podzieli na:

- gwarancje prawne (instytucjonalne), czyli takie, ktrym podlegaj obowizki objte przymusem pastwowym i kontrol
sdow,

- gwarancje pozaprawne, czyli takie, ktre wi si np. z kultur polityczn, wiadomoci prawn czy tradycj.

60.System ochrony praw i wolnoci jednostki w Konstytucji RP

1. Kady ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zostaa mu wyrzdzona przez niezgodne z prawem dziaanie organu
wadzy publicznej. Ustawa nie moe nikomu zamyka drogi sdowej dochodzenia naruszonych wolnoci i praw.
2. Kady ma prawo do zaskarenia orzecze i decyzji wydanych w pierwszej instancji.
3. Kady czyje konstytucyjne wolnoci zostay naruszone ma prawo [...] wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego w
sprawie zgodnoci z konstytucj [...].
4. Kady ma prawo wystpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Organami kontroli pastwowej i ochrony prawa s:

- Rzecznik Praw Dziecka- zajmuje si ochron prawa do ycia i ochron zdrowia, prawa do wychowania w rodzinie oraz
prawa do nauki, a take ochron dziecka przed przemoc, okruciestwem, wyzyskiem, demoralizacj oraz innym zym
traktowaniem; podejmuje dziaania tylko i wycznie z wasnej inicjatywy,

- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) konstytucyjny organ stojcy na stray wolnoci sowa, prawa obywateli do
informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji; skad Rady wchodzi 5 czonkw; s oni wybierani przez: Sejm -
2 czonkw, Senat - 1, Prezydenta - 2; kadencja czonkw KRRiT wynosi 6 lat,

- Najwysza Izba Kontroli (NIK) niezalena od egzekutywy (wadzy wykonawczej), ktr ma kontrolowa, podlega
Sejmowi; podejmuje kontrol na zlecenie Sejmu lub jego organw, na wniosek Prezydenta, prezesa Rady Ministrw i z
wasnej inicjatywy; zajmuje si kontrol legalizmu; z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli moe wystpi kady,

- Rzecznik Praw Obywatelskich dba o przestrzeganie praw i wolnoci obywatelskich; moe wystpi do odpowiednich
organw w celu zapewnienia ich przestrzegania bd uchwalenia/zmiany odpowiednich aktw prawnych ich dotyczcych;
wniosek moe u niego zoy kady, niezalenie od tego, czy wyczerpano wszystkie rodki odwoawcze; wystarczy wskaza
wnioskodawc i problem (prawo, ktre zostao naruszone); RPO ma obowizek rozpatrzenia kadego wniosku; dziaa take z
inicjatywy wasnej, organw samorzdowych i Rzecznika Praw Dziecka,

- skarga konstytucyjna- rodek prawny przewidziany w polskim prawie jako impuls do usuwania z systemu prawa norm
prawnych niezgodnych z Konstytucj; prawo jej wniesienia przysuguje kademu, po uprzednim wyczerpaniu wszystkich
dostpnych rodkw odwoawczych,

- petycje, skargi, wnioski- kady ma prawo skada petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, wasnym lub innej
osoby za jej zgod do organw wadzy publicznej oraz do organizacji i instytucji spoecznych w zwizku z wykonywanymi
przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej; tryb rozpatrywania petycji, wnioskw i skarg okrela
ustawa (k.p.a.); petycje, skargi i wnioski nigdy nie mog by pozostawione bez odpowiedzi;

62. Zakres przedmiotowy skargi konstytucyjnej w Konstytucji RP

W zwizej definicji profesor Leszek Garlicki okrela skarg konstytucyjn mianem szczeglnego rodka prawnego,
pozwalajcego jednostce, a take innym podmiotom praw i wolnoci konstytucyjnych na zwrcenie si do sdu
konstytucyjnego o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygni wadz publicznych, o ile rozstrzygnicia te naruszaj
konstytucyjnie zagwarantowane prawa i wolnoci skarcego. Wyrnia on cztery istotne elementy skargi. Pierwszym z nich
jest incydentalny charakter skargi, stanowicej prawo kadego podmiotu praw bd wolnoci konstytucyjnych i zwizanej z
konkretnym przypadkiem jej naruszenia. Kolejnym elementem jest ograniczenie podstawy skargi tylko do narusze praw i
wolnoci o konstytucyjnym charakterze. Nastpnym subsydiarny charakter skargi pozwalajcy na jej wniesienie dopiero po
bezskutecznym wyczerpaniu innych rodkw prawnych. Ostatnim przyznanie praw rozpoznawania skargi organom
sdownictwa konstytucyjnego, ktrych rozstrzygnicia wi wszystkie organy pastwowe.
Istniej dwa rodzaje ujcia skargi konstytucyjnej. Wsze, dopuszczajce kierowanie skargi tylko przeciw przepisowi
prawnemu (takie rozwizanie przyja Konstytucja z 2 kwietnia 1997r.) oraz szersze, dopuszczajce kierowanie skargi
zarwno przeciwko normie jak i przeciwko orzeczeniu.
Profesor Bogusaw Banaszak nadto wskazuje cele, jakim suy skarga konstytucyjna. Wymienia m.in: ochron praw i
interesw indywidualnych, ochron interesu publicznego (stworzenie sdowi konstytucyjnemu sposobnoci do kontroli nad
zgodnym z konstytucj stosowaniem prawa przez organy pastwowe), a take ukazanie spoeczestwu praktycznego
znaczenia konstytucji w porzdku prawnym.
W Polsce, zgodnie z art. 79 ust. 1 konstytucji, ze skarg moe wystpi kady, czyje konstytucyjne prawa i wolnoci
zostay naruszone. Mog to by wszelkie prawa i wolnoci, wic nie tylko te zawarte w II rozdziale Konstytucji, ale i np. te
dotyczce prawa wasnoci czy swobody gospodarczej wskazane w rozdziale I. Warunek jest jeden - prawa te musz by
sformuowane w konstytucji. Jedynym wyjtkiem od tej zasady jest prawa uzyskania azylu lub statusu uchodcy (art.56),
wyranie wyczone przez art. 79 ust. 2 konstytucji.
Zgodnie z wyrokiem TK z 13.1.2004r. o sygnaturze SK 10/03 zakres wzorcw ze strony TK "ogranicza si do przepisw
statuujcych wolnoci i prawa, a zatem bdcych podst normy prawnej adresowanej do obywatela, ksztatujcej jego
sytuacj prawn i dajcej mu mono wyboru zachowania si (...) Nie stanowi wic waciwego wzorca normy okrelajce
zasady ustrojowe i normy adresowane do ustawodawcy (...) art. 79 ust. 1 Konstytucji RP nie przewiduje zaskarenia z
powodu niezgodnoci aktu normatywnego z umow midzynarodow (...) Take preambua Konstytucji (...) na pewno nie
zawiera (...) norm bdcych rdem wolnoci i praw".
Skarga konstytucyjna musi zawsze w konkretny sposb wskazywa przepis, ktrego to dotyczy oraz prawo i wolno
konstytucyjn, ktre zostaynaruszone. W orzecznictwie TK sporne jest natomiast to, czy mona skarg oprze wycznie na
zarzucie naruszenia np. zasady pastwa prawnego - tak gosi wyrok z 27 stycznia 2010r., SK 41/07. Z kolei w 2001r. (SK
10/01) uznano, e zarzut naruszenia zasady rwnoci nie moe by wyczn podstaw skargi (zgoszono tu jednak pi zda
odrbnych, m.in. prof. L.Garlicki).
Przedmiotem zarzutu moe by tylko konkretnie okrelona ustawa lub inny akt normatywny, ktry by podstaw
ostatecznego rozstrzygnicia w sprawie, na tle ktrej wniesiono skarg.
Przedmiotem zaskarenia nie moe by brak przepisu, a wic tzw. luka w prawie, poniewa skargi nie mona kierowa na
zaniechanie ustawodawcy - np. postawienie TK z 27 stycznia 1998r., TS 1/98., dotyczce braku regulacji ustawowej sytuacji
prawnej osb fizycznych lub prawnych , ktre wybudoway pawilony handlowe na gruntach dzierawionych od Skarbu
Pastwa. Przedmiotem nie moe by rwnie akt pozbawiony cech aktu normatywnego w rozumieniu art. 79 ust. 1
konstytucji. Przykadem jest tutaj postanowienie TK z 31 sierpnia 1998r., TS 34/98., mwice o statucie spdzielni.
Ustrojodawca nie dopuci wic wzorem wielu innych pastw demokratycznych moliwoci ochrony przy pomocy skargi
konstytucyjnej przed bezczynnoci organw wadzy publicznej, jeli narusza ona prawa i wolnoci konstytucyjne. Skargi
nie mona kierowa przeciwko niewaciwemu stosowaniu prawa przez sdy, bo problem prawidowoci interpretowania
prawa znajduje si poza zasigiem kognicji TK - postanowienie z 25 sierpnia 2000r., TS 33/00., sprawa Jana S. w zwizku na
naruszeniem art. 45 konstytucji. Skargi nie mona rwnie wnosi przeciwko przepisowi, ktry nie by podstaw
rozstrzygnicia, poniewa to nadawaoby postpowaniu charakter actiopopularis - wyrok z 24 lutego 1999r., SK 4/98.,
sprawa spki PROEXPORT Sp. z o.o. z siedzib w Katowicach. Za pomoc skargi konstytucyjnej nie mona rwnie
zaskary aktw prawa miejscowego i uchwa samorzdu terytorialnego, co wynika z art. 188 ust 1-3 konstytucji.

66. Przesanki procesowe dopuszczalnoci skargi konstytucyjnej

Moliwo wystpienia ze skarg konstytucyjn jest uwarunkowana spenieniem przesanek formalnych oraz materialnych.
Te pierwsze, zwane inaczej procesowymi, w praktyce ograniczaj jej stosowanie na szerok skal. Jednym z warunkw
dopuszczalnoci skargi uwzgldniajc to kryterium jest zasada subsydiarnoci. Jest ona rozumiana w ten sposb, i ochrona
konstytucyjnych praw jednostki powinna si dokonywa zasadniczo przez prawidowe stosowanie prawa przez organy
administracji i sdy14 Zatem najpierw proces stosowania prawa ma si odbywa w toku instancji za spraw naleytych
rozstrzygni organw sdowych, dopiero w sytuacji gdy si on wyczerpie, zasada subsydiarnoci dopuszcza zastosowanie
skargi. czy si ona z inn przesank chodzi tu o ostateczny charakter orzeczenia. Subsydiarno wyraona jest w art. 79
ust 1 Konstytucji.

Art. 79 ust. 1 Kady, czyje konstytucyjne wolnoci i prawa zostay naruszone, ma prawo, na zasadach okrelonych w ustawie,
wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego w sprawie zgodnoci z Konstytucj ustawy lubi innego aktu normatywnego, na
podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o jego wolnociach lub prawach albo o jego
obowizkach okrelonych w konstytucji.

Istniej pewne motywy wprowadzenia wymogu subsydiarnoci : to ch przeniesienia ciaru ochrony konstytucyjnie
gwarantowanych praw i wolnoci na sdy, nadzwyczajny charakter skargi oraz pomocniczy jej charakter w stosunku do
innych instrumentw ochrony praw i wolnoci.
Art. 64 Ustawy o trybunale Konstytucyjnym powiela przepis o wyczerpaniu drogi prawnej, z kolei art. 65 ust. 1 pkt 1 o
ostatecznym rozstrzygniciu. Je z kolei naley rozumie przez sytuacj, w ktrej skarcemu nie bdzie ju
przysugiwa aden zwyczajny krajowy rodek prawny pozwalajcy na uruchomienie innego postpowania, ktrego
przedmiotem byoby zweryfikowanie tego orzeczenia. Przejawem tego wymogu jest m. in konieczny przy skardze
wyrok, ktry potwierdza wyczerpanie drogi prawnej. Przesankami procesowymi sensu stricto, ktre wynikaj ze
zblionego modelu postpowania do tego, ktre wystpuje przy kontroli norm ze wzgldu na zarzut niekonstytucyjnoci
aktu, s : 3-miesiczny termin od daty dorczenia skarcemu prawomocnego wyroku do wniesienia wniosku(art. 64
uTK), forma pisma procesowego(art.60), przymus adwokacki (art. 66 uTK). Pierwszy z nich wie si z pojciem
ostatecznoci orzecze i zasad subsydiarnoci. Forma pisma procesowego z kolei polega na spenieniu szeregu
wymogw przy skadaniu wniosku niezbdnym jest okrelenie aktu normatywnego naruszajcego nasze prawa, na
podstawie ktrego to orzek sd lub inny organ administracji.

Poza tym trzeba wskaza, ktre z naszych praw i wolnoci zostay naruszone oraz nasze uzasadnienie skargi wraz ze stanem
faktycznym jak i zaczenie do skargi wydanego w oparciu o zakwestionowany przepis wyroku. To rozwizanie
zdecydowanie ogranicza korzystanie ze skargi, bowiem uniemoliwia wystpienie ze skarg, gdy akt normatywny narusza
prawa konstytucyjne jednostki, ale stosowany jest bezporednio. Ponadto rwnie akt moe by zgodny z konstytucj, ale
zosta on le zinterpretowany przez organ stosujcy go i wskutek tego doszo do naruszenia praw podstawowych jednostki 17
Ostatni z przesanek o charakterze procesowym jest wspomniany przymus adwokacki. Polega on na sporzdzeniu i
wniesieniu skargi, a take reprezentowaniu oskaronego w postpowaniu. Wycza si jego obowizywanie jednake, gdy
skarcym jest sdzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych (art. 66 uTK). Z kolei dla osb
ubogich istnieje moliwo ustanowienia adwokata lub radcy prawnego z urzdu w razie niemonoci poniesienia kosztw
pomocy prawnej za spraw wniosku do sdu rejonowego .
67.Skarga konstytucyjna jako rodek akcesoryjny

Zgodnie z art. 79 ust. 1 skarga konstytucyjna jest rodkiem akcesoryjnym, co oznacza, e skarcy moe uczyni
przedmiotem zaskarenia wycznie przepisy zastosowane w jego sprawie, ktre legy u podstaw ostatecznego jej
rozstrzygnicia przez sd lub organ administracji publicznej.

Takie rozwizanie, w wietle orzecznictwa TK, ma dwie konsekwencje.

Po pierwsze, wykluczone s skargi, gdy naruszenie konstytucyjnych wolnoci lub praw wynika bezporednio z ustawy i nie
jest moliwe wydanie na jej podstawie aktu konkretno-indywidualnego. Po drugie, wykluczone s skargi, gdy okrelone
zakazy lub nakazy adresowane do jednostki maj bezporedni moc obowizujc, nie wymagaj wic wydawania
orzeczenia ani konstytutywnego, ani deklaratoryjnego przez organ wadzy publicznej.

Tego rodzaju zawenie skargi jest podwjnie niekorzystne dla skarcego i krytycznie oceniane w doktrynie jako
nieuzasadnione ze wzgldu na ratio legis przyjtych rozwiza. Z jednej strony, wycza moliwo kwestionowania aktw
indywidualnych, z drugiej za wymaga cho uwzgldnia to tylko na etapie badania dopuszczalnoci skargi istnienia
zwizku midzy rozstrzygniciem w indywidualnej sprawie a aktem normatywnym bdcym podstaw jego wydania.
Ponadto jak podkrela TK samo stwierdzenie, i dany przepis stanowi formaln podstaw prawn okrelonego
rozstrzygnicia indywidualnej sprawy, nie jest wystarczajce dla uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjnoci tego przepisu,
jeeli w rzeczywistoci problem dotyczy niewaciwego jego zastosowania albo nieprawidowo dokonanej wykadni.

Skorygowanie wadliwego zastosowania przepisu lub jego wykadni bdzie mogo odby si w ramach kontroli instancyjnej (SN i
Naczelnego Sdu Administracyjnego, dalej: NSA), co wydua i komplikuje (i zarazem nie gwarantuje) zlikwidowania naruszenia
konstytucyjnych wolnoci lub praw jednostki. Trybuna Konstytucyjny, majc wiadomo negatywnych dla skarcego nastpstw tej
sytuacji, przyjmuje, e przepis ma takie brzmienie, jakie jest mu nadawane w jednolitej praktyce orzeczniczej sdw lub organw
administracji, nawet wwczas, gdy jest to wykadnia prowadzca do sprzecznoci z konstytucj92. Ustalenie kryteriw owej
jednolitoci, powszechnoci rozumienia danego przepisu moe by jednak trudne. Nie do koca jest jasne, czy miayby decydowa o
tym wzgldy ilociowe czy jakociowe, w szczeglnoci stanowisko SN lub NSA, wyraone w uchwaach wykadniczych.

68. Wyczerpanie drogi prawnej jako przesanka skorzystania ze skargi konstytucyjnej w polskim porzdku prawnym

Skarga konstytucyjna jest pismem procesowym i powinna spenia odpowiednio wymagania pisma procesowego przewidziane w
procedurze cywilnej. Ponadto powinna zawiera:

a) dokadne okrelenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej
orzek ostatecznie o wolnociach lub prawach albo obowizkach okrelonych w Konstytucji i w stosunku do ktrego
skarcy domaga si stwierdzenia niezgodnoci z Konstytucj,
b) wskazanie, jakie konstytucyjne wolnoci lub prawa i w jaki sposb - zdaniem skarcego - zostay naruszone,
c) uzasadnienie skargi, z podaniem dokadnego opisu stanu faktycznego. Do skargi naley zaczy wyrok, decyzj lub inne
rozstrzygnicie, z podaniem daty jej dorczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego (art. 47
ustawy o TK). Oprcz tego naley doczy odpisy skargi konstytucyjnej i odpisy zacznikw dla dorczenia ich
uczestniczcym w sprawie osobom (art. 128 k.p.c.).

Pisma i zaczniki wnoszone do Trybunau powinny by sporzdzone w liczbie pozwalajcej na dorczenie ich wszystkim uczestnikom
postpowania oraz zachowanie dwch egzemplarzy w aktach sprawy (art. 30 ust. 2 ustawy o TK).
Przepis 47 ustawy o TK formuuje wymg dokadanego okrelenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd
lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o wolnociach lub prawach albo obowizkach okrelonych w Konstytucji i w
stosunku do ktrego skarcy domaga si stwierdzenia niezgodnoci z Konstytucj.
w wymg nie polega jedynie na wskazaniu daty uchwalenia aktu, tytuu oraz numeru publikatora. Skarcy musi poda konkretny
przepis, ktry jego zdaniem naruszy konstytucyjne prawa i wolnoci. Wnoszcy skarg powinien take
wskaza naruszone prawa i wolnoci z powoaniem na przepis konstytucyjny.

Skarga konstytucyjna powinna by wniesiona w cigu 3 miesicy od dorczenia skarcemu prawomocnego wyroku, ostatecznej
decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnicia (art. 46 ust. 1 ustawy o TK). Termin, o ktrym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, jest
terminem zawitym, a wic czynno dokonana po jego terminie nie wywouje skutkw prawnych. Sd wydaje postanowienie o
odmowie nadania dalszego biegu skardze. Jak stanowi art. 48 ust. 2 ustawy o TK, w razie niemonoci poniesienia kosztw pomocy
prawnej, skarcy moe zwrci si do sdu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy
prawnego z urzdu na podstawie Kodeksu postpowania cywilnego.
Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym wymaga, aby skarga konstytucyjna i zaalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze
dalszego biegu sporzdzona przez radc prawnego lub adwokata (przymus adwokacki). Z tego obowizku zostali zwolnieni skarcy
bdcy sdziami, prokuratorami, profesorami lub doktorami habilitowanymi nauk prawnych. Obecno przymusu adwokackiego jest w
peni zasadna. Nie mona go postrzega tylko jako bariery ograniczajcej dostpno skargi konstytucyjnej. Wydaje si, e przymus
adwokacki z jednej strony chroni Trybuna
przed napywem skarg bezzasadnych i o niskim poziomie merytorycznym. Z drugiej strony wprowadza do postpowania element
fachowoci i profesjonalizmu, co ley rwnie w interesie skarcego.

69.Delegacja ustawowa, jako przedmiot skargi konstytucyjnej.

Przy powyszym zagadnieniu naley odpowiedzie sobie na pytanie czy delegacja ustawowa, tzn. upowanienie ustawowe,
moe by zaskarona z punktu widzenia skargi konstytucyjnej.

Wg art. Konstytucji RP ,,Rozporzdzenia s wydawane przez ograny wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegowego
upowanienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowanienie powinno okrela organ waciwy do wydania
rozporzdzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczce treci aktu.'', tzn., e upowanienie
zawarte w ustawie powinno zawiera wytyczne w zakresie podmiotowym, przedmiotowym i treciowym.

Wg Konstytucji prawo do wniesienia skargi do TK ma tylko ten, czyje ,,konstytucyjne wolnoci lub prawa zostay
naruszone'', czy wic delegacja ustawowa mieci si w tym konstytucyjnie wyznaczonym zakresie?

Wtpliwoci rozstrzyga w tej sprawie wyrok TK: ,,W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej wskazano, e delegacja ustawowa
(...) jest zbyt szeroka i przez to niedopuszczalna w pastwie prawa''. Przedmiotem skargi konstytucyjnej nie moe by akt
stosowania prawa, ale tylko niekonstytucyjny przepis na podstawie ktrego taki akt wydano. Czy wic ustawa moe by
uznana za konstytucyjn pomimo tego, e sama delegacja ustawa jest niekonstytucyjna?

Z punktu widzenia przepisu Konstytucji dot. podmiotu uprawnionego do wniesienia skargi i jej przedmiotu (patrz powyej),
bardziej na miejscu byoby zaskarenie caego aktu wraz z podaniem jakie konstytucyjne prawo lub wolno czowieka
zostaa naruszona (bo sam przepis art. 2 ,,Rzeczpospolita jest demokratycznym pastwem prawnym urzeczywistniajcym
zasady sprawiedliwoci spoecznej.'' nie wystarczy).

Ale co jeli zaskarymy art.2 w kontekcie prawidowej legislacji? W praktyce czsto o to wanie chodzi.

70. Przesanki wydania przez Trybuna Konstytucyjny postanowienia o odmowie nadania skardze dalszego biegu lub
postanowienia o umorzeniu postpowania.

1. 3- miesiczny termin do zoenia skargi liczony od dorczenia skarcemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub
innego ostatecznego rozstrzygnicia, (w postpowaniu karnym termin do zoenia skargi konstytucyjnej liczy si od dnia
prawomocnego wyroku sdu II instancji- wyczerpuje to drog prawn, niekonieczne jest wniesienie kasacji do Sdu
Najwyszego, z kolei w postpowaniu cywilnym wystarcza zoenie apelacji lub zaalenia i bieg terminu na zoenie skargi
konstytucyjnej liczy si od dnia wydania prawomocnego wyroku przez sd II instancji; w przypadku wystpienia do TK z
kasacj TK moe rozway zawieszenie postpowania, a w razie uchylenia orzeczenia przez sd postanawia o odmowie
nadania skardze dalszego biegu),

2. forma pisma procesowego, zawierajcego:

- dokadne okrelenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie ktrego sd lub inny organ administracji
publicznej orzek ostatecznie o wolnociach lub prawach albo obowizkach okrelonych w Konstytucji i w stosunku do
ktrego skarcy domaga si stwierdzenia niezgodnoci z Konstytucj,
- wskazanie, jakie konstytucyjne wolnoci lub prawa i w jaki sposb zdaniem skarcego zostay naruszone,

- uzasadnienie skargi z podaniem dokadnego opisu stanu faktycznego,

- do skargi naley doczy wyrok, decyzj lub inne rozstrzygnicie, z podaniem daty jej dorczenia, wydane na podstawie
zakwestionowanego aktu normatywnego,

- skarga konstytucyjna nie moe zawiera sformuowanych zarzutw pod adresem aktw stosowania prawa,

- przymus adwokacki- oznacza wymg, by skarg konstytucyjn oraz zaalenie na postanowienie o odmowie nadania
skardze dalszego biegu sporzdzi adwokat lub radca prawny; przymus adwokacji nie obowizuje, jeeli skarcym jest
sdzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych (jeeli skarcy, ze wzgldu na sytuacj
majtkow, nie jest w stanie opaci kosztw sporzdzenia skargi konstytucyjnej przez adwokata lub radc prawnego, ma
prawo zwrci si do sdu o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzdu. Wniosek w sprawie o
ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzdu naley zoy do sdu rejonowego waciwego ze wzgldu na miejsce
zamieszkania skarcego. W przypadku uwzgldnienia tego wniosku, skarcy nie bdzie ponosi kosztw sporzdzenia
skargi konstytucyjnej);

3. wymg wyczerpania drogi prawnej, o ile jest ona przewidziana,

4. interes osobisty: interes w usuniciu naruszenia przysugujcych mu praw i wolnoci konstytucyjnych; interes prawny:
naruszenie dotyczy pozycji prawnej skarcego; interes realny: naruszenie istnieje w rzeczywistoci;

Jako przesanki procesowe dopuszczalnoci skargi konstytucyjnej nie mog wystpowa tzw. ujemne przesanki procesowe,
tj. gdy wydanie orzeczenia jest zbdne lub niedopuszczalne, skarga jest oczywicie bezzasadna lub zostaa wycofana, a take
gdy kwestionowany akt normatywny utraci moc obowizujc z zastrzeeniem tzw. przeduenia mocy obowizujcej aktu;

Oczywista bezzasadno: gdy zarzuty podniesione w skardze wobec danej regulacji ,,choby w najmniejszym stopniu nie
uprawdopodabniaj negatywnej jej kwalifikacji konstytucyjnej'', tzn. ,,gdy skarcy nie uprawdopodobni naruszenia praw i
wolnoci przez zaskarone przepisy''. Na etapie wstpnym postanowienia o odmowie nadania skardze dalszego biegu
wnioskodawcy przysuguje zaalenie do Trybunau w terminie 7 dni od daty dorczenia postanowienia. Stwierdzenie
oczywistej bezzasadnoci na podstawie etapu merytorycznego skutkuje przyjciem przez Trybuna w sentencji wyroku sw,
e zaskarona regulacja ,,nie jest niezgodna'' z wzorcem konstytucyjnym. Oczywista bezzasadno wystpuje take wtedy,
gdy istnieje braku adekwatnoci midzy przedmiotem kontroli, a wzorcem kontroli. Przykad oczywistej bezzasadnoci:
skarga do Trybunau Konstytucyjnego dotyczya faktu, e kasacja bya badana w skadzie jednego sdziego na posiedzeniu
niejawnym- jest to oczywicie bezzasadne, gdy Konstytucja nie gwarantuje dziaania sdw wycznie w posiedzeniach
kolegialnych.

Badanie spenienia powyszych przesanek moe mie miejsce na kadym etapie postpowania w sprawie skargi, a
stwierdzenie braku ktrej z nich (lub wystpienie przesanki ujemnej) skutkuje w zalenoci od etapu postpowania
wydaniem postanowienia o odmowie nadania skardze dalszego biegu (na etapie wstpnego rozpoznania) lub postanowienia o
umorzeniu postpowania. Brak dodatniej lub wystpienie ujemnej przesanki procesowej jest rwnoznaczne z
niedopuszczalnoci prowadzenia postpowania. Badanie przesanek materialnych nastpuje na og ju po zakoczeniu
wstpnego etapu postpowania, a wic badanie dotyczy tego czy w danej sprawie zasadne jest przyznanie racji skarcemu.

72.Skarga konstytucyjna a skarga do ETPCz.

Zawenie przedmiotowego zakresu skargi konstytucyjnej powoduje, e jednostka nie dysponujc skutecznym rodkiem
ochrony jej praw lub wolnoci bdzie poszukiwaa ochrony w midzynarodowych organach ochrony praw czowieka, w tym
zwaszcza w Europejskim Trybunale Praw Czowieka, traktujc skarg indywidualn jako swoist czwart instancj
odwoawcz.
W wietle orzecznictwa ETPCz skuteczny rodek odwoawczy to taki, ktry moe doprowadzi do wydania merytorycznej
decyzji w sprawie skargi, a take odpowiedniego zadouczynienia za wszelkie stwierdzone naruszenia. Skarcy nie ma
obowizku siga po rodek, ktrego skuteczno jest jedynie iluzoryczna (pozorna).
Skuteczno skargi konstytucyjnej jako swego rodzaju filtra zapobiegajcego kierowaniu skarg do ETPCz zaley: a) od
charakteru skargi, b) od jej zakresu przedmiotowego. W wietle dotychczasowego orzecznictwa ETPCz polska skarga
konstytucyjna moe by uznana za skuteczny rodek odwoawczy w razie spenienia dwch warunkw:
1) decyzja indywidualna (w stosunku do skarcego) zostaa wydana w drodze bezporedniego zastosowania przepisu
niezgodnego z Konstytucj,
2) odpowiednia regulacja krajowa pozwala na wznowienie postpowania lub uchylenie ostatecznej decyzji TK stwierdzajcej
niekonstytucyjno.
W razie spenienia powyszych przesanek skarcy ma obowizek uprzedniego skorzystania ze skargi do TK. Natomiast,
jeeli zaskarony przepis nie by podstaw ostatecznej decyzji lub wyroku, a tylko na pewnym etapie postpowania by
podstaw wydania rozstrzygni, skarga konstytucyjna nie moe by uznana za skuteczny rodek odwoawczy. To samo
dotyczy sytuacji, gdy TK, stwierdzajc wprawdzie niekonstytucyjno badanej regulacji, zarazem wycza moliwo
zastosowania art.190 ust.4 Konstytucji (gdy na podstawie czego, co TK uzna za niezgodne z Konstytucj, umow
midzynarodow lub ustaw, zostao wydane rozstrzygnicie w stosunku do kogo- ten kto ma prawo do wznowienia
postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia) czy te stwierdza, e wyrok nie wywouje samoistnych skutkw
prawnych i wymaga aktywnoci ustawodawcy (wyroki w sprawie pomini prawodawczych).
Polska skarga konstytucyjna w ograniczonym jedynie zakresie moe peni funkcj filtra zmniejszajcego liczb skarg
przeciwko Polsce do ETPCz, tym bardziej, e podstaw skargi konstytucyjnej , zgodnie z art. 79 Konstytucji jest wycznie
naruszenie konstytucyjnych wolnoci i praw, a nie tych, ktre s gwarantowane w umowach midzynarodowych.
73.Znaczenie zasady proporcjonalnoci dla ochrony praw czowieka.

W przypadku kontroli konstytucyjnoci regulacji ustawowych dotyczcych sfery praw i wolnoci jednostki, ograniczenia ich
dotyczce mona bada w oparciu o jednoznaczne postanowienie art. 31 ust. 3 Konstytucji. W zasadzie proporcjonalnoci
sformuowanej przez TK, chodzi o to aby ingerencja ustawodawcy w zakresie praw lub wolnoci konstytucyjnych nie bya
nadmierna. Oznacza to, e ,,spord moliwych rodkw dziaania naley wybiera moliwie najmniej uciliwe dla
podmiotw, wobec ktrych maj by zastosowane, lub dolegliwe w stopniu nie wikszym ni jest to niezbdne dla
osignicia zaoonego celu".

Szczeglne ograniczenia praw i wolnoci konstytucyjnych mog nastpi w stanach nadzwyczajnych. Ustawodawca
okrelajc moliwy zakres ingerencji pastwa w ograniczenie praw i wolnoci konstytucyjnych czowieka stosuje dwie
metody, tj. okrela jakie prawa i wolnoci nie mog zosta ograniczone w czasie stanu wojennego i wyjtkowego: godno
czowieka, obywatelstwo, ochrona ycia, humanitarne traktowanie, ponoszenie odpowiedzialnoci karnej, dostp do sdu,
dobra osobiste, sumienie i religia, petycje, rodzina i dziecko, a take wymienia jakie ograniczenia mog wystpowa w stanie
klski ywioowej: wolno dziaalnoci gospodarczej, wolno osobista, nienaruszalno mieszkania, wolno poruszania
si i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do strajku, prawo wasnoci, wolno pracy, prawo do
bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, prawo do wypoczynku. Wnioskowa naley, e w pierwszym przypadku inne
ograniczenia mog zosta naruszone, a w drugim, e inne nie mog (wnioskowanie a contrario).

Ponadto ustawodawca formuuje zasad, e ,,Niedopuszczalne jest ograniczenie wolnoci i praw czowieka i obywatela
wycznie z powodu rasy, pci, jzyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spoecznego, urodzenia oraz majtku."

Znaczenie zasady proporcjonalnoci dla ochrony praw czowieka przejawia si take w aktach prawa midzynarodowego.

74.Prawo wystpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich.

Podstawa konstytucyjna:
Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stray wolnoci i praw czowieka i obywatela okrelonych w Konstytucji oraz w
innych aktach normatywnych ",
Kady ma prawo wystpienia, na zasadach okrelonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o
pomoc w ochronie swoich wolnoci lub praw naruszonych przez organy wadzy publicznej .

Po zapoznaniu si z wnioskiem moe on:

1) podj sam spraw i samodzielnie prowadzi postpowanie wyjaniajce (wraz z podjciem sprawy przez RPO otwieraj
si przed tym organem moliwoci wykorzystania przewidzianych w ustawie rodkw dziaania) albo zwrci si o zbadanie
sprawy lub jej czci do waciwych organw albo zwrci si do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla
zbadania sprawy lub jej czci,

2) nie podj sprawy zawiadamiajc o tym wnioskodawc lub osob ktrej sprawa dotyczy,
3) przekaza spraw wedug waciwoci,
4) poprzesta na wskazaniu wnioskodawcy przysugujcych mu rodkw dziaania.

Cech charakterystyczn dziaalnoci ombudsmana jest take bardzo atwy dostp obywateli do tego organu, wyraajcy si
w maksymalnym odformalizowaniem postpowania (rwnie w aspekcie ponoszonych przez stron kosztw). Z drugiej
strony organ ten charakteryzuje daleko idca swobod podejmowania decyzji o wszczciu czynnoci w konkretnej sprawie,
przy jednoczesnym pozbawieniu go kompetencji o charakterze wadczym i rozstrzygajcym.

Zainicjowanie postpowania w sprawie naruszenia praw czy wolnoci jednostki moe nastpi na wniosek:
1) obywateli (odpowiednio bezpastwowcw i cudzoziemcw) lub ich organizacji,
2) organw samorzdowych,
3) Rzecznika Praw Dziecka,
4) z inicjatywy wasnej samego Rzecznika.

Formalne wymagania stawiane wnioskowi inicjujcemu postpowanie sprowadzone s do minimum. Szczeglnym tego
wyrazem jest przepis dopuszczajcy podjcie przez ten organ czynnoci na samo tylko powzicie wiadomoci o naruszeniu
praw i wolnoci jednostki bez koniecznoci wystpienia z wnioskiem od samego pokrzywdzonego. Wniosek taki nie wymaga
ani zachowania szczeglnej formy, ani opat. Powinien on wskazywa wnioskodawc, okrela osob, ktrej prawa i
wolnoci zostay naruszone, oraz okrela przedmiot sprawy.

Rzecznik Praw Obywatelskich w peni samodzielnie decyduje o podjciu lub odmowie podjcia sprawy. Pewnym
ograniczeniem tej swobody w tym zakresie jest ustawowy wymg podejmowania czynnoci i przedstawiania informacji w
okrelonych sprawach na wniosek Marszaka Sejmu. Poza tym jedynym obowizkiem Rzecznika wynikajcym z treci
decyzji o podjciu bd niepodejmowaniu sprawy jest konieczno zawiadomienia wnioskodawcy o sposobie zaatwienia
sprawy.

75.Pozakonstytucyjne rodki, organy oraz mechanizmy ochrony praw czowieka.

a) ustawa o skardze na przewleko postpowania- obywatel moe zoy skarg na sd prowadzcy proces, ale te na
prokuratur; dugo dla kadego procesu sdowego bada si indywidualnie; po zasdzeniu kary, nastpn przewleko
mona zaskary nie wczeniej ni po 12 miesicach, z wyjtkiem postpowania komorniczego; przy nieuzasadnionej zwoce
badaniu nie podlegaj rozstrzygnicia, ktre w sprawie zapadaj, ale tylko przyczyny nieuzasadnionej zwoki; TK oraz SN
uznaj, e postpowanie dot. przewlekoci jest postpowaniem incydentalnym; stronie, ktra doznaa uszczerbku w wyniku
przewlekoci postpowania przysuguj dwa instrumenty ochrony typu kompensacyjnego:
1) skarcy moe da przyznania mu swoistego zadouczynienia pieninego,
2) skarcy moe dochodzi roszczenia odszkodowawczego w odrbnym postpowaniu od Skarbu Pastwa lub solidarnie od
Skarbu Pastwa i komornika;
Uwzgldniajc skarg, sd na danie skarcego przyznaje od Skarbu Pastwa, a w przypadku skargi na przewleko
postpowania prowadzonego przez komornika, sum pienin w wysokoci od 2 do 20 tys. zotych. W wypadku
uwzgldnienia skargi na przewleko postpowania przyznanie odpowiedniej sumy pieninej jest obligatoryjne, jeeli,
zoy wniosek w tej sprawie. Rwnoczenie ustawodawca zrezygnowa z okrelenia zasdzanej na rzecz skarcego sumy
pieninej jako ,,odpowiedniej'' (a byo tak do 2009r.). Okreli natomiast minimaln wysoko na 2 tys. zotych, a
maksymaln podwyszy do 20 tys. zotych,
a) Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych- GIODO, jest uprawniony do kontroli zgodnoci przetwarzania danych
z przepisami o ochronie danych osobowych oraz wydawania decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach
wykonania przepisw o ochronie danych osobowych; jest take organem opiniodawczym dla projektw ustaw i rozporzdze
dotyczcych ochrony danych osobowych; wniosek do GIODO moe zoy kada osoba, jeeli bdzie uwaaa, e naruszone
zostay jej prawa do ochrony danych osobowych, wniosek powinien odpowiada wymogom przedstawionym przez kodeks
postpowania administracyjnego,
b) prokuratura- stoi na stray praworzdnoci i cigania przestpstw, cechuj j takie przymioty jak: uczciwo,
bezstronno, szacunek dla jednostki, szybko postpowania, zakaz dyskryminacji, rwno wobec prawa, rwno stron,
ochrona prawa czowieka,
c) sd polubowny- sd niepastwowy powoany za zgodn woln stron stosunku cywilnoprawnego do rozstrzygnicia ich
sporu wyrokiem majcym moc prawn na rwni z wyrokiem sdu pastwowego; nie przysuguj tutaj zwyke rodki
odwoawcze; rozstrzyga spory majtkowe, z wyjtkiem sporw o alimenty i ze stosunku pracy,
d) Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw- prawo do ochrony przed dziaaniami zagraajcymi zdrowiu, prawo do
ochrony przed dziaaniami naruszajcymi prywatno, prawo do ochrony przed dziaaniami zagraajcymi bezpieczestwu,
prawo do ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi,
e) Rzecznik Praw Ubezpieczonych (ma prawo do wystpienia ze skarg).
f) Arbitra Spoeczny Kolegium Arbitrau przy SN pomidzy organizacjami spoecznymi.
g) Izby Morskie przy sdzie okrgowym w Szczecinie i Gdasku, dwuinstancyjne
h) Organy cigania Policja, ABW, CBA, CB, Stra Miejska
i) Samoobrona jednostki przed naruszeniem gwarantowanych prawem wolnoci i praw instytucje kontratypu.

76.Referendum w prawie polskim.

Podstawa konstytucyjna: ,,Nard sprawuje wadz poprzez swoich obywateli lub bezporednio";
demokracja porednia (przedstawicielska) rwnorzdna w stosunku do formy demokracji bezporedniej, jednak usytuowanie
jej na pierwszym miejscu wg Konstytucji RP wskazuje poredni demokracj jako modelow. Jedn z instytucji demokracji
bezporedniej funkcjonujc na mocy konstytucji jest referendum.

Wyodrbniamy:
 a. Referendum oglnokrajowe
b. Referendum lokalne mieszkacy w ramach poszczeglnych jednostek terytorialnych pastwa
bezporednio uczestnicz w rozstrzyganiu okrelonych kwestii
c. Referendum akcesyjne o przystpieniu kraju do organizacji midzynarodwej
d. Referendum ustawodawcze moe mie miejsce przed, w trakcie lub po zakoczeniu procesu
legislacyjnego.
e. Referendum Konstytucyjne
f. Referendum uchwaodawcze rozstrzyga na poziomie regionalnym
g. Referendum przedkonstytucyjne

Referendum oglnokrajowe ma prawo zarzdzi:

a) Sejm, bezwzgldn wikszoci gosw, w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw,
b) Prezydent, za zgod Senatu, wyraon bezwzgldn wikszoci gosw, w obecnoci co najmniej poowy ustawowej
liczby senatorw.
W myl ustawy, referendum polega na udzieleniu, na urzdowej karcie do gosowania, pozytywnej lub negatywnej
odpowiedzi na postawione pytania albo na dokonaniu wyboru midzy zaproponowanymi wariantami rozwiza.

Sejm moe postanowi o poddaniu okrelonej sprawy pod referendum z wasnej inicjatywy, a take na wniosek: a) Senatu, b)
Rady Ministrw, c) grupy obywateli (jeli dla swojego wniosku uzyskaj poparcie co najmniej 500 tys. osb posiadajcych
czynne prawo wyborcze do Sejmu). Dodajmy, e referendum z inicjatywy grupy obywateli jest jednak ograniczone co do
swego przedmiotu, nie moe bowiem dotyczy: wydatkw i dochodw pastwa, jego obronnoci, a take amnestii.
Procedura referendum obywatelskiego
Zgaszanie wniosku dokonuje penomocnik na pimie (osoba wskazana przez pierwsze 15 osb na licie.).
Wymg co najmniej 500 tysicy obywateli
Procedura referendalna uchwa sejmu lub postanowieniem prezydenta.
Wskazanie podstawy prawnej zarzdzenia referendum
Tre pyta oraz wariantw rozwizania sprawy poddanej pod referendum
Termin przeprowadzenia.
Wynik referendum jest wicy, jeeli wzia w nim udzia wicej ni poowa uprawnionych do gosowania. Natomiast
rozstrzygnicie zapada tylko wtedy, gdy za jednym z dwch lub wicej przedstawionych rozwiza opowiedziaa si
najwiksza liczba biorcych udzia w gosowaniu.
Wikszo gosw negatywnych lub pozytywnych
Na jeden z zaproponowanych wariantw oddano najwiksz liczb gosw
Waciwe organy pastwowe maj obowizek podjcia niezwocznie (nie pniej jednak ni w terminie 6 miesicy od
ogoszenia uchway o wanoci referendum) czynnoci majcych na celu realizacj wyniku referendum przez wydanie aktw
prawnych bd podjcie innych decyzji.
Termin wniesienia protestu ma charakter zwity i wynosi on 7 dni. Oznacza to, e przekroczenie terminu powoduje
odrzucenie protestu ze wzgldw formalnych. O wanoci referendum rozstrzyga Sd Najwyszy, podejmujc w tej sprawie
uchwa nie pniej ni w 60 dniu po dniu gosowania. Uchwa t przedstawia si niezwocznie organowi zarzdzajcemu
referendum i ogasza w "Dzienniku Ustaw".
Przeciwko wanoci referendum moe by wniesiony protest. Protest wnosi si na pimie do Sdu Najwyszego, nie pniej
jednak ni w 7 dniu od daty ogoszenia wyniku referendum przez Pastwow Komisj Wyborcz w "Dzienniku Ustaw".
Referendum lokalne:
Ma charakter obligatoryjny bd fakultatywny
Jest stosowane w formie konsultacji spoecznej
Zgodnie z art. 170 KRP czonkowie wsplnoty samorzdowej mog decydowa w drodze referendum o sprawach
dotyczcych tej wsplnoty, w tym o odwoaniu pochodzcych z wyborw powszechnych organw samorzdu
terytorialnego.
Czonkowie wsplnoty samorzdowej decyduj w referendum nie os prawach istotnych dla pastwa czy te
konkretnej jednostki podziau terytorialnego, ale o sprawach dotyczcych tej wsplnoty. Takie sformuowanie
pozwala wprowadzi twierdzenie o podmiotowym traktowaniu wsplnoty samorzdowej oraz podmiotowym
okreleniu spraw mogcych sta si przedmiotem rozstrzygni podejmowanych przez czonkw tej wsplnoty w
drodze bezporedniej. Zgodnie z brzmieniem art. 170 KRP przedmiotem referendum moe by kada sprawa
majca znaczenie dla czonkw wsplnoty.
Kryterium przedmiotowe:
Referendum w sprawach samoopodatkowania si
W sprawie odwoania rady gminy oraz wjta, burmistrza, prezydenta przed upywem ich kadencji
W kadej innej sprawie wanej dla gminy
Referendum moe by przeporwadzone na wniosek:
10% uprawnionych do gosowania mieszkacw gminy lub powiatu
5% uprawnionych do gosowania mieszkacw wojewdztwa
Z wnioskiem z inicjatyw przeporwadznia referendum lokalnego mo wsytpi:
Grupa 15 obywateli, ktrzy maj prawo wybierania do organu stanowicego danej jednostki organizacyjnej
samorzdu terytorialnego ( w gminie 5 ob.)
Statutowa struktura terenowa partii politycznej dziaajca w danej jednostce samorzdu terytorialnego
Organizacje spoeczne posiadajce osobowo prawn, ktrej statutowym terenem dziaania jest, co najmniej
obszar danej jednostki.
Wano referendum lokalnego:
Jest wice jeli wzio w nim udzia 30% uprawnionych do gosowania
W sprawie odwoania organu musi to by nie mniej ni 3/5 liczby biorcych udzia w wyborze odwoywanego
organu
W sprawa samoopodatkowania si mieszkacw aby wynik by wicy musi by 2/3 wanych gosw za
Wady przeprowadzania referendum:

a) nie wszystkie decyzje mona podejmowa wikszoci gosw- Konstytucja, ktra nie jest wyrazicielem woli znaczcych
mniejszoci nie bdzie gwarantowaa pokoju wewntrznego,
b) moe przybra ono posta plebiscytu koalicji rzdzcej,
c) obywatele z reguy sabo orientuj si w zagadnieniach dotyczcych spraw pastwowych,
d) referenda s kosztowne i czasochonne.

77.Obywatelska inicjatywa ustawodawcza.

podstawa konstytucyjna: ,,Inicjatywa ustawodawcza przysuguje rwnie grupie co najmniej 100.000 obywateli majcych
prawo wybierania do Sejmu.''
Zakres podmiotowy inicjatywy jest jednak ograniczony o materie w odniesieniu do ktrych wyczno posiada Rada
Ministrw:
* projekty ustawy budetowej,
*ustawy o prowizorium budetowym,
*ustawy o zaciganiu dugu publicznego,
*ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pastwo,

bd co do ktrych Konstytucja odrbnie okrela krg podmiotw dysponujcych prawem inicjatywy:

*projekt ustawy o ziemnie Konstytucji (92 posw, Prezydent RP, Senat).

Tryb postpowania w sprawie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej reguluje ustawa o wykonywaniu inicjatywy
ustawodawczej przez obywateli. Zgodnie z ni, do przygotowania projektu ustawy, jej rozpowszechniania i popularyzowania
w spoeczestwie, a wreszcie zbierania podpisw obywateli popierajcych ten projekt powoywany jest komitet inicjatywy
ustawodawczej. Komitet jest tworzony przez grup co najmniej 15 obywateli polskich posiadajcych czynne prawo wyborcze
w wyborach do Sejmu. Projekt ustawy musi spenia wymogi okrelone zarwno w Konstytucji RP jak i regulaminie Sejmu,
a take w ustawie o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli. Projekt musi uzyska poparcie co najmniej
1000 obywateli polskich w formie ich podpisw, nastpnie penomocnik komitetu inicjatywy ustawodawczej przedkada
Marszalkowi Sejmu zawiadomienie o utworzeniu komitetu wraz z projektem ustawy.
Jeeli zawiadomienie spenia wszystkie wymogi formalne (m. in. pena nazwa komitetu wraz z adresem, dane osobowe
penomocnika komitetu itp.) oraz zaczony do niego projekt ustawy sporzdzony zosta z zachowanie wskazanych wyej
warunkw, to Marszaek Sejmu wydaje postanowienie o przyjciu zawiadomienia. Komitet uzyskuje w ten sposb
osobowo prawn, co ogasza w dzienniku o zasigu oglnopolskim wraz z informacj o swoim adresie i miejscu
udostpnienia przygotowanego projektu ustawy do publicznego wgldu. Od tego momentu rozpoczyna sie kampania
promocyjna na rzecz projektu, w trakcie ktrej komitet uzyskiwa bdzie poparcie wyborcw dla projektu. Po uzyskaniu
poparcia wyborcw dla projektu, jednake w terminie nie pniejszym ni 3 miesice od wydania przez Marszaka Sejmu
postanowienia o przyjciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu, komitet wnosi do Marszaka Sejmu projekt ustawy wraz z
wykazem podpisw osb popierajcych ten projekt. Od momentu zawiadomienia Marszaka Sejmu o powstaniu komitetu do
momentu wniesienia projektu do Marszaka Sejmu nie moe on ulec zmianie, pod grob odmowy jego przyjcia przez
Marszaka.
Komitet posiada rodki prawne, ktrymi moe reagowa w przypadku, gdyby Marszaek odmwi przyjcia zawiadomienia o
utworzeniu Komitetu (np. z powodu brakw formalnych zawiadomienia) lub odmwi przyjcia ustawy (np. stwierdzajc
dokonanie zmian w projekcie). Naley do nich zaliczy przede wszystkim skarg do Sdu Najwyszego, ktrej
rozstrzygnicie ma charakter ostateczny.
Wniesienie projektu ustawy przez obywateli nakada na Marszaka Sejmu obowizek skierowania projektu do pierwszego
czytania, o czym musi by zawiadomiony penomocnik komitetu tak, by mg wykonywa obowizki waciwe dla
przedstawiciela wnioskodawcy w postpowaniu ustawodawczym. Ustawa okrela 3 miesiczny termin (liczc od daty
wniesienia), w jakim projekt ma by poddany pierwszemu czytaniu, lecz nie przesdza to o powodzeniu inicjatywy, czyli o
ostatecznym uchwaleniu ustawy.

78.Konstytucyjny organ pastwa a centralny organ pastwowy w rozumieniu art. 188 pkt 3 KRP

Wg art. 188 ust 3. Konstytucji "Trybuna Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodnoci przepisw prawa, wydawanych przez
centralne organy pastwowe, z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami". Centralny organ
pastwowy w rozumieniu tego przepisu to organ, ktry swoim zasigiem obejmuje cay kraj. Centralne organy pastwowe
nie musz by wymienione w Konstytucji RP, cho mog. Rada Ministrw jest organem pastwowym wymienionym w
Konstytucji, z kolei np. Komisja Nadzoru Finansowego ju nie, a swoj dziaalnoci obejmuje cae pastwo. Konstytucyjne
organy pastwa to oczywicie organy wpisane w konstytucj RP, cho nie musz to by centralne organy pastwowe. Rada
Ministrw jest zawarta w konstytucji RP, ale ju wojewoda, o ktrym mwi Konstytucja RP, tym centralnym organem
pastwowym nie jest. Wniosek wic z tego, e pojcia konstytucyjnego organu pastwowego i centralnego organu
pastwowego krzyuj si. Trybuna Konstytucyjny jest wic wadny do tego, by orzeka o zgodnoci przepisw prawa
wydawanych przez organy, ktre niekoniecznie musz by zawarte w Konstytucji.

79.System rzdw

System rzdw to relacja wystpujca midzy trzema wadzami ustawodawcz, wykonawcz i sdownicz, jednak
waciwie akcent kadzie si na ukad stosunkw midzy legislatyw i egzekutyw. Istot wadzy sdowniczej jest jej
niezaleno, wyrane oddzielenie, zakaz ingerencji pozostaych wadz w jej dziaalno, nie natomiast rwno wobec
legislatywy i egzekutywy. Wyrniamy 4 gwne systemy rzdw:

1) system prezydencki: wystpuje np. w USA; dy do realizacji zasady podziau wadz w kierunku maksymalnej ich
separacji. Niektrzy autorzy mwic o systemie prezydenckim uywaj nawet odrbnego okrelenia dla lecej u jego
podstaw zasady i mwi nie tyle o podziale, co o rozdziale wadz. Cechy charakterystyczne:

*prezydent, podobnie jak parlament jest powoywany w wyborach powszechnych,

*nie moe rozwiza parlamentu, ale z drugiej strony nie odpowiada politycznie przed parlamentem i nie moe by przez
niego odwoany,
*ministrowie odpowiadaj politycznie wycznie przed prezydentem i w rzeczywistoci to on sprawuje wadze wykonawcz,
ktra ma charakter monokratyczny,
*nie musi mie poparcia deputowanych, ale w swej dziaalnoci zwizany jest ustawami uchwalanymi przez parlament,
*nie ma z reguy prawa inicjatywy ustawodawczej,
*moe korzysta z weta wobec ustaw,
*gdy dy do wprowadzenia nowych ustaw zwraca si do parlamentu z ordziami i tylko w ten sposb pobudza jego
aktywno ustawodawcz,
* w wielu krajach o systemie rzdw prezydenckich, prezydent ma prawo wydawania rozporzdze, parlament natomiast:
*uchwala budet pastwa,
*moe powoywa komisje ledcze,
*uczestniczy w nominacjach wyszych urzdnikw pastwowych, okrelaniu linii polityki zagranicznej pastwa.
Ani prezydent, ani ministrowie nie mog czy swojego stanowiska z mandatem przedstawicielskim. Prezydent i
ministrowie odpowiadaj jedynie karnie za naruszenie Konstytucji i zdrad stanu.

2) system parlamentarny, zgodnie z jego zaoeniami parlament i rzd stanowi maj dwa dynamiczne bieguny. W razie
konfliktu, ktrego nie s w stanie same rozwiza, rozjemc pomidzy nimi jest suweren (np. przez wybory). Wadza
wykonawcza naley do egzekutywy: rzdu i gowy pastwa. Nawet gdy gowa pastwa nie jest wybierana przez parlament
(np. monarcha, prezydent pochodzcy z wyborw powszechnych), to istnienie rzdu uwarunkowane jest poparciem
wikszoci parlamentarnej i moe on by przez parlament odwoany (wotum nieufnoci). Czonkowie rzdu ponosz przed
parlamentem odpowiedzialno polityczn. Gowa pastwa i czonkowie rzdu ponosz take odpowiedzialno
konstytucyjn. Parlament posiada rodki kontroli odnoszce si do rzdu jako caoci oraz do poszczeglnych ministrw.
Gowa pastwa zobowizana jest do wspdziaania zarwno z rzdem jak i z parlamentem, a jej kompetencje maj czsto
jedynie formalny charakter.
Wie si z tym obowizek kontrasygnaty, czyli podpisania aktw urzdowych gowy pastwa przez premiera lub
waciwego dla danej sprawy ministra bd cznie przez premiera i waciwego ministra, niezbdnego dla nabrania mocy
prawnej tego aktu. Kontrasygnata oznacza przyjcie przez podmiot kontrasygnujcy odpowiedzialnoci politycznej za tre
aktu urzdowego gowy pastwa.

3) system prezydencko-parlamentarny (system pprezydencki, prezydencjalny): wystpuje np. we Francji;

*dwuczonowa egzekutywa,
*prezydent wybierany w wyborach powszechnych,
*dysponuje wasnymi kompetencjami umoliwiajcymi mu kontrolowanie dziaalnoci zarwno parlamentu jak i rzdu,
*rozstrzyganie konfliktw midzy parlamentem i rzdem,
*prezydent nie odpowiada politycznie przed parlamentem, odpowiada jedynie konstytucyjnie i za zdrad stanu,
*rzd powoywany przez prezydenta odpowiada politycznie zarwno przed nim jak i przed parlamentem,
*kompetencje ustawodawcze parlamentu s ograniczone przez ustalenie w Konstytucji rzeczowego zakresu regulacji
ustawowej i przekazanie materii nim nieobjtych do normatywnej regulacji rzdowi, a take poprzez wprowadzenie
specjalnych procedur uchwalania ustaw z pominiciem normalnego trybu ustawodawczego (np. referendum).

4) system komitetowy (rzdw zgromadzenia): wystpuje np. w Szwajcarii;

*wywodzi si z konstytucji jakobiskiej (1793 r.),
*parlament czy w nim kompetencje ustawodawcze i wykonawcze,
*rzd jako organ wykonawczy parlamentu, wyaniany spord jego czonkw, ktrzy peni funkcj szefw resortw, z kolei
z rzdu wyaniany jest prezydent,
*rzd dziaa pod politycznym kierownictwem parlamentu,
* w razie konfliktu midzy rzdem a parlamentem, parlament nie moe zosta rozwizany, ani rzd ani ministrowie, nie
mog zosta tez odwoani,
*brak miejsca na rozjemcze funkcje suwerena,
*ze wzgldu na nadrzdn pozycj parlamentu i jedynie nieliczne moliwoci oddziaywania na niego przez rzd system ten
wymaga rodkw powcigajcych wadz prawodawcz, jak np. elementy demokracji bezporedniej.
Wybr systemu rzdw dokonywany jest pod wpywem wielu czynnikw, od tradycji ustrojowych i dowiadcze
historycznych po wyobraenia spoeczestwa i politykw o zaletach bd wadach danego systemu. Zwolennicy systemu
prezydenckiego lub prezydencko-parlamentarnego wskazuj na to, e pozwalaj one na utworzenie sprawnej egzekutywy
zdolnej do rozwizywania biecych problemw kraju i zapewniaj stabilno polityczn. Opowiadajcy si za systemem
parlamentarnym podnosz za uwzgldnianie w procesach decyzyjnych rnych opcji a take i to, e zapobiega on
niebezpieczestwu rzdw autorytarnych.
W Polsce najwicej elementw przypomina system parlamentarny, przejawia si to w wyranej przewadze Sejmu.

80. System rzdw w Konstytucji RP

System sprawowana wadzy w Polsce jest urzeczywistnieniem monteskiuszowskiego podziau wadzy oraz idei
systemu parlamentarno-gabinetowego. Podwalin pooya Konstytucja w art.10, ktra informuje o istnieniu podziau i
rwnowagi midzy wadzami, oraz ktre organy je sprawuj.
Wadz ustawodawcz dziery Sejm i Senat. Sejm posiada bardzo szerokie uprawnienia, ktre znacznie
marginalizuj funkcje Senatu. Najwaniejszymi funkcjami Sejmu s: inicjatywa ustawodawcza (art.10 ust.2 i art.95 ust.1
Konstytucji), udzielanie wotum zaufania (art.154 ust.2 Konstytucji) lub nieufnoci rzdowi i ministrom, uchwala ustaw
budetow, posiada uprawnienia z zakresu polityki zagranicznej, na przykad wypowiedzenia wojny (art.116 Konstytucji),
rozpatruje projekty ustaw (art.119 ust.1 Konstytucji), tworzy komisje (art.110 ust.3 Konstytucji), moe wystosowa
interpelacj do Premiera (art.115 Konstytucji), rozpatruje wnioski o zmian Konstytucji i przeprowadza ich gosowanie.
Senat w tym systemie jest instytucj mocno upoledzon w stosunku do Sejmu, gdy jego uprawnienia ograniczaj
si do zatwierdzania ustaw sejmowych i wyborw kreacyjnych. Jedynymi istotnymi prerogatywami s inicjatywa
ustawodawcza, wsplna z Sejmem ratyfikacja umowy midzynarodowej oraz zatwierdzanie ustaw sejmowych. Poprzez te
niewielkie uprawnienia, moliwa jest przeciwwaga dla dziaa Sejmu.
Kolejnym czonem jest egzekutywa, ktra jest o tyle wyjtkowa, e nie wpisuje si w katalog cech systemu
parlamentarno-gabinetowego. W Polsce mamy do czynienia z dualizmem egzekutywy, z jednej strony Prezydent, z drugiej
Rada Ministrw z Premierem na czele.
Prezydent mimo i jego uprawnienia sprawiaj wraenia iluzorycznych posiada bardzo istotne kompetencje,
choby desygnowanie Premiera, oraz czonkw rzdu, gdy Sejm nie jest wstanie stworzy Rady Ministrw i powoa jej
Prezesa. Co wicej zachodzi wtedy moliwo nawet rozwizania parlamentu i rozpisania nowych wyborw. Moe te tego
dokona w razie nie uchwalenia ustawy budetowej. Prezydent rwnie nie moe by zmuszony do podpisywania umw
midzynarodowych, moe zwleka przez taki czas jaki uzna za stosowne (np. Lech Kaczyski zwleka dwa lata z
podpisaniem traktatu z Lizbony).
Prezydent nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej przed parlamentem, jedynie Zgromadzenie Narodowe moe postawi go
w stan oskarenia. Kolejnym elementem zaprzeczajcym parlamentarno-gabinetowemu charakterowi rzdw jest tryb
wybory Prezydenta, w Polsce zaleny tylko i wycznie od obywateli.
Co za si tyczy rzdu, to ponosi od pen odpowiedzialno przed parlamentem za swoje dziaania. Moe by ona
egzekwowana indywidualnie lub zbiorowo poprzez wotum nieufnoci.
Uprawnienia Rady Ministrw zostay tak skonstruowane, aby mimo podlegoci Sejmowi, moga ona rwnoway
jego dziaania, poprzez: prawo do rozwizania parlamentu, ktre przysuguje najczciej gowie pastwa, dziaajcej jednak z
reguy na wniosek szefa rzdu, inicjatyw ustawodawcz, promulgacje ustaw, zwoywanie, odraczanie lub zamknicie sesji
parlamentu.
Zatem mona stwierdzi e polski model nie jest form czysto podrcznikow, mimo wyranej inspiracji
sejmokratyczn ustaw zasadnicz z marca 1921 roku, osignito kompromis tworzcy najlepszy moliwy balans
egzekutywy i legislatywy.

81. Pojcie oraz warunki sine qua non demokracji

Pojcie demokracji w nauce prawa jest wieloznaczne. Profesor B. Banaszak definiuje j jako ,,form pastwa rozumian jako
konstytucyjnie okrelony sposb ycia politycznego i spoecznego, opierajcy si na zasadzie rwnoci i wolnoci czonkw
zborowego podmiotu suwerennoci, w ktrym maj oni prawnie zagwarantowany bezporedni lub poredni wpyw na
podejmowanie decyzji pastwowych, legitymuj i kontroluj dziaalno najwyszych organw pastwowych. 38 Przyjto,
e w kadym pastwie ksztat demokracji okrela Konstytucja i jej zasady konstytucyjne, bez ktrych demokracja nie
mogaby istnie.

Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997r. pomieszcza najwaniejsze zasady ustrojowe w rozdziale I, zatytuowanym
,,Rzeczpospolita. Oprcz tego odnajdujemy je rwnie w innych jej rozdziaach.
Jedn z najbardziej podstawowych zasad ustrojowych jest zasada suwerennoci narodu. Okrela ona suwerena, a wic
wskazuje tego, do kogo naley wadza w pastwie (art. 4 ust. 1). Pojcie ,,nard naley utosamia ze wsplnot wszystkich
obywateli RP. Art. 4 ust. 2 okrela podstawowe formy wykonywania wadzy przez nard, stanowic, e sprawuje on wadz
przez swoich przedstawicieli lub bezporednio. Nawizuje on do rozrnienia demokracji bezporedniej i poredniej.
Demokracja bezporednia mwi o tym, e decyzje podejmowane s bezporednio przez og wyborcw, bez porednictwa
organw pastwowych. Natomiast demokracja porednia to sposb sprawowania wadzy, w ktrym decyzje podejmowane s
w imieniu suwerena przez organ przedstawicielski pochodzcy z wyborw.

Aby istnienie demokracji poredniej byo rzeczywiste konieczne jest oparcie sposobu wyaniania parlamentu na
demokratycznej procedurze wyborczej, ktra uwzgldnia zasady powszechnoci, bezporednioci, rwnoci i tajnoci (art. 96
ust. 2 i art. 97 ust.2). 39 Konieczne jest rwnie oparcie systemu politycznego na zasadzie pluralizmu, czego podstawowym
przejawem jest zagwarantowanie wolnoci tworzenia i dziaania partii politycznych (art.11-13). Wanym jest, aby
parlamentowi jako organowi reprezentacji narodu przysugiwaa odpowiednia silna pozycja i kompetencje w systemie
organw pastwowych.

Zasada niepodlegoci i suwerennoci pastwa zaznaczona jest ju we wstpie do Konstytucji, gdy mowa o walce naszych
przodkw o niepodlego oraz o okresie, gdy nard by pozbawiony moliwoci suwerennego i demokratycznego
stanowienia o losie ojczyzny. Ochrona niepodlegoci terytorium pastwa wymieniona zostaa na pierwszym miejscu wrd
zada RP (art. 5). Prezydent rwnie stoi na stray suwerennoci i bezpieczestwa pastwa orz nienaruszalnoci jego
terytorium (art. 126 ust. 2). Wedug prof. L. Garlickiego ,,niepodlego oznacza odrbny byt pastwowy Rzeczpospolitej,
natomiast suwerennoci okrela ,,zdolno pastwa do samodzielnego decydowania o wszystkich dotyczcych go sprawach
i samodzielnego podejmowania wszystkich dotyczcych go decyzji.40

Zasada demokratycznego pastwa prawnego znajduje swoj regulacj w art. 2 Konstytucji. Pojcie pastwa prawnego jest
rwnoznaczne z sum cech ustrojowych wspczesnego pastwa demokratycznego. Pastwo prawa istnieje wtedy, gdy
organizacja i dziaanie wadzy publicznej oparte s na prawie (zasada legalizmu). Prawo okrela wzajemne stosunki midzy
wadzami, wadz i jednostkami jako podmiotami prawa i midzy jednostkami. W takim pastwie zagwarantowana jest
rwno obywateli. Dozwolone jest wszystko, czego nie zabrania prawo. Prawa jednych ograniczone s prawami drugich.
Prawem zwizane jest spoeczestwo i wadza. Prawo stoi ponad wadz. Organom pastwa dozwolone jest tylko to, co
zostao przez prawo przewidziane jako ich zadanie czy kompetencja.

Zasada spoeczestwa obywatelskiego opiera si na zaoeniu, e kady obywatel funkcjonuje rwnoczenie w kilku
podstawowych ukadach spoecznych- politycznym, pracowniczym i terytorialnym. W kadym z nich ma okrelone interesy
oraz denia i powinien dysponowa instrumentami pozwalajcymi na ich realizacj. Ponad to zasada ta zakada, e owe
interesy i denia maj z natury charakter zrnicowany, dlatego proces ich wyraania musi by pluralistyczny. Celem
funkcjonowania pluralistycznego systemu programw, interesw i organizacji jest osiganie kompromisu. Wanym
zaoeniem demokracji jest rwnie wolno prasy i rodkw spoecznego przekazu.

Znaczenie podstawowe dla funkcjonowania spoeczestwa obywatelskiego ma zasada pluralizmu politycznego, ktra polega
na tym, e w pastwie moliwe jest istnienie wielu partii i innych organizacji politycznych, ktre s niezalene od wadz
pastwowych ani od siebie wzajemnie. Mog tworzy programy i struktur organizacyjn, maja rn tosamo ideow.
Mog te swobodnie ze sob rywalizowa(w ramach prawa i ustalonych regu) o poparcie wyborcw, dziki ktremu

38
39

40
niektre z nich bd rzdzi pastwem, a inne bd tworzy opozycj lub zabiega o wpyw na polityk pastwa.

Zasada podziau wadz w sensie przedmiotowym oznacza wydzielenie pewnych rodzajowo odmiennych kierunkw dziaania
pastwa, takich jak stanowienie prawa, wykonywanie go, sdzenie. Wymaga ona zatem istnienia odrbnych organw wadzy
ustawodawczej, wykonawczej i sdowniczej. Art. 10 Konstytucji daje wyraz zarwno systemowi hamulcw jak i rwnowagi
wadz, wskazuje podstaw przedmiotowego rozgraniczenia wadz (ust.1), potem wskazuje podmioty- organy konstytucyjne,
ktrym powierzone jest wykonywanie wadzy ustawodawczej, wykonawczej i sdowniczej (ust.2).

Zasada spoecznej gospodarki rynkowej dokonuje oglnej charakterystyki ustroju gospodarczego RP. Art. 20 Konstytucji
okrela m.in. podstawowe komponenty gospodarki: wolno dziaalnoci gospodarczej (swoboda podejmowania dziaalnoci
gospodarczej), wasno prywatn (wszelka wasno naleca do podmiotw autonomicznych w stosunku do pastwa i
sektora ich wasnoci gospodarczej) oraz solidarno, dialog i wspprac partnerw spoecznych (dobro wsplne).

Zasada przyrodzonej godnoci czowieka przyznaje mu atrybut nienaruszalnoci, a wadzom publicznym nakazuj jej
poszanowanie i ochron (art.30 Konstytucji). Zasada godnoci czowieka jest jedn z podstawowych zasad ustroju
rzeczpospolitej.

82. Demokracja parlamentarna w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997r.

Demokracja parlamentarna, zwana te przedstawicielsk stanowi odmian demokracji poredniej. Jest to wedug profesora L.
Garlickiego ,,sposb sprawowania wadzy, w ktrym decyzje podejmowane s w imieniu suwerena przez organ
przedstawicielski (parlament) pochodzcy z wyborw.41 Obywatele majcy uprawnienia do gosowania, wybieraj swoich
przedstawicieli w wolnych wyborach do parlamentu. W Polsce w skad parlamentu wchodz posowie (Sejm) i senatorowie
(Senat). Liczba przedstawicieli zaley od gosowania na poszczeglne partie polityczne. Partia majca najwiksze poparcie w
wyborach, ma w parlamencie wikszo swoich reprezentantw.

Do rozwoju demokracji parlamentarnej przyczynili si przedstawiciele okresu owiecenia K. Monteskiusz i J. Locke.

Monteskiuszowski trjpodzia wadzy, polegajcy na rozdzieleniu trzech podstawowych aparatw wadzy (wadza
ustawodawcza, wykonawcza i sdownicza), stanowi obecnie jedn z czoowych zasad demokratycznych. W myl tej zasady
wadza ustawodawcza tworzy przepisy prawne, wadza wykonawcza jest odpowiedzialna za ich realizacj oraz prowadzenie
polityki zagranicznej, a sdownicza dba o przestrzeganie prawa oraz monitoruje zgodno nowopowstaych aktw
prawnych z innymi ustawami i Konstytucj. Take przedstawiona przez mylicieli teoria umowy spoecznej gwarantuje
sprawowanie wadzy przez lud (jako suwerena) poprzez moliwo oddania gosu wedug wasnego uznania i pogldw
politycznych.

Demokracj parlamentarn odnajdujemy obecnie w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. Art. 4 Konstytucji wskazuje na
zasad zwierzchnictwa narodu i sposoby sprawowania wadzy przez zbiorowy podmiot suwerennoci. Art. 4 ust. 2 jako
pierwszy sposb przedstawia przedstawicielstwo, na drugim za prawodawca wymienia sposb bezporedni.

Mandat przedstawicielski oznacza stosunek polityczno-prawny zachodzcy midzy podmiotem sprawujcym funkcj z
wyboru (pose, senator), a wyborcami, obejmujcy udzielone przez wyborcw penomocnictwo do reprezentowania ich w
sprawowaniu wadzy pastwowej. Wymienia si dwa rodzaje mandatw: wolny i imperatywny.

Mandat wolny (art. 104 Konstytucji) polega na tym, e przedstawiciel reprezentuje cay zbiorowy podmiot suwerennoci, nie
tylko tych, ktrzy go wybrali. Nie wi go wic adne dyrektywy, nakazy wyborcw, nie moe by przez nich odwoany.
Mandat ten powinien by niezaleny od przynalenoci partyjnej. Przedstawiciel ma zapewnion swobod kierowania si
wasnymi przekonaniami. Mandat ten jest obecnie powszechny w krajach demokratycznych.

Mandat imperatywny (wizany) polega na tym, e przedstawiciel reprezentuje swoich wyborcw, a nie zbiorowy pomiot
suwerennoci. Wyborcy mog zatem formuowa nakazy, udziela instrukcji, odwoa swoich reprezentantw. Obecnie
mandat ten wystpuje sporadycznie.

Przedstawicielom przyznaje si prawa umoliwiajce im wykonanie bez przeszkd mandatu, takie jak prawo i jednoczenie
obowizek czynnego uczestnictwa w pracach parlamentu, prawo wyraania stanowiska, zgaszania wnioskw w sprawach
rozpatrywanych na posiedzeniach, czynne i bierne prawo wyborcze do organw izb, prawo uczestnictwa w podejmowaniu
inicjatyw ustawodawczych, prawo do zrzeszania si w kluby, koa lub zespoy, prawo do diety parlamentarnej.

Ponad to maj prawo do interpelacji, zapyta i pyta w sprawach biecych, kierowane do czonkw Rady Ministrw.
Interpelacja to zajcie przez posa stanowiska w sprawie o zasadniczym charakterze, odnoszcej si do problemw
zwizanych z polityk pastwa. Zapytanie jest form zwracania si posa do udzielenie informacji w sprawach o charakterze
jednostkowym dotyczcych polityki Rady Ministrw oraz zada publicznych realizowanych przez administracj rzdow.

41
Pytania w sprawach biecych formuowane s przez posw ustnie i wymagaj bezporedniej odpowiedzi. Obowizkami
przedstawicieli s: informowanie wyborcw o wasnej pracy i dziaalnoci organu, przyjmowanie opinii, wnioskw
obywateli, usprawiedliwianie nieobecnoci na posiedzeniach, skadanie owiadczenia majtkowego, obowizki wynikajce z
zakazw wprowadzonych zasad niepoczalnoci mandatu.

83. Zwyczaj parlamentarny

zwyczaj parlamentarny powszechnie akceptowana i utwierdzona tradycj norma postpowania, forma zachowania si w
parlamencie, praktyka powtarzajca si, ktra stosowana jest w parlamencie, cho nie ma dla niej uzasadnienia w
regulaminie parlamentu lub innych aktach prawnych; wobec racjonalnych przesanek lecych u jej podoa mona
oczekiwa, i bdzie ona wystpowaa w przyszoci.
Przykadowe zwyczaje parlamentarne w Polsce:

1) otwieranie i zamykanie posiedzenia Sejmu przez Marszaka Sejmu trzykrotnym uderzeniem laski marszakowskiej
o podog.
2) zakaz oklaskiwania mwcw przez publiczno obserwujc posiedzenie Sejmu z galerii (traktowane jako
zachowanie niewaciwe, chyba e posowie te klaszcz),
3) rozpoczynanie swoich wystpie przez posw przy uyciu okrelonych formu (Panie Marszaku, Wysoka Izbo),
4) ksztat Sali posiedze,
5) podzia miejsc dla poszczeglnych ugrupowa,
6) przemawianie z mwnicy,
7) problem niewybieralnoci Marszaka, tzn. osoba wybrana do piastowania tego urzdu nie moe by wybrana na
inne funkcje np. do Rady Ministrw. Wyjtkiem jest zastpowanie w sprawowaniu funkcji prezydenta. Dopuszcza
si krtkotrwae poczenie funkcji Marszaka i czonka Rady Ministrw, do czasu powoania nowego Marszaka,
8) funkcji Marszaka nie czy si z wykonywaniem innych funkcji i zada sejmowych (np. przewodniczenie komisji,
bycie posem sprawozdawc),
9) partie opozycyjne, zdolne do utworzenia klubu, maj swojego przedstawiciela w Prezydium Sejmu czyli
wicemarszakw; taki zwyczaj nie upowszechni si w Senacie,
10) minimum dwch wicemarszakw Sejmu,
11) ograniczenie moliwoci skadania projektw ustaw przez komisje nadzwyczajne (chyba, e Sejm w ustawie na to
zezwoli trybie art. 118 Konstytucji),
12) niepodawanie pod gosowanie Sejmu poprawek Senatu, ktre swoimi treciami wykraczay poza zakres ustawy,
13) ustalanie daty, ktr nosi ustawa - w tytule ustawy widnieje data uchwalenia jej przez Sejm, w trzecim czytaniu.
Jeli jednak Sejm przyjmie cho jedn poprawk zaproponowana przez Senat, wwczas dat staje si data
rozpatrzenia i przyjcia poprawek Senatu,
14) zasada dyskontynuacji prac Sejmu - aby kady parlament mia czyste konto, nie musi kontynuowa projektw
ustaw poprzednikw, wyjtkiem jest obywatelska inicjatywa ustawodawcza.

W Polsce nie zaistnia zwyczaj apolitycznoci Marszaka Sejmu, to znaczy, e z chwil objcia urzdu zawieszaby on swoje
czonkowstwo w partii politycznej. W polskiej praktyce przyjmuje si natomiast, e powinien odstpi od gosowania, gdy w
danej sprawie wystpowa w roli mediatora.

84. Autonomia formalna i materialna parlamentu.

Konstytucyjna zasada autonomii parlamentu oznacza wyczne prawo kadej z izb ustawodawczych do decydowania o
swoich wasnych sprawach.
Autonomia parlamentu dzieli si na dwa aspekty:
1. Formalny
2. Materialny

Zasad autonomii parlamentu wyraa TK w orzeczeniu K 8/99 - .

Ad. 1 Istotnym jej elementem jest autonomia formalna - regulaminowa, ktra oznacza prawo izb do samodzielnego
uchwalania swoich regulaminw, okrelajcych ich wewntrzn organizacj i tryb funkcjonowania. Wymienione sprawy nie
mog by regulowane w drodze ustaw, poniewa tryb ustawodawczy zakada udzia egzekutywy, a take obu izb parlamentu.
Zasada autonomii regulaminowej parlamentu znalaza wyraz w art. 112 Konstytucji, ktry to przepis na podstawie art. 124
Konstytucji stosuje si odpowiednio do Senatu.
Art. 112 zakres autonomii: i zarazem odesanie do Reg. Sejmu
-sprawy zwizane z organizacj wewntrzn i porzdkiem prac Sejmu
-trybpowoywania i dziaalnoci organw Sejmu,
-sposb wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowizkw organw pastwowych wobec Sejmu.
Przepisy regulaminw parlamentarnych dotyczce tych zagadniemusz by zgodne nie tylko z Konstytucj, ale rwnie z
ustawami. K 8/99
Regulamin Sejmu moe natomiast uszczegawia regulacje konstytucyjne i
ustawowe okrelajce obowizki organw pastwowych wobec Sejmu i jego organw. Na
gruncie konstytucji mona zatem wyrni:
1) sfer wycznoci ustawy, w ktr nie mog wkracza regulaminy parlamentarne,
2) sfer wycznoci regulaminw Sejmu i Senatu, w ktr nie moe wkracza
ustawa oraz
3) sfer spraw, ktre mog by regulowane w ustawie i w sposb
uszczegawiajcy w regulaminach parlamentarnych. Ta ostatnia sfera obejmuje z
mocy art. 112 konstytucji sprawy szczegowe zwizane ze sposobem wykonywania
konstytucyjnych i ustawowych obowizkw organw pastwowych wobec Sejmu. Naley
doda, e przepisy regulaminw parlamentarnych dotyczce tych zagadnie musz by
zgodne nie tylko z konstytucj, ale rwnie z ustawami.
Ocena zgodnoci z prawem aktw stosowania prawa przez parlament i jego organy wykracza poza zakres kompetencji
Trybunau Konstytucyjnego (postanowienie z 9 lipca 2002 r., K 1/02).
*Zasada autonomii jest wyczeniem zasady nieograniczonoci ustawy.
Wyrnia si nastpujce aspekty autonomii parlamentu:

Aspekt formalny, czyli autonomia regulaminowa: Sejm sam, w specyficznej procedurze, uchwala swj regulamin i jego
zmiany (odpowiednio Senat).
Aspekt materialny:
1) autonomia personalna: Sejm sam wybiera skad organw wewntrznych ze swoich czonkw
2) autonomia budetowa: sam Sejm i Senat w drodze uchway budetowej ustala wysokoswojego budetu
3) autonomia terytorialna: odrbno siedziby i wyczno zarzdzania tym terenem ( Marszaek, Stra
Marszakowska); kada suba, inspekcja musi mie zgod Marszaka
4) autonomia jurysdykcyjna: wyczno decyzyjna w sprawach dotyczcych immunitetw (materialnych i
formalnych; nietykalno art.105 Konstytucji RP).
Ponadto istnieje podzia na organy konstytucyjne Sejmu (Marszaek, komisje) i pozakonstytucyjne (Prezydium, Konwent
Seniorw; nie moe realizowa na zewntrz).
na egzaminie naley zna specyficzn procedur uchwalania Regulaminu Sejmu (podmioty uprawnione, odstpstwa od
zwykej procedury, miejsce publikacji).
Art. 203 Zmiana uchway w sprawie regulaminu Sejmu
Zmiana niniejszej uchway moe nastpi na wniosek Prezydium Sejmu, Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich lub co
najmniej pitnastu posw.
Art. 204 Rozpatrywanie projektu Regulaminu w trzech czytaniach
Projekty uchwa w sprawie Regulaminu Sejmu rozpatruje si w trzech czytaniach, chyba e Sejm postanowi inaczej; art. 36-
50 stosuje si odpowiednio.

85. Funkcje wadzy ustawodawczej

Parlament peni nastpujce funkcje:
funkcja ustrojodawcza,
funkcja ustawodawcza,
funkcja kontrolna,
funkcja kreacyjna.

Na mocy funkcji ustrojodawczej Sejm moe uchwali konstytucj bd wprowadzi do niej zmiany. Parlament decyduje o
ustroju pastwa.

Funkcja ustawodawcza parlamentu naley do jego podstawowych zada. Parlament posiada na jej mocy prawo do
stanowienia ustaw, ktre s podstawowymi aktami prawnymi, powszechnie obowizujcymi w Polsce. Ponadto Sejm wraz z
Senatem tworz Zgromadzenie Narodowe, ktre wsplnie moe podejmowa uchway. Naley zauway, e cz
kompetencji przysugujcych Sejmowi w zakresie stanowienia prawa zostaa przekazana organom Unii Europejskiej. W tej
materii pozostao jedynie opiniowanie prac rzdu reprezentujcego pastwo w strukturach unijnych.
Funkcja kontrolna przysuguje tylko Sejmowi, a polega sprawowaniu kontroli nad rzdem. Czasem jest uzupenieniem
funkcji ustawodawczej, np. uchwalenie ustawy budetowej to niejako kontrola i wyraenie aprobaty dla pracy rzdu. Sejm
peni funkcj kontroln uywajc nastpujcych narzdzi:

wotum zaufania jest to uchwaa Sejmu wyraajca poparcie dla rzdu oraz prowadzonej przez niego polityki;
wotum nieufnoci jest to uchwaa Sejmu odmawiajca poparcia dla rzdu i jego polityki bd te dla konkretnego
ministra; prowadzi do dymisji rzdu; wotum nieufnoci jest uchwalane zwyk wikszoci gosw;
absolutorium jest to szczeglny akt, uchwalany przez Sejm, ktry stwierdza zgodno dziaa rzdu w danym
roku z ustaw budetow oraz finansowymi planami pastwa; co roku rzd ma obowizek przedstawienia
sprawozdania z wykonania budetu Sejmowi; Sejm ma obowizek ustosunkowa si do niego w terminie 2
miesicy od daty jego zoenia (zoenie sprawozdania nastpuje w terminie do 6 miesicy po zakoczeniu roku
budetowego);
 zapytania i poselskie interpelacje s to formy zwracania si posa do czonkw rzdu w sprawie udzielenia
informacji w okrelonej sprawie; zapytany minister ma obowizek udzielenia odpowiedzi; interpelacje skadane s
na pimie, a odpowied te winna mie taki charakter (musi by udzielona w terminie 21 dni); odpowied moe
mie charakter ustny, wwczas jest wygaszana na posiedzeniu Sejmu;
powoywanie organw pomocniczych, ktrym powierza si kontrol nad finansami publicznymi (np. izby
obrachunkowe);
wyraanie zgody na ratyfikacj umw midzynarodowych;
powoywanie komisji ledczych;
instytucja informacji biecej - klubowi parlamentarnemu lub grupie 15 posw przysuguje prawo zoenia
wniosku o przedstawienie na posiedzeniu Sejmu przez czonka Rady Ministrw informacji biecej; wniosek jest
przedkadany wraz z uzasadnieniem i wskazaniem adresata jeli Prezydium Sejmu po zasigniciu opinii
Konwentu Seniorw wyrazi zgod, na posiedzeniu odbywa si dyskusja midzy RM a wnioskodawcami.

Funkcja kreacyjna polega na powoywaniu czonkw, wchodzcych w skad organw pastwowych. Sejm wyznacza
czonkw Trybunau Stanu i Trybunau Konstytucyjnego. Za zgod Senatu, wskazuje kandydata na prezesa Najwyszej Izby
Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz prezesa Instytutu Pamici Narodowej.
Ponadto powouje czonkw Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sdownictwa, czonkw Rady Polityki
Pieninej, Rzecznika Praw Dziecka czy GIODO.

87. Kadencja parlamentu

Kadencja to okres na jaki wyborcy udzielaj organowi wybieralnemu penomocnictw i w jakim realizuje on
swoje zadania, funkcjonujc w chwilowym skadzie pochodzcym z jednych wyborw. Kadencyjno jest koniecznym
elementem przedstawicielskiego charakteru Sejmu (Senatu), gdy pozwala na zachowanie przez parlament charakteru organu
reprezentatywnego.

Wspczenie wikszo parlamentw to organy kadencyjne. Wyjtkiem jest na przykad Izba Lordw w Wielkiej Brytanii.
Zdaniem Trybunau Konstytucyjnego (wyrok z dnia 26 maja 1998r., K 17/98) Na tre zasady kadencyjnoci
skadaj si trzy podstawowe elementy. () po pierwsze, nakaz nadania penomocnictwom danego organu z gry
oznaczonych ram czasowych. Po drugie, wymienione ramy nie mog przekracza pewnych rozsdnych granic. Po trzecie,
kadencyjno oznacza nakaz ustanowienia regulacji prawnych, ktre zapewni ukonstytuowanie si nowo wybranego organu
tak, aby mg on rozpocz wykonywanie swoich funkcji bez nadmiernej zwoki.
Im krtszy czas trwania kadencji, tym bardziej wie wyborcw z przedstawicielami, czste wybory stanowi
szans odzwierciedlenia pogldw spoecznych. Skupia to jednak uwag parlamentarzystw na walce o reelekcj i
kampaniach wyborczych, a nie na dziaaniu.
Im kadencja trwa duej, tym bardziej pozwala si wdroy parlamentarzystom w ich prac, jednak zmniejsza to wpyw
spoeczestwa na reprezentantw.
W praktyce, najbardziej optymalnym rozwizaniem jest kadencja czteroletnia.
Zgodnie z art.98 ust.1, Sejm i Senat s wybierane na czteroletnie kadencje.
Kadencja Senatu w myl art. 98 ust.1, 3, 4 jest podporzdkowana kadencji Sejmu: rozpoczyna si i koczy w dniu
rozpoczcia i zakoczenia kadencji Sejmu, a w przypadku skrcenia kadencji Sejmu, skrcona zostaje jednoczenie kadencja
Senatu.
Istniej dwa podstawowe sposoby obliczania biegu kadencji. W Polsce tradycyjnie obowizywaa zasada, zgodnie z
ktr kadencja Sejmu trwa 4 lata od dnia wyborw, a kolejne wybory musz si odby ju po upywie kadencji, co wizao
si z istnieniem tak zwanego okresu midzykadencyjnego, gdy parlamentu nie byo.
Drugi sposb zakada, e nowa kadencja rozpoczyna si w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu, a wic ju po wyborach,
a do tego czasu trwa kadencja poprzednia, co umoliwia nieprzerwane istnienie parlamentu i tym samym wyeliminowanie
okresu midzykadencyjnego.
Ten drugi system przyjto w Polsce w 1995 roku i utrwalono w art. 98 ust.1 Konstytucji z 1997r. Kadencja Sejmu
rozpoczyna si z dniem zebrania si Sejmu na pierwsze posiedzenie po wyborach, w tym samym dniu rozpoczyna si
kadencja Senatu, nawet jeeli jego posiedzenie odbdzie si pniej. Zasadnicz zalet tego rozwizania jest cigo
istnienia parlamentu. Taki system liczenia kadencji oznacza, e przez pewien czas stary i nowy parlament istniej obok
siebie.
Punktem wyjcia nowej kadencji Sejmu i Senatu jest pierwsze posiedzenie Sejmu. Zwouje je Prezydent RP na dzie
przypadajcy w cigu 30 dni od dnia wyborw. Pierwszemu posiedzeniu przewodniczy Marszaek Senior powoany przez
Prezydenta spord najstarszych wiekiem posw. Rozpoczyna si ono od zoenia przez posw lubowania.
Kadencja Sejmu (a wic i Senatu) koczy si w dniu poprzedzajcym dzie zebrania si Sejmu nastpnej kadencji.
Przeduenie kadencji moe nastpi tylko w jednym przypadku w razie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. Konstytucja
przewiduje bowiem w art.228 ust.7 zakaz przeprowadzenia wyborw w okresie obowizywania stanu nadzwyczajnego oraz
90 dni po jego zakoczeniu, a kadencja ulegaby wwczas odpowiedniemu przedueniu.
Na gruncie konstytucji istnieje moliwo skrcenia kadencji. Wraz ze skrceniem kadencji Sejmu skrcona zostaje
rwnie kadencja Senatu (art.98 ust.3 i 4). Moe ono nastpi z zastosowaniem dwch procedur.
Po pierwsze, moe ono nastpi na skutek wasnej decyzji Sejmu, co nazywamy samorozwizaniem Sejmu (art.98 ust.3).
Uchwa tak Sejm podejmuje wikszoci co najmniej 2/3 gosw ustawowej liczby posw.
Drugi sposb, to skrcenie kadencji zarzdzeniem Prezydenta i wwczas mwimy o rozwizaniu Sejmu (art. 98 ust.4).
Instytucja ta zostaa wprowadzona nowel kwietniow z 1989r i powtrzona w Maej Konstytucji, a potem w Konstytucji z
1997r. W obecnym stanie prawnym rozwizanie Sejmu (co oznacza te zakoczenie kadencji Senatu) moe nastpi tylko w
dwch przypadkach:
obligatoryjnie, w procesie tworzenia rzdu w razie niezdolnoci Sejmu do wyraenia wotum zaufania rzdowi
powoanemu przez Prezydenta bd niezdolnoci do wybrania wasnego skadu rzdu (art.155);
fakultatywnie, w procesie uchwalania ustawy budetowej w razie niezdolnoci izb do jej przyjcia w okresie
czterech miesicy od dnia przedoenia Sejmowi jej projektu (art.225)
Konstytucja nie stwarza Prezydentowi adnej innej moliwoci rozwizania Sejmu.
Rozwizanie dokonywane jest w formie zarzdzenia Prezydenta, nie wymaga ono kontrasygnaty (art.144 ust.3 pkt.3)
Rozwizanie Sejmu jest niedopuszczalne w czasie trwania stanu nadzwyczajnego lub w okresie 90 dni po jego zakoczeniu
(art.228 ust.7).
Skrcenie kadencji pociga za sob przedterminowe zarzdzenie i przeprowadzenie wyborw do Sejmu i do Senatu. Wybory
s zarzdzane przez Prezydenta i musz si odby nie pniej ni w okresie 45 dni od dnia ogoszenia uchway Sejmu o
samorozwizaniu lub zarzdzenia Prezydenta o rozwizaniu Sejmu (art.98 ust.5).
Z upywem kadencji Sejmu i Senatu wie si tzw. zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych. Oznacza to, e
wszelkie sprawy, wnioski i przedoenia niezakoczone w Sejmie czy w Senacie traktuje si jako ostatecznie zaatwione w
sensie niedojcia do skutku. Wyjtkami od tej zasady jest przejcie przez Sejm nastpnej kadencji m.in. projektu ustawy
wniesionego z inicjatywy obywatelskiej, niezakoczonego w Sejmie postpowania w sprawie pocignicia do
odpowiedzialnoci kosntytucyjnej, niezakoczonego postpowania w sejmowej Komisji do Spraw Unii Europejskiej.

W Rzeczypospolitej Polskiej kadencj parlamentu charakteryzuje take zasada permanencji (w odrnieniu od zasady
sesyjnoci). Zasada ta polega na tym, e kadencja parlamentu ma charakter jednolity, a tym samym nie istnieje podzia na
okresy sesji i okresy midzysesyjne (ktre wystpuj gdy parlament dziaa na zasadzie sesyjnoci). Posiedzenia izb mog by
zwoywane w caym okresie kadencji. Zasada permanencji zostaa wprowadzona w Polsce nowel kwietniow z 1989r, a
obecnie jest zawarta w art. 109 Konstytucji, ktry stanowi, e Sejm i Senat obraduj na posiedzieniach.

89. Procedura wyraania zgody na ratyfikacj umowy midzynarodowej, w drodze ktrej RP przekazuje organizacji
midzynarodowej(lub organowi midzynarodowemu) kompetencje organw wadzy w niektrych sprawach

Rozpoczynajc rozwaania na temat procedury wyraania zgody na ratyfikacj umowy midzynarodowej naley rozpocz
od zdefiniowania samego pojcia umowa midzynarodowa. Zgodnie z brzmieniem art. 2 ust.1 ustawy z dnia 14 kwietnia
2000r. O umowach midzynarodowych umowa midzynarodowa oznacza porozumienie midzy Rzeczpospolit Polsk a
innym podmiotem lub podmiotami prawa midzynarodowego, regulowane przez prawo midzynarodowe, niezalenie od
tego czy jest ujte w jednym dokumencie czy w wikszej liczbie dokumentw, bez wzgldu na jego nazw oraz bez wzgldu
na to, czy jest zawierane w imieniu pastwa, rzdu czy ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej, waciwego do
spraw, ktrych dotyczy umowa midzynarodowa.
W artykule 9 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997r. Polska zobowizaa si do przestrzegania wicego j prawa
midzynarodowego. Jest to zasada o charakterze oglnym i naley j odnie do wszystkich rde prawa
midzynarodowego, a wic nie tylko do umw midzynarodowych, ale take do powszechnie uznanych zasad prawa
midzynarodowego oraz zwyczaju midzynarodowego. Trybuna Konstytucyjny wskaza, e prawn konsekwencj art. 9
Konstytucji jest zaoenie, i na terytorium Rzeczypospolitej, obok norm stanowionych przez krajowego legislatora,
obowizuj unormowania kreowane poza system krajowych organw prawodawczych. Ustrojodawca konstytucyjny
wiadomie wic przyj, e system prawa obowizujcy na terytorium Rzeczypospolitej bdzie mia charakter
wieloskadnikowy
Ratyfikacja umowy midzynarodowej to akt ostatecznego potwierdzenia woli pastwa zwizania si umow
midzynarodow. W tym miejscu warto wskaza, e zanim nastpi ratyfikacja umowy najpierw koniecznie jest jej zawarcie.
Definicja legalna zawierania umowy midzynarodowej znajduje si w art.2 ust. 2 ustawy o umowach midzynarodowych,
zgodnie z ktr zawieranie obejmuje: rozpoczcie i prowadzenie negocjacji, przyjcie tekstu umowy, wyraenie zgody na
podpisanie umowy oraz podpisanie umowy, jeeli jego skutkiem nie jest zwizanie Rzeczypospolitej Polskiej umow
midzynarodow. Zwizanie si umow midzynarodow w rozumieniu art. 2 ust. 3 tej samej ustawy nastpuje pod
warunkiem, e proces wizania w przypadku niektrych umw zwieczy ratyfikacja, ktrej w imieniu RP dokonuje
Prezydent.
Obecnie obowizujca w Polsce Konstytucja w artykule 87 ust.1 do rde prawa powszechnie obowizujcego zalicza
jedynie ratyfikowane umowy midzynarodowe. Wyrnia si dwa rodzaje takich umw:
ratyfikowane na podstawie zgody wyraonej w ustawie przyjtej w normalnym postpowaniu ustawodawczym lub w
procedurze szczeglnej bd zgody wyraonej w referendum
umowy dla ktrych ratyfikacji nie ma wymogu uzyskania takiej zgody
Zgodnie z art. 90 ust.1 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska moe na podstawie umowy midzynarodowej
przekaza organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organw wadzy pastwowej w
niektrych sprawach.
Dochodzenie do skutku umowy przekazujcej organowi midzynarodowemu lub organizacji midzynarodowej kompetencje
wymaga zastosowania zoonego trybu. Sejm wybiera w drodze gosowania tryb wyraenia zgody na ratyfikacj. Nastpuje
to bezwzgldn wikszoci gosw. Jeeli zosta wybrany tryb ustawowy to ustawa o wyraeniu zgody na ratyfikacj
wymaga uchwalenia przez Sejm wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw, a
nastpnie przez Senat t sam kwalifikowan wikszoci.
Drug moliwoci jest wyraenie zgody na ratyfikacj przez referendum oglnokrajowe. Marszaek Sejmu powiadamia o
tym Prezydenta RP, Marszaka Senatu i Prezesa Rady Ministrw. Jeeli w referendum wemie udzia wicej ni poowa
uprawnionych do gosowania, a wikszo gosw bdzie za wyraeniem zgody na ratyfikacj to wynik takiego referendum
jest wicy i pozytywnie rozstrzyga o udzieleniu zgody. Jeli frekwencja byaby zbyt niska to mona to referendum
potraktowa jako kontrolne, a sejm moe ponownie podj uchwa w sprawie wyboru trybu wyraania zgody, co oznacza,
e powtrnie moe by to ustawa lub referendum. Ostatni krok to ogoszenie przez Prezydenta RP ratyfikowanej umowy
midzynarodowej w Dzienniku Ustaw RP.

90. Zasada dyskontynuacji prac Sejmu oraz wyjtki od niej

Zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych jest przedmiotem zwyczaju konstytucyjnego, nie jest wyraona wprost w
tekcie Konstytucji RP. W ustawodawstwie wskaza mona trzy przypadki wyranego odejcia od zasady dyskontynuacji:
- projekt wniesiony z inicjatywy obywatelskiej, w stosunku do ktrego postpowanie ustawodawcze nie zostao zakoczone
w trakcie kadencji Sejmu, w ktrej zosta wniesiony, jest rozpatrywany przez Sejm nastpnej kadencji bez potrzeby
ponownego wniesienia projektu ustawy,
- sprawozdanie Komisji ktrego Sejm nie rozpatrzy do koca kadencji, moe zosta rozpatrzone przez Sejm nastpnej
kadencji,
- w drodze praktyki zasada dyskontynuacji zostaa odrzucona take w odniesieniu do niezakoczonych postpowa w
Komisji Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej; potwierdzi to ostatecznie ustawa o Trybunale Stanu po nowelizacji przyjmujc,
ze nowy parlament przejmuje niezakoczone postpowanie i prowadzi je w dalszym cigu,
- opiniowanie projektw aktw prawnych Unii Europejskiej w Komisji do spraw Unii Europejskiej.

91. Prawo posa(senatora) do interwencji

Regulacja ta znajduje si w ustawie o wykonywaniu mandatu posa i senatora.

Pose lub senator ma prawo podj - w wykonywaniu swoich obowizkw poselskich lub senatorskich - interwencj w
organie administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego, zakadzie lub przedsibiorstwie pastwowym oraz organizacji
spoecznej, a take w jednostkach gospodarki niepastwowej dla zaatwienia sprawy, ktr wnosi we wasnym imieniu albo
w imieniu wyborcy lub wyborcw, jak rwnie zaznajamia si z tokiem jej rozpatrywania. Organy i jednostki wymienione,
wobec ktrych pose lub senator podj interwencj, s obowizane najpniej w cigu czternastu dni powiadomi posa lub
senatora o stanie rozpatrywania sprawy i w terminie uzgodnionym z posem lub senatorem ostatecznie j zaatwi.
Kierownicy organw i jednostek, o ktrych mowa s obowizani niezwocznie przyj posa lub senatora, ktry przyby w
zwizku ze spraw wynikajc z wykonywania jego mandatu, oraz udzieli informacji i wyjanie dotyczcych sprawy.
Legitymacja poselska lub senatorska upowania parlamentarzyst do wstpu na teren jednostek, o ktrych mowa.
Senatorowie nie maj jednak prawa do interpelowania a take skadania zapyta i pyta w sprawach biecych, co wie si
z faktem braku odpowiedzialnoci Rady Ministrw przed drug izb. W praktyce uksztatoway si tzw. owiadczenia
senatorskie majce podobne funkcje co interpelacje. Zgodnie z Regulaminem Senatu owiadczenia osobiste senatorw, jeeli
zawieraj okrelone wnioski i uwagi pod adresem odpowiednich wadz, kierowane s do adresatw z prob o zapoznanie si
i zajcie stanowiska. W praktyce odpowiedni czonkowie rzdu i inni adresaci udzielaj odpowiedzi na skierowane do nich
owiadczenia senatorskie (regulamin Senatu sugeruje, ze powinno si to odby w cigu 30 dni).
92. Immunitet parlamentarny

Podstawa immunitetu parlamentarnego zawarta jest w Konstytucji RP. Wg niej pose nie moe by pocignity do
odpowiedzialnoci za swoj dziaalno wchodzc w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania,
ani po jego wyganiciu. Za tak dziaalno pose odpowiada wycznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw
osb trzecich moe by pocignity do odpowiedzialnoci sdowej tylko za zgod Sejmu.
Od dnia ogoszenia wynikw wyborw do dnia wyganicia mandatu pose nie moe by pocignity bez zgody Sejmu do
odpowiedzialnoci karnej.
Postpowanie karne wszczte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posa ulega na danie Sejmu zawieszeniu do czasu
wyganicia mandatu. W takim przypadku ulega rwnie zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postpowaniu
karnym.
Pose moe wyrazi zgod na pocignicie go do odpowiedzialnoci karnej.
Pose nie moe by zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i
jeeli jego zatrzymanie jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie
powiadamia si Marszaka Sejmu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Szczegowe zasady pocigania posw do odpowiedzialnoci karnej oraz tryb postpowania okrela ustawa.

Wyrnia si dwa podstawowe rodzaje immunitetu: formalny i materialny. Immunitet formalny wie si z niepociganiem
do odpowiedzialnoci karnej w czasie sprawowania mandatu przez posa lub senatora, immunitet materialny ma natomiast
znacznie szerszy zakres. Immunitet materialny nazywany jest take immunitetem nieodpowiedzialnoci. Immunitet
materialny oznacza, e pose lub senator nie moe zosta pocignity do odpowiedzialnoci za dziaalno, jak podejmowa
w czasie sprawowania swojego mandatu. Immunitet przysuguje posom i senatorom nie tylko w czasie obrad sejmu i pracy
w komisjach, ale take poza budynkiem parlamentu w momencie, gdy realizuj oni inne zadania zwizane ze swoj
funkcj. Za wszystkie podejmowane wwczas dziaania dana osoba odpowiada wycznie przed odpowiedni izb. Celem
immunitetu materialnego jest zapewnienie posom i senatorom swobody sprawowania mandatu, ochrona przed wywieraniem
na nich negatywnego dla dziaalnoci poselskiej wpywu.

Rozwizania immunitetowe przyjte w Polsce nie rni si znacznie od instytucji immunitetu stosowanej w innych krajach.
Przykadowe kraje, gdzie zostay wprowadzone inne rozwizania: hiszpaski immunitet nie obejmuje odpowiedzialnoci w
kwestiach cywilnych, z kolei w Niemczech osoba deputowana rwnie jest chroniona w kwestiach wypowiedzi na forum
parlamentu, ochrona ta nie dotyczy jednak oszczerstw.

93. Organy kolegialne Sejmu i Senatu

Kady parlament (i kada jego izba) moe funkcjonowa tylko w oparciu o sformalizowan struktur organw
wewntrznych. Odrnia si organy kierownicze oraz organy pomocnicze Sejmu czy Senatu. Wrd nich mona take w
ramach innego podziau wyrni organy kolegialne. Zaliczamy do nich: Prezydium Sejmu (Senatu), Konwent Seniorw
oraz komisje sejmowe (senackie).
Prezydium, Konwent Seniorw i komisje (oraz Marszaek, ktry jest jednak organem jednoosobowym, a nie kolegialnym) s
organami izb, co oznacza, e mog si skada wycznie z posw (senatorw), a ich skad personalny musi by
ksztatowany bezporednio przez Sejm (Senat).

Prezydium Sejmu utracio w nowej Konstytucji status organu konstytucyjnego, a jedyn podstaw jego istnienia
jest obecnie regulamin Sejmu, Ustawa o wykonywaniu mandatu posa i senatora i kilka innych ustaw szczegowych.
Prezydium skada si z Marszaka i wicemarszakw (art. 11 regulaminu Sejmu). Jest organem kolegialnym, reprezentujcym
najwaniejsze ugrupowania polityczne Sejmu. Prezydium funkcjonuje w sposb cigy przez okres caej kadencji, cho w
jego skadzie mog zachodzi zmiany wynikajce z rezygnacji czy odwoania poszczeglnych jego czonkw. Nie ma jednak
prawnej moliwoci odwoania caego Prezydium jako organu bd jednoczesnego odwoania wszystkich jego czonkw,
poniewa doprowadzioby to do paraliu prac Sejmu.
Do zada Prezydium (art.12 Regulaminu Sejmu) naley m.in. ustalanie planu prac Sejmu, ustalanie tygodni posiedze,
organizowanie wsppracy midzy komisjami sejmowymi i koordynowanie ich dziaa, stosowanie kar z tytuu
odpowiedzialnoci regulaminowej, dokonywanie wykadni regulaminu Sejmu i inicjowanie jego zmian.

Konwent Seniorw jest organem (polityczno-doradczym) zapewniajcym wspdziaanie klubw w sprawach

zwizanych z dziaalnoci i tokiem prac sejmowych (art. 14 regulaminu Sejmu). Jest to organ polityczny, w ramach ktrego
zapadaj najwaniejsze ustalenia dotyczce funkcjonowania Sejmu. Konwent skada si z Marszaka, wicemarszakw
Sejmu, przewodniczcych lub wiceprzewodniczcych klubw poselskich, przedstawicieli porozumie i klubw
parlamentarnych liczcych co najmniej 15 posw, przedstawicieli k parlamentarnych, ktre w dniu rozpoczcia kadencji
Sejmu reprezentoway osobn list wyborcz. W Konwencie s reprezentowane wszystkie podstawowe ugrupowania
sejmowe.
Ma on charakter opiniodawczo-doradczy. Opiniuje on w szczeglnoci: projekty planw prac Sejmu, projekty porzdku
dziennego poszczeglnych posiedze Sejmu i ich terminy, wnioski co do trybu dyskusji nad punktami porzdku dziennego,
wnioski co do wyboru przez Sejm jego organw, zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu oraz inne sprawy przekazane
przez Marszaka lub Prezydium Sejmu.
Konwent Seniorw zwouje Marszaek Sejmu z wasnej inicjatywy lub z inicjatywy Prezydium Sejmu albo na wniosek klubu
reprezentowanego w Konwencie lub grupy co najmniej 15 posw.

Komisje sejmowe s wyspecjalizowanymi organami wewntrznymi Sejmu, zajmujcymi si rozpatrywaniem,

opiniowaniem i przygotowywaniem spraw stanowicych przedmiot obrad Sejmu. Komisje w szczeglnoci wyraaj opinie
o sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, jego Marszaka lub jego Prezydium (art.17 regulaminu Sejmu). Chodzi
w szczeglnoci o prace legislacyjne nad projektami ustaw, czy te prace nad wnioskami kierowanymi do Sejmu.
Ze wzgldu na to, e cz problemw nie moe by w peni i w sposb efektywny przedyskutowana i przeanalizowana na
posiedzeniu plenarnym, konkretne rozwizania s wypracowywane i przygotowywane w komisjach.
Komisje sprawuj rwnie kontrol nad dziaalnoci poszczeglnych organw pastwowych, samorzdu terytorialnego oraz
innych organizacji w zakresie wprowadzania w ycie i wykonywania ustaw oraz uchwa Sejmu. Wie si to cile z funkcj
kontroln Sejmu.
W skad komisji sejmowej wchodz grupy posw wybieranych przez Sejm w drodze uchway. Skad osobowy komisji jest
ustalany przez Sejm na pocztku kadencji. W praktyce podzia miejsc w komisjach jest ustalany zgodnie z zasad
reprezentacji wszystkich klubw poselskich, w proporcji wynikajcej z ich liczebnoci. Pracami kadej komisji
kieruje prezydium (tworzy je przewodniczcy oraz zastpcy przewodniczcego), wybierane przez sam komisj spord jej
czonkw. W celu usprawnienia swoich prac nad konkretnymi sprawami, komisje mog powoywa swoje organy
wewntrzne, tzw. podkomisje oraz korzysta z opinii zaproszonych specjalistw z danej dziedziny, tj. ekspertw
komisji. Komisje sejmowe obraduj na posiedzeniach (art.149 regulaminu Sejmu)
Komisje mona podzieli na stae, nadzwyczajne oraz ledcze.
Komisje stae to komisje, ktrych utworzenie przewiduje regulamin Sejmu. Sejm ma obowizek je utworzy, a
istniej one przez okres caej kadencji. Wrd nich wyrni mona tzw. komisje resortowo-problemowe, ktrych prace z
reguy dotycz spraw pozostajcych we waciwoci jednego z ministerstw, np. Komisja Spraw Zagranicznych,
oraz pozaresortowe, ktrych zakres dziaania czy si z realizowanymi przez Sejm funkcjami niewicymi si ze
struktur administracyjn, np. Komisja Etyki Poselskiej.
Komisje nadzwyczajne to komisje tworzone przez Sejm doranie, dla zajcia si okrelon spraw lub sprawami.
Sejm okrela cel, zasady i tryb dziaania komisji nadzwyczajnych (art.19 Regulaminu Sejmu). Zasad jest, e komisja
nadzwyczajna zostaje rozwizana po wykonaniu swojego zadania. W praktyce najczciej komisje nadzwyczajne s
powoywane do przygotowania lub rozpatrzenia okrelonego projektu ustawy np. komisja nadzwyczajna do spraw zmian
w kodyfikacjach.
Zadaniem komisji nadzwyczajnej moe te by przygotowywanie okrelonych spraw i materiaw zwizanych z
wykonywaniem przez Sejm funkcji kontrolnej. Moliwe jest te utworzenie tzw. komisji ledczej do zbadania okrelonej
sprawy (art.111 Konstytucji). Komisja ledcza jest tradycyjn form kontroli parlamentarnej.
Komisje sejmowe mog by tworzone jedynie w ramach kompetencji wykonywanych przez Sejm.

Organizacja wewntrzna Senatu jest ujta w analogiczny sposb. Z mocy art.124 Konstytucji do Senatu stosuje si
bowiem odpowiednio art.110, take w Senacie musz wic istnie: Marszaek, wicemarszakowie i komisje. Istniej te
nieuregulowane konstytucyjnie Prezydium Sejmu i Konwent Seniorw.
W kwestii organw mona wyrni trzy zasadnicze rnice pomidzy Sejmem a Senatem. Po pierwsze, Senat jest
organem mniejszym, co np. redukuje liczebno komisji. Po drugie, Senat posiada odmienny zakres funkcji, niemal w caoci
ograniczaj si do udziau w procesie ustawodawczym. Po trzecie, przepisy konstytucyjne wymagaj, by niektre akty
Senatu byy podejmowane w ramach cile wyznaczonych terminw i nadaj tym terminom charakter zawity.
Do rnic szczegowych mona zaliczy: okrelenie w art. 7 regulaminu Senatu maksymalnej liczby wicemarszakw
Senatu (czterech), odmienn struktur komisji staych (art.15 regulaminu Senatu 16 komisji, w tym 3 o charakterze
funkcjonalnym), brak moliwoci powoania w Senacie komisji ledczej.

94. Pozycja Marszaka Sejmu w strukturze organw Sejmu

- organy kierownicze Sejmu: Marszaek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorw (organ doradczy)

- art. 110 Konstytucji -> wzmocnienie pozycji ustrojowej Marszaka wzgldem pozycji przyznanej w Maej Konstytucji,

- przewodniczy obradom Sejmu, strzee jego praw i reprezentuje Sejm na zewntrz,

- przyznane mu kompetencje umoliwiaj mu faktyczne kierowanie Izb i uzasadniaj uznanie go za samodzielny organ
Sejmu (jednoosobowy organ Sejmu),

- jego zewntrzne kompetencje Konstytucyjne sytuuj go jako drug osob w pastwie (jest przewodniczcym Zgromadzenia
Narodowego, sprawuje zastpstwo Prezydenta RP, gdy ten nie jest w stanie sprawowa urzdu lub w razie oprnienia
urzdu, zarzdza wybory prezydenckie),

- pozostae kompetencje Marszalka (wymienione w Regulaminie Sejmu):

1) stoi na stray praw i godnoci Sejmu,

2) reprezentuje Sejm,
3) zwouje posiedzenia Sejmu,
4) przewodniczy obradom Sejmu,
5) czuwa nad tokiem i terminowoci prac Sejmu i jego organw,
6) kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom,
7) zwouje Konwent Seniorw i przewodniczy jego obradom,
8) nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwaodawczym oraz wnioskom organw pastwa skierowanym do Sejmu,
po zasigniciu opinii Prezydium Sejmu,
8a)nadaje bieg dokumentom przedkadanym w sprawach zwizanych z czonkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii
Europejskiej,
9) prowadzi sprawy z zakresu stosunkw z Senatem,
10) prowadzi sprawy z zakresu stosunkw Sejmu z parlamentami innych krajw,
10a) prowadzi sprawy z zakresu stosunkw Sejmu z instytucjami oraz innymi organami Unii Europejskiej,
11) przedstawia okresowe oceny wykonania przez organy administracji pastwowej obowizkw wobec Sejmu i jego
organw oraz posw; wnioski w tym zakresie przekazuje Prezesowi Rady Ministrw, prezydiom komisji sejmowych oraz
posom,
12) udziela posom niezbdnej pomocy w ich pracy, w tym czuwa nad wykonaniem wobec posw przez organy
administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego oraz inne jednostki organizacyjne obowizkw okrelonych w ustawie o
wykonywaniu mandatu posa i senatora,
13) sprawuje piecz nad spokojem i porzdkiem na caym obszarze nalecym do Sejmu oraz wydaje stosowne zarzdzenia
porzdkowe, w tym o uyciu w razie koniecznoci Stray Marszakowskiej,
14) nadaje, w drodze zarzdzenia, statut Kancelarii Sejmu,
15) ustala projekt budetu Kancelarii Sejmu, po zasigniciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich i Prezydium
Sejmu, oraz nadzoruje jego wykonanie,
16) powouje i odwouje Szefa Kancelarii Sejmu, po zasigniciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich,
17) powouje i odwouje zastpcw Szefa Kancelarii Sejmu, po zasigniciu opinii Szefa Kancelarii Sejmu,
18) podejmuje inne czynnoci wynikajce z Regulaminu Sejmu.

- wybr Marszaka: Kandydata na Marszaka Sejmu moe zgosi co najmniej 15 posw. Pose moe poprze tylko jedn
kandydatur. Sejm wybiera Marszaka Sejmu bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej
liczby posw
- Marszaek Sejmu wykonuje swoje uprawnienia przy pomocy wicemarszakw. Jakkolwiek powoanie wicemarszakw
przewiduje Konstytucja (art.110 ust.1), to jednak nie s oni organami Sejmu, poniewa nie maj adnych wasnych
kompetencji.

95. Zakres poprawek Senatu do ustawy uchwalonej przez Sejm

Tryb ustawodawczy to procedura dochodzenia ustawy do skutku. Zgodnie z art. 121 Konstytucji RP, jednym z etapw
procesu ustawodawczego jest rozpatrzenie ustawy przez Senat. Marszaek Sejmu przekazuje Senatowi uchwalon przez Sejm
ustaw, ktr w cigu 30 dni Senat moe przyj bez zmian, uchwali poprawki lub odrzuci w caoci.
Kwestia zakresu poprawek senackich budzia w przeszoci i nadal budzi spore kontrowersje, a ponadto czsto
stawaa si przyczyn sporu pomidzy obiema izbami. Powodem tego jest brak sprecyzowania zagadnienia poprawek
senackich. Dotychczasowe orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego pozwala na sformuowanie pewnych zasad
dotyczcych poprawek Senatu.
Jedn z waniejszych kwestii jest kwestia zakresu jakiego mog dotyczy poprawki. Poprawki dotyczy mog tylko materii,
ktra bya przedmiotem ustawy przekazanej Senatowi. Wynika z tego wic, e Senat nie ma prawa zastpowa treci ustawy
zupenie inn, bo moe by ona tylko przedmiotem nowej inicjatywy ustawodawczej. Poprawki musz by powizane
merytorycznie z ustaw mog zmieni jej tre, ale nie mog stworzy nowego projektu, poniewa byoby to uznane za
obejcie konstytucyjnych przepisw o inicjatywie ustawodawczej. Ponadto, proponowane poprawki nie mog powodowa,
e w istotny sposb wzrosn koszty wykonania ustawy. Wynika to z art.118 ust.3 Konstytucji RP, ktrego uzasadnieniem
jest przede wszystkim denie do zapewnienia zgodnoci proponowanej ustawy z ustaw budetow.
Ograniczony zakres poprawek wynika rwnie z faktu, i na mocy art.121 ust.1 Konstytucji RP, owe poprawki s wnoszone
na kocowym etapie postpowania ustawodawczego, a wic nie do projektu ustawy lecz do ju uchwalonej ustawy.
Poprawki senackie mog przewidywa rozwizania alternatywne w stosunku do treci przyjtych przez Sejm, lecz ta
alternatywno musi si odnosi tylko i wycznie do tekstu ustawy, ktry zosta przekazany Senatowi. Jeli Senat otrzymuje
tekst ustawy nowelizujcej to nie moe zaproponowa innego rozwizania do ustawy nowelizowanej.
 Z dotychczasowych rozwaa mona wywnioskowa, e Senat ma moliwo wniesienia poprawki, ktra w
miejsce proponowanych rozwiza wprowadza wasne, suce jednak temu samemu celowi. Jednake warto wspomnie, i
Senat, dokonujc w 2000 r. nowelizacji swojego regulaminu postanowi, e jeli w toku prac nad ustaw uchwalon przez
Sejm, dostrzee potrzeb wprowadzenia zmian legislacyjnych wykraczajcych poza materi rozpatrywanej ustawy, to wraz z
projektem uchway w sprawie ustawy uchwalonej przez Sejm komisja moe przedstawi wniosek o podjcie inicjatywy
ustawodawczej wraz z projektem odpowiedniej ustawy (art. 69 ust.1 Regulaminu Senatu).
W praktyce, czsto zdarza si, ze Senat korzysta z moliwoci zgoszenia poprawek do ustaw uchwalonych przez Sejm, a
Sejm rwnie czsto w caoci lub czci aprobuje te poprawki.
Bez udziau Senatu w procedurze ustawodawczej czsto mogoby dochodzi do uchwalania ustaw zawierajcych niedajce
si naprawi bdy. Wynika to z uchwalania ustaw w popiechu.
Senat ma take prawo do odrzucenia ustawy w caoci. Jedynym wyjtkiem jest ustawa budetowa, do ktrej moe tylko i
wycznie wnosi poprawki. Jednak, nie chcc doprowadzi do konfliktu z Sejmem, Senat niezwykle rzadko odrzuca ustawy
w caoci
Senat podejmuje swoj uchwa zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
senatorw i dalej przekazuje uchwa Marszakowi Sejmu. Zgodnie z brzmieniem art. 121 ust.3, uchwa Senatu odrzucajc
ustaw albo poprawk zaproponowan w uchwale Senatu uwaa si za przyjt, jeeli Sejm nie odrzuci jej bezwzgldn
wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.

Bogusaw Banaszak klarownie wyrazi rol jaka przysuguje Senatowi w procesie ustawodawczym. Jego zdaniem:
Gdyby ustrojodawca chcia inaczej okreli rol Senatu, a zwaszcza ograniczy zakres rozpatrywania przez niego ustawy
uchwalonej przez Sejm wycznie do zmian czciowych, ulepszania rozwiza proponowanych przez Sejm, bez zmieniania
jednak ich istoty, to wwczas nie przyznaby Senatowi prawa do odrzucenia ustawy.

96. Specyfika ledczej komisji sejmowej oraz jej uprawnienia

Sejmowa komisja ledcza zostaa ustanowiona ustaw w 1999r. i staa si now, nieznan wczeniej w polskiej praktyce
parlamentarnej instytucj.

Komisje ledcze s powoywane przez Sejm dla zbadania okrelonej sprawy. Komisji moe zosta przyznana moliwo
wadczego dziaania wobec podmiotw spoza systemu wadzy wykonawczej, a zwaszcza obywateli. Ich tryb dziaania
okrela ustawa. Powouje j Sejm, bezwzgldn wikszoci gosw. Projekt uchway i cel powoania komisji, moe by
wniesiony przez Prezydium Sejmu, komisj sejmow lub co najmniej 46 posw. W jej skad wchodzi maksymalnie 11
posw, ktrzy powinni odzwierciedla reprezentacje klubw i k majcych swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorw,
odpowiednio do jej liczebnoci. Pose nie moe by czonkiem komisji jeli badana sprawa dotyczy go bezporednio lub
bierze udzia w sprawie przed organem wadzy publicznej w postpowaniu w tej samej sprawie, lub istnieje inna okoliczno
mogca wywoa uzasadnion bezstronno w postpowaniu. Wyczenie takie moe nastpi na wniosek posa lub osoby
wezwanej przed komisj w celu zoenia zezna. O wyczeniu posa decyduje komisja w drodze uchway, podjtej z
wyczeniem posa, ktrego ta uchwaa dotyczy. Jeeli sprawa dotyczy wyczenia wikszej iloci posw to uchwa
podejmuje Prezydium Sejmu. Jeeli zachodzi taka potrzeba wyboru uzupeniajcego dokonuje Sejm.
Pracami komisji kieruje jej prezydium, na zewntrz reprezentuje j i dziaa w jej imieniu przewodniczcy komisji lub z jego
upowanienia zastpca przewodniczcego. Posiedzenia sejmowej komisji ledczej odbywaj si, co do zasady, w Sali
Kolumnowej w Sejmie.
Zakres przedmiotowy prac komisji musi by dokonany w sposb przejrzysty i zupeny. Postpowanie przed komisj bowiem
nie jest obwarowane gwarancjami instytucjonalnymi i proceduralnymi, ktre wystpuj w postpowaniu sdowym.
Przedmiotem nie moe by ocena zgodnoci z prawem orzecze sdowych.
Zakres podmiotowy w charakterze wiadka moe zosta wezwana kada osoba fizyczna majca miejsce zamieszkania w
Polsce. Osoba taka moe ustanowi penomocnika. Nie mog zosta wezwane osoby objte immunitetem dyplomatycznym.
O wezwaniu konkretnych osb decyduje ona sama. Wezwany ma obowizek stawienia si przed komisj. Jeli tego nie zrobi
komisja moe zoy wniosek do Sdu Okrgowego w Warszawie o naoenie na osob kary porzdkowej (czynnoci
zwizane z karami porzdkowymi wykonuje na terenie Sejmu Stra Marszakowska). Osoby prawne lub uomne osoby
prawne s zobowizane do przedstawienia dokumentw bdcych w ich dyspozycji i wyjanie. Kontrowersje stanowi
jedynie moliwo wezwania Prezydenta RP. Wydaje si jednak, e zakres podmiotowy komisji obejmuje piastuna tego
urzdu, ale nie mog zosta zastosowane wobec niego kary porzdkowe ograniczajce jego wolno osobist. Osoby
wezwane przez komisj mog na wasny wniosek domaga si zwrotu wydatkw, jakie poniosy w zwizku z udziaem w
posiedzeniu komisji, rwnie z tytuu utraty zarobkw.
Komisja moe zwrci si do Prokurator Generalnego z prob o przeprowadzenie okrelonych czynnoci, w ktrych bra
moe udzia przewodniczcy komisji lub upowaniony do tego czonek komisji.
Komisja moe prowadzi postpowanie niezalene od postpowania prowadzonego lub ju prawomocnie zakoczonego
przez inny organ wadzy publicznej. Celem komisji ledczej jest zbadanie dziaalnoci danego organu wadzy publicznej, a w
szczeglnoci ustalenie zakresu i przyczyn nieprawidowoci w jego funkcjonowaniu. Nie moe jednak wyraa pogldw co
do sposobu rozstrzygnicia sprawy przez sd ani kwestionowa zasadnoci orzecze sdowych.
W przypadku, gdy komisja ledcza nie zakoczy dziaalnoci do koca kadencji Sejmu, ktry j powoa, postpowanie przez
ni prowadzone ulega zamkniciu. Ma za to obowizek zoenia sprawozdania.
Trybuna Konstytucyjny stwierdzi, e sprawa, do zbadania ktrej Sejm moe powoa komisj ledcz, musi:
a) dotyczy dziaalnoci organw i instytucji publicznych wyranie poddanych przez Konstytucj i ustawy kontroli Sejmu,
b) odnosi si do pewnych faktw lub twierdze dotyczcych danych okolicznoci,
c) istnie obiektywnie,
d) by okrelona, tzn. stanowi zbir okolicznoci wyodrbniony, a take sprecyzowany i zrozumiay dla wszystkich
potencjalnych podmiotw zobowizanych do stawienia si przed komisj lub przedstawienia odpowiednich, danych
materiaw i informacji,
e) by okrelona poprzez cel, ktry ma zosta zrealizowany w trakcie ledztwa sejmowego.
Postpowanie przed komisj ledcz ma charakter autonomiczny (komisja przyjmuje swj regulamin, kalendarz
przesuchania wiadkw, moliwe jest przymusowe postawienie wiadka przed komisj, itd.).
Postpowanie przed komisj ledcz, mimo e proceduralnie jest prowadzone z odpowiednim zastosowaniem przepisw
procedury karnej, nie jest postpowaniem karnym ani tez innym postpowaniem represyjnym. Celem powoania komisji
ledczej jest wycznie zbadanie okrelone sprawy mieszczcej si w zakresie konstytucyjnie wyznaczonych granic funkcji
kontrolnej Sejmu. Dopiero w efekcie dziaania komisji ledczej moliwe jest uruchomienie innych postpowa, w tym
postpowania w sprawie karnej lub postpowania w sprawie pocignicia do odpowiedzialnoci konstytucyjnej. Z
powyszych wzgldw, podczas badania uchway powoujcej komisj ledcz konstytucyjna zasada domniemania
niewinnoci nie jest adekwatnym wzorcem kontroli.
Jeeli komisja w trakcie postpowania uznaa, e dokonane przez ni ustalenia uzasadniaj postawienie komu zarzutu
naruszenia Konstytucji lub ustawy wystpuje ze wstpnym wnioskiem do pocignicia tej osoby przed Trybuna Stanu (2/3
gosw w obecnoci co najmniej poowy liczby jej czonkw to postanawia).
Komisja ze swej dziaalnoci przekazuje sprawozdanie Marszakowi Sejmu. Ten dorcza posom sprawozdanie. Jeeli
komisja przekazaa Marszakowi Sejmu sprawozdanie ze swojej dziaalnoci, a Sejm nie rozpatrzy go do koca kadencji, to
moe ono zosta rozpatrzone przez Sejm nastpnej kadencji (odejcie od zasady dyskontynuacji spraw Sejmu).

97. Ustrojowa pozycja Zgromadzenia Narodowego

Zgromadzenie Narodowe jest organem konstytucyjnym, w ktrego skad wchodz wszyscy posowie i senatorowie. W
polskiej tradycji parlamentarnej instytucja Zgromadzenia, pochodzca z II Republiki Francuskiej, pojawia si wraz z
odrodzeniem pastwa, na mocy konstytucji marcowej z 17 marca 1921 roku. Zostao ono zniesione przez konstytucj
kwietniow w 1935 roku. W ramach swoich wczesnych uprawnie dokonywao wyboru Prezydenta i odbierao od niego
przysig oraz co 25 lat miao dokonywa rewizji konstytucji.
Do idei Zgromadzenia powrcono w 1989 roku, gdy na mocy noweli kwietniowej je przywrcono. Powierzono mu
wtedy nastpujce funkcje: wybr Prezydenta RP (wybr gen. Wojciecha Jaruzelskiego), przyjmowanie lubowania,
stwierdzanie trwaej niezdolnoci Prezydenta do sprawowania urzdu oraz stawianie go w stan oskarenia przed Trybunaem
Stanu.
Uprawnienie do wyboru odebrano we wrzeniu 1990 roku, i powierzono je Narodowi. Zrekompensowano to,
poprzez powierzenie Zgromadzeniu przygotowania nowej konstytucji. Jednake z chwil jej uchwalenia 2 kwietnia 1997,
utracio ono swoj pozycj.
Na gruncie nowej ustawy zasadniczej, trudno znale wyraone wprost umocowanie prawne dla Zgromadzenia
Narodowego, mimo tego e teoretycznie wspomina o nim Konstytucja w art.114 ust.1 mwicym, e Sejm i Senat
obradujc wsplnie [] dziaaj jako Zgromadzenie Narodowe. Prowadzi to do problemu co do jego charakteru
ustrojowego: czy uzna je za kompletnie inny organ, czy przyj e s to tylko poczone izby parlamentu. Autorytety prawa
konstytucyjnego wci spieraj si, ktra opcja jest bardziej poprawna, na przykad prof. Leszek Garlicki przyjmuje, e na
podstawie tego, e w Zgromadzeniu zasiadaj nie Izby, a senatorowie i posowie oraz e tylko w trakcie tych obrad s oni
zdolni podj decyzje niemoliwe do przyjcia przez Izby z osobna. Na tej podstawie prof. Garlicki promuje teori o
wyodrbnieniu kompetencyjnym i organizacyjnym Zgromadzenia.
Obradom Zgromadzenia przewodzi Marszaek Sejmu lub Marszaek Senatu w jego zastpstwie. Obliczanie
kworum i wikszoci jest dokonywane na podstawie sumy skadw Izb, wic 460 posw i 100 senatorw.

Obecnie funkcje tego organu zostay cile zwizane z osob Prezydenta, mianowicie: przyjmowanie przysigi,
stwierdzenie trwaej niezdolnoci do sprawowania urzdu, stawianie Prezydenta w stan oskarenia przed Trybunaem Stanu
oraz wysuchiwanie ordzia.
98. Zasady prawa wyborczego

Wyborami nazywamy jeden ze sposobw powoywania odpowiednich kandydatw do wypeniania okrelonych funkcji. Z
reguy wykonuje je si przez gosowanie, ktre jest jedynie czci procesu wyborczego. Pojcie prawa wyborczego mona
rozumie wieloznacznie. Wedug definicji prof. Bogusawa Banaszaka ,, prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym to
og norm prawnych regulujcych przygotowanie i przeprowadzenie wyborw oraz ustalenie skadu organw
przedstawicielskich. Natomiast prawem wyborczym w znaczeniu podmiotowym profesor okrela og uprawnie
wyborczych obywatela. Przyznanie tych uprawnie jest zwizane z prawem wyborczym w znaczeniu przedmiotowym. 42

W Polsce prawo wyborcze reguluje Kodeks wyborczy. Okrela on m. in. tryb przeprowadzania wyborw parlamentarnych,
wyborw prezydenckich, wyborw samorzdowych i wyborw do Parlamentu Europejskiego i warunki ich wanoci.
Zastpi on poprzednio obowizujce ustawy wyborcze. Konstytucyjno wikszoci nowych unormowa potwierdzi
Trybuna Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2011r. (K9/11).43

Czynnym prawem wyborczym nazywa si og przepisw uprawniajcych obywateli do wpywania na kreowanie organw
przedstawicielskich przez udzia w wyborach. Bierne prawo wyborcze to caoksztat norm prawnych okrelajcych warunki,
jakie musi spenia obywatel, aby mc kandydowa i by wybranym do organu przedstawicielskiego. Chodzi tu o prawo
wybieralnoci, czyli moliwo kandydowania i uzyskania mandatu w wyniku wyborw.
Zasady prawa wyborczego okrela si rwnie mianem ,,przymiotnikw wyborczych. Decyduj one o demokratyzmie
wyborw oraz wpywaj na ksztat instytucji prawa wyborczego i przyjte w nim rozwizania. Wyraone s w Konstytucji
oraz w ordynacjach wyborczych.

Zasady prawa wyborczego s odrbnie okrelone dla poszczeglnych wyborw. Art. 96 ust. 2 Konstytucji RP ustanawia dla
wyborw do Sejmu zasady: powszechnoci, rwnoci, bezporednioci, proporcjonalnoci i tajnoci. Natomiast art. 97 ust. 2
dla wyborw do Senatu ustala zasady: powszechnoci, bezporednioci i tajnoci. Art. 127 stanowi, e Prezydent RP
wybierany jest w wyborach powszechnych, rwnych, bezporednich i w tajnym gosowaniu. Konstytucja w art. 62 reguluje
zakres zasady powszechnoci ustalajc granice czynnego prawa wyborczego w sytuacji referendum, wyborw
prezydenckich, parlamentarnych i samorzdowych, na ukoczonych najpniej w dniu gosowania 18 latach. Prawa
wybierania lub udziau w referendum pozbawi moe tylko sd poprzez ubezwasnowolnienie bd pozbawienie praw
publicznych albo wyborczych.

Zasada powszechnoci w Polsce oznacza, e w wyborach moe uczestniczy kady penoletni obywatel polski, bez wzgldu
na wyksztacenie, posiadany majtek, czy pochodzenie spoeczne. Zasada ta rozpatrywana w aspekcie czynnego prawa
wyborczego obejmuje cenzusy: wieku (ukoczenie najpniej w dniu gosowania 18. roku ycia), obywatelstwa polskiego,
dysponowania peni praw wyborczych i domicylu (zamieszkania), cho polskie prawo wyborcze nie przewiduje wymogu
tego cenzusu w przypadku wyborw do obu izb parlamentu i wyborw prezydenckich. Obowizuje on tylko w wyborach do
Parlamentu Europejskiego i rad gmin w odniesieniu do obywateli UE niebdcych obywatelami polskimi. Na podstawie art.
10 1 pkt 4 KWyb44 w wyborach wjta w danej gminie prawo wybierania ma osoba majca prawo wybierania do rady tej
gminy. O korzystaniu z czynnego prawa wyborczego decyduje umieszczenie wyborcy w rejestrze lub spisie wyborcw. Jest
on prowadzony na podstawie ewidencji ludnoci znajdujcej si w gminach. Obejmuje osoby stale zamieszkujce na
obszarze danej gminy, ktrym przysuguje prawo do wybierania.

Konstytucja RP dla biernego prawa wyborczego w przypadku wyborw Prezydenta RP, do Sejmu i Senatu okrela 2
cenzusy: obywatelstwa i wieku. Dolna granica wieku dla kandydata na posa to 21 lat, na senatora 30 lat, za na prezydenta-
35 lat. Wybranym w skad rady moe by kady, komu przysuguje prawo wybierania danej rady. Bierne prawo wyborcze w
przypadku wyborw do Parlamentu Europejskiego przysuguje osobie majcej prawo wybierania posw do tego parlamentu
w RP, ktra najpniej w dniu gosowania koczy 21 lat, nie bya karana za przestpstwo popenione umylnie, cigane z
oskarenia publicznego i co najmniej od 5 lat zamieszkuje na terytorium RP lub pastwa czonkowskiego UE.
Ograniczeniem biernego prawa wyborczego moe by zasada incompatibilitas oraz zakaz wielokrotnej reelekcji tej samej
osoby na stanowiska pastwowe obsadzane w drodze wyborw. Ponad to w ordynacjach wyborczych ustalono, e wybory
odbywaj si w dniu wolnym od pracy.

Zasada rwnoci wyborw oznacza, i kady oddany gos ma rwn warto, a wic jest rwny gosowi oddanemu przez
innego wyborc. Zasad rwnoci rozpatruje si w znaczeniu formalnym i materialnym. W znaczeniu formalnym zakada, e
kada osoba, ktrej przysuguje prawo wyborcze uczestniczy w wyborach na takich samych zasadach, jak inni wyborcy.
Dysponuje tak sam liczb gosw (czynne prawo wyborcze) oraz ma rwne z innymi szanse w ubieganiu si o urzd
wybieralny czy mandat przedstawicielski (rwno biernego prawa wyborczego).

Zasada rwnoci prawa w znaczeniu materialnym ma zapewni rwn si kadego gosu wyborcy. Zasada bezporednioci

42
43
44
oznacza, e wyborca gosuje bezporednio na kandydata. To jego gos bezporednio decyduje o ostatecznym wyniku
wyborw. W Polsce wszystkie wybory prowadzone s w sposb bezporedni. Skada si ona z dwch elementw:
gosowania osobistego i imiennego. Gosowanie osobiste polega na tym, e wyborca oddaje gos osobicie, bez
porednictwa. Odstpstwem od zasady bezporednioci jak i rwnoci jest ustanowienie penomocnika w gosowaniu (art. 54
KWyb)45. Tak gosowa mog tylko ci, ktrych stan zdrowia lub wiek sprawia, e mog mie problem z osobistym oddaniem
gosu. Penomocnikiem moe zosta osoba wpisana do rejestru wyborcw w tej samej gminie, co udzielajcy
penomocnictwa lub posiadajca zawiadczenie o prawie do gosowania (art. 55 1 KWyb)46.

Gosowanie imienne polega na tym, e wyborca oddaje gos na kandydata okrelonego z imienia i nazwiska, stawiajc znak
,,x przy jego nazwisku. Zasada tajnoci odnosi si do jednego tylko etapu wyborw, a mianowicie do samego aktu
gosowania. Celem za wprowadzenia zasady tajnoci gosowania jest pragnienie zapewnienia wyborcy penej swobody.
Swoj decyzj co do udzielenia poparcia okrelonemu kandydatowi czy licie kandydatw, wyborca powinien podejmowa
w sposb niczym nie skrpowany, wolny od naciskw i obawy, e z powodu treci oddanego gosu moe ponie
jakiekolwiek konsekwencje. W Polsce zasada tajnoci obowizuje w wyborach parlamentarnych, do Parlamentu
Europejskiego, prezydenckich i samorzdowych.

Zasada proporcjonalnoci zostaa wprowadzona po to, aby partie polityczne biorce udzia w wyborach reprezentowane byy
w parlamencie proporcjonalnie do uzyskanego przez nie poparcia oraz by zapewni demokratyczn reprezentacj rnym
grupom wyborcw odzwierciedlajcych rnice pogldw. Zasada proporcjonalnoci w ustalaniu wyniku wyborw odnosi
si wycznie do wyborw do Sejmu, co wynika wprost z Konstytucji (art. 96 ust. 2). Przyjcie tej zasady oznacza, i
mandaty rozdziela si midzy zarejestrowane listy proporcjonalnie do liczby uzyskanych przez nie gosw, konieczne jest
zatem istnienie wielomandatowych okrgw wyborczych. Przy ustalaniu wynikw wyborw do Senatu ma zastosowanie
zasada wikszoci wzgldnej, co oznacza, e wybierani s kandydaci, ktrzy uzyskali najwiksz liczb gosw.

Zasada wolnych wyborw oznacza, e kady wyborca korzysta z przysugujcego mu czynnego i biernego prawa
wyborczego w sposb wolny od jakiegokolwiek przymusu. Zakazuje ona stosowania jakichkolwiek form monopolu
politycznego. Jest ona zczona z zasad demokratycznego pastwa prawnego oraz z zasad pluralizmu politycznego, jak
rwnie z zasad swobody dziaalnoci partii politycznych. Mona j wyprowadzi z rozwiza przyjtych w Kodeksie
Wyborczym, takich jak: zasada proporcjonalnoci wyborw, swoboda zgaszania kandydatw, swoboda formuowania
programw wyborczych, powierzenie przeprowadzenia wyborw oraz nadzoru nad nimi organom niezalenym.

99. Ustalenie wynikw gosowania i wyborw w RP

Ustalenie wynikw wyborw odbywa si dwuetapowo. Pierwszym etapem jest ustalenie wynikw gosowania na podstawie
najwaniejszych danych liczbowych dotyczcych gosowania. Tymi danymi s: liczba gosujcych, liczba gosw wanych i
niewanych, liczba gosw oddanych na poszczeglne listy i kandydatw. Drugim etapem jest ustalenie waciwych
wynikw wyborw z zastosowaniem przewidzianych prawem systemw wyborczych. Oznacza to okrelenie liczby
mandatw przypadajcych listom, a nastpnie przydzielenie tych mandatw poszczeglnym kandydatom. W wyborach
kandydatw postpowanie jest o wiele prostsze, poniewa od razu mandaty zostaj przydzielone kandydatom, ktrzy zdobyli
wystarczajc liczb gosw.
Po zakoczeniu gosowania obwodowa komisja wyborcza niezwocznie ustala wyniki gosowania w obwodzie. Najpierw
na podstawie spisw wyborcw ustala liczb uprawnionych do gosowania, nastpnie liczb osb, ktrym wydano karty do
gosowania. Kolejn czynnoci jest ustalenie liczby kart niewykorzystanych i zabezpieczenie ich.
Nastpnie w obecnoci czonkw obwodowej komisji wyborczej jej przewodniczcy otwiera urn, a komisja przystpuje
do liczenia znajdujcych si w niej kart do gosowania ustalajc liczb oddanych gosw. Pod uwag nie bierze si kart
przedartych.
Kolejnym krokiem jest ustalenie liczby gosw wanych i niewanych oraz przystpienie do obliczania gosw oddanych
na poszczeglne listy i na poszczeglnych kandydatw. W obwodzie gosowania znajdujcym si za granic obwodowa
komisja wyborcza uwzgldnia rwnie gosy oddane korespondencyjnie.
By gos by wany, karta do gosowania musi zosta wypeniona w sposb przewidziany prawem. Natomiast wszelkie
dopiski nie s brane pod uwag.
Gosem niewanym jest gos oddany na karcie innej ni urzdowa oraz na karcie urzdowej, ale niezawierajcy znaku "X"
przy adnym z kandydatw. Nadto w wyborach prezydenckich, senackich i gminnych w gminach, w ktrych nie gosowano
na listy, za niewany uwaa si gos oddany na kartach urzdowych, w ktrych wyborca umieci znak "X" przy wicej ni
jednym nazwisku kandydata. Z kolei przy wyborach do Sejmu, Parlamentu Europejskiego i wyborach rad w gminach, w
ktrych gosowano na listy, rad powiatw i sejmikw, niewany jest gos oddany na kartach urzdowych, kiedy znak "X"
postawiono przy nazwiskach dwch lub wicej kandydatw z rnych list. Gdy uczyniono to przy kandydatach z jednej listy,
gos taki uwaa si za wanie oddany na wskazan list z przyznaniem pierwszestwa kandydatowi, ktrego nazwisko
znajdowao si wyej na licie. Postawienie znaku "X" po prawej stronie nazwiska kandydata rwnie pociga za sob
niewano. Wyborca nie moe pomyli si na karcie do gosowania. Nowa karta nie zostanie mu wydana, wic zamazanie
znaku "X" przy nazwisku jednego kandydata i postawienie go przy nazwisku innego kandydata take oznacza bdzie
niewano gosu.

45
46
 Po ustaleniu liczby wanych gosw kolejnym krokiem podjtym przez obwodow komisj wyborcz jest liczenie gosw
oddanych na poszczeglnych kandydatw w wyborach na prezydenta i senatorw. Jeli chodzi o wybory do Sejmu,
Parlamentu Europejskiego oraz o wybory samorzdowe liczy si gosy oddane na listy i na poszczeglnych kandydatw z
tych list. Nastpnie komisja sporzdza w dwch egzemplarzach protok z gosowania w obwodzie, przesya go do komisji
wyborczej wyszego szczebla oraz podaje do wiadomoci publicznej wyniki gosowania w obwodzie.
W wyborach do Sejmu ustalanie wynikw wyborw przedstawia si w nastpujcy sposb. Na podstawie protokow z
komisji obwodowych okrgowa komisja wyborcza ustala wyniki gosowania na poszczeglne listy okrgowe i sporzdza w
dwch egzemplarzach protok z gosowania w okrgu. Pastwowa Komisja Wyborcza w oparciu o protokoy z komisji
okrgowych ustala liczb oddanych gosw wanych oddanych na listy okrgowe. Ustala rwnie zbiorcze wyniki
gosowania na listy okrgowe w skali kraju i stwierdza, ktre z nich speniaj warunki uprawniajce do uczestniczenia w
podziale mandatw w okrgach wyborczych - 5% dla partii, 8% dla koalicji. Po otrzymaniu zawiadomienia od PKW,
okrgowa komisja wyborcza stosujc system d'Hondta, dokonuje rozdziau mandatw midzy uprawnione listy okrgowe.
W metodzie tej dla kadego komitetu wyborczego, ktry przekroczy prg wyborczy, obliczane s kolejne ilorazy
pomidzy cakowit liczb gosw uzyskanych przez dany komitet a nastpujcymi po sobie liczbami naturalnymi. O
podziale miejsc pomidzy komitetami decyduje wielko obliczonych w ten sposb ilorazw. Tak wic dla kadego komitetu
liczba uzyskanych gosw jest dzielona kolejno przez 1, 2, 3, , n. W ten sposb uzyskuje si malejce wielkoci, ktre
porwnywane s nastpnie z wynikami wszystkich komitetw biorcych udzia w wyborach i szeregowane w kolejnoci od
najwikszej do najmniejszej. Mandaty przydziela si zgodnie z okrelon w ten sposb kolejnoci, poczynajc od
najwyszego wyniku do najniszego, a do momentu, gdy liczba dostpnych miejsc zostanie wyczerpana.
Jeeli kilka list uzyskao ilorazy rwne ostatniej liczbie uprawniajcej do uzyskania mandatu, a list tych jest wicej ni
mandatw do rozdzielenia, wwczas pierwszestwo maj listy w kolejnoci oglnej liczby oddanych na nie gosw. Gdyby
na dwie lubi wicej list oddano rwn liczb gosw, to o pierwszestwie rozstrzyga liczba obwodw gosowania, w ktrych
na dan list oddano wicej gosw. Mandaty przypadajce danej licie otrzymuj kandydaci w kolejnoci oddanej liczby
gosw. Jeeli dwch lub wicej kandydatw otrzymao rwn liczb gosw uprawniajcych do uzyskania mandatu z danej
listy, o pierwszestwie rozstrzyga wiksza liczba obwodw do gosowania, w ktrych jeden z kandydatw uzyska wicej
gosw. Gdy i ta liczba bdzie identyczna - przewodniczcy okrgowej komisji wyborczej w obecnoci czonkw komisji
oraz osb zainteresowanych zgaszajcych listy przeprowadza losowanie decydujce.
Z kolei w wyborach do Senatu za wybranych na senatorw uwaa si tego z kandydatw, ktry w danym okrgu
wyborczym otrzyma najwicej oddanych gosw wanych. W sytuacji identycznej liczby gosw o pierwszestwie decyduje
wiksza liczba obwodw gosowania, w ktrych jeden z kandydatw uzyska wicej gosw. Gdy i ta liczba bdzie taka
sama, wwczas mamy sytuacj analogiczn jak przy wyborach do Sejmu - decyduje losowanie przeprowadzone przez
przewodniczcego okrgowej komisji wyborczej.
Jeli chodzi o wyboru do Parlamentu Europejskiego, ustalanie wynikw odbywa si w poniszy sposb. Na podstawie
protokow z komisji obwodowych rejonowa komisja wyborcza ustala wyniki gosowania na obszarze swojej waciwoci i
sporzdza w dwch egzemplarzach protok gosowania w rejonie. Wymieniona zostaje w nim m.in. liczba wyborcw
uprawnionych do gosowania, liczba wanie oddanych gosw, liczba gosw oddanych na poszczeglne listy i na
poszczeglnych kandydatw. Protok ten wraz z protokoami gosowania z obwodw przekazuje si do waciwej
okrgowej komisji wyborczej. Po otrzymaniu protokow z rejonowych komisji wyborczych okrgowa komisja wyborcza
sprawdza prawidowo ustalania wynikw gosowania przez rejonowe komisje wyborcze. Na ich podstawie ustala wyniki
gosowania i sporzdza w dwch egzemplarzach protok wynikw gosowania w okrgu wyborczym. Po otrzymaniu
protokow z wynikami gosowania ze wszystkich okrgw wyborczych PKW ustala wyniki gosowania w skali kraju i
stwierdza, ktre listy okrgowe uprawnione s do udziau w podziale mandatw, a nastpnie dokonuje tego podziau w
oparciu o system d'Hondta. Mandaty przypadajce danej licie okrgowej uzyskuj kandydaci w kolejnoci otrzymanej
liczny gosw. Jeeli dwch lub wicej kandydatw otrzymao rwn liczb gosw, o pierwszestwie rozstrzyga kolejno
umieszczenia na licie. W wyborach Prezydenta okrgowa komisja wyborcza niezwocznie po otrzymaniu protokow ze
wszystkich obwodw gosowania ustala zbiorcze wyniki w okrgu i sporzdza odpowiedni protok. Na podstawie
protokow od wszystkich komisji obwodowych PKW ustala wyniki wyborw. Jeeli w wyborach w I turze aden z
kandydatw nie uzyska wikszoci bezwzgldnej wanie oddanych gosw, to PKW w obwieszczeniu podaje nazwiska i
imiona dwch kandydatw biorcych udzia w II turze. S to dwaj kandydaci, ktrzy w I turze uzyskali kolejno najwiksz
liczb gosw i nie wycofali swojej kandydatury. Jeli z tych dwch kandydatw przed II tur zostaby jeden, to do udziau w
II turze dopuszcza si nastpnego kandydata, ktry w I turze otrzyma kolejno najwiksz liczb gosw. Wybrany w II turze
zostaje kandydat, ktry uzyska wiksz liczb wanie oddanych gosw. Ani Konstytucja, ani kodeks wyborczy nie reguluj
sytuacji, w ktrej obaj kandydaci w II turze lub trzej kandydaci w I turze uzyskaliby rwn liczb gosw.
W wyborach samorzdowych odpowiednia terytorialna komisja wyborcza na podstawie protokow otrzymywanych od
obwodowych komisji wyborczych ustala wyniki gosowania i wyniki wyborw odrbnie dla kadego okrgu wyborczego
oraz w wyborach wjta/burmistrza/ prezydenta miasta. W gminach, w ktrych nie gosowano na listy, za wybranych uwaa
si tych kandydatw, ktrzy otrzymali kolejno najwiksz liczb wanie oddanych gosw. W przypadku rwnoci gosw o
pierwszestwie rozstrzyga kolejno umieszczenia nazwisk na licie a gdy nazwiska byy umieszczone alfabetycznie -
rozstrzyga losowanie. Jeeli za rwn liczb gosw uprawniajc do uzyskania mandatu otrzymali kandydaci z rnych list,
za wybranego uwaa si kandydata z tej listy, ktra w okrgu otrzymaa najwiksz liczb gosw. Gdyby i ta liczba bya
rwna, wwczas rozstrzyga losowanie. Do ustalenia wynikw wyborw gminnych w gminach, w ktrych gosowano na listy,
a take wyborw do rad powiatu i sejmikw stosuje si system d'Hondta. Jeeli kilka list uzyskao ilorazy rwne ostatniej
liczbie uprawniajcej do uzyskania mandatu i list tych jest wicej ni mandatw do rozdzielenia, to pierwszestwo maj listy
w kolejnoci oglnej liczby oddanych na nie gosw. W wyborach na wjta/burmistrza/prezydenta miasta za wybranego w I
turze uwaa si kandydata, ktry uzyska wicej ni poow wanie oddanych gosw. Gdy I tura nie da rezultatu,
przeprowadza si drug tur, ktra odbywa si midzy dwoma kandydatami, ktrzy w I turze uzyskali najwiksz liczb
wanie oddanych gosw. W sytuacji, w ktrej dwch lub wicej uzyskao tak sam liczb o dopuszczeniu do II tury
decyduje wiksza liczba obwodw, w ktrych jeden z kandydatw otrzyma wiksz liczb gosw, a gdy i te liczby s
rwne - decyduje losowanie. Jeeli w gminie zosta zarejestrowany tylko jeden kandydat na wjta/burmistrza/prezydenta
miasta wybory przeprowadza si, z tym e tego kandydata uwaa si za wybranego, jeeli w gosowaniu uzyska wicej ni
poow wanie oddanych gosw. Jeeli w przewidzianym terminie nie zostanie zarejestrowany aden kandydat na
wjta/burmistrza/prezydenta miasta lub w wyborach, w ktrych zgoszono jednego kandydata i nie uzyska on wymaganej
wikszoci, wwczas wyboru dokonuje rada gminy bezwzgldn wikszoci ustawowego skadu rady w gosowaniu
tajnym.

100. Wano wyborw oglnokrajowych i lokalnych

Aby wybory speniay sw funkcj musz suy odzwierciedleniu woli wyborcw i doprowadzi do wyonienia zgodnego z
ni organu przedstawicielskiego. Aby uzyskay one demokratyczn legitymacj musi istnie pewno, e wybory
przeprowadzono zgodnie z prawem.
Dlatego dokonuje si weryfikacji wyborw, czyli rozstrzygnicia co do wanoci wyborw i pochodzcych z nich mandatw.
Organ dokonujcy weryfikacji sprawdza wszystkie stadia procesu wyborczego i prawidowo ustalenia wynikw wyborw
pod ktem przestrzegania prawa wyborczego w znaczeniu przedmiotowym.
Rodzaje weryfikacji wyborw:
1) typ parlamentarny Weryfikacji dokonuje sam parlament lub jego izba, ktra bya wybierana.
2) typ sdowy upowszechnia si w dzisiejszym konstytucjonalizmie. Zazwyczaj s to sdy najwysze pastw.
3) komisja wyborcza podmiotem weryfikujcym jest tu okrgowa lub krajowa komisja wyborcza.
4) typ mieszany poczenie wyej wymienionych elementw.

Polska:
-art. 101 ust. 1 Wano wyborw do Sejmu i Senatu stwierdza SN
ust. 2 Wyborca ma prawo zgosi protest wyborczy do SN.
- art. 129 ust.1 Wano wyborw Prezydenta stwierdza SN.
ust.2 wyborcy przysuguje protest wyborczy do SN
ust.3 W przypadku stwierdzania niewanoci przeprowadza si nowe wybory
prezydenckie w trybie przewidzianym dla przypadku oprnienia urzdu.
SN dziaa w tym zakresie z urzdu.
W przypadku wyborw parlamentarnych
1) SN stwierdzajc niewano wyborw lub niewano wyboru posa/senatora stwierdzawyganicie mandatw w zakresie
uniewanienia i przeprowadzenie wyborw ponownych lub o powtrnym podjciu okrelonych czynnoci wyborczych.
Stwierdzenie niewanoci wyborw nastpuje wskutek uchway SN Dz. U. (ex nunc)
Ergo czynnoci podjte do tej pory przez posa/senatora s wane i rodz skutki prawne.
W przypadku podjcia takiej uchway przez SNPrezydent zarzdza ponowne wybory lub przeprowadzenie wskazanych
uchwa czynnoci wyborczych
2) Uniewanienie caych wyborw
Uchwaa SN o niewanoci moe by wydana do 90 dni po dniu wyborw. Tak wic istnieje problem, bowiem nowo
wybrany parlament, ktry zacznie funkcjonowa zanim stwierdzono niewano jego wyborw podejmuje ju czynnoci
zwizane z dziaalnoci tego ciaa. Powstaje wwczas pytanie czy takie czynnoci wywouj skutki prawne? Rozwizuje to
zasada domniemania wanoci wyborw, w myl ktrej wybory uwaa si za wane, dopki SN nie stwierdzi inaczej w
swojej uchwale.

101. Wpyw progw wyborczych na rwno materialn wyborcw

Prg wyborczy, zwany inaczej klauzul zaporow, czy gilotyn wyborcz, jest pewnym minimalnym poziomem poparcia
wyraanym, najczciej procentowo, w stosunku do oglnej liczby wanie oddanych gosw, ktry pozwala ugrupowaniom
politycznym na uczestniczenie w podziale mandatw. Trzeba jednak pamita, e przekroczenie progu wyborczego
niekoniecznie musi gwarantowa otrzymanie mandatu, w szczeglnoci moe mie to miejsce w pastwach o niewielkich
okrgach wyborczych . Wyjtkowe rozwizanie przyjto w Grecji, gdzie przekroczenie progu wyborczego procentowego
gwarantuje otrzymanie co najmniej 6 mandatw w parlamencie. instytucja progw wyborczych nie wystpuje w Holandii,
Szwajcarii czy Luksemburgu. Tam pewna liczba gosw w sposb naturalny traci swoj moc, bo ich liczba nie jest na tyle
wysoka, by pozwolia na zajcie mandatu. Zaburzenia wic gosw w tych pastwach s stosunkowo niewielkie. Take
pastwa poudniowoamerykaskie, np. Brazylia, nie posiadaj klauzul zaporowych, co przekada si na du ilo
ugrupowa politycznych, w przypadku Brazylii w Izbie Deputowanych.

W powyszym zagadnieniu naley odpowiedzie sobie na pytanie jak uzasadnia si wystpowanie progw wyborczych,
podczas gdy de facto nie jest to zgodne z rwnoci materialn wyborw. Przy istnieniu progu wyborczego pewna ilo
gosw marnuje si i jest zachwiana zasada, e kady gos ma tak sam si. Przy istnieniu progw wyborczych gos taki ma
zerow si. Ten problem przybiera wiksze rozmiary, gdy liczba gosujcych, np. na parti, ktra do Sejmu nie wesza jest
znaczca.

Naley jednak pamita, e wystpowanie progw wyborczych w dugookresowym rozrachunku prowadzi do zmniejszenia
gosw oddawanych na ugrupowania nieuzyskujce mandatu. Wynika to z zachowa wyborcw - przewiduj, e ich gos
moe sta si niewany, wic oddaj go na partie majce realne znaczenie. W konsekwencji mona stwierdzi, e progi
wyborcze prowadz do pewnego ograniczenia rwnoci szans wyborczych dla podmiotw, ktrych np. notowania
sondaowe s niekorzystne.
Nastpnie naley zwrci uwag, e wystpuj progi ewidentnie dyskryminujce, np. w Turcji - 10%, a take progi, przy
ktrych dyskryminacja okrelonych ugrupowa jest kwesti sporn.

Jak wic uzasadnia si wystpowanie progw wyborczych?

Progi wyborcze na pewno przeciwdziaaj rozdrobnieniu sceny politycznej, su realizacji celw prawnopastwowych, s
instrumentem koniecznym dla zagwarantowania sprawnoci dziaania parlamentu i pozwalaj na zbudowanie stabilnej
koalicji politycznej i rzdowej. Uniemoliwiaj uzyskanie mandatw przez partie marginalne, w tym ugrupowana skrajne,
faszystowskie lub komunistyczne. Przyczyniaj si do zmniejszenia liczby partii zasiadajcych w parlamencie.

By zapobiega rwnoci materialnej naley stara si doprowadzi do tego, by kady mandat mia moliwie najbardziej
zblion liczb oddanych gosw, np. poprzez tworzenie okrgw wyborczych o podobnej liczbie ludnoci, ktra posiada
prawa polityczne, oraz by progi wyborcze byy moliwie niskie.

102, 103. Funkcje gowy pastwa, kompetencje prezydenta RP

1) reprezentowanie RP w stosunkach zewntrznych:
- mianowanie i odwoywanie penomocnych przedstawicieli RP w innych pastwach i przy organizacjach
midzynarodowych,
- przyjmowanie listw uwierzytelniajcych i odwoujcych akredytowanych przedstawicieli dyplomatycznych innych pastw
i organizacji midzynarodowych,
- ratyfikowanie i wypowiadania umw midzynarodowych, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
- wyraanie zgody na zmian zakresu obowizywania ratyfikowanych umw midzynarodowych,
2) nadawanie orderw i odznacze,

3) pozbawianie orderw i odznacze,

4) wyraanie zgody na przyjmowanie przez obywateli polskich orderw i odznacze pastw obcych,
5) kompetencje Prezydenta wobec kapitu orderw (trzy ordery: Order Ora Biaego, Order Wojenny Virtuti Militari, Order
Odrodzenia Polski),
6) nadawanie obywatelstwa i wyraenie zgody na zrzeczenie si obywatelstwa,

7) stosowanie prawa aski (nie stosuje si go do wyrokw Trybunau Stanu),

8) wprowadzanie stanu wojennego i wyjtkowego (stan klski ywioowej wprowadza Rada Ministrw),
9) zwierzchnictwo nad siami zbrojnymi (w czasie pokoju sprawuje zwierzchnictwo nad Siami Zbrojnymi za porednictwem
Ministra Obrony Narodowej),
10) mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowdcw rodzajw Si Zbrojnych na czas okrelony,
11) na czas wojny mianuje Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych na wniosek Prezesa Rady Ministrw,

12) w razie bezporedniego, zewntrznego zagroenia pastwa na wniosek Prezesa Rady Ministrw zarzdza powszechn
lub czciow mobilizacj i uycie Si Zbrojnych do obrony RP.
Wydawanie aktw prawnych:
1) rozporzdzenia z moc ustawy,
2) rozporzdzenia,

3) zarzdzenia (skierowane mog by tylko do jednostek podlegych Prezydentowi),

4) postanowienia (wydawane w celu realizacji kompetencji Prezydenta),
5) akty urzdowe (dziel si na dwie grupy: pierwsza z nich nie podlega kontrasygnacie, czyli podpisaniu aktu urzdowego
przez Prezesa Rady Ministrw: wymienione w Konstytucji, druga grupa tej kontrasygnacie podlega).
Prezydent w wykonaniu swoich kompetencji korzysta z organu pomocniczego: Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.
Prezydent nadaje statut Kancelarii oraz powouje i odwouje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.

Kompetencje Prezydenta zwizane z funkcjonowaniem Parlamentu:

1) zarzdzanie wyborw do Sejmu i Senatu,
2) zwoywanie pierwszego posiedzenia nowo wybranych izb,

3) zarzdzenie skrceniu kadencji Sejmu (i Senatu tym samym):

- fakultatywne: gdy w cigu 4 miesicy od dnia przedoenia Sejmowi projekt ustawy budetowej nie zostanie ona
przedstawiona prezydentowi do podpisu,
- obligatoryjne: w razie nieudzielenia przez Sejm w cigu 14 dni wotum zaufania Radzie Ministrw powoanej przez
Prezydenta RP,
4) prawo inicjatywy ustawodawczej,

5) podpisywanie ustawy,
6) zarzdzenie ogoszenia ustaw,
7) zwracanie si z ordziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego (z ordzia nie czyni si przedmiotu debaty),
8) zarzdzanie referendum oglnokrajowego (tylko za zgod Senatu),
9) wystpowanie do Sejmu z wnioskiem o powoanie Prezesa NBP.

Kompetencje Prezydenta zwizane z funkcjonowaniem rzdu:

1) ,,Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrw, ktry proponuje skad Rady Ministrw. Prezydent
Rzeczypospolitej powouje Prezesa Rady Ministrw wraz z pozostaymi czonkami Rady Ministrw w cigu 14 dni od dnia
pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjcia dymisji poprzedniej Rady Ministrw i odbiera przysig od czonkw nowo
powoanej Rady Ministrw.'',
,,W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w cigu 14
dni od upywu terminw okrelonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrw oraz proponowanych przez niego
czonkw Rady Ministrw bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.
Prezydent Rzeczypospolitej powouje tak wybran Rad Ministrw i odbiera przysig od jej czonkw'',

,,W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14 dni powouje Prezesa
Rady Ministrw i na jego wniosek pozostaych czonkw Rady Ministrw oraz odbiera od nich przysig. Sejm w cigu 14
dni od dnia powoania Rady Ministrw przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wikszoci gosw w
obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.'',
,,W razie nieudzielenia Radzie Ministrw wotum zaufania w trybie okrelonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca
kadencj Sejmu i zarzdza wybory.'',

2) odbieranie przysigi od Prezesa, wiceprezesw i czonkw Rady Ministrw,

3) dokonywanie zmian w skadzie Rady Ministrw (funkcja czysto formalna: albo na wniosek Sejmu, gdy ministrowi zostao
dane wotum nieufnoci albo na wniosek premiera),
4) przyjmowanie dymisji Rady Ministrw (funkcja czysto formalna, nie moe nie przyj dymisji, jest jeden wyjtek: gdy
premier skada dymisj ze swojego stanowiska wraz z rzdem- wtedy moe nie przyj),
5) zwoywanie Rady Gabinetowej: w szczeglnych sprawach, tworzy j Prezydent i Rada Ministrw (nie przysuguj jej
kompetencje RM),
6) wystpowanie do Sejmu z wnioskiem o pocignicie do odpowiedzialnoci przed Trybunaem Stanu czonka Rady
Ministrw.

Kompetencje Prezydenta zwizane z funkcjonowaniem sdw:

1) powoywanie sdziw (na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa),

2) przyjmowanie lubowania od nowo powoanych sdziw,
3) powoywanie Pierwszego Prezesa oraz prezesw Sdu Najwyszego,
4) powoywanie Prezesa i wiceprezesw Najwyszego Sdu Administracyjnego,
5) powoywanie Prezesa i wiceprezesa Trybunay Konstytucyjnego,
6) okrelenie organizacji Sdu Najwyszego i Naczelnego Sdu Administracyjnego.
104. Udzia prezydenta w procedurze ustawodawczej
Rozpoczynajc rozwaania na temat udziau Prezydenta RP w procedurze ustawodawczej warto zacz od wyjanienia tego
pojcia. Procedura ustawodawcza to sposb postpowania z wniesionym projektem ustawy. Ustawa jest najbardziej
powszechn i najwaniejsz form aktw prawnych uchwalanych przez parlamenty pastw demokratycznych. W
konstytucjach wielu z nich, podkrela si konieczno uchwalania ustaw w sposb zapewniajcy swobodny proces
ksztatowania woli pastwa, ktrej maj one by wyrazem.
Na pocztku warto wspomnie o prawie inicjatywy ustawodawczej, oznaczajcym przysugujce okrelonemu
konstytucyjnie podmiotowi uprawnienie do wystpienia z projektem ustawy do parlamentu, z ktrym to uprawnieniem
koresponduje obowizek parlamentu rozpatrzenia tego projektu.
W Polsce, zgodnie z brzmieniem artykuu 118 Konstytucji RP, inicjatywa ustawodawcza przysuguje posom, Senatowi,
Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrw oraz grupie 100 000 obywateli majcych prawo wybierania do Sejmu.
Konstytucja RP w artykule 119 ust.1 ustanawia wymg rozpatrywania projektw ustaw w trzech czytaniach. Jeeli Prezydent
jest wnioskodawc projektu ustawy to przysuguj mu uprawnienia, ktre posiada kady inny podmiot inicjatywy
ustawodawczej, w tym moliwo wniesienia autopoprawki do czasu rozpoczcia pierwszego czytania.
Drugie czytanie obejmuje m.in. przedstawienie Sejmowi sprawozdania o projekcie ustawy sporzdzonego przez komisje, do
ktrych skierowano projekt po pierwszym czytaniu, a take, co bardziej istotne przy omawianej przeze mnie kwestii,
obejmuje ono przeprowadzenie debaty oraz zgaszanie poprawek i wnioskw. Wnioskodawcy projektu ustawy przysuguje
prawo zgaszania poprawek do projektu. Do czasu zakoczenia drugiego czytania wnioskodawca, ktrym w zaoonej przeze
mnie sytuacji jest Prezydent, ma prawo wycofa projekt ustawy i przerwa w ten sposb postpowanie.
Wedug artykuu 122 ust.1 Konstytucji RP, po zgodnym z Konstytucj uchwaleniu ustawy przez parlament, Marszaek Sejmu
przedstawia ustaw do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej jest to tzw. promulgacja. Jednake podpisanie ustawy przez
Prezydenta ma charakter wykonawczy i nie stanowi wzicia udziau w penieniu funkcji ustawodawczej, a oznacza jedynie
stwierdzenie, e zostaa ona uchwalona przez Sejm i Senat, czyli konstytucyjnie zobowizane do tego organy w okrelonym
przez Konstytucje trybie i w brzmieniu przedstawionym Prezydentowi przez Marszaka Sejmu. Stwierdzenie zgodnoci
uchwalenia ustawy z Konstytucj oparte jest na wynikach przeprowadzonej przez gow pastwa kontroli trybu uchwalania
ustawy. Prezydent RP na zoenie podpisu na 21 dni od dnia przedstawienia mu ustawy. Jak okrelono w artykule 122 ust. 3
Konstytucji, przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej moe wystpi do Trybunay Konstytucyjnego z
wnioskiem w sprawie zgodnoci ustawy z Konstytucj. Naley przy tym wskaza, e Prezydent nie moe odmwi
podpisania ustawy, ktr Trybuna uzna za zgodn z ustaw zasadnicz. Jeeli jednak Trybuna uzna ustaw za niezgodn z
Konstytucj Prezydent nie moe jej podpisa, chyba e owa niezgodno dotyczy poszczeglnych przepisw ustawy, a
Trybuna Konstytucyjny nie orzeknie, e s one nierozerwalnie zwizane z ca ustaw, Prezydent Rzeczypospolitej, po
zasigniciu opinii Marszaka Sejmu, podpisuje ustaw z pominiciem przepisw uznanych za niezgodne z ustaw
zasadnicz albo zwraca Sejmowi ustaw w celu usunicia niezgodnoci.
Gowie pastwa przyznano prawo weta zawieszajcego, powodujcego konieczno ponownego rozpatrzenia ustawy przez
parlament. Prezydent moe odmwi podpisania tylko caej ustawy i z umotywowanym wnioskiem zwrci j Sejmowi.
Dziki obowizkowi umotywowania weta izba nisza parlamentu ma moliwo zapoznania si z przyczynami ingerencji
Prezydenta w proces ustawodawczy. Weto prezydenckie moe wyj poza przesanki zwizane z zakwestionowaniem
konstytucyjnoci danej ustawy - Prezydent moe take kierowa si wzgldami gospodarczymi czy celowociowymi.
Ponowne uchwalenie ustawy w brzmieniu dotychczasowym nastpuje wikszoci 3/5 gosw w obecnoci co
najmniej poowy ustawowej liczby posw. Gdy wikszoci tej nie da si osign, ustawa nie zostaje uchwalona i proces
legislacyjny ulega zamkniciu. W sytuacji gdy ustawa zostaje ponownie uchwalona Prezydent ma 7 dni na jej podpisanie i
nie moe wwczas wystpi do Trybunau Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodnoci z ustaw zasadnicz, nawet jeli
wczeniej nie skorzysta z tej moliwoci.
Zgodnie z artykuem 122 ust.2 Konstytucji RP, Prezydent zarzdza ogoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej

105. Odpowiedzialno konstytucyjna Prezydenta RP

Konstytucja RP przewiduje odpowiedzialno Prezydenta (a take osoby penicej jego obowizki) ,,za naruszenie
Konstytucji, ustawy lub za popenienie przestpstwa''. Formua ta jest bardzo oglnikowa i nie pozwala na oddzielenie
odpowiedzialnoci Prezydenta za delikt konstytucyjny od jego odpowiedzialnoci karnej za przestpstwa pospolite.
Wyklucza to rwnie dochodzenie do odpowiedzialnoci Prezydenta w normalnej procedurze. Nie oznacza to jednak, e
ciganie go nie bdzie mogo by kontynuowane po zaprzestaniu sprawowania przez niego urzdu (przedawnienie nie
biegnie podczas sprawowania urzdu Prezydenta RP). Konstytucja nie normuje w ogle kwestii cywilnej odpowiedzialnoci
Prezydenta.
Delikt konstytucyjny to zawinione naruszenie Konstytucji lub ustawy, nie majcy charakteru przestpstwa, przez
osoby zajmujce najwysze stanowiska pastwowe, ktre jest zagroone sankcj odpowiedzialnoci konstytucyjnej.
W wietle Konstytucji RP Prezydent RP za popenienie przestpstwa podlega odpowiedzialnoci karnej, ktra realizuje si
wycznie przed Trybunaem Stanu. W sprawie odpowiedzialnoci karnej TS jest jego sdem waciwym. Prezydentowi (co
czsto jest tematem dyskusji), nie przysuguje immunitet na wzr tego, ktry posiada pose lub senator.
Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarenia przed Trybuna Stanu przysuguje wycznie Zgromadzeniu Narodowemu.
Wniosek w tej sprawie moe by zoony przez 140 czonkw Zgromadzenia Narodowego. Powinien on zawiera okrelenie
zarzutu oraz uzasadnienie. Wniosek ten jest przekazywany Marszakowi Sejmu, ktre przekazuje go do Komisji
Odpowiedzialnoci Konstytucyjnej, ktra z kolei przeprowadza postpowanie wyjaniajce i uchwala wniosek. Postawienie
Prezydenta w stan oskarenia nastpuje poprzez gosowanie Zgromadzenia Narodowego i decyzja ta musi zosta podjta
przez 2/3 jego czonkw. Podejmujc t uchwa Zgromadzenie wybiera spord swoich czonkw 2 oskarycieli, z tym e
kady z nich powinien spenia wymogi co do tego, by mg by powoany na stanowisko sdziego. Uchwaa o postawieniu
Prezydenta RP przed Trybuna Stanu stanowi akt oskarenia. Gdy Zgromadzenie uchway nie podejmie to postpowanie
przeciwko Prezydentowi RP ulega zawieszeniu. Do czasu wydania wyroku przez Trybuna Stanu obowizki Prezydenta RP
przejmuje Marszaek Sejmu, a gdy ten nie moe, to obowizek ten spada na Marszaka Senatu.
1. Procedura powoywania Rady Ministrw
Rada Ministrw, w przeciwiestwie do innych organw pastwowych, nie jest gremium o charakterze kadencyjnym, ale
organem powoywanym na czas nieokrelony. Tym samym za koniec dalszego wykonywania przez RM swych obowizkw
winien zosta uznany moment przyjcia przez Prezydenta RP jej dymisji (formalnie skada j Prezes RM, co jest
rwnoznaczne z dymisj caej RM) skadanej w przypadkach zarwno przewidzianych w Konstytucji RP, jak te w
sytuacjach w niej nieujtych, jak choby mier Prezesa RM. Akt przyjcia dymisji przez Prezydenta RP skutkuje czasowym
powierzeniem penienia obowizkw dotychczasowej RM (do czasu powoania nowej RM) oraz uruchomieniem procedur
powoywania nowej RM.

,,Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrw, ktry proponuje skad Rady Ministrw. Prezydent
Rzeczypospolitej powouje Prezesa Rady Ministrw wraz z pozostaymi czonkami Rady Ministrw w cigu 14 dni od dnia
pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjcia dymisji poprzedniej Rady Ministrw i odbiera przysig od czonkw nowo
powoanej Rady Ministrw.''
,,Prezes Rady Ministrw, w cigu 14 dni od dnia powoania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi
program dziaania Rady Ministrw z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala
bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.''
,,W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie ust. 1 (przez Prezydenta RP) lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie
ust. 2 Sejm w cigu 14 dni od upywu terminw okrelonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrw
bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw, Prezydent Rzeczypospolitej
powouje tak wybran Rad Ministrw i odbiera przysig od jej czonkw.''
,,W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie art. 154 ust. 3 (ten powyej) Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14 dni
powouje Prezesa Rady Ministrw i na jego wniosek pozostaych czonkw Rady Ministrw oraz odbiera od nich przysig.
Sejm w cigu 14 dni od dnia powoania Rady Ministrw przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania
wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.''
,,W razie nieudzielenia Radzie Ministrw wotum zaufania w trybie okrelonym w ust. 1 Prezydent Rzeczypospolitej skraca
kadencj Sejmu i zarzdza wybory.'' (jest to zarzdzenie obligatoryjne).

106. Procedura powoywania RM

Rada Ministrw jest powoywana na czas nieokrelony. Przy jej powoywaniu Prezydent musi liczy si ze stanowiskiem
wikszoci sejmowej. Za koniec wykonywania przez Rad Ministrw swych obowizkw uznaje si moment przyjcia przez
Prezydenta RP jej dymisji. Skada j Prezes Rady Ministrw, co jest rwnoznaczne z dymisj caej Rady. Ma on obowizek
tego dokona w przypadku ukonstytuowania si nowego Sejmu po wyborach (art. 162 ust.1) i musi zosta przyjta przez
Prezydenta. W przypadku nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrw (art. 162 ust. 2) oraz wyraenia
Radzie Ministrw wotum nieufnoci przez Sejm, Prezes RM rwnie ma obowizek zoenia dymisji.

Prezes Rady Ministrw ma prawo do zoenia rezygnacji z penionej funkcji. Prezydent moe jednak odmwi przyjcia
dymisji zoonej w tym trybie. Dymisja ma miejsce zarwno w przypadkach przewidzianych w Konstytucji, jak te w
sytuacjach w niej nieujtych, jak choby mier Prezesa Rady Ministrw. Akt przyjcia dymisji przez Prezydenta skutkuje
czasowym powierzeniem penienia obowizkw dotychczasowej Radzie Ministrw oraz uruchomieniem procedur
powoywania nowej. Dziel si one na etapy i s uoone w taki sposb, e niepowodzenie poprzedniego etapu powoduje
przejcie do nastpnego.

Etap pierwszy obejmuje desygnowanie nowego premiera. Dokonuje go Prezydent (art. 154 ust. 1). Powoanie nowej Rady
Ministrw musi zamkn si w 14 dniach od dnia przyjcia dymisji poprzedniego premiera. Prezydent moe sam wybra
kandydata na premiera lub jeli istnieje stabilna koalicja, ktra dysponuje wikszoci w Sejmie to Prezydent powinien
zwrci si do niej o zasugerowanie kandydata. Jeeli rozmowy parlamentarzystw doprowadz do wyonienia kandydata to
zostaje od desygnowany przez Prezydenta. Zadaniem desygnowanego premiera jest skompletowanie skadu nowego
gabinetu. Wymaga to uzgodnie koalicyjnych oraz akceptacji Prezydenta.

Na ich podstawie premier przedstawia Prezydentowi skad nowej Rady Ministrw. Jest to jego wyczne prawo, Prezydent
moe si na to zgodzi lub nie, jednak nie moe powoa rzdu w innym skadzie. Powoanie rzdu musi nastpi w terminie
14 dni od przyjcia dymisji poprzedniej Rady Ministrw. Jeeli to nie nastpi, pierwszy etap ulega zakoczeniu, nie
przynoszc adnych skutkw. W cigu 14 dni od dnia powoania nowego rzdu przez Prezydenta premier jest zobowizany
przedstawi Sejmowi program dziaania Rady Ministrw wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. (art. 154 ust. 2
zd.1). Przyjcie go przeforsowuje bezwzgldna wikszo gosw oddanych w obecnoci co najmniej poowy ustawowej
liczby posw (art. 154 ust. 2 zd.2). Jeli si jej nie uzyska, wniosek zostaje odrzucony, premier skada dymisj Rady
Ministrw, a Prezydent ma obowizek j przyj. Jeeli za wniosek uzyska bezwzgldn wikszo uzyskuje domniemanie,
e cieszy si staym zaufaniem Sejmu i moe kontynuowa swoje istnienie.

Jeli Prezydent nie powoa rzdu w cigu 14 dni bd rzd nie uzyska wotum zaufania od Sejmu otwiera si drugi etap
(rezerwowy), w ktrym moe doj do utworzenia rzdu parlamentarnego, co nie zdarzyo si jeszcze w praktyce. W
terminie 14 dni od zamknicia pierwszego etapu procedury, Sejm moe samodzielnie dokona wyboru nowego premiera i
zaproponowa skad rzdu (art. 154 ust. 3 zd.1). Gdy wybrany zostanie premier, przedstawia Sejmowi na posiedzeniu
program dziaania oraz skad nowego rzdu. Marszaek Sejmu uchwa o wyborze rzdu przekazuje Prezydentowi, ktry
powouje tak wybran Rad Ministrw i odbiera przysig od jej czonkw (art. 154 ust. 3 zd. 2). Jest to jego konstytucyjnym
obowizkiem, chyba e stwierdzi naruszenie elementw proceduralnych.

Jeli za Sejm nie bdzie w stanie w wymaganym terminie i wikszoci gosw dokona wyboru nowego rzdu,
postpowanie proceduralne wchodzi w trzeci etap. Kompetencje do powoania rzdu powracaj do Prezydenta. W terminie
14dni powouje Prezesa Rady Ministrw i na jego wniosek powouje rwnie pozostaych czonkw rzdu oraz odbiera od
nich przysig (art. 155 ust.1). Nowy rzd musi uzyska teraz wotum zaufania od Sejmu. Nastpuje to w terminie 14 dni, a
gosowanie w Sejmie poprzedzone jest wystpieniem premiera i debat poselsk. Aby uzyska wotum zaufania wystarczy
podjcie uchway wikszoci gosw w obecnoci co najmniej ustawowej liczby posw.

Jeeli nowy rzd uzyska wotum zaufania to postpowanie nad jego tworzeniem uwaa si za zakoczone. Jeeli za nie
uzyska, premier zgasza jego dymisj. Prezydent dymisj przyjmuje i powierza rzdowi dalsze sprawowanie obowizkw.
Art. 155 ust.2 zobowizuje Prezydenta do skrcenia kadencji Sejmu i zarzdzenia nowych wyborw. W takiej sytuacji rzd
powoany przez Prezydenta sprawuje obowizki przez czas wyborw, podaje si do dymisji na pierwszym posiedzeniu nowo
wybranego Sejmu i caa procedura tworzenia nowej Rady Ministrw rozpoczyna si od pocztku.

107. Kompetencje Rady Ministrw

1) zapewnienie wykonania ustaw,
2) realizacja kompetencji w sprawach zwizanych z czonkostwem RP w UE (a w tym m.in. udzia w posiedzeniach Rady
Europejskiej i Rady Unii Europejskiej, zapewnienie wykonywania prawa UE, przedstawianie kandydatur na okrelone
stanowiska w UE, dysponowanie rodki, ktre przechodz do budetu pastwowego z UE),
3) wsppraca z Sejmem i Senatem w sprawach zwizanych z czonkostwem w UE (RM przekazuje Sejmowi i Senatowi
m.in. dokumenty dot. UE, oceny tych dokumentw, plany prac Rady, projekty aktw UE, projekty umw midzynarodowych
itp.),
4) koordynowanie i kontrolowanie prac organw administracji rzdowej,
5) ochrona interesw Skarbu Pastwa (oraz suca do tego jednostka Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa),
6) uchwalanie projektu budetu pastwa (wyczna inicjatywa ustawodawcza Rady Ministrw w tej kwestii),
7) kierowanie wykonaniem budetu pastwa,
8) zapewnienie bezpieczestwa wewntrznego pastwa oraz porzdku publicznego,
9) zapewnienie bezpieczestwa zewntrznego pastwa (dziaania zwizane z obronnoci pastwa, cywilna kontrola nad
armi, a ponadto prowadzenie polityki zagranicznej),
10) sprawowanie oglnego kierownictwa w dziedzinie stosunkw z innymi pastwami i organizacjami midzynarodowymi,
11) zawieranie umw midzynarodowych wymagajcych ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie innych umw,
12) wykonanie umw midzynarodowych,
13) wypowiadanie i zmiana zakresu obowizywania umw midzynarodowych,
14) wydawanie uchwa i rozporzdze,
15) uchylanie rozporzdze lub zarzdze ministra na wniosek Prezesa RM.
2. Pozycja ustrojowa Rady Ministrw
Dwoma najistotniejszymi aktami prawnymi okrelajcymi pozycj ustrojow, kompetencje i uprawniania premiera s:
Konstytucja RP, art. 148 ktry stanowi odrbny przepis o normujcy kompetencje PRM ktre umoliwiaj mu rzeczywiste
kierownictwo na Rad Ministrw.

a) reprezentuje Rad Ministrw,

b) kieruje pracami RM (obecna konstytucja wzmocnia pozycj Prezesa Rady Ministrw, jego kompetencje rzeczywicie
umoliwiaj mu kierowanie RM, a nie jest on zwykym przewodniczcym obrad i ich prac),
c) wydaje rozporzdzenia (na podstawie upowanienia szczegowego w ustawie),
d) zapewnia wykonanie polityki RM i okrela sposoby jej wykonania,
e) koordynuje i kontroluje prac czonkw RM (rola ta w szczeglnoci przybiera na znaczeniu przy rzdach koalicyjnych),
f) sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym,
g) jest zwierzchnikiem subowym pracownikw administracji rzdowej (m.in. zwierzchnikiem korpusu suby cywilnej,
powouje wojewod (przedstawiciel RM w wojewdztwie), odwouje wojewod, moe uchyla akty prawa miejscowego
wydane przez wojewod, rozstrzyga spory midzy wojewod, a waciwym ministrem itp.).

108. Odpowiedzialno konstytucyjna i polityczna czonkw RM

1. Odpowiedzialno polityczna:

- solidarna:

Czonkowie Rady Ministrw ponosz za dziaalno Rady Ministrw solidarn odpowiedzialno polityczn przed Sejmem.
Sejm wyraa Radzie Ministrw wotum nieufnoci wikszoci ustawowej liczby posw. Wniosek w tej sprawie zoy musi
w formie pisemnej na rce Marszaka Sejmu co najmniej 46 posw, wskazujc rwnoczenie imiennie kandydata na Prezesa
RM. Nie moe on by poddany pod gosowanie nie wczeniej ni po upywie 7 dni od jego zgoszenia. Jeeli zgoszono
wicej ni jeden wniosek o wotum nieufnoci, s one rozpatrywane cznie. Poddanie ich pod gosowanie nastpuje jednak
oddzielnie, wedug kolejnoci zgoszenia. Przyjcie wniosku pociga za sob obowizek Prezydenta RP udzielenia dymisji
Radzie Ministrw wskazanej we wniosku i powoania wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrw, a na jego
wniosek pozostaych czonkw Rady Ministrw. Powtrny wniosek o wotum nieufnoci dla Rady Ministrw moe by
zgoszony nie wczeniej ni po upywie 3 miesicy od dnia zgoszenia poprzedniego wniosku. Moe by zgoszony
wczeniej gdy wystpi z nim co najmniej 115 posw.

Sejm udziela wotum zaufania wyraajc tym samym poparcie dla polityki lub dziaalnoci Rady Ministrw. Z wnioskiem w
tej sprawie zwraca si do Sejmu Prezes Rady Ministrw. Udzielenie wotum zaufania nastpuje zwyk wikszoci gosw w
obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. Odrzucenie przez Sejm wniosku o udzielenie wotum zaufania nie
pociga za sob automatycznie dymisji rzdu i nie wywouje skutkw takich samych, jak wyraenie wotum nieufnoci.
Wobec tego dla uzyskania jego dymisji koniczne byoby drugie gosowanie dotyczce wotum nieufnoci. Sejm udziela
wotum zaufania take nowo powoanemu przez Prezydenta rzdowi (tutaj jednak nastpuje to za pomoc bezwzgldnej
wikszoci gosw).

Absolutorium- akt Sejmu uznajcy prawidowo dziaalnoci finansowej Rady Ministrw w okresie roku budetowego.
Rada Ministrw ma obowizek przedoy Sejmowi w cigu 5 miesicy od zakoczenia roku budetowego sprawozdania z
wykonania ustawy budetowej. Przed podjciem tej uchway sprawozdanie Rady Ministrw jest przedmiotem prac
waciwych komisji sejmowych. Komisja Finansw Publicznych na podstawie analizy ich sprawozda i w oparciu o wasne
uwagi przedstawia na posiedzeniu Sejmu swoje sprawozdanie wraz z wnioskiem o absolutorium. Sejm na posiedzeniu
plenarnym, po wysuchaniu opinii Najwyszej Izby Kontroli przedstawionej przez jej Prezesa, dokonuje oceny wykonania
ustawy budetowej przez Rad Ministrw. Sejm podejmuje uchwa o udzieleniu lub odmowie udzielenia absolutorium w
cigu 90 dni od przedoenia mu sprawozdania Rady Ministrw. Czyni to w normalnym trybie, przewidzianym dla
podejmowania ustaw- tzn. zwyk wikszoci gosw, w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw. (w
przypadku nieudzielenia takowego absolutorium sejm moe odwoa rzd fakultatywnie)

- indywidualna:

Ponosz j czonkowie Rady Ministrw przed Sejmem za sprawy nalece do ich kompetencji bd powierzane im przez
Prezesa Rady Ministrw. W aspekcie podmiotowym odpowiedzialno ta nie obejmuje premiera, bo jedyn form
pocignicia do odpowiedzialnoci szefa rzdu jest wyraenie wotum nieufnoci caej Radzie Ministrw. Wniosek o
wyraenie wotum nieufnoci ministrowi moe by zgoszony przez co najmniej 69 posw. Po zgoszeniu kierowany jest on
do odpowiednich komisji sejmowych w celu wydania opinii, ktra nie ma jednak charakteru wicego. Sejm wyraa wotum
nieufnoci wikszoci gosw ustawowej liczby posw. Prezydent RP zobowizany jest odwoa ministra, ktremu Sejm
wyrazi wotum nieufnoci.
2. Odpowiedzialno konstytucyjna:

Premier lub pozostali czonkowie Rady Ministrw ponosz odpowiedzialno konstytucyjn, jeeli dopuszcz si naruszenia
Konstytucji RP lub ustaw. O pocigniciu do tej odpowiedzialnoci rozstrzyga Sejm, a wniosek w tej sprawie moe zoy
Prezydent RP bd grupa co najmniej 115 posw. Uchwaa Sejmu zapa musi wikszoci 3/5 ustawowej liczby posw.
Spraw rozstrzyga Trybuna Stanu.

109. Uprawnienia kontrolne Sejmu wobec RM i jej czonkw

Ogln definicj funkcji kontrolnej Sejmu jest: dziaanie w celu uzyskania informacji o dziaalnoci podmiotw
kontrolowanych oraz przekazywanie im pogldw, opinii oraz sugestii Sejmu. Jest ujcie wskie, ktre naley poszerzy
uprawnienia zwizane z egzekwowaniem odpowiedzialnoci podmiotw podporzdkowanych, w szczeglnoci rzdu i jego
czonkw. Uprawnienia kontrolne wynikaj z art. 95 ust.2, ktry mwi o tym, e Rada Ministrw podlega kontroli w zakresie
Konstytucji i ustaw.
Dziaania kontrolne Sejmu naley rozway w dwch paszczyznach: prawnej i politycznej. Na paszczynie
prawnej po stronie adresatw bdzie powstawa obowizek o charakterze proceduralnym ( udzielanie informacji, zajcie
stanowiska).
Natomiast na gruncie politycznym skutki mog mie bardziej imperatywny charakter. Zwaszcza jeli podejmuje
je wikszo parlamentarna, ktra decyduje o istnieniu lub odwoaniu caego rzdu lub pojedynczego ministra.
Funkcj kontrolna zostaa powierzona Sejmowi na mocy art. 95 ust. 2 Konstytucji RP. Okrela on j jako przede
wszystkim powizan z dziaalnoci Rady Ministrw i zezwala na ni w ramach przepisw Konstytucji i ustaw.
Podstawowym instrumentem kontroli Rady Ministrw przez Sejm jest prawo dania informacji. Wynika to z art.
153 Regulaminu Sejmu, i zobowizuje dany podmiot do przedstawiania sprawozda i udzielania informacji. Taki wniosek
moe zosta zgoszony przez cay klub bd grup 15 posw. Konsekwencj takiego wystpienia moe by udzielenie przez
Sejm wotum nieufnoci ministrowi lub caemu rzdowi.
W przypadku wniosku o wotum dla caego rzdu, na mocy art.115 Regulaminu Sejmu, musi zosta on zoony na
rce Marszaka Sejmu przez co najmniej 46 posw. Powinien on posiada uchwa zawierajc wyraone wotum oraz
wskazywa kandydata na Prezesa Rady Ministrw (jest to konstruktywne wotum nieufnoci, tylko w tym przypadku
dochodzi do odwoania Premiera). Nastpnie informowani s Prezydent i Premier. Gosowanie nad wnioskiem musi odby
si nie wczeniej ni 7 dni po wpyniciu wniosku. Aby wotum zostao przyjte musi za nim zagosowa wikszo
ustawowej liczby posw (co najmniej 231). Skutkiem jest zoenie przez Premiera dymisji rzdu na rce Prezydenta, ktry
jest zobowizany do jej przyjcia.
Gdy procedura wotum dotyczy jednego ministra (nie podlega mu Premier), na podstawie art.116 Regulaminu
Sejmu wniosek musi zosta zoony przez co najmniej 69 posw. Zawiera on wotum dla imiennie wskazanego czonka Rady
Ministrw. Nastpnie trafia do waciwej komisji sejmowej w celu zaopiniowania. Marszaek niezwocznie informuje o
wniosku Prezydenta i Premiera. Wotum moe by gosowane nie wczeniej ni 7 dni od wpynicia wniosku. Uchwalenie
odbywa si przez przyjcie go przez wikszo ustawowej liczby posw. Ostatnim akordem jest odwoanie danego ministra
przez Prezydenta.
W obu przypadkach kolejny wniosek o wotum moe wpyn dopiero po co najmniej 3 miesicach, chyba e zgosi
go grupa co najmniej 115 posw.
Przeciwiestwem odwoywania rzdu i poszczeglnych ministrw, jest udzielanie przez Sejm wotum zaufania dla
Rady Ministrw i Premiera. Premier skada wniosek o wotum zaufania w cigu 14 dni od powoania rzdu przez Prezydenta.
Aby zosta on przyjty za musi by bezwzgldna wikszo gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby
posw. Jeeli wniosek nie zostanie przyjty, rzd musi poda si do dymisji. W tej sytuacji wyonienie nowego Premiera
ley w gestii Sejmu, ktry ma na to 14 dni. Musi on uzyska wotum zaufania w takiej samej procedurze jak w pierwszym
podejciu. Jeli i tym razem rzd nie uzyska zaufania Sejmu, inicjatywa trafia do Prezydenta. Ma on 14 dni na sformowanie
rzdu, i tym razem do uzyskania aprobaty Sejmu wymagana jest zwyka wikszo gosw w obecnoci co najmniej poowy
ustawowej liczby posw. Jeli take tym razem nie powstanie rzd, Prezydent skraca kadencj Sejmu i zarzdza wybory.

Kolejnym elementem kontroli s sejmowe komisje ledcze. Jest to nadzwyczajny rodek kontroli, uruchamiany w
istotnych sprawach, wymagajcych zebrania informacji od wielu podmiotw. Podstaw prawn do ich powoywania stanowi
art.111 ust.1 Konstytucji RP oraz ustawa o sejmowej komisji ledczej z 21 stycznia 1999 roku. Projekt o stworzenie komisji
moe wnie Prezydium Sejmu, komisja sejmowa lub grupa co najmniej 15 posw. Nastpnie jest ona powoywana
bezwzgldn wikszoci gosw. Zakres dziaania okrela Izba. W skad komisji moe wchodzi maksymalnie 11 posw,
przy czym ma on odzwierciedla reprezentacj w Sejmie klubw i k poselskich.
Kada osoba wezwana przez komisj ma obowizek stawienia si przed ni. Do wzywania i przesuchiwania
wiadkw stosuje si przepisy Kodeksu Postpowania Karnego. Wyniki swoich prac komisja przedstawia Marszakowi
Sejmu, ktre nastpnie trafiaj do posw. Jeli komisja uzna to za uzasadnione i wynikajce z jej ustale, to moliwe jest
pocignicie danej osoby do odpowiedzialnoci konstytucyjnej.
3. Ostatnim wanym elementem kontroli jest coroczna debata nad wykonaniem przez rzd ustawy
budetowej, opierajc si na opinii Najwyszej Izby Kontroli, a efektem dokonanej oceny jest udzielenie bd nie udzielenie
absolutorium dla rzdu. W razie nie uchwalenia ustawy w cigu 4 miesicy, Prezydent skraca kadencje Sejmu i zarzdza
nowe wybory.

110. Dopuszczalno kontroli konstytucyjnoci aktw prawa miejscowego przez TK

Akty prawa miejscowego zaliczane s do aktw prawa powszechnie obowizujcego, a stanowione s, w myl art. 94 ust. 1
Konstytucji RP, przez organy samorzdu terytorialnego i przez terenowe organy administracji rzdowej. Prawo miejscowe
posiada ograniczony terytorialnie zakres obowizywania, jednake przepisy te mog by adresowane do wszelkich
podmiotw (ze wzgldu na powszechno przepisw). Zgodnie z art. 188 Konstytucji RP TK poddaje kontroli trzy typy
aktw: ustawy, ratyfikowane umowy midzynarodowe oraz przepisy prawa wydawane przez centralne organy pastwowe. Z
tego wynika, e poza waciwoci TK pozostaj, m.in. akty prawa miejscowego. Jednak przepisy prawa miejscowego
podlegaj rnym innym formom kontroli. Jeli chodzi o wadz sdownicz, to art. 184 ust. 2 Konstytucji zalicza do
waciwoci NSA orzekanie o zgodnoci z ustawami uchwa organw samorzdu terytorialnego i aktw normatywnych
terenowych organw administracji rzdowej.
Jednak zgodnie z art. 193 Konstytucji RP TK moe rozstrzygn wtpliwoci kadego sdu i odpowiedzie na pytanie
prawne dotyczce zgodnoci aktu normatywnego z Konstytucj, ratyfikowan umow midzynarodow lub ustaw, jeeli od
odpowiedzi na to pytanie prawne zaley rozstrzygnicie sprawy toczcej si przed sdem.
Ponadto zgodnie z art.188 pkt. 5 Konstytucji RP, TK moe orzeka w sprawie skargi konstytucyjnej (art. 79 Konstytucji RP),
w ktrej skarcy moe wnosi sprzeciw wobec unormowa w aktach prawa miejscowego.

112. Nadzr nad samorzdem terytorialnym

Procedury nadzorcze na samorzdem terytorialnym zapewniaj jednolito funkcjonowania caego systemu administracji
publicznej. Istot nadzoru jest przyznanie organowi nadzorujcemu cile okrelonej sumy rodkw oddziaywania na organ
nadzorowany, a poza tym pozostawienie organowi nadzorowanemu moliwoci samodzielnego dziaania.
Zgodnie z art.171 Konstytucji RP caa dziaalno samorzdu terytorialnego dokonywania jest z punktu legalnoci (badanie
dziaalnoci, co do jej zgodnoci z prawem). Organami tego nadzoru s Prezes RM i wojewodowie, a w zakresie spraw
finansowych regionalne izby obrachunkowe.
Do rodkw nadzorczych przysugujcych organom nadzorczym zalicza si:
*prawo dania niezbdnych informacji i sprawozda i prawa wizytowania jednostek samorzdu terytorialnego
*stwierdzenie niewanoci uchway organu jednostki samorzdu terytorialnego
*zawieszenie organw jednostki samorzdu terytorialnego i ustanowienie zarzdu komisarycznego na okres do dwch lat
Wszystkie rozstrzygnicia organw nadzorczych, dotyczcych jednostek samorzdu terytorialnego podlegaj zaskareniu do
sdu administracyjnego, ale tylko pod zarzutem ich niezgodnoci z prawem.
Ponadto zgodnie z art.171 ust.3 Sejm, na wniosek Prezesa RM, moe rozwiza organ stanowicy samorzdu terytorialnego,
jeeli organ ten raco narusza Konstytucj lub ustawy.

113. Pojcie wadzy sdowniczej i wymiaru sprawiedliwoci

Wadza sdownicza (judykatywa) to, zgodnie z koncepcj podziau wadz Monteskiusza, jedna z podstawowych wadz
(obok wadzy ustawodawczej i wykonawczej). Podstawowe znaczenie ma tutaj zasada niezalenoci wadzy sdowniczej od
legislatywy i egzekutywy, co ma swj wyraz m.in. w art 173 Konstytucji (Sdy i Trybunay s wadz odrbn i niezalen
od innych wadz)
Art. 10 ust.2 Konstytucji stanowi, e wadz sdownicz sprawuj sdy i trybunay.
Sdy, na podstawie art.175 ust.1, moemy okreli jako pastwowe organy wymiaru sprawiedliwoci. Do sdw Konstytucja
zalicza Sd Najwyszy, sdy powszechne, sdy administracyjne i sdy wojskowe. Art.175 ust.2 dopuszcza take
ustanowienie na czas wojny sdu wyjtkowego lub trybu doranego.
Trybuna mona zdefiniowa natomiast jako sd o specjalnych kompetencjach i szczeglnym znaczeniu. Do trybunaw
wchodzcych w skad wadzy sdowniczej Konstytucja zalicza Trybuna Konstytucyjny i Trybuna Stanu.
Cechami wadzy sdowniczej (wsplnymi dla sdw i trybunaw) s zasada niezawisoci sdziowskiej, oparcie
dziaalnoci judykatywy na prawie, powierzenie wadzy sdowniczej zadania rozstrzygania prawnych spraw i sporw
powstajcych w procesie stosowania prawa lub jego stanowienia, oparcie rozstrzygania na sformalizowanych procedurach.
Konstytucja odwouje si rwnie do pojcia wymiaru sprawiedliwoci. Artyku 175 ust.1 stanowi, e Wymiar
sprawiedliwoci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj Sd Najwyszy, sdy powszechne, sdy administracyjne oraz sdy
wojskowe. Okrelenie wymiar sprawiedliwoci zostao odniesione tylko do dziaalnoci sdw, nie ma wic zastosowania
do dziaalnoci obu Trybunaw.
Wymiar sprawiedliwoci mona okreli jako dziaalno pastwa polegajc na wicym rozstrzyganiu sporw o prawo,
w ktrych przynajmniej jedn ze stron jest jednostka lub inny podmiot podobny.
Art.175 ust.1 powinien by rozumiany jako przepis ustalajcy monopol sdw na sprawowanie wymiaru sprawiedliwoci.
Monopol ten oznacza stworzenie sdom moliwoci ostatecznego rozstrzygnicia kadej sprawy, ktrej przedmiotem jest
spr o prawo, jeeli choby jedn ze stron tego sporu jest jednostka.
Trybuna Konstytucyjny przedstawia to pojcie przedmiotowo, jako czynno polegajc na rozstrzygniciu
konfliktw prawnych. Przedmiotowe ujcie wymiaru sprawiedliwoci pozwala na objcie tym pojciem take dziaalnoci
sdw polubownych (organy quasi-sdowe). Zgodnie z orzeczeniem Sdu Najwyszego, sdy pastwowe w ramach
sprawowania wymiaru sprawiedliwoci kontroluj orzeczenia sdw polubownych. Wskazuje take, e zarwno sdy
pastwowe, jak i sdy polubowne rozstrzygaj spory prawne pomidzy stronami, ktrych strony nie mog rozstrzygn
samodzielnie. Sdy polubowne, chocia mog dziaa wedug innych zasad ni sdy pastwowe, wydaj orzeczenie
koczce spr pomidzy stronami. (...)
 Organy wadzy sdowniczej wydaj orzeczenia podlegajce wykonaniu albo przez tych, ktrych one dotycz, albo
podlegajce egzekucji pastwowej, z zastosowaniem prawem przewidzianych rodkw przymusu.

114. Ustrj sdw w RP

Art. 175 Konstytucji RP okrela rodzaje sdw, jakie mog istnie w RP. Zgodnie z Konstytucj, obok Sdu Najwyszego
istniej sdy powszechne, administracyjne oraz wojskowe.

Sd Najwyszy jest organem wadzy sdowniczej powoanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwoci poprzez
zapewnienie nadzoru nad dziaalnoci sdw powszechnych i wojskowych (Art.183 ust.1 Konstytucji RP), a w
szczeglnoci kontrol zgodnoci z prawem oraz jednolitoci orzecznictwa wymienionych sdw. Do rodkw, ktre su
wykonaniu takiego nadzoru zalicza si:
*rozpoznawanie kasacji oraz innych rodkw odwoawczych
*podejmowanie uchwa rozstrzygajcych zagadnienia prawne kierowane do SN przez sdy, najczciej na tle sprawy, w
ktrych skarga kasacyjna nie przysuguje.
SN dzieli si na cztery izby:
*Izb Pracy, Ubezpiecze Spoecznych i Spraw Publicznych
*Izb Cywiln
*Izb Karn
*Izb Wojskow.
Za organami SN, oprcz Pierwszego Prezesa i Prezesw, s Zgromadzenie Oglne Sdziw SN oraz Zgromadzenie Oglne
Sdziw Izby SN i Kolegium SN.

Jeli chodzi o sdy powszechne, to s to sdy o waciwoci generalnej, poniewa sprawuj wymiar sprawiedliwoci we
wszystkich sprawach, z wyjtkiem spraw ustawowo zastrzeonych dla waciwoci innych sdw (Art.177 Konstytucji RP).
Tym samym domniemanie kompetencji przemawia zawsze na rzecz sdw powszechnych, a ograniczenie ich waciwoci
jest dopuszczalne tylko na podstawie wyranego przepisu ustawy. Sdami o ustroju sdw powszechnych s sdy rejonowe,
okrgowe i apelacyjne.

Co do sdw administracyjnych, to zostay one opisane, m.in. w art. 184 Konstytucji RP , ktry jednake jest na tyle
oglnikowy, e trudno w nim doszuka si jakichkolwiek konkretnych rozwiza. Zagadnienie sdw administracyjnych
rozwija jednak ustawa o prawie o ustroju sdw administracyjnych. Sdami administracyjnymi s NSA i wojewdzkie sdy
administracyjne. Zajmuj si one kontrol legalno decyzji administracyjnych, aktw prawa miejscowego.

Ostatnim rodzajem sdw s sdy wojskowe (Art. 175 ust. 1 Konstytucji RP), s one sdami karnymi, orzekajcymi przede
wszystkim w sprawach przestpstw popenianych przez onierzy czynnej suby wojskowej. W czasie wojny, zgodnie z
art.175 ust. 2 Konstytucji RP, dopuszcza si ustanowienie sdw wyjtkowych lub trybu wyranego, ktre rozpatruj jedynie
sprawy karne. W zakresie orzekania, nadzr nad sdownictwem wojskowym sprawuje SN (Art.183 ust. 1 Konstytucji RP), a
same sdy bior udzia w wyborze czonkw KRS (art. 187 ust.1 pkt 2 Konstytucji RP).
Ustawodawca przyj, e sdy wojskowe sprawuj w siach zbrojnych RP wymiar sprawiedliwoci w sprawach karnych oraz
orzekaj w sprawach przekazanych do ich waciwoci odrbnymi ustawami. Dziaalno tej grupy sdw. szczegowo
reguluje ustawa o prawie o ustroju sdw wojskowych ze zmianami z 2006r.

Sdziw powouje Prezydent RP, na wniosek KRS na czas nieokrelony. Nie mog oni nalee do partii politycznej ani
zwizku zawodowego. Sdziowie s niezawili podlegaj wycznie konstytucji oraz ustawom. Przysuguje im immunitet
oraz nietykalno osobista. Sdziowie s nieusuwalni a zoenie ich z urzdu lub zawieszenie wymaga orzeczenia sdu.
Udzia pozostaych obywateli w wymiarze sprawiedliwoci okrelony jest ustawowo i sprowadza si do instytucji awnikw
ludowych w I instancji sdw powszechnych i wojskowych.

115.SN a NSA
Porwnujc te dwa organy wadzy sdowniczej naley odwoa si do przedmiotu spraw jakimi si zajmuj (kompetencji), a
take ich skadu.

Jeli chodzi o kompetencje SN, to jest to organ wadzy sdowniczej powoany do sprawowania wymiaru sprawiedliwoci
poprzez zapewnienie nadzoru nad dziaalnoci sdw powszechnych i wojskowych (Art.183 ust.1 Konstytucji RP), a w
szczeglnoci kontrol zgodnoci z prawem oraz jednolitoci orzecznictwa wymienionych sdw. Do rodkw, ktre su
wykonaniu takiego nadzoru zalicza si:
*rozpoznawanie kasacji oraz innych rodkw odwoawczych
*podejmowanie uchwa rozstrzygajcych zagadnienia prawne kierowane do SN przez sdy, najczciej na tle sprawy, w
ktrych skarga kasacyjna nie przysuguje.

Ponadto SN bierze udzia w weryfikacji wyborw i stwierdza wano referendum oglnokrajowego i konstytucyjnego, a
take opiniuje projekty ustaw i innych aktw normatywnych, na podstawie ktrych orzekaj i funkcjonuj sdy. Do zada
SN naley te rozstrzyganie rozbienoci w wykadni prawa ujawniajcych si w orzecznictwie sdw powszechnych,
wojskowych lub samego SN. Wykadnia dokonywana przez SN nie ma zawsze mocy wicej, ale zawsze cieszy si
olbrzymim autorytetem dla obywateli i sdw.
Odwoujc si do kompetencji NSA, to organ ten jest odpowiedzialny za nadzr nad dziaalnoci orzecznicz wojewdzkich
sdw administracyjnych, a w szczeglnoci rozpoznaje rodki odwoawcze od ich orzecze. Ponadto organ ten podejmuje
uchway, ktre maj na celu wyjanianie przepisw prawnych, ktrych stosowanie wywouje rnice w orzecznictwie, a
take podejmuje uchway, ktre wyjaniaj zagadnienia prawne budzce powane wtpliwoci w sprawie rozpatrywanej
przez woj. sdy administracyjne. NSA rozstrzyga rwnie spory o waciwoci midzy organami samorzdu terytorialnego i
midzy tymi organami a organami administracji rzdowej oraz midzy samorzdowymi kolegiami odwoawczymi. Naley
te pamita, e NSA jest sdem kasacyjnym, w ktrym rozpatruje si skarg wzgldem wyroku lub postanowienia
wydanego przez wojewdzki sd administracyjny.

Co do skadu SN, to do jego organw zalicza si Pierwszego Prezesa, Prezesw, Zgromadzenie Oglne Sdziw SN,
Zgromadzenie Oglne Sdziw izby SN oraz Kolegium SN. Pierwszy Prezes stoi na czele SN i kieruje jego pracami, za
Prezesi SN s jego zastpcami, kady z nich kieruje pracami jednej z izb:
*Izb Pracy, Ubezpiecze Spoecznych i Spraw Publicznych (nadzr nad orzecznictwem sdowym z zakresu prawa pracy,
ubezpiecze spoecznych itd.)
*Izb Cywilna (nadzr nad orzecznictwem sdowym w sprawach cywilnych i gospodarczych)
*Izb Karn (nadzr nad orzecznictwem, sdowym w sprawach karnych nalecych do waciwoci sdw pow.)
*Izb Wojskow (nadzr nad orzecznictwem sdw wojskowych).
W skad Zgromadzenia Oglnego Sdziw SN wchodz wszyscy sdziowie SN w stanie czynnym. Do kompetencji tego
organu naley, m.in. uchwalanie regulaminu SN.
Do kompetencji Zgromadzenia Oglnego Sdziw Izby SN nale, np. opiniowanie kandydatw na stanowisko sdziego SN.
Z kolei Kolegium SN tworz Pierwszy Prezes SN, Prezesi SN oraz sdziowie wybrani na okres 3 lat przez ZOS Izby SN. Do
zada Kolegium SN nale, np. ustalanie podziau czynnoci w SN, podejmowanie decyzji w sprawie wewntrznej struktury
organizacyjnej SN.
Odwoujc si jednak do organizacji NSA, to organami NSA s prezes, zgromadzenie oglne i kolegium. Prezes kieruje,
reprezentuje go na zewntrz itd. Zgromadzenie Oglne NSA tworz sdziowie NSA. Do kompetencji tego organu naley
zaliczy uczestnictwo w procedurze powoania Prezesa NSA i wiceprezesw, ustalanie skadu Kolegium NSA, ktre to
zajmuje si sprawami wewntrznej organizacji i funkcjonowaniu NSA. Warto jeszcze wspomnie, e podobnie jak SN, NSA
rwnie dzieli si na izby:
*Izb Finansow
*Izb Gospodarcz
*Izb Oglnoadministracyjn

116. Konstytucyjne zasady wymiaru sprawiedliwoci

W Polsce, zgodnie z art. 175 ust.1 Konstytucji RP, wymiar sprawiedliwoci sprawuj Sd Najwyszy, sdy
powszechne, sdy administracyjne i sdy wojskowe. Co prawda, pojcie wymiaru sprawiedliwoci nie zostao zdefiniowane
w Konstytucji, ale zgodnie z orzecznictwem Trybunau Konstytucyjnego, przyjmuje si przedmiotowe rozumienie tego
pojcia jako czynno polegajc na rozstrzyganiu konfliktw prawnych. (Orz. TK z 13.03.1996, K 11/95)

Zasada niezawisoci sdziowskiej Konstytucja RP w art. 178 odnosi t zasad do sprawowania urzdu przez
sdziego. Gdy wyrok ma by wydany kolegialnie rozciga si ona na cay skad orzekajcy (niezawiso sdu). Zasada ta
stanowi gwarancj praw i wolnoci obywatelskich.
Przez niezawiso sdziowsk rozumiemy niedopuszczalno jakiejkolwiek ingerencji z zewntrz lub wywierania nacisku
na sdziego w kierunku takiego czy innego rozstrzygnicia sprawy. Zapewnia to neutralno sdziego, a co za tym idzie
gwarantuje obiektywne postpowanie przed sdem. Podstaw rozstrzygnicia sdziego ma by wycznie Konstytucja i
ustawy (art. 178 ust.1 Konstytucji RP)
Trybuna Konstytucyjny uzna, e zasada niezawisoci obejmuje szereg elementw:
1) bezstronno w stosunku do uczestnikw postpowania,
2) niezaleno wobec organw (instytucji) pozasdowych
3) samodzielno sdziego wobec wadz i innych organw sdowych,
4) niezaleno od wpywu czynnikw politycznych, zwaszcza partii politycznych,
5) wewntrzna niezaleno sdziego.
Zasada niezawisoci dotyczy rwnie sdziw trybunaw (art. 195 ust.1, art.199 ust.3 Konstytucji RP)
Zasada ta wie si z istnieniem wielu gwarancji konstytucyjnych i ustawowych, ktre mona poczy w grupy
gwarancji o charakterze organizacyjnym (np. oddzielenie organizacyjne sdw od organw innych wadz), funkcjonalnym
(np. zakaz ingerencji organw innych wadz w orzecznictwo sdw), procesowym (np. jawno postpowania
sdowego), gwarancje dotyczce pozycji sdziego (np. powoywanie sdziw na czas nieoznaczony zapewniajce im
stabilizacj zawodow).

Zasada niezalenoci sdw zostaa ustanowiona w art. 173 Konstytucji RP, ktry przesdza o pozycji
sdownictwa w systemie organw pastwowych. Zasada ta odnosi si do niezalenoci sdw i trybunaw od innych
organw pastwowych. Z t odrbnoci wi si trzy oglne zasady: oddzielenie organizacyjne sdownictwa od organw
innych wadz; zakaz zmieniania lub uchylania orzecze sdowych przez organy innych wadz (wyjtek: prawo aski i
amnestia);
dopuszczalno ingerencji organw innych wadz jedynie w pozaorzecznicz sfer dziaalnoci sdw.
Zasada niezalenoci wie si z zasad niezawisoci.

Zasada jednolitoci sdw skada si z trzech elementw. Sdy i trybunay wydaj wyroki w imieniu
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 174 Konstytucji). Struktura sdw jest jednolita (art.175). Jednolit podstaw orzecznictwa
jest prawo (art. 178 ust.1 sdziowie podlegaj tylko Konstytucji oraz ustawom; art. 195 ust.1 sdziowie TK podlegaj
tylko Konstytucji; art. 199 ust.3 czonkowie Trybunau Stanu w sprawowaniu funkcji sdziego TS podlegaj tylko
Konstytucji i ustawom).
Zasada dwuinstancyjnoci postpowania oznacza, e w kadej sprawie nalecej do waciwoci sdw musi
istnie proceduralna moliwo zwrcenia si do sdu wyszej instancji o zbadanie prawidowoci orzeczenia wydanego
przez sd pierwszej instancji. Artyku 176 ust.1 Konstytucji RP stanowi, e Postpowanie sdowe jest co najmniej
dwuinstancyjne.
Zasada ta obowizuje rwnie w postpowaniu przed Trybunaem Stanu. Nie obowizuje natomiast w postpowaniu przed
Trybunaem Konstytucyjnym.

Zasada udziau obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoci zawarta jest w art. 182 Konstytucji. W Polsce
nie stosuje si systemu awy przysigych. Od kilku dziesicioleci stosuje si natomiast system sdu awniczego, tzn. sdu o
mieszanym skadzie, obejmujcym zawodowego sdziego oraz awnikw. Sd taki dziaa w sposb jednolity, tzn. sdzia
wraz z awnikami rozstrzygaj wszystkie kwestie i wikszoci gosw wydaj orzeczenie.
awnicy wystpuj tylko w sdach powszechnych i wojskowych i orzekaj tylko w sdach I instancji. awnik w
zakresie orzekania jest niezawisy i ma prawa rwne sdziemu zawodowemu, ale nie moe przewodniczy na rozprawie i
naradzie.
W sprawach cywilnych, w myl art. 47 k.p.c. skad awniczy jest wymagany w sprawach z zakresu prawa pracy oraz z
zakresu stosunkw rodzinnych (np. rozwd, rozwizanie przysposobienia; z wyjtkiem spraw o alimenty). W
sprawach karnych skad awniczy wystpuje w sprawach o zbrodnie, sprawach zawiych lub o duej wadze, a take w
sprawach o przestpstwa, za ktre ustawa przewiduje kar doywotniego pozbawienia wolnoci (art.28 k.p.k.).

Zasada nadzoru judykacyjnego Sdu Najwyszego zostaa sformuowana w art.183 Konstytucji, ktry stanowi, e
Sd Najwyszy sprawuje nadzr nad dziaalnoci sdw powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.
Sd Najwyszy wykonuje swoje funkcje (nadzr judykacyjny oraz inne okrelone w Konstytucji i ustawach) poprzez:
rozpoznawanie kasacji od prawomocnych orzecze sdowych; podejmowanie uchwa majcych na celu wyjanienie
przepisw prawnych budzcych wtpliwoci w praktyce lub ktrych stosowanie wywoao rozbienoci w orzecznictwie;
podejmowanie uchwa zawierajcych rozstrzygnicia zagadnie prawnych budzcych powane wtpliwoci w konkretnej
sprawie przedstawianych do rozstrzygnicia przez sdy.

Z wymiarem sprawiedliwoci czy si take zasada jawnoci rozprawy. Odnosi si ona do rozpraw prowadznych
w ramach wszystkich postpowa sdowych. Umoliwia publicznoci (take prasie) dostp do sali sdowej i spokojnego
obserwowania przebiegu rozprawy. Art.45 ust.2 Konstytucji przewiduje moliwo wyczenia jawnoci rozprawy ze
wzgldu na moralno, bezpieczestwo pastwa i porzdek publiczny oraz ze wzgldu na ochron ycia prywatnego lub inny
wany interes prywatny. Ogoszenie wyroku zawsze musi nastpi publicznie.

117. Krajowa Rada Sdownictwa

KRS jest organem kolegialnym o szczeglnym charakterze, poniewa w jej skad wchodz przedstawiciele wszystkich trzech
wadz, a jej zadaniem jest poredniczenie w podejmowaniu przez wadze wykonawcz i ustawodawcz najwaniejszych
decyzji dotyczcych sdownictwa, reprezentowanie interesw wadzy sdowniczej oraz ochrona niezawisoci sdziw i
niezalenoci sdw (Art. 186 ust. 1 Konstytucji RP). Jeli chodzi o skad KRS, to, zgodnie z art. 187 ust. 1 Konstytucji RP,
zalicza si do niego:
*4 posw i dwch senatorw, wybieranych przez izby na 4 lata
*Pierwszego Prezesa SN i Prezesa NSA
*15 czonkw wybranych spord sdziw:
->SN (2 czonkw)
->NSA (1)
->sdw apelacyjnych (2)
->sdw okrgowych (9)
 ->sdw wojskowych (1)
ich kadencja trwa 4 lata
*Ministra Sprawiedliwoci
*osoby powoanej przez Prezydenta RP
Zgodnie z art. 187 ust. 2 KRS wybiera spord swoich czonkw przewodniczcego i dwch wiceprzewodniczcych.
Podstawowymi kompetencjami KRS s: przedstawianie Prezydentowi RP wnioskw w sprawie powoania sdziw,
rozstrzyganie o przeniesieniu sdziego na inne miejsce subowe, wyraanie opinii co do propozycji zmian ustroju sdw
oraz wynagrodze sdziowskich, wypowiadanie si w prawach etyki zawodowej sdziw itd.

118.Gwarancje niezalenoci sdziowskiej a gwarancje niezalenoci prokuratorskiej

Aby zasady niezawisoci sdziowskiej i niezalenoci prokuratora mogy funkcjonowa w rzeczywistoci, akty prawne
zawieraj regulacje stanowice ich gwarancj.
W przypadku sdu, jego niezawiso zaley od dwch rodzajw gwarancji: ustrojowych i procesowych. Gwarancje
ustrojowe wprowadzone przez polskie ustawodawstwo to w gwnej mierze: wymg posiadania wysokich kwalifikacji
zawodowych, nieusuwalno sdziego ze stanowiska (art. 180 ust. 1 Konstytucji RP), zakaz przynalenoci do partii
politycznej, zwizku zawodowego oraz prowadzenie dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z zasadami
niezalenoci sdw i niezawisoci sdziw (art. 178 ust. 3 Konstytucji), immunitet sdziowski, odpowiedzialno
dyscyplinarna sdziego, odpowiedni status materialny sdziego.
Natomiast gwarancje procesowe niezawisoci sdziego, wyraone w odpowiednich przepisach Kodeksu postpowania
karnego, zapewniaj szczeglna pozycj sdu wobec innych uczestnikw procesu. S nimi: nadrzdno sdu wobec stron
procesowych, kolegialno orzekania (od tej zasady jednake obowizuj liczne wyjtki), obowizek obiektywizmu, tajno
narady i gosowania nad orzeczeniem, gwarancja autonomii orzekania.
W odniesieniu do prokuratorw obowizuj bardzo podobne gwarancje ich niezalenoci. Zatem prokuratorem moe by
powoany ten, kto:
1. Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z peni praw cywilnych i obywatelskich.
2. Jest nieskazitelnego charakteru.
3. Ukoczy wysze studia prawnicze w Polsce i uzyska tytu magistra lub ukoczy studia zagraniczne uznane w Polsce.
4. Jest zdolny, ze wzgldu na stan zdrowia, do penienia obowizkw prokuratora.
5. Ukoczy 26 lat.
6. Zoy egzamin prokuratorski lub sdziowski.
7. Pracowa w charakterze asesora prokuratorskiego lub sdowego co najmniej rok albo odby w wojskowych jednostkach
organizacyjnych prokuratury okres suby przewidziany w przepisach o subie wojskowej onierzy zawodowych.
Jak atwo zauway, podobne postanowienia wystpuj w zakresie kwalifikacji wymaganych na stanowisko sdziego,
poniewa rni si jedynie wymaganiem osignicia okrelonego wieku oraz dugoci okresu asesury. Na stanowisko
sdziego moe zosta powoany ten, kto ukoczy 29 lat ycia oraz pracowa charakterze asesora sdowego lub
prokuratorskiego co najmniej trzy lata lub referendarza sdowego przez okres piciu lat.

Jeli chodzi o nieusuwalno prokuratora, to materialne przyczyny odwoania prokuratora i sdziego, bdce wyjtkami od
tej reguy, s w zasadzie podobne. Istotna rnica polega na tym, i nieusuwalno sdziego jest zasada konstytucyjn (art.
180 Konstytucji), czego nie ma w przypadku prokuratora, wobec czego gwarancje nieusuwalnoci prokuratora s sabsze ni
sdziego.
Wspln gwarancj niezawisoci sdziowskiej i niezalenoci prokuratora jest ustawowy, a w przypadku sdziego
konstytucyjny, obowizek apolitycznoci rozumianej jako zakaz przynalenoci do partii politycznej oraz udziau w
jakiejkolwiek dziaalnoci politycznej, z wyjtkiem posa i senatora.
Kolejn gwarancj s immunitety sdziowskie i prokuratorskie. Immunitet materialny wycza w ogle odpowiedzialno
karn, czsto take za wykroczenie, z reguy utrzymuje tylko odpowiedzialno dyscyplinarn. Immunitet formalny polega
jedynie na zakazie wszczynania i prowadzenia postpowania karnego, moe on by jednak w pewnych sytuacjach uchylony
przez okrelony organ.
W odniesieniu do prokuratora nie mona mwi o procesowych gwarancjach niezalenoci w takim stopniu jak w przypadku
niezawisoci sdziowskiej. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest rnica w pozycji procesowej porwnywanych organw.
Prokurator bez wzgldu na to, czy wykonuje funkcje oskaryciela przed sdami karnymi, czy wytacza powdztwa w
sprawach karnych i cywilnych oraz skada wnioski i bierze udzia w postpowaniu sdowym w sprawach cywilnych, ze
stosunku pracy i ubezpiecze spoecznych, jest zawsze tylko jedn ze stron w procesie sdowy.
Natomiast, jeli chodzi o sdziowsk autonomi orzekania, to brak tej reguy po stronie prokuratora spowodowany jest
obowizywaniem zasady hierarchicznego podporzdkowania. To wanie jest najbardziej istotna rnica w pozycji
ustrojowej sdziego i prokuratora. Niezaleno prokuratora to samodzielno podejmowania czynnoci okrelonych w
ustawie, gdy adna z tych czynnoci nie wymaga ani uprzedniej aprobaty, ani zatwierdzenia przez przeoonego. Wobec
zasady hierarchicznego podporzdkowania gwarancj niezalenoci prokuratora jest ustawowe prawo do wasnego zdania,
ktre ksztatuje si zalenie od rodzaju nadzoru, bdcego instrumentem podporzdkowania.

119.Prokuratura i jej ustrj

Prokuratura zostaa powoana do strzeenia praworzdnoci w Polsce. Do jej zada naley kontrola oraz czuwanie nad
ciganiem przestpstw. Prokuratorzy nadzoruj postpowania przygotowawcze w sprawach karnych, s take oskarycielami
publicznymi przed sdem, maj prawo do wytaczania powdztw w sprawach karnych i cywilnych oraz wykonuj nadzr nad
wykonaniem postanowie o tymczasowym aresztowaniu. Z formalnego punktu widzenia instytucje prokuratury naleaoby
zaliczy do wadzy wykonawczej, za czym przemawia chociaby fakt, e instrumenty kontroli wobec Prokuratora
Generalnego powierzono Prezesowi RM.
Prokuratura skada si z Prokuratora Generalnego, ktry powoywany jest na 6-letni kadencj przez Prezydenta RP, oraz
pozostaych, podlegych mu prokuratorw, ktrych powouje sam Prokurator Generalny na wniosek KRP. Nale do nich
prokuratorzy powszechnych oraz wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, a take prokuratorzy Instytutu
Pamici Narodowej - Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Do prokuratorw powszechnych jednostek
organizacyjnych prokuratury nale prokuratorzy Prokuratury Generalnej, prokuratur apelacyjnych, a take prokuratur
okrgowych i rejonowych. Z kolei, do prokuratorw wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury nale
prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okrgowych oraz wojskowych prokuratur
garnizonowych. Natomiast, do prokuratorw Instytutu Pamici Narodowej - Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu zaliczani s prokuratorzy Gwnej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, prokuratorzy
oddziaowych komisji cigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, prokuratorzy Biura Lustracyjnego i prokuratorzy
oddziaowych biur lustracyjnych.
Do powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury nale Prokuratura Generalna, prokuratury apelacyjne, okrgowe i
rejonowe. Zadaniem Prokuratury Generalnej jest zapewnienie obsugi Prokuratora Generalnego, w szczeglnoci
zapewnienie udziau prokuratora w postpowaniu przed Sdem Najwyszym, Trybunaem Konstytucyjnym oraz Naczelnym
Sdem Administracyjnym, a take sprawowanie nadzoru instancyjnego oraz subowego nad postpowaniami prowadzonymi
w prokuraturach apelacyjnych. Kieruje ni Prokurator Generalny. Analogicznie, do zada prokuratury apelacyjnej naley
m.in. zapewnienie udziau prokuratora przed sdem apelacyjnym i wojewdzkim sdem administracyjnym, a do zada
prokuratury rejonowej przed sdem okrgowym.

120. Zawody zaufania publicznego i ich konstytucyjne gwarancje

W wietle przepisw art. 17 Konstytucji w RP funkcjonowa mog: 1) samorzdy zawodowe, reprezentujce osoby
wykonujce zawody zaufania publicznego oraz 2) inne rodzaje samorzdu.
Do zawodw zaufania publicznego zaliczy mona m. in. lekarzy, pielgniarki, adwokatw, prokuratorw, sdziw, radcw
prawnych, biegych rewidentw, doradcw podatkowych, samorzd architektw, inynierw budownictwa.
Gwnym celem funkcjonowania samorzdw zawodowych reprezentujcych osoby wykonujce zawody zaufania
publicznego jest sprawowanie pieczy nad naleytym wykonywaniem tych zawodw w granicach interesu publicznego i dla
jego ochrony (art.17 ust.2). Implikuje to konieczno przynalenoci do samorzdu wszystkich osb, ktre uwaa si za
wykonujce tego rodzaju zawody (przynaleno do samorzdu zawodowego jest obligatoryjna, a obowizek ten powstaje z
chwil nabycia praw wykonywania zawodu). Nie maj ogranicze takich jak pozostae samorzdy. Mog ogranicza wolno
wykonywania zawodu lub dziaalnoci gospodarczej ze wzgldu na cele, dla realizacji ktrych zostay powoane.
Gwne funkcje tych samorzdw to reprezentowanie na zewntrz osb wykonujcych tego rodzaju zawody przed
obywatelami oraz pastwem, oraz zapewnienie naleytego wykonywania tych zawodw w granicach interesu spoecznego i
dla jego ochrony.
Zdaniem Trybunau Konstytucyjnego Zawd zaufania publicznego to zawd polegajcy na obsudze osobistych
potrzeb ludzkich, wicy si z przygotowaniem informacji dotyczcych ycia osobistego i zorganizowany w sposb
uzasadniajcy przekonanie spoeczne o waciwym dla interesw jednostki wykorzystywaniu tych informacji przez
wiadczcych usugi
Wrd cech zawodu zaufania publicznego moemy wyrni:
konieczno zapewnienia prawidowego i zgodnego z interesem publicznym wykonywania zawodu, ze wzgldu na
znaczenie, jakie dana dziedzina aktywnoci zawodowej ma w spoeczestwie;
udzielanie wiadcze i wchodzenie przez przedstawicieli w kontakty z osobami fizycznymi w razie wystpienia
potencjalnego lub realnego zagroenia dbr o szczeglnym charakterze (np. ycia, zdrowia, wolnoci, godnoci);
staranno i dbao o interesy osb korzystajcych z ich usug, troska o ich osobiste potrzeby, a take zapewnienie
ochrony gwarantowanych przez Konstytucj praw podmiotowych jednostek;
wymaganie szczeglnych kwalifikacji do wykonywania zawodu (formalne wyksztacenie oraz nabyte dowiadczenie i
dawanie rkojmi naleytego i zgodnego z interesem publicznym wykonywania zawodu);
wzgldna samodzielno wykonywania zawodu.

Spoeczestwo oczekuje od osb wykonujcych te zawody posiadania bardzo wysokich umiejtnoci fachowych,
zwykle ukoczenia wyszych studiw oraz specjalizacji. Rodzi to potrzeb powierzenia samorzdowi zawodowemu zada i
kompetencji o charakterze publicznym, w tym wadczych, sprawowanych wobec wszystkich osb wykonujcych dany
zawd zaufania publicznego, niezalenie od rl spoecznych penionych przez takie osoby. Do takich kompetencji naley
m.in. decydowanie o prawie wykonywania okrelonego zawodu oraz prowadzenie rejestru osb aktualnie wykonujcych ten
zawd.

Odnonie tych drugich, innych rodzajw samorzdu (art.17 ust.2), nie maj konstytucyjnie okrelonych celw, ale
granice aktywnoci. Nie mog narusza wolnoci wykonywania zawodw ani ogranicza wolnoci podejmowania
dziaalnoci gospodarczej.

121. Pojcie partii politycznej i systemu partyjnego

Partia polityczna jest zorganizowan struktur zrzeszajc obywateli, w celu stworzenia, wyraenia i realizowania celw
politycznych, dce do uzyskania wadzy politycznej w kraju, poprzez uzyskanie wikszoci w powszechnych wyborach.
Podstawowe cechy partii politycznych okrela Konstytucja RP w art. 11 oraz art. 1 ustawy o partiach politycznych
z 27 czerwca 1997 roku. S to: obowizek posiadania przez czonkw obywatelstwa polskiego, przynaleno na zasadzie
rwnoci i dobrowolnoci oraz wpywanie na polityk pastwa metodami demokratycznymi, poczone ze sprawowaniem
wadzy publicznej.
Aby mc prowadzi swoj dziaalno partia musi zosta wpisana do ewidencji partii politycznych, prowadzonej
przez Sd Okrgowy w Warszawie. Jednake wycigajc wnioski z historii ograniczono w pewnym stopniu swobod
tworzenia partii politycznych. Dokadnie okrela to art. 13 Konstytucji RP mwicy, e niedozwolonym jest: odwoywanie
si do totalitarnych metod i praktyk nazizmu, faszyzmu i komunizmu, dopuszczanie nienawici rasowej lub
narodowociowej, zakadanie uycia siy w celu zdobycia wadzy lub wpywu na polityk pastwa, oraz utajnianie struktur
lub czonkostwa.
Gdy takie cechy zostan odkryte w istniejcej partii, jest delegalizowana moc wyroku Trybunau
Konstytucyjnego.

Natomiast kategori wysz, ktrej podzbiorem s partie polityczne, jest system partyjny. Jest to okrelenie
wzajemnych relacji midzy partiami oraz organizacjami quasi-partyjnymi (np. midzywojenny BBWR) okrelonych
prawnych i opartych na mechanizmie wspdziaania bd rywalizacji o udzia we wadzy pastwowej, jej utrzymanie lub
kontrol. Powstanie takiego systemu jest tylko moliwe w drodze rozwoju parlamentaryzmu i demokracji oraz
upowszechniania prawa wyborczego.
Moe podlega on rnym rodzajom nacisku, o rnym rdle, midzy innymi: aktywizacja polityczna
poszczeglnych grup spoecznych, stratyfikacja spoeczestwa, ordynacja wyborcza i zasady ustrojowe, tradycje historyczne
etc.
System moe funkcjonowa w rnych wariantach:
system jednopartyjny-wada jedynie partia rzdzca (np. ZSRR)
system partii hegemonicznej- wrd kilku istniejcych partii jedna z nich peni funkcj hegemona zmuszajc
pozostae partie do cakowitego podporzdkowania (np. PRL)
system dwupartyjny-realn wadz spord wszystkich dziaajcych mog uzyska tylko dwa ugrupowania (np.
USA)
system dwuippartyjny- istniej dwie gwne partie zmieniajce si u wadzy, potrzebujce do jej sprawowania
mniejszej partii, w celu sformowania koalicji (np. PSL)
system wielopartyjny- trzy lub wicej partii ma moliwo wygrania wyborw i utworzenia rzdu. Cech tego
systemu jest brak partii posiadajcej zdecydowan przewag, co skutkuje niestabilnoci rzdw i prowadzi to tworzenia
koalicji przed wyborami lub w celu stworzenia rzdu
system partii dominujcej- przy reprezentacji wielu partii w parlamencie, tylko jedna jest na tyle silna, e moe
samodzielnie wygra wybory i sprawowa rzdy
system kooperacji partii- istnieje wiele partii, ktre rywalizuj ze sob w okresie przedwyborczym. Po wyborach
wszystkie lub wikszo partii wsppracuje ze sob ponad podziaami i tworz koalicyjny rzd
system dwublokowy-partie po wyborach cz si w bloki lewicy i prawicy, i w ich ramach wspdziaaj

123,124. Tryb wyboru sdziw TK i gwarancje ich niezawisoci.

W skad Trybunau wchodzi pitnastu sdziw, ktrych kadencja trwa 9 lat. Sdzi moe zosta osoba wykwalifikowana do
zajmowania stanowiska sdziego Sdu Najwyszego lub Naczelnego Sdu Administracyjnego. Do penienia urzdu na
stanowisku sdziego Sdu Najwyszego moe by powoany ten, kto ma obywatelstwo polskie i korzysta z peni praw
cywilnych i publicznych, jest nieskazitelnego charakteru, ukoczy wysze studia prawnicze w Polsce i uzyska tytu
magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, wyrnia si wysokim poziomem wiedzy prawniczej, jest zdolny, ze wzgldu na
stan zdrowia, do penienia obowizkw sdziego, ma ci najmniej dziesicioletni sta pracy na stanowisku sdziego,
prokuratora, prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa albo wykonywania w
Polsce zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza- nie dotyczy to jednak osoby, ktra pracowaa w polskiej szkole
wyszej, Pastwowej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placwce naukowej, majc tytu naukowy
profesora albo stopie naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych. Na stanowisko sdziego Naczelnego Sdu
Administracyjnego moe by powoany ten, kto posiada obywatelstwo polskie i korzysta w peni z praw cywilnych i
obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukoczy wysze studia prawnicze i uzyska tytu magistra, ukoczy 35 lat,
wykazuje si wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych
dziedzin prawa zwizanych z dziaaniem organw administracji publicznej, pozostawa co najmniej przez dziesi lat na
stanowisku sdziego bd prokuratora albo przynajmniej przez dziesi lat wykonywa zawd adwokata, notariusza albo
radcy prawnego lub w instytucjach publicznych pozostawa na stanowiskach zwizanych ze stosowaniem lub tworzeniem
prawa administracyjnego- nie dotyczy to jednak osb z tytuem naukowym profesora oraz ze stopniem naukowym doktora
habilitowanego nauk prawnych.
Kandydaci na stanowisko sdziego Trybunau s przedstawiani przez co najmniej 50 posw lub Prezydium Sejmu. Uchwaa
Sejmu w sprawie wyboru sdziego Trybunau zapada bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy
oglnej liczby posw. Osoba wybrana na stanowisko sdziego skada lubowanie wobec Prezydenta Rzeczpospolitej,
odmowa zoenia lubowania jest rwnoznaczna ze zrzeczeniem si stanowiska sdziego Trybunau.
Sdziowie Trybunau podlegaj tylko Konstytucji, nie podlegaj ustawom. Obowizuje ich zasada kadencyjnoci, sdziowie
s indywidualnie wybierani przez Sejm na dziewicioletni kadencj. Zasada niezawisoci sdziw trybunau
Konstytucyjnego jest podstawowym elementem wyznaczajcym charakter ustrojowy Trybunau. Niezawiso sdziowska
wie si z istnieniem wielu gwarancji, ktre mona poczy w grupy. Gwarancje o charakterze organizacyjnym, gdzie
pastwo dostarcza rodki umoliwiajce prawidowe wypenianie funkcji sdziowskich, gwarancje o charakterze
procesowym, gwarancje dotyczce pozycji sdziego.

126. Zakres kontroli konstytucyjnoci i legalnoci aktw normatywnych w wietle Konstytucji RP.
Funkcja kontroli konstytucyjnoci i legalnoci norm i aktw prawnych naley do Trybunau Konstytucyjnego. TK gwnie
orzeka o zgodnoci z:
a) Konstytucj - orzeka o zgodnoci ustaw, umw midzynarodowych, przepisw prawa wydawanych przez centralne organy
pastwowe.
b) z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa uprzedniej zgody wyraonej w ustawie -
ustaw, dotyczy to tylko i wycznie, gdy brak jest innych sposb na usunicie kolizji powstaej w zwizku z t umow, lub
gdy przemawia za tym wany wzgld na pewno prawa
c) z ustawami i ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi - przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy
pastwowe. TK ma orzeka o konstytucyjnoci i legalnoci wszystkich przepisw prawa wydawanych przez centralne
organy, bez wzgldu na to czy zalicza si je do rde prawa powszechnie obowizujcego, czy tez do aktw wewntrznie
obowizujcych.
Badanie zgodnoci norm oraz aktw prawnych polega na stwierdzeniu istnienia zgodnoci lub te jej braku z Konstytucj.
Kontrola TK polega na ocenianiu pionowej zgodnoci norm prawnych, tj. dokonywanie oceny czy norma niszego rzdu jest
zgodna z norm rzdy wyszego. Podstawow dyrektyw jest zasada hierarchicznoci prawa. adne regulacje prawne nie
wyznaczyy granic czasowych przedmiotowej kompetencji TK, dopuszczajc w ten sposb orzekanie o zgodnoci z
Konstytucj caego obowizujcego prawa, bez wzgldu na czas wydania aktu prawnego. Ponadto TK jest zwizany z
zakresem wymogu skargi, dziaajc na wniosek uczestnikw postpowania, co nakada na uczestnikw obowizek wykazania
podstaw wnioskowania niekonstytucyjnoci przepisw. Z tego wzgldu mona wyrni zasad domniemania
konstytucyjnoci prawa, stabilizacji porzdku prawnego, pewnoci prawa w systemie ustrojowym. Kontrola konstytucyjnoci
i legalnoci ma gwnie charakter nastpczy, gdy dotyczy aktw, ktre ju zostay przyjte i obowizuj w porzdku
prawnym. Jednak istnieje pewne odstpstwo, a mianowicie moliwa jest kontrola prewencyjna ustaw i umw
midzynarodowych przed ich ratyfikacj przez prezydenta. Jest to cz postpowania ustawodawczego. Kontrola
konstytucyjnoci I legalnoci Jest dokonywana przez TK w oparciu o 3 kryteria: materialne, kompetencyjne i proceduralne-
bada zarwno tre aktu lub umowy, oraz kompetencj i dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu.
Kontrola ma charakter abstrakcyjny, tzn. oderwanie od indywidualnych przypadkw i sprowadzenie do generalnego
kwestionowania aktu normatywnego w oparciu o oglne przewiadczenie o jego niekonstytucyjnoci.

127. Kontrola konstytucyjnoci prawa pochodnego UE w PL

Funkcja kontroli konstytucyjnoci i legalnoci norm i aktw prawnych naley do Trybunau Konstytucyjnego. TK gwnie
orzeka o zgodnoci z:
a) Konstytucj - orzeka o zgodnoci ustaw, umw midzynarodowych, przepisw prawa wydawanych przez centralne organy
pastwowe.
b) z ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi, ktrych ratyfikacja wymagaa uprzedniej zgody wyraonej w ustawie -
ustaw, dotyczy to tylko i wycznie, gdy brak jest innych sposb na usunicie kolizji powstaej w zwizku z t umow, lub
gdy przemawia za tym wany wzgld na pewno prawa
c) z ustawami i ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi - przepisw prawa, wydawanych przez centralne organy
pastwowe. TK ma orzeka o konstytucyjnoci i legalnoci wszystkich przepisw prawa wydawanych przez centralne
organy, bez wzgldu na to czy zalicza si je do rde prawa powszechnie obowizujcego, czy tez do aktw wewntrznie
obowizujcych.
Badanie zgodnoci norm oraz aktw prawnych polega na stwierdzeniu istnienia zgodnoci lub te jej braku z Konstytucj.
Kontrola TK polega na ocenianiu pionowej zgodnoci norm prawnych, tj. dokonywanie oceny czy norma niszego rzdu jest
zgodna z norm rzdy wyszego. Podstawow dyrektyw jest zasada hierarchicznoci prawa .adne regulacje prawne nie
wyznaczyy granic czasowych przedmiotowej kompetencji TK, dopuszczajc w ten sposb orzekanie o zgodnoci z
Konstytucj caego obowizujcego prawa, bez wzgldu na czas wydania aktu prawnego. Ponadto TK jest zwizany z
zakresem wymogu skargi, dziaajc na wniosek uczestnikw postpowania, co nakada na uczestnikw obowizek wykazania
podstaw wnioskowania niekonstytucyjnoci przepisw. Z tego wzgldu mona wyrni zasad domniemania
konstytucyjnoci prawa, stabilizacji porzdku prawnego, pewnoci prawa w systemie ustrojowym. Kontrola konstytucyjnoci
i legalnoci ma gwnie charakter nastpczy, gdy dotyczy aktw, ktre ju zostay przyjte i obowizuj w porzdku
prawnym. Jednak istnieje pewne odstpstwo, a mianowicie moliwa jest kontrola prewencyjna ustaw i umw
midzynarodowych przed ich ratyfikacj przez prezydenta. Jest to cz postpowania ustawodawczego. Kontrola
konstytucyjnoci I legalnoci Jest dokonywana przez TK w oparciu o 3 kryteria: materialne, kompetencyjne i proceduralne-
bada zarwno tre aktu lub umowy, oraz kompetencj i dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu.
Kontrola ma charakter abstrakcyjny, tzn. oderwanie od indywidualnych przypadkw i sprowadzenie do generalnego
kwestionowania aktu normatywnego w oparciu o oglne przewiadczenie o jego niekonstytucyjnoci.

129. Pytania prawne sdw do TK

Pytania prawne sdw maj swoje oparcie w ustawie zasadniczej mwi o nich art. 193 Konstytucji. Zgodnie z nim
kady sd moe przedstawi Trybunaowi Konstytucyjnemu pytanie prawne w sprawie zgodnoci aktu normatywnego z
Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi lub ustaw. Jednake pytanie prawne dla swojej zasadnoci
musi spenia pewn przesank od niego zalee musi rozstrzygnicie danej sprawy, ktra aktualnie toczy si przed
sdem. Pytanie prawne jest procesow form inicjowania procedury kontroli konkretnej. Konkretnej, bo zwizanej
funkcjonalnie z jednostkowym postpowaniem, dla ktrego udzielenie odpowiedzi na pytanie prawnej jest warunkiem
podjcia rozstrzygnicia z zastosowaniem kwestionowanego przepisu prawnego . Materia spraw, ktrych dotyczy moe
owo pytanie jest uregulowana w art. 188 Konstytucji. Przepis ten bowiem reguluje zakres kompetencyjny orzekania
TK. Lex specialis w stosunku do przepisw konstytucyjnych s regulacje zawarte w Ustawie o Trybunale
Konstytucyjnym, ktre szczegowo poruszaj temat pytania prawnego. Przykadowo art. 3 uTK powtarza zawarty w
konstytucji obowizek zaistnienia przesanki sytuacji, w ktrej pytanie prawne miaoby rozstrzygn dan,
skonkretyzowan spraw. Istniej rwnie inne wymogi naley wskaza, w jakim zakresie odpowied na pytanie
moe mie wpyw na dalsze rozstrzygnicie sprawy, a ponadto naley wymieni organ, przed ktrym toczy si
postpowanie w sprawie oraz oznaczenie sprawy nie mniej jednak forma pyta prawnych jest korzystn opcj zarwno
dla sdw jak i zainteresowanych stron dla tych pierwszych to tak naprawd jedyna opcja w zwizku z art. 178 ust. 1
na zbadanie konstytucyjnoci ustaw, z kolei dla drugich z punktu widzenia obywatela jest to take forma bezporedniej
ochrony konstytucyjnej, poniewa strona postpowania sdowego moe cho w sposb niewicy dla sdu
wystpi z inicjatyw postawienia pytania prawnego, a wic domaga si uwzgldnienia norm (gwarancji)
konstytucyjnych jako podstawy rozstrzygnicia. Ujawnia si na tym gruncie konieczno konstytucyjnej regulacji nt.
podlegoci sdziw TK i zwizaniu ich tylko konstytucj, dziki temu instytucja pyta prawnych moe funkcjonowa.
Na gruncie uTK sd zadajcy pytanie nazywany jest sdem pytajcym. Ustawa rwnie zawa zakres osb, ktre
mog wychodzi z pytaniem prawnym musi nim by sdzia skadu orzekajcego w danej sprawie, dla ktrej
przedoono pytanie prawne(art. 57 uTK). Dla pytania prawnego funkcjonuj take pewne wymogi co do formy
musz spenia wymagania pisma procesowego (art. 60 uTK) a by wydane w formie postanowienia, elementy pytania
prawnego reguluje art. 63 uTK wymienia elementy wyjanione ju powyej, a take m. in. nakazuje do pytania
doczy akta biecej sprawy.
Wan regulacj jest rwnie moliwo wyczenia sdziego TK ze skadu orzekajcego, jeli pytanie prawne go w jaki
sposb dotyczy (powinowactwo ze stron, wydanie orzeczenia w materii danego pytania prawnego itp. art. 46 uTK)
Pytanie prawne mona wycofa, termin na dokonanie tego upywa wraz z 7 dniem od dorczenia zawiadomienia o
rozprawie(art. 49) Co ciekawe Trybuna Konstytucyjny z reguy rozpoznaje pytania prawne na posiedzeniu niejawnym,
forma rozprawy jest zarezerwowana dla obrad o znamionach wanego interesu publicznego (art. 81 uTK)

130. Charakter i skutki orzecze TK

Zasadnicz form rozstrzygni merytorycznych w procesie kontroli konstytucyjnoci i legalnoci prawa s orzeczenia TK w
formie wyrokw. Jednak decyzj tak moe by rwnie postanowienie o umorzenie postpowania, gdy wydanie orzeczenia
jest zbdne lub niedopuszczane (np. cofnicie skargi konstytucyjnej, utrata mocy obowizujcej zakwestionowanego aktu
normatywnego itd.).
Orzeczenie TK mona podzieli na 2 grupy:
*pozytywne-stwierdzaj konstytucyjno aktu normatywnego, charakter deklaratywny-nie wnosz adnej zmiany
 *negatywne-stwierdzaj niezgodno aktu normatywnego, np. z konstytucj, charakter konstytutywny- zmiana w
systemie prawa.
Ponadto orzeczenia TK, zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP s ostateczne, czyli aden organ nie moe zmieni
orzeczenia (nawet sam Trybuna). Ostatecznoci towarzyszy moc wica (moc powszechnie obowizujca). Dodatkowo na
mocy art. 190 ust. 3 Konstytucji RP orzeczenie TK o niekonstytucyjnoci aktu normatywnego powoduje utrat mocy
obowizujcej tego aktu. Wtedy orzeczenie TK wchodzi w ycie z dniem ogoszenia albo TK okrela termin utraty mocy
obowizujcej ( dla ustawy termin nie moe przekroczy 18 miesicy, a dla innego aktu normatywne- 12 miesicy) w celu
uniknicia luki w prawie.
Skutki prawne orzecze TK dotycz sfery makro (odnosz si do dalszego losu zakwestionowanego aktu normatywnego) i
sfery mikro (indywidualne akty), a take zale od tego kiedy dany akt traci moc obowizujc:
*utrata mocy obowizujcej aktu normatywnego ex tunc (model niewanoci)- akt taki traci t moc obowizujc od
chwili jego wydania, tzn. od momentu, w ktrym sta si elementem sytemu prawnego, to jest on nie wany i nie moe
wywrze adnych skutkw prawnych; CO DO ZASADY wyroki TK nie dziaaj z tym skutkiem
*utrata mocy ex nunc (model wzruszalnoci)- orzeczenie TK wywiera skutki od dnia ogoszenie, czyli niekonstytucyjny
akt do chwili wydania tego orzeczenia wywiera okrelone skutki prawne
*utrata mocy pro futuro (model wzruszalnoci)- orzeczenie TK pozwala na wywieranie przez ten akt skutkw prawnych
przez okrelony czas po ogoszeniu orzeczenia TK

Warto te doda, e TK wydaje orzeczenia nie tylko w trybie kontroli nastpczej (Represyjnej), ale rwnie w trybie kontroli
uprzedniej (prewencyjnej).

131. Wyroki interpretacyjne, zakresowe i aplikacyjne TK

Wyroki interpretacyjne- norma jest wieloznaczna i w zalenoci od rozumienia przepisu staje si on zgodny lub niezgodny
konstytucj; uznanie aktu za zgodny lub niezgodny pod warunkiem rozumienia go w okrelony sposb. Zgodnie z uchwa
sdziw SN, ktra otrzymaa moc zasady prawnej, orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego stwierdzajce w sentencji
niezgodno z Konstytucj okrelonej wykadni aktu normatywnego nie stanowi podstawy do wznowienia postpowania.
Jeli chodzi za o wyroki aplikacyjne, to okrelaj one skutki wyroku TK dla aktw stosowania, a wic w wyroku o
niezgodnoci z Konstytucj TK rozstrzyga dodatkowo o wpywie tej niezgodnoci na stosowanie prawa.
Wyroki zakresowe - charakteryzuj si sformuowaniami, w ktrych Trybuna stwierdza o zgodnoci lub niezgodnoci
przepisu z konstytucj w okrelonym (podmiotowym, przedmiotowym lub czasowym zakresie jego stosowania).

132. Rodzaje wyrokw TK a problem realizacji prawa do restytucji konstytucyjnoci

Instytucja wznowienia postpowania, o ktrej mowa w Konstytucji, rozumiana jest szeroko (autonomicznie) jako wszelkie
rodki prawne, dziki ktrym mona osign efekt w postaci ponownego rozstrzygnicia sprawy, wedug stanu prawnego
po wyeliminowaniu niekonstytucyjnych przepisw

Przesanki zastosowania art. 190 ust. 4:

Po pierwsze, danie wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia moe nastpi
jedynie jako skutek wydania orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego
Po drugie, danie wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia jest moliwe tylko
wobec rozstrzygni, ktre zostay wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez TK za niezgodny z
Konstytucj, umow midzynarodow lub z ustaw (przesanka relewantnoci).
Orzeczenie o niekonstytucyjnoci otwiera w wietle art. 190 ust. 4 jedynie drog do ponownego rozpoznania
sprawy i nie musi oznacza koniecznie zmiany orzeczenia sdowego.
Przykadem jest reakcja sdw na wyrok z 24 kwietnia 2007 r., SK 49/05, w sprawie przedwojennych obligacji
Skarbu Pastwa: Pomimo e wyrok Trybunau sta si podstaw do wznowienia postpowania, to sd ponownie
rozpoznajcy spraw w pierwszej instancji uzna, e sam wyrok Trybunau nie jest wystarczajcy do uznania
powdztwa skarcego i e konieczna jest interwencja ustawodawcy w tym zakresie (wyrok SO w Warszawie z 9
sierpnia 2010 r., II C 603/09).
Konsekwencj uznania w orzecznictwie TK prawa do restytucji konstytucyjnoci za prawo podmiotowe jest
przyjcie, e ewentualne ograniczenia tego prawa musz podlega art. 31 ust. 3 Konstytucji, a wic musz wynika
z innego przepisu konstytucyjnego lub potrzeby ochrony okrelonej wartoci konstytucyjnej
Zdaniem TK: Konstytucja nie uzalenia dopuszczalnoci wznowienia postpowania od sposobu ujcia przez
Trybuna sentencji wyroku o niekonstytucyjnoci, zastrzegajc zarazem, e prawo to nie moe by jednak
skutecznie realizowane w kadym przypadku.
Tak moliwo w przypadku niektrych typw wyrokw o formule zoonej wycza sam TK.
Dotyczy to po pierwsze wyrokw z odroczonym terminem wejcia w ycie (tzw. wyroki odraczajce), w przypadku
ktrych co do zasady Trybuna uznaje za niemoliwe wznowienie postpowania zakoczonego:
1. przed upywem terminu odroczenia, z wyjtkiem przyznania skarcemu tzw. przywileju korzyci
2. bd gdy jeli termin ten upyn, a ustawodawca nie dostosowa, pomimo obowizku, systemu prawa do wyroku TK (np.
wyrok z 31 marca 2005 r., SK 26/02).

Po drugie, wyczenie moliwoci skorzystania z uprawnienia z art. 190 ust. 4 zwizane jest z wydawaniem tzw. wyrokw
aplikacyjnych, stwierdzajcych niekonstytucyjno aktu normatywnego oraz wskazujcych wprost w ich sentencji skutki
prawne stwierdzenia niekonstytucyjnoci dla sytuacji uksztatowanych w przeszoci (skutki dla aktw stosowania prawa).

Takim skutkiem moe by take wyczenie wznowienia postpowania lub innego uzdrowienia zapadych
wczeniej rozstrzygni indywidualnych w sentencji lub w uzasadnieniu wyroku. Por. wyrok z 10 XII 2002 r., P
6/02 (opata parkingowa), czy wyrok z 6 III 2002 r., P 7/00 (zapata podatku akcyzowego).
Wyroki aplikacyjne TK wydaje zarwno ze skargi, jak i w trybie kontroli abstrakcyjnej, przy czym w obu
przypadkach mona je uzasadnia:
-potrzeb ochrony stabilnoci systemu prawa,
-trwaoci rozstrzygni w indywidualnych sprawach,
-stabilnoci finansowej pastwa

W wyroku z 24 X 2007 r. (SK 7/06) dotyczcego sprawowania wymiaru sprawiedliwoci przez asesorw sdowych wyczy
prawo do wznawiania postpowa kierujc si potrzeb zapobieenia niekorzystnym dla porzdku konstytucyjnego skutkom
wejcia w ycie swego wyroku.

133.Wykonywanie orzecze TK w Polsce - zakres podmiotowy i przedmiotowy

Rozwaajc wyroki Trybunau Konstytucyjnego w kontekcie realizacji prawa do restytucji konstytucyjnoci naley wskaza
w pierwszym rzdzie na odmiennoci samych modeli orzecznictwa Trybunaw, nastpnie na rodzaje moliwych
rozstrzygni, a w kocu na wpyw tych rozstrzygni na moliwo restytucji konstytucyjnoci, czyli podmiotowego prawa
(indywidualnego) do usunicia skutkw obowizywania (niekorzystnych dla podmiotu-jednostki) niekonstytucyjnego aktu
normatywnego.
Wspczenie sdy konstytucyjne poprzez praktyk orzecznicz zabezpieczaj fundamentalne wartoci systemu
demokratycznego, jakimi s prawa i wolnoci obywatelskie i stay si w przewaajcej czci krajw z grona prawa
kontynentalnego (zgodnie z kelsenowskim modelem sdu konstytucyjnego) rodzajem swoistego negatywnego
ustawodawcy. Anglosaski system prawny jest w wielu aspektach odmienny od kontynentalnego. Zrnicowanie tych
systemw zauwaamy take w obszarze kognicji Trybunau lub Sdu do kontroli konstytucyjnoci, a mianowicie w modelu
kontroli zdekoncentrowanej (anglosaski) i modelu scentralizowanej kontroli konstytucyjnoci ustaw (kontynentalny; reim
kelseski).
Mimo przyjcia, e sd konstytucyjny uchylajc ustaw stanowi prawo w sensie negatywnym, uchylajc je, trzeba zauway,
e niejednokrotnie sd ten musi rekonstruowa sytuacj prawn przed uchwaleniem ustawy, a wic stanowi prawo take w
sensie pozytywnym. Wprawdzie sam Trybuna Konstytucyjny wskaza, e kompetencje TK ograniczaj si do orzekania o
niekonstytucyjnoci okrelonego przepisu, co w efekcie prowadzi na og do wyeliminowania przepisu z obrotu prawnego.
W tym zakresie TK peni rol ustawodawcy negatywnego. Nie moe za w innym zakresie wkracza w sfer
konstytucyjnych uprawnie organw wadzy ustawodawczej i peni roli ustawodawcy pozytywnego (TK, sygn. akt K.
13/95).
Literalna wykadnia art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, jak i przepisy ustaw procesowych przemawiaj za dopuszczalnoci
restytucji konstytucyjnoci wycznie w wypadku wydania orzeczenia o niezgodnoci (negatywnie). W literaturze
prawniczej pojawiy si jednak pogldy (np. prof. Marek Safjan) goszce, e nie mona ich interpretowa literalnie. Podnosi
si, e armatywny wyrok interpretacyjny jest orzeczeniem, ktre pociga za sob wprawdzie skutki charakterystyczne dla
orzecze pozytywnych, czyli utrzymanie normy zgodnej z konstytucj w mocy, ale i negatywne poprzez wyeliminowanie z
systemu prawnego normy niezgodnej z konstytucj, tj. normy, ktra nie mieci si w ramach rozstrzygnicia
interpretacyjnego. Stwierdzono nawet, e jest kwesti stylistyki to, e wyrok interpretacyjny ma charakter pozytywny, a nie
negatywny.
Jak zauwaa si w doktrynie, orzeczenia interpretacyjne niekiedy s potrzebne z uwagi na ograniczenia innego rodzaju
orzecze Trybunau, ale te ograniczenia kompetencyjne pozostaych organw pastwa. Orzeczenia interpretacyjne
pozwalaj na zapobieenie albo zaprzestanie stosowania wadliwej z konstytucyjnego punktu widzenia wykadni przepisu
prawnego. Taki zreszt powinien by wyczny cel ich wydawania. Orzeczenia interpretacyjne pozwalaj uwypukli
rozstrzygnicie doniosego problemu interpretacyjnego (o randze konstytucyjnej). Scharakteryzowania pewnego rodzaju
orzecze Trybunau Konstytucyjnego jako zarazem interpretacyjnych dokona w 1997 r. L. Garlicki wskazujc i
wyodrbniajc w
polskiej doktrynie prawa grup orzecze TK wyranie wymykajcych si dotychczasowemu, klasycznemu (zero-
jedynkowemu) podziaowi. W uaktualnionej koncepcji L. Garlickiego orzeczeniami interpretacyjnymi s orzeczenia o
zgodnoci z Konstytucj, ktre kontrolowany przepis prawny uznaj za zgodny z wzorcem kontrolnym, ale pod warunkiem
okrelonego wskazanego w sentencji takiego orzeczenia rozumienia tego przepisu, przy czym wyjtkowo posta
orzeczenia interpretacyjnego bywa te nadawana orzeczeniu o niekonstytucyjnoci.
Poza wyrokami negatywnymi i interpretacyjnymi wydawane s orzeczenia armatywne o skutkach prostych, w ktrych
Trybuna Konstytucyjny w uzasadnieniach zawiera bardziej generalne wskazwki co do stanu zgodnego z Konstytucj, czy
co do restytucji konstytucyjnoci, proponujc czasami kilka rozwiza. Nie formuuje natomiast wprost normy, ktra jest
zgodna z ustaw zasadnicz. Pozostawia zatem sdom swobod w reagowaniu na wasne wskazwki. Z tych wzgldw
moliwo realizacji prawa do restytucji konstytucyjnoci trzeba ocenia pod wzgldem rodzaju wydanego wyroku. Wyrok
negatywny w peni pozwala na restytucj konstytucyjnoci np. poprzez wznowienie postpowania (i to nie tylko w sprawie
objtej indywidualnym postpowaniem). Wyrok interpretacyjny pozwala na restytucj konstytucyjnoci tym bardziej im
silniejsza jest wypowied Trybunau Konstytucyjnego, tj. im mocniej wpywa ona na wykadni przepisu poddanego kontroli
przez Trybuna lub wskazuje ksztat normy ustawodawcy (majcemu zmieni np. niekonstytucyjn ustaw). Wyroki
armacyjne pozostawiaj sdom swobod w reagowaniu na wskazwki TK.
Obowizek realizacji wyrokw TK wynika z art. 190 ust. 1, poniewa orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego maj moc
powszechnie obowizujc. W zwizku z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego wchodzi w
ycie co do zasady - z dniem ogoszenia). Obowizek realizacji wyrokw TK wynika take zasad pastwa prawnego (art.
2 Konst.), legalizmu (art. 7 Konst.) i konstytucjonalizmu (art. 8 ust. 1 i 2 Konst.). Szczegln procedur zwizan z
wykonaniem wyroku sdu konstytucyjnego okrela art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, zgodnie z ktrym orzeczenie TK o
niezgodnoci z Konstytucj, umow midzynarodow lub z ustaw aktu normatywnego, na podstawie ktrego zostao
wydane prawomocne orzeczenie sdowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnicie w innych sprawach, stanowi
podstaw do wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia na zasadach i w trybie okrelonych w
przepisach waciwych dla danego postpowania. Regulacja ta statuuje prawo czowieka do restytucji konstytucyjnoci i
odpowiadajcy mu obowizek sdu polegajcy na eliminacji z porzdku prawnego na danie uprawnionego kadego
prawomocnego (lub ostatecznego w post. administracyjnym i sdowoadministracyjnym) rozstrzygnicia opartego na
niekonstytucyjnym przepisie. W odniesieniu do sdw obowizek wykonania wyroku trybunalskiego mona wywie
zarwno z przepisw konstytucyjnych, jak i ustawowych regulujcych zadania i kompetencje sdw oraz sdziw. Zgodnie z
art. 193 Konstytucji, sd moe przedstawi Trybunaowi pytanie prawne co do zgodnoci aktu normatywnego z Konstytucj,
ratykowanymi umowami midzynarodowymi lub ustaw, jeeli od odpowiedzi na pytanie prawne zaley rozstrzygnicie
sprawy toczcej si przed sdem. Przepis ten jednak w aden sposb nie okrela trybu wykonania takiego orzeczenia.
Wynika z niego jednak norma nakazujca zrealizowa wyrok TK. Prawo do restytucji konstytucyjnoci jest konstytucyjnym
prawem podmiotowym, nie ma ono charakteru
absolutnego i podlega ograniczeniom wynikajcym zarwno z art. 190 ust. 4, jak i innych norm konstytucyjnych. Przepisem
dookrelajcym granice prawa do restytucji konstytucyjnoci jest rwnie art. 31 ust. 3 Konstytucji i wynikajca ze zasada
proporcjonalnoci. Ograniczenie albo wyczenie prawa do rozstrzygnicia opartego na niekonstytucyjnym przepisie nie
musi narusza istoty tego prawa, a Konstytucja nie wymaga bezwzgldnego wznawiania kadego rozstrzygnicia opartego na
niekonstytucyjnym przepisie. Wszelkie ograniczenia prawa do restytucji winny by dokonywane wycznie przez
ustawodawc, a jego decyzje mog by przedmiotem badania przez TK pod wzgldem zgodnoci z art. 190 ust. 4 i art. 31
ust. 3 Konstytucji RP.

134.Odpowiedzialno konstytucyjna - zakres podmiotowy i przedmiotowy

Zakres przedmiotowy odpowiedzialnoci konstytucyjnej wykazuje zrnicowanie od podmiotu, ktry tak odpowiedzialno
ponosi. Zakres przedmiotowy odpowiedzialnoci konstytucyjnej obejmuje odpowiedzialno za naruszenie konstytucji lub
ustawy, popenione w zwizku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzdowania przez osob podlegajc
odpowiedzialnoci przed TS. Chodzi tu o odpowiedzialno za popenienie deliktu konstytucyjnego- czynu nie stanowicego
przestpstwa ktry spenia 2 przesanki:
1) czyn polega na naruszeniu Konstytucji lub ustawy
2) popenienie czynu jest zwizane z wykonywaniem urzdu:
a) czyn zostaje popeniony w zakresie urzdowania danej osoby- czyli okrelona osoba dziaa w ramach zakresu kompetencji
b) czyn zostaje popeniony w zwizku z zajmowanym stanowiskiem- zatem dana osoba podejmuje dziaania pozostajce
poza ramami przysugujcych jej kompetencji.
Aktualnie nowela wprowadzia now formu, zgodnie z ktr nawet nieumylne naruszenie konstytucji lub ustawy moe
sta si przesank pocignicia do odpowiedzialnoci konstytucyjnej. Odpowiedzialno moe by egzekwowana take po
zakoczeniu okresu penienia przez tak osob konkretnego stanowiska. Art. 23 ust. 1 ustawy mwi e ciganie przez TS jest
dozwolone w okresie 10 lat od popenienia czynu.
Prezydent ponosi odpowiedzialno konstytucyjn za: naruszenie konstytucji lub ustawy w zwizku z zajmowanym
stanowiskiem lub w zakresie swojego urzdowania, za popenienie przestpstwa Lu przestpstwa skarbowego.
Charakter zupeny oznacza e obejmuje ona wszelkie przestpstwo, jakich dopuci si Prezydent w okresie sprawowania
urzdu w tym przypadku nie ma znaczenia ich zwizek z piastowaniem, lub wykonywaniem urzdu. Odpowiedzialno prze
TS dotyczy take przestpstwa popenionego w yciu prywatnym.

Charakter wyczny oznacza, e za popenione przestpstwo Prezydent moe by pocignity do odpowiedzialnoci tylko
przed Trybunaem Stany. Nie ma zatem moliwoci postawienia go w stan oskarenia przed sdem powszechnym tak dugo
jak dugo sprawuje swj urzd.
Premier i czonkowie RM ponosz odpowiedzialno przed TS za: naruszenie konstytucji lub ustawy w zwizku z
zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzdowania, za popenienie przestpstwa lub przestpstwa skarbowego
popenionego w zwizku z zajmowanym stanowiskiem.
Wyej wymienieni mog by postawieni przed TS tylko za przestpstwa ktre zostay popenione w zwizku zajmowanym
stanowiskiem. Wyegzekwowanie przed TS odpowiedzialnoci karnej Premiera i czonkw RM moliwe jest w sytuacji
rwnoczesnego rozpoznania przez ten organ problemu ich odpowiedzialnoci konstytucyjnej. Prezes NBP. Prezes NIK
czonkowie KRR i T osoby ktrym prezes RM powierzy kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowdca Si Zbrojnych
ponosz odpowiedzialno konstytucyjn przed TS za naruszenie konstytucji lub ustawy. Najwikszy zakres
odpowiedzialnoci dotyczy posw i senatorw.

135. Zasada kolegialnoci dziaania NIK

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. okrela rol Najwyszej Izby Kontroli w art. 202. Zgodnie z ust. 1 "Najwysza Izba
Kontroli jest naczelnym organem kontroli pastwowej". Oznacza to, i NIK w swej kompetencji skupia caoksztat kontroli
pastwowej rozumianej jako badanie dziaalnoci organw administracji i wspdziaajcych z nimi jednostek,
dokonywane przez niezaleny od rzdu fachowy organ zewntrzny, powizany z parlamentem i sucy mu swoim
zasobem informacji i wiedz. Izby nie mona przyporzdkowa do adnego z trzech klasycznie pojmowanych elementw
wadzy. Nie jest ona ani organem wadzy ustawodawczej (chocia jest powizana z Sejmem; wybr prezesa i
wspdziaanie w ramach funkcji kontrolnej), ani sdowniczej (dziaa w oparciu o procedury typowe dla raczej dla
organw administracyjnych), ani wreszcie wykonawczej (chocia jej dziaalno dotyczy gwnie funkcjonowania rzdu i
administracji). Dlatego te konstytucja uja regulacje dotyczce dziaalnoci NIK w inny odrbny rozdzia - razem z
regulacjami dot. KRRiT oraz RPO. Rozwizanie to pozwolio na zaakcentowanie odrbnoci ustawowej Izby, a przede
wszystkim jej niezalenoci od organw wykonawczych.
Zgodnie z art. 202 ust. 2 " Najwysza Izba Kontroli podlega Sejmowi". Podlego ta nie ma jednak charakteru
organizacyjnego ani hierarchicznego. Mwi si raczej o zwierzchnictwie ograniczonym - uprawnienia Marszaka Sejmu
do ksztatowania personalnego skadu Izby, do nadawania Izbie statutu oraz do poddania merytorycznej dziaalnoci Izby
potrzebom efektywnego sprawowania kontroli sejmowej.
Art. 202 ust. 3 wskazuje na kolegialn zasad dziaalnoci NIK: "Najwysza Izba Kontroli dziaa na zasadach
kolegialnoci". Oznacza to, e najwaniejsze decyzje podejmowane s przez Kolegium NIK . Sownikowa definicja mwi,
e organ kolegialny to instytucja skadajca si z grupy osb, ktre wsplnie podejmuj decyzje, wsplnie ponosz za nie
take odpowiedzialno. Organy kolegialne s powoywane w sytuacji, gdy potrzebne s rne spojrzenia na dan spraw i
dana kwestia wymaga rozwiza wypracowanych we wsplnej dyskusji. Kolegialno organu jest charakterystyczna dla
rozwiza demokratycznych - przeciwstawia si ona jednoosobowej formie rzdw.
Zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 23 grudnia 1994r. o Najwyszej Izbie Kontroli:
"1. W skad Kolegium Najwyszej Izby Kontroli wchodz: Prezes Najwyszej Izby Kontroli jako przewodniczcy,
wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyszej Izby Kontroli oraz 14 czonkw Kolegium.
2. Marszaek Sejmu, na wniosek Prezesa Najwyszej Izby Kontroli, po zasigniciu opinii waciwej komisji sejmowej,
powouje na czonkw Kolegium:
1) 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych;
2) 7 dyrektorw kontrolnych jednostek organizacyjnych Najwyszej Izby Kontroli lub radcw Prezesa Najwyszej Izby
Kontroli, spord ktrych Prezes Najwyszej Izby Kontroli wyznacza sekretarza Kolegium Najwyszej Izby Kontroli.
3. Osoby wchodzce w skad Kolegium Najwyszej Izby Kontroli s w sprawowaniu swych funkcji niezawise i mog w
sprawie podejmowanych uchwa zgasza do protokou zdanie odrbne."
4. Kadencja czonka Kolegium Najwyszej Izby Kontroli trwa 3 lata..."
Do ustawowo (art. 23) okrelonych kompetencji Kolegium naley: zatwierdzanie analizy wykonania budetu pastwa i
zaoe polityki pieninej oraz corocznych sprawozda z dziaalnoci NIK, a take uchwalanie m.in.: opinii w
przedmiocie absolutorium dla rzdu, wnioskw w sprawie rozpatrzenia przez Sejm okrelonych problemw zwizanych z
dziaalnoci organw wykonujcych zadania publiczne, okresowych planw pracy NIK, wystpie zawierajcych
wynikajce z kontroli zarzuty wobec czonkw Rady Ministrw, osb kierujcych urzdami centralnymi, Prezesa NBP i
osb innych instytucji pastwowych podlegajcych kontroli NIK. Ponadto Kolegium opiniuje programy kontroli i
informacje o wynikach szczeglnie wanych kontroli wniesione przez Prezesa NIK oraz inne sprawy wniesione przez
niego lub przedstawione przez co najmniej 1/3 czonkw Kolegium. Wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyszej Izby
Kontroli oraz kontrolerzy nie mog by pocignici do odpowiedzialnoci karnej z powodu swoich czynnoci subowych
bez uprzedniej zgody Kolegium Najwyszej Izby Kontroli, a Prezes Najwyszej Izby Kontroli bez zgody Sejmu.
Uchway Kolegium zapadaj w gosowaniu tajnym, wikszoci gosw, w obecnoci co najmniej poowy skadu
Kolegium. W przypadku rwnowagi gosw o przyjciu uchway rozstrzyga przewodniczcy posiedzenia.
W strukturze NIK wyeksponowano rol prezesa. Jest on powoywany przez Sejm za zgod Senatu - art. 205 ust. 1
konstytucji. Wniosek przedstawia Marszaek Sejmu lub grupa co najmniej 35 posw. Konieczne jest uzyskanie
bezwzgldnej wikszoci w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw (art. 14 ust. 2 uNIK). Kadencja
Prezesa NIK wynosi 6 lat. Ta sama osoba moe by Prezesem NIK przez maksymalnie dwie kadencje (art. 205 ust. 1
konstytucji oraz art. 16 ust. 1-2 uNIK). Prezes NIK nie moe zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem stanowiska
profesora uczelni wyszej, ani wykonywa innych zaj zawodowych (art. 205 ust. 2 konstytucji). Prezes NIK nie moe
nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z
godnoci jego urzdu (art. 205 ust. 3 konstytucji). Dwa powysze zastrzeenia zbiorczo obejmuje art. 19 uNIK. Ich celem
jest akcentowanie apolitycznoci prezesa. W okresie kadencji prezes nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej - nie wic
moliwoci jego odwoania. Wyjtkiem od tej reguy zgodnie z art. 17 ust. 1 uNik s sytuacje: zrzeczenia si stanowiska,
choroby powodujcej trwa niezdolno do penienia obowizkw, skazania prawomocnym wyrokiem sdu za popenienie
przestpstwa, skazania przez Trybuna Stanu.
Aparat urzdniczy Izby jest zorganizowany w departamenty na szczeblu centralnym oraz
delegatury na szczeblu terenowym.

136. Rzecznik Praw Dziecka i jego kompetencje

Powoanie Rzecznika Praw Dziecka przewiduje art. 72 ust. 4 Konstytucji RP, stanowicy i "Ustawa okrela
kompetencje i sposb powoywania Rzecznika Praw Dziecka". Przepis ten nie formuuje zatem adnych zasad ani ram dla
ustawy o RPD. Same normy dotyczce RPD nie zostay umieszczone w czci powiconej organom pastwowym, lecz w
czci powiconej prawom jednostki. Konkretnie w artykule gwarantujcym ochron praw dziecka. Paradoksem jest fakt,
e organ ktrego to zasadno istnienia bya mocno kwestionowana, wyposaony zosta w silne gwarancj swej trwaoci -
umieszczony zosta w II Rozdziale Konstytucji (zmienianym w kwalifikowanej, utrudnionej procedurze na podst.. art.
235). Tworzc RPD, ustrojodawca zdecydowa si na istnienie - obok ombudsmana o oglnym zakresie dziaania, jakim
jest Rzecznik Praw Obywatelskich - ombudsmana wyspecjalizowanego.
Ustawa z 6 stycznia 2000r. o Rzeczniku Praw Dziecka, wyrane znowelizowana w padzierniku 2008r. w art. 2 ust. 1
uznaa, e "W rozumieniu ustawy dzieckiem jest kada istota ludzka od poczcia do osignicia penoletnoci." Natomiast
zgodnie z art. 1 ust. 2 "Rzecznik Praw Dziecka, zwany dalej Rzecznikiem, stoi na stray praw dziecka okrelonych w
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencji o Prawach Dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem
odpowiedzialnoci, praw i obowizkw rodzicw. "
W myl art. 3 ust.1 wspomnianej wyej ustawy RPD "podejmuje dziaania majce na celu zapewnienie dziecku penego i
harmonijnego rozwoju, z poszanowaniem jego godnoci i podmiotowoci." Z kolei art. 3 ust. 2 gosi, i Rzecznik dziaa na
rzecz ochrony praw dziecka, w szczeglnoci: prawa do ycia i ochrony zdrowia, prawa do wychowania w rodzinie, prawa
do godziwych warunkw socjalnych, prawa do nauki.
Z ustpw 3-5 art. 3 wynika, e Rzecznik podejmuje dziaania zmierzajce do ochrony dziecka przed przemoc,
okruciestwem, wyzyskiem, demoralizacj, zaniedbaniem oraz innym zym traktowaniem, szczegln trosk i pomoc
otacza dzieci niepenosprawne oraz upowszechnia prawa dziecka oraz metody ich ochrony.
Zgodnie z art. 9 ust. 1. "Rzecznik podejmuje dziaania przewidziane w ustawie z wasnej inicjatywy, biorc pod uwag w
szczeglnoci informacje pochodzce od obywateli lub ich organizacji, wskazujce na naruszanie praw lub dobra dziecka".
Szerokie uprawnienia interwencyjne RPD znajduj si w art. 10, 10a, 10b, 10c i 11 ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka.
Moe on nie tylko zwrci si do organw wadzy publicznej, organizacji lub instytucji o zoenie wyjanie i udzielenie
niezbdnych informacji oraz o udostpnienie akt i dokumentw, ale take zwrci si do odpowiednich organw o podjcie
inicjatywy ustawodawczej oraz z wnioskiem o wycignicie sankcji wobec osb naruszajcych prawa dziecka. Ma on take
prawo do badania interesujcych go spraw, inicjowania postpowania w sprawach karnych, administracyjnych i cywilnych
oraz do uczestniczenia w nich na prawach przysugujcych prokuratorowi. Instytucje do ktrych zgasza si RPD musz
ustosunkowa si do jego wniosku w przecigu 30 dni.
Art. 7 ust. 1 okrela pozycj ustrojow Rzecznika, zgodnie z nim RPD "jest w swojej dziaalnoci niezaleny od innych
organw pastwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach okrelonych w ustawie", a wic np. w myl art. 12
"Rzecznik przedstawia Sejmowi i Senatowi, corocznie, nie pniej ni do dnia 31 marca, informacj o swojej dziaalnoci i
uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka."
Rzecznikiem Praw Dziecka zgodnie z art. 4 moe by ten, kto: jest obywatelem polskim, posiada pen zdolno do
czynnoci prawnych i korzysta z peni praw publicznych, nie by skazany prawomocnym wyrokiem za przestpstwo
umylne, ukoczy studia wysze i uzyska tytu magistra lub tytu rwnorzdny, ma co najmniej picioletnie
dowiadczenie w pracy z dziemi lub na ich rzecz, jest nieskazitelnego charakteru i wyrnia si wysokim autorytetem ze
wzgldu na walory moralne i wraliwo spoeczn.
Ponadto w myl art. 7 ust. 3 Rzecznik nie moe: zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem stanowiska profesora szkoy
wyszej ani wykonywa innych zaj zawodowych, nalee do partii politycznej, prowadzi dziaalnoci publicznej
niedajcej si pogodzi z obowizkami i godnoci jego urzdu.
"Rzecznika powouje Sejm, za zgod Senatu, na wniosek Marszaka Sejmu, Marszaka Senatu, grupy co najmniej 35 posw
lub co najmniej 15 senatorw" (art.4 ust. 1).
Kadencja Rzecznika trwa 5 lat, wygasa w razie jego mierci lub odwoania. Istnieje moliwo jednokrotnej reelekcji
(art.6). Przed przystpieniem do wykonywania obowizkw Rzecznik skada przed Sejmem lubowanie (art.5). O
odwoaniu RPD stanowi art. 8. Wniosek mog zgosi te same podmioty, ktre zgosiy wniosek o jego powoanie - w obu
przypadkach potrzebna jest bezwzgldna wikszo gosw. Sejm, za zgod Senatu, odwouje Rzecznika przed upywem
 kadencji, jeeli: zrzek si on sprawowania urzdu, sta si trwale niezdolny do penienia obowizkw na skutek choroby
lub utraty si, stwierdzonych orzeczeniem lekarskim, sprzeniewierzy si zoonemu lubowaniu, zosta skazany
prawomocnym wyrokiem za przestpstwo umylne.
Rzecznikowi Praw Dziecka przysuguje immunitet. Zgodnie z art. 7 ust. 2 "Rzecznik nie moe by bez uprzedniej zgody
Sejmu pocignity do odpowiedzialnoci karnej ani pozbawiony wolnoci...". Z kolei art. 7 ust. 2c gosi, i "Rzecznik nie
moe by zatrzymany lub aresztowany, z wyjtkiem ujcia go na gorcym uczynku przestpstwa i jeeli jego zatrzymanie
jest niezbdne do zapewnienia prawidowego toku postpowania. O zatrzymaniu niezwocznie powiadamia si Marszaka
Sejmu, ktry moe nakaza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. "
Dla prawidowego funkcjonowania RPD znaczenie ma rwnie zinstytucjonalizowanie jego wsppracy z RPO. Zasady
tej wsppracy ustalono w 2001r. Najwaniejszymi postanowieniami s: comiesiczne spotkania obu rzecznikw dla
omwienia aktualnych problemw zwizanych z przestrzeganiem praw dziecka i omwienia kierunkw wsplnych
dziaa, przedstawienie prowadzonych przez kadego z rzecznikw spraw, jeeli maj istotne znaczenie z punktu widzenia
ich wsppracy. Przewidziano rwnie moliwo dokonywania wsplnych wystpie i wizytacji.

137. KRRiT - skad i kompetencje

skad: 5 czonkw: 2 powoywanych przez Sejm, 2 powoywanych przez Prezydenta oraz 1 powoywany przez Senat; musz
si oni wyrnia szczegln wiedz i dowiadczeniem w zakresie rodkw spoecznego przekazu, czonek KRRiT nie moe
nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej, ktrej nie da si pogodzi z
godnoci penionej funkcji; wybierani s na 6 lat (okres ten liczy si od czasu powoania ostatniego czonka), sprawuj
swoj funkcj do wyboru swoich nastpcw; istnieje zakaz reelekcji (nikt nie moe by wybrany wicej ni raz);
kompetencje:

a) okrelone przez ustaw:

- projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrw kierunkw polityki pastwa w dziedzinie radiofonii i telewizji,
- okrelenie warunkw dziaalnoci nadawcw programw radiowych i telewizyjnych,
- podejmowanie rozstrzygni w sprawach przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programw radiowych i
telewizyjnych,
- uznawanie za nadawc spoecznego lub odbieranie tego przymiotu,
- sprawowanie kontroli dziaalnoci nadawcw,
- organizowanie bada treci programw radiowych i telewizyjnych,
- ustalanie opat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru,
- ustalanie wysokoci opat abonamentowych,
- opiniowanie projektw aktw ustawodawczych oraz umw midzynarodowych dotyczcych radiofonii i telewizji,

b) okrelone w Konstytucji RP:

,,KRRiT stoi na stray wolnoci sowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.'',
,,KRRiT wydaje rozporzdzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchway.''

138.Stany nadzwyczajne w RP

W sytuacjach szczeglnych (zasada wyjtkowoci) zagroe, jeli zwyke rodki konstytucyjne s niewystarczajce, mog
zosta wprowadzone 3 typy stanw nadzwyczajnych:
1) stan wojenny (wprowadza Prezydent RP na wniosek RM),
2) stan wyjtkowy (zarzdza Prezydent RP (na wniosek RM) na 90 dni i moe go raz przeduy na nie duej ni 60 dni),
3) stan klski ywioowej (zarzdza Rada Ministrw na nie duej ni 30 dni, przeduenie moe nastpi za zgod Sejmu).

Stan nadzwyczajny moe by wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporzdzenia (rozporzdzenie samoistne,
nie ma charakteru wykonawczego, ale konstytutywny- jest podstaw do podejmowania rnego rodzaju dziaa), ktre
podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomoci (zasada legalnoci).
Dziaania podjte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz odpowiada stopniowi zagroenia (zasada
proporcjonalnoci) i powinny zmierza do jak najszybszego przywrcenia normalnego funkcjonowania pastwa (zasada
efektywnoci).
Ponadto wyrnia si zasady:
- ochrony podstaw systemu prawnego: w czasie trwania stanu nadzwyczajnego nie mona zmieni, a tym bardziej uchwali
na nowo ustaw regulujcych pewne szczeglne, delikatne materie takie jak: Konstytucja, ustawy wyborcze (w tym wybr
Prezydenta RP) oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych,
- ochrony organw przedstawicielskich: w czasie trwania stanu nadzwyczajnego, a take 90 dni po jego zakoczeniu nie
mona: skrci kadencji Sejmu, przeprowadzi referendum oglnokrajowego, nie mona przeprowadzi wyborw do Sejmu,
Senatu oraz na Prezydenta, a wybory do organw samorzdu terytorialnego mona przeprowadzi tylko tam, gdzie nie zosta
wprowadzony stan nadzwyczajny;

Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjtkowego Prezydent RP przedstawia Sejmowi w cigu 48 godzin
od podpisania rozporzdzenia. Sejm rozpatruje rozporzdzenie niezwocznie i moe uchyli je bezwzgldn wikszoci
gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw.

Jeeli w czasie stanu wojennego Sejm nie moe zebra si na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady
Ministrw wydaje rozporzdzenia z moc ustawy. Podlegaj one zatwierdzeniu na najbliszym posiedzeniu Sejmu.
Rozporzdzenia te maj charakter rde powszechnie obowizujcego prawa.

139.Zakres i przesanki dopuszczalnoci ograniczenia wolnoci i praw jednostki w stanach nadzwyczajnych

Zakres przedmiotowy praw i wolnoci jednostki nie moe by nieograniczony. Prawo uwzgldnia zarwno interesy jednostki
jak i ogu. Nadmierny indywidualizm prowadziby w sposb naturalny do naruszenia interesw innych podmiotw bd
nadmiernego wykorzystania praw przez silniejsze jednostki

Ograniczenia mog by ustanowione tylko w ustawie i gdy s konieczne w demokratycznym pastwie dla bezpieczestwa
lub porzdku publicznego, dla ochrony rodowiska, zdrowia i moralnoci publicznej albo wolnoci i praw innych osb.
Katalog tych przesanek ma charakter zamknity i nie moe by interpretowany rozszerzajco. Ograniczenia nie mog jednak
narusza istoty wolnoci i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji).
Konstytucja nie pozostawia ustawodawcy penej swobody w ustanawianiu ogranicze gwarantowanych w niej praw i
wolnoci. Art. 31 ust. 3 mwi, e ograniczenia te nie mog narusza istoty wolnoci i praw. Nie jest jednak sprecyzowane, w
jaki sposb rozumiana jest owa istota. Powstay dwie teorie dotyczce rozumienia owej istoty.

a) Teoria istoty absolutnej naley mwi o istnieniu niezmiennej, absolutnej istoty kadej wolnoci i kadego prawa
konstytucyjnego, niezalenie od konkretnej sytuacji
b) Teoria istoty wzgldnej pojcie istoty prawa lub wolnoci jest relatywne i powinno by okrelane zalenie od
konkretnej sytuacji, z uwzgldnieniem wszystkich jej okolicznoci.
Istota prawa naruszona zostaje wtedy, gdy regulacje prawne nie znoszc danego prawa lub wolnoci w ujciu praktycznym
uniemoliwiaj dostp do niego.
Poza zakazem naruszania istoty prawa wyraonego w Konstytucji, TK doda ograniczenie zwane zasad proporcjonalnoci.
Zasada ta opiera si na idei zakazu nadmiernej ingerencji, tzn. wprowadzeniu ogranicze tylko w zakresie niezbdnym, a
podstawow miar tego, co niezbdne jest porwnanie rangi interesu publicznego, ktremu dane ograniczenie ma suy i
rangi prawa czy wolnoci, ktre ma zosta ograniczone. Ograniczenie moe by wprowadzone tylko w koniecznym zakresie,
tzn. (wedug TK z 1995) wane jest udzielenie odpowiedzi na trzy pytania: (1) czy wprowadzana regulacja ustawodawcza
jest w stanie doprowadzi do zamierzonych przez ni skutkw; (2) czy regulacja ta jest niezbdna dla ochrony interesu
publicznego, z ktrym jest powizana; (3) czy efekty wprowadzonej regulacji pozostan w proporcji do ciarw
nakadanych przez ni na obywatela. Naley rwnie odpowiedzie na pytanie czy proporcja zachodzi odniesiono do pojcia
pastwa demokratycznego (inaczej demokratyczne pastwo prawa), a wic konieczne jest uwzgldnienie wszystkich
elementw okrelajcych istot demokratycznego pastwa prawa.

Ograniczenia wolnoci i praw mog nastpi w stanach nadzwyczajnych. Mog by wprowadzone na podstawie ustawy, w
drodze rozporzdzenia i s to instytucje prawa wewntrznego, polegajce na odstpieniu od konstytucyjnego systemu
sprawowania wadzy uzasadnionym powstaniem szczeglnych zagroe. Art. 233 okrela natomiast prawa i wolnoci
niepodlegajce ograniczeniom nawet w stanach nadzwyczajnych:

a) godno czowieka
b) zasady dotyczce nabywania i utraty obywatelstwa polskiego
c) prawo obywateli do opieki ze strony pastwa podczas pobytu za granic
d) ochrona ycia
e) wolno od poddawania eksperymentom naukowym bez dobrowolnie wyraonej zgody
f) wolno od tortur i niehumanitarnego traktowania oraz od kar cielesnych
g) Nulla poena sine lege (nie ma kary bez ustawy)
h) prawo oskaronego do obrony
i) zasada uznania za niewinnego, dopki jego wina nie zostanie stwierdzona
j) prawo dostpu do sdu
k) prawo do ochrony prawnej ycia prywatnego i dbr osobistych
l) wolno sumienia i religii
m) prawo petycji
n) prawo rodzicw do wychowywania dzieci zgodnie z wasnymi przekonaniami
o) ochrona praw dziecka
Nie mona rwnie ogranicza praw i wolnoci wycznie z powodu rasy, pci, jzyka, wyznania lub jego braku,
pochodzenia spoecznego oraz majtku.

140. Pozycja ustrojowa NBP oraz kwestia uprawnie prawodawczych organw NBP
Narodowy Bank Polski jest centralnym polskim bankiem z wycznym prawem emisji pienidza, odpowiedzialny za jego
warto. We wspdziaaniu z rzdem ustala i realizuje polityk pienin.
Podstawowy cel dziaalnoci NBP to utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki
gospodarczej Rzdu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
NBP posiada osobowo prawn, nie podlega wpisowi do rejestru przedsibiorstw pastwowych!
Zadania NBP:
a) organizowanie rozlicze pieninych;
b) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
c) prowadzenie dziaalnoci dewizowej w granicach okrelonych ustawami;
d) prowadzenie bankowej obsugi budetu pastwa;
e) regulowanie pynnoci bankw oraz ich refinansowanie;
f) ksztatowanie warunkw niezbdnych dla rozwoju systemu bankowego;
g) dziaanie na rzecz stabilnoci krajowego systemu finansowego
h) opracowywanie statystyki pieninej i bankowej, bilansu patniczego oraz midzynarodowej pozycji inwestycyjnej;

Prezes NBP powoywany i odwoywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Kadencja wynosi 6
lat. Ta sama osoba nie moe by Prezesem NBP duej ni przez dwie kolejne kadencje.
Rada Polityki Pieninej: kadencja wynosi 6 lat, funkcj czonka mona peni tylko raz, zasada incompatibilitas,
posiedzenia rady min. Spotyka si raz w miesicu, zwoywana przez przewodniczcego. Skad: przewodniczcy Rady,
ktrym jest Prezes NBP; 9 czonkw powoywanych w rwnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm i
Senat, spord specjalistw z zakresu finansw.
ustala corocznie zaoenia polityki pieninej i przedkada je do wiadomoci Sejmowi rwnoczenie z
przedoeniem przez Rad Ministrw projektu ustawy budetowej;
skada Sejmowi sprawozdanie z wykonania zaoe polityki pieninej w cigu 5 miesicy od
zakoczenia roku budetowego;

Zarzd NBP:
Prezes NBP jako przewodniczcy oraz 68 czonkw Zarzdu, w tym 2 wiceprezesw NBP;
powoywani/odwoywani przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP na 6 lat;