Midzy Regaami

egzemplarz bezpatny ISSN 2082-7938

Toru Wrzesie 2017 Nr 2/2017 (25)

 Spis treci Od Redakcji

Aneta Dbrowska-Korzus Witajcie w nowym roku akademickim!

Zjazd im. Jana Kochanowskiego
dyskusja na temat zasad edytorskich ...................... 3 W najnowszym numerze Midzy Regaami
Piotr Paczkowski moecie przeczyta midzy innymi o pierwszej
Ewolucja hip-hopu a sprawa polska ........................7
Arkadiusz Trendowicz dyskusji na temat zasad edytorskich, a take
Ksiki na podstawie gier .......................................8
Weronika Kortas o tym, jak rozwija si polski hip-hop. Ciekawy
To nie fikcja literacka! artyku traktuje o literaturze inspirowanej gra-
Rozmowa z Mariuszem Gosawskim,
ksik w ywej Bibliotece ..................................10 mi komputerowi. W numerze znajdziecie take
Aneta Dbrowska-Korzus
Pamitaj o mierci czasopisma funeralne ..........13 dwa wywiady z Ksik z ywej Biblioteki
Paula Olejniczak oraz z absolwentk naszego Instytutu, waci-
Kobiety Harryego Pottera cz. II ........................16
Maria Nowak cielk antykwariatu.
Ksika musi y ..................................................18
Magdalena Ostrowska
Przeczytacie rwnie drug cz artykuu
Ksika. Najpotniejszy przedmiot naszych czasw traktujcego o tym, jak przedstawione zostay
zbadany od deski do deski (recenzja) .....................21
Piotr Paczkowski kobiety w serii ksiek o maym czarodzieju.
Profesjonalizm na kasie (felieton) ........................22 Jak zwykle znalazo si take miejsce na re-
cenzj.

Zdjcia na okadce autorstwa Adama Korzusa Zapraszamy do lektury i wsppracy!

Redakcja Midzy Regaami

Studencko-Doktoranckie Koo Naukowe ePRINT
ul. Bojarskiego 1, 87100 Toru
e-mail:sdkn.eprint@gmail.com
www.sdkn.stringly.com
Opieka merytoryczna
mgr Piotr Rudera

Redakcja
Aneta Dbrowska-Korzus
Maria Nowak
Marta Romanowska
Zjazd im. Jana Kochanowskiego
dyskusja na temat zasad edytorskich
Aneta Dbrowska-Korzus
Trzechsetna rocznica mierci Jana Kochanowskie-
go staa si okazj do podjcia inicjatywy wydania
Dzie wszystkich (Wydania pomnikowego) poety.
W prace nad dzieem zaangaowali si najwybit-
niejsi wwczas historycy literatury, jzykoznawcy
oraz filologowie klasyczni. Na posiedzeniu Aka-
demii Umiejtnoci i jej komisji historycznych
i literackich 11 grudnia 1883 r. ogoszono potrzeb
zorganizowania Zjazdu im. Jana Kochanowskiego.
Micha Bobrzyski, historyk, przedstawi gw-
ne problemy, ktrymi Zjazd powinien si zaj:
Celem zjazdu powinien by taki przedmiot, ktry
[] osobistego zblienia si i zetknicia pracowni-
kw wymaga. Jest ono za niezbdne i konieczne
mianowicie tam, gdzie idzie o ulepszenie metody
naukowych bada, o uchylenie pewnych rozpo-
wszechnionych uprzedze i brakw, o zaostrzenie
krytyki i wymaga przywizanych do pracy nauko-
wej i literackiej.
Braki zauwaano przede wszystkim w historii
pimiennictwa i owiaty. Szczeglnym zarzutem
byo to, e w pracy historykw literatury brakuje
metody: Kady pracuje w swj sposb, na wasn
rk, nieraz z naiwnoci autodydaktw, jak gdyby
znakomite wzory z historii literatur obcych ani ist-
niay, ani nas obowizyway.
W programie Zjazdu zauwaono, e brakuje
poprawnych wyda nie tylko drugorzdnych au-
torw, ale rwnie tak wielkich twrcw jak na
przykad Mikoaj Rej. Du wad opracowa by
te brak historycznego opracowania i umiejscowie-
nia dzie. Istniejcym wydaniom zarzucono, e nie
ma w nich odbicia czasw, w ktrych postaway,
ani wpywu, jaki miay na ludzi. Nie byo rwnie
wyda autorw mniejszego formatu. Z tego po-
wodu nie istniaa moliwo ogldu caej literatu-
ry, a co za tym idzie, niemoliwe byo wykazanie
ewolucji prdw, kierunkw, jak si rozwijay
i upaday. Dotychczas zajmowano si pojedynczy-
mi autorami, nie opisywano literatury jako sumy
zjawisk historycznych, biograficznych, wpywa-
jcych na zmiany w pimiennictwie. Ubolewano,
e nie mamy nawet podrcznika, ktry by ustali
gwne teje literatury kierunki, ograniczy je geo-
graficznie i chronologicznie i chociaby prbowa
na stosunek ich wzajemny zwrci nasz uwag.
Wskazano rwnie na brak opracowania litera-
tury na tle pimiennictwa Zachodu, a take wyka-
zania, z jakich rde autorzy czerpali, pod jakimi
obcymi wpywami byli.
W 1884 r. odby si zapowiadany Zjazd Dys-
kutowano na nim teoretyczne zasady wydawania
dzie literackich. Wygoszono 18 referatw, wrd
nich 4 powicone zagadnieniu edytorstwa.
W referacie zatytuowanym Jakich zasad trzy-
ma si naley w transkrypcji rkopimiennych
i drukowanych zabytkw polskich od najdawniej-
szych czasw do XVII wieku Antoni Kalina, jzy-
koznawca, przedstawi zasady, ktre powinny by
stosowane przy takich wydaniach. Jego gwny
postulat brzmia: transkrypcja staropolskich za-
bytkw moe tylko na podstawie obecnie uywa-
nej ortografii by praktykowan. Dodawa, e ta-
kiej transkrypcji naley dokona z uwzgldnieniem
wartoci fonetycznej. Temat modernizacji i dosto-
sowywania pisowni do wspczesnej ortografii zo-
sta poruszony rwnie pniej w czasie dyskusji
nad referatami.
Bronisaw Chlebowski, historyk, w swoim wy-
stpieniu (Znaczenie rnic terytorialnych, etno-
graficznych i zwizanej z nimi odrbnoci ekono-
miczno-spoecznych, politycznych i umysowych
stosunkw dla naukowego badania dziejw litera-
tury polskiej) dowodzi, e przy badaniu dzie i hi-
storii literatury nie mona nie bra pod uwag geo-
graficznego aspektu pochodzenia autora, a take
miejsca powstania dziea.
Filolog klasyczny i historyk Kazimierz Mo-
rawski we Wskazwkach dla poszukiwania rde
humanizmu polskiego rwnie wskaza potrzeb
odkrywania, skd czerpali inspiracje polscy pisa-
rze. Powiedzia midzy innymi, e: Naleaoby
si gorliwiej, ni po dzi dzie si dzieje, wyle-
dza rda, z ktrych nasi poeci czerpali swoje na-
tchnienia. Studium to wdziczne, a wykazanie za-
lenoci od autora staroytnego lub wspczesnego
3
nie zmniejszy zasug naszych pisarzy, bo powiad-
czy o ich wyksztaceniu.
O stanie obecnym historii literatury polskiej
i jej potrzebach mwi Stanisaw Tarnowski, krytyk
literatury polskiej i historyk. Jednym z jego postu-
latw byo gruntowne i wszechstronne poznanie, to
jest jak najszerszy rozwj badaczy literatury, kt-
rym zarzuci raczej przedstawianie swego stanowi-
ska, a nie naukowych ustale. Za konieczne uzna
poszukiwania w celu ustalenia nowych faktw, w
szczeglnoci z ycia pisarzy, a take due zaan-
gaowanie w wydawanie dzie, nie tylko najwik-
szych twrcw, ale rwnie tych, ktrzy dla tych
wielkich stanowi to. Niezbdna rwnie, wedug
Tarnowskiego, bya zmiana w podejciu do dziea
literackiego stanowisko estetyczne i uczuciowe
miao zastpi historyczne. W swoi referacie pod-
kreli rwnie konieczno nauczania historii li-
teratury w gimnazjach i tworzenia katedr literatury
powszechnej na uniwersytetach.
Gwnym, uznanym m.in. przez Konrada Gr-
skiego za pionierski (zob. Tekstologia i edytorstwo
dzie literackich, Warszawa 1975) referatem byo
wystpienie Romana Pilata, historyka literatury
polskiej, zatytuowane Jak naley wydawa dziea
polskich pisarzw XVI i XVII wieku?
Autor referatu rozpocz od zauwaenia, e bra-
kuje cisej metody naukowej, ktra suyaby do
opracowywania tekstw literackich. Ze wzgldu
na inicjatyw, jak byo wydanie Dzie wszystkich
czarnoleskiego poety, Pilat stwierdzi, e naley
rozpocz dyskusj nad okreleniem zasad, ktre
obowizywayby przy tym, jak i przy nastpnych
wydaniach wielkich pisarzy.
Pierwszym punktem, ktrym zaj si prelegent,
byo zagadnienie porzdku dzie. Jako gwne kry-
terium ukadu dzie poda chronologi powstawa-
nia. Jak stwierdzi, daje to obraz rozwoju autora.
W ustalaniu kolejnoci powstawania dzie naley
przede wszystkim posugiwa si datami, ktrymi
opisane s dziea. W przypadkach spornych czas
powstania dziea naley okreli na podstawie pier-
wodruku. Jeli nie ma innej moliwoci, naley za-
chowa ukad, ktry autor lub wydawca nada dzie-
u w pierwszym wydaniu. W takim wypadku nale-
y poda dat tego wydania. Oczywicie, prelegent
zauway, e moe zaistnie problem, w przypadku
gdy twrczo autora obejmuje dziea niejednolite
pod wzgldem pokrewiestwa i charakteru. W ta-
kich wypadkach Pilat dawa pierwszestwo chro-
nologii. Z tym argumentem nie zgodzi si Wilhelm
Creizenach, niemiecki historyk literatury, ktry
w dyskusji po referacie stwierdzi, e ukadanie
dzie pisarza wedug daty powstania moe zaburzy
zamys autora, ktry czsto a do oddania ksiki
do drukarni dopracowywa szczegy. Naruszenie
ksztatu nadanego przez autora moe, wedug Cre-
izenacha, zatrze charakter dziea. Jednoczenie hi-
storyk zauway, e aby da czytelnikowi wiedz
na temat drogi twrczej oraz rozwoju talentu, mo-
na na kocu wydawanej ksiki doczy tablic
chronologiczn.
Pilat w przypadkach, w ktrych w biografii
twrczej autora mona wydzieli rne okresy, za-
leca wzicie takiego podziau pod uwag.
Kolejnym aspektem, ktry wedug Pilata na-
leao omwi, by sposb ustalenia tekstu, ktry
mia stanowi podstaw wydania krytycznego.
Jego zdanie na ten temat byo jednoznaczne: Je-
li wydanie ma obznajmia czytelnika dokadnie
z podami umysu autora, wprowadza go w stref
jego myli i wyobrae, ukazywa w rzeczywistym
wietle waciwoci jego talentu, niezbdn jest
rzecz, aby tekst dziea wyraz zewntrzny myli
by autentyczny, tj. taki, jaki wyszed spod pira
autora.
Pilat zatem na pierwszym miejscu stawia auto-
graf autora. W przypadku braku rkopisu naleao
za podstaw uzna dziea wydane za ycia autora
takie, ktre byy przez niego opracowywane lub
przynajmniej zaakceptowane. Kolejn podstaw
wydania krytycznego mogy stanowi wydania
pomiertne czerpane z autografw. Referent ska-
nia si rwnie do ustalenia waciwego brzmie-
nia tekstu (a take zmian w nim zachodzcych) za
pomoc zestawienia wszystkich dostpnych wersji:
Waciwe wiato rzuca na pochodzenie tekstw
dokadne ich porwnanie ze sob, ktre wyjania,
jaki zachodzi midzy nimi zwizek i pokrewie-
stwo, o ile pniejsze czerpay z wczeniejszych
i w jakim stosunku pozostaj wszystkie wzgldem
pierwszego rda tj. autografu autora.
Pilat wskaza przy tym na problemy, ktre mo-
gy si pojawi przy ustalaniu tekstu. Miay to by
4
przede wszystkim bdy kopisty, pomyki zece-
rw, opuszczenia i poprawki drukarzy i wydaw-
cw. Z tych powodw tekst ukazywa si w kilku
rnych wersjach. Jeli autor ma tak moliwo,
bierze udzia w pracy nad wydaniem dziea i moe
nanosi poprawki, ktre nie zostan odnotowane
w rkopisie. Bardzo wane, wedug Pilata, byo
ustalenie stopnia wiarygodnoci i autentycznoci
rnych wersji tekstu. Jako ogln zasad, ktr
zaleca przyj przy porwnywaniu tekstw, byo:
im bliszy i bardziej bezporedni zwizek zachodzi
midzy tekstem a autografem autora, tym wikszy
stopie autentycznoci. Problemy z wyborem tek-
stu autentycznego pojawiaj si w momencie, gdy
dzieo jest tak przerobione przez autora, e traci
swj charakter dawniejszy dlatego w takich wy-
padkach ostatnie wydanie za ycia autora nie moe
by podstaw wydania krytycznego.
Po dokonaniu wyboru tekstu naley si zasta-
nowi nad wykorzystaniem testw wariantywnych.
Tu Pilat podkreli wag ostronoci i umiaru, aby
drobiazgowe opracowanie nie zakcio czytelni-
kowi odbioru. Proponowa, by warianty podawa
w przypisach dolnych, jako e umieszczanie ich na
kocu tekstu nie sprzyja czytaniu. Aby ograniczy
ilo informacji dotyczcych rnych wariantw,
Pilat zaleca opuszczenie tych, ktre polegaj na
rnicy w pisowni, a nie zmieniaj dziea. W przy-
padku duszych fragmentw, ktre zostay przero-
bione, referent proponowa umieszczenie na kocu
dziea wersji wariantywnej.
Konieczne, wedug Pilata, byo poprawienie
bdw. Wizao si to rwnie z modernizacj pi- nowi podstaw wyda krytycznych. Z takim po-
sowni. Ten punkt wzbudzi najwicej wtpliwoci
wrd uczestnikw Zjazdu im. Kochanowskiego.
Prelegent przychyli si do modernizacji pisowni
z wyjtkiem wyda sucych do bada lingwi-
stycznych. Jednake w takim celu zaleca wydanie
reprodukcji dziea, z zachowaniem wszelkich cech.
Do bada historyczno-literackich, a take w wy-
daniach popularnych Pilat proponowa pen mo-
dernizacj, obejmujc zarwno interpunkcj, jak
i ortografi, poniewa za dostosowaniem tekstu do
zasad wspczesnej ortografii przemawia niedokad-
no i niesystematyczno pisowni XVI i XVII w.
Wtpliwoci w tym zakresie mia Kazimierz
Morawski. Jednak jego argumentw w aden spo-
sb nie mona potraktowa jako naukowe, co za-
uway Piotr Chmielowski, krytyk i historyk li-
teratury polskiej, publicysta i pedagog, poniewa
Kazimierz Morawski zasugerowa, e moderniza-
cji nie naley przeprowadza ze wzgldu na urok
i wdzik ortografii autorw XVI w. Takie powody
s rzecz gustu i z racji tego odpowied na pytanie,
czy modernizowa, czy te nie, jest subiektywna,
a nie naukowa. Poza tym wedug Morawskiego je-
dynym przypadkiem, w ktrym przychyliby si do
wniosku o modernizacj pisowni, jest zlikwidowa-
nie (a kreskowanego), ktre daje ksztat niemiy
dla oka. Micha Bobrzyski podziela zdanie Mo-
rawskiego, e modernizacja odbiera atrakcyjno
tekstowi, jednake uzna, e jest ona konieczna
w wydawnictwach powszechnych. Gorcym prze-
ciwnikiem zmian w pisowni by natomiast Stanisaw
Tarnowski, ktry stwierdzi, e wydania krytyczne
i tak trafiaj wylcznie do osb wyksztaconych,
ktrym zachowanie pisowni oryginalnej nie bdzie
utrudniao odbioru dziea. Z takim podejciem nie
zgodzi si Wincenty Zakrzewski, ktry jako histo-
ryk nie chcia si wypowiada co do naukowej war-
toci modernizacji, jednak jako naukowiec uwaa,
e naley zrobi wszystko, aby dziea wielkich pi-
sarzy trafiy do szerokiego krgu odbiorcw. Jzy-
koznawca Lucjan Malinowski stwierdzi, e zmiany
w pisowni s bezcelowe, poniewa ortografia ulega
zmianom i wydania po kilkudziesiciu latach stan
si nieaktualne, dlatego naley pozostawia pisow-
ni autora. Poza tym uzna, e dziea bez moderni-
zacji s dowodem autentycznoci, czyli mog sta-
dejciem polemizowa Wincenty Zakrzewski, ktry
jako historyk nie zgodzi si, jakoby brak zmian
w pisowni by dowodem na autentyczno. R. Pi-
lat na wniosek, e ortografia si zmienia, odpowie-
dzia, e owszem, podlega ona cigym zmianom,
ale dziea s wydawane dla teraniejszego czytel-
nika, dlatego ich nieprzydatno dla czytelnika
z nastpnych wiekw nie jest wystarczajcym
powodem pozostawiania dzie w oryginalnym
brzmieniu. Z drugiej strony prelegent podkreli, e
mwic o modernizacji, ma na myli pisowni i in-
terpunkcj, a nie formy gramatyczne. Zmiana tych
ostatnich mogaby rzeczywicie wpyn na ksztat
dziea, zmieni rytm oraz rym. Dlatego uwaa, e
5
ingerencja w t stref powinna by ograniczona do
minimum, tak aby zachowa pikno zabytkw lite-
ratury.
Na temat modernizacji wypowiedzieli si rw-
nie ks. Ignacy Polkowski i P. Habura. Wniosek
tego pierwszego dotyczy zlikwidowania w wyda-
niach krytycznych (a pochylonego). Natomiast
drugi dyskutant stwierdzi, e trafia w chatach
wieniaczych na wydania Piotra Skargi ywotw,
ywot Pana naszego Jezusa Chrystusa Baltazara
Opecia, dlatego uwaa, e modernizacji nie mo-
na uzasadni potrzeb wikszej dostpnoci, po-
niewa dawna polszczyzna nie jest przeszkod dla
mniej wyksztaconych czytelnikw.
Z duym zainteresowaniem uczestnikw Zjazdu
spotkaa si wypowied R. Pilata na temat emenda-
cji. Postulowa on poprawianie wszystkich bdw.
Z takim podejciem nie zgodzi si filolog klasycz-
ny Ludwik wikliski, ktry uwaa, e nie mona
odda wydawcy niejasnej moliwoci ingerencji
w tekst. Za przykad podawa ogromne zmiany,
ktre cakiem przeobraziy VIII ksig Tukidydesa.
Z wikliskim nie zgodzi si Wincenty Zakrzew-
ski, ktry stwierdzi, e zdarza si, i autor si po-
myli pisa szybko, nie poprawi bdu i w ta-
kim wypadku poprawienie twrcy jest konieczne.
Ostatnim omwionym przez Pilata punktem
byo zagadnienie objanie do tekstu. Uwaa on,
e konieczne jest podanie genezy dziea najle-
piej we wstpie. Zawieraby on biografi autora,
ze szczeglnym uwzgldnieniem opisu warunkw,
w ktrych powsta utwr. L. wikliski stwierdzi,
e nie naley powica uwagi biografii twrcy, nie
powinno si czy jej z rozprawami gramatyczny-
mi, a take z wydaniami krytycznymi. Podobnie
wypowiedzia si Micha Bobrzyski. Cho nie po-
stulowa cakowitej rezygnacji z biografii, uwaa,
e naley j ograniczy do niezbdnego minimum.
Stanisaw Smolka stwierdzi, e naley skrupu-
latnie wskaza sposb ustalenia tekstu i wykaza
jak najwiksz ciso w badaniu genealogii rko-
pisw: we wstpie czy przedmowie wymagabym
co do zdania sprawy z aparatu rkopimiennego jak
najwicej; bibliograficzny aparat powinien by wy-
czerpany najzupeniej i w badaniu genealogii rko-
pisw potrzebna jest jak najwiksza ciso.
Pilat wskaza jeszcze na konieczno umiesz-
czenia w wydaniu krytycznym objanie rzeczo-
wych oraz gramatycznych. Spotkao si to z odpo-
wiedzi Michaa Bobrzyskiego, ktry zauway,
e niezbdne jest okrelenie minimum i maksimum
objanie do tekstu. Stwierdzi, e dodawanie przy-
pisw i wyjanie bardzo spowalnia prace nad wy-
dawanymi dzieami, a niekiedy nawet objanienia
zajmuj wicej miejsca ni samo dzieo. Naley
wic zminimalizowa je, jednak nie mona zrezy-
gnowa z indeksu rzeczowego. Wszystkie inne ob-
janienia mona zawrze w osobnej pracy omawia-
jcej tekst wydany.
Nietrudno zauway, e nikt z dyskutantw nie
wypowiedzia si na temat autografu jako podsta-
wy wydania krytycznego. Nie zakwestionowano
nadrzdnoci rkopisu nad dzieem wydanym za
ycia autora. Nierozstrzygnita pozostaa take
kwestia iloci i jakoci objanie. Otwarta zostaa
rwnie sprawa modernizacji pisowni, ktra, jak
si okazao w przypadku wydania wielu tekstw
z XVI i XVII w., przysporzya wiele kopotu. Przy-
padkowo wybrane kryteria, niedostateczna wiedza
lingwistyczna spowodoway, e wiele z wydanych
numerw miao ograniczon warto dla bada na-
ukowych. Jednakowo referat Pilata dawa podsta-
wy do dyskusji na temat tworzenia zasad wydawa-
nia dzie polskich pisarzy, a tym samym otwiera
moliwo naukowego rozstrzygnicia sporw na
ten temat.
Najwaniejszy jest fakt, e po raz pierwszy
w tak szeroki sposb zajto si tematem edytor-
stwa. W dyskusji wzili udzia historycy, literatu-
roznawcy i jzykoznawcy. Dao to moliwo wie-
loaspektowego przedstawienia problemw, cho,
jak si okazao, nie pozwolio znale odpowiedzi
na wszystkie pytania i wtpliwoci, ktre znalazy
swj oddwik w kolejnych wystpieniach na te-
mat tekstologii.
Wszystkie cytaty pochodz z: Zjazd im. J. Ko-
chanowskiego, Archiwum do Dziejw Literatury
i Owiaty w Polsce 1886.
6
Ewolucja hip-hopu a sprawa polska
Piotr Paczkowski
Nie trzeba posiada percepcji ora, eby zauway,
e dua cz spoeczestwa nie przepada za ra-
pem. Ta muzyka jest kojarzona z obuzerk i ama-
torszczyzn, zbudowan na absurdalnych, penych
agresji tekstach. Obserwuj rap od wielu lat i mog
powiedzie jedno jego przeciwnicy maj w pew-
nym stopniu racje. A raczej MIELI racj.
Trudne pocztki
Hip-hop w Polsce zacz si ju pod koniec lat 70.
To wtedy powstaway pierwsze skady breakdance,
a ludzie tacy jak Piotr Sadi Sadowski i Andrzej
Graff Graff tworzyli fundamenty kultury, ktr
dzi mona spotka dosownie w kadym polskim
miecie. Breakdance, czyli specyficzny taniec, to
jedna z czterech skadowych Hip-hopu. Pozostae
to graffiti (malowanie), turntablizm (praca DJ-a) i
rap (pisanie wersw i nagrywanie muzyki). Hip-
hop ewoluowa i dzi wystpuje w zupenie innej
postaci ni chociaby dziesi lat temu.
Skupmy si na rapie, poniewa, obok graffiti,
jest to najostrzej krytykowany element Hip-hopu.
Zgodz si ze stwierdzeniem, e spora cz pierw-
szych polskich pyt z t muzyk jest przepeniona
inwektywami, szowinizmem i lepym buntem. Ba,
nawet dzi, po kilkunastu latach, kiedy kilku pol-
skich raperw tworzy rzeczy na naprawd wyso-
kim poziomie, gdzie tam, w ciemnym i dusznym
studiu znajdzie si Popek lub inne tego typu zja-
wisko i zacznie nagrywa wersy dotyczce intym-
nych czci ciaa zawieszonych nad naszymi go-
wami. Plag w polskim rapie jest take kopiowanie
trendw z USA. Rozumiem, e hip-hop (a wic
i rap) narodzi si w Stanach Zjednocznych, jednak
bezrefleksyjne przekalkowanie stylu i przekazu za-
wodnikw zza oceanu to bd. Nie ten kraj, nie ta
mentalno, nie te realia.
Kontrowersje na sprzeda
Poziom dobrych pyt, zawierajcych duo warto-
ciowych treci, zawsze bdzie niszy ni muzycz-
na papka, tworzona gwnie dla zysku. Po pierwsze
dlatego, e papk atwiej si nagrywa, a po drugie
dlatego, e papki atwiej si sucha i nie trzeba przy
tym myle. A mylenie, jak wszyscy wiemy, cz-
sto okazuje si zbyt duym wyzwaniem. Zgodz si
wic z tymi, ktrzy wypowiadaj si negatywnie
na temat rapu, swoj postaw argumentujc niskim
poziomem wersw lub odtwrczoci. Trzeba jed-
nak zauway, e polski rap istnieje ju od kilku-
dziesiciu lat, a przez ten czas wiele si zmienio.
Wspomnianej papki jest coraz mniej. Pojawia
si i znika, dziaajc na zasadach wakacyjnych hi-
tw, o ktrych we wrzeniu nikt ju nie pamita.
Kontrowersje i afery z udziaem raperw s na-
ganiane i szeroko opisywane w gazetach, jednak
czstotliwo takich zdarze jest skrajnie niska
i ganie przy historiach zwizanych chociaby
z N.W.A. czy Eminemem. Postacie z rodzimej sce-
ny stroni od blasku reflektorw i popularnoci.
Nieliczni, tacy jak O.S.T.R., Ten Typ Mes czy Pe-
zet, s zauwaani przez spoeczestwo ze wzgldu
na nominacje do nagrd, wystpy na galach czy
wspprac ze znanymi i szanowanymi polskimi
wykonawcami. Zdecydowana wikszo nie szu-
ka poklasku, poniewa idealnie czuj si w swoim
rodowisku. Maj odbiorcw, kluby s pene lu-
dzi, pyty znikaj z pek, po co wic pcha si na
wiecznik?
Potrzeba zmian
Dyskusja dotyczca wyjcia rapu z podziemia
swego czasu bya bardzo gona. Jedni twierdzili,
e dziki popularyzacji rapu polscy twrcy mo-
gliby gra na najwikszych festiwalach, sprzeda-
wa jeszcze wicej pyt i rozwija hip-hop. Wa-
ne byo take pokazanie ludziom, e w tej muzyce
jest mnstwo wartociowych treci i e ostracyzm,
z ktrym czsto si spotyka, jest po prostu krzyw-
dzcy i niesprawiedliwy. Przeciwna strona baryka-
dy mwia, e rap i zarazem cay hip-hop najlepiej
ma si na podwrkach i nie potrzeba mu zainte-
resowania mediw, rozgoni radiowych i sponso-
rw. Tym bardziej dlatego, e tam, gdzie pojawiaj
si media i sponsorzy, pojawiaj si take warunki,
a rap nie moe si dostosowywa, poniewa przez
to straciby swoj tosamo.
7
 Osobicie stoj gdzie porodku tych dwch
opinii. Nie chciabym raperw biorcych udzia
w teleturniejach i udzielajcych wywiadw do
Gali, jednake perspektywa K.F.P.P. w Opolu, na
ktrym zagraliby Fisz, Mes, ona, czy Pezet, przy-
prawia mnie o umiech na twarzy. Tym bardziej e
jestem pewien poziomu artystycznego i profesjona-
lizmu wspomnianych wykonawcw. A takich jak
oni znalazoby si jeszcze kilku.
Progres i przyszo
Raperzy w Polsce zmieniaj si przez cay czas.
Pracuj nad swoim warsztatem, skadajcym si
nie tylko z pisania tekstw, lecz take z dobrej dyk-
cji, modulacji gosem czy szukania nowych, orygi-
nalnych patentw podczas nagrywania. Koncerty,
zarwno w klubach, jak i podczas festiwali, wygl-
daj coraz lepiej. Nie ma problemw z nagonie-
niem, logistyka i organizacja stoj na dobrym po-
ziomie, ludzie interesuj si wydarzeniami, kupuj
bilety i jed po caym kraju. Studia nagraniowe
s profesjonalne, nie tylko w kwestii posiadanego
sprztu, ale take realizacji, mixu i masteringu ka-
wakw. Polski rap otwiera si na nowe nurty, a co
waniejsze, powoli wyksztaca swoj tosamo,
odchodzc od utartych cieek i kopiowania. Zmia-
na jest widoczna i cho cay czas jestemy kilka-
nacie lat za USA, w Europie nie mamy si czego
wstydzi. Pozostaje mie nadzieje, e ewolucja po-
dy w dobrym kierunku i e za kilka lat, oprcz
Maryli Rodowicz, Zakopower i Kasi Cerekwickiej,
zobaczymy na scenie wymachujcych rkami uta-
lentowanych raperw i niesion ich przekazem pu-
bliczno.

Ksiki na podstawie gier

Arkadiusz Trendowicz

Nie ulega wtpliwoci, e gry komputerowe do- charakteryzuje si unikatowymi cechami i statysty-
starczaj przede wszystkim rozrywki. Jednak czy kami oraz wasn histori.
to wszystko? Bywa te, e gry su do bada na-
ukowych. Najlepszym przykadem bdzie Cor-
rupted Blood Incident w grze World of Warcraft.
Stanowi obiekt bada epidemiologw, gdzie
analizowano reakcj graczy na wirus niektrzy
z nich celowo w wirus rozprzestrzeniali, inni prbo-
wali z nim walczy, a jeszcze inni izolowali si od
reszty.
Zdarza si te, e gry stanowi podstaw do pi-
sania ksiek i to wanie o takich adaptacjach b-
dzie niniejszy artyku.

Przed wyruszeniem w drog

naley zebra druyn!
Wrota Baldura jako gra komputerowa miaa swoj
premier 30 listopada 1998 r. W grze studia Bio-
Ware wcielamy si w wykreowanego przez nas
bohatera, zbieramy druyn skadajc si maksy-
malnie z 6 czonkw i wykonujemy dziesitki za-
da. Kady z napotkanych bohaterw niezalenych

8
 Wrota Baldura zyskay ogromn rzesz fanw
na caym wiecie, rwnie w Polsce, gdzie przy
tumaczeniu gosu uyczali profesjonalni aktorzy,
midzy innymi Piotr Fronczewski i Wiktor Zbo-
rowski. Pniej studio BioWare wyprodukowao
dodatki do pierwszej czci i mniej wicej w tym
samym czasie powstaa pierwsza ksika napisana
przez Philipa Athansa. Jednak jakie byy reakcje na
ksik? W przeciwiestwie do zachwytu, jaki wy-
woaa gra, w stosunku do powieci nie byo nie-
stety tak dobrze. Sama ksika poda za gwnym
wtkiem gry, przy czym jedynym odstpstwem
jest wykreowany przez autora gwny bohater, co
byo konieczne. Akcja toczy si szybko, potyczek
jest mnstwo i to by byo na tyle. Brak tutaj caej
tajemnicy gry, ktr odkrywao si krok po kroku.
W ksice wszystko wyjania si ju w pierwszych
rozdziaach, co niestety odrzuca. Ksik mona
przeczyta jednak z duym przymrueniem oka. Na
podstawie kolejnych czci gry rwnie powstay
powieci, jednak one take nie odniosy sukcesu.
Wielowiat
Gra Planescape: Torment stworzona zostaa przez
Black Isle Studios i wydana 12 grudnia 1999 r.
Od samego pocztku gra przeczya konwencjom
fabularnych gier komputerowych. Oto nagle roz-
poczynamy przygod w wiecie, gdzie szczur to
nie lada ciki przeciwnik, nieumarli bywaj milsi
od ywych, a mroczne elfy, smoki i gobliny oraz
inne rasy charakterystyczne dla gatunku fantasy nie
wystpuj, za to peno w niej innych stworze, np.
latajcych mwicych czaszek. W produkcji Black
Isle Studios kierujemy poczynaniami Bezimienne-
go niemiertelnego czowieka. Tak, zgadza si,
bohater gry jest niemiertelny, jednak przy kadym
oywieniu ginie kto inny w uniwersum gry.
W trakcie rozgrywki gracz stara si odkry prze-
szo gwnego bohatera i rwnie czsto jego
towarzyszy. Gra uznawana jest za jedn z najlep-
szych pozycji RPG w historii. Jak wzgldem tego
wypadaj ksiki?
Ot powieci zostay przyjte dobrze, co za-
skakuje, zwaywszy na to, i pisane byy przez
rnych autorw. Jednak nie ma ry bez kolcw.
Jako gwn wad wskazywano wielokrotny brak
zwizku zdarze z gry komputerowej z wydarze-
niami z ksiek. Przyczyn tego byo napisanie
pierwszej ksiki, zanim ukoczono pisanie sce-
nariusza gry powieci wydawano jednak ju po
sprzeday gry bez zmian w historii. Publikacja ma
te swoje mocne strony. Ogromnym plusem jest to,
e przy pisaniu pierwszej powieci konsultowano
si z twrcami gry, co pozwolio wykreowa wiat
powieci moliwie jak najbardziej zbliony do ory-
ginau z Planescape: Torment. Doceniono take
uchwycenie charakteru gwnego bohatera Bezi-
miennego ktry w serii ksiek nosi imi Thane.
Ksiki, ktrych akcja dzieje si w wiecie Plane-
scape, w Polsce wydano nakadem wydawnictwa
ISA.
Sanktuarium
W 1996 r. do sprzeday trafia gra, ktra do dzi
wraz z kolejnymi czciami i dodatkami sprzedana
zostaa w ponad 25 milionach kopii na caym wie-
cie. Mowa o produkcji studia Blizzard Entertain-
ment, z gatunku hack and slash Diablo.
W grze wcielamy si w posta samotnego bo-
hatera, a gwnym zadaniem jest pokonanie tytu-
owego Diablo Pana Terroru. Ogromnym plusem
gry jest losowo generowany ukad poziomw, co
pozwala na wielokrotne powtarzanie rozrywki.
Pierwsza z ksiek zostaa wydana w kilka lat
po premierze pierwszej czci gry. Mimo e akcja
powieci podobnie jak w grze komputerowej dzie-
9
je si w wiecie Sanktuarium, to opowiadaj one
rne historie. Stanowi to ogromny plus, poniewa
ksiki mona traktowa jako uzupenienie serii
To nie fikcja literacka!
Rozmowa z Mariuszem Gosawskim,
ksik w ywej Bibliotece
Weronika Kortas
Mariusz Gosawski jest postaci bardzo ciekaw.
Sam okrela si jako artysta plastyk, malarz, foto-
graf, poeta i teolog. Fascynuje go rwnie kultura
Japonii. Tworzy obrazy, uywajc rnych technik
akwarele, akryl, pastele czy olej. Jest te najbar-
dziej znanym w Polsce artyst malujcym kaw.
W akcji ywa Biblioteka jako ksika uczestni-
czy ju dwa razy. Pierwsze spotkanie odbyo si
13 listopada w Centrum Dialogu im. Marka Edelma-
na w odzi, a drugie 8 grudnia na Wydziale Prawa
i Administracji Uniwersytetu dzkiego. W rozmo-
wie opowiada o tym, dlaczego takie spotkania s
interesujce i czego mona si z nich nauczy.
gier. Dodatkowo czyta si je szybko i przyjemnie,
wic miao mona je poleca nie tylko fanom gry,
ale take mionikom fantasy. W Polsce kilka ksi-
ek z serii Diablo wydano nakadem wydawnictwa
ISA.
Podsumowanie
Adaptowanie gier na ksiki, jak wida, moe mie
rny efekt. Czasami s to wietnie napisane po-
wieci z piknie wykreowanym wiatem i bohate-
rami, a innym razem spycone czytado, gdzie ulu-
bionych bohaterw zabija si jednego po drugim.
Jednak jaka adaptacja by nie bya, to ostateczna
decyzja, czy ksika bya dobra, czy za, zaley
wycznie od czytajcego. Osobicie wietnie si
bawiem przy czytaniu tych adaptacji, jednak jee-
li miabym poleci jedn z nich, to zdecydowanie
wybrabym Planescape: Torment, ktra w moim
odczuciu wypada najlepiej.
Kim jeste?
Chciaem by ksidzem katolickim. Spdziem
w seminarium duchownym prawie sze lat. Od-
szedem kilka miesicy przed wiceniami. Sko-
czyem studia teologiczne (etyk chrzecijask).
Zostaem specjalist od sekt. W kocu odszedem
od Kocioa katolickiego. Dla niego staem si
zdrajc. Na mojej drodze pojawiay si w kolej-
noci: prawosawie, protestantyzm, judaizm, bud-
dyzm i inne religie. W kocu przestaem wierzy.
Nie zastanawiam si, czy bliej mi do ateisty, czy
agnostyka. Duchowo odkrywam w naturze: ma-
gii, czarach i kartach tarota.
10
 Na co dzie jestem artyst plastykiem, chocia
nie skoczyem ASP. Poznaem ycie ulicy i bez-
domnych. Wrciem do sztuki, ktra jest moim
sposobem na ycie to opis, jaki zamieciem
w katalogu ywej Biblioteki.
Ostatnio mona byo Ci wypoyczy jako ksi-
k. Jaki tytu sobie nadae?
Kiedy zgaszaem swj udzia do ywej Bibliote-
ki, zastanawiaem si, co robi, kim jestem i jakie
cechy bd wpisyway si w t ide. Poniewa pro-
jekt zakada ide tolerancji, zwalczania uprzedze
wzgldem osb wykluczonych i amania stereoty-
pw, ostatecznie zdecydowaem si na tytu Byy
Kleryk.
Jak dziaa taka biblioteka?
ywa Biblioteka to projekt promujcy ide tole-
rancji i poszanowania praw czowieka. Zamiast
tradycyjnych, papierowych ksiek s ywi ludzie,
z ktrymi mona porozmawia. ywa Bibliote-
ka to szansa na spotkanie tych, ktrzy s stawiani
z boku ze wzgldu na swj zawd, pochodzenie,
kolor skry, orientacj, wyznanie, niepenospraw-
no, chorob itp. Ale to rwnie szansa dla ksi-
ki, aby podzieli si osobistym dowiadczeniem,
przedstawi fakty i zweryfikowa krzywdzce opi-
nie wzgldem prezentowanej grupy.
Jak to wyglda w praktyce: instytucja, kt-
ra organizuje yw Bibliotek, zbiera ksiki
i wyznacza dat ich czytania. Czytelnik w tym dniu
rejestruje si i dostaje kart biblioteczn, ktra
upowania go do wypoyczenia wybranego tytu-
u. Czytelnik moe si zapozna z list z krtkim
opisem kadej ksiki, zanim wybierze kogo
dla siebie. Taki opis podaem na samym pocztku,
przedstawiajc siebie. Jeli dana ksika jest wol-
na zaczyna si rozmowa. Trwa ona zazwyczaj 30
minut. Jeli nie ma w kolejce kolejnego czytelnika,
a ksika zgodzi si kontynuowa rozmow to
rozmawiaj dalej. Wszystkie pytania s dozwolone,
oczywicie z poszanowaniem zasad kultury oso-
bistej i szacunku do drugiej osoby. Jeli ksika
poczuje si w jaki sposb niekomfortowo, zawsze
moe przerwa rozmow. Wicej informacji o pro-
jekcie i kalendarz kolejnych spotka mona znale
na stronie http://zywabibliotekapolska.pl.
Jakie to uczucie by ksik?
Nie zastanawiaem si nad tym. Poszedem, eby
porozmawia. Bycie ksik to bycie sob. A kie-
dy jest si ksik wyjtkow, oryginaln, niepo-
wtarzaln i jedyn w swoim rodzaju, to jest to co
fantastycznego.
Byo to dla Ciebie trudne?
Nie. Jeli jest si przekonanym do tego, kim si jest,
i ma si odwag o tym mwi, to nie jest to trudne.
Nigdy nie wiadomo, jaki nas spotka odbiorca i o co
zapyta. To pewna niewiadoma. Czytelnicy bywaj
rni. Ja jestem otwarty na wszystkie pytania, na-
wet te najtrudniejsze. Opowiadajc swoj histori,
chciaem otworzy ludziom szerzej oczy, pokaza
kawaek ycia za murem (seminaryjnym) nie-
dostpnego dla wielu i tego po wyjciu. Nie chc
nikogo ocenia ani przekonywa, e droga, na kt-
rej byem, jest np. za, a ta, ktr obecnie id, jest
dobra. Kady ma wybr. Ja wybraem i si reali-
zuj. Czy wiadectwa byych co zmieni w sa-
mych instytucjach albo wiadomoci i postrzeganiu
ludzi tego nie wiem.
Czy wiele osb chciao z Tob rozmawia?
Miaem chwytliwy tytu, wic i czytelnikw byo
wielu. Pierwsza Biblioteka trwaa 8 godzin. Rozma-
wiaem prawie bez przerwy, cho w kadej chwili
mogem j sobie zrobi. Miaem 12 wypoycze.
Czasem rozmawiaem z jedn, a czasem z dwiema,
trzema osobami jednoczenie, wic w sumie mogo
by tych osb okoo 25. Wiem, e powstaa te li-
sta rezerwowa. Niestety z braku czasu nie wszyst-
kim udao si ze mn porozmawia. To dobry znak,
e wiele osb chciao pozna moj histori. Druga
Biblioteka bya na uczelni. Trwaa 4 godziny i za-
interesowanie moim tytuem rwnie byo due.
O co pytali?
Pytania byy rne. Nieliczni przyszli tylko posu-
cha tego, co chciaem powiedzie. Wtedy musia-
em zamieni si w audiobooka i opowiedzie swo-
j histori. Wikszo jednak zadawaa pytania.
Dla wielu zastanawiajce byo to, jak z osoby wie-
rzcej, ktra bya tak blisko Kocioa, staem si
osob niewierzc. Ciekawi byli, jak wyglda y-
cie w seminarium, czego si uczyem, czy miaem
11
czas dla siebie, ale te jak wyglda ycie po dru-
giej stronie otarza czy po drugiej stronie muru,
z atk zdrajcy. Byli i tacy, ktrzy mieli kon-
kretne pytania. Ludzie chcieli wiedzie, czy to, co
czasem sysz w mediach, od znajomych, gdzie
przeczytaj, jest faktem. Chcieli rozwia swoje
wtpliwoci dotyczce celibatu, pienidzy, ko-
biet, pedofilii czy homoseksualizmu. Ateici pytali
o bycie wierzcym, inni o to, jak teraz si odnajdu-
j jako niewierzcy wrd innych wierzcych. Byy
te osoby poszukujce swojej duchowoci, swoje-
go miejsca w Kociele. Te za pytay o sprawy re-
ligijne, teologi, wiar. Sporadycznie byy pytania
o moj obecn duchowo, wiat magii czy bycie
artyst.
Jak mylisz, dlaczego jako ksika bye dla lu-
dzi interesujcy?
Jak wczeniej wspomniaem, miaem chwytliwy
tytu. Temat byych klerykw, ksiy, sistr i braci
zakonnych wci jest tematem tabu. Wielu odcho-
dzi po cichu, bez rozgosu, ale z pitnem zdrajcy.
Przez wiele lat nie mwiem o tym, e byem w se-
minarium, e skoczyem teologi, e miaem by
ksidzem. W kraju, gdzie wikszo ludzi deklaruje
si jako katolicy, to temat wci niewygodny i kon-
trowersyjny. Musiaem do tego dorosn. I ywa
Biblioteka bya dobr okazj, aby pokaza innym,
e byli te s wrd nas. A ludzi ciekawi, jak jest
po tej drugiej stronie.
Lubi z ludmi rozmawia i podobno dobrze si
mnie sucha. Myl, e oprcz samego tytuu mj
opis by do interesujcy i zachca do rozmowy.
Wiele dowiadcze, szeroki wachlarz zaintereso-
wa, rna tematyka, a do tego pewna tajemnica
to przycigao czytelnikw.
O kim jeszcze mona byo poczyta?
Tytuw byo 27 i 9. Wrd nich m.in.: bezdomny,
biseksualistka, bya narkomanka, edukatorka sek-
sualna, feminista, gej, lesbijka, mama adopcyjna,
mama dziecka autystycznego, muzumanie, osoba
z chorob dwubiegunow, poganie, poliamorystka,
taurettyk, transgender, trzewi alkoholicy, wega-
ska rodzina. buddysta, yd.
Jak mylisz, dlaczego pojawio si tak wielu czy-
telnikw?
Ludzie s ciekawi, chc rozwiewa swoje wyobra-
enia o innoci, poznawa, moe uczy si ak-
ceptowa drugiego czowieka, jego przyzwyczaje-
nia, sposb ycia i bycia. ywa Biblioteka to oka-
zja, aby spotka yw histori, opowiedzian przez
osob, ktra jej dowiadcza lub dowiadczaa na
sobie. To nie fikcja literacka. Czasem ludzie szuka-
j samych siebie, szukaj potwierdzenia, e to, co
robi, ma sens, bez naraania si na kpiny, miech,
obgadywanie czy wytykanie palcami. Poznawa-
nie innych, rozmowa z nimi potrafi by budujca
i zmienia obie strony.
Czy dowiedziae si czego nowego o sobie?
Kilkakrotne opowiadanie swojej historii pokaza-
o mi nowy obraz tego, gdzie byem i co robiem.
Poznaem te, jak ludzie z zewntrz odbieraj
takich ludzi jak ja i mj wiat. To by dobry czas,
aby poukada swoj histori, zweryfikowa obraz
siebie przed wyjciem z seminarium i po nim. Co
mi tamten czas da dobrego, z czego dzi mog ko-
rzysta. atwo, z jak odpowiadaem na pytania,
bya niesamowita. Nie sdziem, e potrafi a tak
duo mwi (miech).
12
Uwaasz, e wizyta w ywej Bibliotece pomaga lu-
dziom pytam zarwno o ksiki jak i o czytelni-
kw?
Myl, e tak. Przede wszystkim uczy tolerancji
i nieoceniania kogo przez pryzmat zasyszanych
opinii, wygldu, zachowania, jzyka, wyznania czy
orientacji. Projekt ten jest okazj, aby pokaza, e
mimo czasem trudnej przeszoci i trudnych decy-
zji, braku wsparcia, niezrozumienia, wewntrznej
walki warto by sob do koca. Aby nie ocenia
ksiki po okadce. Kry wiele stereotypw. ywa
Biblioteka daje okazj, by zweryfikowa swoje po-
gldy i zamiast ocenia uczy rozumie innych,
bez oceniania.
Bye kiedy w ywej Bibliotece jako czytelnik?
yw Bibliotek poznaem kilka lat wczeniej, ni
si do niej zgosiem, jednak nie zawsze odpowia-
da mi termin, aby pj i poczyta. Pewnego ro-
dzaju yw Bibliotek miaem co roku, malujc
obrazy na ulicy. Wtedy spotykaem rnych ludzi,
z ktrymi rozmawiaem. W ten sposb poznaem
bezdomnych, byych alkoholikw, ludzi rnych
wyzna. To oni byli ywymi ksikami, ktrzy
opowiadali o sobie. Kiedy sam zostaem ksi-
k, nadarzya si okazja, aby spotka inne. Jednak
z braku czasu kady z nas by zajty opowiada-
niem swojej historii i tym razem si nie udao.
Podczas rozmowy w kuluarach pad pomys, aby
tak bibliotek zrobi dla samych ksiek. To
byby dobry pomys. Byaby okazja porozmawia
midzy sob. A z kim chciabym porozmawia?
Pewnie byyby to osoby bliskie moim zaintereso-
Pamitaj o mierci czasopisma funeralne
Aneta Dbrowska-Korzus
Kady z nas zna wiele tytuw czasopism podej-
mujcych tematyk specjalistyczn. Znajdziemy
pisma dla wdkarzy, fryzjerw, kibicw sporto-
wych. W cieniu prasy popularnej rozwija si czaso-
pimiennictwo niszowe. Interesujcy przykad tego
waniom czy pogldom. We wspomnianej wyej li-
cie znalazem kilka interesujcych mnie tytuw.
Chtnie poznabym, jak yje si poganom, osobom
z zaburzeniami psychicznymi czy osobom trans-
genderowym. Spotkanie z Romem, Afrykaczy-
kiem, siostr zakonn czy byym winiem te by-
oby ciekawym dowiadczeniem.
Chciaby znowu zosta ksik?
Tak. Udzia w ywej Bibliotece by fantastycznym
dowiadczeniem. Potwierdzi tylko, e warto roz-
mawia, ama stereotypy, ukazywa prawd, by
sob i si tym dzieli z innymi. Podobno kto raz
zosta ksik, bdzie ni nadal. Projekt ten obej-
muje coraz wicej miast i wsi. Organizuj je biblio-
teki, uczelnie, szkoy i inne instytucje, ktrym ta
idea jest bliska. Ja czekam na kolejn edycj dz-
kich ywych Bibliotek tam mam najbliej, gdzie
mog dojecha. Ale nie wykluczam te udziau
w innym miejscu w miar moich moliwoci.
Masz co do dodania?
Zawsze warto rozmawia, zamiast y stereotypa-
mi. Bo te drugie mog by krzywdzce dla innych.
Wic jeli czego nie wiesz zapytaj. Wiem, jak
pytanie, szczeglnie o krpujce, niewygodne spra-
wy, moe by trudne. Warto jednak si przeamy-
wa, prbowa, ryzykowa. To nic nie kosztuje,
a zawsze moe rozwia twoje wtpliwoci i ycie
stanie si prostsze.
Oficjalna strona Mariusza: www.mariuszgoslawski.
blogspot.com
segmentu stanowi periodyki adresowane do bran-
y pogrzebowej. Jej rozwj wynika z przeamania
pastwowego monopolu po upadku komunizmu
w Polsce, co stao si impulsem do rozwoju przed-
sibiorczoci.
13
 W marcu 1995 r. ukaza si pierwszy numer
Przegldu Funeralnego, miesicznika powico-
nego sztuce pochwku. Byo to pismo przedsibior-
cw pogrzebowych i kamieniarzy. Wydawao je
Biuro Informacji Funeralnej i Obrzdowej AESTI-
MO. Przegld Funeralny po wydaniu 16 numerw
w czerwcu 1996 r. przesta si ukazywa. Wszyst-
kie numery w formacie pedeef mona obejrze na
stronie internetowej.
Ze wzgldu na trwajce po przemianach ustro-
jowych prace nad prawem pogrzebowym wanym
elementem byo prezentowanie rnych projektw
i propozycji zwizkw branowych. Cyklicznie na
amach Przegldu Funeralnego ukazyway si
artykuy podejmujce tematyk aoby i psycholo-
gicznych aspektw jej przeywania, pomocy psy-
chologicznej itp. Ciekawostk jest cykl wywiadw
z profesorem Jerzym Bralczykiem, ktry od strony
jzyka rozpatruje zagadnienia zwizane z ostatni
posug. Ukazay si na przykad artykuy To. Jak
mwimy o mierci czy Grabarz czy pogrzebownik.
Ju w pocztkach czasopimiennictwa pogrze-
bowego szeroko rozpatrywany jest temat kremacji.
Ukazywany jest zarwno z punktu widzenia nauki
Kocioa katolickiego (znajdziemy tu na przykad
wywiady z przedstawicielami hierarchii kociel-
nej), jak i ekologii.
Dyskutowane s dowiadczenia zagraniczne.
Sta rubryk jest Z Kraju gdzie umieszczone
s najwaniejsze wiadomoci np. na temat profana-
cji miejsc ostatniego spoczynku, otwarcia nowych
cmentarzy. Pojawia si wiele reklam, ogosze
o targach. Znajdziemy take artykuy na temat ar-
chitektury domw pogrzebowych, a take cmenta-
rzy, krematoriw. Podsumowujc, mona stwier-
dzi, e Przegld Funeralny obejmowa szeroki
zakres tematyczny, przedstawia nowoci brano-
we, a take siga po zagadnienia spoza bezpored-
niego krgu zainteresowa. Na jego amach mona
pozna ewolucj prawa pogrzebowego, podejcia
do takich zagadnie, jak kremacja, tanatokosme-
tyka. Znalazo si take miejsce na reklam oraz
ogoszenia. Ciekawe s umieszczane statystyki od-
zwierciedlajce rozwj brany, wyniki bada na
temat nieprawidowoci w dziaalnoci poszczegl-
nych zakadw pogrzebowych. W ostatnim nume-
rze pojawia si krzywka.
Nastpc Przegldu Funeralnego by Mie-
sicznik Funeralny MEMENTO, ktry ukazy-
wa si od grudnia 1996 r. do grudnia 1998 r.
Jego wydawc by Edytor Press Ltd. z Lublina.
W 1998 r. zawieszono jego wydawanie. Ukaza-
y si 24 numery, w tym trzy podwjne. Z ich za-
wartoci rwnie mona si zapozna na stronach
internetowych. Podtytu Memento brzmi: ostatnia
posuga, cmentarze, kamieniarstwo.
Od stycznia 2000 r. do chwili obecnej ukazuje
si Dwumiesicznik Funeralny MEMENTO. Sta
si on organem Polskiego Stowarzyszenia Krema-
cyjnego Przedsibiorcw Pogrzebowych i Admini-
stratorw Cmentarzy, ktre pniej zmienio nazw
na Polskie Stowarzyszenie Funeralne. Od 1995 r.
do koca 2008 r. redaktorem naczelnym Przegl-
du i Memento by Wojciech Krawczyk. Redak-
torem naczelnym pisma jest obecnie Beata Mrz,
prawniczka i dziennikarka.
Tematyka podejmowana na amach Memen-
to z oczywistych wzgldw jest podobna do tej
z Przegldu Funeralnego. Nadal wiele miejsca
powica si zagadnieniom zwizanym z prawem
pogrzebowym, wci dyskutowanym z przedstawi-
14
cielami brany. Pojawia si coraz wicej ogosze, wych oraz spoeczno-psychologicznych aspektach
np. dotyczcych sprzeday elementw wyposae- mierci. Jako jedyna redakcja Kultura Pogrzebu
nia domw pogrzebowych, karawanw. Wanym podaje nakad pisma to 1500 egzemplarzy.
elementem s sprawozdania ze szkole, posiedze
sekcji funeralnych, walnych zgromadze bd spo-
tka sekcji organizacji pogrzebowych. W rubryce
Z prasy skupione s informacje wyowione z in-
nych czasopism. Niekiedy okraszone s one maka-
brycznymi, przepenionymi czarnym humorem ty-
tuami, np. Trzyma zwoki z misem, Nieboszczyk
wybuch w krematorium.
Od wrzenia 2002 r. ukazuje si Biuletyn Pol-
skiej Izby Przedsibiorcw Pogrzebowych, kt-
rego tytu po zmianie nazwy Izby przeksztacono
w Biuletyn Polskiej Izby Pogrzebowej. Jest to
czasopismo, ktre naby mog jedynie czonkowie
Izby Pogrzebowej. Wybr artykuw znajduje si
na stronie internetowej Izby. Pismo na bieco in-
formuje o dziaalnoci Izby, np. pracach przy two-
rzeniu prawa pogrzebowego. Trwae miejsce zaj-
muje na amach tematyka historyczno-obyczajowa,
a w niej m.in. takie wtki, jak historia pochwkw,
mw pogrzebowych, balsamowania, ciaopalenia,
nekrologw, zawodw zwizanych ze mierci,
a nawet robienia wizanek i ich typw oraz znacze- Zagadnienie szczegowe dotyczce pogrzebo-
nia w dziejach. Szeroko omawiany od kilku lat jest wych kompozycji kwiatowych podejmuje czaso-
proceder wytwarzania diamentw do biuterii po- pismo Florystyka Funeralna. Ukazuj si take
miertnej, przygotowywanych z prochw skremo- numery specjalne o podtytule Katalogi Kompozy-
wanych zmarych. cji Nagrobnych. Przeczytamy w nich o wiecach,
W listopadzie 2004 r. zadebiutowaa Kultura dekoracjach grobw, trumien oraz urn, a take
Pogrzebu jako produkt otwockiego wydawnic- o wizankach pogrzebowych. Co ciekawe, wydaw-
twa Linia Media. Jego wacicielem jest Sawo- c jest firma Infopolis, ktrej gwnym przedmio-
mir Moch, waciciel firmy pogrzebowej Exitus tem dziaalnoci jest organizacja lubw.
z Warszawy, a naczelnym dziennikarz Zbigniew Podsumowujc, jak kade czasopisma branowe
Skoczek. Kultura Pogrzebu wsppracuje z Pol- periodyki funeralne skierowane s do osb zawo-
sk Izb Przedsibiorcw Brany Pogrzebowej dowo zajmujcych si ostatni posug. Znajdzie-
oraz ze Stowarzyszeniem Zakadw Pogrzebowych my w nich midzy innymi informacje dotyczce
i Krematoriw w Rosji i na Ukrainie. prawnych uregulowa obowizujcych w brany,
Kultura Pogrzebu jest najwikszym czaso- aktualnoci o otwarciu krematoriw, nowych cmen-
pismem brany pogrzebowej w Polsce. Pismo jest tarzach, a take artykuy na temat historii pochw-
przewodnikiem, w ktrym znajduj si zarwno tek- kw, mw pogrzebowych, obyczajw, nowociach
sty uznanych autorw i ekspertw, jak i praktyczne w dziedzinie tanatokosmetyki, czyli makijau po-
informacje niezbdne do prowadzenia dziaalnoci miertnego. Pisma na bieco informuj o targach,
gospodarczej zwizanej z bran funeraln. Na a- dziaalnoci polskich stowarzysze funeralnych.
mach miesicznika znajduj si informacje o no- Periodyki maj take za zadanie reprezentowanie
wych produktach, usugach, zwyczajach pogrzebo- interesw przedstawicieli brany funeralnej.

15
Kobiety Harryego Pottera cz. II
Paula Olejniczak
W pierwszej czci artykuu omwione zosta-
o pojcie dobrej konstrukcji postaci literackiej
i cztery postaci kobiece wystpujce w cyklu
o Harrym Potterze: Narcyza Malfoy, Nimfadora
Tonks, Fleur Delacour i Cho Chang. W drugiej
czci za przedstawione zostan kolejne bohater-
ki, wraz z analiz ich kreacji i poszukiwaniem tej
kobiety Harryego Pottera, ktr mona uzna
za wielowymiarow i dobrze skonstruowan.
Na pierwszy ogie: Bellatrix Lestrange. Posta
szalonej kobiety, znienawidzonej przez czytelni-
kw za zabicie ojca chrzestnego Harryego albo
kochanej wanie za to szalestwo. Tylko czy aby
na pewno jest w niej co konkretnego? Jedyn
motywacj Bellatrix jest przypodobanie si Vol-
demortowi. Kiedy siedzi z nim przy jednym stole,
pochyla si w jego stron, wic nawet jej mowa
ciaa mwi o tym, jak j do niego cignie. Wszel-
kie akty sadyzmu, jakich dokonuje, wynikaj wy-
cznie z chci przypodobania si Czarnemu Panu.
Gwny antagonista powieci jest w zasadzie je-
dynym kontekstem, w jakim Bella wystpuje, co
sprowadza si do tego, e gdyby go zabra, z niej
nie zostaoby nic, jej istnienie stracioby jakikol-
wiek sens.
Na pierwszy rzut oka potencja moe mie
konstrukcja postaci Luny Lovegood. Jest ciekawa,
oryginalna. Wiadomo o niej co wicej ponad to,
z jakimi chopcami si zadaje midzy innymi
dlatego, e nie zadaje si z adnymi. Czytelnik po-
znaje cz jej historii. Dowiaduje si, e dziew-
czyna stracia matk, a jej ojciec jest wydawc
czasopisma ongler. To jednak fakty o osobach
w jej otoczeniu, nie bezporednio o niej. Luna
sama w sobie jest ekscentryczna i inteligentna.
To plus jej samotno okrelaj w zasadzie ca
posta. Jej rol jest popychanie fabuy do przodu.
Dziewczyna fabularnie nie wystpuje przez kilka
tygodni, a nawet miesicy, natomiast kiedy grupa
gwnych bohaterw nie wie, co dalej zrobi, po-
jawia si z byskotliw wskazwk. Przykadem
niech bdzie scena z pitej czci, w ktrej Harry
i jego przyjaciele musz si dosta do Minister-
stwa Magii i nie maj pomysu, jak to zrobi. To
Luna podpowiada, by polecieli na testralach. P-
niej nie wyrnia si ju niczym szczeglnym, jej
rola si zakoczya.
Bardzo wan postaci, a wic tak, ktrej na-
leaoby powici wicej uwagi na kartach po-
wieci, jest Ginny Weasley. W kocu to dziew-
czyna, ktra w epilogu zostaje on tytuowego
bohatera. Musi by wana, prawda? A jednak to
kolejna osoba, ktra w zasadzie nie istnieje bez
towarzystwa postaci mskiej. Wszystko, co robi,
sprowadza si do Harryego Pottera. W drugiej
czci w dzienniku Toma Riddlea zapisuje swo-
je odczucia wzgldem Harryego. W pitej czci
daje popis magii, co jest imponujce, ale wynika
wycznie z chci uwolnienia si od oprawcw
nie dla samej wolnoci, ale by pomc Harryemu.
W zasadzie wszystko, co robi, nawet relacje,
w ktre wchodzi, wynika z jej mioci do gwne-
go bohatera. Nie ma szczeglnych zainteresowa,
nie ma egoistycznych motywacji jest Dziewczy-
n Zakochan w Harrym Potterze.
Jak z kolei przedstawia si matka Harryego,
Lily Evans? Si rzeczy przez jej przedwczesn
mier nie wiadomo o niej przesadnie duo. Pew-
ne jest, e podczas pocztkowych lat szkoy przy-
jania si z Severusem Snapem, nie znosia za
Jamesa Pottera. Przez incydent w pitej klasie,
kiedy James z kolegami znca si nad Severusem,
a ten ostatni wyzwa Lily, przyja si zakoczy-
a. Nie ma jednak adnej wzmianki na temat tego,
aby bya jaka sensowna przyczyna, dla ktrej
panna Evans zmienia swj stosunek do Pottera.
Czytelnik dostaje wic obraz tego, jak bardzo ona
go nie znosi, pstryk, rok po szkole s po lubie,
16
a ona zachodzi w ci. Wtedy ju po prostu spe-
nia si jako matka i w tej roli jest przedstawiana
przez ca seri, mimo e jednoczenie uczestni-
czya w wojnie i dziaaa na rzecz Zakonu Fenik-
sa. Jak? Nie wiadomo. To przecie nie ma znacze-
nia, skoro jest Matk. Jej rol byo urodzi Har-
ryego Pottera, odda za niego ycie, a wczeniej
rozkocha w sobie Severusa Snapea, aby fabua
miaa sens. To kolejna kobieta, ktra bez swoich
mczyzn jest nikim.
W dalszej kolejnoci s dwie kobiety, ktre
niejako prbuj by osobnymi bytami, przeja-
wiajc sporadycznie swoje motywacje i zaintere-
sowania. Mowa o Molly Weasley i Dolores Um-
bridge.
Molly Weasley, ona i Matka. Akurat u niej te
role najmocniej rzucaj si w oczy, ale jednak jest
poza nimi co jeszcze. To kobieta, ktra wyranie
ma zainteresowania sucha radia i jest na bie-
co z magicznymi zespoami muzycznymi, intere-
suje si celebrytami i chodzi na spotkania autor-
skie, jak to z Gilderoyem Lockhartem. Mona si
zastanawia, czy nie s to pasje wycznie utrwa-
lajce stereotyp kury domowej, ale przecie w by-
ciu gospodyni nie ma nic niewaciwego. Wane,
e zainteresowania w ogle si pojawiaj, nadajc
postaci gbi. Poza tym wiadomo, e Molly bya
aktywn czonkini Zakonu Feniksa podczas obu
wojen, walczya, koordynowaa spotkania. Nawet
jeli nie wychodzi poza schemat Matki i ony
w szczeglnie spektakularny sposb, to jednak nie
mona jej tego odmwi.
Z kolei Dolores Umbridge pocztkowo wyda-
je si robi wszystko, co nakazuje jej Korneliusz
Knot, Minister Magii. Kobieta wprowadza wszyst-
kie ograniczajce zarzdzenia w szkole, poniewa
jest wysanniczk ministerstwa i jej dziaanie po-
dyktowane jest podporzdkowaniem pracodawcy.
To czynioby z niej kolejn posta kobiec pod-
porzdkowan mczynie, ale w miar rozwoju
wypadkw wida, e Umbridge ma rwnie swo-
je osobiste motywacje. Pociga j wadza i dy
do niej wszelkimi dostpnymi rodkami. To, e
nie jest lepo podporzdkowana Knotowi, wida
w scenie, kiedy chce rzuci zakazane zaklcie tor-
turujce, a na uwag, e minister nie zgodziby si
na amania prawa, mwi: Czego Korneliusz nie
widzi, to go nie zaboli. Te sowa dowodz, e jej
dziaania podyktowane byy rwnie prywatnymi
przekonaniami i pragnieniami.
Czytelnik nie dowiaduje si o Dolores Umbrid-
ge niczego poza kontekstem jej pracy nie ma
nawet sowa o rodzinie, zainteresowaniach, prze-
szoci czy sposobach spdzania wolnego czasu,
ale przynajmniej wystpuje ona jako mylca sa-
modzielnie jednostka, co, jak wida, nie jest wca-
le takie oczywiste.
Jest jednak posta kobieca, o ktrej mona
miao powiedzie, e jest dobrze zbudowana
i wielowymiarowa. To Minerva McGonagall, kt-
ra wcale nie pojawia si duo czciej ni pozo-
stae omwione w artykule kobiety, a jednak to
wystarczy, e autorka ukazaa j w rnych kon-
tekstach. Czytelnik widzi profesor McGonagall
przede wszystkim jako surow nauczycielk, nie-
uznajc spnie i trzymajc dyscyplin. To
jednak nie jest jedyna jej rola. Ukazana jest rw-
nie jako zmartwiona opiekunka, kiedy Harry jako
niemowl ma zosta oddany pod opiek wujostwa.
Wida j wtedy jako kobiet troskliw i gotow
do powice. W innej sytuacji jest wojownicz-
k, gotow broni Hogwartu i swoich uczniw za
wszelk cen. Ju te trzy role wystarczaj, by nie
dao si okreli tej postaci w jednym sowie, tak
jak byo to z poprzednimi kobietami.
Przykad McGonagall dowodzi, e Rowling
potrafi i jest w stanie napisa ciekaw i wielowy-
miarow posta kobiec. Z kolei fakt, e w opo-
zycji do pani profesor jest tyle kontrprzykadw,
pokazuje, e z jakiego powodu autorka zrezygno-
waa z tworzenia wiarygodnych kobiet na rzecz
oparcia swojej historii na mczyznach. Jeli jed-
nak nawet w literaturze. w wiatach, ktre mog
by dokadnie takie, jaki chcemy, eby byy, ko-
biety s traktowane w taki sposb jako to, jako
byty niesamodzielne i niemylce, jak moemy
oczekiwa, eby w rzeczywistoci byy postrzega-
ne inaczej?
17
Ksika musi y
Maria Nowak

Czy da si speni nierealne marzenie? Czym r-
ni si filet od fletu? Co zrobi, by zakurzona ksi-
ka, nieotwierana przez pi lat znowu oya? Na te
wszystkie pytania odpowied zna Aldona Mackie-
wicz, wacicielka Toruskiego Antykwariatu Ksi-
garskiego. Jedynego na toruskim placu boju, kt-
ry ratuje porzucone ksiki i daje im nowe ycie.
eby w jaki sposb nie straci jego dziea, a jedno-
czenie eby utrzyma jego ducha cay czas z nami,
zajymy si z mam antykwariatem. Przyuczy-
ymy si do zawodu. Ja poszam na odpowiednie
studia i tak si to toczy.

Jak zacza si Pani przygoda z ksikami?

Ksiki w moim yciu byy obecne od dzieci-
stwa. Mj ojciec by kierownikiem ksigarni Domu
Ksiki w latach 70. i waciwie ksiki spowodo-
way poznanie si moich rodzicw. Moja mama
miaa dzieci z pierwszego maestwa, ktre po-
trzeboway podrcznikw, a jej kuzynka miaa zna-
jomego w ksigarni i to ona ich wanie poznaa.
Kiedy si urodziam, wok byo peno ksiek.
Mam takie niezbyt wesoe wspomnienie, poniewa
jako maa dziewczynka marzyam o nieco innych
prezentach ni ksiki a mj ojciec na kad uro-
czysto obdarowywa mnie wanie nimi. Pami-
tam, jak zawsze wypatrywaam, czy bdzie mia
co wicej oprcz tych ksiek. Dzisiaj ja zamieni-
am si w niego i kady, czy to dziecko z rodziny,
czy nie z rodziny, dostaje ode mnie ksiki
Aldona Mackiewicz przy pierwszej siedzibie antykwa-
Jak to si wszystko potoczyo, e tutaj si Pani riatu na ulicy Podmurnej. Podczas swojej 23-letniej hi-
storii antykwariat znajdowa si rwnie przy ulicy a-
znalaza?
ziennej 17 i w. Katarzyny 3.
Odkd skoczyam 14 lat, pomagaam mojemu
ojcu w antykwariacie. Bya to praca wakacyjna, za Wanie, studiowaa Pani bibliotekoznawstwo,
1 z dziennie. Przychodziam, ukadaam ksiki, prawda?
zaatwiaam sprawunki na miecie, pomagaam mu Jak ja startowaam, to nazywao si to informacja
po prostu w pracy. Kiedy przyszed czas, e zacho- naukowa i bibliotekoznawstwo, a potem informa-
rowa i wiedzielimy, e nie skoczy si dobrze, cja naukowa i bibliologia. Teraz pewnie nazywa
czyli e wkrtce umrze, to stanlimy z rodzin si inaczej...
przed trudn decyzj zamykamy antykwariat, ja
nadal id swoj drog, ktr wtedy bya biotechno- Teraz jest zarzdzanie informacj i bibliologia
logia, czy kontynuujemy jego dzieo. Dla mnie to Studia pomogy Pani w pracy?
nie bya adna decyzja, tylko oczywisto. Skoro Poszam na studia, dlatego e pracujc z ksikami,
mj ojciec odszed na tamten wiat, a jedyne, co tylko na bazie dowiadczenia i tego, czego mnie
mi po nim zostao, to antykwariat peen ksiek, to nauczy tata, miaam wiadomo, e ta dziedzina

18
wiedzy, ten wiat ksiek jest o wiele szerszy. Zda-
rzyy si przypadki, kiedy do antykwariatu przy-
szed klient i zapyta mnie wprost, jakie mam kwa-
lifikacje do pracy tutaj. Dlatego spojrzaam szybko
na ofert studiw UMK i zobaczyam pikny kieru-
nek. Dostaam si na studia zaoczne i w tym trybie
studia skoczyam. Kady przedmiot, ktry by na
studiach, znajduje w mojej pracy zastosowanie.
Niedawno antykwariat obchodzi swoje 23. uro-
dziny. Jak by Pani podsumowaa te lata?
23. urodziny to dla nas ogromny sukces. W tej
chwili kady kolejny miesic jest sukcesem i cza-
sami zastanawiam si, czy nie uzna, e kady ko-
lejny tydzie take nim jest. Rynek ksiki jest bar-
dzo trudny, a antykwariat to instytucja handlowa.
Musi funkcjonowa w oparciu o zasady rynkowe,
czyli musi na siebie zarabia. W Toruniu istniao
kilka innych antykwariatw i wszystkie zakoczy-
y swoj dziaalno, wanie ze wzgldw takich,
e nie mogy si utrzyma. Wic dla mnie kady
tydzie, kady dzie, kady miesic to walka i staa
edukacja.
Ma Pani jakie marzenia? Kiedy rozmawiaymy
ostatnim razem, to mwia Pani, e chciaaby wr-
ci do pierwszej siedziby antykwariatu na ulicy
Podmurnej.
To marzenie klasyczne, czyli nie do spenienia.
Wszystko wskazuje na to, e ten budynek ju nigdy
nie bdzie spenia swojej funkcji uytkowej. Jest
w bardzo zym stanie technicznym i nikomu nie za-
ley na tym, eby odzyska jakikolwiek lepszy stan
czy wygld. To jest takie marznie, ktre czasami
mi si ni. W moich snach mj ojciec yje. Najcz-
ciej jest tak, e jestemy z mam w antykwariacie,
pracujemy i nagle wchodzi. Otwiera drzwi z pleca-
kiem, bo wiele podrowa, wrci i dalej prowa-
dzimy antykwariat Takie sny s pikne, ale to s
tylko sny. Z marze realnych najwaniejszym jest
oczywicie intensywny rozwj antykwariatu.
Wanie przed chwil wesza Pani, ktra koniecz-
nie chciaa sprzeda ksiki. Jak to wyglda na co
dzie? Czytaam, e w miesicach letnich obrt
troch spada, a potem od wrzenia, padziernika
wszystko si stabilizuje.
U nas panuje rytm odwrotny ni w ogrdkach na
Starwce. Kiedy przychodz pierwsze ciepe dni,
kwiecie, maj, sprzeda natychmiast spada. Na-
tomiast jak tylko si zdarzy dzie deszczowy lub
chodniejszy, czy to w rodku lata, czy jak ju jest
jesie i zima, to u nas natychmiast sprzeda wzra-
sta. Przychodzi wrzesie i zaczyna si szkoa. Lu-
dzie kupuj lektury, podrczniki, pomoce naukowe.
Wtedy u nas wszystko zaczyna si rozkrca. Przy-
chodzi padziernik, grudzie, wic dochodz to
tego studenci. A od listopada jest tak jak w kadej
dziedzinie handlu grka gwiazdkowa. Nie wiem
dlaczego, nie potrafi tego wyjani, ale u nas sty-
cze, luty i marzec rwnie s te bardzo dobre.
Prawie tak samo jak grudzie.
Przez te wszystkie lata moe Pani oceni, co Pani
lubi w pracy, a czego nie? S zajcia, ktre spra-
wiaj Pani przyjemno i takie, ktre musi Pani
robi z koniecznoci?
Nie cierpi trudnych ksiek. W powodzi publika-
cji, ktra nas zalewa, mniej wicej 8090 procent
to s ksiki proste do opracowania. S rwnie
takie, ktre z reguy s starsze i obcojzyczne.
Trzeba nad nimi naprawd posiedzie p go-
dziny, godzin, a czasami nawet dwie. Nie znam
wszystkich jzykw wiata. Radz sobie z angiel-
skim i niemieckim, ale rosyjskie znaczki s dla
mnie jak chiskie. Take tego nie lubi i odkadam
na pniej. Potem pitrz si takie stosy trudnych
przypadkw, ktre przekadam z miejsca na miej-
sce. Jednak jest to praca, ktra rwna si pasji, wic
tak naprawd nie zdarzy mi si jeszcze taki dzie,
ebym wstaa w zym humorze, na myl o tym, e
id do antykwariatu pracowa. Kady dzie jest dla
mnie fajny, wesoy i od razu mam dobry humor,
jak myl, e tu przyjd.
Jakie cechy trzeba mie, by pracowa w antykwa-
riacie? Szczeglnie przydadz si tutaj rady dla
studentw zarzdzania informacj i bibliologii.
Na pewno podstaw jest po prostu lubienie ksiek.
Pasja do nich. Jak si tego nie lubi i nie ma, to trze-
ba zaj si sprzedawaniem czego innego. Uwa-
am, e kierunek sam w sobie jest fantastyczny,
poniewa nie ogranicza si tylko do ksiek. Wa-
nie informacja naukowa to dziedzina, ktra dzisiaj
19
pozwala pracowa wszdzie. W kadej dziedzinie
kto szuka informacji, a my wiemy, jak t informa-
cj znale, jak j oddzieli od mieci. Antykwariat
opiera si na jednej zasadzie. Jedni ludzie odchodz
z tego wiata, a drudzy wkraczaj w dorose ycie
i zaczynaj mie swoje pasje. My zajmujemy si
tym, eby przedmioty tej pasji przechodziy od jed-
nych do drugich. Jakkolwiek przykro to zabrzmi.
Taka jest rola antykwariusza, eby przekaza te
przez jednych ukochane, cenione, zbierane rzeczy
innym, ktrzy wchodz w te tematy.
Czyli mona si z tego utrzyma?
Mona, tylko trzeba bardzo si postara. Ka-
dy jeden dzie to nauka. Ja si ucz od klientw,
ze szkole, studiw zwykych, podyplomowych,
z prasy branowej i serwisw internetowych. Bez
permanentnej edukacji, trzymania rki na pulsie nie
ma drogi do przetrwania. Dzisiaj poczenie dzia-
alnoci internetowej i tradycyjnej jest konieczno-
ci.
Wanie, ma Pani swoj stron internetow, pro-
wadzi Pani bloga Jak to si wszystko zaczo?
W 2006 r. stao si oczywistoci, e antykwariat
musi mie swoj stron internetow. Na pocztku
bya ona wycznie do przegldania. W kocu nad-
szed moment, kiedy zdecydowaam si na zainwe-
stowanie pienidzy. Jednej osobie trudno wprowa-
dzi tysice ksiek do bazy, ale od 2011 r. mino
6 lat i w tym momencie mamy powyej 20 tys. ty-
tuw w katalogu. Rozwija si to bardzo intensyw-
nie. Blog zacz si wtedy, kiedy uznaam, e nie
mog zadrcza rodziny i znajomych i codziennie
opowiada im, co si wydarzyo w antykwariacie.
Z tego wyniky rwnie media spoecznociowe,
czyli Facebook, Twitter, Instagram i Google Plus.
W antykwariacie od rana do wieczora zdarzaj si
pereki warte Facebooka, jaka ksika, zdjcie, list
od narzeczonego do narzeczonej. Antykwariat to
jedna wielka ksika.
Pamita moe Pani jakie zabawne historie, ktre
si tutaj zdarzyy, gdy klient przynis jak ksi-
k, albo z drugiej strony moe co smutnego?
Historii jest bardzo duo. Ostatnio nasza ulubio-
na to filet z mandragory Pracowniczka miaa
za zadanie wystawi w internecie ksik pt. Flet
z mandragory Waldemara ysiaka. Literwki
zdarzaj si kademu. Jak si wczeniej tego ty-
tuu nie syszao, to jeszcze atwiej popeni bd.
W zwizku z tym zostaa wystawiona ksika Fi-
let z mandragory. Pewnego razu dostalimy e-mail
od klienta. Prosz Pani, jak mona ksik takie-
go pisarza w taki sposb zbezczeci i napisa filet
zamiast flet?. Oczywicie poprawiymy bd, ale
byo przy tym wicej miechu ni jakiej nagany.
Z innych ciekawych historii banknot dwustuzo-
towy znaleziony przeze mnie w ksice. Popatrzy-
am na niego. By wyjtkowo wyrany. Mia znak
wodny i wszystkie wypuke literki. Pomylaam, e
moe kto woy go prosto z bankomatu do ksiki
i dlatego jest taki wyrany. Nie byam tego pewna,
wic przeszam si do pobliskiego banku. Z adnym
zym zamiarem, tylko pytaniem do pani kasjerki,
czy ten banknot jest prawdziwy. Okazao si, e
w Polsce obowizuje prawo, e w takich przypad-
kach natychmiast jest sporzdzany protok i sprawa
trafia na komisariat. Zostaam wezwana na policj
w Toruniu w sprawie znalezienia faszywego bank-
notu. Miaam poda tylko, skd on si wzi i jaka
jest moja rola w tej sprawie. Podaam oczywicie
swj numer konta, jeli okazaoby si, e jest praw-
dziwy. Jednak przelew nigdy nie przyszed...
Obecna siedziba antykwariatu przy ulicy Wysokiej 16.
20
Czytaam ostatnio, e Pani tata oddawa swoje
ksiki do antykwariatu, ale miay one ceny z ko-
smosu. Czy Pani te tak robi?
Oczywicie, taka jest zaleta posiadania wasnego
antykwariatu. Wycenianie ksiek naley do nas.
Jeli mj ojciec by pasjonatem szachw, jzyka
esperanto, matematyki, regionu warmia i mazury
i kilku innych zagadnie, to te ksiki zawsze mia-
y u niego cen wysz i tak zupenie wanie
z kosmosu. Ja rwnie mam swoje pasje, ktr s
na przykad stare ksiki dziecice ilustrowane
przez sawnych polskich ilustratorw i one u mnie
rwnie maj cen. Nie jak super wysz, ale te
5, 10 zotych wicej ni og musi by, bo ja tak
uwaam.
Czyli przynosi Pani ksiki ze swojego domowego
zbioru?
Cakowicie odziedziczyam po moim ojcu filozofi
zbierania ksiek. Ksika musi y. Musi by czy-
tana, musi by uywana. Mam tak zasad, e raz
na jaki czas przebiegam wzrokiem po moich do-
Ksika. Najpotniejszy przedmiot
naszych czasw zbadany od deski do deski (recenzja)
Magdalena Ostrowska
Jak wskazuje ju na to tytu publikacji, jest to
ksika o ksice. Jednak nie o kadej. Autor,
Keith Houston skupi si na ksice papierowej,
tzw. kodeksie. Nie obejmuje wic ona informacji
o rozwijajcej si obecnie ksice elektronicznej,
audiobookach czy innych nowinkach technicznych.
We wstpie moemy przeczyta: Oto ksika
o historii, tworzeniu i ksikowatoci. Wszyst-
kich tych cikich, skomplikowanych, kuszcych
artefaktw, ktre ludzko pisze, drukuje i zszywa
od ponad tysica piciuset lat. Opowiada o ksice,
o ktrej wiesz, e jest ksik, kiedy j widzisz.
Publikacja skada si z czterech gwnych cz-
ci zatytuowanych: Strona, Tekst, Ilustracje oraz
Forma. Dodatkowo w ksice umieszczono take
mowych regaach i wycigam. Jeeli wiem, e do
danej ksiki nie zajrzaam przez ostatnie pi lat
i nie zanosi si na to, ebym zajrzaa, a mam wia-
domo, e dookoa mnie s wspaniale wyposaone
biblioteki, to nie ma potrzeby, ebym miaa j na
pce. Posiadam takie ksiki, ktre uksztatoway
mnie jako czowieka i te musz u mnie by, ale
jest ich moe kilkaset. Nie musz nikomu impono-
wa swoim zbiorem ksiek. Lubi, jak ksika jest
w uyciu. Tak jak mj ojciec. Te istotne s i bd
z nami zawsze, a te, ktre mog i, niech id.
Rozumiem, e ma Pani pereki, ktre Pani lubi
i bd zawsze w domu na pce. Jakie to ksiki?
Musz mie wszystkie moliwe wydania Opowie-
ci z Narnii, jakie tylko s, po polsku, po angielsku,
jak si da to jeszcze po innemu. Podobnie jest
z Wadc piercieni Tolkiena. Takie, ktre pami-
tam z dziecistwa i modoci, ktre mnie przemie-
niy, uczyniy i uksztatoway. Teraz mao ju mam
takich ksiek. Pewnie to wynika z wieku. W mo-
doci podlega si tym wpywom, a pniej ju nie.
wstp, kolofon, podzikowania, przypisy, rda
ilustracji, indeks i wybran bibliografi.
Pierwsza cz zajmuje si histori wynalezienia
materiau, na ktorym zapisywano tekst, poczwszy
od papirusu, przez pergamin a po wynalazek pa-
pieru w Chinach. Cz druga skupia si natomiast
na wynalezieniu pisma i historii druku. Rozdzia
zatytuowany Ilustracje zaczyna si od tworzonych
rcznie ilustracji w rkopisach, przechodzi poprzez
drzeworyt i miedzioryt, by skoczy na wspczes-
nych metodach ilustrowania i druku ksiek. Na
samym kocu autor zaj si form ksiki. Om-
wi, jak wyglday przed wynalezieniem znanego
obecnie kodeksu, m.in. zwoje papirusowe. W treci
znale mona take informacje, jak wynaleziono
21
kodeks i w jaki sposb go oprawiano. Ponadto po-
wicono take troch miejsca ksice wspczes-
nej omwione zostay midzy innymi formaty
czy rodzaje krojw pisma.
Przypisy w tej publikacji znajduj si na kocu,
chyba e dopowiadaj pewne informacje do treci,
wwczas oznaczone gwiazdk umieszczone s pod
tekstem. W ksice zamieszczono rwnie ilustra-
cje zarwno czarno-biae jak i kolorowe, stosowa-
ne jednak oszczdnie. Ksika napisana jest bar-
dzo ciekawym, ywym jzykiem. Kierowana jest
Profesjonalizm na kasie (felieton)
Piotr Paczkowski
Czasami jedno, wydawaoby si, bahe wydarzenie
potrafi poprawi humor na dugie godziny. Niekt-
rzy zwykli mwi w takich sytuacjach, e kto lub
co zrobio im dzie. Mi taki zwrot wydaje si
zbyt amerykaski, dlatego wol uywa rodzi-
mych stwierdze. Po tym zakamuflowanym wyra-
zie patriotyzmu zapraszam do lektury tekstu.
Co sprawio, e na mojej twarzy pojawi si
umiech, a gowa na kilka chwil staa si siedli-
skiem endorfin?
Niedawno, bo raptem wczoraj, byem wiadkiem
ciekawego zdarzenia. Miejsce jeden z toruskich
supermarketw, godzina bliej nieokrelona, ale
pna, w gwnej roli posta niezwyka Kasjer.
Co w nim takiego niezwykego?, zapyta wielu
czytelnikw. Kasjer to kasjer, siedzi kilka godzin
przy kasie, wykorzystuje kody kreskowe, eby od-
chudzi nasz portfel i jeszcze grosika nie wyda.
Z reguy tak jest, jednak nie w tym przypadku.
Uzmyswmy sobie pewn rzecz praca w marke-
cie nie jest zajciem ciekawym. Ja osobicie wola-
bym wymyla hasa reklamowe dla firm pogrzebo-
wych, ni by czci niemieckiej czy brytyjskiej
myli handlowej. Kasa jest czsto alternatyw dla
frytkownicy czy zmywaka. Kiedy znajomi dowie-
dz si, gdzie pracujemy, szybko pada usprawiedli-
wienie: Wiesz, to tylko tak, na chwil, Kady
od czego zaczyna itp. Mwic wprost adna
praca nie habi, ale s posady, ktre wybieramy
do mionikw formy papierowej, moe by take
przydatna studentom jako rdo do historii ksi-
ki. Wszystko zostao omwione w prosty, przy-
stpny sposb. To take zbir wielu ciekawostek i
anegdot.
Publikacja zostaa wydana przez wydawnictwo
Karakter w twardej oprawie. Wydanie jest bardzo
adne. Autor, Keith Houston, jest znawc histo-
rii pisma i typografii, autorem wydanej w Polsce
ksiki Ciemne typki. Sekretne ycie znakw typo-
graficznych.
z koniecznoci, a kasjer sprzedawca czy konser-
wator powierzchni poziomych s tego najlepszy-
mi przykadami.
Ale wrmy do meritum. Niezwyko moje-
go Kasjera polegaa na tym, e by po prostu
miy. Dla kadego klienta bez wyjtku. Wielkie
wraenie zrobia na mnie jego zdolno do radze-
nia sobie z wieloma zadaniami jednoczenie. T
umiejtno, zwykle zarezerwowan dla zaprawio-
nych w kuchennych bojach przedstawicielek pci
piknej, mia opanowan perfekcyjnie. Przesuwa-
nie produktw, wbijanie jakich kodw na kasie,
rozmowa z konsumentem, pena (udanych!) artw
i poprawiajca samopoczucie, a do tego jeszcze ty-
rada o wyjtkowej okazji, w postaci Milky Waya
za 69 groszy. Przypominam, e caa sytuacja mia-
a miejsce wieczorem, kiedy wychwalany przeze
mnie Pan by prawdopodobnie po 8 czy te 12 go-
dzinach pracy. Zao si o moj ulubion koszul-
k z Gohanem, e niewiele osb w takiej sytuacji
potrafioby zachowa pogod ducha.
Wizyta w markecie miaa by dla mnie jedy-
nie nic nieznaczcym epizodem, umoliwiajcym
przygotowanie kolacji, dziki ktrej po raz kolej-
ny uda si unikn mierci godowej. Tymczasem
pewien Kasjer sprawi, e wrciem do mieszkania
bogatszy nie tylko o chleb, maso, wdlin i Milky
Waya, ale take o wietny humor. To si nazywa
profesjonalizm.
22
 II Oglnopolska Konferencja Naukowa
Czowiek Informacja. Ksika.
Cyberkultura
Toru 910 marca 2017 r. fotorelacja (fot. Maria Nowak)
Z radoci zawiadamiamy, e SDKN ePRINT podjo wspprac ze studenckim
Radiem Sfera! Nasuchujcie informacji o tym, co si dzieje na Wydziale Nauk
Historycznych w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliologii. Ju niedugo usyszycie
o otrzsinach na naszym Wydziale, m.in. o zorganizowanej dla pierwszakw grze
terenowej.