Professional Documents
Culture Documents
1
1. Oglne wiadomoci o estrach
(1)
3
Przykady reakcji:
(2)
(3)
(4)
(5)
4
Reakcja (5) przebiega jednokierunkowo. Metod t stosuje si tylko w
przypadkach, gdy estryfikacja klasycznym sposobem zawodzi lub prowadzi do maych
wydajnoci, gdy ceny bezwodnikw s wysze ni odpowiednich kwasw. Uycia
bezwodnika kwasowego wymagaj fenole oraz wikszo alkoholi trzeciorzdowych.
Czsto estryfikacj bezwodnikami stosuje si rwnie w przypadku kosztownych
alkoholi pierwszorzdowych i drugorzdowych, gdy szybko estryfikacji i cakowite jej
przeprowadzenie maj wiksze znaczenie ni koszty zwizane z uyciem bezwodnika [2].
(6)
5
(7)
W przemyle powysza reakcja jest stosowana tylko w przypadkach, gdy
halogenek alkilowy jest taszy ni odpowiedni alkohol. Przykadem praktycznego
wykorzystania tego typu reakcji jest produkcja octanu benzylu z chlorku benzylu i octanu
sodowego lub potasowego [2].
Grna warstwa cieczy wraca na kolumn, podczas gdy dolna jest odbierana
oddzielnie. W ten sam sposb ilo wody w destylacie ustawicznie zmniejsza si, a do
zaniku. Z t chwila destylat skada si z octanu butylu i niewielkiej iloci niezwizanego
alkoholu butylowego. Surowy ester przemywa si wodnym roztworem wodorotlenku
sodowego, a nastpnie wod do reakcji obojtnej i oczyszcza przez destylacj [2].
6
b) Otrzymywanie octanu butylu metod cig.
7
9
1 2
10
3
7
5 6
11
12
Rys. 2. Schemat otrzymywania octanu butylu metod cig w obecnoci kationitu [2].
1 dozownik kwasu octowego,
2 dozownik butanolu,
3 mieszalnik,
4 latarka kontrolna,
5 kolumna wstpnej estryfikacji,
6 waciwa kolumna estryfikacji,
7 kolumienka rektyfikacyjna,
8 nasadka azeotropowa,
9 chodnica zwrotna,
10 zbiornik wody z reakcji,
11 destylator,
12 zbiornik estru.
8
1.2.2. Nowoczesne metody otrzymywania estrw
9
1.3. Waciwoci fizyczne estrw
10
Tabela 2. Przykadowe zapachy estrw [6].
Nazwa estru Zapach
Octan benzylu gruszka, truskawka, jamin
Malan butylu ananas
Octan etylu brzoskwinia, ananas, malina
Butanian etylu banan, ananas, truskawka
11
1.4. Waciwoci chemiczne estrw
1.4.1. Hydroliza
a) Hydroliza kwasowa
Ponisza reakcja przedstawia hydroliz octan etylu. Jej produktami s kwas octowy
i etanol. Reakcja przebiega w rodowisku kwanym i jest odwracalna.
(8)
b) Hydroliza zasadowa
(9)
12
Produkty nie reaguj ze sob, dlatego te jest to reakcja nieodwracalna. Hydroliza
potocznie bya nazywana zmydlaniem lub saponifikacja gdy wykorzystywano t reakcj
do otrzymywania myde [5].
(10)
(11)
14
cykloheksylu [2]. Monoestry kwasu salicylowego maj dziaanie dezynfekujce i stosuje
si w rodkach do pielgnacji jamy ustnej.
Estry wchodz take w skad olejkw eterycznych, ktre stosuje si w kosmetyce i
perfumerii do produkcji wd toaletowych, perfum, myde a rwnie w aromaterapii.
Zabronione jest w wikszoci pastw stosowanie estrw kwasu octowego i masowego.
Stwierdzono, e maj one waciwoci rakotwrcze a pod wpywem wilgoci rozkadaj si
tworzc kwasy, ktre s toksyczne.
W kosmetyce oprcz zapachu estrw wykorzystuje si ich zdolno do wizania
wody i stosuje si je jako emolienty (mirystynian izopropylu, stearynian izopropylu,
mleczan laurylu, palmitynian cetylu). Emolienty tworz na skrze ochronny film oraz
absorbuj wilgo na jej powierzchni [8]. Estry mona stosowa rwnie jako konserwanty,
tak zwane parabeny. Dodaje si je przede wszystkim do kosmetykw i ywnoci.
Najwicej tych zwizkw mona znale w kremach nawilajcych [9].
Do estrw zaliczamy rwnie woski, s to estry wyszych kwasw tuszczowych i
jednowodorotlenowych wyszych alkoholi alifatycznych. Do najbardziej
rozpowszechnionych w przyrodzie naley wosk pszczeli; ktry zawiera gwnie ester
alkoholu mirycylowego i kwasu palmitynowego, oraz lanolina stosowana do wyrobu
kosmetykw i maci.
15
Rozpuszczalno w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Saba (23 g/l w 25oC).
Octan butylu atwo rozpuszcza si w alkoholu, eterze i innych rozpuszczalnikach
organicznych
Wspczynnik zaamania wiata n20o/D: 1,3941
Ciepo parowania: 309 KJ/kg w 126oC
Inne: Octan butylu otrzymywany jest w wyniku estryfikacji butanolu kwasem
octowym. W przemyle octan butylu stosowany jest jako rozpuszczalnik farb i
lakierw nitrowych, celuloidu, tuszczu, woskw, ywic, acetylocelulozy (cznie z
alkoholem butylowym) oraz jako surowiec w wielu syntezach organicznych.
Gsto: 0,880 g/cm3
Informacja oglna:
Octan butylu wywiera dziaanie narkotyczne. Jego pary dziaaj dranico na bony
luzowe oczu i drg oddechowych. Szczeglnie dranice s pary octanu butylu
produkowanego z alkoholu butylowego, otrzymywanego z odpadowego kauczuku
syntetycznego. Stenie od 1,5 mg/dm3 dziaa silnie dranico na gardo. Octan butylu
skaony acetonem i alkoholem dziaa oszaamiajco, wywouje zawienie, pieczenie oczu,
drapanie w gardle, kaszel, niekiedy linotok, ble gowy, oglne osabienie, chudnicie i
niedokrwisto. Wywouje podranienie i depresj ukadu orodkowego. W przypadku
systematycznego kontaktu wystpuje oglne osabienie, chudnicie, niedokrwisto.
16
Spoycie:
Spoycie nie zdarza si czsto, lecz jeli si wydarzy, powstaj nudnoci i
wymioty oraz bl brzucha. Nastpnie mog powsta zaburzenia psychiczne i utrata
przytomnoci. Rzadkim powikaniem jest niedomoga nerek.
Kontakt ze skr:
Kontakt ze skr doprowadza do jej wysuszenia, powstania wypryskw i stanw
zapalnych. Mog powstawa podranienia, zaczerwienienia oraz pcherze.
Kontakt z oczami:
Moe pojawi si podranienie i zaczerwienienie.
17
wrzenia, tzn. wysz od temperatury wrzenia czystego, wyej wrzcego skadnika, lub te
minimaln temperatur, czyli nisz od temperatury niej wrzcego skadnika. Roztwory o
skadzie odpowiadajcym maksymalnej lub minimalnej temperaturze wrzenia nazywaj si
roztworami azeotropowymi [11].
W roztworach azeotropowych skad pary jest taki sam jak skad cieczy, ktrej
powstay. Powoduje to ze takich roztworw nie da si rozdzieli za pomoc zwykej
destylacji.
Efektywno rozdziau podczas destylacji roztworw dwu- lub wicej
skadnikowych jest maa. Dostateczny rozdzia mona uzyska powtarzajc wielokrotnie
destylacj, co jest jednak nieekonomiczne. Takie wyniki mona otrzyma w procesie
rektyfikacji, ktr prowadzi si w aparatach zwanych kolumnami rektyfikacyjnymi [12].
Najprostsz kolumn rektyfikacyjn moe by rura wypeniona np. pocit rurk
szklan. Wewntrz tych kolumn znajduj si pki, przy czym na kadej z nich zachodzi
proces destylacji. Ciecz znajdujca si na pce odparowuje i tworzy opary bogatsze w
skadnik niej wrzcy a sama jako ubosza w ten skadnik - przepywa na nisz pk
jako ciecz wyczerpana. Opary unosz si na wysz pk i przeciwprdowo stykaj si z
ciecz, ktra si na niej znajduje. Dochodzi do wymiany masy i ciepa, co prowadzi do
tego, e z par wykrapla si skadnik wyej wrzcy. Ciepo skraplania powoduje
odparowanie skadnika niej wrzcego. Proces ten prowadzi si na kadej kolejnej pce,
wic opary przechodzce na kolejne wysze pki wzbogacaj si w skadnik niej wrzcy
a ciecz spywajca w d kolumny w skadnik wyej wrzcy. Przy odpowiednio duej
iloci pek w kolumnie rektyfikacyjnej mona uzyska bardzo dobry rozdzia roztworu na
skadniki [11].
p B = p B0 *x B
gdzie:
- pA oraz pB to cinienie czstkowe poszczeglnych skadnikw w roztworze,
- pA0 oraz pB0 to cinienia czstkowe czystych skadnikw,
18
-xA oraz xB to uamki molowe.
W mieszaninach doskonaych, czyli takich, w ktrych oddziaywanie midzy
czsteczkami jego skadnikw jest takie samo jak wtedy, gdy oba skadniki znajduj si
osobno, moemy okreli cakowite cinienie pary nad roztworem. Bdzie rwnao si ono
sumie cinie czstkowych poszczeglnych skadnikw. Poniewa ciecze praktycznie
nigdy nie s cieczami doskonaymi wystpuj odstpstwa od prawa Raoulta. Mog one by
dodatnie lub ujemne.
Cinienie czstkowe zaley od uamka molowego a wic bdzie ono
proporcjonalne do liczby atomw danego zwizku w roztworze. Im ten zwizek ma nisz
temperatur wrzenia i jest go wicej w roztworze tym wikszy bdzie jego udzia w fazie
gazowej [12].
4. Opis wiczenia
4.2. Zadanie
Sprzt:
1. Kolumna destylacyjna
2. Kolba okrgodenna
3. Koszyczek grzejny
4. Zakraplacz
5. Rozdzielacz
6. Refraktometr
19
Odczynniki:
1. N-butanol
2. Kwas siarkowy stony
3. Kwas octowy
4. Wodorowglan sodu
5. Bezwodny siarczan magnezu
2
6
5
20
Umieci 67 cm3 n-butanolu butanolu w kolbie okrgodennej. W kolbie naley
rwnie umieci kilka kawakw porcelanki. Doda za pomoc pipety 0.7 cm3 stonego
kwasu siarkowego i natychmiast wymiesza w celu uniknicia procesu karbonizacji. Kolb
umieci w koszyczku grzejnym. Do zakraplacza wprowadzi 83 cm3 kwasu octowego.
Podczy do kolby zakraplacz i chodnic. Wczy przepyw wody przez chodnic i
rozpocz ogrzewanie. Ogrzewa mieszanin do momentu osignicia temperatury
wrzenia, a nastpnie rozpocz dodawanie kwasu octowego z zakraplacza. Kwas naley
dodawa maymi porcjami. Temperatur koszyczka naley dobra tak, aby utrzyma
mieszanin w stanie wrzenia. Po dodaniu caej iloci kwasu kontynuowa destylacj przez
ok. 2.5 h. Pary estru po przejciu przez chodnic skropl si w zbiorniku. Oddestylowany
zwizek naley zawrci do kolby przekrcajc zawr znajdujcy si pod zbiornikiem. Po
upywie 2.5 h naley przerwa destylacj i po ochodzeniu mieszaniny przela ja do
rozdzielacza zawierajcego 100 cm3 wody z 5 g NaCl. Kilkakrotnie wstrzsn
rozdzielaczem i rozdzieli warstwy. Grn organiczn warstw pozostawi w
rozdzielaczu, doda kolejn porcj wody, wstrzsn i ponownie rozdzieli warstwy.
Przygotowa roztwr NaHCO3 (5 g na 100 cm3 wody) i doda tak sporzdzon
mieszanin do estru. Ma to na celu pozbycie si resztek nieprzereagowanego kwasu
octowego. Dodanie wodorowglanu powoduje wydzielenie si dwutlenku wgla ktry
naley systematycznie uwalnia z rozdzielacza - ostronie przy wstrzsaniu. Oczyszczanie
naley prowadzi do momentu, gdy nie bdzie si ju wydziela CO2. Na koniec
przepuka rozdzielacz 30 cm3 wody. Ester naley wysuszy za pomoc bezwodnego
siarczanu magnezu. W tym celu umieszczamy ester w erlenmajerce dodajemy rodek
suszcy i mieszamy. Czynno naley powtarza do momentu a siarczan magnezu
pozostanie kaczkowaty. Pozostawiamy do wyschnicia na kilka minut a nastpnie
odsczamy.
Mierzymy wspczynnik refrakcji otrzymanego octanu butylu i obliczamy
wydajno reakcji.
21
5. Literatura
22
6. Spis zacznikw
23