You are on page 1of 44

7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

LEMOTEUR

historique
baseslmentsconstitutifsdumoteurfonctionnementdumoteur
caractristiquesdesmoteurs(voiraussiperformances)
transformationd'nergie(enceintethermique)Transformationdu
mouvement

analysestructurelle

notes
notionsdethermodynamique

voirlacombustion

solutionstechniquesnouvelles

contrledescompressionscontrledujeudescoussinets(Plastigage)
dposeposedelaculasseladistribution

lerefroidissement(entretienduliquide)lalubrification(leshuiles
moteur)

lesmoteursspciaux
lecycle"deuxtemps"
lecycleMiller

lapuissancedesmoteursexplosions...
performancesdesmoteurs

retourenpagepdagogieretourenpageautomobileretourenpage
d'accueil

Bases

Commentaborderlemoteur?
Toutsimplement,enledmontantpuisenleremontant,danslesrglesdel'art.
C'estainsiquel'onapprendralamthode,lereprage,lenettoyage,l'appairage,leserrage
dynamomtrique,etc.
Jenecroispasla"mcaniquevirtuelle"prneparlesinspecteursettousceuxquin'yconnaissent
dcidmentrien.
Nosvoituresactuellesontencoredesmoteurs(jevousl'affirme,etvouspouvezmecroire)etles"valises
diag"demeurentmuettesquand,causedelui,unmanquedepuissance,unesurconsommation,unbruit,
unefume,estsignalparleclient.
D'ailleurs,enpassant,quanduncapteurestsignaldfaillant,combiendetempsfautilattendrepourque
laditevaliselechange...moinsqu'ilnefaillefaireappelun...mcanicien.
Monterunpistondansunechemise,c'estunmtier.Ilfauttiercerlessegments,respecterlesensde
montage,utilisercorrectementlecolliersegment(passifacilequecela),s'assurerdupositionnementdes
coussinets,descalesdelatral,monterlesbonschapeauxsurlesbonnesbielles,danslebonsens,serrer
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 1/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

aucouple,sansavoiroublierdelubrifier,devrifierlarotation"vide",chaquefois.
Alors?
Commencerlescourssurlemoteurthermiqueparlecyclequatretempsestunepertedetemps
dommageable.
Cettepartiecomplexeestplusfacileapprhenderalorsquel'onsaitdequoiestfaitunmoteur,alors
qu'onl'avutournerlamain,alorsquel'onconnattouteslesliaisons,etl'environnement.
Nousnefabriquonspaslesmoteurs,nouslesrparonsetc'estbienencesensqu'ilfautrflchirtoute
notrepdagogie.

Elmentsconstitutifsdumoteur
Objectif
Identifierleslmentsconstitutifsdumoteuretnoncerleursfonctions.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 2/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Lemoteur
Fonction:produirel'nergiemcaniquencessaireaudplacementduvhicule,leproduitd'nergie
(MOe)tantempruntaucarburanttransport.
Elmentsconstitutifsfixes:blocmoteuroubloccylindre,culasseetcarters.
Elmentsconstitutifsmobiles:ensemblepistonbiellevilebrequin.
ElmentsconstitutifsauxiIiaires("habillage"):allumage,carburationetdistribution,graissageet
refroidissement,chargeetdmarrage.

Dfinitions
Moteurthermiquecombustioninterne"explosion"(allumagecommand).
MoteurDiesel(hautecompression).
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 3/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Moteur"deuxtemps",quatretemps,"rotatifs"(CycleWankel).

Documentsfournis
MoteurinjectionMoteurDieselCoupeslongitudinalesettransversalesd'unmoteurOrganes
moteur

Maintenance
Remplacerlegroupemotopropulseur.
Remplacerlemoteurseul.
Dshabillerhabillerlemoteur.
Remplacerlemoteur(comprenantladposeposedumoteur,ledshabillagehabillagedumoteur,le
contrleetrglagedel'allumage,lerglagedelacarburation,larvisiondel'embrayage).

Recherche
ExpliquerladiffrenceentreunmoteurinjectionetunmoteurDiesel
Rechercherd'ovientlenomDiesel.
Citerlesdiffrenceslesplusapparentesentreunmoteurdeuxtempsetunmoteurquatretemps.

Fonctionnementdumoteur
Objectif
Connatrelefonctionnementdumoteurquatretempsallumagecommand.
Lirelediagrammesthoriquesdumoteurallumagecommand,cycle4temps.
Lirelediagrammesreldumoteurallumagecommand,cycle4temps.
Situeretnommerlespointscaractristiques.
Justifierlesavancesetretards.

Principeducyclequatretemps(CycleBeaudeRochas)

Touslesmoteursthermiquesfontappelauxtransformationsthermodynamiquesdunemassegazeuse
pourpasserdelnergiechimiquecontenuedanslecombustiblelnergiemcaniquedirectement
exploitablesurlarbremoteur.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 4/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Danssonbrevetdposen1862,lefranaisBEAUDEROCHASproposedappliquerleprocessus
dcritcidessousunemassegazeuseemprisonnedansunmoteurpiston.Lecyclecomplet
comprend4coursesdepistondonc2toursdevilebrequin.

Admission,tempsrsistant
lepistondcritunecoursedescendanteduPMHauPMB
lasoupapedadmissionestouverte
lemlangeair+carburantpralablementdospntredanslecylindre
lnergiencessairepoureffectuercetempsestfournieaupistonparlevilebrequinpar
lintermdiairedelabielle.
Compression,tempsrsistant
les2soupapessontfermes
lepistonestrepoussparverslePMHparlabielle
lapressionetlatempraturedumlangecroissent.
Inflammationdtente,tempsmoteur
unpeuavantlePMH,unetincellelectriquedclencheleprocessusdecombustion
laccroissementdelapressionquisexercesurlepistonengendreuneffortsurlabielleetdonc
unmomentmoteursurlevilebrequin
lepistonredescendauPMB.
Echappement,tempsrsistant.
lasoupapedchappementsouvre
lepistonremonteverslePMHenexpulsantlesgazbrls.
Quatrecoursesdepiston,soitdeuxtoursduvilebrequin(360x2=720).

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 5/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Loislmentairesdelathermodynamique:

volutionisochore(Charles):volumeconstant,V=cte
isobare(GayLussac):pressionconstante,P=cte,PV=rT,
isotherme(Mariotte):tempratureconstantePV=P1V1=constante,
abiabatique(Poisson):transformationadiabatiqueouisentropiquecestdiresanschangedechaleur
P*V=cteoupourcecycle:Pb*Vb=Pc*Vc
RendementducyclethoriquedeBeaudeRochasavec:
=rapportvolumtrique
=Cp/Cv=1.4pourlair(coefficientdepoisson)
=1(1/1)

Diagrammethorique(diagrammeidal)
Lvolutiondespressionsdanslachambredecombustionenfonctionduvolumeducycle"Beaude
Rochas"sereprsentedansundiagramme(p,v).
Variationsdevolumeenabscisses(horizontale),depressionenordonnes(verticale),avanceset
retards,pointsmorts.notiondetravail(travailmoteur):W=F.d(airetotaledudiagrammemoinsaire
reprsenteparlestempsrsistants).

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 6/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

AB,admissionisobare
Aspirationdugazlapressionatmosphriquedans
lecylindrelelongdeladroiteisobareAB(PA=PB
=Pa).

BC,compressionabiabatique
CompressionadiabatiqueBCjusquauvolume
minimalV1,lapressiondevenant:P1
P*V=cte(loidePoisson)oP2=P1*avec
rapportvolumtriqueetcoefficientpolytropique
dumlangeairessence=1,4
PV=r*ToT2=T1*1

CD,combustionisochore
Combustioninstantanedugazvolumeconstantle
longdeladroiteisochoreCDavecuneforte
lvationdetempratureT2etdelapressionP2.
PV=r*ToT3=T2+t,ttantl'apport
calorifiquedelacombustion
t=Pc/((x+1)*Cv)avec,i.e.,dosagethorique
X=1/15,pouvoircalorifiquedel''essencePc=10
500kcal,capacitthermiquemassiqueCv=0,25
kcal/kK
P3=P2*T3/T2

DE,dtenteabiabatique
DtentedugazchaudlelongdeladiabatiqueDEquiramnelevolumeV2,maisunepressionP3
suprieurecelledelatmosphre.
P*V=cte(loidePoisson)oP4=P3/

EB,dtenteisochore
Dtentethoriquedesgazdanslecylindredonclapressiontombeinstantanmentlapression
atmosphriquelelongdelisochoreEB,latempratureredescend.

BA,chappementisobare
EchappementdesgazbrlsendcrivantlisobareBA.RetouraupointdedpartA.

LecycleBeaudeRochasatconupourunmoteurtelquelentreetlasortiedesgazsefaitpardes
orificessoupapesplacslextrmitfermeduncylindredontlautreextrmitestconstituepar
lattedupiston.Toutefois,ilestappliqudansdautresconfigurationsdemoteur,parexemplele
moteurrotatif.

Ordredefonctionnementd'un4cylindres(allumage1342)

Combustion
Cylindre1 Dtente Echappement Admission Compression

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 7/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Combustion
Cylindre2 Echappement Admission Compression
Dtente
Combustion
Cylindre3 Compression Echappement Admission
Dtente
Combustion
Cylindre4 Admission Compression Echappement
Dtente
0 180 360 540 720

Lediagrammerel

Lapremireralisationpratiquedunmoteur
pistonatrussieparOttochezDeutzCologne
en1876
Surcemoteur,lvolutiondelapressionrelevene
correspondaitpasexactementaucyclethoriqueet
lerendemententaittrsinfrieur.Envoiciles
raisons:
Admission:linertiedesgazaugmentantaveclavitessederotationdumoteurestresponsable
duremplissageincompletducylindre.
Compression:lacompressionnestpasadiabatique.Dufaitdelacommunicationdelachaleur
auxparois,lapressiondesgazslvemoinsvitequedanslaloiadiabatique.
Combustion:lacombustiondumlangeair/essencenestpasinstantaneauPMHdoune
zonedecombustionarrondiesurlediagramme.
Dtente:ladtentedesgazbrlsnestpasadiabatiquecarlesgazcdentunepartiedeleur
chaleurauxparois.
Echappement:enfindedtente,lapressiondesgazestnettementsuprieurelapression
atmosphrique.

Critiquedudiagrammethorique:
hypothsesdedpartnonvrifies,
ouverturedessoupapesetcombustionnoninstantane,
pressionnes'quilibrantpasdsqu'unesoupapeestouverte(inertie),
changesdechaleuravecl'extrieur.

Diagrammerelavantrglage:
travailutileinsuffisant,tempsrsistantstropimportants.
Note:S1S2reprsenteletravailducycle

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 8/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Diagrammerelaprsrglage(AOA,RFA,AA,AOE,RFE).
Lecyclerelfutensuiteamliorafindenaugmenterlerendement.Cetteamliorationatobtenue
grcelamodificationdelpurededistribution.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 9/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

avanceouvertureadmission(A.O.A.)avantleP.M.H,
retardfermetureadmission(R.F.A.)aprsleP.M.B.
l'amliorationduremplissagepermetd'obtenirunepressiondefindecompressionplusleve.
avancel'allumage(A.A.),
rpartitlacombustiondepartetd'autreduP.M.H.,augmentationdepressionetdeduredu
tempsdtente.
avanceouverturechappement(A.O.E.)avantleP.M.B.,
retardfermeturechappement(R.F.E.)aprsleP.M.H.

dispositionstechnologiques:rglagesralissparladistribution.

Reprsentationdelvolutiondelapressiondanslachambredecombustionenfonctiondela
variationdepositionangulaireduvilebrequin
Pourdesraisonspratiques,lecycleestsouventreprsentparundiagrammepression,variation
angulaire(p,a).Voiciunexempledecerelev:

Phase1:
Ellecorrespondautempsdeformationdunoyauinitialdelaflammedontlapropagationpeut
ensuitesautoentreteniretstendreauvolumedelachambre.Cettephase,appeledlai
dinflammation,correspondunefaiblelvationdelapressionparrapportlacourbede
compressionsansallumage.
Phase2:
Cestlaphasedepropagationdelaflammepartirdunoyauinitial.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 10/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Documentsfournis
Cycle4tempsdiagrammesducycle4temps
Contrlerlespressionsdefindecompressiond'unmoteurcompressiometreMotometerContrler
l'tanchtd'uncylindrediagrammerelavantrglagediagrammerelaprsrglage

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 11/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Maintenance
Contrlerl'quilibredynamiquedescylindres.
Contrlerlescompressionsdumoteur.
Contrlerl'tanchitdescylindres.
Effectuerlediagnosticdumoteur:rotationirrgulire,mauvaisdmarrage,bruitsanormaux,manque
depuissance.

Recherche
Rechercher,danslesmanuelstechniques,lesrglagesdeladistributionsurdeuxmoteursdeson
choix.
Indiquerletypedemoteuretlavaleurdesrglagespourchacund'eux.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 12/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Caractristiquesdesmoteurs
Objectif
Calculerlacylindred'unmoteur.
Lirelescourbesdecouple,puissanceetconsommationd'unmoteur.
Calculerlesrendementsd'unmoteur.

Caractristiquesgnralesdesmoteurs
Lediamtreducylindreestnommalsage(A,encm)
LadistancecompriseentrelePMHetlePMBestlacourse(C,encm)
Rapportalsagecourse:A/C(moteurcourselongue,carrousupercarr).
Nombredecylindresn.
Rgimederotation:vitessemoyennedupiston,enm/S:Vm=C.n/3000.

Cylindre

Lacylindreunitaireestlevolumedfinientrelepointmorthaut(PMH)etlepointmortbas(PMB)
dansuncylindre.
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 13/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Cylindreunitaire,encm3:.(A/2)2.Cou.A2.C/4(volumed'uncylindre).
Lorsquilyaplusieurscylindres,lacylindredumoteurestleproduitdelacylindreunitaireparle
nombredecylindresn.
Cylindretotale,encm3:.(A/2)2.C.nou.A2.C.n/4(volumedetouslescylindresdu
moteur).

Exemples
RenaultClio1.4:4cylindresenligne,
alsage75.8mm,course77mm,cylindre
1390cm3
Ferrari456M:12cylindresenV,alsage
88mm,course75mm,cylindre5474cm3
(cylindreunitaire456cm3)

Remarques
Cestlagomtrieduvilebrequinquidfinitlacourse:C=rayondemanivelle/2.
Courseetalsagesexprimentengnralenmm,lacylindreencm3parfoisenlitres.

Rapportvolumtrique

LevolumecomprisentrelaculasseetlepistonlorsqueceluicisetrouveauPMHconstituelachambre
decombustion(ouvolumemort)v.DanslecasdesmoteursDieselprchambredecombustion,une
partiedecevolumemortsesituedanslaculasse.
Lerapportvolumtriqueestlerapportentrelevolumetotalducylindre,pistonauP.M.B.etlevolume
delachambredecombustion,pistonestauP.M.H.
=(V+v)/v

Remarque
Ilnefautpasconfondrelerapportvolumtriqueavecletauxdecompression.

Elmentsinfluantsurlapressiondefindecompression
Positiondupapillondesgaz:Lapositiondupapillondesgazmmelorsqu'ilestgrandouvert
produitdanslecircuitd'admissionunerestrictiondesectionquis'opposel'coulementdesgaz
frais.Laveined'airestralentielapressiond'admissionestinfrieurelapression
atmosphrique.Leremplissagecylindres'entrouvedoncaffectcequiproduitunediminution
delapressiondefindecompression.
Etatdufiltreair:Suivantl'tatducolmatagedufiltreair,lapressiond'admissionsera
infrieurelapressionatmosphrique.Leremplissagemoteurseramoinsimportantcequi
provoqueraunediminutiondelapressiondefindecompression.
Rglagedujeuauxsoupapes:Lerglagedujeudefonctionnementdesculbuteursinfluencele
remplissagemoteur.Eneffet,laprennitdurglagen'estpasconservedansletempscause
del'usuredumoteur.Lejeutendaugmentercequirduitlasectiondepassageentrela
soupaped'admissionetsonsige.Lesgazadmisserontmoindrescequidiminuelapressionde
findecompression.
Vitessedelancement(dmarreur):Lavitessedelancementmoteurdpenddelatension
batterie.Pluslatensionestfaiblepluslavitessederotationestfaible.Silavitessedelancement
estfaible,lepistonsedplacelentementlorsdelaphasecompression,lesgazfraisontletemps
des'chapperparlacoupedessegments.Laquantitdegazcomprimeseraplusfaiblecequi
entraneunebaissedelapressiondefindecompression.
Tempraturedumoteur:L'augmentationdelatempraturedumoteurdiminueprincipalement
lejeuentrechemiseetpiston.L'tanchitdumoteurestdoncamliorecequilimitelesfuites
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 14/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

etaugmentelapressiondefindecompression.

tauxderemplissagedesmoteurs

Travailducycleetpressionmoyenne

Cyclethorique
Letravaildisponible(enJoule)estmesurparlaireBCDE.Lapressionmoyennethoriqueest
lapressionconstantequilfaudraitappliquersurlepistonpendantsacoursededtentepour
obtenirlemmetravail.

Travailquivalentlasurface"s":
Ws(joules)=10bars*1cm3=106pascals*106m3=106N.m2*106m3=1N.m=1Joule

Cyclerelouindiqu
LetravailducycleindiquestmesurparladiffrencedessurfacesA(bouclepositiveouhaute
pression)etB(bouclengativeoubassepression).

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 15/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Wi=(S(A)S(B))*Ws
PMI(bar=daN/cm2)=Wi(joules)*10/V(cm3)=Wi*10/(v*1))
avec:V=cylindreunitaire(cm3)v=volumemort(cm3)r=rapportvolumtrique

Couplemoteur

Enphysique,lactionduneforceparrapportunaxe
derotationsappelleunmoment.Lemotoristeutilele
termede"couple"pourlammegrandeur.Atout
moment,lavaleurducouplesappliquantau
vilebrequinest:
C(N.m)=r(m)*Ft(N)
Lecouplemoteursexprimesouventenm.daNouenm.kg.Ftestladcompositiondelactiondu
pistonsurlabielle(F1).
Letravailproduitparlecoupleest:
W(Joule)=C(N.m)*(radian)
LaforceF1dpend:
delavaleurdeforceengendrparlapressionsurlepiston
delangle().

Phaseadmission
LaforcersultanteFestopposeaumouvementdupiston,(Pcarter>Pcylindre),lecouple
ncessairepoureffectuerladescentedupistonestrsistant.
Silapressiondadmissionestplusfaible(papillonfermparexempleoufonctionnementen
altitude),lecouplersistantseraplusgrand.
Phasecompression

Lepistonachangdesensdedplacement,maislaforceengendreparlapressiondansle
cylindreagalementchargedesens.Lecouplequienrsulteestdoncencorersistant,etsa
valeurinstantanedpend:
delapositiondelabiellelinstantt
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 16/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

delavaleurdelapressioninstantane
danslecylindre.
Silamassedegazadmisependantla
phaseadmissionestfaible,lecouple
rsistantestmoinsimportant.

Phasedtente
Cettefois,laforceetledplacementsontdans
lemmesens,nousavonsuncouplemoteur.
Silnyapasdecombustion(coupure
dinjectionendclration,parexemple),le
couplemoteurestlesymtriqueducouple
engendrparlacompression(auxpertes
calorifiquesetauxfrottementsprs).
Phasechappement
Laforceengendreparlapressiondesgaz
brlsestopposeausensdedplacementdu
piston.Nousavonsdoncuncouplersistant.Si
lapressionlextrieurdumoteuraugmente(P
atmo),letravailrsistantdelchappementsera
plusimportant.
Letravailfourniauxphasesdadmissionet
dchappementestappel"travaildepompage
".
Lesforcesdinertie

Achaquecourse,lattelagemobile(piston+
bielle)estacclrpendantunepartiedela
course,puisralentijusquaupointmort.
Lesforcesengendresdpendent:
desmassesdespicesmobiles
dutypedemouvementsuivi(rotation,translation,mouvementcombin)
delacclrationsubie(doncdurgime).

Remarque:
Lasommedescouplesinstantansdusauxforcesdinertiesuruncycleestnulle.
Lecouplerelinstantanquisappliquesurlevilebrequinestdonclasommedescouples
instantansduslapressionetducoupleinstantanduauxforcesdinertie.
C=Cp+Ci

Momentducouplemoteur:Cm=F.r(enNmoumdaN)
travailmesursurl'arbremoteurpouruntour:W=F.l=Cm.2etpourntours:W=Cm.2.n

i.e.MoteurTU1.4

avecpressiond'admission=1013mb,pressiondefincompressionthorique18bars,pressiondefin
decombustion30bars,pressiondefindedtente6bars
1bar=1daN/m2,=1,3(coefficientpolytropiquedumlangeairessence)

Moteur205TU1.4
alsage75mm,course77mm,longueurdebielle126.8mm,longueurdemanneton(1/2course)
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 17/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

38.5mm

AngleBAO:tg=38.5/126.8=0.304,d'oBAO=17

Surfacedupiston:S=*d2/4=*7.52/4=44.17cm2
Forcesurpiston:FP=P*S=18*44.17=795daN

Forcesurbielle:F1=FP/cos=795*cos17=831daN

CouplersistantinstantanCri(angleAOB90):Cri=F1*OB=831
*38.5/1000=32daNm

PuissanceenWattP=C
Pourrappel,vitesseangulaireenrad/s,purunangle
parcouru(rad)pendant1s.
=2Pn/60,avecnentr/mn
d'oP=C.2Pn/60

Lecoefficientdirecteurdeladroitedmestsuprieurceluides
droitesd1etd2,ilcorrespondaucouplemaximum(tangeantedela
courbedepuissance).

Lissagedecouple

Lapremiresolutionpourobteniruncouplemoyentoujourspositif(conditiondavoiruntemps
moteur)estdadjoindreauvilebrequinunvolantdinertie.
Sonrleestde"stocker"delnergiependantlaphasedtente(tempsmoteur),pourlarestituer
pendantlestroisautrestemps.
Lasecondesolutionestdemultiplierlescylindres,conditiondequeleurtempsmoteurrespectifs
soientrpartissurlesdeuxtoursmoteursquencessitentles4temps.
Celaaurapoureffetdeproduireuncoupleinstantanplusstable,etdepermettrederduirelamasse
duvolantmoteur.
Unmoteur8cylindrespourraitsedispenserdevolantmoteur.Enralit,cevolantestutilispour
supporterlecouronnedentesurlaquellevientsengrenerledmarreurlectrique,ainsiquele
mcanismedembrayage(ouconvertisseurdecouple).

OnobtientdsormaisuncouplemoteurmoyenC,letravailfourniparcecoupleenuntourest:
W(Joule)=C(N.m)*2
etsilemoteurtourneNtr/mn,soitN/60tr/s,letravailproduiten1seconde:
W=C*2*N/60
Lapuissanceestdonc:
P(Watt)=C(N.m)*(radian/s)

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 18/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Enrsum:

vitesseangulaire(rad/s)enfonctiondelangleparcouru(rad)durantletempst(s)
(rad/s)=(rad)/t(s)
ExpressionlittraledelapuissanceP(w)enfonctionde(rad/s)etducoupleC(Nm).
P(W)=C*/t=C(Nm)*(rad/s)
avec(rad/s)=2**n(tr/s)
P(W)=2**n(tr/s)*C(Nm)
C1(Nm)=P1(W)/1(rad/s)

Puissanceeffective

P=W/t=Cm*2*n/60,enuneseconde(enWatts).
P=C*(Nm.rad/s)

Puissancespcifique:puissanceeffectivepourunlitredecylindre(enkW/l,ch/l).
Appareilsdemesuredescouplesetdespuissances:
freinsmcaniques,lectromagntiques,hydrauliques,normesCEE,CUNA,DIN,ISOouSAE.
Puissancefiscale:
Chiffrepermettantd'tabliruneclassificationdesvhicules,pourlesservicesfiscauxfranais.

lecouplemoteurCdpend:
ducouplersistantengendrparladmissionetlchappement(travauxdepompage)
ducoupleengendrparlacombustiondelacharge
ducoupleengendrparlesfrottementsinternes
ducouplersistantengendrparlentranementdesorganes(pompehuile).
Lagrandeurprpondranteestlnergieproduiteparlacombustiondelachargequidpend
essentiellementdemassedegazadmisependantlaphaseadmission.Onpeutagirsurlavaleurdu
couplemoteurenrduisantcettechargegrceunpapillonsitudansleconduitdadmission,ouen
laugmentantgrceundispositifdesuralimentation.

Lapuissancedveloppeparlemoteurdpend:
ducouplemoteur
durgimederotation.

Silemoteurfonctionneenadmissionatmosphrique,lamassedegazadmisependantlaphase
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 19/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

diminuelorsquelergimecroit(problmederemplissage),etlapuissancedunmoteurestlimitepar
ladgradationduremplissagehautrgime.


DodgeViper:V10,7990cm3(101,6*98,6),383ch5100tr/mn,62,7mkg3600tr/mn,1540kg
HondaS200:4cylindres,1997cm3(87*94),240ch8300tr/mn,21,2mkg7500tr/mn,1285kg

Pressionsmoyennes

Commentcomparerdeuxmoteurs(deuxconvertisseursdnergie)decylindresdiffrentessans
savoirlequeldesdeuxtransformeleplusefficacementlnergiechimiqueducarburantennergie
mcanique?
Onpeututiliserpourcelalanotionderendementglobal,enremarquantquecerendementvarieselon
leselonlergime,etquesoncalculimposedeconnatrelemassedecarburantconsommeparcycle,
ainsiquelepouvoircalorifiqueducarburant.
Uneautreapprocheestutiliseparlesmotoristes:lespressionsmoyennes.Lorsquontesteunmoteur
aufreindynamomtrique,onmesuresoncoupleeffectifCeetsonrgimeN,cequipermetdecalculer
sapuissanceeffective:
Pe=Ce*=Ce*2(N/60)

Quellepressionthoriquefaudraitilappliquersurlepistonpendantsacoursemoteurpourobtenirla
mmepuissanceeffective?
CettepressionfictiveestappelePressionMoyenneEffective(Pme)
W=F*CF=Pme*SW=Pme*S*C
OrS*C=V(cylindreunitaire)
DoncW=PME*V
Cecireprsenteletravailfournipendantunecourseetcommeilfaut2toursmoteurpoureffectuerun
cyclesurunmoteur4temps,etque,pardfinition,nouscherchonslapressionmoyennedonnantle
mmetravaileffectif,nousauronslquivalence:
pouruntour:We=Pme*V/2
etpourunmoteurncylindres:We=Pme*V*n/2
etcommeV*nreprsentelacylindretotale:
We=Pme*Cyl/2
SilemoteurtourneNtr/mn,soitN/60tr/sec,letravailfournien1secondesera:
We=Pme*Cyl/2*N/60=Pme*Cyl*N/120
etcommepardfinitionletravailfourniparsecondeestlexpressiondelapuissance:
Pe=Pme*Cyl*N/120
LemotoristedisposedesvaleursmesuresaubancPeetN(unepuissancedlivreunrgime
donn),ilendduitunePME:
Pme=Pe*120/(Cyl*N)
avecunepuissanceenWatt,etunecylindreenm3,ontrouveunePMEenpascal.
SilonsouhaitequelaPMEsoitexprimeenbar,avecunepuissanceeffectiveexprimeenWattet
unecylindreencm3,laformuledevient
Pme=Pe*1200/(Cyl*N)

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 20/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

OnpeututiliserlavaleurducoupleeffectifCepoureffectuerlescalculs.
Pe=Ce*et=*N/30
Pme=40**Ce/Cyl
OnpeutdoncdirequelaPMEestproportionnelleaucoupleeffectifparunitdecylindre.Elle
permetdecomparerdesmoteursdecylindrediffrentes.LaPMIestlapressionthoriquequil
faudraitappliquersurlepiston,pourobtenirlemmetravaildecycleindiqu
LadiffrenceentrecesdeuxpressionsestunepressionnommePressionMoyenneEffective:PME,
quiappliquesurlepistonfourniraituntravailquivalentceluiabsorbparlesfrottements,soit:
PME=PMIPMF

Consommationspcifique

LaCseestlamassedecarburant(engramme)quelemoteurconsommeraitpourdlivrerune
puissancede1kWpendantuneheure(soituntravailde3600kJ).
Oncalculelaconsommationspcifiqueendivisantlaconsommationhoraireparlapuissanceeffective.
Cse(g/kW.h)=mc(g)/(P(kW)*t(heure))
avecmassevolumiqueducarburant(740kg/m3)etvolumedecarburantconsommV
Cse(g/kW.h)=V(cm3)*(g/cm3)*3600/(P(kW)*t(s))
Cse(g/ch.h)=V(cm3)*(g/cm3)*3600/(P(ch)*t(s))

Exemple:unmoteurdlivreunepuissancede90kW.Ilconsommependantlessai0,5Kgde
carburanten1minute.QuelleestsaCse?
Cse=500/(90*1/60)=333g/kW.h
LaconsommationspcifiqueindiqueCsisecalculeenconsidrantlapuissanceindiquePi.

LepointcaractristiqueleplusbasdelacourbedeCspcorrespondaurendementeffectifmaximaldu
moteur.LacourbedeCsptraduitdonclesvariationsdurendement(eff)pleineadmission,surle
planpratique.
LaCseestliaurendementglobal(oueffectif)puisque:

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 21/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

goue=We(kJ)/(m(kg)*PCi(kJ/kg))
We=e*m(g)*103*Pci
et
Cse=mc(g)/(Pe(kW)*t(heure)=mc(g)/(Pe(kW)*t/3600(s))
alors:
Cse=mc(g)/We(kJ)/t(s)*t/3600(s))=m(g)*3600/(e*mc(g)*103*PCi)
dounerelationentrelaCseetlerendementeffectifpouruncarburantdonn:
Cse=3,6*106/(e*PCi)

Rendementdumoteur

Rapportentrel'nergiedisponiblesurl'arbremoteuretl'nergieabsorbesousformedecarburant:
rendementglobaledumoteur:=th.cy.m
rendementthermodynamiquethoriqueth(0.48)
rendementducyclerelcy(0.75)
rendementmcaniquem(0.70.8)
moteurcycleBeaudeRochas2535%,moteurDiesel3035%(plushautrapportvolumtrique).

i.e.Peugeot6072.2

4cylindres,alsage86mm,course96mm,cylindre2230cm

Rapportvolumtrique=10,8(avec=(V+v)/v)
Volumedelachambredecombustion56.9cm3(v=V/(1))
Attention,danscecasVcorrespondlacylindrreunitaire

Pressiond'admission1bar,tempratured'admission300Kou27C
pourmmoire,0C=273K
Coefficientpolytropiquedumlangeairessence=1,39(compression),=1,35(dtente)

Pression temprature
Admission P11,0bar T1300K(37C)
Compression P219.9bar T2706K(432C)
Combustion P387.1bar T33081K(2808C)
Dtente P44.6bar T41079K(806C)

Puissancerelle(P1)160ch(118kW)aurgime(n1)de5650tr/mn(592
rad/s)
Vitessemoyennedupiston18.1m/s(Vm=C*N/30000,avecC=courseenmm)
Puissanceeffective71.7ch/l(Ps=P/Vlitres)

Puissancethorique

P2=C*=C*2*n/60=V*Pme*x
aveccoupleC(Nm),Vitesseangulairew(rad/s)

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 22/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

P2=V*Pme*x
PressionmoyenneeffectivePme(N/m2),cylindreV(m3,
frquence(nombredecycleparsecondecycle/s)
P2=V*Pme*n/900000
Pressionmoyenneeffective(Pme)=5+(0,6**Rv)
d'opressionmoyenneeffectivePme1=(900000*P)/(V*
n)
tauxderemplissage=(Pme15)/(0,6*Rv)

CouplemoteurC1217Nmaurgime(n1)de3900tr/mn(408rad/s)
Elasticit1.328((CP*Np)/(CC*Nc)
PressionmoyenneeffectivePme2=125.7*C/V

PressionmoyenneeffectivePme1=11.4bars,Pme2=11.2bars,moyenne11.3bars

ConsommationspcifiqueCsp(g/kW.h)
Csp=M/W=(V.r.3600)/(P.t)
avecmasseM(g),travailW(kW.h),volumedecarburantconsommV(cm3,massevolumique
ducarburantr(740kg/m3),tempst

Poids1567kg(1487+conducteur80kg),adhrencedelaroutef0,015
CoefficientdeformeCx0,29,largeurl1,694m,hauteurh1,406m,matrecouple2.20m2,SCx
Vitessemaxi218km/h
Puissanceabsorbeparleroulement12.7kW/17ch(Pr=P*f*V/270)
parl'air110.4kW150ch(Pa=SCx*V3/54000)
Puissanceabsorbetotale123.1kW/167ch(!!)

Rapportpoids/puissance9.8kg/ch(Rp=Pds/P1)
400mdpartarrtscalcule16.7s((Rp*0,527)+11,584),annonce16.9s,mesure17.2s
1000mdpartarrtcalcule31.1s((Rp*1,019)+21,125),annonce30.7s,mesure31.3s
0100km/hcalcule10.2s((Rp*0,831)+2,088),annonce9.6s

Documentsfournis
Caractristiquescylindrerapportvolumtrique
Dcompositiondesforcessurlepiston
Freinhydrauliquecourbescouple,puissance,consommation

Maintenance
...

Recherche
Rechercherlescaractristiquesd'unmoteurdesonchoix.

Transformationd'nergie(Enceintethermique)
Objectifs
Identifierleslmentsconstitutifsdumoteuretnoncerleursfonctions.
Indiquerl'influenced'unerectificationdeculassesurlerapportvolumtrique.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 23/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Lebloccylindres

Fonction(cartercylindres,bloccylindresoublocmoteur):
supportdesorganesprincipaux(vilebrequin,piston),desorganesannexes(dmarreur,alternateur,
etc.).
Qualitsrequises:
rigidit:rsistanceauxeffortsengendrsparlacombustion(poussesettorsions),
gomtrierigoureuse:paliersdublocconcentriques(ligned'arbre),ligned'arbreparallleauplande
jointsuprieur,axedescylindresperpendiculairelaligned'arbre.
vacuation,parconduction,d'unepartiedelachaleurdgageparlacombustion.
rsistance:aufrottement,l'usure,lachaleur(chocsthermiques),lapression,lacorrosion(liquide
derefroidissement).ralisationpratique:
Matriaux:
fontenitrure,fonteGS(graphitesphrodal),alliaged'aluminiumoumagnsium,matriaux
composites.
Typesdeblocs:
Sanschemise(alsagedirect),
chemisessches(fourreauxemmanchsdanslebloc),
chemisesamovibleshumides(encontactavecleliquidederefroidissement).

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 24/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Laculasse

Fonction:
fermelehautdescylindres(chambredecombustion),
supportdesorificesd'admissionetd'chappement,desorganesdeladistribution(dontlessoupapes),
desbougiesd'allumage,d'lmentsdusytmederefroidismenent.
Qualitsrequises:
matriauhomogne(Porosits,fissures),
rsistancelapressiondesgaz,lachaleur(bonneconductibilitthermique),lacorrosion.
coefficientdedilatationcompatibleavecceluidublocmoteur,
paroisdelachambredecombustionrgulires(pointschauds),
bonneventilation(conduitsd'admissionetd'chappementcourtsetlisses),
rigidit:laplantetlafixationdoiventtreparfaites.
Ralisationpratique:
matriaux:fonteouenalliagelger(aluminium,magnsium,etc.).
unjointdeculassemtalloplastiquecompltel'tancht.
Formedelachambredecombustion:
elleconditionnelaturbulence(enpartie),lespertesdechaleurparlesparois(sasurfacedoittre
faible),ladistanceparcourirparlefrontdeflamme.
chambreentoitouencoin,hmisphriqueoubihmisphrique,partiellementlogesdanslattedes
pistons.

Documentsfournis
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 25/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Blocmoteurchemise:contrlerlecylindrerglerledpassementdeschemises
Culasse:chambresdecombustiondposercontrlerreposerlaculasse

Maintenance

Blocmoteurchemise:
Contrlerlecylindre:aspect,usuremaxi,ovalisation,conicit.
Contrleretrglerledpassementdeschemises.
Culasse:
Remplacerlaculasse(remplacerlejointdeculasse):serragedelaculasse(ordredeserrage,couple
ouserrageangulaire).Dshabillerhabillerlaculasse.
Contrlerlaculasse:plant,volumedeschambresdecombustion.

Recherche
Rechercherlescaractristiquesdubloccylindressurtroismoteursdiffrents.
RechercherlesraisonspourlesquelleslesconstructeursutilisentparfoislesdispositionsdecylindresenV
ouplatopposs.Rechercherlescaractristiquesdelaculassesurtroismoteursdiffrents.

Transformationdumouvement
Objectif
Identifierleslmentsconstitutifsdumoteuretnoncerleursfonctions.
Connatrelesdiffrentsordredefonctionnementdesmoteurs.

Lepiston

Fonction:paroimobileducylindre,
ilraliselesvariationsdevolumencessaireslaralisationducycle,transformationdelapression
enforcemotrice:F=P.S
sondplacementsousuneforcepermetd'accompliruntravail:W=F.d
Qualitsrequises:

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 26/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

rsistancemcanique:actiondesgaz,actiondelabielle,ractiondesparoisducylindre.coefficient
defrottementfaible,
bonneconductibilitthermique,
rsistanceauxvariationsdetemprature,
lgret(faibleinertie).
Ralisationpratique:
enalliagelger(aluminiumoumagnsium),moulouforg.
latteportelessegments(gorges),saformedpenddecelledelachambredecombustion,durapport
volumtrique,deslevesdesoupapes,etc.
Lajupedepiston:
guidagedupiston,
supportdel'axedepiston(bossages).
dispositifdedilatation:jupeovalise(cylindriquechaud),jupefendue(obliquementouenhlice),
jupespare(relielattepardumtalinvar).
L'axedepiston:
liaisonpistonbielle.
montagelibredanslabielleetdanslepiston,libredanslabielle,serrdanslepiston,serrdansla
bielle,libredanslepiston.
Lessegments:
ilsassurentl'tanchtentrechambredecombustionetcarterpourvitertoutepertedecompression
(pertedepuissance)etempcherlesremontesd'huile(consommationd'huile),
ilsassurentaussil'changecalorifiqueentrepistonetchemise.guidagedupiston.
qualitsrequises:rsistancel'usure(frottement)etlacorrosion(chaleur),rsistanceaux
vibrations.
lepiston,comportegnralementtroissegments:uncoupdefeuoupremiretancht,un
intermdiaireoudeuximetancht,unracleur.
lescoupesdessegmentssontdroites,obliques,enbaonnette,

1Vilebrequin2Demicoussinetssuprieurs3Demicoussinetsinfrieurs4Calesdejeulatralde
vilebrequin

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 27/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

5Piston6Axedepiston7Joncd'arrt8Bielle9Demicoussinetsdettedebielle
10segmentsuprieurd'tanchit(coupdefeu)11segmentinfrieurd'tanchit12segmentracleur

Labielle

Liaisonentrelemouvementrectilignealternatifdupistonetlemouvementcirculaireduvilebrequin.
Qualitsrequises:
rigidit,afindelimiterlesrisquesdeflambagesousl'actiondelapressionexerceparlacombustion
(sectionenI),
poidsidentiquesdesbiellesd'unmmemoteur(quilibragedynamique).
Ralisationpratique:
aciermatricouenalliagelger(titane).
pied,liaisonaveclepiston,corps,
tte,liaisonaveclevilebrequin(maneton),chapeauamovible,muniedecoussinetsantifrictionoude
roulements.

Levilebrequin

Fonction:
transformationdelaforcetransmiseparlabielleenuncouplemoteur,
entranementenrotationdesorganesannexesetdesaccessoires,
liaisonaveclatransmission.
L'ensemblebiellemanivelletransformelemouvementrectilignealternatifdupistonenunmouvement
circulaire.
Qualitsrequises:
rigidit:rsistanceauxtorsions,flexionsetcisaillements,respectrigoureuxdesalignements.
quilibragestatiqueetdynamique.

Description:

Tourillons:
Cesontlesportesdel'axeduvilebrequinl'intrieurdespaliersdubloccylindres
Ilssontenquantitvariable.
Augmenterleurnombrepermetd'accrotrelarigidit:ex.lamajoritdesmoteurs4cylindres
sont5paliers,
Diminuerleurnombrepermetdediminuerlesfrottements.
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 28/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Manetons:
Cesontlesmanivellesquireoiventlesttesdebielles.
Silemoteurestenligneouplat,ilyaautantdemanetonsquedebielles.
SilemoteurestenV,ilya2biellesparmaneton.
Larpartitionangulairedesmanetonsestfonctiondunombredecylindres.Lecycletantde2
tourssoit720,ontrouvelarpartitiondesmanetonsendivisant720parlenombrede
cylindres.
Ex.4cylindres:720/4=1806cylindres:720/6=120
Flasques:
Lesflasquessontlesliaisonsentrelesmanetonsetlestourillons.
Deplus,ellesportentlesmassesd'quilibrage(statiqueetdynamique)quisontajustespar
meulageouperage.
Notes:Ilestpossiblederectifierlesmanetonsetlestourillons(jusqu'3cotesderectification
correspondant3paisseursdecoussinets).
Lejeuaxialestdterminpardescalessituesauniveaud'undespaliers.

Ralisation:
laformeduvilebrequinestfonction:dunombreetdeladispositiondescylindres,delarpartition
destempsmoteurs,desonquilibrage.
forgeage,enaciermiduraumangansesiliciumouauchrome,cambrageetmatriageouusinage
d'unebarred'acier,moulage,enfonteGS.portestournespuisrectifies,traitementsthermiques.
Ordredefonctionnementdesmoteurs:
fonctiondelaformeduvilebrequin,deladispositiondescylindres,delarpartitiondestemps
moteurs(Ordred'allumage),desfacilitsderemplissagedescylindres.
ordresdefonctionnementcourants:4cylindresenligne1342,4cylindresplatopposs1432,
etc.
Equilibragedesvilebrequins:
Lamasseetlavitessederotationduvilebrequinncessitentunbonquilibrage(aveclevolant
moteur):
quilibragestatique:lecentredegravitdoittresitusurl'axederotation.
quilibragedynamique:lecentredegravitdoitsesituersurl'axedesymtrie.
Diminutiondesvibrations:
augmentantationdunombredepaliers,vilebrequinscourt,rpartitioncorrectedesexplosions
(720/n),arbred'quilibrage.

Levolantmoteur
Ilrestitue,pendantlestempsrsistants,l'nergieemmagasinependantletempsmoteur(volantd'inertie,
rgularitcyclique).
Ilestlesupportdelacouronnedelancementdudmarreur,del'embrayage(plateaud'appui)etdelacible
d'allumageoulerepredeP.M.H.
Ilestquilibretreprenpositionparrapportauvilebrequin.

Documentsfournis
Equipagemobileetvolant
Pistonsegmentsmontagepistondanschemisecontrlerlepistoncontrler/reposerlessegments
BiellecoussinetscontrlerposerlabiellevilebrequincoussinetsjeulatralvilebrequinEquilibrage
duvilebrequinordredefonctionnementdesmoteurs
ContrlerlevilebrequincontrlerlescoussinetsPlastigage
Dposer/reposerlevilebrequinreprageserragedynamomtrique

Maintenance
Contrlerlespistons:diamtre(appariement),jeuchemisepiston,montagedel'axe.
Contrlerlessegments:jeulacoupe,montage,tierage.
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 29/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Contrlerlabielle:querrage,jeulatral.
Assemblerlesbiellesetlespistons:apairage,orientation(axedcal,giclaged'huile).Contrlerle
vilebrequin:jeulongitudinal(calagelatral),usure(ovalisation,conicit).Rglerlejeulatralde
vilebrequin.
Contrlerlescoussinets:aspect,paisseur.
Mesurerlejeuauxcoussinets(jeudiamtral,plastigage).
Rviserlemoteur:comprenantladposeposedumoteur,lecontrleetrglagedel'allumage,lerglagede
lacarburation,larvisiondel'embrayage.

Recherche
Releverlescaractristiquesdespistons,segmentsetbiellessurunmoteurdesonchoix.
Rechercherquatreordresdefonctionnementpossiblespourlesmoteurs6cylindresenligne.
Rechercherunordredefonctionnementutilispourunmoteur6cylindresenV.

Analysestructurelle

Problmersoudre:
Lesmoteursthermiquestransformentdelachaleurentravailmcaniquedestinquilibrerle
travailrsistantdunvhiculequisedplace.Lesmachinesthermiquessontreprsentesparle
synoptiquecidessous:

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 30/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Besoin:
Produirel'nergiemcaniquencessaireaudplacementduvhicule.
ProduitouMatired'oeuvre:
Leproduitd'nergie(MOe)estempruntaucarburanttransport.

Fonctionsglobales:
ATransformerl'nergiechimiquelatenteducombustibleennergiemcanique.
BAdapterl'nergieproduiteauxbesoinsdelapropulsion(Ensembledelatransmission).

FonctionGlobaleA:

Transformerl'nergiechimiquelatenteducombustibleennergiemcanique.
Donnesd'entre EnergielatenteAir/Carburant.
Wlectriquebassetension.
Donnesdecontrle Actionduconducteur:
Marche/Arrt,commandedmarreur,acclrateur.
Pressionatmosphrique.
Couplersistant.
Donnesdesortie Wmcanique:Couplemoteur,Rotation.
Wthermique:Echappement,refroidissement.
Wlectriquebassetension.
Informationsurtatsetbruits.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 31/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Energiechimique Air Filtr,dos


FiltreairBuse
Carburant Filtr,dos
RservoirPomped'alimentation
FiltreRgulateurdepression
Pulvris Injecteur
Energielectrique CourantlectriqueBT TransformenHT Bobined'allumage
CourantlectriqueHT Synchronis Gnrateurd'impulsion
Correcteursd'avancef(n)f(P)
Distributeur
Energiethermique Mlangeaircarburant Introduitdanscylindre Distribution
Comprim Cylindre/Chambredecombustion
PistonSystmeBiellemanivelle
Volantmoteur
Enflamm Bougie(CourantlectriqueHT)
Energiemcanique Pression Tranforme Piston
(Ethermique) Translation/Rotation Systmebiellemanivelle
Volantmoteur

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 32/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Fonctionscomposantes:

A1Assurerlaprparationetlaquantificationdumlangecomburantcarburant:
Systmedecarburation/injection,tubulures,cylindres/chambresdecombustion.
A2Transformerl'nergiechimiquedumlangecombustibleennergiemcanique(Ensembledes
organesmoteurs):
EnceintethermiquePistonSystmebiellemanivelle.
SystmededistributionSystmederefroidissementSystmedelubrification.
A3Transformerl'nergielectriqueennergiemcaniqueassurantlamiseenroutedumoteur:
Systmededmarrage.
A4Transformerl'nergiemcaniqueennergielectrique:
Systmedeproductiond'nergie.
A5Transformerl'nergielectriquebassetensionenunenergiecalorifiquededclenchement
(Hautetension):
Systmed'allumage.

FonctioncomposanteA1

Assurerlaprparationetlaquantificationdumlangecomburantcarburant(Casd'unmoteur
essence).
Contraintessurleproduit,critresd'tat:
Danslaplagedefonctionnementdumoteur,critresvariablesenfonctiondel'exploitation
envisage(Ouimpose):

CRITERES JUSTIFICATION
Dosageair/carburantvariablede1/51/18 Pollutionminimale
enfonctiondescontraintesd'utilisation Puissancevariabledezrolavaleurmaximale
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 33/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Rendementmaximal
Pollutionminimale
Quantificationmassiquedumlange Puissanceetfrquencederotationvariable
introduitparcycleetparcylindre
Homognsationdesconstituants Rendementmaximaletpollutionminimale

Produitensortie.
Mlangeaircarburantdos,quantifiethomogns.
Matired'oeuvre.
Airambiant.
Carburantcontenudanslerservoirembarqu.
Donnesd'entre:
Airambiantnonfiltr,pressionatmosphrique,tempratureambiante.
Combustibleliquide,statiquedanslerservoir,pressionatmosphrique,nonfiltr
(Renouvelablepriodiquement).
Donnesdepilotage:
Relationsavecleconducteur:Marcheouarrt,dmarrage,actionsurl'acclrateur(position
dupapillondesgazRgimederotationmoteurPressiondanslatubulured'admission).
Commandeventuellededpartfroid(sondetempraturemoteur).
Pressionatmosphrique.
Tempratured'airadmis.
Pressiondetaragederfrencedergulationdepressiondecarburant.
Pressiondetaragederfrenced'injectiondecarburant.

Solutioninjectionmonopoint

Inventairedesfluxchangs:
Entres
Energie Electrique Batterie(TensionIntensitcontinue).
Chimique Pouvoircalorifiqueducarburant.
Matire Carburant Liquide,statiquedanslerservoir,
d'oeuvre pressionatmosphrique,tempratureambiante,
nonfiltr.
Airambiant Apressionatmosphrique,tempratureambiante,
nonfiltr.
Informationnel Electrique Tensionbatterie.
OrdreMarche/Arrt.
Rgimemoteur.
Positionvilebrequin.
Sondeoxygne.
Pneumatique Pressionatmosphriquederfrence.
Pressiondanslatubulured'admission.
Calorifique Tempratured'airadmis.
Tempratured'eaumoteur.
Mcanique Positionpapillondesgaz
Sorties
Energie Hydraulique Dbitpressionensortied'injecteur.
Chimique Pouvoircalorifiqueducarburant.
Matire Mlange Massedtermine,
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 34/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

d'oeuvre Air/Carburant pulvriseenamontdechaquesoupaped'admission.


Informationnel Electrique Connecteurtestinjection/allumage.
Visuel Indicateurdeniveaudecarburant.
Voyantalertetestinjection/allumage.
Sonore Bruitdesinjecteurs.
Bruitdefonctionnementpompecarburant.

ENTREEouINITIAL SORTIEouFINAL
Typedeflux Caract.flux CritresEtats Caract.flux. CritresEtat
Energie Electrique Ubatterie Hydraulique DbitPression
Icontinu injecteur
Chimique Pcicarburant Chimique Pcicarburant
Matire Fluide Carburantliquidestatique Fluide MasseAir/Carburant
P.Atmosphrique dtermine
T.Airambiantnonfiltr pulvriseenamontdes
P.Atmosphrique soupapesd'admission
etT.Airambiant
Information Electrique UBatterie Electrique Prisediagnostic
OrdreM/A
Rgimemoteur
Positionvilebrequin
Topallumage
Positionpapillon
SondeOxygne
Pneumatique P.Airadmis Visuelle Niveaucarburant
P.Atmosphrique VoyanttestIA
Calorifique T.Eaumoteur Sonore Bruitd'injecteur
T.Airadmis Bruitdefonctionnement
depompe

A1Assurerlaprparationetlaquantificationdumlangecomburantcarburant.

Fonctionscomposantes:

A11Saisirlesdonnesdesdiffrentscapteursetgrerlesnergies:
tensionbatteried'accumulateurs,
contactMarche/Arrt,
capteurdevitessemoteur(Rgime/Positionvilebrequin),
pressionatmosphrique,
capteurdepressiondetubulured'admission,
sondedetempratured'airadmis,
sondedetempratured'eaumoteur,
botiercontacteursdepapillon(RalentiPleinecharge),
sondeoxygne.
A12Traiterlesinformation:
calculateur.
A13Quantifierlamasseadmise:

circuitdecarburant(RservoirPompeFiltreRgulateur),

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 35/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

circuitd'air(FiltreBusePapillondesgazVannedergulationralenti),
injecteurTubulure.

Fonctionscomposantes:
A131Retenirlesimpurets:filtrecarburant.
A132Conditionnerlamassedecarburant:pompecarburant,rgulateur.
A133Retenirlesimpurets:filtreair.
A134Quantifierlamassed'air:corpsd'injection(BusePapillondesgaz).
A135Rgulariserlefonctionnementauralenti:vannederalenti.
A136Mlangerl'airetlecarburant:injecteur+tubulure.

Lemoteur
Notes

Notionsdethermodynamique
(CharlesBory,PUF1974)

Lescyclesdesmachinesthermiques

Enrglegnraleunemachinethermiqueestconstitueparunappareillagemcaniquetransmettant
lextrieurletravailquilreoitdunfluide.Celuicivoluedanslamachineetrevient
priodiquementsontatinitialaprsavoirchangdelachaleuraveclessources.Danslamachine
vapeurparexempleleauliquideestvaporisetempraturelevedanslachaudire,puis
rameneltatliquidetempratureplusbassedanslecondenseur(moinsque,commedansles
locomotives,lchappementsefassedanslatmosphre,lacondensationalieualorshorsdela
machine,celleciutilisechaquefoisunequantitd'eaunouvellemaisqui,enfindecompte,nen
retrouvepasmoinssontatinitial).
Lapartiemcaniqueprsentevidemmentungrandintrtpourlingnieurquifaitunprojetde
machine,maiselleestaccessoiredupointdevuethermodynamique,sibienquenousappellerons
cycledelamachineceluiqueparcourtsonfluide.
Lescyclesutilisables,commeceuxeffectivementutiliss,sontnombreux,nousnousborneronsune
brvetudedestroiscyclessuivants.

LecycledeCarnot

LecycledeCarnotestceluidelamachinedanslaquelleleschangesdechaleursefontuniquement
avecdeuxsourcesauxtempraturesfixesT1etT2.Ilcomprenddoncdeuxtransformations
isothermesaucoursdesquelleslachaleurchangeavecchacunedesdeuxsources,etdeux
transformationsamenantlefluidedelunelautredestempraturesdchangescesdeuxdernires
transformationssontncessairementadiabatiquespuisquelefluidesytrouveconstammentdes
tempraturesintermdiairesentreT1etT2.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 36/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

LafigurereprsentelecycledeCarnetd'ungazencoordonnesdeClapeyron,c'estdireavecpour
paramtresd'tatslapressionetlevolume.
Pourungazparfait,lesdeuxisothermesADetCDsontdesarcsdeshyperbolespv=RT1,etpv=
RT2.
LesadiabatiquesBCetDAontpourquationpv=Cte.
AyantparcouruletrajetABC,lacompressionisothermeCDdoits'arrteraupointDquisetrouve
surl'adiabatiquepassantparAdemmeBetCsontsurunemmeadiabatique.
Cesdeuxconditionss'exprimentencoordonnesvolumetempratureenfaisantappellaformule


ona

Lorsqu'unemolculegrammedugazparcourtuncycle:

lelongdeABellereoitlachaleur:Q1=RT1LogvB/vA
lelongdeDCellecdelachaleur:Q2=RT2LogvC/vD,
ceciselonlaformule


Ordel'galit(a)ondduitparpermutationdesextrmesetdesmoyensvB/vA=vC/vD,
sibienqueQ1/T1=Q2/T2et,parsuite,T=(Q1Q2)/Q1=1T2/T1.

L'tudedumcanismedelaproductiondutravaildansuncycledeCarnetportantsurungazparfait
conduitdonclavaleurdurendementtablieparlesconsidrationsgnralesduparagraphe
prcdent:lespropritsspcifiquesdesgazparfaitssecoordonnentpourqu'ilensoitainsi,ilen
seraitdemmepourtouteautresubstance.

LecycledeRankine

C'estceluidelamachinevapeurprimitive,lafiguresuivantelereprsentantendiagrammede
Clapeyron.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 37/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

L'eau,prisel'tatliquidedanslecondenseurquiestlasourcefroide,latempratureT2etsousla
pressionP2quiyrgnent,estsimultanmentchauffeetmiseenpressiondefaontreamene
auxconditionsP1etT1delachaudire.
Cetteoprationsefaitsuivantdesmodalitsvariablesd'unemachinel'autre,maisles
augmentationsdelapressionetdelatempratureportantsurunliquiden'entranentqu'unevariation
ngligeableduvolume,pratiquementonparcourtsurlediagrammelaparallleABl'axedes
pressions.
DeBenC,lavaporisationseproduitsouspressionettempratureconstante,cetempscorrespond
l'admissiondelavapeursurunefractiondelacoursedupiston.
EntreCetDlavapeursedtendadiabatiquement,satempraturediminuejusqu'atteindre,on
principe,celleducondenseuroelleestenvoyeensuitepourreprendrel'tatliquidesuivantDA.
Ilyaabsorptiond'unequantitdechaleurQ1lelongdeABCetrestitutiondeQ2aucondenseur
suivantDA,lerendementest:
r=(Q1Q2)/Q1
puisquelachaleurcoteuseestQ1onlecalculepartirdespropritscalorimtriquesdel'eau.

Lesmachinesvapeurmodernestravaillentsurdescyclesbeaucouppluscompliqus,onparticulier
lavapeuresttoujourssurchauffe.Enfin,ilfautviterdecroirequec'estunengindmod,les
centraleslectriquesthermiquesclassiquessontquipesdeturbinesvapeur,etilonestdemme
descentralesnuclaires,existantesetenprojets.

LecycleBeaudeRochas

Ilschmatisel'volutiondesgazdanslesmoteursexplosions.
IlsecomposededeuxtransformationsvolumeconstantADetCD,runisparlesadiabatiquesBC
etDA.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 38/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Noussupposeronsquel'volutionportesurungazparfait.
LelongdeAB,legaz,dontlapressionaugmenteonraisondel'lvationdelatemprature,reoitla
quantitdechaleurQ1=Cv(TBTA)
lelongdeCDilyarefroidissementavecdiminutiondepressionetpertedelaquantitdechaleurQ2
==Cv(TCTD).
Dfinissanttoujourslerendementpartirdelaquantitdechaleurcoteusedpense,iciQ1,ona:


car,d'aprslaformule


ona

Lerendementdpenduniquementdurapportdecompression=v1/v0,etunpeudelanaturedu
gazquivolueenraisondel'interventiondurapportdeschaleursspcifiques.
Enadoptantledesgazdiatomiques,soit1,4,etpourunrapportdecompression=7,ordrede
grandeurdecequiestralisdanslesmoteursd'autos,lerendementest:r=0,54.

Ilpeutparatrescabreuxd'assimilerungazparfaitlemlangecomplexeonractionchimiquequi
voluedanslecylindred'unmoteurexplosions.Enfait,discuterlaquestiondeplusprson
s'aperoitquecetteassimilationesttrsacceptable,laraisonfondamentaletantquel'air,toujours
admisonnotableexcs,estcompospourses4/5dugazchlmiquementinertequ'estl'azote.

Lesmachinesfrigorifiques

Lerefroidissementneposeaucunproblmelorsqu'ondisposed'unesourcedechaleurtemprature
infrieurecelleducorpsquel'onveutrefroidir.Leproblmedesmachinesfrigorifiquesest,au
contraire,deprendredelachaleuruncorpspourl'vacuersuruncorpstempratureplusleve.
Lesrfrigrateursparexempleprennentdelachaleurenleurintrieur,unetempraturevoisinede
zrodegr,etladissipentdansl'airambiantdestempraturesdel'ordrede2030C.
Cetteoprationdemandeunedpensedetravail.
Eneffetl'entropieS2=Q2/T2priselasourcefroidedoittre,aprsuncyclepourl'agentqui

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 39/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

volue,rendueentirementlasourcechaudequidecefaitreoitunequantitdechaleurQ1telle
queQ1=T1.S2,d'o:


Laquantitdechaleursupplmentaireqquereoitlasourcechaudenepeutprovenirquedutravail
reuparl'agentaucoursducycle.
Pourunfonctionnementirrversible,unemmequantitdechaleur(doncd'entropie)reuedela
sourcefroide,corresponduneentropieQ'1/T1renduelasourcechaudeplusgrandequeQ1/T1,
d'oQ'1>Q1etparconsquentq'=(Q'1Q22)>q.
Pourextrairelemmenombredecaloriesilfautdpenserplusdetravail.Lerefroidissement(1)ne
peutdoncs'effectuerquemoyennantladpensed'untravailaumoinsgalunminimumquine
dpendquedelatempraturedesdeuxsources.
(1)LetermederefroidissementesticiunpeuImproprecarils'agit,endfinitive,demaintenir
unetempraturebasse,maisoncomprendcequenousvoulonsdire.

Proposonsnousparexempledeprendredelachaleurdansunearmoirefrigorifique0C,soit2730
K,etdeladverserdansl'airambiant3000K,onaq=Q2.0,099soitpeuprsq=Q2/10
Pourextraireunecalorie,ilfautdpenserauminimumuntravailde1/10decaloriesoit0,42joule.
Aucunappareillagenepeutnousrendreceservicemoindreprix.

Lecycledeuxsourcesquenousvenonsd'tudierestvidemmentuncycledeCarnotparcouru
l'envers.Ilvadesoiqu'chaquecycledemachinethermiquecorresponduncycledemachine
frigorifique.Danslaplupartdecellescilerefroidissementestobtenuparvaporationd'une
substanceliquide(gazsulfureux,ammoniaque,Fron,etc.),dontoncondenselavapeur.
Ensuite,leurscycless'apparententaucycledeRankine.
Danslesappareilsfrigorifiquesdits"compression"letravailquivalantqestfournidirectement
parunmoteur.
Danslesappareilsmnagers"absorption",onfournitnondutravailmaisdelachaleur
tempraturelevequi,pouvantsubirunechutedetemprature,reprsenteunevaleurentravail:on
nedpensepaseffectivementdutravailmaisonsacrifieletravailquipourraittreobtenulafaveur
delachutedetempraturedelachaleurdpense.
Lachaleurtempraturelevedesrfrigrateursabsorptions'obtientparchauffagelectriqueou
parunecombustion:gaz,butane,ptrole,etc.lersultatestassezparadoxaldechaufferl'appareil
pouravoirdufroid.

Alaredcouvertedumtierdemotoriste(DanielDescamps,l'Argusdel'Automobile,1.7.2004)

Lemanquedetravaildanslesateliersrelancelaremiseentatdesmoteurs,dlaisseauprofitde
l'changestandard.

Sil'changestandards'estimposgrceauxgarantiesqu'ilprsente,lesmcaniques
d'occasionsontpriseslorsquelesdmolisseursinformentleursclientssurleskilomtrages
parcourusetsurlesgarantiesproposes.(Lesdmolisseursproposentdesmoteursquips
avecpompeeau,pomped'injection,volantmoteurquipdeleurembrayage,cequin'est
paslecasdansl'changestandard).
L'changestandardd'origine,venduparleconcessionnaire,conserveunepositiondominante,
maislescontraintestechniquesimposesrendentlarparationparfoisfinancirement
irralisable.
Certainesmarquesexigentsouvent,pourappliquerleursgaranties,leremplacementdes
turbos,despompesinjection,despompeseau,desradiateursd'huileetderefroidissement,
desDurits,del'embrayage,desfiltreshuileetair,etc.
Regaind'intrt.
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 40/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Lesspcialistesindpendantsdel'changestandardeffectuentunsrieuxcontrledeses
accessoireslorsquelesmcaniquesnesontpastropkilomtres.Celaabaisselecotdes
prestations.
Depuisquelquesannes,laremiseentatdesmoteursparlesprofessionnelsindpendants
connatunregaind'intrt,etlesrectifieurss'entrouventconcurrencs.Atitreindicatif,un
garagisteindpendantmonteaumaximumdeuxchangesstandardsparan(selonVege).
Lesinterventionssurlesbasethautmoteurinterviennentgnralementlorsdebrisde
courroiesdedistribution,deproblmesd'tanchitdesmoteurs,dejointsdeculassehors
d'usage,demanqued'entretien.Cesremisesentatgarantissentdenouveauxmarchsaux
MRA,lorsqu'ilssontcapablesdeseformer,d'investirdansdesoutillagesspcifiquesetde
choisirunerechangedepremirequalit.
Larvisiondesbasmoteursestsouventdifficilecardenombreusesversionsmodernesne
peuventplusserectifier,notammentauniveaudescylindresoudesvilebrequins.LesMRAet
lesindpendantstravaillentgnralementsurdesvhiculesgsdequatredouzeans.
Lemarchdel'changestandardestdtenu84%parlesconcessionnaires,et16%par
lesindpendants.Lesconcessionnairestravaillentsurdesvhiculesgarantisougsde
quatreans,etilsmontentdesmoteursenchangestandardd'origine.

Attentionl'entretien

Lesproblmesmoteursrsultentengnraldumanqued'entretien,notammentsurlespetites
versionsessence.LesDieselsontsensiblesauxsurrgimesendmarragefroidet,d'autre
part,lesutilitaireslgers,surchargsetutilisspleinrgimesurdelonguesdistances
rsistentmal.
Auhitparadedesmoteursfranaislesplusremplacsoureconstruits,selonVege,ontrouve
lesPeugeotetlesCitrondelafamilleXUD(205,306,405,406,806,Visa,Berlingo,J5,
Partner,Expert,Boxer,Jumpy,Jumper...),leDJ5(Boxer),lesRenaultDiesel1900F8Q
(Super5,ClioetClioII,Express,Kangoo,R9,R11,Mgane...)etaussileDieselJ8S
(Espace,R18,R20,Trafic,Master...).
Lemarchfranaisdel'changestandardreprsente11000moteurs,dont80%deDiesel.
Lesreconstructeursdemoteursouhaitentquelesprofessionnelsoptentpourleremplacement
decertainsorganesetattendentdesinformationsplustechniquespartypedemoteur,avec
couplesdeserrageetspcificits.
Ilssouhaitentbnficierdecontratsdegarantieindiquantlespriodesderodageainsique
desinformationssurlesespacementsdesvidanges,laqualitdeshuiles...

Numrotationdesmoteurs(NFR11.02,6.1978):

Observateurregardantfacelasortiedel'arbred'entranementctaccouplement),dfinissantainsi
lectgaucheetlectdroit,demiplanderfrence(p)constituparledemiplanhorizontal
passantparl'axed'entranementetsitugauchedel'observateur.
Cylindresenligne:n1leplusprochedel'observateur.
Cylindresentoilen1partirdeceluiquirencontrlepremierpardemiplanderfrence,ntant
lenombredecylindresdelapremireligne.
Exemples:
10toile
V12 W12 234
16712 1458912 1.\./.5

\/ \/ (+)
(+) (+) 10./.\.6
987

Pastillagedubloc

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 41/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Pourqu'unepastilletienne,ilnesuffitpasd'effacersongalbe
d'uncoupdemarteau,ilfautamliorerleserragepar
allongementdumtal.
Onutiliserapourcetravailunmatoirlgrementcomvexeetde
diamtrepeineinfrieurceluidelapastille.
Tenirlematoirobliqueetfrapperpetitscoupsrptssurla
surfacedelapastille.
L'tanchitestassureparunbourreletdeptegenre
"hermetic"posavantlemontagesurlapastille.

Lesmoteursspciaux

LecycleAtkinson/Miller

DfiniparJamesAtkinsonen1882etappliquaumoteur4tempsparRalphMilleren1947.
Lacompressionestphysiquementlimitparlalimited'autoinflammationdesgaz.
Ladtente,symtriquedanslecycleBeaudeRochas,estdoncincomplte(pressionrsiduelledans
lecylindreperduel'ouverturedelasoupaped'chappement).
Onessaied'abaisserautantquepossiblelapressiondefindedtenteafindercuprerunmaximum
d'nergiemcanique.
DanslecycleMiller,lasoupaped'admissionestmaintenueouvertebienaudeldupointmortbas
(RFA),provoquantl'jectiond'unepartiedumlangeprcdemmentadmisetrduisantlapression
rgnantdanslecylindre.
C'estuncycleen"5temps":admission,refoulement,compression,dtenteetchappement.
Lerapportvolumtriquerelestplusfaiblequelerapportthorique(gomtrique)maisletauxde
dtenteestinchang,doncpluslevqueletauxdecompression.
Enallongeantladtenteparrapportlacompression,onamliorelerendementmaisonlimitela
puissancedumoteurpuisquel'onadmetmoinsd'airetdoncmoinsdecombustible.
Onpeutamliorercelaenajoutantuncompresseurl'admission.

i.e.ToyotaPrius3:1798cm3(80.5x88.3),tauxdedtente13.0:1,volumedechambrede
combustion37,5cm3,99ch5200tr/min(66ch/l),couplemaxi142Nm4000tr/min,
consommation225g/kWh(rendement37%).
Lerapportvolumtriquevariede4,89,3:1(VVTi).
Cemoteurestquivalentun1250cm3(courseramene61,4mm)avecunrapport
volumtriquede9,3:1,lapuissancespcifiquetantalorsde79,2ch/l.
Cettecourserduitecorrespondunretardfermetureadmissiondel'ordrede60(anglerel
enfonctionnement).

Lergimemoteurestnanmoinslimitdufaitdelalonguieurdelacourseetles"reprises"sont
moinsfranchesdufaitd'unmoinbdrecoupleproduit(pressionsurlepistonplusfaible).
LemoteurAtkinsonnepeutdonc,luiseul,suffiremotoriserunvhiculedetourisme.
C'estpourcelaqu'ilestutilissurlaToyotaPrius,entreautres,enhybride,lemoteurlectrique
venantencompenserlesfaiblesse,avecunrendementtrslev,doncuneconsommationrduite.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 42/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

Lemoteurdeuxtemps
Connatrelefonctionnementdumoteurcycle"deuxtemps".
Lirelesdiagrammesthoriquesetrels(Moteurcyle"deuxtemps").
Situeretnommerlespointscaractristiques.
Justifierlesavancesetretards.

Principe

QuatresphasesducycleBeaudeRochasenuntourmoteur:
Pistonmonte:
audessus:compression,
audessous:admission.
Pistondescend:
audessus:combustiondtente,chappement,transfert,
audessous:prcompression,transfert.

Ralisation:
Graissageparmlangehuilecarburantougraissagespar.

Critique
Puissancemassiqueleve,pollution(balayagedesgazfrais).

Documentsfournis
Moteur"deuxtemps"prcompression
diagrammethoriquepurecirculaire

Maintenance
Effectuerlediagnosticdumoteur"deuxtemps".

Recherche
Rechercherlescaractristiquestechniquesd'unmoteur"deuxtemps"comportantaumoinsdeux
cylindres.
Effectuer,pourcemmemoteur,lesschmasdudispositifd'admission,duvilebrequin,dudispositif
file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 43/44
7/2/2015 PhilippeBoursinPedagogielemoteur

degraissage.

Lemoteur"pistonrotatif"
ConnatrelefonctionnementdumoteurtypeWankel.

Principe:
MoteurtypeWankel,
rotor:trianglequilatralcurviligne,mouvementcirculairedirectementtransmisl'arbremoteur.
statortrochode.
fonctionnement,pouruntourderotor:excutiondetroiscyclescomplets,troistoursdel'arbre
moteur(dmultiplication).

Ralisation
Etancht:entrechambresdecombusitonparsegmentssurlesartesderotor,latralepar
segments.
Graissagesouspressiondel'arbre,graissageparmlanged'huiledelasegmentationet
refroidissementdurotor.
Echangeurthermiquedanslecircuitdanslecircuitdegraissage.

Documentsfournis
MoteurtypeWankelcycleWankelrotor

Maintenance
EffectuerlediagnosticdumoteurdetypeWankel.

Recherche
Rechercheruntypedemoteurpistonrotatifactueletenrelevertouteslescaractristiques.
Effectuerunerecherchesurunautretypedemoteurdeconceptionnouvelle.
Enexpliquerleprincipedefonctionnement.

file:///C:/Users/djermouni.mohamed/Desktop/teaching/Mine/Philippe%20Boursin%20%20Pedagogie%20%20le%20moteur.html 44/44

You might also like