Brzoza M. - Słownik Uczuć I Emocji. Dialog Między Pisarką I Pianistą

Sow nik
s z e ro k ie j
w e rb a liz a c ji
Spis treci
Przedstawienie konsultanta psychologii............. 7
Sowo w stpu........................................................ 11
Po wstpie, czyli sowo od A utorki....................... 19
Kilka kropel psychologii....................................... 23
Gos psychologii m edycznej................................ 73
Lista uczu i e m o c ji.............................................. 87
Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki i pianisty 1 05
M arzenia............................................................... 327
Uzdrawiajca moc przebaczenia........................ 335

Konsultacja psychologiczna
merytorycznej treci ksiki
dokonana zostaa przez
mgr King Kordas
S p o r d k ilk u o s b , ktre miay wgld w tekst tej

ksiki, wybraam na konsultantk Pani King Kordas,
ze wzgldu na jej niebywale ciepe usposobienie, cierpli
wo i wyjtkowy zm ys wyapywania pozytywnej werba
lizacji, a take ze wzgldu na praktyczn umiejtno
posugiwania si pozytywn werbalizacj.
Pani Kinga jest jedn z kilku zaledwie znanych mi
osb, ktrym nie musiaam tumaczy, co to jest pozytyw
na werbalizacja. Pani magisterjest po prostu przepenio
na pozytyw n energi, dlatego praca nasza bya proce
sem wyjtkowo przyjem nym i owocnym.
M agorzata B r z o z a V
Sow nik u c z u i e m o c ji"jest ksik szczegln.

Czyta si j jednym tchem, niczym opowie. Urzeka y
woci i zakresem wiedzy, ktra wzbogaca Czytelnika
o nowe wymiary poznania siebie samego. Wypenia luk
w lekturach, ktre polecam wasnym klientom, jest to
pierw sza w Polsce ksika uatwiajca rozpoznanie
i nazw anie wasnych stanw wewntrznych: uczu,
emocji, postaw, zachowa itp.
8
Przedstawienie konsultanta psychologii
Jest to jedyna zn a n a mi ksika o tak szerokich syno

nimach uczu, emocji i stanw wewntrznych czowie
ka, jednoczenie napisana z dbaoci o przyjemno
czytania. Sownik pisany opowieci wzrusza, ciekawi,
intryguje, zastanaw ia i uczy w niezwykle subtelny
sposb.
Szczeglnie w any w tej ksice jest rozdzia o wy
baczaniu.
m gr K inga K o rd a s
Psycholog, licencjonowany terapeuta, certyfikowany

przez The NLP Connection a Partner of The Society of
NLP - USA.
Od 1996 roku prowadzi wasn firm treningowo-szko-
leniow Centrum Psychologiczne.
Pracuje w zakresie:
psychologii indywidualnej i grupowej,
udziela porad psychologicznych,
prowadzi treningi rozwoju osobistego,
organizuje profesjonalne szkolenia dla firm, zakadw,
ludzi biznesu.
Szkolona przez amerykaskich i niemieckich spe
cjalistw, zdobya wiedz i praktyk o najnowocze
niejszych metodach treningowych. Midzy innymi jest
absolwentk:
- stau praktykanckiego NLP - prowadzcy Hermann
Mller-Walbrodt (Niemcy), uzyskanie licencji terapeuty
praktyka (1992-1995);
- kursu Women Developer - NLP DLA KOBIET, prowa
dzca Heine Walbrodt (Niemcy) Workshop Institute
for Living Learning - Dsseldorf (1994);
9
SOWNIK UCZU I EMOCJI
- kurs NLP Submodalnoci i NLP dla psychoterapeu

tw, prowadzcy Hermann Mller-Walbrodt (1994);
- Design Human Engineering, prowadzcy Hermann
Mller-Walbrodt (1995);
- Hypnosis as an Application to NLP - licencja Her
mann Mller-Walbrodt (1995);
- MASTER PRACTITIONER of ART of NLP Hermann
Mller-Walbrodt (1995-1997);
- The structures of time - wzmacnianie ludzi w zmia
nach - prowadzca Christina Hall - USA, Meta Master
Trainers; uzyskanie Certificate of Accomplishment
THE NLP Connection (1999);
- Uzyskaa midzynarodowy certyfikat Master Practi-
tioner In The Art of NLP - wydany przez The NLP
Connection a Partner of The Society of NLP, USA,
nr cert. 995.
Wielokrotna konsultantka w dziedzinie psychologii
w audycjach Polskiego Radia Katowice, znana z publika
cji na lamach Gazety Wyborczej i Urody.
Prowadzi specjalistyczne zajcia z jogi miechu.
PS
Wszystkim Czytelnikom zainteresowanym kontaktem
z m gr K ing Kordas - konsultantk psychologiczn
niniejszej ksiki - udostpniamy numer telefonu:
691 148 151

Sowo
wstpu
Wszystkim moim Drogim Czytelnikom,
ktrzy signli po t ksik,
dzikuj
za nasz kolejn wspln wdrwk.
Gorco zachcam Was

do poszerzania
swoich umiejtnoci komunikacji.
Przedstawiam Pastwu
wyjtkow ksik.
ielu z nas czyta poradniki skutecznej komunikacji.

W Sama czsto sigam po psychologiczne nauki
rozszerzajce moj zdolno mwienia i suchania.
W kadym zwizku rozstanie boli... Zapytaam siebie,
dlaczego ja i mj pierwszy m si rozstalimy? Dlaczego
ludzie wok si rozstaj?
Bo si nie rozumiej. Bo przestali ze sob rozmawia.
Bo si zmienili. Bo ich rozmowy byy nieszczere. Albo
dlatego, e nie umieli ze sob rozmawia.
12
Sowo wstpu
Poznaam w wdrwce ycia czowieka, ktry bardzo

jasno precyzowa swoje uczucia i emocje. Zachwyci mnie
swoj klarownoci. Pewnego dnia zapyta mnie: Ile
wasnych uczu i emocji potrafisz nazwa?.... Zastano
wienie moje byo zdumiewajce: W sumie - to ile?.
Signam po kartk i dugopis. Po dziewitej pozycji
byo mi ju trudno poszukiwa nowych okrele. Do
brnam do pitnastu nazwanych uczu i emocji...
O zgrozo - pomylaam. Mao.
Mj klarowny rozmwca powiedzia mi wtedy, e
jest ponad tr z y s ta sw, ktre mog wykorzysta do
nazwania swoich uczu i emocji.
Co trzeba z tym zrobi - pomylaam i przez kolej
ne trzy dni ukadaam list tego, co odczuwam, moich
uczu i emocji, nastrojw, postaw, wrae, odczuwanych
stanw i potrzeb. Znalazam 462 okrelenia.
Tak wanie pocza si ta ksika.
Postanowiam przedstawi Pastwu t list, abycie

mogli z niej korzysta w swoim codziennym yciu,
w swoich zwizkach, w domu, w pracy, w szkole. Aby
cie mogli zatrzyma si na chwil i rozpozna wasne
uczucia i emocje. Potem nazwa rozpoznane uczucia
i emocje, aby w kocu je zakomunikowa.
Sow nik uczu i em ocji jest jak delikatne brzmie

nie mosinego dzwonka, ktry budzi nas ze snu, ni
czym piew ptakw. Subtelnie i stanowczo zwraca nasz
uwag na nas samych.
Przez wiele godzin rozmowy, wok tych wanie
uczu i emocji, powstay inspirujce dialogi.
Punkt widzenia kobiety: pisarki i numerologa oraz
m czyzn y: m uzyka i pianisty.
13
Dwie artystyczne i wraliwe dusze wiody wany dla

siebie dialog o wasnych emocjach i uczuciach. Tym wa
nie chcemy si z Pastwem podzieli.
Mam nadziej, e odczuj Pastwo prawdziw przy
jemno, a moe nawet dziecic frajd, czytajc nasz
polemik umysw i sw. Przedstawiam rozmowy o uczu
ciach i emocjach, ktrych okrelenia pene s ycia i da
lekie od encyklopedycznych definicji.
To co dostrzegasz w drugim czowieku,

to jest to,
co potrafisz odnale u siebie.
To co ci cieszy i raduje,
byszczy i budzi twoje uznanie w drugim czowieku,
to s te twoje aktywne talenty i zdolnoci.
To czego nie akceptujesz,

i co ci mocno razi,
to jest odbicie twoich wasnych emocji i uczu,
ktre wymazae i odrzucie lub stumie
przed swoj wiadomoci.
Zbyt wielki bl,

krytyka, wstyd
lub poczucie winy,
jest wypierany z osobowoci
po to, abymy nie zwariowali pod jego niszczcym ciarem.
Tak dziaaj nasze mechanizmy obronne.
14
Sowo W S t p U
Czowiek Irytuje si i wyprowadza z rwnowagi,

wtedy gdy przerzuca wyparte z siebie
emocje i uczucia na drug osob.
Tak dziaa proces projekcji,
ktry daje nam szans pracy nad sob
poprzez odzwierciedlanie naszych wasnych lekcji
w rezonansie, jakim jest projekcja tych ukrytych emocji
na ludziach z zewntrz.
Krytykujemy i osdzamy u innych to,

co jest wyparte i nieakceptowane przez nas w nas samych.
Tu jest sedno pracy nad sob samym,
sztuka nauki poczucia jednoci z Bosk Doskonaoci.
Tu jest Klucz do uzdrowienia naszej duszy
poprzez wybaczanie sobie samemu,
mio i akceptacj siebie.
To co stanie si naszym udziaem,
bdzie owocowa swoj emanacj
na nasze kontakty z innymi ludmi.
PS
Pozwol sobie jeszcze na postscriptum do sw przed
mowy. Chciaabym zwrci Pastwa uwag na istot dzi
siejszej szkoy i nauczania, na system owiaty i przekazy
wania informacji.
Postawi pytanie: Do czego waciwie ma suy szko
a?. Czy ma uczy tylko pisa, czyta, liczy i logiki su
chych faktw, czy te moe powinna przygotowa czo
wieka na ycie i poruszanie si w wiecie penym innych
ludzi? Wiemy dzi ju z pen odpowiedzialnoci, e
15
szkoa nie przygotuje dziecka w zakresie zdolnoci twr

czych i umiejtnoci osigania sukcesw.
A tych umiejtnoci mona si take nauczy. Moe
nie warto czy jednej opcji z drug i naley oddzielnie
stworzy obowizkowe Szkoy ycia?
Mwic o Szkole ycia, mam na myli szko, ktra
rozpozna i rozwinie zdolnoci twrcze czowieka, zdol
no do komunikacji i zdrowia psychicznego: emocjo
nalnego i uczuciowego. Mwic o Szkole ycia mam
na myli interpersonalne ksztacenie wasnych umiejt
noci komunikacji, technik pamiciowych i emocjonal
nej inteligencji.
Problemy emocjonalne, blokady lub niewaciwe odrea
gowywanie uczu i emocji s genez przestpstw, samobjstw,
ucieczki w narkotyki, pijastwo lub inne uywki. Blokada
wasnych uczu i emocji prowadzi do obojtnoci i depresji.
W mniejszym lub wikszym stopniu zjawiska te dotykaj
kadego z nas. Wszyscy si o nie ocieramy.
miem twierdzi, e wiadomo istnienia technik

porozumiewania si, prowadzenia dialogu i dyskusji jest
sztuk podstawow dla zdrowego ycia. Jest jednak sztuk
znan wskiemu gronu i obc wikszoci szkolnych na
uczycieli, a take wikszoci rodzicw. Od kogo wic
dzieci maj si jej nauczy?
Tylko ci z nas, ktrzy nie poradzili sobie z yciem
w tak zwanym normalnym, brutalnym wiecie 1 popadli
w nag, sigajc po narkotyki lub alkohol, maj okazj,
jeli zdecyduj si na powrt do normalnoci, przej
przez terapi uczc komunikacji z samym sob w ra
mach terapii odwykowej. System opieki pastwowej obej
muje taki wanie wzorzec. Wielu jednak tak zwanych
normalnych ludzi nie ma pojcia o tym, co dzieje si
16
Sowo wstpu
w ich emocjach, nie rozpoznaje wasnych uczu i nie

potrafi ich zdrowo komunikowa.
Jeli geneza patologicznych zachowa ley w braku
umiejtnoci rozmawiania tak dzieci, jak i rodzicw, to
moe przynajmniej dzieci moglibymy nauczy rozpo
znawa i wyraa swoje emocje. Mona uczyni to po
przez terapeutyczn prac w grupie i rozwin umiejt
no mwienia i suchania, rozpoznawania i nazywania
swoich uczu i emocji, rozadowywania wewntrznych
napi i konfliktw. Zapewniam, e nie ma terapii uni
wersalnej. S jednak ludzie przygotowani do takiej pra
cy, tacy, ktrzy pracuj w terapii uzalenie i mogliby
z perspektywy swoich dowiadcze opowiedzie wiele
historii o tym, jak to brak kontaktu i porozumienia kszta
tuje szkodliwe postpowanie i dziaanie.
S prywatne szkoy ksztacce osobowo, takie, kt
re od lat prowadz obowizkowe dla swych uczniw
turnusy psychoterapeutyczne. Zajcia te bardzo rzetel
nie, konsekwentnie i w bezpieczny sposb rozwijaj g
bi duchow uczniw i ich samowiadomo.
Podobne zajcia towarzysz przecie studentom psy
chologii i praktykujcym psychologom. Dlaczego wie
dza ta ma by dostpna tylko dla wyej wtajemniczo
nych adeptw psychoanalizy? Moim zdaniem wyksztaceni
psycholodzy mog stworzy armi nauczycieli uczcych
podstawowych zdrowych sposobw ycia: rozpoznawa
nia i komunikowania swoich emocji i uczu.
Wzorem i inspiracj s dla mnie szkoy Steinerow-
skie.
W myl zotej zasady: Lepiej jest zapobiega, ni le
czy pragn skierowa Pastwa uwag na realn moli
wo zaistnienia systemu ksztacenia emocjonalnego
i inteligencji emocjonalnej.
17
Mona przecie stworzy grupy terapeutyczne w ra

mach klas szkolnych, uczy sposobw komunikacji
i werbalizacji, pracowa z ywymi emocjami i uczy dzieci
technik wyraania wasnych emocji i uczu. Da modym
ludziom do rki narzdzia psychologicznej wiadomoci
i zdolnoci do korzystania z inteligencji emocjonalnej.
Moe jestem wizjonerem przyszoci, a moe utopii.
Tak czy siak uwaam, e kwestie nauczania umiejtnoci
ycia zdrowego emocjonalnie s tak wane, i powinni
my je rozpatrywa w publicznej rozmowie i podda
gorcej dyskusji.
Z gbokim przekonaniem, e uwiadomienie i na

zwanie emocji, ktre budz si w nas, a take uczu,
ktre w nas mieszkaj, jest dla nas korzystne i e jest to
pierwszym krokiem do polepszenia naszego ycia, za
praszam Pastwa do lektury pierwszego w Polsce Sow
nika uczu i emocji.
Ufam, e dziki tej ksice dowiadcz Pastwo wie
lu uczu i emocji.
Serdecznie pozdrawiam
moich wiernych i nowych Czytelnikw
Magorzata Brzoza V
a u to rka
Po wstpie, czyli
sowo od Autorki
Pamitam zasyszan o p o w ie o p a s to c z e ,
w ktrym zakwit pomys. Obliczy on koszty swego przed
siwzicia ma milion dolarw i nie wiedzia, skd ma
wzi tak sum. Po czym pewnego dnia zdecydowa si
wygosi kazanie o tym, co by zrobi, gdyby mia milion
dolarw. Po tym kazaniu przyszed do niego czowiek
poruszony jego sowami i zaproponowa mu w milion
dolarw na realizacj przedsiwzicia.
a historia przypomniaa mi si wtedy, gdy prowa

T dzc dialog z panem Piotrem, co jaki czas zahacza
limy o potrzeb realizacji wasnych marze.
Piotr opowiada mi o swoich marzeniach: o wydawa
niu kolejnych pyt, realizacji kolejnych muzycznych pro
jektw, o solowych koncertach w wielkich salach, o pra
cy z orkiestr symfoniczn i o tym wszystkim, co jeszcze
chce stworzy.
Snu opowieci o swoich muzycznych fascynacjach
i poszukiwaniach.
Pomylaam sobie, e moe kto z Pastwa zechcia
by wesprze tego muzyka poprzez sponsoring w wyda
niu i promocji jego kolejnych muzycznych projektw,
nastpnych pyt z muzyk pync z gbi serca i najgb
szych pokadw jego duszy.
W ocenie wielu muzykw i suchaczy jest to pianista

wybitny i szczeglny.
20
Po wstpie, czyli sowo od Autorki
W czwartek 10 kwietnia w Harris Piano Jazz-

-Barze i nastpnego dnia w Twoim Pubie odbyy si
dwa niezwyke koncerty...
Ta odwana propozycja zachwycia publiczno
(w tym mnie oczywicie) i mimo jake nielicznego
skadu - trio: piano, bas, bbny, zakoczya si pe
nym sukcesem.
(...)
Pianista i kompozytor Piotr Racho - zasuguje na

osobn recenzj. Ten mody (a moe tylko modo
wygldajcy) muzyk kipia wrcz energi grajc
caym ciaem, taczc w rytm swoich niebanalnych
fraz muzycznych. Niezalenie jednak od ogromnej
ekspresji wizualnej pianista gra niczym... miejscami
H. Hancock, miejscami niczym Keith Jarrett. Tech
nika, artykulacja, feeling, pomysy twrcze na
szstk !
(...)
Podsumowujc - niezwyky w krakowskim yciu
jazzowym koncert, doskonay efekt .
JAREMA
Na mnie wraenie robi wewntrzna sia Pana Piotra.

Sia czowieka, ktry podnis si z yciowego dna i za
bra do pracy nad sob. Zyska sobie u mnie miano m
czyzny z charakterem. Dlatego zaprosiam go do wspl
nej pracy nad Sownikiem uczu i emocji. Dlatego te
postanowiam napisa te kilka sw.
Zwracam si do Pastwa, moi wierni Czytelnicy i do
tych z Pastwa, ktrzy z moim pisarstwem spotykaj si
po raz pierwszy, z prob o wsparcie artystycznych zdol
noci tego nieprzecitnie utalentowanego i wyjtkowo
dowiadczonego przez ycie modego czowieka.
21
Wierz, e kady dzie

jest dla nas witem.
Jest darem losu.
Jest nas wielu, ludzi poszukujcych w sobie harmonii

i mocy wewntrznego wiata.
Wierz, e wrd Was odezw si dzwony serc, ktre
bd chciay i umiay wesprze tego wyjtkowego
artyst.
Gorco polecam Pastwa uwadze

muzyk i osob
Piotra Rachonia.
Za wszelkie objawy sympatii serdecznie dzikuj.
Magorzata Brzoza V
Jedna modlitwa
dziennie
w dobrej intencji,
to bardzo wiele.
Kilka kropel
psychologii
yciu towarzysz nam rne stany samopoczucia,
W rozpoznajemy wrd nich takie, ktre atwo defi
niujemy (np. mio) i takie, ktre s odczuwane przez
nas kad komrk wasnego ciaa, ale umys nazywa je
dopiero po wykonaniu wiadomego wysiku (np. gorcz-
kowo).
Pojcia rnych stanw emocjonalnych, ktre towa

rzysz nam w yciu codziennym, warto rozpoznawa
i nazywa. Spotykamy si bowiem w odczuciach na
szych z uczuciami, emocjami, nastrojami, zachowaniem,
z postaw, a take z nastawieniem. Proponuj przez
chwil przyjrze si bliej definicjom poj, o ktrych
zwykle obiegowo mwimy jako o odczuciach, uczu
ciach i emocjach.
Organizacja postrzegania to pojcie psychologicz
ne, ktre nie towarzyszy nam w codziennym yciu. Jest
to proces porzdkowania, rozpoznawania i nazywania
wasnych stanw wewntrznych. Dla uatwienia przy
kadym hale sownika proponujemy pastwu okrele
nie organizujce psychologiczn rozpoznaw alno
procesu wewntrznego odczuwania, z ktrym si spo
tykamy.
Przedstawiam Pastwu poniej ma palet poj,
z ktrymi si spotkamy.
24
Kilka kropel psychologii
1. UCZUCIE, definicja autorki:

Uczucie rodzi si we mnie samej, to energia, ktra
przenika moje ciao, umys i dusz. Uczucie jest wszech
obecne, towarzyszy mi jako szczeglnie silna forma prze
ycia, ukierunkowania uwagi i empatii lub antypatii. Uczu
ciem reaguj na zaspokojenie lub niedobr moich potrzeb
akceptacji i poczucia wasnej wartoci. Pozytywne uczu
cie dy do rwnowagi energetycznej, negatywne dy
do konfrontacji lub walki o energi.
Definicja konsultanta psychologii:

Uczucie rozrniamy w dwu oglnych interpretacjach
psychologicznych procesw jako:
1) specyficzn dla czowieka emocj w yw oan

sytuacj zaspokojenia lub braku zaspokojenia tzw.
wyszych potrzeb, powstaych w w yniku rozwoju
osobowoci i internalizacji spoecznych norm
postpow ania (np. alu, litoci, winy, satysfakcji
moralnej, dum y z sukcesu, entuzjazm u, d o zn ania
estetyczne itp j;
2 ) wzgldnie trwae ustosunkowanie emocjonalne wo

bec okrelonych osb, instytucji spoecznych, idei
i ich symboli, a take wobec samego siebie (np. u c zu
cie mioci, przyw izania, wrogoci, nienawici, p o
dziwu, szacunku, pogardy, nieufnoci, poczucie wa
snej wartoci lub niepenowartociowoci); oznacza
gotowo do okrelonych reakcji emocjonalnych,
a take do podejm ow ania okrelonych dzia a
wobec ich obiektu.
25
2. EM O CJA, definicja autorki:

Jest to stan duszy, umysu i ciaa, ktry jest moj reak
cj na zdarzenia yciowe i na innych ludzi. Emocja to
moja szybka reakcja, moe by burzliwa, pasywna lub
apatyczna. Emocja jest energi starcia si mojego syste
mu postrzegania i wartoci z sytuacj, ktrej dowiad
czam tak z zewntrz, jak i w sobie samej.

Emocja to przeycie psychiczne, ktrego istot jest usto
sunkowanie si do aktualnie lub dawniej dziaajcych
bodcw, tj. przedmiotw, miejsc, innych ludzi, samego
siebie, wasnego dziaania itp..- al, rado, wdziczno,
przyjemno, zadowolenie.
Psychologia jako wiedza definiuje emocj jako:

e m o c ja [tac.], specyficzny proces regulacji psychologicz
nej urucham ianyprzez bodce majce znaczenie dla
jednostki; wyraa si zm ian poziom u oglnej mo
bilizacji organizm u (pobudzenie emocjonalne), ma
z n a k (dodatni odczucie przyjemnoci, ujem ny
odczucie przykroci), okrelon tre i fo rm ekspre
sji; emocje wywieraj wpyw na inne procesy regula
cji psychologicznej (spostrzeganie, mylenie, pami),
kierunek i sprawno dziaania; m ona w yrni
3 podstawowe elementy skadowe procesu emocjonal
nego: 1) zm iana poziom u aktywacji organizm u (na
og wzrost), odczuwana ja ko pobudzenie emocjo
nalne, 2) z n a k emocji - dodatni lub ujemny, czyli
odczucie przyjemnoci lub przykroci ( reakcja afek-
tywna), 3) specyficzna tre, zalena od charakteru
bodca, decydujca o sposobie dowiadczania iprze-
26
jaw iania si emocji. Emocja dy do szybkiego roz

adowania w reakcjach ekspresyjnych oraz impulsyw
nych czynnociach; zablokowanie reakcji rozado
wujcych emocj prow adzi do jej przeksztacenia si
w napicie emocjonalne (np. nastrj agresywny, nie
pokj, przygnbienie). Regulacyjny wpyw emocji
przejawia si w. a) w zbudzeniu denia podm iotu
do podtrzym ania kontaktu z obiektem, gdy jest on
rdem emocji dodatnich, i unikania go, gdy
wywouje emocje negatywne (istniej jednak sytuacje,
w ktrych tolerancja na bodce negatywne zn a czn ie
wzrasta), b) wpywie na energi i sprawno dziaa
nia (umiarkowane natenie emocji sprzyja wyso
kiej sprawnoci, wysokie i niskie obnia spraw
no), c) akcentowaniu w procesach percepcyjnych,
mylowych i pamiciowych inform acji zgodnych
z treci przeyw anej emocji.
3. NASTRJ, definicja autorki:

Zbir emocji, ktre ukierunkowuj moj uwag, moje
wizualizacje i emocje, tendencyjnie i subiektywnie, na
jeden nurt przey wewntrznych. To powoduje wzmoc
nienie si w mojej energetyce konkretnego stanu skupie
nia umysu i emanacji energii mojej duszy w jedn selek
tywn stron.

Nastrj to utrzymujcy si p rzez duszy czas oglny
stan uczuciowy charakteryzujcy si przewag uczu
pewnego rodzaju i skonnoci do danego rodzaju reak
cji na bodce.
27
Nastrj to stan o podniesionym nateniu i stosunko

wo dugim czasie trwania, np. depresyjny, maniakalny.
Depresyjny nastrj to objaw zaburze psychicznych,
przeywanie uczu o jednostronnie ujemnym zabarwie
niu (np. przygnbienie, smutek, rozpacz), czem u odpo
wiadaj zdecydowanie ujemne oceny wasnej osoby i sy
tuacji yciowej (poczucie uny, niewydolnocipsychicznej
ifizycznej, maej wartoci, oczekiwanie kary, bezzasadny
pesymizm); oceny te mog niekiedy osiga natenie uro
je; depresyjny nastrj rzutuje na ca aktywno yciow
chorych, czste i niebezpieczne dla ich ycia s postawy
rezygnacyjneprowadzce do zamiarw samobjczych.
M aniakalny nastrj to objaw zaburze psychicznych,
przeyw anie uczu ojednostronnie dodatnim zabarwie
niu (np. radoci, wesooci, uniesienia, szczcia), cze
m u towarzysz dodatnie oceny wasnej osoby i sytuacji
yciowej (np. poczucie nadzwyczajnych moliwoci, do
skonaego zdrowia i kondycji fizycznej, majtkoiuej lub
zawodowej, nieograniczony optymizm); oceny takie mog
niekiedy osigapoziom uroje; nastrj maniakalny rzu
tuje na ca aktywno yciow chorych, ktra bywa eks
pansyw na i nieliczca si z wymogami otoczenia, jego
sprzeciw moe rodzi poczucie krzywdy i rozalenia, a
do dziaa agresywnych.
4. ZACHOWANIE, definicja autorki:

To proces reakcji na bodziec. Mog przejawia zacho
wanie wiadome i wtedy samokontrola umysu, ciaa
i ducha okreli jako energetyczn moich zachowa. Mog
take przejawia zachowanie niewiadome, nawykowe,
albo nieuwiadomione, wtedy moja wiadomo nie ma
moliwoci kreowania moich zachowa.
28

Zachowanie si to jedno z podstawowych poj p sy
chologii; w najszerszym zn a czen iu jest to kada daj
ca si obserwowa reakcja na bodce z otoczenia lub
ogl reakcji i ustosunkowa organizm u ywego do
rodowiska.
Zachowanie czowieka jest zorganizowane na trzech
poziomach.
Najniszy, charakterystyczny take dla zw ierzt
(zachowanie si biologiczne), obejmuje wrodzone, wspl
ne dla caego gatunku, sztywne, o staych programach
reakcje na stabilne cechy rodowiska, niewymagajce gro
m adzenia informacji i wywoywane p rzez okrelone me
chanizm y spustowe.
Na tejpodstawie rozwija si drugi poziom - zapewnia
jcy indywidualne przystosowanie do zmiennych cech ro
dowiska; obejmuje on powstajce w wyniku dowiadcze
nia zw izki S-R (bodziec - reakcja) takie, ja k odruchy
warunkowe i nawyki. Zachowania te cechuje dua pla
styczno dziki pamici, ktra przechowuje informacje
o sukcesach i porakach (pozytywnych i negatywnych na
stpstwach okrelonych zachowa). Poziom ten stanowi
g. przedmiot bada przedstawicieli psychologii behawio-
rystycznej. Ich badania, rozwijane w ramach trzech
paradygmatw warunkowania: klasycznego (I.P. Pa
ww), instrumentalnego (E. Thorndike) i sprawczego
(B.F. Skinner), byyprowadzone g. na rnych gatunkach
zwierzt. Interpretacja rezultatw uzyskanych w precyzyj
nie kontrolowanych warunkach bya prosta i miaa walor
duej oglnoci. Mona j byo zastosowa do tej czci
zachowania czowieka, ktra opiera si na indywidual
nym uczeniu si. Powstao wiele teorii tego procesu, a tak
29
e nadzieja na zbudowanie spjnego systemu wiedzy psy

chologicznej jako wiedzy o zachowaniu czowieka, opar
tej na obiektywnych badaniach. Uwzgldnienie specyfiki
ludzkiego zachowania wymagao jednak wprowadzania
do tych teorii nowych hipotez. Aby wyjani zachowanie
werbalne czowieka (posugiwanie si mow), Paww przy
j, e mzg czowieka dysponuje tzw. drugim ukadem
sygnaw. Z kolei C.L. Hull zaoy, e podstawow fu n k
cj niektrych reakcji (np. liczenia) nie jest powodowanie
zm ian w otoczeniu, lecz dostarczanie podmiotowi sygna
w (rwnie w form ie symboli) do wykonania innych re
akcji; prbowa on take uwzgldni biologiczn motywa
cj czowieka p rzez odwoanie si do pojcia popdw
wtrnych, ktre s wyuczone (jak np. potrzeba osigni
lub skpstwo). E.Ch. Tolman opar swoj teori na
schemacie S-O-R (O oznacza w tej form ule organizm
filtrujcy docierajc do stymulacj) i wprowadzi poj
cie zachowania celowego, czyli interakcji midzy organi
zm em a rodowiskiem ukierunkowanej na osigniciepew
nego stanu rzeczy dziki spostrzeganiu nie tylko
pojedynczych sygnaw, lecz take ich ukadw majcych
dla organizmu okrelone znaczenie. Zachowanie takie
nazwa molamym w odrnieniu od molekularnego, ska
dajcego si z prostych reakcji ruchowych i wydzielniczych.
Wzbogacone w ten sposb behawiorystyczne teorie zacho
wania rnicoway si, tracc na spjnoci i cisoci. Mimo
to znalazy wiele zastosowa w rnych dziedzinach psy
chologii, a B.F. Skinnerowi pozwoliy rozwin behauHo-
rystyczne utopie spoeczestwa sterowanego p rzez ideal
nie zaprogramowane rodowisko wedug zasad inynierii
behawioralnej.
Specyfik ludzkiego zachowania zajli si w latach
60. teoretycy opisujcy je w kategoriach czynnoci. Wy
30
rnili oni trzeci poziom organizacji zachowania, upro

wadzajc now interpretacj zachowania celowego; cha
rakteryzuje si ono tym, e zm ierza do okrelonego wyni
ku . (przeksztacenia stanu aktualnego rzeczywistoci
w rny od niego stan kocowy), jest regulowane p rzez
proces przetwarzania informacji i kontrolowane p rzez
sprzenie zwrotne, pozwalajce na cige dostosowywa
nie jego przebiegu do zmieniajcych si warunkw; nie
stanowi ono prostego przeciwiestwa zachowania reak
tywnego (wyznaczanego przez bodce z otoczenia), z a
wiera bowiem wiele elementw odruchowych i nawyko
wych, podporzdkowanych jed n a k realizacji celw.
Osobnym problemem jest geneza tych celw oraz ich
organizacja. Najoglniej m ona powiedzie, e s one
okrelone p rzez cechy osobowoci czowieka, jego wiedz,
system wartoci, postawy spoeczne, wzorce kulturowe,
a take dorane czynniki, takie ja k np. stan fizjologicz
ny. Zasug Z. Freuda, twrcy psychoanalizy, byo zw r
cenie uwagi na fakt, e nie zawsze mechanizm y moty
wacyjne sterujce celowym zachowa iem czowieka maj
charakter wiadomy.
5. POSTAWA, definicja autorki:

To zesp zachowa cile zwizany z wyznawanym
systemem wartoci, filozofi ycia i przekonaniami. Po
staw przejawiam wobec zdarze i okolicznoci, cudzych
przekona i dokona, okrelajc swoje wasne przeko
nania i sdy w okrelony sposb, tak werbalny (sowa
mi, intonacj gosu, pomrukami, chrzkniciami itp.), jak
i pozawerbalny (mimik, pozycj ciaa, gestem, wzro
kiem itp). Energia postawy zaley od mojej samowiado
moci i wewntrznej uwagi.
31

Postawa to wzgldnie trwaa nabyta skonno do z a
chowywania si w okrelony sposb wobec przedmiotw,
osb, grup spoecznych, sytuacji i najczciej chodzi o sto
pie negatywnego lub pozytywnego ustosunkowania si
do nich.
Postawa to dyspozycja przejawiajca si w zachowa
niach, ktrych cech jest pozytywny lub negatywny sto
sunek emocjonalny do obiektu, miejsca, zachowania, sy-
tuacji, innych ludzi, wasnego zachowania itp.
Postawa to jedno z podstawowych poj w psychologii
spoecznej i socjologii, uywane na oznaczanie skadni
kw osobowoci wyraajcych si w skonnoci do specy
ficznych albo stereotypowych sposobw reagowania na
okrelone bodce w okrelonych sytuacjach; przyjm ow a
nie trwaych postaw jest zw izane z ksztatowaniem si
rnych ideologii, uprzedze iprzesdw, powodujepre
ferow anie pewnych celw, wartoci i sposobw dziaania
w odniesieniu do poszczeglnych osb, grup spoecznych,
problemw, doktryn nauk itp.; werbalnym wyrazem po
staw s opinie; ukad postaw waciwy danem u czowie
kowi lub grupie wie si z jego przekonaniam i i struktu
r motywacyjn; okrela jego charakter.
6. POPD, definicja autorki:

Innymi sowy niewiadomy apetyt, jest on motywacj
do dziaania. Wyraa siy, ktre d do zaspokajania
moich niesprecyzowanych potrzeb. Niczym gd - po
pd dy do zaspokojenia, mniej dbajc o to, co jem
konkretnie, a bardziej o uczucie nasycenia. Energia po
pdu jest niczym rzeka - w grach dzika, tym gwatow-
32
niejsza im wicej spotyka przeszkd, a na rwninie leni

wie spywa, uspokojona, ku oceanowi.

P opd- m otyw -potrzeba, to w yciowych sytuacjach
czsto synonim y w ew ntrznych m echanizm w , ktre
m otywuj nas do dziaania.
Popd to w ew ntrzny czynnik motywacyjny wywoa
ny p rze z ja k potrzeb, skonno do reagowania na
pew ne bodce w taki sposb, ktry prow adzi do osigni
cia celu mogcego zaspokoi okrelon potrzeb;
Popd ja ko motyw, to stany wewntrzne ukierunko
wujce zachow anie czowieka ku okrelonemu celom .
Jest jednym z kluczowych poj psychoanalizy. Jest
to psychiczna reprezentacja pobudzenia pochodzcego
z w ntrza organizm u, z pogranicza tego, co biologiczne
i tego, co psychiczne. W rozum ieniu psychoanalitycznym
popd nigdy nie jest uwiadam iany. Ojego istnieniu mo
em y si przekona jedynie dziki reprezentacji popdu,
ktra jest obsadzona p rzez popd.
1. rdem p o p d u jest takie zjaw isko som atyczne
w ja kim organie, ktrego bodziec w yciu psychicz
nym jest reprezentowany p rze z popd. Popd rodzi si
podczas zaspokajania potrzeb. Jako pierw szy rodzi
si popd z pobudzenia warg, jzyka i garda, pod
czas gdy niemowl ssie pier m atki. atwo zauw ay,
e p o za zaspokojeniem wynikajcym z zaspokojenia
potrzeby dziecko zaspokaja co wicej. Dowodem na
to bdzie spostrzeenie pediatry Linera, e dziecko
ssiepalec, chocia w trakcie tego procesu nie zaspoka
ja a d n ej potrzeby fizy c zn e j (nie jest dostarczany
pokarm ).
33
2. P o p d d z ia a ja k o sita sta a , nie m ona go zn e u

tralizowa. M ona jedynie zm niejszy jego napicie
poprzez zaspokojenie. Brak zaspokojenia wywouje
wiksze napicie, ktrejest odczuw ane p rze z czow ie
ka jako przykro, natom iast wzgldne obnienie na
picia jest odczuw ane jako przyjem no (tak zw ana
zasada przyjem noci).
3 . P a rcie p o p d u to sum a lub m iara okrelajca na
kad pracy wymagajcy jego wyparcia.
4. Celem p o p d u jest uzyskanie zaspokojenia, ktre
m oe zosta osignite tylko poprzez elim inacj stanu
pobudzenia u rda bodca.
5. P r z e d m io te m p o p d u , czyli o b iek te m je st to,
w czym popd m oe uzyska swj cel (czyli zaspoko
jen ie). Istotn rzecz jest to, e nie jest on pierw otnie
zw i za n y z obiektem, ale m u przyporzdkow any.
M idzy innym i tym brakiem przyporzdkow ania do
obiektu, brakiem pierw otnego zw i za n ia " popd
r n i si od instynktu.
6. Silne pow izanie popdu z obiektem nazyw a si
utrw aleniem .
Zygmunt Freud wyrni nastpujce rodzaje pop
dw:
P o p d y y c ia (Eros) - su przetrw aniu jednostki
i zachow aniu gatunku. Forma energii, za porednic
twem ktrej popdy ycia speniaj swoje funkcje, to
lib id o .
- P o p d seksu alny - tum iony prow adzi do za b u
rze osobowoci i nerwic.
P o p d m ierci (Tanatos) - popd destrukcyjny, re
alizujcy niewiadome pragnienie mierci.
- P o p d a g r e sji - autodestrukcja zw rcona na
zew ntrz przeciw obiektom zastpczym .
34
Freud spekulowa na tem at rda popdw. Stwier

dzi, e zgodnie z zasad przyjem noci, cech organi
zm w jest m inim alizacja pobudzenia, czyli przejcie od
stanu wyszego do stanu niszego pobudzenia. Psychicz
nym efektem tej zm ia n y jest odczuw anie przyjem noci.
Popd jest zatem deniem do tego rodzaju zm ia n y.
A utor p o za zasad przyjem noci zw rci uwag, e osta
teczn granic redukcji pobudzenia jest dla organizm u
mier, czyli m om ent dezintegracji.
Zatem ostatecznym celem popdu jest mier. Jednak

e z pew nych zew ntrznych przyczyn organizm m usi
oddali si od tego gwnego celu, przej do stanu wik
szej organizacji. Takie w ydarzenia w yduaj jedynie
drog do osignicia mierci. Freud jednake stwierdzi,
e m ier organizm u nie m oe nastpi na najprostszej
drodze do mierci, ale na drodze poprzednio przebytej
w odw rotnym kierunku. Zatem p o p d s a m o z a c h o
w a w c zy ch ron i indyw idualn drog organ izm u d o
m ierci, jest popdem mierci.
Twrca psychoanalizy zauw ayjednak, e nie wszyst

kie komrki organizm u podaj drog rozwoju (spe
cjalizacji). Cz z nich pozostaje w form ie nierozw ini-
tej. S to komrki rozrodcze. Cel, jakim jest m inim alizacja
stanu pobudzenia, osigaj poprzez nierozw ijanie si -
pozostaw anie cigle na niskim poziom ie zorganizow a
nia. Z uwagi na to m usz y dalej z pokolenia na p o
kolenie w nierozw initym stanie. Mog to realizow a
poprzez rozm naanie si caego organizm u, czyli p rze
kazyw anie komrek rozrodczych do kolejnego organi
zm u . Std p o p d seksu alny j e s t w ynikiem ochrony
kom rek ro zro d c zy c h p r z e d eb r o z w o je m .
35
7. INSTYNKT, definicja autorki:

Zesp zachowa nieuwiadomionych, ktre zwiza
ne s z potrzeb przetrwania, przeycia. Instynkt to pra-
pami moich komrek zapisana jzykiem dowiadcze
w moim organizmie. Instynktownie paczemy, zaciska
my zby i pici, przytulamy si, ssiemy i szukamy wspar
cia. Instynkt to odbir energetycznych informacji przez
przeczucie, bez udziau logiki i syntezy.

Instynkt to wrodzona zdolno wykonywania pewnych
stereotypowych, niew yuczonych, m niej albo bardziej
skomplikowanych czynnoci swoistych dla danego gatun
ku i istotnych dla jego przetrw ania. Instynktow ne m oe
by zachow anie lub odruch mimowolny, bezwiedny, nie-
rozm ylny, m achinalny i m echaniczny.
Instynkt oznacza wrodzone zoone fo rm y zachow a
nia, przekazane genetycznie umiejtnoci, wykonywanie
petimych zachowa, czynnoci dobrze przystosowujcych
organizm do rodowiska. Instynkt to wsplna dla wszyst
kich przedstaw icieli danego gatunku zdolno do reago
w ania w najbardziej korzystny sposb w okrelonych
sytuacjach.
Instynkt sam ozachow aw czy to instynkt u n ika n ia
wszelkich bodcw i sytuacji mogcych przynie szkod
lub spowodowa m ier organizm u, posiadaj go wszyst
kie dobrze przystosowane do ycia istoty.
8. MOTYWACJA, definicja autorki:

Sia, ktra dziaa mobilizujco, zachca mnie do dzia
ania i wysiku. Motywacja to energia umysu i ducha,
36
ktra jest przyczyn moich ukierunkowanych i sprecyzo

wanych dziaa. To ona wprawia ciao i umys w ruch,
daje paliwo konieczne do dziaania. Motywacja jest ni
czym aparatura doprowadzajca energi. To ona decy
duje o skutecznoci i determinacji mojego dziaania.

M otywacja to procespobudzenia, ktry nakania czo
wieka do dziaania zaspokajajcego okrelone potrzeby.
Aby pow sta ten proces, m usi wystpowa cel, do ktrego
czow iek dy, oraz przekonanie, e jest on osigalny.
M otywacja dostarcza dziaaniu energii i ukierunkow uje
zachow anie na okrelony cel. Jeli czujem y si zm otyw o
wani, to reagujemy szybciej, z wikszym zaangaow a
niem i wytrwaoci. D ziaam y bardziej twrczo i krea
tywnie, czsto niekonwencjonalnie. W zbudzanie w sobie
motywacji do dziaania to upyw anie na siebie w celu
podjcia okrelonych dziaa. M oe wystpowa motywa
cja wynikajca z niedoboru, ktra jest deniem jednost
k i do przyw rcenia psychicznej lub fizy c zn e j rwnowa
gi, lub motywacja wzrostu, kiedy to jednostka stara si
wyj p o za osignity w swoim yciu poziom i prbuje
rozw ija swoje moliwoci.
P rzez m otyw acj naley rozum ie w szczeglnoci
proces, ktry wywouje, ukierunkowuje i podtrzym uje okre
lone zachow ania ludzi spord innych, alternatywnych
fo rm zachow ania, w celu osignicia okrelonych celw.
Proces ten zachodzi, gdy spenione s dwa warunki:
1. Osignicie celu m usi by postrzegane p rzez czow ie
ka ja ko uyteczne.
2. Prawdopodobiestwo realizacji celu p rze z jednostk
m usi by w ysze od zera.
37
W m echanizm ie tym dochodzi do interakcji proce

sw mylowych, fizjologicznych i psychologicznych je d
nostki, ktre decyduj o nateniu m otywacji. Wedug
psychologw natenie m otywacji jest fu n k c j trzech
zm iennych:
1. Siy procesu motywacyjnego.
2. Jego wielkoci.
3- Intensywnoci.
Natenie motywacji zm ienia si w raz ze zm ian uy
tecznoci bd prawdopodobiestwa.
W definicji mwi si rw nie o deniu do celw. Cele
mog by tutaj dwojakiego rodzaju:
materialne, ja k np. paca,
niem aterialne, np. satysfakcja.
Celem dziaania moe by uzyskanie nagrody, np.
uznania ( traktowane jako tzw. nagroda wewntrzna, kt
ra w ynika z dowiadczenia jednostki), czy te podw yki
pacy (tzw . nagroda zew ntrzna, ktra przyznaw ana jest
z zew ntrz, czyli zaley od czynnikw niezalenych od
jednostki). Podstawowy model motywacji m ona przed
staw i wedug nastpujcego schematu:
BODZIEC (np. potrzeba) + ODPOWIEDNIE

ZACHOWANIE = CEL (podany rezultat).
Rozpoznanie celw jednostki jest wic podstawowym

punktem wyjcia dla zbadania procesu motywacji. Nale
y p rzy tym pam ita, e pow inno si dy do stworze
nia takich w arunkw pracujcym ludziom : uczniom ,
dzieciom, pracownikom, partnerom, aby ich cele oraz cele
organizacji: szkoy, grupy, rodziny, byy zgodne. W dal
szej kolejnoci naley podda analizie hierarchi celw
jednostki oraz si procesu motywacyjnego zuzanego
38
z kadym z wyodrbnionych celw. W praktyce zadanie

to jest bardzo trudne do realizacji. Potwierdzeniem tego
fa ktu jest wieloproponowanych teorii motywacjipowsta
ych w dziedzinie psychologii, socjologii oraz naukach
0 zarzdzaniu.
Ze wzgldu na fakt, e w rzeczywistoci m am y do czy
nienia z wieloma motywami, posugujem y si pojciem
system u m otywacji. P rzez sy ste m m o ty w a c ji naley
rozum ie zesp w zajem nie pow izanych m otyww
ludzkiego dziaania.
Teorie m otywacji m ona prezentow a w rnych

ujciach:
1. Teoria motywacji w ujciu tradycyjnym - Taylor:

Inspiracj dla tej szkoy byy stosunki p a n u j ce
w feu d a lizm ie, g d zie za rz d za j cy m ia w adz, za
podw adny zobow izany by do w ykonyw ania swoich
obowizkw. Std m otywowanie pierw otnie polegao na
stosow aniu rodkw przym usu. Z czasem podw adne
go traktow ano ja k rwnego partnera, dlatego postano
w iono odchodzi od nagm innie stosow anych ka r na
rze c z nagrd. Z aczto rw nie stosow a b a rd ziej
hum anistyczne" rodki m otywow ania, ja k persw azj
1 zachty. Do najczciej stosowanych fo rm persw azji
zaliczano:
informowanie,
doradzanie,
persw azj oddziaujc na sfer em ocjonaln (naj
szybsze skutki, ale krtkotrwae),
persw azj oddziaujc na sfer intelektualn (skutki
trwae, ale dugo osigane),
persw azj oddziaujc na sfer duchow.
39
Taylor uwaa, e najlepszym rodkiem motywacji s

pienidze. Odwoywa si on do idei czowieka homo eco-
nom icus. Czowiek bdzie wykonywa takie dziaania,
ktrych efektem bdzie wysze wynagrodzenie.
2. Teorie motywacji w ujciu przedmiotowym:

A ) Teorie treci, ktrych istot jest odpowied na p y
tanie, co m otyw u je, a wic zrozum ienie w ew ntrz
nych czynnikw czowieka, ktre wywouj jego okre
lone zachowanie.
B ) Teorie p r o c e s u prbuj odpowiedzie na p yta
nie, j a k m o tyw o w a jednostk i grupy.
A ) Wyrni mona tutaj nastpujce teorie treci moty

wacji:
- teori potrzeb Maslowa
- Herzberga
- Alderfera
- McGregora
- teori osigni.
-teoria treci, potrzeb Maslowa

[ Teoria potrzeb Maslowa stanowia rdo inspiracji
dla wielu innych autorw. Maslow budujc swoj teori
potrzeb, inspirowa si osigniciam i szkoy stosunkw
spoecznych Eltona Mayo. Postawi on hipotez, e czo
wiek w swoim dziaaniu dy do zaspokojenia zespou
potrzeb, zapotrzeby te tworz logiczn hierarchi, ktr
m ona przedstaw i nastpujco (w kolejnoci odpotrzeb
podstawowych do zoonych):
1. Potrzeby fizjologiczne (pragnienie, gd, posiek).
2. Potrzeby bezpieczestwa.
3- Potrzeby spoeczne (przyja, mio).
40
4. Potrzeby szacunku.
5. Potrzeby sam orealizacji.
Maslow twierdzi, e m usz by zaspokojone przede
wszystkim potrzeby niszego rzdu, aby byo m oliw e
zaspokojenie potrzeb wyszego rzdu. W przypadku gdy
potrzeba niszego rzdu zostaa ju zaspokojona, to prze
staje ona stanow i rdo motywacji.
Oprcz wym ienionych piciu potrzeb Maslow w yr
n i rw nie tzw. p o tr z e b y d o d a tk o w e . P rzez potrzeby
dodatkowe naley rozum ie takie, ktre mog ujaw nia
si tylko u niektrych ludzi. Dla przykadu mog to by
potrzeby w iedzy czy te potrzeby estetyczne. Zdaniem
Maslowa trudno jest o nich cokolwiek powiedzie, gdy
nie zostay jeszcze dogbnie poznane, ale m ona prbo
w a w iza je z potrzebam i samorealizacji.
Zachow anie czowieka wedug teorii potrzeb okrelo
ne jest p rze z dw a prawa:
1. Prawo homeostazy.
2. Prawo wzm ocnienia.
Pierwsze z nich mwi o deniu do rwnowagi po
trzeb niszego rzdu. O znacza to, e niezaspokojenie
potrzeb niszego rzdu bdzie narusza ustalon rwno
wag organizm u czowieka, za ich zaspokojenie bdzie
t rtvnotvagprzywraca i stan napicia zniknie. Z ko
lei do potrzeb wyszego rzdu ma zastosowanie praw o
w zm ocnienia. Wedug tego praw a zaspokojenie w yszych
potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz w rcz przeciw nie,
czowiek odczuw a je jako przyjem ne i bdzie dy do ich
w zm ocnienia.
Struktura tyystpowania okrelonych potrzeb zw i za
na jest z osobowoci czowieka. W raz z rozwojem osobo
woci zauw aa si wiksz motywacj do zaspokajania
potrzeb wyszego rzdu].
41
- teoria treci Herzberga

[Frederick Herzbergprowadzipod koniec lat 50. bada
nia nad opisaniem postaw w pracy inynierw i ksigo
wych (w prbie uczestniczyo 203pracownikw). Na pod
stawie zebranych odpowiedzi na pytanie, kiedy pracownicy
czuli si dobrze, a kiedy le w pracy, Herzberg opracowa
wasn teori motywacji (naley zatem zw rci uwag, e
teoria dw uczynnikow a odwouje si do przedsibiorstwa).
W teorii tej w yrni m ona dwie grupy czynnikw
motywacji: czyn n ik i ze w n trzn e oraz czyn n ik i w e
w n trzn e .
C zynniki ze w n trzn e, inaczej zw ane czynnikam i
niezadowolenia lub higieny (czynniki higieny naley ro
zum ie w znaczeniu higieny m entalnej w psychiatrii, tzn.
s to czynniki niezbdne, ale niewystarczajce dla zacho
w ania rwnowagi czowieka), odnosz si do kontekstu
pracy (rodowiskopracy). Dotycz one m .in. stylu za rz
dzania, polityki przedsibiorstwa, stosunkw m idzyludz
kich czy warunkw pracy i wynagrodze. S to czynniki,
ktre pozw alaj likwidowa niezadowolenie. Co ciekawe,
pozytyw ne oddziaywanie tych czynnikw nie przynosi
wedug Herzberga - zadowolenia pracownikowi.
Z kolei czyn n iki w ew ntrzne, inaczej zw ane czyn
nikam i zadowolenia, odnosz si do treci pracy. Doty
cz one m .in. zainteresow ania prac, osigni, u zn a
nia, odpow iedzialnoci czy te m oliw oci prom ocji.
C zynniki te przyczyniaj si do zw ikszania satysfakcji
zw izanej z wykonywaniem pracy, co z kolei prow adzi
do w yszej wydajnoci jednostki.
teoria treci Alderfera

-
[Alderfer dokona zna czn ej m odyfikacji teorii Maslo

wa. Wedug niego hierarchiczna klasyfikacja potrzeb nie
42
odzwierciedla zoonoci zachow ania czowieka. O dczu

w anie potrzeb p rze z lu d zi m a charakter bardziej dyna
m iczny oraz cigy, tzn. ludzie mog odczuw a kilka
potrzeb rwnoczenie. Alderfer dokonuje rw nie podzia
u potrzeb wedug czasu ich odczuw ania na krtkotrwa
e, dugotrwae oraz okazjonalne.
Wedug Alderfera pod pojciem motywacji naley ro
zum iepragnienie zaspokojenia potrzeb sklasyfikowanych
w nastpujcych grupach (w nawiasie podano odpotmed-
nikpotrzeby w teorii Maslowa):
1. Potrzeby egzystencji CEexisten ce) do ktrych na
le m .in. potrzeby fizjologiczne, materialne, popra
wa w arunkw pracy (potrzeby niszego rzdu w teo
rii Maslowa),
2. Potrzeby stosunkw spoecznych (R - relatedn ess),
jx>trzeby i aspiracje, potrzeba integracji w zespole (po
trzeby spoeczne),
3 Potrzeby rozwoju osobowego (G - g r o w th ), potrzeby
wyszego rzdu.
W teorii tej motywacja jest fu n kcj intensywnoci po
trzeby, ktr m ona przedstaw i wedug nastpujcego
schematu:
Stopie za sp o k o je n ia p o tr z e b y ksztatujepoziom
in ten syw n oci p o tr z e b y , ktry ksztatuje m o ty w a c je .
Alderfer wyjani rwnie, na czym polega demoty-
wacja czowieka. Z demotywacj m am y do czynienia
wwczas, gdy czowiek nie m oe zaspokoi danejpotrze
by i w w yniku niezadow olenia przenosi swojepragnienia
na inn kategori potrzep.
-teoria treci McGregora

[M cG regorprzedstawi w swojej teorii X i Y przeciw
staw ne pogldy na tem at natury ludzkiej. W teorii X
43
przedstaw ia czow ieka ja ko niechtnego do pracy,

z natury leniwego, ktrego m ona m otywowa jed yn ie
pac. Natom iast w teorii Ypokazuje czow ieka ja ko nie
stronicego od pracy, a naw et w idzcego w niej p o
tencjalny sposb wasnego rozwoju].
T e o r ia X T e o ria Y
C z o w ie k n ie lu b i p ra c y P r a c a je s t n ie z b d n a d l a r o z
i w m ia r m o liw o c i b w o ju p s y c h o lo g ic z n e g o c z o
d z ie je j u n ik a . w ie k a .
C z o w ie k a t r z e b a z m u s z a C z o w ie k c h c e s i in te r e s o w a
lu b p r z e k u p y w a , b y p o d j p ra c i w o d p o w ie d n ic h w a
n a le y te w y s ik i. r u n k a c h m o e s i n i c ie s z y .
C z o w ie k ie m trz e b a k ie ro
w a, gdy n ie p r z y jm u je C z o w ie k s a m s i k ie ru je w stro
o d p o w ie d z ia ln o c i, le c z je j n a k c e p to w a n y c h c e l w .
u n ik a .
W o d p o w ie d n ic h w aru n kac h
c z o w ie k p o s z u k u je o d p o w ie
d z ia ln o c i i p r z y jm u je j .
D y s c y p lin a w e w n trz n a je s t
b a r d z ie j s k u te c z n a i m oe

b y b a r d z ie j s u ro w a n i d y s
c y p lin a z e w n tr z n a .
W o d p o w ie d n ic h w a ru n k a c h
C z o w ie k Jest m o ty w o w a n y c z o w ie k Jest m o ty w o w a n y p r a
g w n ie p r z e z p ie n i d z e . g n ie n ie m z r e a liz o w a n ia s w o je
g o p o te n c ja u .
C z o w ie k je s t m o ty w o w a n y
g w n ie p r z e z o b a w o b e z
p ie c z e s tw o .
L u d z ie n a o g n ie s tw r T w rc z o i p o m y s o w o s
czy - n ie d o ty c z y to je d y z ja w is k ie m p o w s z e c h n y m i n a
n ie o b c h o d z e n ia z a s a d z a o g n ie d o s ta te c z n ie w y k o r z y
r z d z a n ia . s ty w a n y m .
44
- teoria treci, osigni

[.Prekursorem teorii osigni jestJohn W. A tkin son .
Poszukiwa on odpowiedzi na pytanie, jakie cechy indyw i
dualne czowieka mog wpywa na jego motywacj do
pracy. Prowadzi badania w obszarze zachowa przed
sibiorczych. Doszed do wniosku, e czowiek dy do okre
lonego celu, gdy wynika to z nastpujcych przesanek:
1. Siy podstawowego motywu lub potrzeb.
2. Wiary w powodzenie.
3. Zachty zuHzanej z osigniciem celu.
Dalsze badania w tym obszarzeprow adziliH A . Mur-
ra y i D. McClelland. W efekcie pozw oliy one wyodrb
ni trzy podstawowe potrzeby pracownikw:
1. Potrzeba osigni.
2. Potrzeba wadzy.
3- Potrzeba przynalenoci.
Kolejne swoje badania McClelland skupi wok po
trzeby osigni, gdy wedug niego stanow i ona jeden
z najsilniejszych motyww do pracy. Potrzeb osigni
m ona zdefiniow a jako ch w yrnienia si (osigni
cia pow odzenia) w sytuacji konkurencyjnej. Stym ulacj
tego typu potrzeb pow inna by szczeglnie zainteresow a
na kadra zarzdzajca; pracownik, ktry chce pokaza,
e jest lepszy od innych, bdzie m ia du wew ntrzn
motywacj do ja k najlepszego w ykonania powierzonego
m u zadania. Realizacj tego celu traktowa bdzie ja ko
d u e swoje osignicie, co w celu spotgowania jego mo
tywacji pow inno by dostrzeone p rze z zarzdzajcego.
Wedug M cClellandapotrzeba osignijest niewspmier
nie silniejsza n i pozostae w yrnione p rze z niego p o
trzeby, std powicije j wicej uwagi. W kolejnym swoim
badaniu w yrni on cechy, ktre m ona przypisa p ra
cownikom kierujcym si potrzeb osigni:
45
1. Potrzeba osigni jest staa.

2. Branie na siebie odpowiedzialnoci za rozw izyw a
nie problemw.
3- Ustalanie dla siebie um iarkow anie trudnych celw
i podejm ow anie rozsdnego ryzyka dla ich osig
nicia.
4. Przypisywanie duego znaczenia inform acjom o u zy
skiw anych p rze z siebie efektach.
5. M niejsze zainteresow anie potrzebam i przynalenoci
i spoecznymi.
M cClelland uwaa, e potrzeby osigni nie dzie
d ziczy si, lecz wynika ona raczej z dowiadczenia zdo
bytego w trakcie dziecistwa. W celu stym ulow ania tej
potrzeby naley daw a pracownikom d u y zakres swo
body dziaania pam itajc p rzy tym, e za osignicie
ustalonych celw naley w ynagradzaj.
B) Wyrni mona tutaj nastpujce teorie procesu mo

tywacji:
- oczekiwa
- sprawiedliwoci
- popdu
- teoria procesu oczekiwa

\Jedn z najw aniejszych teorii m otywacji bya
teoria oczekiw ania, ktra zostaa opracowana p rze z
VH . Yirooma, a nastpnie rozwinita p rze zL.W. P o tte
r a iE . L a w lera .Jej rde naley doszukiw a si w kon
cepcjach hedonizm u oraz utylitaryzm u, na bazie ktrych
powstaa wczeniej opisana teoria popdu. D ziki pracom
psychologw E.C. Tolmana iK . Lewina z lat 30., gdzie
zdefiniow ali pojcia wartoci oraz oczekiwania, teoria
oczekiwania zacza si odrnia od teorii popdu.
46
W teorii oczekiwa poprzez motywacj do pracy rozu

mie si funkcj podanych rezultatw dziaania (ang.
valence) oraz oczekiwania (ang. expectancy), e rezulta
ty te zostan przezjednostk osignite, przy czym motywa
cja odnosi si do okrelonego poziom u intensywnoci, co
oznacza, e motywacja jest funkcj subiektywnej wartoci
kadego poziom u wykonania oraz subiektywnego prawdo
podobiestwa, e dany poziom intensywnoci bdzie pro
w adzi do tego poziom u uykonania. Z kolei subiektywna
warto danego poziom u wykonania jest zalena od subiek
tywnej wartoci wynikw, do osignicia ktrych prowadzi,
oraz percepcji zalenoci, w jakim stopniu dany poziom
wykonaniapracy prowadzi do okrelonej wartoci wynikw,
co nazywa si instrumentalnoci (ang. instrumentalny)
poziom u wykonania, std teoria oczekiwa czsto nazyw a
na jest teo ri instrum entaln. Zaleno t m ona wyra
zi za pomoc poniszego wzoru:
Motywacja = WartoxOczekiwaniexlnstrumentalno
Zm ienne z powyszego rwnania przyjm uj okrelo

ne wartoci, i tak:
O czekiw an ie
Przyjmuje zakres wartoci od 0 (podjteprzez nas dzia
anie nie doprowadzi do oczekiwanego rezultatu) do 1
(dziaanie doprowadzi do oczekiwanego rezultatu).
W arto
Przyjm uje warto dodatni bd ujem n.
Instrum entalno
Przyjm uje wartoci od+1 (w ynik pierwszego poziom u
bdzie prow adzi do osignicia podanego w yniku
drugiego poziom u) d o -1 (w ynik pierwszego poziom u
nie bdzie prow adzi do osignicia podanego wy
niku drugiego poziom u).
47
Przypumy, e pracow nik dobrze w ykonapow ierzo

ne za danie i jego efekt jest wynikiem pierwszego pozio
m u. Prawdopodobiestwo osignicia tego w yniku wy-
nosi0,8. W konsekwencji oznacza to, e p rzy tym poziom ie
w ykonania zadania pracow nik otrzym a prem i. Stano
w i to dla niego du warto, ocenion na 10, g d y po
zw oli opaci wynajem m ieszkania, ktre m a dla niego
warto jeszcze w ysz - 20 (czyli jest to instrum ental-
no o wartoci +1). Jednak wykonanie wspomnianego
zad a n ia m a rw nie inne konsekwencjebdzie w iza
o si z przeniesieniem pracow nika do innego dziau
(prawdopodobiestwo tego dziaania wynosi 1,0). War
to tego dziaania wynosi 10. Z p u n ktu w idzenia p ra
cownika przeniesienie go do innego dziau jest niepo
danym dziaaniem , tzn. instrumentalno jego w yn o si-1,
a warto tego dziaania wynosi 5. W przedstaw ionym
przypadku motywacja pracow nika wynosi:
[0,8 x 10 x 1 x 20 = 160] +
+ [1 x 10 x (-1) x 5 = -50] = 110
Pow yszy model m ona podda m odyfikacji poprzez
w prow adzenie do rozw aa kompetencji pracow nika.
Przypumy, e poziom kompetencji przyjm uje wartoci
od O do 1 (najw yszy poziom ); jeden z pracow nikw po
siada kompetencje okrelone na poziom ie 0,5, a drugi 0,8.
Przyjm ujc, e obaj maj podobne wartoci i oczekiw a
nia, wydajnopierwszego pracownika (rozum iana rw
n ie ja ko m otywacja) wynosi bdzie 55 (110 * 0,5),
natom iast drugiego 8 8 (1 1 0 * 0,8)].
- teoria procesu sprawiedliwoci

[Teoria sprawiedliwocipowstaa w wyniku krytyki teo
rii czowieka ekonomicznego, modelu instrum entalnego
Yrooma oraz teorii motywacji opartej na potrzebie osi
48
gni.Jj rde m ona dopatrywa si w te o rii w y m ia

ny sp o e c zn e j H om ansa oraz w te o r ii d yso n a n su
p o z n a w c z e g o F estin gera.
Zachowania spoeczne- wedug H om ansa- toproces
w ym iany dbr, w trakcie ktrego czow iek dy nie tylko
do zdobycia maksymalnego zysku, lecz take do osigni
cia stanu rwnowagi zarw no m idzy wasnym i koszta
m i i nakadam i, ja k i m idzy w asnym zyskiem
a zyskiem innych.
Z kolei Festinger zdefiniow a pojcie dysonansu po
znaw czego. Wedug niego ludzie odczuw aj potrzeb
harm onii m idzy sw ym i przekonaniam i. W ewntrzne
dysonanse stw arzaj przykre napicie i wywouj ch
rozadow ania go. Czowiek zatem bdzie zaw sze dy
do osignicia stanu konsonansu.
Teori sprawiedliwoci sform uow ayS . A dam s .Jako
hipotez tej teorii przyjm uje si zaoenie, e czow iek
pow inien otrzym yw a sprawiedliwe wynagrodzenie za
w oon prac. Wszelkie odchylenia-zarw no powyej,
ja k i p o n ie j- prow adz do wystpowania napi, nato
m iast napicia skaniaj pracow nika do dziaa korygu
jcych. Czowiek porw nuje wic stosunek swojego wy
nagrodzenia do wkadu wobec innych pracownikw . Jest
to dla niego p u n k t odniesienia decydujcy o podjciu
ewentualnych dziaa korygujcych. W yrni m ona
trzy sytuacje, ktre s wynikiem tego porwnania:
Wyi / Wki = Wy / Wk
Wyi / Wki < Wy / Wk
Wyi / Wki > Wy / Wk
gdzie Wy oznacza wynagrodzenie, natomiast
Wk oznacza wkad pracownika.
Pierwsza sytuacja postrzegana jest ja ko sprawiedliwo
w firm ie i oczywicie jest komfortowa dla pracow nika,
49
g d y nie wywouje adnych napi. Z kolei pozostae sy

tuacjeprowadz do odczuwania niesprawiedliwoci-gdy
stosunek wynagrodzenia do wkadu jest n iszy n i u in
nych oraz gdy jest on w yszy (jednak ta sytuacja powo
duje napicia o m niejszej sile n i w sytuacji przeciw nej).
Napicia w wyniku odczuw ania niesprauHedlituoci mog
by korygowane na dwa sposoby:
1. Modyfikacj stosunku wynagrodzenia do wkadu (pra
cow nik uzna, e m usi uoy w ikszy uysiek, aby
otrzym a w ysze wynagrodzenie).
2. Zm ian percepcji stosunku w ynagrodzenia do wka
du (zm ia n a p u n ktu odniesienia).
W ram ach tej teorii w yrnia si tzw. sprawiedliwo
dystrybutyum . O znacza to, e stosunek wynagrodzenia
do kosztw okrelonego pracow nika pow inien by pro
porcjonalny do wszystkich pozostaych zatrudnionych.
Pracownik porw nuje swj w ynik do w yniku pozostaych
pracownikw; w przypadku wystpienia odchyle powsta
je napicie i w efekcie niezadowolenie jednostki.
- teoria procesu popdu

[Do najstarszej teorii motywacji z grupy teorii procesu
za liczy m ona teori popdu. Jest to jednoczenie naj
bardziej zn a n a teoria motywacji.Jej rda odnale m o
na w pracach staroytnych Grekw z nurtu h edon izm u .
Angielscy utylitaryci-J. Bentbam iJ S . MiU adapto
wali dla swoich potrzeb staroytn koncepcj hedonizm u.
Wedug ich teorii czowiek bdzie wybiera spord m oli
wych dostpnych dziaa zaw sze te, ktre wedug jego od
czucia prow adzi bd do osignicia m aksym alnejprzy
jem noci lub odczuwania najmniejszego blu.
Kolejn ide do teorii popdu w nis T h o rn d ik e .
Zw rci on uwag na fa kt, e na proces motywacji maj
50
wpyw dow iadczenie czowieka i w ydarzenia z p rze

szoci. Na tej podstaw ie Thorndike sform uow a tzw .
p r a w o e fe k tu . Mwi ono, e dowiadczenie z przeszo
ci ma wpyw na bodce i reakcje powodujce odczuw a
nie satysfakcji, jeli skojarzeniu bodca z reakcj towa
rzyszy stan przyjemnoci, to zw izek ten zostanie z duym
prawdopodobiestwem utrwalony.
Teori popdu rozw ija dalej R S . W b o d w o rtb .
Tw ierdzi on, e pojcie popdu naley traktowa jako
alternatyw dla pojcia instynktu. Zakada, e jeeli ist
nieje co takiego ja k popd, to m ona przypuszcza, e
obiekty, ktre zaspokajaj popd, s nagradzajce ifu n k
cjonuj ja ko w zm ocnienia pew nych za ch o w a - pozw a
laj przew idyw a nie tylko, ja kie obiekty bd celem
poszukiw a (a wic stanowiy pobudk do dziaania), ale
i z ja k si bd poszukiw ane.
Wspczesn teori popdu p r z e d s ta w id .H u ll. We
dug niego denie do celu oraz drog do niego prow a
dzc m ona przedstaw i za pom oc poniszego rw
nania:
Reakcja = f (nawyk) x g (popd)
P rze zp o p d naley rozum ie bodziec oglny, nato

m iast n a w yk to stosunek m idzy bodcem a reakcj.
P o p d i n aw yk decyduj o reakcji czowieka, czyli -
w uproszczeniu - o jego zachow aniu.
Teori t krytykuje si za trudno w w yjanieniu
nagych zm ia n motywacji u ludzii.
3. Teoria wzmocnienia
Teoria w zm ocnienia zostaa stw orzona p rze z
B P . S kin n era. Zw ana jest take te o ri m odyfik a cji
za c h o w a lub te o r i u czen ia si. Indyw idualne
51
zachow ania czowieka s wedug Skinnera skutkiem jego

poprzednich dowiadcze. Std w sferze zainteresow a
tej teorii ley zbadanie, w jaki sposb skutkipoprzedniego
dziaania upyn na przysze zachow ania w cyklicznym
procesie uczenia si.
Ludzie postpuj tak, ja k postpuj, poniew a nauczyli
si w przeszoci, e peum e zachow ania w i si z p rzy
jem nym i efektami, a inne z nieprzyjem nym i. Na tejpod
staw ie sform uow a m ona tzw .p r a w o sk u tk u . Mwi
ono, e zachow anie przynoszce przyjem ne konsekwen
cje prawdopodobnie zostanie powtrzone, za nieprzy
jem n e bdzie zaniechane w przyszoci.
Wedug Skinnera zachow aniam i lu d zi steruje rodo
wisko spoeczne, std m ona w yjani i kierow a z a
chow aniem jed n o stki (tzn . form ow a rne w zorce
zachow ania) p rzez m anipulow anie rodowiskiem, gdy
czow iek jest istot reaktywn i jego zachow anie zapro
gram ow ane jest p rze z aktyw ne rodowisko. Jednak n a
ley pam ita, e nie wszystkie czyn n iki determ inujce
zachow anie m aj swoje podoe w rodowisku 0cz
m oe m ie podoe genetyczne - np. zachow ania
w rodzone).
9. PROCES PSYCHICZNY, definicja autorki:

Proces psychiczny to acuszek zdarze, ktre wia
domie lub niewiadomie nastpuj we mnie, ksztatujc
moj osobowo i psychik.

Proces psychiczny to przeycie psychiczne: wszelkie
treci i stany wiadomoci, na przykad obrazy przedm io
52
tw, na ktre patrzym y, myli, pragnienia, marzenia, ktre

odczuw am y wiadomie. Wszelkie treci wiadome i nie
wiadome; z jednych pragnie i motyww zdajem y sobie
spraw, z innych nie, ale jed n e i drugie m aj wpyw na
nasze postpowanie.
P ro ces p sy c h ic zn y to uporzdkow any cig zacho
dzcych po sobie stanw psychicznych. Jest to zjaw isko
przeciw staum e do stanu, ktry stanow i za trzym a n ie
procesu, jego chwilow charakterystyk, dom inujce
przejawy.
Nie kady proces psychiczny musi by uwiadomiony.
Czsto wiadomoprocesu zanika i dowiadcza si zd a
rze ja ko trw ania w okrelonym stanie. Proces m oe wy
stpi w dwch form ach, p ie rw o tn e j i w trn ej, w za
lenoci od stopnia identyfikacji ja z poszczeglnym i
aspektam i procesu.
P rocesy pierw otne
Procesy pierw otne to te, z ktrym i zachodzi identyfi

kacja. Odnosz si do tych zjawisk, przey, zachow a
i postaw, z ktrym i si utosam iam y. S podstaw zam ie
rzonej aktywnoci i zgodne z intencjam i. Procesy pier
wotne s zazw yczaj wiadome lub do atwo m ona je
sobie uwiadom i (odpowied na pytanie: ja k tego do
w iadczasz?).
P rocesy w trne
Procesy wtrne s nieintencjonalne, dotycz wszyst

kich zachow a, z ktrym i podm iot nie identyfikuje si.
Procesy w trne mog sta si pierw otne i przeciw nie,
zew ntrznie m anifestuje si to ja ko zm ia n a postawy.
Identyfikacja z pew nym i procesam i m oe by chwilowa,
z innym i dugotrwaa.
53
10. DYSPOZYCJA PSYCHICZNA,

definicja autorki:
Jest to aktualny stan mojego samopoczucia, cile po
wizany z przeytymi emocjami i sposobem, w jaki zarea
gowaam na yciowe zdarzenia. Dyspozyq'a psychiczna to
mj poziom energii yciowej i wewntrznego przekonania
o wasnej wartoci, kreuje j take moja wyobrania i zdol
no wizualizacji. Dyspozycja psychiczna jest stanem mo
ich si yciowych na poziomie umysu, ciaa i ducha.

Dyspozycja psychiczna to zesp czynnikw, cech psy
chofizycznych stanowicych o zdolnoci lub braku zdol
noci czow ieka do realizow ania lub nierealizow ania
okrelonych czynnoci, np. dyspozycje do twrczoci ar
tystycznej, do dobrych wynikw w okrelonej konkuren
cji sportowej.
Dyspozycja psychiczna okrela stan emocjonalny, na
strj, samopoczucie. Zdolno do panow ania n a d sam ym
sob, rozpoznaw ania wasnych emocji, u czu i um iejt
nego radzenia sobie z nim i. To rw nie stan w ew ntrz
nej energii, sil twrczych, zdolnoci do podejm owania
waciwych decyzji, a take logicznego mylenia, koncen
tracji, um iejtno przysw ajania nowych inform acji.
Dyspozycja psychiczna m oe by ksztatow ana p rze z
czynniki zew ntrzne, to zn a czy dowiadczenia (stwa,
zdarzenia, opinie innych ludzi) lub p rze z czynniki we
w ntrzne (poczucie wasnej wartoci, przekonania, p o
ziom nadziei i wyobrani).
Dyspozycjpsychiczn charakteryzujejej natenie oraz
sens je j ukierunkowania. Kada dyspozycja psychiczna
posiada swoj tre i istot oraz celowo i uyteczno.
54
___________________________ Kilka kropel psychologii
Dyspozycje psychiczne m oem y podzieli z e wzgldu

na czas trw ania na:
trw a le dyspozycje psychiczne, np. nauka, wyobra
nia, zdolnoci matematyczne,
c z a so w e dyspozycje psychiczne, np. humor, usposo
bienie, religijno.
Z psychologicznego p u n ktu w idzenia kada dyspozy
cja psychiczna m oe ulec dwojakiej patologii, w sensie
natenia lub w sensie ukierunkow ania. Nie m oem y
w tej m aterii czyn i wyjtku. Tak humor, n auka ja k
i religijno mog ulec patologii.
Dyspozycja psychiczna zalena jest od indyw idual
nych skadnikw: uczu, emocji, postawy, zachow ania,
stanu umysu, nastroju, wrae, umiejtnoci, dyspozy
cji fizyczn ej, potrzeb i odczu.
OKIEM PSYCHOLOGA ZAPOZNAJMY SI

Z KRTK CHARAKTERYSTYK
DZIEDZINY PSYCHOLOGII
Istniej dzi cztery podstawowe nurty psychologii,

tworz one dominanty okrelajce ludzkie zachowanie:
- BEHAWIORYZM - zachowanie czowieka jest rezul

tatem dziaania bodcw zewntrznych.
- PSYCHOANALIZA - zachowanie czowieka jest re
zultatem dziaania si wewntrznych (popdw).
- PSYCHOLOGIA POZNAWCZA - zachowanie czowie
ka jest rezultatem dziaania potrzeby eksploracji i pro
cesw poznawania.
- PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA - zachowanie
czowieka jest rezultatem dowiadczanej akceptacji.
55
BEHAW IORY2M , nurt w ktrym koncepcja psycho

logiczna czowieka jest jawn lub ukryt ide propono
wan przez dany (na przykad dominujcy w wybranym
okresie) nurt teoretyczny w psychologii; dotyczy kilku
kwestii: kim jest czowiek, jaki jest czowiek oraz jakie s
podstawowe mechanizmy jego zachowania.
Teoria psychologiczna spenia okrelone funkcje:
- zawiera kategorie do opisu zachowania czowieka,
- stanowi model teoretyczny zawierajcy pogld i zao
enia, ktre wpywaj na to, co bdzie badane oraz
w jaki sposb bdzie badane.
K oncepcja psychologiczna czowieka jest wic zbio
rem zaoe przyjtych a priori (lub wynikajcych z do
wiadczenia) na temat tego, co w ludziach jest uniwer
salne i ponadczasowe.
Koncepcje psychologiczne odwouj si do pewnego
zbioru zaoe dotyczcych natury ludzkiego funkcjono
wania. Zbir ten zawiera zaoenia:
Zaoenie 1. Ludzie s sobie podobni - maj wsplne
waciwoci dla naszego gatunku.
Zaoenie 2. Ludzie charakteryzuj si pewn iloci
staych waciwoci, na przykad:
- wygld zewntrzny: nos, oczy, wosy, postawa, uo
enie rk itp.
- waciwoci temperamentalne: upodobania, skonno
ci, dyspozycje, talenty itp.
- potrzeby: akceptacji, posiadania, odczuwania itp.
Zaoenie 3. Istniej zewntrzne dominanty ludzkich
zachowa, ktre maj charakter stay i powszechny:
- biologiczne: sen, jedzenie, oddech, wysiek, odpoczy
nek itp.
- kulturowe: religijno, idee, piewy, zachowania, ry
tuay, pielgrzymki, artyzm itp.
56
- spoeczne: wyksztacenie, cele yciowe, rodzina, pre

sti, patriotyzm itp.
Zaoenie 4. Czowiek funkcjonuje niezalenie i od
rbnie od swojego otoczenia.
Zaoenie 5. Czowiek jest elementem systemu spo
ecznego, kulturowego i ekologicznego.
P ra w d z iw e j e s t to, co p r o w a d z i d o
skutecznego dziaania
Motto powysze przywieca tym, ktrzy poszukuj
wiedzy o czowieku, posugujc si rnymi narzdziami
na wielu paszczyznach istnienia.
Wiedza psychologiczna moe suy do:
- rozumienia zachowa swoich i innych,
- kontroli zachowa swoich i innych,
- przewidywania zachowania wasnego i innych,
- wpywu na zachowanie wasne i innych.
Zachowanie czowieka jest reakcj na cay ukad bod
cw, ktre dziaaj na niego i na ca struktur bodcow.
Zachowanie czowieka opisuje formua:
S -R
S - bodziec
R - reakcja
Edward Chase Dolman zmodyfikowa formu S - R ,

wprowadzajc szersz form:
S - O - R,
gdzie:
S - bodziec
O - organizm
R - reakcja
57
PSYCHOANALIZA - (podejcie psychologiczne)

Psychoanalityczne mylenie o rozwoju osobowoci
czowieka i zaburzeniach bada i opisa Zygmunt Freud
(1856-1939), lekarz wiedeski. Freud pierwszy zwrci
uwag na wpyw dowiadcze z okresu wczesnego dzie
cistwa na rozwj i dorose ycie osoby.
W ujciu psychologicznym dziaania czowieka po
dejmowane s w celu zredukowania wewntrznego na
picia powstaego na skutek konfliktu pomidzy wyma
ganiami spoecznymi a potrzebami osoby (ktre s
wynikiem realizowanych popdw).
Wedug teorii Freuda - na ksztatowanie si osobo
woci czowieka wpywaj:
- wyposaenie dziedziczne,
- dowiadczenia z wasnego dziecistwa.
Determinizm psychiczny - to zaoenie, e wszystkie
reakcje umysowe i zachowania s wczeniej zdetermi
nowane wczeniejszymi dowiadczeniami.
Objawy zaburze psychologicznych nie s przypad
kowe - pozostaj w zwizku z wanymi wydarzeniami
w yciu konkretnej osoby.
Wczesne dowiadczenie - zakada, e istnieje cigo
rozwoju czowieka od urodzenia do mierci.
Popdy i instynkty s rdami energii psychologicz
nej czowieka.
Freud uwaa, e ludzkim zachowaniem kieruj dwa
popdy:
Popd 1: libido - energia psychiczna popychajca
czowieka do poszukiwania przyjemnoci zmysowych;
inaczej Eros.
Popd 2: popd m ierci - energia psychiczna ska
niajca czowieka do dziaa agresywnych, destruktyw
nych; inaczej Thanatos.
58
Psychoanaliza dostrzega procesy ludzkiej niewiado

moci. Rozrnia zachowanie czowieka, ktre moe by
motywowane przez popdy, z ktrych istnienia i dziaa
nia czowiek nie zdaje sobie sprawy. Oraz to, e w za
chowaniu czowieka s treci jawne, o ktrych istnieniu
ludzie wiedz - bo s one wiadomie dowiadczane, oraz
treci ukryte - efekt istnienia niedostpnych procesw
niewiadomych.
Procesy niewiadome to np. czynnoci omykowe,
bdce wyrazem niewiadomego pragnienia. (Osobie,
ktrej nie lubimy, zamierzamy powiedzie dzie dobry,
lecz w rzeczywistoci chtnie powiedzielibymy jej do
widzenia lub co niemiego. Na myli mamy co innego,
a w rzeczywistoci mwimy co innego).
Rozwj osob ow oci postrzegany jest przez psycho

logi jako proces podzielony na kilka etapw. Etapy roz
woju osobowoci to:
1. FAZA ORALNA - dowiadczenie przyjemnoci
i zaspokojenia potrzeb pozostaje w zwizku pobierania
pokarmu.
2. FAZA ANALNA - dowiadczenie przyjemnoci
i zaspokojenie potrzeb pozostaje w zwizku z dowiad
czeniem kontroli potrzeb fizjologicznych.
3. FAZA FANICZNA - dowiadczenie przyjemnoci
i zaspokojenie potrzeb pozostaje w zwizku z dranie
niem wasnych narzdw pciowych.
4. FAZA UTAJENIA (LATENCJI) - dowiadczenie przy
jemnoci i zaspokojenie potrzeb pozostaje w zwizku
z opanowaniem sprawnoci spoecznych i poznawczych.
5. FAZA GENITALNA - dowiadczenie przyjemnoci
i zaspokojenie potrzeb pozostaje w zwizku ze zdolno
ci do mioci i do pracy.
59
Struktura oso b o w o ci suy do uporzdkowania

i zorganizowania procesu obserwacji ludzkiej natury.
Psychologia identyfikuje istnienie dwu antagonistycz-
nych czci osobowoci id i superego oraz trzeciej -
ego, ktra agodzi konflikty pom idzy pozostaymi.
Id, superego i ego tworz dynamiczne procesy majce
wasne rda i role do speniania.
reprezentuje procesy pochodzenia biologicznego, jest uto

samiane z dziaaniem popdw, jest kreowane zasad przy
jem noci - tj. wymaga natychmiastowego zaspokojenia
potrzeb bez moliwoci odroczenia gratyfikacji, nie dbajc
o konsekwencje; dziaania irracjonalne, na zasadzie impulsu.
Id dziaa w obszarze niewiadomoci ludzkiej psychiki.
jest utosamiane z ludzkim sumieniem, stanowi psychiczny

zapis ideaw i norm czowieka, odpowiada za kontrol
impulsw i zachowa, dokonuje cenzury ludzkiego po
stpowania, pozostaje na drodze przyjcia zewntrznych
(tj. spoecznych) norm i zakazw, zawiera idealn wizj
osoby, jaka powinna ona by, jest kierowane zasad
moralnoci, czyli czynienia tego, co waciwe.
Superego dziaa w obszarze niewiadomym ludzkiej
psychiki.
spenienie potrzeby id zgodnie z wymaganiami otocze

nia jest kierowane zasad realizm u (rzeczyw istoci),
tj. odracza zaspokojenie potrzeb, umoliwia dowiadcze
nie gratyfikacji zgodnie z istniejcymi normami i wyma
ganiami otoczenia, poredniczy w rozwizywaniu kon-
60
fliktw midzy id a superego - poszukuje kompromisu

czciowo satysfakcjonujcego obie strony.
Reprezentuje osobiste pogldy czowieka na rze
czywisto spoeczn i fizyczn - jego wiadome sdy
o rzeczywistoci.
Czasami nie jest moliwe pogodzenie potrzeb id,
superego i ego oraz uruchomienie mechanizmu obronne
go, ktry chroni ego przed dowiadczeniem nieustan
nego konfliktu.
MECHANIZMY OBRONNE - to niewiadome strategie

umysowe pozwalajce czowiekowi zachowa ko
rzystny wizerunek wasnej osoby w oczach innych.
Mechanizmy obronne wynikaj z potrzeby redukcji
napicia, czyli dowiadczonego przez czowieka lku.
Przykady mechanizmw obronnych:

WYPARCIE - jest to usunicie ze wiadomoci niepo
trzebnych myli i pragnie.
PROJEKCJA - to przypisywanie innym wasnych nie
akceptowanych cech i pragnie.
PRZEM IESZCZANIE - to wyadowanie nieakcepto
wanych emocji na innym obiekcie ni ten, ktry je
wywoa.
ZAPRZECZENIE - jest niedostrzeganiem zewntrznych
nieakceptowanych faktw.
RACJONALIZACJA - to przypisywanie zachowaniom
spoecznie podanych motyww.
Wady psychoanalizy:
1. Brak moliwoci empirycznych weryfikacji teorii.
2. Sformuowana na podstawie obserwacji pacjentw,
a traktuje o prawidowym rozwoju.
61
3. Jednowymiarowa (przez pryzmat popdw) interpre

tacja przyczyn ludzkich zachowa i zaburze psychicz
nych.
4. Terapia dugotrwaa i droga.
Zalety psychoanalizy;
1. Zwrcenie uwagi na ludzk seksualno jako deter
minant zachowa i objaww.
2. Zwrcenie uwagi na rol wczesnego dziecistwa
w rozwoju czowieka.
3. Wprowadzenie pojcia niewiadomoci do psycho
logii.
4. W terapii istnieje moliwo eliminowania zaburze.
PSYCHOLOGIA. HUM ANISTYCZNA

Pocztek nurtu w latach 50. XX wieku stanowi podej
cie alternatywne. Zawiera treci krytyczne w odniesie
niu do pesymizmu i determinizmu charakteryzujcych
behawioryzm i psychoanalityk.
Psychologia humanistyczna krytykuje psychoanaliz
za koncentracj na tym, co zaburzone w ludzkim zacho
waniu, i behawioryzm za mechaniczn wizj czowieka.
Reprezentanci tego ujcia uwaaj, e ludzie s istotami
aktywnymi, dobrymi z natury. Przyjmuje si, e gw
nym zadaniem istot ludzkich jest denie do powiksze
nia i rozwoju wasnego potencjau. Podejcie humani
styczne powinno zaowocowa stworzeniem nauki
zajmujcej si wyszymi motywami ludzkimi, samoreali
zacj, rozwojem osobistym, wiedz i estetyk.
Zachowanie czowieka jest motywowane niepowta
rzalnymi dla kadego, biologicznymi i wyuczonymi skon
nociami do rozwoju i zmiany w pozytywnym kierunku,
ku samourzeczywistnieniu.
62
Samourzeczywistnienie, samorealizacja, samoaktuali-

zacja to staa dziaalno czowieka dca do realizowa
nia jego wewntrznego potencjau - do penego rozwoju
wasnych zdolnoci i talentw.
Dowiadczenia pozytywne - prowadz do wspiera
nia i rozwoju ja; umoliwiaj dowiadczenie akceptacji.
Czowiek unika dowiadcze negatywnych, destrukcyj
nych, poniewa mog one utrudnia i czasami hamowa
rozwj osobisty.
Teorie humanistyczne s holistyczne, poniewa za
wsze wyjaniaj ludzkie zachowanie w kategoriach cao
ci osobowoci.
Teorie humanistyczne s dyspozycjonistyczne, ponie
wa koncentruj si na wewntrznych psychicznych wa
ciwociach osoby.
Teorie humanistyczne s fenomenologiczne, ponie
wa odnosz si do subiektywnej rzeczywistoci osoby,
a nie jej obiektywnych waciwoci.
Teorie humanistyczne s egzystencjonalne, bo doty
cz wyszych czynnoci psychicznych.
Carl Rogers (1902-1989),

autor terapii skoncentrowania si na sobie.
Terapia ta powstaa w odniesieniu do dowiadcze
z psychicznej praktyki klinicznej (terapii).
Podejcie suy zajmowaniu si ludmi, ktrzy maj
trudnoci; klient (nie pacjent) jest traktowany jako oso
ba, ktra znalaza si w sytuacji niekorzystnej z perspek
tyw rozwoju i dowiadczenia akceptacji.
Teoria skoncentrowania si na sobie zakada, e nale
y sucha tego, co ludzie mwi o sobie i w tym jest
klucz do ich rozumienia.
63
Zakada, e istota rozwoju polega na dowiadczeniu

bezwarunkowej akceptacji - niezalenie od czynionych
bdw i zych zachowa.
Dostrzega, i popd do samorealizacji czasami pozo
staje z konflikcie z potrzeb aprobaty i samoakceptacj
szczeglnie wtedy gdy osoba czuje, e do uzyskania apro
baty koniecznie jest spenienie pewnych warunkw.
Wypadkowoci tej teorii i terapii jest to, e w jej
ujciu czowiek jest zachcany do tworzenia wasnych
recept i metod rozwizywania trudnoci.
Celem terapii jest stworzenie warunkw do przeycia
dowiadcze korektywnych pozwalajcych na dowiad
czenie akceptacji w sytuacjach, w ktrych w przeszoci
czowiek jej nie dozna.
Abraham Maslow,
twrca terapii motywacji wzrostu.
Terapia ta rozpoznaje motywacj braku, w ramach
ktrej organizm stara si odzyska rwnowag psychicz
n, i przeciwstawia jej motywacj wzrostu - dziki ktrej
czowiek poszukuje moliwoci realizacji swojego po
tencjau, a nie tylko redukuje deficyt.
Terapia motywacji wzrostu zakada, e potrzeby czo
wieka tworz pewn hierarchi od podstawowych (np.
gd) do zaawansowanych (potrzeby duchowe).
Geneza pracy jest zaoeniem, e tak dugo jak po
trzeby nisze w hierarchii nie s zaspokojone, dominuj
one motywacj osoby. Kiedy potrzeby nisze zostaj za
spokojone, czowiek zwraca si ku potrzebom wyszym.
Hierarchia potrzeb Maslowa:

1. Fizjologiczne - poywienia, wody, tlenu, odpoczyn
ku, seksu,
64
2. B ezpieczestw a - spokoju, wolnoci od strachu,

3. P rzynalenoci - mioci i bycia kochanym,
4. Szacunku - zaufania do siebie, poczucia wasnej war
toci i kompetencji,
5. Poznaw cze - wiedzy, rozumienia, nowoci,
6. Estetyczne - harmonii, pikna,
7. Sam orealizacji - spenienia swojego potencjau i po
siadania sensownych celw,
8. T ranscendencji - potrzeby duchowe.
P sychologia hum anistyczna wysuwa sze podstawo

wych postulatw:
1 - Upodmiotowienie sytuacji badawczej, poznanie ba
danego w toku efektywnej komunikacji.
2 - Dialog, a nie manipulacja w sytuacji badania.
3 - Komunikacja, wzajemne porozumienie jest niezbd
ne w kadej sytuacji (diagnozy, terapie).
4 - Naley czy nauk z praktyk psychologiczn (np.
psychoterapia).
5 - Naley uwzgldni subiektywn perspektyw ba
danego.
6 - Naley korzysta z empatii jako najbardziej efek
tywnego sposobu komunikacji.
Krytyczna ocena terapii humanistycznej:

1. Nieprecyzyjnie sformuowane kluczowe pojcia teorii.
2. Brak moliwoci empirycznych weryfikacji teorii.
3- Brak odniesienia do naladowania.
4. Ignorowanie indywidualnej historii osoby i wpywu
na rozwj czowieka.
5. Nadmierne uproszczenie rozumienia osobowoci ludz
kiej przez zredukowanie jej do trendu, do samoreali
zacji.
65
Podsumowanie psychologii humanistycznej:

Natura czowieka to aktywno o nieograniczonym
potencjale.
Determinanty zachowania to samodzielne decyzje
czowieka.
Realizowane interesy to rozwj osobisty.
Gwny problem badawczy to dowiadczenie ludz
kie i moliwoci czowieka.
Badania podstawowe to wartoci, cele, struktura y
cia czowieka.
TYPOLOGIE OSOBOWOCI - KONCEPCJE

T yp ologia o so b o w o ci pomaga usystematyzowa
i zorganizowa obserwacje psychologiczne, okrela
w rnych systemach i projektach:
- po pierwsze: cechy uniwersalistyczne osobowoci;
- po drugie: cechy cywilizacyjne, religijne, narodowe;
- po trzecie: cechy kategorii spoecznych, krgw spo
ecznych;
- po czwarte: cechy indywidualne osobowoci (niepo
wtarzalne).
Poszczeglni nauczyciele pozostawili po sobie wa
sne koncepcje osobowoci czowieka.
C arlJung
1. introw ertyk - nastawienie na wasn osob, osoby
nie interesujce si wiatem zewntrznym, zamknite
w sobie;
2. ekstraw ertyk - nastawienie na wiat zewntrzny,
osoby odczuwajce siln potrzeb kontaktu ze wia
tem zewntrznym.
66
P aw iow
1. artyci - przyjmuj rzeczywisto przez obserwacj
wiata;
2. m yliciele - przyjmuj rzeczywisto przez znaki,
myli, lektur.
A liskal
1. dystynicy - refleksyjni i poczuwajcy si do winy,
smutek jest u nich skonnoci do natrctw, powi
cenie si, charakteryzuje ich tendencja do samooskar-
ania si, niezdolno przeywania przyjemnoci;
charakteryzuje ich brak wykorzystania wolnego cza
su, powicenie si pracy, ktra wymaga wyrzecze
i skrupulatnoci, powodzenie w yciu zawodowym
a niepowodzenie w prywatnym, trudno ze znale
zieniem innych ludzi, pragn cakowitego oddania;
2. h ip ertyn icy - ich cechy to: optymizm, zdolno fan
tazjowania, pewno siebie, chepliwo, sztuczno,
serdeczno, gadatliwo, wylewno, wcibstwo,
rozrzutno, charakteryzuje ich brak hamulcw.
Klein
1. doznajcy przyjem noci w polow aniu w pracy,
w zabieganiu o co;
2. doznajcy przyjem noci w konsum pcji, w uczto
waniu.
M cKannel
1. zdobyw cy - zaspokajaj wasne ambicje i cele, czer
pi przyjemno z ycia;
2. cierp itn icy - osigaj cele, ale trac przyjemno
ycia;
67
3. aspiranci - nie osigaj wasnych celw, ale potrafi

y przyjemnie;
4. frustraci - ani nie speniaj celw, ani nie czerpi
przyjemnoci.
G urdijew
perfekcjonista
dawca
wykonawca
tragiczny romantyk
obserwator
adwokat diaba
epikurejczyk
szef
mediator
Osobowo czowieka ma swoje cechy charakterystycz
ne, zesp dajcych si okreli skadnikw. One pozwalaj
uporzdkowa i usystematyzowa prace obserwatorw.
P o d sta w o w e sk a d n ik i o so b o w o c i (wyr
niane w tradycyjnej psychologii) to:
1 - zdolnoci
2 - temperament
3 - zainteresowania
4 - charakter
5 - pogld na wiat (czasem zmieniany)
Obecnie zalicza si rwnie:
6 - potrzeby (aktywizuj czowieka)
7 - motywacje (czone z potrzebami)
8 - obraz wiata i wasnej osoby (koresponduje ze
wiatopogldem i charakterem)
9 - postawy (okrela reakcj czowieka ze wiatem
zewntrznym).
68
E zoteryczn sztu k poszukujc wiedzy na temat

czowieka i starajc si zrozumie ludzkie potrzeby
i zachowania jest numerologia.
Koncepcje typw osobowoci w numerologii okre
lane s na podstawie faktycznej daty urodzenia, nazy
wamy je wibracjami Drogi ycia. Droga ycia to suma
cyfr zapisanych w dacie urodzenia, zsumowanych nast
pujco: 16.01.1998 = 1+6+0+1+1+9+9+8 = 35 = 3+5 - 8.
Numerologia okrela podstawowe typy w zakresie
dziewiciu liczb pierwszych.
Typologia podstawowych Drg ycia jest spjna
z koncepcjami Gurdijewa. Prawdopodobnie tak nume
rologia, jak i nauki Gurdijewa maj wsplny historycz
ny rdze w dawno nauczanych na Ziemi systemach wie
dzy o czowieku.
Kolejne wibracje numerologicznych Drg ycia iden
tyfikuj:
Jedynka to osobowo: pioniera, pedanta, przywdcy;
Dwjka to osobowo, wsppracownika, opiekuna,
szarej eminencji;
Trjka to osobowo, artysty, kameleona, zdobywcy,
twrcy;
Czwrka to osobowo, budowniczego, ekscentryka,
organizatora;
Pitka osobowo, wdrowca, eksternisty, psycho
loga, uzdrowiciela;
Szstka to osobowo: nauczyciela, opiekuna domo
wego ogniska, stranika;
Sidemka to osobowo: filozofa, fantasty, perfekcjo
nisty;
semka to osobowo: wojownika, wadcy, szamana;
Dziewitka to osobowo: misjonarza, idealisty, kapa
na wewntrznego.
69
Numerologia okrela w kadej wibracji Drogi ycia

zestaw charakterystycznych skadnikw osobo
woci:
1. Wewntrzne ustawienie uwagi,
2. Zdolnoci,
3. Temperament,
4. Preferencje i umiejtnoci skupienia,
5. Typ dowiadcze w dziecistwie (programy nawyko
wego dziaania),
6. Predyspozycje pracy,
7. Talenty,
8. Somatyczne punkty ciaa, w ktrych najszybciej uze
wntrzniaj si napicia (czyli stres) poprzez zabu
rzenia chorobowe i stany zapalne,
9- Misj yciow, jako powoanie do uczenia siebie
i innych okrelonej umiejtnoci.
Sztuka n u m erologii jest holistycznym narzdziem
do poznania planu lekcji yciowych, opisanych w cy
frach naszej daty urodzenia. Uwzgldnia w interpretacji
wpyw wibracji rnych skadnikw, ktre formuj
nasze preferencje i stany skupienia osobowoci czo
wieka.
Skadniki
interpretacji numerologicznej:
1. Dzie urodzenia - okrela zainteresowania i skupie
nie uwagi oraz rodzaj dowiadcze yciowych, najsil
niej wibruje do 14. roku ycia.
2. Numerologiczna Droga y c ia - czyli typ osobowoci
o okrelonych talentach, o specyficznej uwadze
wewntrznej i o konkretnym systemie obronnym,
identyfikuje najsilniejsze potrzeby i preferencje danej
osoby.
70
3. Cykl form ujcy osobowo - uczy zdolnoci, ktrej

opanowanie bdzie konieczne do maksymalnej sku
tecznoci w nastpnym cyklu, czyli w cyklu pracy,
trwa od urodzenia do 28. roku ycia.
4. Cykl pracy produktywnej - okrela profil satysfakcji
zawodowej i moliwoci twrczych zawodowo od
28. do 56. roku ycia.
5- Cykl niwnego odpoczynku, okrela wibracj wyzwa
i dowiadcze, ktrych dowiadczanie zostao zapla
nowane po 56. roku ycia.
6. Pierwszy warunek wcielenia trwa dla kadej Drogi
ycia 36 lat - wibracja posiadanej drogi ycia.
7. Drugi warunek wcielenia okrela wibracje zdarze,
z ktrymi skonfrontujemy si przez nastpne 9 lat
ycia.
8. Trzeci warunek wcielenia opisuje wibracje kolejnych
9 lat dowiadcze.
9. Czwarty warunek wcielenia - jako energetyczna
dowiadcze we wszystkich nastpnych latach
ycia.
Numerologia, interpretujc cztery ustawienia poczt

kowe indywidualnego programu numerologicznego, jest
w stanie zidentyfikowa potrzeby, nawyki, wewntrzne
ustawienia uwagi, ktre wpyway na formowanie si
osobowoci czowieka. Cztery numerologiczne ustawie
nia pocztkowe to:
Droga ycia
Dzie urodzenia
Cykl formujcy osobowo
Pierwszy warunek wcielenia.
Numerologia to sztuka, ktra dy do zrozumienia
osobistych potrzeb, indywidualnych zdolnoci i pow o
71
ania czowieka. Inn czci interpretacji numerologicz-

nej s wpywy wibracji imion i nazwisk. Zainteresowa
nym Czytelnikom polecam moje poprzednie ksiki
z zakresu sztuki numerologicznej.
Gos
psychologii
medycznej
os psychologii medycznej przedstawia najkrtszy
Q zarys powiza emocjonalnych i poznawczych
w aspekcie osobowoci czowieka.
Przyjrzyjmy si modelowi operacyjnemu. Scharakte

ryzujmy podstawowe pojcia stanw identyfikujcych
przeycia ludzkie.
EMOCJE wyraaj stosunek podmiotu (czyli Twj)

do ludzi, zjawisk, siebie samego, swojego organizmu, swo
jego i cudzego dziaania, do wiata. S trudne do definio
wania, gdy zawieraj aspekty fizjologiczne i psycholo
giczne.
Emocje wywieraj wpyw na gotowo do dziaania,
na ocen sytuacji, ludzi, zjawisk i siebie. Nale do we
wntrznego dowiadczenia ukadu limnicznego (Twoje
go). W postaci napi mini, np. twarzy, ujawniaj si
ju w kilkutysicznych sekundy po wydarzeniu, ktre
emocje wyzwolio. Za zmiany fizjologiczne typowe dla
danej emocji (jak nage uderzenie krwi do gowy lub
przyspieszenie rytmu serca) zaczynaj si rwnie w uam
kach sekundy. Dziaaniom, ktre inicjuje ukad emocjo
nalny (tzw. mzg emocjonalny), towarzyszy szczegl
ne uczucie pewnoci.
UCZUCIA to inna droga wyzwalania emocjonalnej

energii, jest to powolna droga poprzez refleksj yciow.
Uczucia rodz si w nas w czasie procesu rozwaania,
namysw i zastanowie.
74
Gos psychologii medycznej
Emocje s zwizane z tzw. podmzgiem, a czsto ro

zumiane tosamo uczucie wie si z kor mzgu (uczu
cia moralne, spoeczne, estetyczne, patriotyczne itp.).
NASTROJE okrelamy jako stany emocjonalne o nie

znacznym nateniu i stosunkowo dugim okresie trwania
(godziny lub tygodnie, miesice). Mona je nazwa antago
nistami popdw, gdy nios uczucia (poczucia, emocje)
nasycenia, spenienia, uspokojenia, zagodzenia.
WZRUSZENIA objawiaj si nagym pocztkiem

z objawami fizjologicznymi (pacz); zmniejszaj czsto
zdolno logicznego mylenia i trwaj krtko.
AFEKTY psychologia medyczna okrela jako stan

fizjologiczny charakteryzujcy si nagym pocztkiem
i znaczcym nateniem. Zwykle zmniejszaj wybirczo
spostrzeganie, upoledzaj najczciej zdolno logicz
nego mylenia oraz zdolnoci hamowania czynnoci;
obniaj te krytycyzm. Czsto po krtkim czasie trwania
kocz si znueniem.
Takie eksplozje emocjonalne stanowi ogoszenie
stanu wyjtkowego w mzgu limnicznym (mona np.
rykn miechem).
E m ocje moemy podzieli na steniczne (silnie po

budzajce do dziaania, take przeciw sobie) lub aste-
niczne (takie, ktre zmniejszaj gotowo do dziaania
albo je dezorganizuj).
Strach jest emocj, ktra moe by pobudzajca, spo
walniajca lub obezwadniajca.
Od cech przeywanych emocji zaley stan naszego
zdrowia i jako naszego ycia.
75
C e c h y e m o c j i to:
tre - gniew, smutek, rado,
znak - dodatni lub ujemny,
trw ao - czas, w jakim trwaj,
gboko - np. dugotrwale pozytywne emocje wywie
raj dobroczynny wpyw na motywacj do dziaania,
ekspresja - rzutuje na sposb widzenia nas przez
innych, widzenia samego siebie.
Od jakoci emocji zaley poziom korzystania z funk
cji poznawczych.
Emocje wi si z potrzebami (biologicznymi, psychicz

nymi, estetycznymi, spoecznymi itd.) w ten sposb, e brak
czynnika, ktry moe zaspokoi potrzeb, wywouje napi
cie emocjonalne prowadzce do pobudzenia emocjonal
nego. Czowiek, a take zwierz, dy do rozadowania
tego stanu. Tak wanie e m o c j e p o b u d z a j d o
d z i a a n i a , w ten sposb speniaj funkcj motywacyj
n. Samo pragnienie rozadowania emocji nie wyczerpuje
motywacyjnej funkcji emocji. Zaspokajanie potrzeb poznaw
czych, spoecznych, emocjonalnych, rozwizywanie zada
yciowych, stanowi silny czynnik motywacyjny. Czowiek
dziaa z myl o dodatnich emocjach (rado, satysfakcja)
zwizanych z osiganiem celw.
Ludzie chc, by wysiki wychowawcze doprowadziy
do wyksztacenia uczu wyszych np. moralnych, este
tycznych, wraliwoci na potrzeby innych, empatii,
ambicji, dociekliwoci. W procesie wychowawczym d
ymy do wyksztacenia podanych potrzeb. Bowiem
w procesie perswazji i porozumienia apelujemy do uczu
i potrzeb konkretnego czowieka, a apel ten bdzie sku
teczny tylko wtedy, gdy czowiek ten ma potrzeby zbie
ne z naszymi potrzebami.
76
Potrzeby biologiczne (pierwotne, organiczne) zwi

zane s z utrzymaniem jednostki przy yciu (gd, pra
gnienie, sen, wypoczynek, denie do bezpieczestwa).
Do potrzeb biologicznych nale te potrzeby seksual
ne, mimo e utrzymanie ycia jednostki nie jest przez nie
zaspokajane. Dziki nim gatunek zachowuje cigo.
Potrzeby psychiczne i spoeczne powstaj w wyniku
oddziaywania rodowiska kulturowego, naukowego
i instytucjonalnego na jednostk, a wic w wyniku wy
chowania, przykadu, dziaania tradycji, oglnie przyj
tych norm i zasad, take tych, ktre s ukryte w reguach
jzyka.
Aby mie potrzeby psychiczne i spoeczne i wsp
kreowa rzeczywisto ludzk, trzeba:
by z ludmi,
opiekowa si,
doznawa mioci,
dawa mio,
dominowa i by poddanym dominacji,
uczy si,
odbiera bodce estetyczne i samemu je kreowa,
wsptworzy grup i grupy a po solidarno z innymi,
wypenia obowizki,
narzuca obowizki.
(Podany model nie obejmuje poziomw postracjonal-
nych i subtelnych).
Jak to si dzieje, e mimo tak wielu warunkw czo

wiek przystosowuje si i skutecznie funkcjonuje?
Cz procesw adaptacji i skutecznego dziaania ley
w zakresie ogranicze zewntrznych, dominujc si jest
jednak osobowo. Osobowo jest struktur, ktra wa
runkuje ukierunkowanie kontroli i spjnoci ludzkiego
77
dziaania. Sposb postpowania czowieka zaley w znacz

nej mierze od procesw poznawczych (bogactwa wrae,
spostrzee, poznania i procesw mylenia).
P r o c e s y m y l e n i a to:
pogldy - wyraaj opinie (uwaam, sdz),
przekonania - pogldy poczone ze stanem emo
cjonalnym,
postaw y - trwae zachowania wyraajce gotowo
do czego, zawieraj przekonania (tj. pogldy i emo
cje) oraz zachowania,
n astaw ien ie - oznacza gotowo do reagowania
w okrelony sposb wzgldnie trway,
c h a ra k te r - oznacza taki zesp waciwoci struktur
i funkcji osobowoci, ktre okrelaj zgodno lub jej
brak, oraz stopnie porednie midzy przekonaniami
jednostki i stosowanymi przez ni sposobami realiza
cji de - z uwzgldnieniem konsekwencji czynw
- a wymogami spoecznoci, w jakiej czowiek yje.
Aby dowiedzie si czego o czowieku, a take

o sobie, naley zada sobie pytania:
1. Do czego dy?
2. Czy wyrnia cele zasadnicze?
3. Czy potrafi zrezygnowa z przyjemnoci zaspokaja
nia doranych potrzeb, aby zbliy si do dalekiego
celu zasadniczego?
4. Jakimi rodkami stara si swoje cele osign?
5. Jaka jest sprawno dziaania (orientacja w otocze
niu, wiedza, dowiadczenie, cechy temperamentu,
inteligencja, inteligencja emocjonalna, inne)?
6. Czy doznajc silnych emocji (gniew, strach) post
puje w sposb dostosowany do sytuacji i potrafi po
wcign narastajce pobudzenie emocjonalne?
78
7. Jak zachowuje si w sytuacjach trudnych (czy w ogle

podejmuje trudne zadania, czy si wycofuje)?
8. Jak ocenia innych ludzi, wydarzenia, przedmioty -
czy wycznie z perspektywy wasnych interesw,
czy te z pozycji empatycznego zrozumienia?
9. Czy potrafi dostrzec potrzeby innych i angaowa
si w pomoc przy ich realizacji?
10. Czy atwo, a moe z trudem, dostosowuje si do
zmian?
11. Czy obecne zachowania i zachowania w przeszoci
s podobne czy rne?
Wzgldnie trwae przekonania oraz uksztatowane
sposoby realizacji celw, de, nadaj dziaaniu cechy
cigoci i stabilnoci oraz indywidualne cechy charakte
rystyczne. To wanie przekonania i sposoby realizacji
rnicuj ludzi i kady z nas jest wyjtkow indywidual
noci, jednostk niepowtarzaln.
Warto przyjrze si i pozna reakcje poznawcze, ktre
staj si naszym udziaem w odpowiedzi na silne emocje
oraz na silne emocje o dugim czasie trwania. S one inne
u dzieci i inne u dorosych. Dla podstawowego rozpozna
nia, nazwania i okrelenia swoich i cudzych reakcji pro
ponuj Pastwu przyjrzenie si zarysowi reakcji poznaw
czych, fizjologicznych, emocjonalnych i behawioralnych.
U d o r o sy c h podlegajcych silnym emocjom lub

silnym emocjom o dugotrwaym czasie trwania psycho
logia rozpoznaje:
Uczucie obcoci, obojtnoci, odrtwienia, braku energii;
Ograniczenie skali emocji, czasem brak skali emocji;
Zmczenie i brak zainteresowania czymkolwiek;
Unikanie czynnoci skojarzonych lub zwizanych
z sytuacjami wywoujcymi silne emocje;
79
Poczucie winy lub wstydu w zwizku z sytuacj, ktra

si skojarzya;
Samobjcze myli i uczucia, tendencje autodestrukcyjne;
Nadmierne napicia, pobudzenie emocjonalne, atwe
wpadanie w niepokj, nerwowo, postaw obronn;
Utrat poczucia bezpieczestwa, nadmiern czujno
Przeczulenie na punkcie zagroe, draliwo;
Zaburzenia snu, koszmary senne;
Depresje z reakcjami bezsilnoci, apatii, alem, wro
goci, gniewem, wciekoci, smutkiem, izolowa
niem si;
Szczeglne lki i napady paniki;
Trudnoci z koncentracj i uczeniem si czegokolwiek;
Stae powracanie mylami do sytuacji zwizanej
z emocjami; problemy z pamici;
Fantazje o zemcie, destrukcji, skonno do fantazjo
wania w ogle;
Cynizm, nieufno wobec wszystkich i brak nadziei;
Wraenie bezsensu istnienia, poczucie braku wartoci;
Negatywny obraz siebie, nisk samoocen;
Nadwraliwo na kwestie zwizane ze sprawiedli
woci, uczciwoci, rwnoci i inne;
Skonno do konfliktw zwaszcza z autorytetami,
podwaanie prawd, zasad, przepisw, autorytetw;
Dystans i chd emocjonalny (take wobec dzieci);
Problemy z tworzeniem zwizkw oraz tworzenie dla
siebie zwizkw destrukcyjnych i oszukiwanie siebie;
Niezdolno do rozmawiania o bolesnych uczuciach
i emocjach, tu mog wystpi stae skargi;
Skonno do wybuchania wciekoci, agresj, gnie
wem;
Skonno do uywania alkoholu i narkotykw, do
lekomanii, nage ucieczki, wyjazdy, zmiany pracy;
80
Gos psychologii medycznel
Problemy seksualne;
Nadmierne pocenie si, palpitacje serca, hiperwenty-
lacj, poczucie osabienia, wyczerpania, ble gowy,
ble mini, alergie, choroby wrzodowe, nadwrali
wo odka i jelita cienkiego, zapalenie okrnicy,
mdoci, uczucie zimna, pocenie si doni, sucho
w ustach, czste oddawanie moczu, pytki sen nie
dajcy wypoczynku, wybuchy paczu, ble w klatce
piersiowej, zawroty gowy.
U d zieci za reakcje poznawcze, fizjologiczne, emo

cjonalne i behawioryczne w odpowiedzi na silne emocje
oraz silne emocje o dugotrwaym czasie dziaania psycho
logia moe rozpozna w zestawie konkretnych reakcji:
Stan lku przy pobudzeniu ruchowym i zawonej
wiadomoci;
Przeczulica, przeycia iluzoryczne i omamy;
Osupienie, dzieci drtwiej i zastygaj w jednej
pozie;
Odmowa jedzenia;
Zaburzenia mowy (mutyzm, jkanie si);
Poraenia i niedowady poszczeglnych funkcji ru
chowych, hiperkinezy (nadpobudliwo, drenia,
hiperestezja, ruchy, plsawice), nie czuj ng albo
jzyk odmawia im posuszestwa;
Guchoniemota;
Zaburzenia funkcjonalne narzdw wewntrznych,
ble brzucha i inne;
Utrata nawykw czystociowych (moczenie si, nie
kontrolowane wyprnienia);
Zaburzenia snu, lki i koszmary nocne, lunatykowanie;
Wzmoona krztanina, bezcelowe ruchy przypomi
najce ruchy ucieczkowe, tzw. burza ruchowa;
81
Gone krzyki, miotanie si, pacz;

Nieodpowiadanie na pytania;
Charakterystyczny wygld, twarz blada, renice roz
szerzone, ttno zwolnione, sinica koczyn, dreszcze
ze zwikszon wraliwoci na zimno, podwyszona
temperatura, kaszel, przygnbienie;
Zaburzenie zdolnoci do pracy umysowej, niemo
no skupienia si, gonitwa myli;
Myli i prby samobjcze, czyny autodestrukcyjne
i destrukcja w otoczeniu, agresja i depresja;
Podejrzliwo, urojenia;
Mae poczucie wartoci, poczucie osamotnienia;
Wykorzystywanie objaww do obronnego manipulo
wania otoczeniem i jako rodkw ucieczki przed trud
nymi zadaniami;
Zwikszona wraliwo na rne inne urazy psychiczne;
Nerwicowy rozwj osobowoci, w ktrym zaburza si
cay proces rozwoju osobowoci, w tym take niepo
wodzenia szkolne;
Trudnoci w przystosowaniu.
Uwaga:
Im wczeniej i duej wystpuj urazy emocjonalne
u dziecka, tym wiksze powstaj zaburzenia psychiki,
zachowania i trudnoci w przystosowaniu do ycia
w ogle i do ycia w spoeczestwie i tym mniejsze te
s szanse spoeczestwa na wczenie pniejszego do
rosego do zwyczajnej ludzkiej egzystencji, tym mniejsze
s szanse zaoenia wasnej rodziny, a w szczeglnoci
szczliwej rodziny. Powstaje wtedy efekt bdnego koa.
Najbardziej niebezpieczne s silne negatywne emocje
dla dzieci i modziey w tak zwanych przejciowych okre
sach rozwojowych.
82
Typowe reakcje emocjonalne w sytuacjach bardzo trud-

lych emocjonalnie u dzieci w w i e k u 15 k it:
ssanie kciuka,
moczenie nocne i zanieczyszczanie kaem,
lk przed ciemnoci lub zwierztami,
koszmary nocne,
obstrukcja,
paniczne tulenie si do rodzicw,
trudnoci w mwieniu, guchoniemota,
brak apetytu lub nadmierny apetyt,
lk przed ciemnoci,
samotno, zamieranie w bezruchu.
Typowe reakcje emocjonalne na sytuacje trudne emo

cjonalnie u dzieci w w i e k u 5 1 0 lat-.
paczliwo,
draliwo,
agresywne zachowania,
oglny niepokj,
tulenie si,
moczenie nocne,
lki przed ciemnoci,
lki przed samotnoci,
rywalizacja z rodzestwem,
brak zainteresowania szko,
niech do szkoy,
trudnoci w nauce,
trudnoci w koncentracji uwagi,
nadpobudliwo psychoruchowa,
tiki,
lk przed doznaniem krzywdy,
myli samobjcze i obniony nastrj,
brak si,
83
lk przed porzuceniem,
moczenie si,
zbyt gboki sen.

cjonalnie u dzieci w w iek u 1114 lat:
zakcenia snu,
zakcenia apetytu,
zachowanie opozycyjno-buntownicze,
zabieganie o uwag,
duo problemw w szkole (brak zainteresowania, brak
siy, brak postpw, zaburzenia koncentracji uwagi),
lk przed porak,
bjki - dokuczanie innym,
ble gowy,
rne nieokrelone symptomy somatyczne,
problemy skrne,
problemy jelitowe,
niepokj,
lk przed krzywd,
kamstwa,
zaprzeczanie,
lk przed utrat najbliszych, domu,
lk przed kradzie.

cjonalnie w w iek u 1418 lat:
problemy psychofizyczne - jak astma,
wysypki,
wykwity,
problemy trawienne,
ble gowy i napicie,
zaburzenia apetytu,
84
zaburzenia snu,
zaburzenia menstruacji,
pobudzenie lub spadek energii,
apatia,
obniony nastrj,
spadek zainteresowania szkol, hobby, pci przeciwn,
zachowania nieodpowiedzialne i przestpcze,
kopoty z koncentracj,
poczucie winy,
cynizm,
gniew,
tendencja do obwiniania innych
walka z autorytetami,
walka o ideay,
liczne lki i zahamowania,
agresywno,
zmienne nastroje,
niemono znalezienia odpowiedzi na pytania o sens
ycia, swoj tosamo: kim jestem, kim bd, co chc
robi.
Zupenie inne s lki neurotyczne, psychotyczne i gra
niczne wystpujce w rnych okresach rozwojowych.
Inform acje podane w tym rozdziale zostay
przygotow ane przez niezalen ego konsu l
tanta, A nn S. praktykujcego psychologa,
n a podstaw ie Psychologii lekarskiej
- M. Jarosz, Warszawa 1988, PZWL.
Ufam, e rozpoznanie rnych stanw i postaw, reak
cji i dozna bdzie dla Pastwa atwiejsze po zaznajo
mieniu si z zarysem psychologicznym, ktry organizuje
i systematyzuje informacje o przeywanych i dowiad
czanych przez nas uczuciach i emocjach.
Lista
uczu i emocji
zakresie identyfikacji psychologicznej postrzega
W my kolejne stany napicia, pobudzenia lub pasyw
noci emocjonalnej i uczuciowej jako rnego rodzaju
powizania i reakcje. Przyjrzyjmy si wic licie:
UCZU,
emocji,
postaw,
zachowa,
stanw umysu,
nastrojw,
umiejtnoci,
wrae,
waciwoci,
czynnikw,
potrzeb,
odczu.
Moemy je odnale w nas samych, w na

szym ciele, umyle i yciu.
Dla wasnego dobra uruchomi moemy

wewntrzny system dostrzegania, identyfikowa
nia, nazywania i okazywania naszych wasnych
wewntrznych stanw i przey.
88
Lista uczu i emocji
Oto lista szeroko pojmowanych uczu i emo

cji, wraz z psychologiczn identyfikacj powi
za emocjonalnych i poznawczych:
1. < \fe k ta c ja - emocja

2. Afront - zachowanie
3. Agresja - emocja, zachowanie
4. Ambicja - postawa, zachowanie
5. Anielsko - nastrj
6. Antypatia - emocja
7. Apatia - nastrj
8. Arogancja - postawa, zachowanie
9. Ascetyzm - postawa
10. Atak-postawa
11. Aura - jako wyszego rzdu zwizana z uczuciami
i emocjami, nastrj
12. Autokontrola - postawa
13. Awersja - emocja
14. b a g a te liz o w a n ie - postawa

15. Balsam - nastrj
16. Baagan - postawa
17. Bezkarno - postawa
18. Bezprawie - postawa
19. Bezradno - postawa, uczucie, emocja
20. Bezsilno - postawa, uczucie, emocja
21. Beztroska - postawa
22. Bezwstyd - postawa
23. Bierno - postawa
24. Bitwa - emocja, czynnik motywacyjny, umiejtno
25. Bd - emocja, czynnik
26. Bogosawiestwo - nastrj
27. Bogo - nastrj
89
28. Bole - nastrj

29. Bl - emocja
30. Brak odpowiedzialnoci - postawa
31. Burzliwo - postawa
32. C h a m s tw o -p o s ta w a
33. Chytro - postawa
34. Chepliwo - postawa
35. Ciemnota - postawa
36. Ciepo - nastrj
37. Cierpienie - uczucie, emocja, postawa, nastrj
38. Cierpliwo - uczucie
39. Cnotliwo - uczucie, postawa
40. Czuo - uczucie
41. Czysto - postawa, emocja
42. O e lic je - nastrj

43. Delikatno - uczucie
44. Delektowanie si - nastrj
45. Depresja - emocja, nastrj
46. Dobro - uczucie
47. Dobro - uczucie
48. Dobrobyt - potrzeba
49. Dobrodziejstwo - uczucie, zachowanie, postawa
50. Dotyk - wraenie
51. Dowcip - zachowanie
52. Dozr-postawa
53. Duma - uczucie
54. Dusza swoja - nastrj, emocja
55. Dwulicowo - postawa
56. Dyscyplina - postawa
57. Dyshonor-uczucie
58. Dyskomfort - nastrj
90
Lista uczu i emocji
59. Dyskrecja - postawa, zachowanie

60. Dyskryminacja - zachowanie, postawa
61. Dyskusja-zachowanie
62. Dziko - postawa, emocja
63. E k s ta z a - uczucie
64. Emocjonalno - postawa, waciwo wrodzona
65. Empatia - postawa, uczucie, zdolno
66. Energia - postawa, nastrj
67. Entuzjazm - uczucie, postawa, nastrj
68. Eteryczno - uczucie, postawa, nastrj
69. Euforia - uczucie, nastrj
70. F a s z - postawa
71. Fart - potrzeba
72. Figiel - zachowanie
73. Furia-emocja
74. Frajda - nastrj
75. Frustracja - emocja
76. Frykasy - potrzeba wyzwalajca nastrj pozytywny
77. C ja p io w a to - postawa
78. Gburowato - postawa
79. Gbia - odczucie,
80. Gos sumienia - czynnik motywacyjny, odczucie
81. Gupota - postawa
82. Gniew - emocja
83. Godno-uczucie
84. Gorczkowo - emocja
85. Gorycz-uczucie
86. Groza - uczucie
87. Groba-emocja
88. Grubiastwo - postawa
91
89. Grzeczno-postawa
90. Gwat - zachowanie
91. Gwatowno - postawa
92. H a b a -u c z u c ie
93. Hipokryzja - postawa
94. Histeria - postawa, emocja
95. Hojno - postawa
96. Honor-uczucie
97. Honorowo - postawa
98. Humor-umiejtno
99. Ig n o ra n cja - postawa

100. Ikra - odczucie, umiejtno
101. Impulsywno - postawa, emocja, waciwo mzgu
102. Intencja - czynnik motywacyjny
103. Interesowno - postawa
104. Inwazja - postawa, odczucie, emocja
105. Irytacja - emocja
106. J a d - czynnik zachowania, odczucie

107. Ja - jako wyszego rzdu
108. C atusze - emocje

109. Kochliwo - emocja, zachowanie
110. Komfort - nastrj, odczucie
111. Kompromitacja - emocja
112. Konflikt - odczucie, czynnik motywacyjny
113. Konserwatyzm - postawa
114. Konsternacja - postawa
115. Kontakt - odczucie, postawa, czynnik motywacyjny
116. Kontrola - postawa
117. Kontrowersje - odczucie, postawa, czynnik motywacyjny
92
Usta uczu I emocji
118. Korzy - odczucie, emocja

119. Krucho - cecha emocji, uczu i osobowoci
120. Kultura - jako wyszego rzdu, zalena od emocji,
uczu, postawy i potrzeb
121. Kuratela - czynnik motywacyjny
122. Lekcew aenie-postaw a,em ocja

123. Lekkomylno - postawa
124. Lenistwo - postawa, zachowanie
125. Lk-emocja
126. Lincz - zachowanie zawierajce stereotypy, uprzedze
nia i dyskryminacj
127. Lito - uczucie
128. Lojalno - uczucie
129. Lotno - stan umysu
130. Luz-nastrj
131. L a d - uczucie, nastrj, postawa

132. agodno - uczucie, nastrj
133. akocie - wraenie, czynnik motywacyjny
134. aska - jako wyszego rzdu, wraenie
135. KT?aoduszno - postawa

136. M arazm -nastrj
137. Marnotrawstwo - zachowanie
138. Mecenat - czynnik motywacyjny
139. Melancholia - nastrj
140. Mczarnie - emocje, odczucia
141. Mka-uczucie
142. Mstwo - zachowanie, postawa
143. Miejsce - cecha, odczucie
144. Miosierdzie - uczucie
145. Mio-uczucie
93
146. Moc - odczucie, jako wyszego rzdu, cecha emocji

147. Mciwo - emocja, postawa
148. l^ a d z ie ja -u c z u c ie
149. Nadzr - czynnik motywacyjny, odczucie
150. Namitno - emocja
151. Napa - postawa, czynnik motywacyjny
152. Napicie - odczucie
153. Napite stosunki - postawa, czynnik motywacyjny
154. Nastrj - stan emocjonalny o dugim okresie trwania
155. Nasycenie - odczucie, cecha stanu emocjonalnego
156. Natenie - odczucie, cecha stanu emocjonalnego
157. Naturalno - postawa
158. Niech-emocja
159. Niecierpliwo - emocja
160. Nieczuo - postawa, odczucie
161. Niedelikatno - emocja
162. Niedomylno - postawa
163. Niegrzeczno - postawa
164. Niead - postawa
165. Nieaska - cecha, emocja
166. Niemoc-cecha, emocja
167. Nienawi - emocja
168. Nieobycie - postawa
169. Nieokrzesanie - postawa
170. Niepojtno - postawa
171. Nieporozumienie - odczucie, czynnik motywacyjny
172. Nieporzdek - postawa, czynnik motywacyjny
173. Nieposzanowanie - postawa
174. Niepowodzenie - odczucie, czynnik motywacyjny
175. Nieprzychylno - postawa
176. Niesmak-emocja
177. Niespodzianka - emocja, czynnik motywacyjny
94
Lista uczu i emocji
178. Niemiao - uczucie, zachowanie, postawa

179. Nietakt - zachowanie, odczucie, czynnik
180. Nieuctwo - wraenie,
181. Nieumiarkowanle - postawa
182. Nieuprzejmo - postawa
183. Niewola - emocja, uczucie
184. Niewraliwo - postawa
185. Niezdolno do - czynnik motywacyjny
186. Niezgoda - odczucie, czynnik motywacyjny
187. Nieyczliwo - postawa, nastrj
188. Normalno - postawa, nastrj
189. Nuda-nastrj
190. O b u d a - postawa
191. Obrzydzenie - emocja
192. Oburzenie - emocja
193. Ochota-emocja
194. Odporno - umiejtno, postawa
195. Odpowiedzialno - uczucie
196. Odraza - emocja
197. Odurzenie - stan, nastrj, czynnik motywacyjny
198. Ogie - czynnik motywacyjny
199. Ograniczenie - emocja, uczucie, postawa
200. Okruciestwo - emocja, postawa
201. Omyka - emocja, czynnik motywacyjny
202. Oniemielenie - emocja, uczucie, postawa
203. Opanowanie - postawa
204. Opieka - postawa, uczucie
205. Opuszczenie - uczucie, emocja, nastrj
206. Ordynarno - postawa
207. Osoda - nastrj, uczucie, czynnik motywacyjny
208. Osupienie - stan emocjonalny, nastrj
209. Oswobodzenie - stan emocjonalny
95
210. Oszoomienie - emocja

211. Oszustwo - postawa
212. Otcha - porywajcy stan emocjonalny, nastrj
213. Otucha - uczucie
214. Otwarto - postawa
215. P a m i tliw o - cecha emocjonalna, postawa

216. Panika - porywajcy stan emocjonalny, odczucie
217. Pasja - emocja, uczucie
218. Pasywno - postawa
219. Pewno - postawa
220. Pieszczota - odczucie, czynnik motywacyjny
221. Pilnowanie - czynnik motywacyjny
222. Pocho - emocje, postawa
223. Pomie - odczucie, czynnik motywacyjny
224. Pochlebstwo - postawa
225. Pochopno - postawa
226. Pociecha - uczucie
227. Pocieszenie - uczucie
228. Podniecenie - emocja, stan szczeglnego pobudzenia
229. Pogarda - emocja
230. Pogoda ducha - uczucie, nastrj
231. Pogrom - zachowanie, czynnik motywacyjny
232. Pogwacenie - zachowanie, czynnik motywacyjny
233. Pokora-uczucie
234. Pokrzepienie - uczucie, postawa, czynnik motywacyjny
235. Polemika - zachowanie, czynnik motywacyjny
236. Pomiatanie - postawa
237. Pomoc - uczucie
238. Pomyka - czynnik motywacyjny
239. Ponienie - uczucie
240. ' Popdliwo - emocja
241. Popularno - cecha, zdolno, czynnik motywacyjny
96
Usta uczu i emocji
242. Porczno - cecha

243. Poryw - emocja, uczucie
244. Porywczo - emocja
245. Poryw serca - uczucie
246. Porzdek - czyn motywacyjny, nastrj
247. Posuszestwo - zachowanie
248. Potga-uczucie
249. Potknicie - czynnik motywacyjny
250. Potulno - postawa
251. Powaanie - postawa, cecha, czynnik motywacyjny
252. Powodzenie - cecha, czynnik motywacyjny
253. Powcigliwo - cecha
254. Poytek-cecha
255. Prawdziwo - odczucie, cecha emocji, uczucia, na
stroju
256. Promienno - uczucie, nastrj
257. Prostactwo - postawa
258. Prno - uczucie
259. Przebaczenie - uczucie
260. Przebiego - zachowanie, postawa
261. Przekonanie - stan emocjonalny wyraajcy pogldy
262. Przemoc - postawa
263. Przepa - odczucie, czyn motywacyjny, nastrj
264. Przeraenie - emocja
265. Przestronno - nastrj
266. Przestworze - stan emocjonalny, odczucie
267. Przesyt - nastrj
268. Przewiadczenie - emocja, ktrej towarzyszy szczegl
ne uczucie pewnoci
269. Przewrotno - postawa, emocja
270. Przychylno - postawa, uczucie, nastrj
271. Przyja - postawa
272. Przyjemno - uczucie, nastrj
97
273. Przykro - emocja

274. Pycha-emocja
275. t ^ a d o - emocja, uczucie

276. Respekt-postawa
277. Rozbj - zachowanie
278. Rozczarowanie - emocja, nastrj
279. Rozczulanie si - emocja, nastrj
280. Rozdranienie - emocja, nastrj
281. Rozgoryczenie - emocja, nastrj
282. Rozkosz - emocja, nastrj, uczucie
283. Rozmiowanie - emocja, nastrj, uczucie
284. Rozmodlenie - stan emocjonalny
285. Rozmowa - czynnik motywacyjny
286. Rozprenie - nastrj
287. Rozpusta - postawa
288. Rozrzutno - postawa
289. Rozsdek - zachowanie, umiejtno
290. Roztargnienie - emocja
291. Rozalenie - emocja, nastrj
292. Rwnowaga - emocja nastrj
293. Rygor - odczucie, postawa, czynnik motywacyjny
294. S a m o k o n tro la - cecha inteligencji emocjonalnej,

postawa, umiejtno
295. Samopoczucie - czynnik motywacyjny, zesp emocji
296. Samosd - zachowanie zwizane z postaw
297. Samotno - emocja, uczucie, nastrj
298. Satysfakcja - uczucie, nastrj
299. Schludno - postawa, uczucie, nastrj
300. Serce - czynnik wyszego rzdu, uczucie
301. Serdeczno - uczucie
302. Sia - cecha procesw emocjonalnych
98
Usta uczu i emocji
303. Skpstwo - postawa

304. Sknerstwo - postawa
305. Skrpowanie - emocja, postawa
306. Skwapliwo - postawa
307. Sabo - emocja
308. Sualczo - postawa
309. Smutek-emocja
310. Spenienie - uczucie, postawa
311. Spicie - czynnik motywacyjny, emocja
312. Spokj - uczucie
313. Spontaniczno - postawa, uczucie
314. Spr - czynnik motywacyjny
315. Sprawiedliwo - postawa
316. Sprawno - cecha
317. Sprzeciw - zachowanie, czynno motywacyjna
318. Srogo - postawa
319. Starcie si - umiejtno, czyn motywacyjny
320. Strach - emocja
321. Strata - emocja, uczucie
322. Stres - emocja, uczucie
323. Subtelno - uczucie, nastrj, postawa
324. Sukces - uczucie
325. Sumienie - czynnik motywacyjny
326. Surowo - uczucie, postawa
327. Swoboda - nastrj, uczucie
328. Sympatia - uczucie
329. Szacunek - uczucie, postawa
330. Sza - emocja, afekt, porwanie emocjonalne
331. Szanta emocjonalny - czynnik motywacyjny, postawa
332. Szanta uczuciowy - czynnik motywacyjny, postawa
333. Szczeniactwo - postawa
334. Szczero - postawa, uczucie
335. Szczcie - uczucie
99
336. Szczodro - postawa

337. Szlachetno - postawa, uczucie
338. m ia o - postawa, zdolno

339. wiadomo - umiejtno ludzka, stan skupienia
340. T a r c ia wewntrzne - czynnik motywacyjny

341. Tchrzostwo - postawa
342. Terror - emocja, czyn motywacyjny
343. Tpota - cecha umysu, brak umiejtnoci lub komuni
kacji, postawa
344. Tsknota - uczucie
345. Tkliwo - uczucie, postawa
346. Tortura - emocja, czynnik motywacyjny
347. Trema - emocja
348. Trwanie - cecha procesu zwizanego z emocj
349. Trwoga - emocja
350. U c z c iw o - uczucie, postawa

351. Uczuciowo-postawa
352. Uczynno - postawa
353. Udawanie - postawa
354. Udrka - emocja, uczucie, nastrj
355. Ufno - uczucie, postawa, nastrj
356. Ujma - emocja, uczucie
357. Ukochanie - uczucie, nastrj
358. Ulego - postawa, nastrj
359. Umiarkowanie - postawa, zachowanie
360. Umiowanie - uczucie, postawa
361. Unienie - emocja, uczucie, postawa, nastrj
362. Upadek-emocja, uczucie
363. Upojenie - emocja, uczucie, postawa, umiejtno,
nastrj
100
Usta uczu i emocji
364. Upokorzenie - emocja, uczucie, postawa

365. Uprzedzenie - postawa
366. Uprzejmo - postawa
367. Uraza-emocja
368. Usidlenie - emocja
369. Usposobienie - gotowo do czego, nastrj
370. Ustpliwo - postawa
371. Umiech losu - czynnik motywacyjny, nastrj
372. Utrapienie - emocja, nastrj
373. Uwaga- ukierunkowanie czynnoci poznawczych, zdol
no
374. Uwolnienie - uczucie, nastrj
375. W alka - czynnik motywacyjny, umiejtno, brak

umiejtnoci
376. Wa - konflikt emocjonalny, czynnik motywacyjny
377. Wdziczno - uczucie, postawa
378. Wesoo - nastrj
379. Wiara - uczucie, czynnik motywacyjny, postawa
380. Wiarygodno - uczucie, postawa
381. Wielkoduszno - postawa
382. Wigor - cecha emocji, emocja, nastrj
383. Wadza - postawa
384. Wolna przestrze yciowa - uczucie, umiejtno
385. Wolno - uczucie, umiejtno, nastrj
386. Wraliwo - uczucie, postawa, umiejtno
387. Wrogo - emocja, postawa, nastrj
388. Wstrt - emocja
389. Wstyd - uczucie
390. Wszechmoc - uczucie, nastrj
391. Wszechpotga - postawa, nastrj
392. Wcieko - emocja, nastrj
393. Wybaczenie - uczucie, nastrj
101
394. Wybuchowo - nastrj

395. Wyczekiwanie - nastrj
396. Wygoda - emocja, nastrj
397. Wylewno - cecha ekspresji emocji
398. Wynioso - emocja, postawa
399. Wyrozumiao - uczucie, postawa, nastrj, umiejt
no
400. Wyzwolenie - uczucie, nastrj, umiejtno
401. Wulgarno - emocja, zachowanie
402. Wzburzenie - emocja, nastrj
403. Z a c h w y t - uczucie, nastrj, postawa, umiejtno

404. Zaczepno - postawa
405. Zadbanie - postawa
406. Zadowolenie - emocja, uczucie, nastrj, umiejtno
407. Zadziwienie - uczucie, nastrj, postawa
408. Zakamanie - emocja, postawa, brak umiejtnoci emo
cjonalnych
409. Zakopotanie - uczucie, nastrj
410. Zakochanie - emocja, nastrj
411. Zaleta - cecha umysu i serca, zachowanie
412. Zaamanie - czynnik motywacyjny, nastrj
413. Zamieszanie - czynnik motywacyjny, nastrj
414. Zamroczenie - emocja, nastrj
415. Zaniedbanie - postawa, nastrj
416. Zapa - postawa, nastrj, umiejtno
417. Zapalczywo - postawa, nastrj
418. Zapomnienie - uczucie, nastrj
419. Zarozumiao - postawa
420. Zaskoczenie - czynnik motywacyjny
421. Zasmucenie - uczucie, nastrj
422. Zaspokojenie - nastrj
423. Zaszczyt - cecha, uczucie, nastrj
102
Lista uczu i emocji
424. Zaufanie - uczucie, postawa, umiejtno, nastrj

425. Zawierzenie - uczucie, nastrj
426. Zawi - emocja
427. Zawadnicie - emocja, nastrj
428. Zawd - emocja
429. Zawstydzenie - emocja, uczucie, postawa, nastrj
430. Zawzito - emocje, nastrj, brak umiejtnoci emo
cjonalnych
431. Zazdro - emocja
432. Zaenowanie - uczucie, nastrj
433. Zbytek - postawa
434. Zdenerwowanie - emocja, czynnik motywacyjny
435. Zdumienie - emocja, uczucie, postawa, nastrj
436. Zdziwienie - emocja, uczucie, postawa, nastrj
437. Zepsucie - emocja, nastrj, postawa
438. Zgorszenie - emocja, nastrj, postawa
439. Zgroza - emocja, nastrj
440. Zimna wojna - czynnik motywacyjny, brak umiejtno
ci emocjonalnych
441. Zimno - emocja, nastrj
442. Zo - emocja, nastrj
443. Zmagania - czynnik motywacyjny
444. Zmieszanie - uczucie, postawa, nastrj
445. Zmora - emocja, nastrj
446. Zmysowo - emocja, nastrj, umiejtno
447. Zniechcenie - emocja, nastrj, postawa
448. Zniecierpliwienie - emocja, nastrj, postawa
449. Zniewaga - uczucie, nastrj
450. Zniewaenie - uczucie, nastrj, emocja
451. Zniewolenie - uczucie, emocja, nastrj
452. Zniszczenie - nastrj, uczucie
453. Znudzenie - nastrj, emocja, postawa
454. Zobojtnienie - postawa, nastrj
103
455. Zrozumienie - postawa, nastrj, uczucie

456. Zuchwalstwo - postawa, emocja
457. Zysk - czynnik motywacyjny

458. Z a l - emocja, uczucie

459. ar-emocja, uczucie, nastrj
460. arliwo - postawa
461. artobliwo - postawa, uczucie
462. yczliwo - postawa, uczucie.
Sownik
uczu i emocji
- dialogi
pisarki i pianisty
A A
A fe k ta c ja
MB: Jeli dziaasz we w zburzeniu, m ajc zam roczon
ocen sytuacji, to czy zdarza ci si nie pam ita wa
snych czynw ?
PR: N ie pam itam , bardzo m oliw e.
MB: Nie pam itasz czynw czy takiej sytuacji?
PR: Nie pam itam oczyw icie sytuacji, i to m oe w ska
zywa odpow ied, a na pew no daje w iele do m yle
nia. Jednak poniew a n ie pam itam , aby co takie
go m nie spotkao, pozostawiam tobie to pytanie.
MB: M nie nigdy nie zdarzyo si nie pam ita czynw
dokonywanych we w zburzonym stanie umysu. Za
stanaw ia m nie jednak dziaanie w afekcie. Jeli emo
cje mog by tak silne, aby zab u rzy wiadom ocen
sytuacji, to praca z nim ijest chyba bardzo w ana dla
kadego z nas.
Edukacja skupia si na faktach i logice, i cho w zra
sta popularno inteligencji em ocjonalnej, czy je j
ksztacenie nie pow inno sta si naszym celem tak
samo w anym , ja k umiejtno dodaw ania czy czy
tania? M oe przydaby si nam przedm iot podstaw o
wy: psychologia zachow a i emocji?
PR: Moje em ocje niekoniecznie m usz by siln e, bym
utraci zd oln o w iadom ej ocen y sytuacji. Nie
m on o trafnej ocen y to m oja norm a. Jedynie
w ch w ilach gbokiego zrw now aenia um ysu
czuj, e w iem , i w iem , co czuj.
J eli w trudnej sytuacji sta m nie na to, eby
spojrze w sieb ie, rozpozna uczucia, ktre m i
tow arzysz, m am szans n ie p op en i gupstw a.
Jest to sztuka, ktra wym aga treningu.
106
Sownik uczu I emocji - dialogi pisarki I planisty
MB; Sztuka rozpoznaw ania uczu i emocji wymaga i wie

dzy, i treningu, co do tego jestem y jednom ylni.
A fron t
MB: Jeli kom u czynisz afront z premedytacj, co wtedy
czujesz, ja k postpujesz?
PR: Zbyt o gln ie, jak na m oje w arunki, staw iasz to
pytanie. Nie m a dw ch identycznych sytuacji ani
osb i ja za kadym razem czuj inaczej, i in n e s
m otyw y m oich dziaa. Ponad w szystko n ie przy
p om in am so b ie sytuacji, o ktr pytasz, ch o
m og przypuszcza, e w izaaby si on a z utrat
sam ok ontroli em ocjonalnej, strachem , ktrego
przejaw em byaby postaw a obronna na w ypadek
odw etu, m oe agresj...
MB: Gorcy tem peram ent i gorca krew, zapeum e burzli
wie reaguj na nieuprzejmoci, niegrzecznoci i wy
m ierzone policzki. Jak sobie z tym radzisz?
PR: Z kadym krokiem coraz lep iej. W icej dystan
su, m niej konfrontacji, ktra w takich chw ilach
byw a niezdrow a. Daj sob ie czas. Tu sekund y
decyduj o biegu zdarze. N ajtrudniejsze s te
pierw sze. O dkryem , e szybko m ijaj, zwracajc
m i zd oln o panow ania nad sob.
A g resja
MB: C zujesz agresj, i co wtedy?
PR: Uwaam, e jest to n isk ie uczucie, przed ktrym
atw o jest si obroni z pom oc ignorancji, ktra
w ydaje m i si tu najrozsdniejszym w yjciem .
K ontratak m oe si n ie spraw dzi. N adstaw ianie
drugiego policzka te m nie n ie przekonuje, p r
dzej drugiego poladka, albo obu naraz razem
z plecam i. Czasami, w styd si przyzna, sam pr
buj spraw i w raenie agresyw nego i ilek ro to
robi, m ia m i si ch ce z sam ego sieb ie.
107
MB: Po pierw sze zapytam , po co stw arzasz takie pozory,

p o wtre, co ci w tym bawi?
PR: Mam nadziej w yw oa w ofierze strach, na kt
rym m iabym co zbudowa. Sam n ie w iem co, bo
w takich chw ilach nic n ie jest w stanie m nie usa
tysfakcjonow a, gdy n iezd oln y jestem ukry
przed sam ym sob absurdu, ktry podszyw a m oj
napa. M ona by rzec, e gdzie w drodze dojrze
w ania straciem kom fort bycia agresyw nym . Cza
sem naprawd n ie rozum iem siebie, zachow uj si
jak m ay chopiec, ktry chce rzdzi w piaskow
nicy. I to jest w anie najm ieszniejsze.
MB: Agresja jest moim zdaniem fo rm obrony.Jest syste
m em obronnym, ktry kiedy si sprawdzi. Ja osobi
cie broni si przed energi agresji p rze z odsuw anie
si i dystans. Kiedy spotykam si z agresj, uciekam
albo zaczynam si ba. A ty? Co robisz, kiedy spoty
kasz si z agresj?
PR: Stosuj ofen syw n y spokj, w adcze opanow anie
podszyte garci ostron oci i szczypt pogardy.
MB: A petyczna w rcz recepta. Jak spokj i opanow anie
dziaaj na napastnika w wietle twoich dow iad
cze?
PR: Ze m nie zaw sze robi durnia. May chopiec prze
gra bitw o piaskow nic, w an ie to poj, i n ie
m oe zn ie poraki. Czuj, jak cae m oje w zbu
rzone JA rozsypuje si, by od son i sw b ezsil
n o.
MB: Szczero, kogo dzisiaj sta na nazw anie wasnej
bezsilnoci? Czy to jest oznaka dojrzaoci em ocjonal
nej? Moim zdaniem tak.
A m bicja
MB: Jakie s twoje ambicje?
PR: cz am bicje z m arzeniam i - zawieram jedne
w drugich, n ie m a dla m nie rzeczy niem oliw ych.
MB: Am bicje podsycane m arzeniam i m aj wielk moc
spenienia. Moc twrcza czowieka reaguje na we
108
Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki i pianisty
w ntrzne obrazy duszy, na pejzae nam alow ane pra

gnieniem i rozm arzeniem . Gdybymy wszyscy potra
fili poczy m arzenia i ambicje, a za ra z potem wy
m alowa obraz ich spenienia w naszej wyobrani,
m iayby one wielk energi twrcz.
Jestem pewna, e wtedy wielu z nas mogoby dum
nie spojrze na siebie w lustro i powiedzie: Moje m a
rzenia si speniaj . Am bicja to sia napdowa wehi
kuu speniania marze.
A n ielsk o
MB: Dowiadczye kiedy anieskoci?
PR: W iele razy. I pow iedz m i, czem u za kadym ra
zem to bya kobieta?
MB: Zapewne w iesz wraliwo, ciepo serca i opieku
czo z atrybutam i anioa. Wtedy atwo jest utosa
m i go z ciep kobiet. Czy m am racj?
PR: To, co m w isz, brzm i logiczn ie, jednak uczucia
n ie podlegaj dyskusji. A nielsko to n ie uczu
cie. To zesp w rae, ktrego tre, jak sam a
w skazujesz, jest dla kadego inna. Fakt, i zasta
naw iam y si, czym jest anielsko i co on a dla
m n ie znaczy, w iadczy o tym .
MB: Dla m nie anielsko jest stanem wew ntrznej ciszy
i sodkoci takich momentw, kiedy pow ietrze wok
w rcz pachnie fiokam i, kiedy z radoci przytulam
si do kogo i dowiadczam wewntrznego spokoju.
Anielskie s dla m nie niemowlta i dzieci, w oczach
ktrych byszczy rado i ufno. M oe po prostu jest
to uczucie zw i za n e z dow iadczaniem mioci?
Mylisz, e to moliwe?
PR: A bsolutnie m oliw e, cho historia pam ita w oj
n y aniow .
MB: Historie aniow opowiada na Ziem i kilka tradycji
i jest to tem at rzeka, m oe naw et na kilka d n i opowia
dania, wic d zi m oe pozostaniem y p rzy przyjem nej
interpretacji anielskich dowiadcze.
PR: Zgadzam si.
109
A n ty p a tia
MB: D arzysz kogo antypati?
PR: N ikogo na stae. O czyw icie znam to u czucie
i p ew n ie pozostan ie on o w m oim pobliu tak du
go, a sam dla sieb ie n ie stan si doskon ay.
MB: Ja darz antypati lu d zi wyniosych i oceniajcych
innych, z pogard demonstrujcych swoje poczucie
wyszoci. Z obawy p rzed agresywnoci, darz te
antypati narzucajcych swoje towarzystwo pijakw
na ulicach, w parkach i innych miejscach p u b licz
nych. Podobnie ja k ty, do nikogo osobicie nie paam
niechci, ale s zachow ania i postawy, ktre budz
we m nie duy niesmak.
A p a tia
MB: Jeli w padasz w apati, co wtedy robisz?
PR: T kw iem w tym stan ie przez dugie lata. Ju jako
d zieck o odkryem , e m am trudno w przey
w an iu n iek trych uczu. N ie um iaem rozm a
w ia z dziew czynkam i, czuem si zm u szon y do
ryw alizacji z kolegam i. N ie um iaem przyj kry
tyki.
T rudnoci te tow arzyszyy m i, ch o ludzie, o to
czen ie, w zasadzie w szystko w ok zm ien iao si.
N ie chciaem chodzi do szkoy. N ie chciaem
rw nie pracow a ani rozwija adnego ze sw ych
talentw . W przeyw aniu ycia pom agay m i pa
p ierosy i alkohol, a pniej narkotyki - z n im i
w szystko byo prostsze, dlatego tak szybko si
od n ich uzaleniem . W kocu, jako 23-letni, kom
p letn ie niedojrzay em ocjonalnie m czyzna zro
zum iaem , e yjc w taki sp osb skracam sob ie
zn aczn ie drog do m ierci, odbieram w arto
i jej, i m ojem u yciu.
Z nalazem si , by rzuci naogi, podjem pra
c w fabryce w zkw p od n on ik ow ych i haro
w aem tam przez trzy lata. W yleczyem si z le
110
nistw a i tchrzostw a. W prowadziem w sw oje y

c ie d yscyp lin i pokor, ktra pozw ala m i si
uczy.
MB: A wic jeli rozpoznasz u siebie apati, bdziesz
z ni walczy wewntrzn si, ktra pozwala ci si
uczy i cieszy yciem. Czy moesz mi powiedzie,
czego uczysz si dzisiaj, teraz?
PR: Teraz ucz si odpow iada na tw oje pytania.
A ro g a n cja
MB: Jeli ktojest arogancki w stosunku do ciebie, ja k po
s t p u je s z ?
PR: Pokazuj mu to. Staj si jego lustrem, zwracam
jego uwag na elementy dla m nie nie do przyjcia.
Zadzw oni, a raczej zaesem esow a d o m n ie k ie
dy go im ieniem Andrzej Lampert, z propozy
cj zagrania koncertu w jakim k ociele w G liw i
cach . Facet jest piew akiem , studiuje jeszcze,
z tego co w iem , na w ydziale jazzu w K atow icach.
Z godziem si zaakom paniow a m u. P op rosi
0 sp otkanie, za pom oc SMS-a, oczyw icie. Od
razu w yczuem , e to dzieciak, ale p ostanow iem
da szans now ej sytu acji O dpisuj m u w ic, e
jestem na spacerze w parku. On na to k olejnego
SMS-a, e jest niedaleko, i e bdzie czeka za p
god zin y w takim a takim m iejscu.
W porzdku. O dnalazem knajpk, ktr w y
znaczy na spotkanie, o czasie, ktry zapropono
w a. Po 40 m inutach czekania dzw oni d o typa
1 sucham , jak prbuje m i w m w i, e w szystk o
jest OK, i e ju dojeda. R zeczyw icie, za ch w il
zjaw i si: w ysoki przystojny blondyn, do jego
boku przyklejona kobieta. Podaem m u rk, lecz
o n zam iast odw zajem ni m j gest, u d zieli m i
lekcji, zwracajc uw ag na pierw szestw o kobiet
w rytuale pow itania.
Po tym m ao przyjaznym w stp ie oznajm i m i,
e konieczn a przed koncertem bdzie prba, bo
111
o n na am atorstw o p ozw oli sob ie n ie m oe. Na

stp n ie doda, ziew ajc praw ie: ...a w o g le
to m i si n ie chce gra tego doba. (z a n g .jo b ,
czy li praca zw rot czsto stosow any w rod o
w isku sidem anw , ktrzy n ie graj chyba tylko
w Legii W arszawa).
A m n ie si w ogle z tob gada n ie ch ce
odpow iedziaem m u odwracajc si d o n iego p le
cam i, i ruszyem w sob ie znanym kierunku. Moja
cierpliw o si wyczerpaa. Nasze spotkanie trwa
o n ie w icej n i trzy m inuty, lecz ja czuem , e
albo je zakocz, albo zagryz Lamperta.
Par d n i tem u spotkaem si p on ow n ie z jego
nazw iskiem . M iaem nagrania w stu d io, ktre
rw n ie o n odw iedza. Realizator, z ktrym obaj
pracow alim y, skary si, e praca z n im to kosz
mar. To typ nadm uchanej gwiazdy, ktrej w szyst
ko przeszkadza: za jasne w iato, za tw arde krze
so itp . W yglda na to, e w tedy w parku zrobiem
sob ie w ielk przysug.
MB: Jego zachow anie byto aroganckie. Zupetnie zignoro
w a twoj godno. Myl, e w miecie tak zw anych
dorosych lu d zi poczucie godnoci i je j granice s a
twiej rozpoznaw alne n i w relacjach dorosy- dziec
ko.
Wielu dorosych w naszym kraju uw aa si za m
drzejszych od dziecka, a czsto za wszystkowiedz
cych. Oceniaj zachowanie dziecka, nadajc m u obie
gowe etykietki, bez cienia zainteresow ania podoem
psychicznym takiego czy innego zachow ania. Taka
arogancja razi m nie najbardziej, Czy dowiadczye
tego schem atu ocen i oskare dorosych na wasnej
skrze? Co o tym mylisz?
PR: Byem kiedy dzieckiem , w ic oczyw icie, tak.
Poruszya w an kw esti. M iaem ostatnio w r
kach par ksiek p ow icon ych tej spraw ie
i cieszy m nie to, e uwaga m drych i dow iad
czon ych w p sych ologii dziecka i czow ieka ludzi,
kierow ana jest w t stron.
112
Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki I planisty
A sc e ty zm
MB: Potrafisz y w wiadomie wybranej ascezie?
PR: Na przykad trzy lata bez seksu?
MB: Jeli to by twj wiadom y wybr to ja k najbardziej,
wstrzem iliwo seksualna i surowe zasady postpo
w ania w tej kwestii s dowiadczeniem ascezy. Czy
odbierae t ascez jako um artw ianie si czy jako
konieczn drog do osignicia celw teyszych?
PR: M yl, e to drugie. Ja p o prostu szukaem praw
dziw ej m ioci.
MB: Znalaze? Zadaj to pytanie, aby okreli, czy
w dzisiejszych wolnych czasach asceza m oe dopro
w adzi do obranego celu.
PR: Chyba n ie pom og c i tego okreli. Prawdziw
m io m ijam y kadego d n ia d ziesitk i razy,
w autobusach i na ulicy. D zisiaj, kiedy ju j tam
znalazem , szukam jej w sob ie.
MB: M am wraenie, e om ine cz pytania. Z nala
ze mio, i to piknie, ale czy ascetyczne zachow a
nie byo w tym procesie pomocne?
PR: M nie pom ogo, ale n ie dlatego, e ze sw ej natury
jest pom ocne, ale dlatego, e m i si przydarzyo.
W szystko co m nie spotyka, jest, a przynajm niej
m a by przydatne do osign icia celu.
MB: Czy uw aasz, e to dowiadczenie byo w twoim
yciu etapem osignicia samokontroli?
PR: Sam okontroli si n ie osiga. Sam okontrol si
praktykuje.
A ta k
MB: Kiedy sam wiadom ie atakujesz?
PR: Atakuj w ycznie w chw ilach znacznie ob n io
nej uw agi. Czy jest to atak wiadom y? Ciekawe
pytanie.
Pow iedzm y to tak: jeli atakuj, to w iem , e to
rob i, zdaj sobie z tego spraw . W ierz jednak,
e istn iej lep sze tech n ik i ni atak, w ic kiedy
113
atakuj, to dla m nie znak, e obniya m i si w ia

dom o sytuacji i m iejsca. Atak w yklucza w ia
dom o - albo jedno, albo drugie.
MB: A tak jest reakcj obrony przed zagroeniem . Uwa
am , e uyw aj go tylko takie osoby, ktre dowiad
czyy w swoim dziecistwie gboko zakorzenionego
ataku i zranienia, napastliwoci psychicznej i fiz y c z
nej ze strony otoczenia.
Atakujcego postrzegam zaw sze ja ko istot gboko
zranion i niewiadom swego wewntrznego blu.
Przeyte w dziecistwie zdom inow anie i upokorzenie
s najczciej genez ataku. Jakie m asz zd a n ie na
ten temat?
PR: Istoty z gruntu ze n ie istniej.
A u ra
MB: Czy w yczuw asz aur miejsca, aur energii grupy lub
emocji?
PR: O czyw icie! Kade z nas, chyba naw et kam ie,
j w yczuw a.
MB: Jeli w chodzisz na scen i za chwil m asz rozpocz
koncert, to odczuw asz nastawienie i energetyczny stan
widoumi? Jak by to opisa?
PR: N ie trzeba sidm ego zm ysu, eby ok reli goto
w o w idza n a tw oj m uzyk - w ystarczy, e na
n iego spojrzysz: co m a na twarzy, w jakiej sied zi
pozycji, czym jest zajty. Reszta n aley do cieb ie.
Moja praca na scen ie podobna jest do pracy paj
ka, ktrego zadaniem jest utkanie m ocnej, abso
lu tn ie harm onijnej sieci. Tkam j z dw ikw , od
pierw szego do ostatniego. Im p en iejsza jest ta
harm onia, tym w ysza energia grupy. O w yniku
tw oich stara pow ie ci zaw sze tw oja m uzyka.
MB: A wic prac solidn i perfekcyjn tkasz aur kon
certu, przdc w niej reakcje suchaczy poprzez moc
swojej m uzyki?
PR: Tak, pod w arunkiem e suchacze p rzyszli su
cha.
114
A u to k o n tro la
MB: Czy autokontrola jest warta wysiku w twojej drodze
sam orealizacji?
PR: W m oim przypadku jest n iezb d n ie k o n iecz
na. Z decydow aem nada m ojem u yciu w ar
to , dla ktrej zostao p ow oan e. M usz p od
porzd k ow a tem u w szy stk ie sw oje sa b o c i
oraz w yk orzysta i rozw in w szystk ie sw oje
zd o ln o ci.
MB: Tak w anie ksztac swe ciao i um ys m istrzow ie
W schodu i nauczyciele sztu k w alki. Myl, e m u
zyka je st tak sam o w an sztuk aktyw noci ciaa
i um ysu ja k in n e sztuki, ktre cz ruch i m dro
w filo zo fii swego istnienia. M oe podobiestw o m i
d zy tw oim yciem a doskonaleniem m istrza kung-
f u m a p u n k ty wsplne, r n i was by m oe tylko
or, tam w doniach m iecz, a tu klaw iatura fo rte
pianu?
PR: Ju daw no tem u stao si dla m nie jasne, e m oja
m uzyka i m oje ycie n ie m og istn ie odd zieln ie.
To jest droga n ieu stan n ego rozw oju n a w ielu
paszczyznach, podobna d o drogi m iecza.
MB: Wasna, autentyczna potrzeba kontroli swego ycia,
czynw i podejm owanych dziaa prow adzi do m i
strzostwa, do doskonaoci w posugiwaniu si sztuk,
w twoim przypadku sztuk m uzyki. Czy pasja i we
w ntrzna nam itno do upraw iania sztu ki pow inna
twoim zdaniem poprzez samokontrol ksztatowa hart
ducha i przejaw ia si w yciu osobistym?
PR: Pasja i n am itno m aj za zadanie rozgrza
i obudzi dusz bohatera.
A w e r s ja
MB: Do czego czujesz awersj?
PR: Mam aw ersj do paru ow adw , np. kom arw ,
kleszczy.
MB: Ja te, chyba ja k wikszo kobiet.
115
Czuj te odraz do takiej postaw y obserwowanej

u ludzi, gdzie beztrosko i bezm ylnie gnbi silniejszy
sabszego, czerpic z tego chor satysfakcj.
Takie zachow ania obserwuj na ulicy, wrd
dzieci, nastolatkw i nierzadko w relacjach rodzic -
dziecko.
M iaam niedawno okazj sta w kolejce po w arzy
wa z opiekunk do dzieci, ktra paaa do swego pod
opiecznego awersj i zazdroci, a m oe naw et nie
uw iadom ion pogard. Kobieta ta p u b liczn ie
popychaa i tyranizow aa dziecko. Z sarkazm em i ze
zoci wypowiadaa si o matce dziecka, nad ktrym
m iaa roztacza opiek. Z je j sw sczy sijad, kiedy
mwia: A dla tej wielkiej redaktorki da m i p a n i dwa
jabka .
Trudno m i byo pow strzym a fiz y c zn e odruchy
obrzydzenia, tak silny bunt w zbudzio we m nie takie
zachow anie. Zareagowaam m om entalnie. Powie
dziaam kobiecie, e to skandal tak traktowa dziec
ko, ktrym m a si opiekowa. Troch m nie ponioso,
pow iedziaam jej, e pow inna zajm ow a si kartofla
mi, na poziom ie swojej wraliwoci i w iedzy o psychi
ce dziecka, a nie dziem i. Byam oburzona.
M iaam p rzez kilka lat szefa manipulatora, ktry
p a a odraz i wstrtem do swoich podw adnych.
Czasam i budzi we m nie fizy c zn y wstrt swoim za
chowaniem.
PR: W iem , o czym m w isz, m iaem takiego sam ego
szefa. Ilekro z nim rozm aw iaem , byem gotw
straci t robot za cen ocalen ia god n oci. Na
w et teraz czuj ulg na m yl, e n ie m usz ju
zn o si jego pogardliw ego tonu.
B B
B a g a te lizo w a n ie
MB: Jak reagujesz, kiedy kto bagatelizuje twoje prioryte
towe potrzeby?
116
PR: Z dystansem , do sieb ie oczyw icie. Sprawy dla

m n ie w ane w yw ouj w e m n ie n iep otrzeb n y
p op iech , zapalczyw o, przez co trac zd oln o
do chodnej oceny.
B agatelizow anie, o ktrym m w isz, byw a zim
nym p ryszn icem , i bardzo dobrze! N ap isaem
w yciu w iele bzdur p rzyn osiem ch op ak om
n u ty n a p rb , a o n i w n ie patrzyli i m w ili:
Nie, stary, to m iejsce trzeba zm ien i, a tutaj
akcja sta n a w m iejscu, trzeba to n ap isa jesz
cze ra z.... W tedy m ylaem : Nieprawda! J est
tak, jak m a by! W oyem w ten utw r ca eg o
sieb ie!. Z aczynam y o tym rozm aw ia, przygl
dam s i tej m uzyce jeszcze raz, z in n ej stro n y ,
i zaczynam dostrzega, e m o i ch o p cy m aj ra
cj: w p ad em n p . w puapk w asn ego se n ty
m en talizm u, co sp raw io, e m uzyka staa si
nieak tu aln a, zbyt d osow n a, banalna i p o p ro
stu n ie brzm i.
Staram si korzysta z sygnaw zew ntrznych,
a przynajm niej n ie ignorow a ich , bo ju n ie raz
p ozw olio m i to w ypyn na pow ierzch ni.
D aw niej, jako dziecko, pniej nastolatek by
w aem w takich sytuacjach rozalony, czuem , e
jestem krzyw dzony, e prbuje m i si odebra
praw o do sam odzielnego m ylenia i odczuw ania,
i p ew n ie czsto tak byo. D zi potrafi si przed
tym obroni, w ic zam iast to odrzuca, oddzie
lam ziarno od plew i bior, ile si da.
MB: Dziecko nie m a moliwoci i dojrzaoci em ocjonal
nej potrzebnej do ocalenia wasnych pragnie i rze
czy dla niego w anych. Tym bardziej e uHat dzieci
jed n a k rni si znaczco od wiata dorosych. Tak
wic bagatelizowanie rzeczy, ktre s w ane dla dziec
ka i ocenianie ich wartoci m iar dorosych, odbie
ram ja ko gboko nieprzemylane, a m oe naw et nie
dojrzae postpowanie.
D ziecko bagatelizow ane w swych potrzebach
w dziecistw ie, m oe w p rzyszo ci naw ykow o
117
p om niejsza swoj warto, bazujc na za p a m i

tanym w zorcu dow iadcze. B agatelizow anie
kogokolw iek w ja kim ko lw iek w ieku u w a a m z a
niewaciwe.
B alsam
MB: Co jest balsamem dla twojej duszy, kiedy odczuw asz
dziaanie balsamu?
PR: Balsam em jest dla m nie w szystko, co m oe m nie
oczyci z destrukcyjnych m yli i em ocji n p . k
p ie l w rzece, a jak si n ie da to w w an nie, letn i,
w ieczorn y w iatr p o cikim dniu. Czasam i w y
starczy, e zm ieni ubranie, by zostaw i za sob
przyczepione do n iego em ocje, i o d razu czuj
popraw .
Kady zagrany koncert jest dla m nie cudow
nym , odw ieajcym balsam em . K ojco te dzia
a n a m n ie cisza i przestrze , ktr znajduj
w grach, w lesie czy nad m orzem .
MB: Balsam dla mojej duszy to kontakt z natur. Szcze
glnie kojco dziaa na m nie nadbatycka p la a
w letnim deszczu.
Balsam dla duszy to w ane sowa, takie, ktre m
wi mi, e jestem szczliwa tu i teraz. Dobre sowa
przynosz ze sob energi, ktra przyw ouje umiech
i spokj serca. W cigu mego dnia codziennego wrd
rnych zaj modlitwa, medytacja i w zrok wzniesio
ny w niebo balsam uj moj dusz i ciao swym koj
cym dziaaniem .
B aagan
MB: Jak interpretujesz fizy c zn y baagan i ja k reagujesz
na widok nieporzdku?
PR: Mj w ujek, kuzyn m am y, szalony n au k ow iec
zakochany w naukach cisych , odkd pam itam ,
w dom u m a rem ont, centym etr kurzu n a telew i
zorze i m nstw o w zorw , w yk resw i ksiek
118
Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki i planisty
w alajcych si p o m ieszkaniu. Jednak co takie

go n iep ow tarzaln ego jest w tym m ieszk an iu
i w n im sam ym , co spraw ia, e czuj si u n iego
fan tastyczn ie m im o baaganu, ktry go otacza.
A m oe to n ie jest baagan?
Janusz zaw sze w ie, co gdzie m a, w szystko w m ig
potrafi znale i dobrze si z tym czuje. Poza tym
jednym w yjtkiem , w idok chaotycznie i niedbale
prow adzonego m iejsca zam ieszkania czy pracy
dziaa na m nie odpychajco. le si czuj, kiedy
m am n ie pozm yw ane naczynia, ubrania poroz
w ieszan e na krzesach itd.
D obrze si czuj, kiedy w ok m n ie panuje ad
i czysto. W tedy ja czuj si czysty i poukadany.
Odnajduj zaleno m idzy sob a m oim najbli
szym otoczeniem .
B ezk a rn o
MB: Co to jest bezkarno? Czy w ogle istnieje?
PR: B ezkarno to jest co , o czym m arzy kade
d zieck o. Czy istnieje? Ja w ierz w sp raw ied li
w o . B ezkarno m oe istn ie, lec z n ie jako
stan , a co najw yej jako uczucie. W iele razy tak
s i czu em . U czucie b ezk arn oci p rzep en ia o
m n ie, k ied y jako 15-latek p iem tan ie w in a albo
w am yw aem si do kiosk w Ruchu. G otw je
stem podcign t k w esti d o punktu, w kt
rym rezygn uj z utrzym ania sw ojej o d p o w ie
d zialn oci.
K iedy przestaj si zastanaw ia nad k o n se
kw encjam i sw ojego postpow ania albo zaczynam
sob ie folgow a i arogancko traktuj in n ych , bez
dbaoci o to, co czuj, m og usysze za plecam i:
Wydaje m u si, e jest bezkarny? e m u w szyst
ko w olno?. Ile razy tak w an ie o sob ie m yla
em , kroczc niezgrabnie w tum ie, niczym so
w skadzie porcelany.
119
B e z p r a w ie
MB: Pierwsze skojarzenie to wystpki przeciw praw u,
czyli synonim y nieadu, anarchii, bezkrlewia, nie
rzdu i dwuwadzy.
Poza tym pierw szym skojarzeniem uw aam , e ety
ka wewntrzna kadego czowieka posiada wasny sys
tem praw i wartoci. Czy pam itasz taki stan twego
um ysu i ducha, kiedy zaguszye zupenie w ew ntrz
n y gos praw orzdnoci i sprawiedliwoci?
PR: Pam itam w ew ntrzny glos, czysty jak Iza, z okre
su w czesn ego dziecistw a. Bardzo przeyw aem
zasyszane bajki, obejrzane film y, ktre ob ok in
n ych czynnikw zew ntrznych ksztatow ay m oj
o sob ow o. Przyjm ow aem cech y b oh aterw ,
budujc z n ich w asny szkielet m oralny i em o
cjonalny. R zeczyw icie, potem to w e m n ie jakby
u cich o.
T rudnoci zw izane z okresem dojrzew ania po
prostu przygnioty m nie. Staem si agresyw ny,
rozkojarzony, trudna sytuacja w dom u i w szk ole
potgow aa m oj frustracj. By m oe zaczem
w ierzy, e w iat jest okrutny?
N ie w iem , co dzieje si w gow ie 10-latka, ktry
jest regularnie b ity i poniany. W iem natom iast,
e w ydarzenia z okresu dziecistw a w yryy w e
m nie dug list przekona, uw arunkow a i za
chow a, z ktrych m og n ie zdawa sob ie spra
w y.
MB: Wyparte z pam ici zb yt straszne dla psychiki dziec
ka emocje i wspomnienia tworz baz podwiadomych
reakcji i czsto odzywaj si jako nawykowe progra
m y dziaania. Jedynym lekarstwem na bl z dzieci
stwa jest mio do samego siebie i zdolno duchowe
go w ybaczania.
Bezprawie kojarz z wystpowaniem przeciw u n i
wersalnym prawom czowieka. Takim ja k praw o do
wasnych przekona, prawo do wasnej godnoci, pra
wo do wolnej woli i wasnych decyzji, prawo do zm ian
120
i praw o do nauki jako osobistego procesu sam okszta

cenia.
W szdzie tam gdzie jest obecna przem oc fizy c zn a
i psychiczna, tam nie ma poszanow ania uniwersal
nych praw czowieka. To dotyczy tak sam o ognisk
wojennych, ja k i ortodoksyjnych religii, nazistowskich
przekona i apodyktycznych opiekunw. W szystkie te
miejsca i stany ludzkiego egoizm u i agresji s bezpra
wiem. N ajbardziej niewidoczne, a zarazem najbar
dziej dalekosine w swym dziaaniu jest bezprawie
upraw iane w zaciszu domowego ogniska na naszych
dzieciach, ktrym czsto w im i tradycji i dowiad
czenia poprzednich pokole rodzina odbiera uniw er
salne praw o do innoci i wolnoci.
Chc by dobrze zrozum iana: popieram dyscypli
n, pen mioci i zrozum ienia dyscyplin, ale wyst
puj przeciw arogancji, egoizmowi, nieczuoci i apo-
dyktycznoci. W ierz e dziecko, ktre za zn a mioci
i pokoju w swoich pierw szych trzech-dziew iciu
latach ycia, bdzie w naturalny sposb em anow a
w ew ntrznym wiatem tych wanie u czu p rzez cae
swoje ycie.
B ezra d n o
MB: Kiedy twoje wysiki okazuj si nieskuteczne i d zia
anie twoje nie przynosi rezultatw , to dotyka ci
poczucie bezradnoci. Co wtedy robisz?
PR: To zw ykle b ah e sytuacje typu: zep su ty kran
w azien ce albo ham ulce w row erze. K iedy je na
praw iam i czuj, e co n ie idzie, prbuj podej
do tem atu z innej strony. Przygldam si uszko
dzonej czci, staram si zrozum ie jej ro l i za
stosow an ie... Spokj zaw sze m nie ratuje i zaw sze
dziaa!
MB: A wic uczucie bezradnoci towarzyszy ci tylko p rzez
krtki czas, bowiem poszukujc wyjcia, przekszta
casz je w aktyw ne dziaanie. Taka droga przeyw a
nia bezradnoci wydaje m i si bardzo zdrow a.
121
B e z s iln o
MB: Jeli bardzo zaley ci na zdrow iu kogo bliskiego
i nie potrafisz m u pomc w uzdrow ieniu, to odczu
w asz bezsilno czy cojeszcze?
PR: Zawsze jest co jeszcze. Przew anie ob ok b ez
s iln o c i odczuw am b l, w sp czu cie, strat,
rozczarow anie, gniew , sprzeciw , rozgoryczenie,
sm utek...
MB: Ja stanam w obliczu kilku takich yciowych sytua
cji. Czuam absolutn bezsilno, kiedy m j dwutygo
dniowy synek zanosi si paczem, i nie byam w stanie
m u pomc. Kilka konsultacji lekarskich na moje suge
stie, e dziecko prawdopodobnie ma nie zam knit prze-
pu klin okooppkow, zakoczyo si posdzeniem
m nie o histeri i doszukiwanie si chorb.
Po kilkunastu kolejnych dniach blu i paczu, kiedy
nad ppkiem uw idocznia si fioletow a przepuklina,
p rzyzn a n o m i racj. Poza bezsilnoci w tej sytuacji
czuam bierno otoczenia, nieprzyjazne towarzystwo
i moj wasn niemoc. Rozw izanie tej sytuacji byo
poza moj wiedz, cho byo tak proste, w ystarczy
pasek plastra i blprzesta tow arzyszy mojemu dziec
ku. Poczuam wtedy ulg.
Przezw ycienie bezsilnoci odczuam tak, ja kb y
kto zw rci m i honor i godno.
B e z tr o s k a
MB: Czy dla zabaw y nieprzemylanej, nieodpow iedzial
nej i beztroskiej narazie kiedy swoje albo cudze
ycie?
PR: Sw oje, w iele razy. Sam fakt stosow ania narkoty
kw jest ju w ybitnie niebezpieczny, n o a p
niej: jazda autem po pijanem u, bjki czy kradzie
e... Za kadym razem ch od zio o dobr zabaw
bez w zgldu na konsekw encje.
MB: Wic beztroska czsto stawaa si twoim udziaem .
Zaw sze si zastanawiaam , czy ludziepostpujcy lek
122
komylnie, ju po dokonaniu czynw nierozw anych,

zdaj sobie spraw z tego, eprzed chwil mieli ogrom
ne szczcie nie zgin?Czy w idz w swoim przetrw a
niu szans na to, by y dalej i rozkwita?Jak to byo
z tob?
PR: Moja beztroska to taka kraina, gdzie n ie m a ad
n ych trosk.
B e z w s ty d
MB: Negatywnie identyfikuj ten stan jako kontakt z czym
nieprzyzw oitym i nieskrom nym . M oe by to emocja,
ktra pojaw ia si po konfrontacji z zachow aniem ko
go, kto panoszy si i puszy. W takich okolicznociach
zarozum ialstw a i gnibiastw a kuje m nie brak poko
ry i wiadomoci wiecznego ucznia.
D rugim skojarzeniem bezw stydu jest dla m nie
obnaona, agresywna i niezdrow a seksualno.
Spotkanie z bezwstydem budzi we m nie zaenow a
nie. Co sam sdzisz o braku wstydu?
PR: J e li d otyczy agresyw nych zachow a, to jest
sy g n a em zagu szon ej w ra liw o ci a lb o za
g u szon ego su m ien ia. J e li za d otyczy w yuzda
nej sek su a ln o ci, to by m oe jest sygn aem
in n o c i i tu n ie k o n iec z n ie o g ln ie p rzyjte
norm y, ktre nadaj etyk ietk bezw stydu, bd
su szn e.
B ie rn o
MB: Czy bierno umysu usprawiedliwisz atwiej n i bier
no w dziaaniu?
PR: N ie jestem p ew ien , czy w aciw ie rozum iem
p ojcie bierno um ysu...
MB: W w yraeniu tym m iaam na myli apati i pewnego
rodzaju obojtno na zm iany dookoa nas i na m o
liwoci twrcze, ktre kreuj nam nowe yciow e sytu
acje. Czyli pasywno um ysu uciekajcego w ospa
o p rzed dziaaniem i zm ianam i.
123
PR: C iekaw e, co jest gorsze? U m ys jest tw rczy,

rw n ow aga te, kw iaty n ie pracuj a n i n ie
przd. U spraw iedliw ie m oe by tysice. Czy
to n ie dziw ne, uspraw iedliw ia si przed sam ym
sob?
B itw a
MB: W jakich okolicznociach planujesz bitw? Czy p la
nowae bjki w dziecistwie? Czy teraz planujesz sow
ne bitwy?
PR: W dziecistw ie m iaem planow ane bjki i zasadz
ki. M ielim y te sp isek , bunt i ucieczk. Dzisiaj
n ie planuj adnej z tych rzeczy, ch o n ie jestem
od n ich w olny. Bitwa m oe by okrutna i szla
chetn a, honorow a i podstpna, pikna i b ezsen
sow na. Tylko ode m nie zaley, jak stocz bitw .
Czy oddam szacunek przeciw nikow i, czy te p o
zw ol, eby zalepia m nie nienaw i d o n iego.
No i przedm iot bitw y, pow d, dla ktrego przy
szo m i j stoczy, n ie zaw sze okazuje si w art
takich dziaa i em ocji.
B d
MB: Twj najw ikszy yciow y bd?
PR: Nie istn ieje co takiego jak bd. W szechw iat
jest absolutnie doskonay, jeli poddaj si jego
rytm ow i.
MB: A jeli nie rozpoznajesz rytm u wszechwiata i zm a
gasz si z tym, co jest fa l okolicznoci? Jeli szu ka sz
gruszek na uderzbie, to czy dziaanie wbrew natural
nem u rytmowi jest pom yk czy innym sposobem do
w iadczania ycia?
PR: A czy ukszenie kleszcza to bd? Pow iedzm y, e
postanaw iam usun to zw ierz z acucha p o
karm ow ego. Co si zachw ieje, czego zabraknie.
Nie m a w e w szechw iecie rzeczy niepotrzebnych
i nic n ie zdarza si bez pow odu.
124
C zow iek m oe y b ez nerki, m oe n ie m ie

ndg; czy to jest bd? A co z ludm i, ktrzy patrz
w tw oje nuty i mwi: w tym m iejscu jest bd, tu
naleaoby zastosow a in n y przewrt? O czyw i
cie w iele osb bdzi, ale czy bdzenie to nie
poznaw anie ycia?
MB: A wic bd jest nieakceptowan fo rm doskonaego
zam ysu.
B o g o sa w ie stw o
MB: Co odebrae jako bogosawiestwo losu w twoim
yciu?
PR: Czym jest bogosaw iestw o?
MB: Dla m nie jest to niespodziew anie korzystny obrt
rzeczywistoci, w ktrym czuj szczegln obecno
lub zam ys w yszej siy twrczej, Boga albo duchowe
go nauczyciela.
PR: Podjem w yciu par szalonych decyzji, bez
adnej logicznej gw arancji, a z sam tylk o w iar
w p ow od zen ie, i spraw y poukaday si jakby
sam e, korzystnie dla m nie. Chyba bardzo p ole
gaem na ow ej sile w yszej. Gdyby n ie m oja w ia
ra w pow odzen ie m iaych planw , aden z n ich
by zapew ne n ie w ypali. Moe to m oja w iara jest
sil w iksz ode m nie sam ego.
To oznaczaoby, e drzem i w e m nie zd oln o
ci, ktrych n ie potrafi kontrolow a i ktre prze
w yszaj m oj w iadom o.
B o g o
MB: Czy odczue kiedy w swoim yciu bogo, stan roz
koszy, zaspokojenia lub odurzenia?
PR: O dczuem w szystkie te rzeczy.
MB: Jaka jest rnica m idzy bogoci, rozkosz a za
spokojeniem i odurzeniem?
125
PR: S do sieb ie podobne. To tak jak ziarenka piasku

na pustyni: kade jest inne, a w szystkie takie sam e.
MB: Dla m nie bogo to uczucie absolutnego napenie
nia pozytyw n energi. Stan wewntrznego spokoju,
jasnoci myli i imata, ktre wypenia moje emocje
i ciao. Jest ono absolutnie inne n i zm ysowa rozkosz,
rozkosz podniebienia, zaspokojenie pragnienia, ape
tytu, ochoty czy te odurzenie uyw k albo inform a
cj, bo i tak przecie bywa.
W yobra sobie, e wygrae wyjtkowo wysok sum
w Lotto, taka inform acja m oe czowieka odurzy.
B o le
MB: Wielu ludzi z upodobaniem pielgnuje uczucia straty
i blu doznane w przeszoci. Czasami trwa to latami.
Jak sobie radzisz z sytuacjami traum atycznych wspo
m nie z twojego ycia? Czy uwaasz, e przebaczenie
sobie i sprawcyjest lekarstwem dla duszy i dla ciaa?
PR: Tak uw aam . D laczego by n ie stosow a tej tech
n ik i kadego dnia, przy kadej okazji?
MB: No wanie, dlaczego tego nie praktykujem y? Co ta
kiego jest w czowieku, e niektrzy z nas szczegln
uwag przyw izuj do przeytych ju boleci i w ci
przeyw aj je na nowo? Po co?
PR: Ze strachu przed now ym dow iadczeniem .
W ybaczenie to krok w przd. Kto n ie wybacza,
sto i w m iejscu, n ie rozw ija si. To kw estia syste
m u w artoci czow ieka. Do m nie naley wybr:
zam kn si w sobie, czy w ycign rk p o now
nauk. W ybaczenie to taka chw ila, kiedy pka
nasza skorupa zbudow ana z m yli, em ocji i uczu
- niezw ykle w ytrzym aa konstrukcja. J e li m am
zdj zbroj przed w rogiem na p olu bitw y, m u
sz w ierzy, e nikt m n ie n ie skrzyw dzi.
O ile w ikszym zaufaniem m og si wykaza,
jeeli sam porzuc zam iary i em ocje, ktrych sp o
dziew am si p o m oim przeciwniku?
126
________ Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki i pianisty
Bl
MB: Bljestjeden bez wzgldu na to, czy jest dowiadcza
ny jako fizy c zn e dowiadczenie, poczucie krzywdy, czy
te jako wewntrzne uczucie towarzyszce uczuciu
straty. Jest silnie rozpoznawalny. Wiele razy w yciu
niewiadomie lub bardziej wiadomie tum iam bl,
potem nauczyam si go dostrzega i przeyw a. Tojest
bardzo w ana emocja. Ona mwi m i o tym, e odczu
wam strat, a wic o tym, e czego auj.
Wtedy przygldam si sobie i dostrzegam, e nie
m am czego aowa. Bowiem to czego aow aam ,
jest w swej istocie tram polin zm ian w m oim yciu.
I w tym mom encie podejm uj decyzj, czy traktowa
p rzyczyn blu ja ko przeszkod w tym spokojnym
yciu, ktre byo moim udziaem , czy jako dalekosi
ny most do czego nowego, lepszego.
Pewnej wiosny spdziam dwa miesice w domu,
w ramach rekonwalescencji mojej stopy. Ten czas prze
znaczyam na napisanie pierwszego w moim yciu
scenariusza. Bya to szczeglnie twrcza praca, w trak
cie ktrej bardzo wiele dowiedziaam si o sobie.
Jak postrzegasz istot blu, czy w ierzysz w to, e jest
on sygnaem alarm ujcym nasz wiadomo o tym,
e w podw iadom oci co czeka na uzdrow ienie
ducha?
PR: B l jest jak czerw ona lam pka naszego system u
alarm ow ego. Inform uje nas o aw arii i pom aga
zlokalizow a usterk.
B ra k o d p o w ie d z ia ln o c i
MB: Jaki wpyw ma brak odpowiedzialnoci na ksztato
w anie swoich dowiadcze i emocji wrd ludzi, kt
rzy ci otaczaj?
PR: N ajpierw m usiabym od p ow ied zie so b ie na
pytanie o odpow iedzialno. Zarw no sow o, jak
i m yl ludzka maj potn m oc, ktra ksztatuje
nasze ycie.
127
SOWNIK UCZU ! EMOCJI
MB: A wic w zniem y sztandary w apelu o odpowiedzial

no za swoje stwa i myli.
Jest to idea bardzo bliska mojemu sercu. Tu i teraz
apeluj do kadego czowieka z osobna o wiadomo
tego, e swoimi mylami, sowami i czynam i dziaa
na wielu paszczyznach. Czy osignicie rozum ienia
takiej odpowiedzialnocijest twoim zdaniem m oliw e
w kadym wieku i na rnych yciowych zakrtach?
PR: N ie m a rzeczy niem oliw ych! M yl, e gdyby
kady z nas zdoa zobaczy, jak k olosaln e i jedy
n ie fundam entalne znaczen ie m aj dla jakoci
n aszego ycia m yli i sow a, grylib ym y si
w jzyk przy kadej okazji, a czas spdzalibym y
na m edytacji.
W szyscy bylibym y zdrow si, n ie b yob y nad
w agi an i raka puc, a kto w ie, m oe kiebasa ro-
sab y n a drzew ach...
B u r z liw o
MB: Im pulsyw ny charakter m oe zakca harm oni y
cia, za um iejtno rozadow ania napi jest godna
pochway, czy burzliwo twoim zdaniem m ona okie
zn a i pozytyw nie wykorzysta?
PR:Jasne! Trzeba jak w aikido, w ykorzysta si prze
ciw nika.
MB: Jedyna droga, jak znam , do opanow ania burz-
liw o ci to rozum i sam okontrola.
C
C h am stw o
MB: Jak reagujesz na chamstwo?
PR: Na cham stw o m am uczulenie. M om entalnie do
staj w ysypki, p od n osi m i si cin ien ie i sztyw
niej m inie.
128
MB: To tak ja k ja, arogancja i ordynarno jest dla mnie

odpychajca.
C h y tro
MB: Czy chytro u spotkanych p rzez ciebie ludzi czciej
wynika twoim zdaniem z egoizmu czy z zakodowa
nego strachu przed strat?
PR: Nie w iem , ale odczuwam zaenow anie, kiedy sp o
tykam tak osob , kiedy w idz, jak zaciska zby,
prbujc si w ylizgn z niew ygodnej sytuacji,
i n a jak ogrom ny kom prom is m usi pj z sam
sob , eb y p od zieli si dobrem m aterialnym
z reszt grupy, tylko dlatego, e n ie za bardzo
m a w yjcie.
MB: Myl, e chytry to ten, ktry moe pomc, a nie chce.
To wcale nie musi dotyczy dbr materialnych, moe
to by take zatrzym anie wiedzy tylko dla siebie.
A dzielenie si zdrowsze jest z a symboliczn wymian
n i zupenie z a darmo.
Uwaam, e zachowanie rwnowagi w wymianie
energii jest najwaniejsze i przysowiowy grosz zapa
ty jest lepszy n i nic i pozorne za darmo".
C h ep liw o
MB: Prne samochwalstwo przechodzce w m ani wiel
koci wyraa wielki brak wyczucia i brak skromnoci.
Chepliwo w czyjej postawie odsuwa mnie od tego
czowieka. Chepliwo kojarzy m i si z plastikow
biuteri dziecic noszon p rzez doros osob, kt
ra zapiera si, patrzc ci w oczy, e nosi na sobie praw
dziw e zoto i szlachetne kamienie.
Postawa ta jest w moim odczuciu bardzo nie
smaczna.
PR: Zgadzam si z tob. Sam w obec postaw y napu
szon ych ludzi p o prostu odw racam si i od ch o
dz.
129
C iem n ota
MB: Dowiadczye kiedy zapewne gupoty, prostactwa
i ignorancji. Jak si czujesz w zderzeniu z tak barie
r porozum ienia i co wtedy robisz?
PR: Szukam w sp ln ego szlaku, n ici porozum ienia.
P ew ne rzeczy dla nas ludzi zaw sze pozostan
w sp ln e. Jedziem y na tym sam ym w zku i nic
tego n ie zm ieni.
Jednego d n ia p otrafiem odbbn i szych t
w fabryce w zkw i w ieczorem zagra koncert,
udzieli w yw iadu i przechadza si z lam pk w ina
m idzy osobam i w garniturach i su k n iach
w ieczorow ych . W szyscy jestem y ludm i, ch o
czasem trudno w to uw ierzy.
C iepo
MB: Ciepo fizy c zn e budzi w czowieku senno i agod
no, poczucie bezpieczestwa. Co budzi w tobie cie
po cudzego serca?
PR: W szyscy jestem y ludm i, ale n ie w szyscy jeste
m y bram i. C zsto spotykam b lisk ich , yczli
w ych ludzi i budzi to w e m nie du rado, sam
n ie w iem dlaczego.
Kontakt z bratni dusz to jedna z pikniejszych
spraw w m oim yciu. Zaw sze bd go szuka
i zaw sze bd na niego gotow y.
MB: Ciepo dom u m ona stworzy dziki energii ludzi.
Czy m asz w sobie szczeglnie ciepe wspomnienie, ktre
ogrzewa trudniejsze chwile twego ycia?
PR: Mam ciep le w spom nienia, lecz n ie pam itam
0 n ich w trudnych chw ilach. Ja m ao czasu sp
dzam na w spom nieniach. K iedy byo inaczej,
yem w ycznie nim i.
MB: Pamitam zaklcie PATRONUSA Harryego Pottera, kt
re obronio go przed Dementorem - stranikiem Azka-
banu. To wanie moc dobrego wspomnienia oddalaa
1 wyzwalaa chopca ze miertelnego zagroenia. Jestem
130
pewna, e i typotrafisz odnale w sobie wystarczajco

silne dobre wspomnienie, aby sam tworzy tarcz obron
n swego patrona, czyli potn obron z energii wia
ta, ktra rozwietla mrok i rozgrzewa serce.
C ie rp ien ie
MB: Wierz, e cierpienie fizyczn e jest objawem fiz y c z
nym duszego wewntrznego cierpienia psychiki
i emocji. Jakie jest twoim zdaniem lekarstwo na bl
wynikajcy z naszych dowiadcze?
PR: Przede w szystkim staram si przyjrze tem u, co
w e m nie siedzi. Zwykle okazuje si, e cierp ien ie
niew arte jest sw ego podm iotu. Potem zastana
w iam si, czego to zdarzenie m a m nie nauczy?
Prac nad cierpien iem opieram na w ierze w to,
e n ic n ie spotyka m nie bez pow odu, oraz e
w szystk o, co m nie spotyka, jest dokadnie tym ,
czego teraz najbardziej potrzebuj.
C ie rp liw o
MB: Czy cenisz sobie cnot cierpliwoci?
PR: Nie w iem , gdzie si zaczyna cierp liw o, a gdzie
koczy zn iecierp liw ien ie. Nie w iem , czy jestem
cierpliw y. Zastanawia m nie geneza tego sow a.
Czy czow iek cierpliw y to taki, ktry potrafi du
go zn osi cierpienie?
MB: Nie! By moe kiedy tak byo, dzi jednak od cierpli
wego czoueka oczekuj spokoju wewntrznego i kon
sekwencji w dziaaniu. Zdolno do czekania i ocze
kiwania, spokj w czasie realizacji zam ierze
i wytrwao. Cierpliwo wydaje mi si integraln
czci wytrwaoci i konsekwencji.
C n o tliw o
MB: Jaka etyka wewntrzna budzi w tobie najwikszy
szacunek?Jakie cnoty uznajesz za najwartociowsze?
131
PR: Szacunek do w szystkich istot. Praca nad sob

i sw oim i talentam i.
MB: Cnoty godne naladowania.
C zu o
MB: Jak okazujesz czuo kobiecie, a ja k dziecku?
PR: Tak sam o. Jeeli przychodzi m i okaza czuo
m czynie, rw nie n ie stosuj adnej w yszu
kanej form y. R obi to zu p en ie sp on tan iczn ie
i bezpored nio.
MB: Co mieci si w czuoci?Subtelny dotyk, przytulanie,
czue swka, zabawa i pieszczoty. Czy pominam co
szczeglnego?
PR: Tak. Przekaz energetyczny. M ona go przesa
gestem , spojrzeniem ...
C z y s to
MB: Co mieci si w twoim pojciu czystoci serca i czo
wieka?
PR: Czyste serce to czysty um ys, ktry w idzi rzeczy
takim i, jakie s. Czyste serce to takie serce, ktre
n ie zna nienaw ici, zna tylko m io. Kade dziec
ko n o si czyste serce, zw ierzta rw n ie je nosz.
Czyste serce to harm onia um ysu z ciaem i m yli
ze sow em . To rw nie zd oln o i zapa d o na
uki, d o poznaw ania now ych rzeczy. Znasz kogo
takiego?
MB: Kogo czystego? Tak. Znam.
D elicje
MB: Co sprawia ci szczegln rado i powoduje szcze
glne uczucie smakowania yciowych frykasw
i akoci?
132
PR: Bardzo lubi atm osfer przygody, b ez w zgldu

na to, czy wydarza si ona w ew ntrz m nie czy na
zew ntrz. J eli p isz utw r i czuj, e trafiem w e
w aciw e m iejsce i otw ieraj si nastp ne drzw i,
k olejn y wym iar. Mam w tedy w raenie, jakbym
w cigu jednej sekundy pokona od lego ty si
cy kilom etrw .
O czyw icie praw dziw e podre m aj sw j n ie
pow tarzalny sm ak, ktry spraw ia, e m oje m yli
w zlatuj wyej i n ic n ie wydaje si zbyt trudne.
Albo spotkanie z jak wyjtkow osob, ktra
jest tam , gdzie i ja id to te byw a szczegln ie
inspirujce.
J eli m og si poczu siln y, zdrow y i kreatyw
ny, sigam p o to w szystko z radoci, ch o n ie
szukam takich okazji.
D e lik a tn o
MB: Czy cenisz sobie subtelno i dyskrecj, takt naraa
jcy delikatno?
PR: Traktuj te cech y z szacunkiem i podziw em , jak
rzadki okaz, ktry m ona spotka w rezerw acie.
D e le k to w a n ie s i
MB: Czym delektujesz si najchtniej?
PR: Seksem .
D e p re sja
MB: Jak radzisz sobie z udasn depresj, przygnbieniem
i czasowym zaamaniem? A ja k radzie sobie w prze
szoci?
PR: W ybacz, e tak odpow iem , ale radz sob ie jak
m og. Jest par sposob w na depresj.
K iedy przykryw aem j uyw kam i, eby si
z ni n ie konfrontow a. W rezultacie j p ogbia
em , w ic to dla m nie pierw szy sygna: im w e m nie
133
m niej substancji zm ieniajcych w iadom o, tym

w iksza szansa na szybki pow rt do zdrow ia.
W idz to taks jeli czuj si le, to znak, e co
w m oim yciu n ie gra. W ic je li ch c poczu
si lep iej, m usz w yprostow a d yson an s, ktry
p ow sta gdzie p o drodze, tak, eb y zn w zapa
n ow aa h arm on ia. To m oe ozn acza bardzo
w ie le , w ic je li n ie p otrafisz zid en tyfik ow a
bdu, posprztaj w szd zie, gdzie si da. Trzeba
szybko w yj z dom u: Gdzie s klucze?. Albo
so b ie p rzyp om n isz, albo m u sisz przeszuk a
cay dom .
D o b ro
MB: Co jest dobrem najwyszym, a co najczciej p o
danym twoim zdaniem?
PR: Najwyszym dobrem jest dobro najw ysze, a naj
czciej podanym jest luksus.
MB: Dla mnie najwyszym dobrem jest mio i wolno,
a podanym te luksus, dobrobyt, przestrze wok.
Dobro to co, co czuj instynktownie, jest dla mnie
zdolnoci do dawania innym ludziom wasnego pik
na i szczcia.
D o b ro b y t
MB: Co to jest twoim zdaniem dobrobyt, czy jest w yciu
czowieka wany?
PR: Ja cen i sobie dobrobyt, cho n ie jest o n m oim
priorytetem . Czy jest wany?
Nie! W ane jest to, abym y yli sw oim yciem ,
n ie ogldajc si na innych. U m iejtno osiga
n ia dobrobytu to dua sztuka, by m oe w iksza
n i ycie od pierw szego do pierw szego. Sam do
brobyt pozostaje obojtny. Moe tak sam o pod
n ie jako ycia, jak doszcztnie je zrujnow a.
N aley traktow a go jak jeden z m iliarda od cien i
134
Sownik uczu I emocji - dialogi pisarki i pianisty
ycia, ktry przychodzi i odchodzi p o to, by da

m iejsce czem u now em u.
MB: Poczucie dobrobytu cz z wewntrznym poczuciem
wasnej wartoci. Do poczucia dobrobytu uzyskaam
zdolno w procesie samopoznawania i samokszta
cenia. Przed dojciem do poczucia dobrobytu czuam
si zobowizana do cikiejpracy. Takie wewntrzne
hamulce wynikay z moich nawykowych przekona
i dziecicych dowiadcze. Poczucie dostatku stao si
moim udziaem po pracy nad moim przekonaniem,
e m i si naley ycie w dobrobycie.
D o b ro
MB: Czy doznae w yciu dobroci serca od innych
ludzi?
PR: Oj tak, w iele razy! W zasadzie zaw sze jest okazja,
eby to odczu, w ystarczy to dostrzec.
MB: Odczucie dobroci, ktra pynie z czyjego serca do
mnie samej, jest ja k wiato wok czynw i sw tej
osoby. Dobro to jedna z tych rzeczy, ktre uszlachet
niaj czowieka. Dobro widnieje na twarzy, tak ja
sno wieci z oczu, e nie m ona jej zbagatelizowa
ani nie zauway.
Zaznaam wiele dobroci w trudnych dla mnie chwi
lach tak od mojej rodziny, ja k i od kilku obcych mi
osb. Telefony z trosk i wsparciem, odwiedziny i z a
proszenia. Dobro ludzkich serc przyniosa mi serdecz
no i przyjem nie spdzony czas.
D o b r o d z ie js tw o
MB: Czy zdajesz sobie spraw z tego, jakie dotkny ci
dobrodziejstwa od ludzi?Jakich uprzejmoci i uczyn
noci dowiadczye w yciu? A co nazwiesz dobro
dziejstwem losu?
PR: cz te dw ie kw estie. W iele razy zostaem na
karm iony, ubrany, przyjty p od dach przez
ludzi, ktrzy w cale n ie m usieli tego robi. W ielu
135
z n ich ju dzisiaj n ie pam itani, ale jestem teraz

tu, gdzie jestem , dziki nim i sob ie, jak i zdarze
niom , ktre nazyw asz losem .
W szechw iat to jed en organizm , ktry dziaa
na w ielu paszczyznach, czsto przecinajc ludz
k ie d rogi tak, aby zostaa zachow ana r w n o
waga.
D o tyk
MB: Jak w any jest twoim zdaniem dotyk, czy wyraa
czuo i w zm acnia poczucie bezpieczestwa?
PR: Tak, zw aszcza w w iecie zw ierzt.
MB: A czowiek to zwierz stadne i swoje potrzeby ma.
A wic moe konkretnie? Jaki przykad?
PR: Prosty gest, np. m i, potrafi w jednej ch w ili
przenie jego uczestnikw do takiego w an ie
bezpiecznego m iejsca, skd m og w ej ze sob
w prosty, bezpored ni kontakt.
MB: Dotyk moe nie poczucie bliskoci, wspczucia,
zrozum ienia, moe te piecztowa poczucie warto
ci i wyjtkowoci, jest m i konieczny i niezbdny. Do
tyk moe uzdrawia i moe by ostoj, jeli bdzie
daw any z mioci.
D o w c ip
MB: Umiech leczy czowieka. Czy zgadzasz si z tym,
e dobry dowcip moe uleczy naadowan napi
ciem atmosfer? Jakie dowcipy uznajesz za niewa
ciwe?
PR: Czasam i z dow cipu najw ikszy ubaw m a jego
autor. To przykra spraw a, trzeba w tedy ratow a
sytuacj za niego albo go w niej zostaw i - n iech
sob ie radzi!
Dobrym dow cipem n ie pogardz naw et n a p o
grzebie. Potrafi funkcjonow a przez cay w ieczr
jako tem at zastpczy i jest w ietnym m otorem
do w icze m in i brzucha.
136
D o z r
MB: Sprawowanie kontroli, czyli dozr czowieka nad
czowiekiem, w jakich sytuacjach uw aasz za waci
wy i konieczny, a w jakich z a szkodliwy?
PR: K onieczny jest w szdzie tam , gdzie zesp l ludzi
m a co d o zrobienia, z w yjtkiem sytuacji, gdzie
narusza si w oln w ol czow ieka.
MB: Myl, e w procesie ksztacenia i nauki dozr na
uczyciela jest konieczny, powinien on jednak zaw ie
ra sympati i odpowiedzialno za ucznia. Tak ja k
dzieje si to w procesie nauki u mistrza Dalekiego
Wschodu.
D um a
MB: Jak okazujesz wasn dum?
PR: N ie m usz jej okazyw a, w ida j z daleka.
MB: A jakie przesanki mwi ci o dum ie innego czo
wieka?
PR: Tembr jego gosu, sposb, w jaki si porusza,
w yraz oczu ... czuj to kad kom rk m ojego
ciaa.
D u sza
MB: M ona odczuwa dusz na ram ieniu lub dusz
swoj lekk albo cik. W jakich okolicznociach
czujesz lekko swojej duszy?
PR: K iedy pyw am albo jed na row erze.
MB: Lekkoci nadaje ci wic ruch, przestrze i kontakt
z przyrod.
Moja dusza taczy i piewa w rosie o poranku,
w lesie, w ciszy i w szum ie fal. Wtedy czuj si wolna.
Czuj swoj dusz, kiedy bosymi stopami biegn p rzez
lice pla batyckie fale.
137
D w u lic o w o
MB: Czy dwulicowo ci denerwuje?
PR: N ie. O granicza tylko znacznie m oje zaufanie d o
osoby, ktra j stosuje. W aciw ie szkoda m i cza
su na kogo, kto przychodzi zrobi przede m n
przedstaw ienie. Kady m a praw o bdzi i kady
m a praw o si obudzi.
MB: M nie dwulicowo wytrca z rwnowagi. Przeraa
mnie perfidia dziaania takiej osoby i zaw sze po zo
staje we mnie bez odpotmedzipytanie: J a k daleko ta
osoba moe si posun, dc do swego celu?. To
mnie paraliuje strachem przed tym, e nie rozpoznam
podstpu i oszustwa.
D y sc y p lin a
MB: Jak utrzym a wewntrzn dyscyplin, czy uw aasz
j za w an w yciu?
PR: Jest par rzeczy, ktre m ona zrob i szyb k o,
jed n ego d n ia, w cigu god zin y czy n aw et ch w i
li. A le p n iej. N ajpierw trzeba nauczy si c h o
d zi i m w i. D rzew o m u si dojrzew a w ie le lat,
zanim zaczn ie rozdaw a sw oje ow o ce. W szyst
k o , kada czy n n o p otrzeb u je d y sc y p lin y .
P rod k i m og starczy n a jaki czas, n ie na
dugo.
Pytasz, jak utrzym a dyscyplin. To zaley od
tego, jak trudno jest j utrzym a, co sto i n a prze
szkodzie jej utrzym ania.
MB: A wic do dyscypliny naley dojrzewa, aby dziaa
nia zdyscyplinowane przyniosy owoce. Spontanicz
no za jest moim zdaniem moliwa do dostrzeenia
i docenienia wanie dziki istnieniu dyscypliny, tak
wic jest ona niezbdna do dowiadczenia harmonii.
Dziki dyscyplinie moemy si szkoli i doskonali,
za w raz z ni moemy dowiadcza wolnoci i spon
tanicznoci.
138
D y sh o n o r
MB: Czy pam itasz sytuacje, w ktrych naruszye czyj
honor i ta osoba odczuwaa wstyd, upokorzenie i ha
b? Czy potrafisz powiedzie, dlaczego tak si stao
i po co?
PR: N iestety n ie przypom inam sob ie.
MB: Mojemu honorowi uwacza postpowanie egocen
trycznego ordynusa i manipulacje ludzkim i emocja
m i w miejscu pracy. Dowiadczaam takiego zacho
w ania szefa p r z e z kilka lat. Jednym z wacych
powodw opuszczenia tej pracy byo wanie zacho
wanie zwierzchnika.
PR: A czy m oesz poda przykad na zachow anie,
o ktre m nie pytaa?
MB: Zdarzyo m i si uwacza honorowi osoby, ktra jest
dla mnie szczeglnie wana. Bez wzgldu na okolicz
noci, postpowanie takie niesie ze sob skutki ci
kich i trudnych dowiadcze. Po takim zachow aniu
zrodzi si we m nie wstyd i poczucie wyrzdzonej ko
m u krzywdy. Stao si tak w procesie nauki ycia, po
to abym nauczya si patrze i czu z innej n i moja
perspektywy.
Za w sytuacji zawodowej, opisanej wczeniej, gdzie
dziaanie przeoonego byo systematyczne, zaplano
wane i strategiczne, czuam si bezsilna i oszukana.
D y sk o m fo rt
MB: Jeli odczuwasz dyskomfortfizyczny lub psychiczny,
to ja k zm ieniasz go na komfort, rozmow czy dziaa
niem?
PR: Jednym i drugim . Jeli odczuw am dyskom fort
w kontakcie z osob, na ktrej m i zaley, podej
m uj rozm ow . Natom iast jeli w rc do dom u
p o w yczerpujcym koncercie, n ie zadzw oni do
nikogo, eby opow iedzie o sw oim zm czeniu,
tylko zw yczajnie si poo.
139
MB: I tak wanie p rzez dziaanie stwarzasz komfort wy

poczynku po pracy.
Spotkaam wyciu kitka wiecznie zabieganych osb,
ktre nie tytko nie daway sobie prawa do wypoczynku,
a wrcz uwaay odpoczynek za strat czasu, dopiero
zaniedbane zdroue zmusio je do zm iany wartoci.
Odpoczynek i nagroda za wykonan prac s takim
samym komfortem ja k ciepe kapcie i dach nad gow.
Dyskomfort to przecie brak komfortu, czyli stan,
w ktrym dym y do komfortu.
D y sk re c ja
MB: Czy cenisz sobie dyskrecj i zachowujesz j?
PR: O wszem . Dyskrecja pobudza intelekt i zm usza
do subtelnych gestw , co czyni ycie barw niej
szym i w eselszym .
MB: Ceni sobie dyskrecj co do gbokich zwierze i sy-
pialnianych subtelnoci. Wol sypia z m czyzn,
ktry nie zdaje relacji z nocnych przygd swoim kole
gom.
S granice tajemnic, ktrych strzee dyskrecja, na
wet jeli dotycz bahej sprawy, na przykad tak ba
hej ja k dziecicy schowek na pik. Jeli tylko dziecko
potrzebuje mie tajemnice, ma do tego wite prawo.
Dyskrecja jest jednym z budulcw zaufania.
D y sk ry m in a c ja
MB: Czy czue si kiedy dyskryminowany, szykanowa
ny, nkany i przeladowany?
PR: Tak.
D y s k u s ja
MB: Czy lubisz dyskusj, branie pod uwag rnych p u n k
tw widzenia i analizowanie rnic?
PR: Co dw ie gow y to n ie jedna. Jeeli podejm uj
decyzje dotyczce funkcjonow ania m ojej firm y,
140
to zn aczn ie chtn iej rob i to w tow arzystw ie

w sp ln ik w . Pozw ala m i to zapa szersz per
spektyw i lepiej ocen i sytuacj.
Dyskusja jako intelektualna rozryw ka m nie n ie
baw i.
MB: Oj! To przeciwnie do mnie, ja uwielbiam dyskusje,
intelektualne i rozrywkowe, towarzyskie i dla zabawy
w Internecie. Dyskusja stwarza mi pole do uycia wie
dzy, jest pobudzajca i roznieca emocje wspzawod
nictwa, poznania nowoci i przyjemne uczucie star
cia si pogldw. Ma w sobie co z szachowej
rozgrywki, adrenalina buzuje, cho pozornie dzieje
si niewiele.
D z ik o
MB: Jaka jest dziko twego serca?
PR: O sw ojona, jestem z m iasta.
MB: Nie wida. Moja dziko serca przesika swobod
wsi, przestrzeni lasw, nieskrpowanymi kontakta
mi ze zwierztami i tajemnic zam ku joannitw. Jest
schowana w postawie grzecznej i silnej kobiety, ktra
czasami ja k smocza matka rozpociera skrzyda i wy
suwa pazury. Uwaaj, potrafi gry.
e
E k s ta z a
MB: Ekstaza, stan wyjtkowego pobudzenia, uniesienia,
wizji, upojenia, transu, objawienia lub odurzenia. Eks
taza po odurzeniu, czyli zatruciu organizm u wpro
w adza energetyk czowieka w bardzo niskie wibra
cje, jest stanem iluzji i fo rm samookaleczenia.
Innym rodzajem ekstazy jest czystaform a wewntrz
nych przey religijnych, filozoficznych, indywidual
nych modlitw i rozmowy z Bogiem. Tojest stan subtel
nej ciszy i spokoju serca, poszukiwania prawdy i esencji
141
ycia. Czy kiedykolwiek dowiadczye duchowej

ekstazy?
PR: Tak. Raz. Czciej n iestety sigaem p o uyw ki.
E m o cjo n a ln o
MB: Emocjonalno moe by dyskretn wraliwoci na
drugiego czoueka, taktown i urocz. Czasami przyj
muje negatywn form wyraania siebie jako szan
ta emocjonalny. Szanta uczuciowy lub egocentrycz
ne skupienie na wasnych emocjach z jednoczesnym
bagatelizowaniem uczu i emocji drugiej osoby, jest
wyrazem egocentryzmu i skonnoci do manipulacji.
Tak przejawia si postawa emocjonalnego wampira.
Czy cenisz sobie emocjonalno, czy te uczucio
wo i tkliwo ci denerwuje?
PR: Na p ew n o m n ie n ie denerw uje. O tacza m nie
w ielu m uzykw . Kady z n ich jest w raliw y na
p ik n o i na drugiego czow ieka.
Jedni sobie lepiej radz z yciem , in n i troch
gorzej, ale kady z n ich jest p ik n y. Lubi ich
spotyka i rozm aw ia z nim i, b o w yaw iaj z y
cia spraw y blisk ie m ojem u sercu. Ich uw aga sk ie
row ana jest w podobn do m ojej stron , co spra
w ia, e m oem y razem pracow a i zbiera ow oce
tej pracy.
O czyw icie krg ludzi w raliw ych jest znacznie
szerszy, take dla m nie. Poznaem ludzi z w ielu
zupenie obcych m i sfer i krgw . Od rodow iska
krym inalnego, bezdom nych, narkom anw , przez
robotnicz bra i m ityngi anonim ow ych alkoho
likw , po krgi artystyczne, biznesow e czy religij
ne. W szdzie spotykaem piknych, uczuciow ych
ludzi i znajdowaem z nim i w splny jzyk.
E m p a tia
MB: Wraliwo, tak subtelna, e pozw ala w czu si
w emocje i energetyk innej osoby lub grupy, z r o zu
142
mie i p o czu cudz sytuacj- to jest wanie empa

tia. Spotkaam wieu lu d zi o szczeglnie wysokiej
umiejtnoci empatii, a take wielu grubianw i gbu
rw, ktrym zabrako ogldy i empatii. Myl, e
ka d y czowiek oczekuje czuoci i zrozum ienia,
wewntrznego porozumienia, dlatego wikszo z nas
oczekuje em patii w swoich codziennych pracach
i zajciach, rozmowach i emocjach. Co m ylisz
o empatii?
PR: Mam kilku przyjaci posiadajcych due zd ol
n o ci em patii. To bardzo ciep li i p om ocni ludzie.
W ysoko ich cen i, lubi z nim i przebyw a.
Em patia cech uje ludzi w raliw ych i rod zin n ie
u sp osob ion ych w m oim otoczeniu. To zd oln o
szczegln ie potrzebna czow iekow i, aby b y czo
w iekiem .
E n ergia
MB: Czasami czujesz w sobie energi do dziaania, cza
sami odczuwasz spadek energii yciowej. Wszystko z a
ley od twoich emocji, od twego uczucia i od wasnej
zdolnoci do odnawiania swojej energii yciowej. Ja
najlepiej odnawiam swoje zasoby energii w kontakcie
z natur, obcujc z drzewami, kwiatami, skaami
i pla.
W jakich warunkach ty odczuw asz najwikszy
potencja zdrowej i twrczej energii?
PR: W pracy, m edytacji i oddechu. Ale i w kontakcie
z natur, a take z drugim czow iek iem , ktry
obdarzy m n ie dobrym sow em .
E n tu zja zm
MB: Jak okazujesz swj entuzjazm? Czy potrafisz sponta
nicznie go wyraa, tak ja k czyni to dzieci?
PR: Potrafi i inaczej n ie czyni, i jestem zdrow y.
Kady, kto n ie w ierzy, m oe m nie dotkn. Bar
dzo cen i sob ie spontaniczno. M yl, e ludzie,
143
ktrzy pow strzym uj sw oje em ocje przed u ze

w n trznieniem , m aj kopoty z w ydalaniem .
MB: B ez wtpienia m asz racj. Jestem jednym z tych lu
dzi, ktrzy ucz si tej wanej i trudnej sztuki, jak
jest wyraanie uczu.
Wiele razy widz, ja k dzieci skarcone za swj entu
zjazm , potem blokuj swoje emocje i podchodz nie
ufnie do dorosych, oczekujc skarcenia albo wymia
nia. My, doroli, niestety tak czsto powstrzymujemy
siprzed wyraaniem swojego entuzjazmu, e im du
ej tak postpujemy, tym bardziej tracimy kontakt
z uAasnymi uczuciami.
E te r y c z n o
MB: Z czym kojarzy ci si odczuwanie subtelnej, moe
nawet zwiewnej eterycznoci?
PR: Co m asz na m yli?
MB: Subteln wewntrzn delikatno na granicy poezji
i magii. Co, co m ona posmakowa w ciszy wasnych
myli. Wtedy, kiedy moje zmysy otacza mga delikat
nych odczu, kiedy kr w lesie i czuj zapach nie
zgbionej tajemnicy elfw, ktre by moe w ci jesz
cze tu mieszkaj w zakamarkach czasu. Zabieram ze
sob w pamici eteryczny i subtelny powiew wiatru.
M am na myli to, co jest poza granic poznania
piciu zmysw, to czego m ona dotkn, tylko p rzez
przym knite powieki.
Mam na myli odczucie tak delikatne ja k eter, czyli
co, co jest w powietrzu, czego nie dostrzegasz oczami,
ale odczuwasz kad komrka swego ciaa i dotykasz
p rzez wewntrzne odczucie. Czy co subtelnego i ete
rycznie delikatnego przydarzyo si w twoim yciu?
PR: K iedy sucham , jak o tym opow iadasz, nasuw a
m i si n iesk o czen ie w iele analogii. J eli uw a
n ie przyjrzysz si swojej doni, dostrzeesz n a niej
lin ie papilarne. Pow ietrze, ktrym oddycham y,
caa atm osfera zoona jest z pom niejszych orga
nizm w , jak kolory, ktre tw orz tcz.
144
w iat uczu i em ocji, nasz ludzki w iat m ona

przeyw a na rnych poziom ach. U czucie go
du te m oe by eteryczne. Kade uczucie m oe
by eteryczne. Jeeli posid um iejtno w idze
n ia aury, jeeli spotkam czow ieka i zobacz jego
aur, to przecie n ie dlatego, e spotkaem k o
go, kto akurat n ie w iedzie czem u ma aur. W szy
scy j m am y. K iedy w ydaw ao m i si, e w szyscy
czarn i ludzie s tacy sam i. Podobnie rzecz m iaa
si z Azjatami.
D zi przygldam im si uw aniej i w idz, e
m aj in n e w osy, in n e rysy tw arzy i s rnego
w zrostu. W szedem na in n y poziom postrzega
nia. M og zej gbiej. W tedy przekonam si, e
kady z n ich m a sw oje m arzenia, ulubione potra
w y, czego si boj, co kochaj. M og dalej p o
szerza sw oj zdolno patrzenia, w tedy zobacz
aur tych ludzi. Ta w drw ka zdaje si n ie m ie
koca.
Kade uczucie bdzie eteryczne, jeli przyjm
od p ow ied n i sp osb postrzegania. Jestem teraz
tutaj, z tob, rozm aw iam y. Oddycham . Co jaki
czas zm ieniam pozycj ciaa. Sysz dw iki, w ie
low arstw ow e brzm ienie m iasta, nasze gosy. Pa
trz na cieb ie albo w sufit, kiedy n ie w iem , co
pow iedzie. Czy to nie eteryczne?
MB: To jest eteryczne, tak ja k mwisz, odczucia te wyni
kaj z naszej subtelnoci postrzegania wiata.
E u fo ria
MB: W jakich okolicznociach rozpoznajesz u siebie go
rc eufori?
PR: Po koncercie, gdzie dopisaa publiczno i kasa
si zgadza, p o zdobyciu szczytu w grach, i w trak
cie orgazm u.
MB: Tam gdzie zapa i porywczoprowadz do zachwy
tu, tam gdzie budz si namitnoci i sukces, powsta
je uczucie spontanicznego uniesienia. Euforia jest
145
uczuciem radosnego spenienia. Czuj j za kadym

razem, kiedy zapinam na ostatni guzik kolejny pro
jekt w moim yciu. Uwielbiam to uczucie.
F a sz
MB: Jakie uczucia budzi w tobie wyrafinowany fasz,
okolicznoci w ktrych kto z premedytacj prbuje
oblepi ci kamstwem i iluzj? Wiem, e m asz szcze
glnie czuy instynkt wyczuwania oszustw.
PR: Znam tak osob . W pew ien sp osb podziw iam
tego czow ieka. Jego zdolno m anipulacji dru
gim czow iekiem , faktam i, sytuacj. Potrafi w y
korzysta do sw oich pryw atnych cel w prac
grupy ludzi, dziki ktrym si odbi, jed nocze
n ie uniem oliw iajc im dalszy rozw j w tym
zakresie, zachow ujc zyski dla sieb ie. Podziw iam
go, b o ja tak n ie potrafi, naw et gdybym bardzo
chcia.
Poza tym lubi z nim rozm aw ia, b o to w gb i
duszy kochane dziecko jest.
F a rt
MB: Z nasz kogo, kto ma w yciu fart, kogo, kom u udaje
si wszystko, co sobie zaplanuje, czy sam poczue
kiedy fa rt w swoim yciu?
PR: N ie znam n ik ogo, kom u w szystk o si udaje
i m yl, e taka osoba n ie istnieje.
Czsto natom iast spotykam si z sytuacj, kt
r m ona w ytum aczy jedynie fartem . Np. m oje
praw o jazdy: najpierw plac m anew row y, pniej
m iasto. Czuj, jakbym dosta prezen t od an on i
m ow ego darczycy. D o dzi si zastanaw iam , jak
to si stao.
146
M iaem w raenie ingerencji jakiej w yszej siy,

ktra w p yna na m ojego egzam inatora i kazaa
m u poprow adzi m nie atw , prost i przyjem n
drog tak, abym n ie m ia co spieprzy.
To, e yj i m og tw orzy pikn m uzyk,
i m am n a to w arunki i odbiorcw , rw nie p o
trafi w ytum aczy tylko fartem . Lecz tak napraw
d n ie w ierz w co takiego jak fart. To m usiao
b y oznacza, e istnieje take pech, a w pecha n ie
w ierz jeszcze bardziej.
F igiel
MB: Czy m oesz podaprzykadjakiegopsotnego i y cz
liwego figla?
PR: Mj nieyjcy ju przyjaciel, Jerzy K aw alec,
gw iazda polskiego rocka, zaw sze noszcy czarny
kapelusz, zrob i kiedy taki w a n ie num er:
w pew nej galerii w K atowicach odbyw ao si przy
jcie, bankiet czy co w tym rodzaju.
D ugi na kilkanacie m etrw st przykryw a
p ik n y obrus, a na nim potraw y, alk oh ol, kw ia
ty. O t Kawa zajecha p od ow galeri duym
dostaw czym sam ochodem , ubrany w sk r, kt
ra skpo okryw aa go od pasa w d a d o kolan.
W ysm arow any botem , z m aczug w rku w pad
na t im prez jak burza, przebieg par razy p o
tym su to zastaw ionym sto le, w yw rci w szystk o
d o gry nogam i i w yb ieg d o zaparkow anego
n ieo p o d a l sam ochodu, gdzie czekaa n a n iego
m iska z w od oraz w iey, w yp rasow an y
sm ok ing.
U m y si szybko, przebra w te w ytw orne ciu
ch y i w rci tam. Stan m idzy gom i dum ny,
w yprostow any. W yglda jak w ielk i dentelm en,
w ysok i, przystojny... K obiety go kochay. Popro
s i w szystkich o uw ag i spyta: Przepraszam, czy
b y tutaj mj brat?.
147
F u ria
MB: Wiem, e dowiadczye w yciu fu rii agresji i wcie
koci, czy moesz powiedzie, ja k przetrwae taki atak
i ja k czue si potem?
PR: N ajw iksze ataki furii m iaem bezp ored n io po
od staw ien iu narkotykw . M usiaem z d n ia na
d zie zacz sob ie radzi ze w szystkim i em ocja
m i na trzew o.
To chyba najtrudniejszy m om ent w w ychod ze
niu z naogu, n ie liczc godu fizyczn ego, ktry
trw a zaledw ie par tygodni. M asowa terapia uza
len ie w P olsce oparta jest nade w szystko na do
w iadczaniu konfrontacji. W zam knitych orod
kach aranow ane s rozm aite sytuacje, d zik i
ktrym pacjenci konfrontuj si ze sw oim i em o
cjam i pod okiem pw ykw alifikow anych terapeu
tw , ktrzy nierzadko n ie radz so b ie sam i ze
sob. Potem m oe by ju tylko atw iej.
MB: Czy po atach odczuwasz brzemi takich dowiad
cze, atakw wciekoci i furii, czy to odbija si na
twoich dzisiejszych relacjach z otoczeniem?
PR: W szystko, co byo w przeszoci m oim udziaem ,
m a bezpored ni w pyw na ksztat m oich dzisiej
szych relacji z otoczeniem . N iew tpliw ie. Potra
fi si wkurzy napraw d m ocn o i zaw sze potem
zastanaw iam si, gdzie ja m iaem rozum?
F ra jd a
MB: Co tobie sprawia najwiksz frajd, tak z byskiem
zadowolenia w oku?
PR: D uo rzeczy. W tej ch w ili pierw sz rzecz, jaka
przysza m i do gow y, jest w ycieczka, najlepiej
autem . Lubi prow adzi i lubi w ycieczki, n iek o
n ieczn ie dalekie. M ona w yjecha 50 km za m ia
sto , eby zakosztow a sw obody i przestrzeni.
O czyw icie m oja praca spraw ia m i duo fraj
dy, a take dobre jedzenie i dobry seks.
148
________ Sownik uczu I emocji - dialogi pisarki i planisty
F ru stra c ja
MB: Jeli rozmawiam z wanym dla mnie czowiekiem
0 kwestii bardzo dla mnie istotnej i dochodzimy do
wniosku, ktry oboje nas zadowala, zakadam, e b
dzie on przedmiotem naszych stara. Jeli po chwili
ten w any dla mnie czowiek zapom ina o konkluzji
naszej rozmowy i postpuje wbrew wnioskom, jakie
ustalilimy, wtedy czuj frustracj. Ubytek si witalnych,
rozgoryczenie i zawd.
Przeywam porak, rozczarowanie i ostroniepod
chodz do dalszego wspycia, majc na uwadze
moliwo zaistnienia trudnej i stresujcej sytuacji.
Wtedy na pewno yj, czujc siln frustracj, bowiem
powoli ganie we mnie nadzieja.
Jak ty sam radzisz sobie z uczuciem rozgoryczenia,
zaw odu i frustracji?
PR: Nie w ykonuj na sobie jakich specjalnych za
biegw z tej okazji. Po prostu przeyw am te uczu
cia, zadaj sobie pytania itd.
Staram si zapobiega podobnym sytuacjom
1 reagow a ju przy p ierw szych sym p tom ach
n ied ojrzaoci, braku od p ow ied zialn oci czy
n iep u n k tu aln oci danej osoby. Nie zam ierzam
zm ien ia czow ieka. Zadaj sob ie pytanie: czy
ch c y z nim takim , jakim jest? Czasam i w arto,
a czasem n ie.
F ry k a sy
MB: Jakie sodkoci i frykasy lubisz najbardziej?
PR: Najm ilej w spom inam yk zim nej w od y p o tym ,
jak n ie jadem i n ie piem nic przez trzy dni.
MB: Ja z e sodyczy najbardziej lubi kiszone ogrki. Moje
dziecko gum y do ucia i ciastka z marmolad. K a
dy z nas szuka w m enu czegofrykasowego. W szcze
glnych chwilach lubi zje marcepana, truskawki
i zn a le sodk wod w strumieniu.
149
Frykasem moe te by dla mnie doskonaa ksi

ka, film , ktry rozbudzi we mnie silne odczucia, je d
na wietlana myl, sowo i zapierajcy dech uHdok
wschodzcego soca.
G a p io w a to
MB: Czy gapiowato postrzegasz jako ograniczenie bie
gego funkcjonow ania w spoeczestwie i wspczu
jesz osobie gapiowatej, czy te drani ci i denerwuje
niedomylno i brak pojtnoci?
PR: Na d u szych d ystan sach trac c ie r p liw o ,
chyba e gapa jest napraw d so d k i, alb o jest
k ob iet. Z jaw isko, o ktrym m w isz, jest ogra
n iczen iem , k tre w przypadku o so b y zdrow ej
m on a przezw yciy. N ajpierw trzeba je so b ie
u w iad om i, a p otem ch cie je zm ien i. C zo
w iek , ktry ch ce, to czow iek , k try znajduje
sp osob y.
G b u ro w a to
MB: Gburowato osoby, z ktr przyszo m i si ko n
taktowa, budzi we m nie uczucie niesm aku. M am
ochot ja k najszybciej zaatwi, co pow innam i ucie
ka ja k najdalej, a ja k ty radzisz sobie w kontak
tach z nieokrzesanym lub w rcz cham skim zacho
waniem?
PR: Gbur gburow i nierw ny. Z jednym porozum iem
si b ezb olen ie, podczas gdy in n y w yprow adzi
m n ie z rw now agi.
Gburem si n ie jest, byw a si nim . P ew nie cza
sam i sam n im jestem . N ie odnajduj w tym ad
nej reguy i n ie mam na to adnej recepty.
150
G bia
MB: Jak sdz, gbi ycia dla ciebie jest m uzyka? B ez
wtpienia m ona odczu gbi sw, m uzyki, fo r
m y i treci teyraanejprzez artystw w ich sztukach,
w obrazach, kompozycjach, utworach i dzieach.
Gbi mog odczu, stojc n a d urwiskiem, spogl
dajc w nurty wielkiej rzeki albo wrzucajc kam yk
do studni.
Czy pam itasz takie momenty w swoim yciu, kiedy
czue caym sob gbi wanie przeywanego do
wiadczenia?
PR: N ajczciej i najgbiej przeyw am chyba m uzy
k. G boko przeyw am b l zniew agi i oszustw a
oraz sm ak placka p o w giersku, ktry robia m oja
mama.
G os su m ien ia
MB: K ady z nas intuicyjnie, a m oe naw et instynk
townie czuje w ew ntrzny gos swojego sum ienia,
czyli gos swojej duszy, wew ntrznej etyki. Czy p a
m itasz takie zdarzenie, w ktrym bardzo silnie
odczue - a m oe nawet usyszae - wasny we
w ntrzny gos?
PR: Syszaem go bardzo w yranie, kiedy chodziem
na pierw sze wagary. Pniej jakby usta, ale ze
szk oy i tak m nie w yrzucono!
G u pota
MB: Ja uwaam, e jeli czowiek zdaje sobie w peni spra
w z tego, e robi krzywd sobie i innym ludziom
i nadal j czyni, jest to objaw gupoty. Co ty uw aasz
z a gupot?
PR: N ie w ierz w gupot. N ie w ierz w zych ludzi.
W ierz w ok oliczn oci agodzce.
151
G niew
MB: Wiem, e odczuw asz gniew tak samo ja k wikszo
z nas, m asz jed n a k t zdolno, e potrafisz go p rze
y wiadomie. Spotykam czsto skrajno w stosun
ku lu d zi do swego gniewu. Jedni wstydz si swego
gniew u i uciekaj przed nim, inni uw aaj agresyw
ne wyraanie gniewu za nieszkodliwe. Niewielu p o
trafi przyj go jako normaln emocj i wyrazi. Czy
uwaasz, e to sztuka wyrazi gniew tak, aby nie
rani innych i samemu nie blokowa tej w anej emo
cji w sobie?
PR: To zaley od tego, co jest przedm iotem gniew u.
J e li rozgniew a m nie drugi czow iek, to w yrae
n ie tego gniew u w jego ob ecn oci tak, aby go n ie
zrani, m oe by dla m nie trudne. Jed n oczen ie
w id z potrzeb opanow ania u m iejtn oci n ie-
obarczania odpow iedzialnoci za m oje em ocje
in n ych ludzi.
D latego te uwaam , e nieinw azyjne w yraa
n ie gniew u to pikna sztuka.
G o d n o
MB: Szacunek do godnoci drugiego czowieka, szacu
nek do jego innych pogldw i innego gustu, do od
m iennych potrzeb, emocji i uczu, to jest wanie
poszanowanie godnoci. Tego pragn dla siebie, dla
mojego dziecka, dla ciebie i kadego czowieka.
Czy pam itasz jakie zdarzenie z wasnego ycia,
kiedy czueponienie, a potem kto okaza szacunek
do twej innoci i poczue wasn godno?
PR: Przykro m i, n ie przypom inam sob ie takiej sy
tuacji.
MB: Pamitam moment, w ktrym poczuam, e odzy
skaam swoj godno. To bya chwila, w ktrej majc
25 lat uzyskaam wyniki testwpotwierdzajcych moj
dysleksj. To by moment, w ktrym koszm ar mojego
polonistycznego ponienia z liceum za m kn z a sob
152
drzwi, mwic mi, e miaam prawo by inna. Usy

szaam wtedy sowa, ktre wyraay zrozum ienie
i wsparcie, sowa, ktre ukoiy moj rozoran dusz.
Pani, ktra oddawaa mi wyniki, powiedziaa: Bar
dzo p a n i wspczuj, kto pani zrobi wiek krzyw
d". Od razu m i ulyo.
Byam kilkakrotnie w tym samym Orodku Opieki
n a d Dzieckiem Niepenosprawnym" jako nastolatka
i za kadym razem mnie stamtd odsyano. Teraz jako
dorosa kobieta nie zostaam wyrzucona z a drzw i
p rzez urzdniczychpseudopsychologw. Kto mnie wy
sucha, okaza zrozum ienie i serce. W tej chwili p o
czuam trium f wasnej godnoci. Podniosam gow
i rozjanio si moje czoo. Pozostaj bardzo szczli
wa, w ci napeniona tym dowiadczeniem.
G o r czk o w o
MB: M am sama t cech postpowania, gorczkowy po
piech. Im bardziej zdaj sobie z niej spraw, tym cz
ciej w tych przyspieszonych i nerwowych momentach
ycia zaczynam spokojniej i wolniej oddycha. Taki
m am na siebie sposb uspokojenia. A ja k ty radzisz
sobie w momentach, kiedy czujesz, e stoisz na grani
cy chaosu wskutek wewntrznego rozgorczkowania?
PR: W tedy si zatrzym uj - n ie m yli ze zw alnianiem
i zaczynam jeszcze raz. Bardzo czsto w spieram
si sw oim oddechem . To cudow na rzecz i zaw sze
jest pod rk.
G o ry c z
MB: Uczucie goryczy, ponuroci i rozgoryczenia jest
chm urne i trudne, czy pam itasz siebie w takim sta
nie? Czy m oesz powiedzie, ja k do tego doszo?
PR: Jako dziecko byem katow any przez ojczym a.
Matka te m nie n ie oszczdzaa, kiedy nas zosta
w i. Pierw szy raz uciekem z dom u, gdy m iaem
11 lat. W w ieku lat 17 w yprow adziem si na d o
153
bre. le w spom inam dziecistw o, przedzia m i

dzy 7. a 17. rokiem ycia. To jest gorycz.
MB: Gorycz kojarz z wielkim uczuciem niemocy, bezsil
noci wobec trudnej sytuacji, ktra m nie bolaa, wo
bec ktni i krzykw, ludzie potrafi rani sowami
tak ja k mieczem.
G ro za
MB: Czy czue w sercu groz? Co twoim zdaniem powo
duje taki wewntrznie paraliujcy strach, ktry zn ie
wala czasem czowieka, strach, ktry wizi sowa
w gardle, hamuje oddech i powoduje drenie mini?
PR: Strach rodzi si z b olesn ego dow iadczenia.
Statek przybija do bezludnej w yspy, zaoga ze
zdziw ieniem obserw uje zw ierzta, ktre n igdy
czow ieka n ie spotkay. Nie znaj go, jak rw nie
strachu przed nim .
Najbardziej baem si drugiego m a m ojej
m atki. Z n im n ie byo artw . Potrafi b i tak du
go, e w m idzyczasie zapom inaem , za co obry
w am . Jestem ciekaw , jak o n za to zapaci?
MB: Mam nadziej, e odczujesz zadouczynienie za
t groz.
G ro b a
MB: Jeli kto ci grozi, to co odczuwasz w tej sytuacji?
PR: Zignorow aem bodaje w szystkie groby, w ca
ym m oim yciu.
MB: Wiara czyni cuda, jeli nie wierzye w groby rzu
cane w twoim kierunku, umacniae swoje poczucie
wolnoci.
Ja m am natur krlika, grb boj si, wyolbrzy
miajcje wielokrotnie. Mam za sob przykre dowiad
czenie z grobam i rzucanym i pod moim adresem
p rzez byego partnera. Dopiero wtedy, kiedy od strony
prawnej rozpoznaam realno tych grb, potrafiam
oddali od siebie uczucie paraliujcego strachu.
154
G ru b ia stw o
MB: Jak reagujesz na grubiastwo i ordynarno?
PR: Jak lustro.
G rzeczn o
MB: Kady z nas lubi otrzymywa od wiata grzeczne
zachowanie. Jak w ana jest w twoim yciu uprzejma
i kulturalna grzeczno?
PR: Uatwia kom unikacj m idzy ludm i, lecz w ol,
kiedy jej brakuje, n i jej nadm iar.
MB: Czy nadm iar grzecznoci smakuje ci tak ja k teatral
na iluzja podszyta parawanem faszu?
PR: N iekoniecznie m usi si to w iza z faszem , ch o
i tak byw a. W iksz w arto maj dla m nie fak
tyczne reakcje em ocjonalne, ktre zachodz m i
dzy ludm i, n i etykieta i duo sztandarow ych
sw . Sw , z ktrych nic n ie w ynika, niesm acz
n ych zw aszcza w przypadku ich przedaw kow a
nia i przesodzenia.
G w at
MB: Wikszo ludzi kojarzy gwat z napastliwoci seksu
aln wobec kobiet. Dzieci te padaj ofiarami gwatw
i agresji. W wielu tak zwanych normalnych domach
douadczaj pobicia, szarpania i naruszania niety
kalnoci ciaa, nierozcznie z terrorem psychicznym
i upokorzeniem. Odczue w yciu gwat czyniony na
twoim ciele i na twojej psychice. Czy bronie si bun
tem czy ucieczk do wewntrz siebie?Jak zareagujesz
dzisiaj wobec wikszego i silniejszego napastnika?
PR: K orzystaem z obu tych techn ik, n ie zaniedbu
jc adnej.
J eli dzi spotykam siln iejszego od sieb ie, zo
staj jego uczniem .
155
G w a to w n o
MB: Czy m asz skonnoci do gwatownych reakcji? Czy
w ane jest dla ciebie opanowanie takich niepohamo
wanych reakcji?
PR: Czciej bywam natychm iastow y. G w atow no
to dom ena dzieci. Zarw no jednego, jak i drugie
go n ie chc ham ow a. D zieci s pikne. Czy m o
n a da od kogo, kto przebyw a zbyt dugo pod
w od, eby spokojnie nabra pow ietrza w puca?
MB: Uwiadomie mi wanie, e gwatowno m ona
kojarzy nie tylko z napaci, ale i z pierwsz potrze
b, z instynktem i naturalnym nawykiem, o ile nie
jest ona nacechowana agresj. Dzikuj.
H a ba
MB: Czy czue kiedykolwiek pitno haby? Zniesaue-
nie i zm a z w oczach swoich czy te w oczach innych
nazywamy hab. Takie uczucie bazuje na wewntrz
nym poczuciu winy za swoje czyny lub sowa. Czy
uwaasz, e dobre czyny mog zm a za habice b
dy przeszoci?
PR: C zow iek w kilkudziesiciu procentach zbudo
w an y jest z w ody. K rew n ieu stan n ie p y n ie
w n aszych yach. C zow iek podczas sw ojej w
drw ki spotyka wiatr, upada na ziem i, zm ienia
ubranie, zdobywa dow iadczenie. Nigdy n ie w cho
d zi d o tej sam ej w od y. C od ziennie jest in n y
i w kadej ch w ili m oe si obudzi. M yl, e
w gb i duszy w szyscy traktujem y n asze ycie
bardzo pow anie i yjem y najlepiej jak um iem y.
C zsto brakuje m i siy i n ie w iem , skd jej za
czerpn. Moje ycie przypom ina kw iat, ktry
czasam i piknie kw itnie, potem zaczyna w idn,
lecz zam iast uschn, znow u si p od n osi. Z tego
156
cyldu pynie dow iadczenie, nieustannie przez w

cykl ksztatow ane. Moe obram y si na w od za
to, e w przypyw ie pow odzi zalaa nasz dom . Tak!
Z nienaw idm y j i przestam y j pi! I tak sam o
zrbm y z kad in n istot, ktra zburzy nam
nasz bezpieczn w izj w iata.
MB; Tak wic haba jest spraw oskarycieli i ich proble
mem. Ty opowiadasz si za przebaczeniem. Za szan
s na przyszo pen wiata i zm ian.
H ip o k r y z ja
MB: Hipokryzja to obudne, dwulicowe faszerstwo. Wiem,
e m asz szczeglnie wyczulone zmysy na kamstwo.
Czy w yciowej konfrontacji z postaw hipokryzji
wyczuwasz j instynktownie?
PR: Mj instynk t n ie jest a tak analityczny. Rzadko
potrafi rozpozna oszusta przy pierw szym k on
takcie. W yczuwam jedynie zm cone intencje o so
b y lub ogln niejasno sytuacji czy zdarzenia.
MB: Nie analiza, lecz przeczucie i intuicja ksztatuj in
stynkt ostronoci. Ja kamstwu niestety czsto ulegam.
Hipokryzj za odczuwam bolenie, niczym zam ach
na moje ycie. Jest w kamstwie, faszu i obudzie co,
co napawa mnie odraz.
H is te r ia
MB: Czy stane kiedy oko w oko z histeri wasn lub
cudz?
PR: Co nazyw asz histeri?
MB: Przeraajce uczucie strachu, panik, ktra odbiera
zmysy, dziaanie paraliuje lkiem i stawia czowie
ka na granicy obdu. To nazywam histeri. A wic
zaznae je j smaku czy nie?
PR: O sobicie nigdy, ale znam par kobiet, ktre h i
steryzuj system atycznie, co trzy, cztery tygodnie
przez ok oo p i kolejno po sob ie nastpujcych
d n i. Moja sod k a dziew czynka zadzw onia do
157
m n ie ostatnio, bdc w an ie w tym szczeglnym

stan ie. Zapakana, zasm arkana, szloch aa do su
chaw ki, n ie m ogc w ypow iedzie sow a. Pakaa
n iem oliw ie. W kocu d ow iedziaem si , o co
ch od zi dziecku zepsua si drukarka kom pute
row a. R zeczyw icie to bya histeria. Moja kobieta
przez w ik szo m iesica jest im ponujco zrw
now aona i pogodna, przychodzi jednak nieuba
ganie jej czas, zaw sze o tej sam ej porze i w tedy
n ic ju n ie jest proste. Raptem spraw y zaczynaj
si gm atwa i staj pod znakiem zapytania. To
dla m nie trudne, ale potem oboje m iejem y si
z tego.
H o jn o
MB: Czuj si hojnie obdarowana dowiadczeniam i
i moliwociami ksztacenia w codziennym yciu, ta
lentami i rodzin. Hojno wiata jest wok mnie,
czasam i zmniejszaj mi si moliwoci jej dostrze
gania, ale w samej hojnoci nic si nie zmienia, jest
wszechobecna. Jak moesz okreli wasny stosunek
do hojnoci?
PRj Jestem n i otoczony, pyw am w niej.
H onor
MB: Co to jest twj honor?Jakie m asz wewntrzne zasady
etyczne?
PR: N igdy si nad tym n ie zastanaw iaem , ch o w i
dziaem w iele film w hollyw oodzkich , a m atka
sp ytaa m n ie par razy: Czy ty n ie m asz h o
noru?!.
Mj honor, jeli rzeczyw icie istn ieje, m a si
dobrze i w ogle si o n iego n ie m artw i. H onor,
m io, zaufanie... czy kto je w idzia? Jak w y
gldaj? M ona zobaczy jed yn ie przejaw ich
istn ien ia.
By m oe h on or to p oczucie godnoci?
158
Sownik uczu I emocji - dialogi pisarki i planisty
Czuj si tak, jakbym przechodzi cod zien n ie

k oo tajem niczego dom u. W ida od razu, e tam
kto m ieszka. Przed dom em sto i rzeba, ktra n ie
jest jeszcze gotow a. Co dzie kam ie odsania ko
lejne elem enty posgu, ukazujc rk m istrza, kt
rego n ik t n ie w idzia. Ja rw nie nigdy go n ie
spotkaem , a jednak od daw na obserw uj prze
jaw jego istn ien ia. Nie w iem jednak, d o czego jest
zd oln y i n a jak w iele go sta. P ozostanie dla m nie
tajem nic.
MB: Ja kojarz honor z zasadam i wew ntrznej etyki
i z umiejtnoci czerpania nauki z dowiadcze,
z umiejtnoci w yraania wasnych emocji i ze
zdolnoci do zm iany zdania.
H on orow o
MB: D zi to rzadka cecha, cho moe si myl. Honoro
wojest podan przecie cech. Szlachetno czy
nw, godno wewntrzna i hojno serca. Znasz moe
kogo, kto reprezentuje swoim yciem ipostpowaniem
honorowo?
PR: O czyw icie, znam m nstw o takich osb. Przy
ch od zi m i na m yl, e w szyscy tacy jestem y.
Kady z nas przecie w co w ierzy, co kocha
i czego si boi. Kady z nas czuje i m yli. Nie
robibym z honoru jakiej niebyw aej cnoty, na
ktr sta tylko najlepszych z najlepszych.
MB: A wic uwaasz, e wiato honoru jest w kadym
czowieku, e wszyscy reprezentujemy swoim postpo
waniem wasn etyk i szlachetno.
H um or
MB: M asz poczucie humoru, wierz, e zdolno do mia
nia si z siebie samego jest sztuk najwyszej warto
ci, co ty o tym sdzisz?
PR: U m iejtno m iania si z sam ego sieb ie podob
na jest d o um iejtnoci chodzenia lub czytania.
159
N ie jest niczym wyjtkow ym . To raczej trudno

w m ianiu si z sam ego sieb ie jest uom n oci.
R zeczyw icie, od czasu do czasu spotykam ko
go, kto m a z tym kopot. Z czym napraw d m a
kopot? M yl, e dalece p ow ierzch ow n e jest
uznaw anie tej n ieum iejtnoci za problem sam
w sob ie. Przew anie jest to zoon a i gb sza h i
storia, z ktrej w iele m oem y si o sob ie d ow ie
dzie.
Ig n o ra n cja
MB: Jak radzisz sobie w sytuacji, kiedy m asz do czynie
nia z ignorancj twoich potrzeb, z ciemnot albo
z ignoranckim brakiem yczliwoci?
PR: Nie pozw alam rozw in si tej sytuacji, do m o
m entu w ktrym m usiabym sob ie z n i radzi.
To strata czasu i siy.
MB: A wic po rozpoznaniu ignorancji u osoby, z ktr
rozmawiasz, po prostu odchodzisz?
PR: Tak, ale tylko dlatego, e n ie znam p rostszego
sposobu.
I k ra
MB: Wielkim szacunkiem darz osoby tryskajce energi,
yciow, ich apetyt na ycie jest budujcy i w kontak
cie z nim i czuj, ja k sama rozkwitam. Ty naleysz do
osb, ktre posiadaj taki wanie dar: ikr ycia, czy
sam to u siebie czujesz?
PR: Tak, czuj to. Zwaszcza kiedy patrz na in n ych ,
ile czasu zajm uje im podjcie decyzji czy naw et
zw leczenie si z ka. Ja jestem gw atow ny i na
tychm iastow y w sw oim dziaaniu, czasam i m oe
naw et przesadzam .
160
Im p u lsy u m o
MB: Szybkie i impulsywne dziaanie moe mie swoj
dobr stron w sytuacjach krytycznych, takich ja k
wypadki i zaskakujce okolicznoci. Jeli jednak wy
raa si w form ie wzburzenia i zapalczywoci, moe
niszczy. Co o tym mylisz?
PR: M oe niszczy, oczyw icie. O kolicznoci nadaj
znaczen ie naszym dziaaniom . O koliczn oci i in
tencje. M ona przecie zagaska kota na m ier.
MB: M ona jednym ostrym sowem przeszy kom u serce
tak gboko ja k sztyletem, myl e to jest niebezpie
czestwo impulsywnego dziaania, o rkoczynach j u
nie wspominajc.
In ten cja
MB: Moemy wyczu intencje innych ludzi, to czy s do
bre, yczliwe nam czy te podszyte gniewem, strachem
lubfaszem. W starych buddyjskich opowieciach wie-
lekro syszaam o wielkiej mocy intencji.
Wiem, e wiato intencji nascza ka d y czyn
i w kadej chudli przynosi skutki. Od energii intencji
zaley jako energii, ktr co dzie oddajem y
ludziom. Kady zy zamiar, ja k i ze sowo i krzyk,
rozbija struktury krystaliczne wody, czynic z nich
poszarpane kleksy. A czowiekprzecie korzysta, kszta
cc si na Ziemi, z ciaa, ktre w ponad 80 proc. zb u
dowane jest z wody. Udowodniono poprzez m ele do
wiadcze zdolnoci zapamitania przez wod energii
myli, a wic i intencji.
Jestem przekonana, e intencja jest jed n z wiel
kich si twrczych naszego wiata. Jest energi zdol
n wprawia myli w otaczajce nas ksztaty i z d a
rzenia.
Co mylisz o intencji, Piotrze?
PR: Intencja tow arzyszy kadem u m em u dziaaniu,
ktre sk ierow an e jest w drugiego czow iek a.
O dkryem , e ludzie rzadko daj si nabra, gdy
161
intencja i czyn n ie s zbiene ze sob. W zw izku

z tym , chcc podn ie en ergi kontaktu z drugim
czow iekiem , zaczynam od oczyszczen ia in ten cji,
z jak d o n iego przychodz.
I n te r e s o w n o
MB: Jeli czujesz, e kto jest z tob tylko dlatego, e ma w
tym interes, nie stawia sytuacji jasno, tylko balansuje
na twoich uczuciach, to co robisz w takiej sytuacji?
PR: Czasam i in teresow n o przykryw ana jest z dba
o c i o etykiet i szacunek, przy zaoeniu e ob ie
stron y w iedz, w jakim celu si spotkay.
J e li jednak kto odw ouje si do m oich uczu
i naszej znajom oci, aby usm ay na tym sw oj
p iecze , to znak dla m nie, e co jest n ie w p o
rzdku. M yl, e przyjaciela jest d o atw o
rozpozna.
I n w a z ja
MB: Przez zaborcz postaw rozmwcy i ataki sowne
odczuw am inw azj na moje intym ne terytorium.
A ty? Czy czciej widzisz siebie w pozycji najedcy
i uzurpatora, czy atakowanego?
PR: Pozycja nr 1.
MB: Czyli...
PR: Zdaj sob ie spraw z tego, e w szyscy m am y
w oln w ol, i e atw o jest nas kontrolow a. Kie
dy m arzyem o tym , eby w szystkich k on trolo
w a. C hciaem kontrolow a ludzi, b o si ich ba
em . Pozycja najedcy n ie jest m i obca i dzi, cho
w idz, e ob ecn ie ludzie czuj si ze m n znacz
n ie lep iej n i 1 0 ,1 $ lat tem u.
I r y ta c ja
MB: Co najbardziej irytuje Piotra Rachania?Jakiego z a
chowania nie tolerujesz?
162
PR: Nie m a takiego. To sam o zachow anie m oe m nie

jed n ego d n ia zirytow a, a drugiego rozbaw i.
M og pow iedzie, e Piotra R achonia najbardziej
irytuje poirytow any Piotr Racho.
Ja
MB: Wyobra sobie, e kto od lat sczy ci do ucha swoje
ale, pretensje do wiata, nienawi do ludzi i oskar
a wszystkich poza sob o aktualny stan swego ycia.
Trucizna jego stw zatruwa twoje myli i toksycznie
skaa twoj yciow energi. Jeli m asz wystarczaj
co duo sity, by si na takie zachowanie nie godzi,
uciekasz od ja d u toksycznych stw i emocji.
Kiedy czujesz ja d wok siebie, czy mylisz, e uciecz
ka p rzed nim moe by skuteczn obron?
PR: M yl, e to najlepszy sposb. Jeeli chcesz, aby
tw oja koszula pozostaa biaa, m usisz si u ch yli
przed botem , ktre lec i w tw oim kierunku. J eli
n ie lu b isz zupy pom idorow ej, n ie dyskutujesz
z n i przecie o tym , m ijasz j, n ie zatrzym ujesz
si, id ziesz na pyszn szpinakow , za ktr prze
padasz.
Ja
MB: Odczuwamy w chwilach modlitwy i medytacji jed
no z Bogiem, ja wszechwiata czy te uniwersal
n wiadomo. Czy dowiadczye takiego uczucia
w swoim sercu i umyle?Jeli tak, to w jakich okoliczno
ciach?
PR: Moja rka jest czci m nie. Mj palec jest take
czci m n ie, jest rw n ie czci m ojej rk i,
p odob nie jak m ojej d on i, ktra take jest czci
m ojej rki i co za tym idzie czci m nie.
163
Czy m j palec, gdyby m ia sam od zieln y um ys,

czuby si czci m ojej d on i, rk i czy te m nie
sam ego? Jeeli starczyoby m u sprytu, m gby p o
czu si czci Boga, poniew a ja jestem czci
Boga. (W pew nych spraw ach jestem sam ym Bo
giem ).
Czuj absolutn jedno z w szechw iatem i nie
potrzebuj do tego specjalnej m edytacji. W szech
w iat m nie otacza, ja otaczam w szechw iat, daj
ycie i odbieram je. N iczego si n ie obaw iam , bo
n ic zego spotka m nie n ie m oe. A to dlatego, e
n ie istn ieje n ic, czego p ow in ien em si ba.
W szystko jest ze sob pow izane w cudow ny sp o
sb. Kto pow iedzia, e w ziarenku m aku m ona
zobaczy cay w szechw iat. W szechw iat, ktre
go jestem czci, ktry jest rw nie czci Boga,
ktrego czci jestem ja.
K a tu s z e
MB: Katusze duszy czy ciaa? Czy stay si twoim dowiad
czeniem, czy uwaasz, e czas goi rany?
PR: Czas g oi rany, ale kom u by si ch ciao o tym
gada w dobie chirurgii plastycznej. M ona zro
bi znacznie w icej, ni czeka. D isn ey ju cae
lata czeka w lodw ce, a kto go uratuje. W iele
ran p o czasie przestaje dokucza. Z rcznie om i
jane m og da o sob ie zna na ou m ierci. Za
m iast na to czeka, m ona w ykona szereg dzia
a z gatunku psychologii, psychoterapii. Uw olni
si od p rzeszoci i katuszy.
MB: Zgadzam si co do tego, e terapia jest lekarstwem na
weumtrzne przywizanie uwagi do tego, co nas boli
lub kiedy bolao i e pozwala w wiadomy sposbprze
y bl i strat, aob i uwolni si od przeszoci.
164
Jestem przekonana, e wiadome leczenie wewntrz

nego dziecka, nawykowych przekona na swj temat
i podwiadomych programw, ktre czasami opano
wuj nasze zachowanie, pozwala skutecznie uwolni
si od katuszy duszy. Wierz te, e zdrowa dusza
uzdrawia swoje ciao.
K o c h liw o
MB: Jeste kochliwy, to wiem. Czy kobiety twojego ycia
czyo co wsplnego, czy te kada miaa w sobie
inny urok?
PR: Przede w szystkim w ikszo z n ich m nie kocha
a. To je czy, a take otw arty um ys i pikne
stop y.
K o m fo rt
MB: Co daje poczucie komfortu w twoim yciu? Czy to
pojcie ewoluowao w tobie, jeli tak, to od jakiej z a
wartoci do jakiej?
PR: Jako dziecko potrzebow aem do szczcia kaw a
ka przestrzeni, w ktrej m ogem si baw i. Nie
m ylaem o ciuchach, dobrym jedzeniu czy pod
rach. Za niczym n ie tskniem . Byo m i dobrze
tam , gdzie byem i n ie baem si ludzi.
Najtrudniejszy b y szeroko pojty okres dojrze
w ania. Brakowao m i klockw lego, dinsow ych
ubra i sw obody. Czuem si gorszy w rod ow i
sku szkolnym . Potem narkotyki, na ktre zaw sze
brakow ao m i pienidzy... dyskom fort rod zi dys
kom fort. w ietnie si czuem , kiedy w ok b y li
koledzy, pienidze i sam ochd, jakie kobiety,
instrum ent, dziki ktrem u m ogem zdoby uzna
n ie grupy.
W ychodzenie z naogu zm usio m nie do pow ro
tu w gb sieb ie, dziki czem u znow u zaczem
sieb ie lu b i. D zi p oczu cie kom fortu daje m i
165
w ew ntrzny porzdek w ynikajcy z dyscypliny.

Caa reszta zesza n a dalszy plan.
K o m p r o m ita c ja
MB: Co odczuwasz jako najwiksz swoj kompromita
cj, Piotrze?
PR: M yl, e czow iek, ktry yje w zgodzie z sob,
jest uczciw y i ch ce si uczy, n ie m oe si skom
prom itow a.
Po prostu pop en ia bdy, a w ic n ieu stan n ie
si uczy.
K o n flik t
MB: Jaki konflikt, ktry przeye w swoim yciu, uw a
a s z wci za niezamknity pokojowo i czujesz, e
jest nadal rozjtrzony?
PR: W szystkie przew ysza standardow o k on flik t
z m atk. K onflikt, ktrego pocztku n ik t ju
dzisiaj n ie pam ita.
S te in n e d rob n e, n iew yjan ion e spraw y
z p rzeszoci, ktr zostaw iem za sob razem
z ludm i, ktrzy m nie w tedy otaczali i z ktrym i
n ie utrzym uj kontaktu. W p rzeszoci skrzyw
dziem w iele osb, w tym m ojego pierw szego syna
i jego m atk.
K onflikty s nieuniknione. Ten kto to rozum ie,
szuka rozw izania, zam iast chow a si za uczu
ciem skrzyw dzenia. D ziki tem u utrzym uje p o
rzdek w sob ie i w ok sieb ie.
K o n s e r w a ty z m
MB: Jak czujesz si w obliczu czyjej konserwatywnej
i tradycjonalistycznej postawy, czy pam itasz ja k
konkretn yciow konfrontacj z e skostnia i orto
doksyjn postaw?
166
PR: Od w iekw tysice katolikw przem ierza ten nasz

n iew in n y pad, siejc w ok strach i kon trol.
To chyba najlepiej zorganizow ana siatka terrory
styczn a n a w iecie. Ich ofiary m ona spotka
w szdzie, niem al w kadym zaktku ziem i. Czuj
si b ezsiln y w obec tego zjaw iska i z radoci ob
serw uj koniec panow ania tych czarnych w i
tych, bogosaw ionych, niepokalanych i in n ych
cierp icych za nasz grzeszny, diabem sptan y
w iat.
K o n s te r n a c ja
MB: Co m oe ciebie samego wprawi w konsternacj,
wywoa uczucie zakopotania i zmieszania?
PR: Nie w iem . N ie poznaem sieb ie do koca.
MB: Ja reaguj zakopotaniem na kad sytuacj, w kt
rej trac kontakt z rozmwc, jeli nagle fr o n t
rozmowy z porozum ienia zm ienia si w sza, krzyk
i wcieko, ja uciekam, milkn i wycofuj si. Wte
dy odczuw am ogromne zmieszanie, czuj, e nie z a
suyam na takie traktowanie, e fu ria ataku nisz
czy moj yciow energi i natychmiast osabia moje
ciao. Czuj si zakopotana i zmieszana, odczuw am
konsternacj.
K o n ta k t
MB: Wiem, e potrafisz rozmawia i m asz szczegln
zdolno do prowadzenia konstruktywnego dialogu.
Czy zaw sze tak byo?Jeli nie, to kiedy i gdzie si tego
nauczye?
PR: Tak b yo zaw sze. Jestem inteligentny, b ysk otli
w y. Mam zd oln o zaraania otoczen ia sw oj
pasj, co pozw ala m i kierow a m oim i zespoam i,
d o ktrych zapraszam w ybitnych m uzykw . Je
stem w d ziczn y Bogu za to, e obdarzy m nie
atw oci kom unikow ania si z ludm i.
167
K o n tro la
MB: Kiedy czowiek czuje nad sob czyj kontrol, wszyst
ko zaley moim zdaniem od intencji tej kontroli. Jeli
jest ona przejawem wsparcia i szacunku, m oe by
pozytyw n fo rm wsppracy. Jeli za jest wyrazem
apodyktycznoci i odbiera poczucie wolnoci, wtedy
kontrola moe by przejawem tyranii.
W tym przypadku intencja zdom inowania jest szko
dliwa i przeczy niezbywalnym prawom czowieka do
wasnego wyboru. Czy ty te odczuwasz dwa bieguny
kontroli? Moe miae okazj dowiadczy ich w swo
im yciu?
PR: O czyw icie. Sam prbuj kontrolow a otocze
n ie, czy tego ch c czy n ie. To siln y naw yk w yn i
kajcy ze sposobu, w jaki sam byem i jestem trak
tow any.
N ie w iem , co jest gorsze: kontrolow a czy by
kontrolow anym . K iedy prbuj kogo k on trolo
w a, czuj specyficzn y rodzaj napicia, jakbym
w szed d o m arketu, eby zw in baton ik albo
gum do ucia. J eli uda m i si przycisn kogo
tak, e zrobi to, czego dam , satysfakcja jest cz
ciow a, podszyta przem oc, ktr czu w p ow ie
trzu. Jeli za sam jestem ofiar czyjej kon troli,
czuj si naiw ny, gupi i gorszy.
Dajm y sobie w icej przestrzeni, otw rzm y si
na to, co przynosi w iatr i zgdm y si na to, co
zabiera woda! Bdziem y zdrow si i staniem y si
sob ie blisi!
K o n tr o w e r s ja
MB: We mnie kontrowersje budzi tak zw ana archeologia
oficjalna i archeologia zakazana. Historia oficjalna
i faktyczna. Doktryna dogmatyczna w religiach i ich
prawdziwe rda. Rozdwik pomidzy rnymi r
dami kae mi ufa wasnej intuicji. Spory ipolemiki wy
specjalizowanych autorytetw, ktre czsto z a p u n kt
168
________ Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki i planisty
honoru uznaj obron wasnej racji i dalekie s od obiek

tywizmu, to wanie budzi we mnie silne emocje, wzbu
rzenie. A jakie sytuacje w tobie budz kontrowersje?
PR: W ierz gboko i czuj, e ten w iat jest dosk o
n ay i e w szystk o, co si n a n im d zieje, jest
w aciw e i potrzebne. Z szerszej perspektyw y,
z dystansu w szystko wyglda inaczej. Jest uzasad
n io n e, celow e i jedynie su szn e, czy nam si to
podoba czy nie.
J eli ludzie si w ytuk, n ie panujc nad sw oj
ch ci posiadania, jeli puszcz z dym em ca t
cudow n planet, bdzie to cz cyklu, ktrego
w cale n ie m usim y rozum ie.
K o rzy
MB: Jeli odczuwam korzy, to jest to uczucie godne z a
pam itania i powtrzenia. Poczucie sukcesu i zb a
wienny upyw emocji, ktre towarzysz poczuciu osi
gnicia korzyci, jest dla m nie wietn motywacj
dziaa.
Jak ty w idzisz wpyw korzyci na twoje emocje?
PR: K orzyci maj bezporedni w pyw na m oje em o
cje. Em ocje pozostaj w cigym ruchu, n ic n ie
ujdzie ich uw adze, zaw sze s pierw sze. To on e
rodz m yl i czyn i nic nigdy n ie w ydarzy si b ez
ich udziau. To cudow ne osign cel. Teraz, k ie
dy pracujem y nad t ksik, w yobraam sobie
m om ent, w ktrym w ezm j do rki. K iedy trafi
on a d o rk czytelnikw , bd zajty czym zupe
n ie in n ym i czym innym bd y. Uczucia, kt
re tow arzysz osiganiu celw i czerpaniu w yn i
kajcych z tego korzyci, s jednoczenie nagrod
i m otorem do pracy.
K r u c h o
MB: Subtelno i delikatno, nie s to domeny twojej oso
bowoci, raczej naleysz do tych silnych m czyzn .
169
Czy ycie, stykajc ci z kruchoci czyjej psychiki

lub eterycznoci sytuacji, budzi w tobie zachw yt
i refleksje czy raczej irytacj?
PR: Potrafi dostrzec subtelno, odczu j i odna
le w sob ie. Jestem m uzykiem , sw oje ycie p o
w iciem sztuce.
MB: Deszcz, ktry skpa licie drzew, delikatnie zawis
na pajczynie i promie soca, ktry po burzy ta
czy refleksami tczy w kroplach deszczowej wody.
Subtelno i delikatno w dziecku i w oczach z a
kochanego w tobie czowieka s pikne i budz we
m nie zachwyt. zy oczyszczenia budz we m nie z a
chwyt. Irytuje mnie za lalkowa krucho porcelany,
ktr dostrzegam w pozach i grach salonowych, in
trygach i faszywych umizgach.
K u ltu ra
MB: Czowieka kulturalnego po prostu si czuje. Moe
atwiejjest go lubi n i tego niekulturalnego. Uwaasz,
e kultur wynosimy z domu, czy te e m ona si jej
nauczy? A moe m ona j straci?
PR: W szystko m ona straci, w szystko m ona zdo
by. Zdarzaj si te prezenty.
MB: Wielu ludzi wok nas prow adzi tak zw ane ycie
kulturalne, dowiadczajc literatury, muzyki, teatru,
kina.
Kultura osobista, kurtuazja i obycie s przecie bar
dzo podane tak p rzez nas samych, ja k i p rze z nasze
otoczenie. Zachowanie spokoju, wywaone i dyploma
tyczne wypowiedzi s bez wtpienia tym, czym czo
wiek moe z a modu nasikn, sadz te, e m ona
si nauczy tego poprzez samokontrol.
K u r a te la
MB: Odczuwa nad sob czyj kuratel? Czy nadzr
budzi twj sprzeciw?
170
PR: Nie, jeli dobrow olnie go przyjm , w ierzc w jego

su szn o. Z esp PULSARUS - freejazzow e trio
prow adzone jest przez D om inika Strycharskiego,
grajcego na fletach p rostych drew nianych. On
p isze m uzyk, dba o w aciw y przebieg pracy:
prby, koncerty. Graem z nim przez lata na za
sadach partnerskich. K iedy opow iada m i o sw o
im pom yle na PULSARUS, zaznaczy, e in tere
suje go absolutn e p osu sze stw o m uzykw ,
ktrym zaproponuje w sp p rac, w ob ec jego
w skazw ek i sugestii.
K rtko m w ic, byem tam p o to, eby sp en i
i w ydoby na w iato dzienne jego w izje.
Prow adz akustyczn grup AYATAR. AVATAR
to bardzo korzenna, m istyczna podr, oparta na
etn iczn ych im prow izacjach naw izujcych do
m uzyki w iata, czyli Indii, A frykigeneralnie na
ludow o. To barwna muzyka, piew , rytm , ale i m o
dlitw a oraz m edytacja. Tu sytuacja jest odw r
con a m uzycy, ktrzy graj u m nie, z najw ysz
uw ag realizuj przygotow any przeze m n ie tekst
nutow y, jak i m oje uw agi.
Z radoci oddaem si pod cudz kuratel
w trio PULSARUS, bo rozum iem , e jeli ch c by
dobrym nauczycielem , m usz by jeszcze lepszym
uczniem .
L e k c e w a e n ie
MB: Jak postpujesz, kiedy widzisz i czujesz lekcewaenie
z e strony swego rozmwcy?
PR: Postaw a lekcew aca przeczy p ostaw ie roz
m w cy, w ic jeli n ie m am rozm w cy, m og co
najwyej gada sam do sieb ie, a n a to szkoda m i
energii.
171
MB: Lekcewaenie w poczeniu z ignorancj stao si

moim dowiadczeniem w liceum. Moja wczesna
polonistka pu b liczn ie wymiaa moje staranie si
o udowodnienie dysleksji, wymiewajc te kolejne
go psychologa (a to by j u p i ty psycholog) w moim
yciu.
Nastpnym lekcewaeniem, ktre dotkliwie pam i
tam, byo nieprzyznanie mi stypendium naukowego,
cho rednia moja bya wysza od koniecznej. To wa
nie zlekcewaenie stao si dla mnie poczuciem kl
ski i pod jego ciarem podjam decyzj, e w takich
okolicznociach uczy si nie musz, bo na 3 i 4 umiem
zawsze.
Za najgorsze uwaam lekcewaenie sw i emocji
dziecka p rzez dorosego, zwaszcza p rzez osob bli
sk dziecku.
L ek k o m yln o
MB: Lekkomylno i brak przewidywania doprowadza
m nie do szau i wewntrznej wciekoci. Czy lekko
mylno i brak odpowiedzialnoci budzi w tobie tak
samo gwatowne reakcje ja k we mnie?
PR: N ie, poniew a jestem ob ficie dow iad czon y ta
kim m odelem postpow ania. Znam ten sty l i cza
sam i sob ie na n iego pozw alam . C zasem ryzyko
si opaca. W taki sp osb kupiem sob ie in stru
m ent. Poyczyem od znajom ego kilka tysicy,
n ie m ajc pojcia, jak m u to zw rc. L iczyem
na to, e m oja klaw iatura sam a na sieb ie zarobi.
Jako p o szo . Strach m in, dug sp aciem , a in
strum ent jest przy m nie do dzi i w d ziczn ie m i
suy.
Zdarzao m i si te pa h ero in z brudnej
pom pki poyczanej od przygodnie spotkanych
narkom anw i to zupenie in n a sprawa.
Ja zaw sze lu b iem zb lia si d o k raw dzi,
ch o rozu m iem , e to n ie w zbudza zau fan ia
b lisk ich .
172
L en istw o
MB: Stan przejciowy, ktry towarzyszy m i w trakcie od
poczynku po intensywnej pracy, nazyw am obiegowo
sodkim lenistwem. Takie lenistwo bywa przyjem n
regeneracj si.
Niepokj z a b u d zi we m nie zu p en ie in n e
dowiadczenie lenistwa, jako staego stanu apatii
i nastroju pesym izm u, albo w innej wersji ja ko wy
rachowane wygodnictwo, pasoytnictwo i p r n ia c
two. Takie lenistwo dziaa na m nie ja k czerwony
kolor na byka, rozjusza mnie. Jak dziaa na ciebie
lenistwo?
PR: Na m nie ju nie dziaa. Przeyem w szystk ie jego
barw y, doznaem go w rnych postaciach, teraz
jestem na n ie odporny. K iedy czuj potrzeb od
poczynku, odpoczyw am , naw et przez kilka dni.
Za kiedy pracuj, potrafi by aktyw ny przez
kilka tygodni p o dw anacie godzin d zien n ie. yj
in ten sy w n ie i im pu lsyw n ie, n ie m am w sob ie
system atyk i dziaania. L enistw o m n ie ju n ie
dotyka.
Lk
MB: Uwaam, e lk jest zakorzenionym strachem, ktry
sama wypielgnowaam. Mam tu na myli lk przed
irracjonalnymi powodami, czyli niezdrowy. Bowiem
lk przed utoniciem moe by zdrowym powodem
powstrzymujcym mnie przed kpiel w nieznanej
rzece. Za lk przed nieznanym widmem - moe by
przejawem intuicji.
Czy mylisz, e lk przed zm ian moe hamowa
nasz wasny rozwj?
PR: Z d ecyd ow an ie tak i zb iera p o k a n e n iw o
w y ciu n iek t ry ch z n as, p rzed e w szystk im
dlatego, e m a m oc stw arzania sytuacji, ktrych
n ie ch cem y . D ob rze je st uw aa n a sw o je
m yli.
173
L in cz
MB: Czy zdarzyo ci si kiedy w yciu by ofiar linczu?
Samosdu, przem ocy i terroru? Czy ofiara takiego
zachowania czuje zwierzcy strach o swoje ycie?
PR: Jako d zieck o byem d osy czsto b ity przez
jed nego z facetw m ojej m atki. P ew nego dnia
m ylaem , e m nie zabije - zaciska d on ie w ok
m ojej szy i po tym , jak zla m nie do krw i przedu
aczem . Byem ciekaw , czy odw ay si m n ie udu
si i jed noczenie prbow aem krzycze. To by
strach.
Lecz w ikszy przeyem w w czas, gdy top iem
si pew nej zim y w przerbli, w tedy rzeczyw icie
czuem si jak zw ierz, ktre m usi da z sieb ie
w szystko w tej jednej, decydujcej ch w ili. Zresz
t za to rw nie zostaem sp on iew ieran y przez
ojczym a.
MB: Gwat, terror i przemoc dopuszczaj si linczu, bez
praw nie i bezdusznie. Uywanie przem ocy fizy c zn e j
i psychicznej w stosunku do dziecka jest, moim
zdaniem , najbardziej zdradzieck i ukryt epidemi
naszych czasw.
L ito
MB: Lito to kontrowersyjna emocja. Jedni uwaaj, e
jest atrybutem mioci i dobroci, ja nale do tych, kt
rzy uwaaj, e lito to zbrodnia. Bowiem jeli uw a
a m si za lepszego od tego tam godnego litoci, to
jego samego uw aa musz za gorszego. A czy to jest
etyczne, uw aa si za lepszego? Tak powstao nie
wolnictwo i nazizm .
Jakie masz, Piotrze, zdanie na temat litoci?
PR: J e li ulegam lito ci, n ie czuj si lep szy. J eli
kupi ebrakow i chleb, to n ie dlatego, e ja je
stem od niego lepszy, lepsza jest co najwyej m oja
sytuacja. Pew ne okresy m ojego ycia przeyem
tylko dziki w spczuciu dobrych ludzi, ktrzy
174
karm ili m nie i przyjm ow ali pod sw j dach. Nie

znam lito ci innej n i ta. Nie znam lito ci, o kt
rej m w isz.
L o ja ln o
MB: Lojalno, czyli wierno, prawdomwno i uczci
wo. Kady z nas uznajc kogo za przyjaciela, ma
nadziej na jego uczciwo i lojalno. Maonkowie
i kochankowie maj nadziej na wzajemn lojalno.
Ludzie zakadaj j jako fu n dam ent swego zw izku.
Tak wanie ksztatuje si nasza potrzeba bezpiecze
stwa, p rzez zaufanie drugiej osobie i oczekiwanie
mioci, przyjani i lojalnoci. Lojalno jest jed n
z cech szlachetnoci.
Czy mog prosi o komentarz do lojalnoci, Piotrze?
PR: Procie, a bdzie w am dane.
L o tn o
MB: Rozum byskotliwy, pojtno i szybko mylenia
charakteryzuj lotno umysu, apanie w mig inten
cji lub zamysu. Uwaam, e w zdolnoci tej in tui
cja, czyli szsty zm ys oparty na gbokiej empatii,
m a swj d u y udzia. Lotno uatwia porozum ienie
z drugim czowiekiem i przyspiesza zdolnoci ucze
nia si. Uwaam, e m oe by ona skierowana na
emocjonalno i odczuw anie lub wyprofilowana
na nauk.
PR: Lotny um ys cen i u ludzi, z ktrym i pracuj,
jest o n olbrzym im uatw ieniem pracy m uzykw ,
gdzie i w iedza, i em patia pow inn y by n a w yso
kim poziom ie.
Luz
MB: yj na luzie to ostatnio bardzo modne powiedze
nie, ja opowiadam si za yciem w odpouHedzialno-
ci za swoje czyny, sowa i intencje. Jak ty pojmujesz
175
luz, czy to jest przestrze yciowa czy lekkomylna

beztroska?
PR: J eli m w i o luzie, m am n a m yli p ogod n y dy
stans d o w iata, w tym do sieb ie. M oje dziaania
s efektyw niejsze, kiedy jestem rozluniony, u n i
kam p op iech u lub poch op n ej o cen y . O lu zie
m w i tam , gdzie go brakuje, lub jest w rcz n ie
zbdny.
ad
MB: ad i dyscyplina w pracy bezwzgldnie sprzyja suk
cesom tak m uzycznym , ja k i literackim. ad w yciu
wasnym, rozpoznanie i nazw anie wasnych emocji
na pewno sprzyja osobistemu rozwojowi i sukcesowi.
Czy zn a sz kogo, kto w porzdku i czystoci prow adzi
swoje ycie, kogo, kto ma poukadane w dom u
i w gowie?
PR: Nikt poza tob n ie przychodzi m i d o gow y.
MB: Zaraz tu obrosn w pirka. Znaam kogo, kto mia
taki dom i spokj, by mnichem buddyjskim i dosko
nali si w sztuce walki mieczem. W yciu swoim
m ia ad.
a g o d n o
MB: Kraina agodnoci, czyli poczenie poezji i pieni,
tak najczciej kojarzymy dzi agodno. Subtelno,
opanowanie, wraliwo i dobro kojarzy m i si
z agodnoci. Czy m asz za sob jakie szczeglne
doznanie kojarzone z agodnoci?
PR: agodno to jedna z tych zalet, k tre najbar
dziej zachw ycaj m n ie w m ojej p artn erce. Cza
se m o tym rozm aw iam y, o n a p ok azu je m i,
jak ie to w an e, a ja staram si od niej uczy. Po
176
d w ch latach sp d zon ych w sp ln ie, um iem ju

co n ieco .
akocie
MB: akocie i sodycze m ona poczu w sercu p r z e z sod
kie sowa i gesty. Jakie sodkoci sam ubisz dawa,
a jakie bra?
PR: Lubi p ieci si z m oj dziew czynk sow am i:
kw iatuszku, sarenko, sod ki anioku... ch o rzad
ko na tym poprzestaj.
MB: Rozumiem, e twj apetyt ronie w czasie jedzenia.
Ja uwielbiam takie sodycze. Czy ubisz sucha kom
plementw na swj temat?
PR: O, tak!
aska
MB: Czy pamitasz jak ask: bosk lub ludzk, dowiad
czon w swoim yciu? Czyje wzgldy, dobro i roz
grzeszenie z bdw, ktre sam dostrzege?
PR: K obiety m ojego ycia m iay m i co w ybacza
i rob iy to ponad zdrow y rozsdek. Byo to za
razem pikne i sm utne. Sm utne, bo pozbaw ione
nad ziei n a w spln, radosn przyszo. C ierpli
w e, p en e m io ci serce zakochanej k ob iety to
najdroszy kw iat, jaki m ona zn ale. K wiat
p een ask i m ioci.
11) m
M a o d u s zn o
MB: Niewraliwy egoista dostrzegajcy jedynie czubek
wasnego nosa zapewne jest maoduszny. Jeli do tego
jeszcze wykazuje zatwardziao, bezwzgldno, z a
lepienie i upr, to rodzi j u postaw nieprzejednania.
177
Zacienione horyzonty umysu i zam knite serce z a

mykaj dusz czowieka w wizieniu jego ogranicze,
pretensji, przeszych j u zdarze i tego, co nigdy nie
powrci. Jedynym lekarstwem na maoduszno wy
daje m i si wewntrzna przem iana. A jedynym do
stpnym narzdziem mio i modlitwa do si wyszych.
Czy spotkae si w yciu z maodusznoci osoby,
ktra zatwardziaa, nie bya w stanie patrze w przd
i przebacza?
PR: N ie pam itam . Chyba m iaem szczcie sp oty
ka czciej w ielkodusznych ludzi.
M a ra zm
MB: Popadam czasami w stan biernoci i apatii, mara
zm u. Nie trwa to nigdy duej n i kilka dni, czuj wte
dy d u y dyskomfort. Ciesz si z wewntrznej siy,
ktra pcha mnie ku zm ianie tego stanu w aktywny
i twrczy czas dziaania i radoci.
Niektrzy ludzie jednak nawykowo narzekaj i nisz
cz w sobie iskry radoci wielk biernoci. Taka p o
stawa budzi we mnie niesmak. A ja k ty reagujesz na
m arazm oblepiajcy w czowieku si woli i dziaa
nia, chcesz go ja k najszybciej strzsn i pj dalej,
czy te smakuje ci leniwe zobojtnienie?
PR: Ten etap m ojej drogi zostaw iem za sob i n ie
ch c go ju nigdy pow trzy. Czasu m am tak n ie
w iele i tak duo rzeczy do zrobienia. Teraz, kiedy
rozpoznaem sieb ie i sw oj drog, spotkaem cu
d ow n ie pikn kobiet, a w iat tylko czeka, eby
m i odda cae sw oje bogactw o, n ie p otrafi ju
znale sob ie m iejsca w poczekalni.
M a rn o tra w stw o
MB: Nauczono mnie pracowa i oszczdza, czas wyko
rzystywa maksymalnie, dostpne rodki rozsdnie.
Nie znosz marnotrawstwa, braku gospodarnoci, bez-
produktywnoci i szastania pienidzm i oraz ycia
178
p o n a d stan i wpadania w dtugi w konsekwencji lekko-

dusznoci. Marnotrawstwo m nie denerwuje. Ceni
sobie gospodarno. Jak Piotr Racho radzi sobie
z marnotrawstwem?
PR: Staram si robi to, na co mam och ot, ufam , e
jest to najefektyw niejsza form a gospodarow ania
m oj energi. Mam do due zaufanie d o sieb ie
i sw oich przeczu. M arnotrawstwo m n ie om ija.
M ecen at
MB: Wiem, e ze wzgldu na twj wybitny talent m uzy
czn y wiele osb obiecywao ci w yciu mecenat.
adna z nich nigdy nie dotrzymaa rzeczonego so
wa. Czy z wasnego dowiadczenia wnioskujc uwa
asz, e w dzisiejszych czasach m ona czu opiek
i patronat mecenasa?
PR: W szystko, co bym na to odpow iedzia, byoby
w ym ylone.
MB: Ja dowiadczyam w yciu mecenatu, byo to krtkie
i chwilowe otoczenie mnie opiek p rzez plastyka, kt
ry wspiera mj dziecicy talent, niestety choroba p a
trona zam kna t obiecujc kuratel szybko i defi
nitywnie. Dotknam wtedyjednak sztuki, namacalnie,
poznaam moliwoci przekraczania regu rysunku
kredkami, poznaam przestrzenne fo rm y wyrazu. To
otworzyo mj umys i pozostao do d zi skarbem
moich dowiadcze.
M elan ch olia
MB: Jelijestjesienna, ciepa socem i kolorowa, to moe
by poetycko pikn zadum . Za jeli melancholia
przypraw iona jest smutkiem i przygnbieniem, to
uwaam , e jest niebezpieczna dla zdrowych emocji,
moe bowiem niestety poprzedza depresj. Czy zga
dza sz si ze mn?
PR: Tak. Jako nastolatek lubiem ten stan i czsto go
szukaem . Taka bya te w tedy m oja m uzyka. Za
179
praszaem d o dom u dziew czyny p o lekcjach, gra

em im na pian in ie, a on e pakayb yo p yszn ie.
Sm akow aem si w tedy w tanich w inach i byo
m i cudow nie sm utno. Naprawd to lubiem i pod
daw aem si nastrojow i sam otnych jesien n ych
spacerw , bez w zgldu na p or roku.
M c za rn ie
MB: M czarnie odczytuj jako wiadome lub niewiado
me zadaw anie sobie blu. Najczciej w moim yciu
byt to bl zw izany z poczuciem straty. Straty za u fa
nia lub osoby, mioci lub zawiedzenia. M czarnie f i
zyczne mog te oczywicie towarzyszy naszem u cia
u albo z powodu choroby, albo z naszego braku
rozsdku, na przykad z obarstwa.
Odczuwajc psychiczne mczarnie, chc je wypa
ka, wykrzycze, wyrzuci z siebie to, co m nie boli,
aby potem spojrze na siebie czyst i opukan. Bo
po nocy przychodzi dzie, a p o burzy spokj.
Myl, e przejcie odpowiedzialnoci z a to, ja k si
czujemy, jest podstaw do odreagowania mczcych
myli i wyjcia z udrczenia w wiato nowych
moliwoci.
Jak radzisz sobie z uczuciem mczarni psychicznej
lub fizycznej?
PR: To zaley od jej natenia. J eli jest m i zbyt ci
ko i n ie odnajduj si w trudnej dla m nie sytu
acji, uciekam w m uzyk albo w zo i gn iew , szu
kajc w tych em ocjach rda en ergii. N iestety
bezskutecznie.
Sprawa staje si prostsza, jeli starczy m i s i na
przyjcie pom ocy od yczliw ej m i osob y, albo
znajd przestrze na m edytacj o m ioci.
M ka
MB: Mka jest albo spowodowana psychicznym ciarem
i wtedy oznacza ja k nieprawidowo naszego spo
180
sobu mylenia, albojestfizyczna i wtedy jest cielesnym

udrczeniem.
Kilka lat temu wskutek pooperacyjnych powika
umieraa matka mojej koleanki. Gdyby pozostawio
no j w domu, bl i katusze trwayby okoo dwch
tygodni do mom entu jej odejcia. Szpitalna medycy
na bya w stanie utrzym yw a j przy yciu o wiele
duej. Kobieta konaa p rze z 10 miesicy, wya i p isz
czaa z blu w momentach odzyskiwania wiadomo
ci. Jej sabe serce nie pozwalao etyce lekarskiej na
podanie morfiny, a cierpienie bliskich, ktrzy z m u
szeni byli towarzyszy je j mce, roso nieustannie.
Pewnego dnia zi tej kobiety uklk przed lekark
nocnej zm ia n y i baga o jeden zastrzyk m orfiny dla
swej konajcej teciowej sowami: Jeli p a n i m i nie
pomoe, moja ona zwariuje, ona j u jest prawie nie
obecna". Tak umotywowa swoj rozpaczliw prob
o naturalny spokj w tej rodzinie. Jego proby zostay
wysuchane.
Jestem pewna, e dla tej rodziny, crek i m a
tej kobiety czas tego nienaturalnie w yduonego
konania by praw dziw mk.
Czy ty sam dow iadczye jakiego rodzaju
mki?
PR: W M onarze byo naprawd ciko. To cztery m ie
sice z m ojego ycia, o ktrych m gbym op o
w iada godzinam i. Nadludzki w ysiek, m ierdz
ce arcie i terror psychiczny. Nie oddabym tego
dow iadczenia za adne skarby. D zi ju nic n ie
jest straszne. Moja dzisiejsza praca to zabawa, na
tle tam tych dni.
M stw o
MB: Mstwo to waleczno, sia i odwaga. Zachowanie,
ktre staje si symbolem wewntrznej mocy. Postawa
waciwa silnym ludziom, ktrzy maj w sobie obu
dzonego wojownika i panuj nad swoim yciem, po
181
dejmuj si obrony jakiej sprawy, idei lub osoby. Tak

wanie odczuwam, w sobie mstwo.
PR: M stwo to cecha m czyzn z du zaw artoci
zw ojw m zgow ych i w ysokim poziom em testo
steronu.
M iejsce
MB: Czy jest takie miejsce, w ktrym czujesz spokj Boga,
wasny oddech zjednoczony ze wiatem?
PR: Nie w iem , czy m iejsce m a jakiekolw iek znacze
n ie. Zdarzao si, e n ie um iaem odnale sp o
koju w grach nad p iknym jeziorem w rd
piew u ptakw, eby potem doskonale poczu si
w zatoczonym autobusie. U czucie spokoju i w y
ciszen ia zalene jest od kondycji m ojego um ysu
i ducha, n ie od m iejsca.
MB: Ja z kolei uwaam, e kady z nas ma przynajm niej
trzy takie miejsca, jedno gboko zapam itane z dzie
cistwa, jedno wypielgnowane w wyobrani i jedno
w samym sobie.
Moje miejsce zapamitane z dziecistwa to gospo
darstwo moich dziadkw. Miejsce, ktre pielgnuj
w wyobrani, to rozpostarta po horyzont szeroka pla
a nad Batykiem, spokojna, dzika, okolona tacz
cymi z wiatrem sosnami. Za miejsce we m nie to zielo-
no-rowa przestrze mojego serca, nieskoczona,
ciepa, ukoronowana bkitem garda.
M io s ie rd z ie
MB: Okaza miosierdzie, czy potrafisz zaniecha spra
wiedliwoci, aby nie odpaca okiem za oko, ivyba-
czytem u, ktry ci skrzywdzi, i przyj symboliczne
zadouczynienie?
PR: Potrafi, to cakiem proste dla faceta takiego jak
ja. Jeszcze n ie znalazem si w sytuacji, kiedy m u
siabym wybaczy rzecz gorsz od tych, ktrych
182
sam dopu ciem si w obec drugiego czow ieka.

Trudno m i yw i uraz ze w iad om oci, e
krzywda, ktra m nie spotkaa, to jed ynie kon
sek w en cja m oich w czen iejszych czyn w . Co
dajesz, to do cieb ie wraca.
M io
MB: Jak twoim zdaniem wyraa si mio?
PR: D ugo. Cae ycie.
MB: Mio jest jedyn rzecz, ktra m noy si wtedy,
gdy si j dziei.
Co prawda nie pamitam, kto powiedzia te sowa
0 mioci, ale jest ona dla m nie najwiksz moc
1 najwysz magi.
Mio zaczyna si nadziej na szczcie. Dla k a
dego z nas poczcie i urodzenie sijest oczekiwaniem
mioci, ktra pow inna otacza nas odpierwszego od
dechu po ostatni. Mio do innych moe wyraa si
tylko wtedy, gdy dojrzaa w nas mio do siebie sa
mych. Czy zgadzasz si ze mn?
PR: Nie w iem , jak odpow iedzie na to pytanie, eby
u n ik n teoretyzow ania. Moje d ow iad czen ia
w tym zakresie s zbyt b olesn e, abym zdoa si
na n ich oprze, zachowujc m inim um obiekty
w izm u.
MB: Czy potrafisz spojrze sobie gboko w oczy i powie
dzie sobie, e bardzo siebie kochasz takim, jakim
jeste?
PR: To, jaki dzi jestem , n ie m a tu znaczenia. Ko
cham sieb ie i ju. Pracuj nad sob, rozw ijam si,
i tak bdzie ju do koca. Bd si zm ien ia i bd
sieb ie k och a m ioci bezw arunkow , tak jak
dzisiaj.
M oc
MB: Czy Piotr Racho czuje swoj wasn moc? Moc
nieskoczon, si swego serca i potg umysu?
183
PR: Czuj to w sob ie, w tob ie i kadym napotkanym

czow iek u . Czuj, e m og lata, napraw d!
C zsto to czuj, kiedy spaceruj i m yl o tym ,
eby w zbi si w pow ietrze, jak podczas snu. Mam
w raenie, e jedyna rzecz, ktra n ie pozw ala m i
oderw a si od ziem i, to w iadom o, e to jest
n iem oliw e. D la n as, ludzi, tak w ie le rzeczy
jest niem oliw ych . A jak n ie, to przynajm niej za
trudnych albo n ie do przeskoczenia.
W szk o le m uzycznej, do ktrej p oszed em
w w ieku lat siedm iu, m w io si dzieciom , e n i
gdy n ie bd gray na sw oich instrum entach rw
n ie spraw nie jak Japoczycy, poniew a ich doba
m a trzydzieci godzin, z czego sze god zin p o
w icaj na sen , a reszt na w iczenie.
MB: Nie umiem nie zareagowa na to, e podae stan
dardowy przykad szkodliwej werbalizacji, szkodz
cych intencji i ignorancji, a take niedouczenia.
Po pierwsze, dzieci powinny uczy si w form ie z a
bawy, tak aby ich umys mg pracowa synchronicz
nie w rozlunieniu, ktre najwicejpozwala zapami
ta, czyli w czstotliwoci od 7 do 14 cykli i w napiciu
100 mikrowoltw. Kady z nas korzysta z tego stanu
najczciej do 10 roku ycia.
Kady stres i wymuszona niesynchroniczna praca
umysu, w systemie edukacji gdzie dominuje logika
i pam i zam iast wyobrani i wizualizacji, podnosi
czstotliwo pracy umysu do 32 cykli, a obnia na
picie do przedziau od 10 do 50 mikrowoltw, co spo
walnia i utrudnia proces nauki.
Kody sw maj swoj moc. Negatywne i krytycz
ne sowa siej potworne spustoszenie w umysach
dzieci. Na p rzy k a d te sowa, ktre przytoczye
ja k o p rzeko n a n ia nauczycieli w twojej szkole
m uzycznej.
Wiem sama po sobie, ja k wielka jest moc przekona
i myli. Dowiadczyam tego, kiedy zdawaam na pra
wo jazdy. Czowiek, ktry mnie uczy, by absolutnie
przekonany o tym, e placu manewrowego z a pierw
184
szym razem nikt nie zda. Byo to dla mnie przykre

i krzywdzce, bowiem wiedziaam, e duo gorzej ra
dz sobie na miecie.
Mj pierwszy egzamin nie da mi praw a jazdy, ale
olbrzymi satysfakcj, bowiem pom im o jego sarka
z m u i cicych, a take ograniczajcych m nie jego
przekona, zdaam plac manewrowy bez poprawek,
niestety samochd zgas m i na miecie trzykrotnie
na skrzyowaniu, wskutek czego nie zdaam egza
m inu. Obserwujc potem zszokowan m in mojego
nauczyciela i wstyd, ktry rozpali m u policzki oraz
jego zaenow anie zaistnia sytuacj, odczuam
wielki triumf. Rado z tego, e nie poddaam si
jego oczekiwaniom . Moja w ew ntrzna moc bya
wystarczajco silna, aby pokona em anacj jego
przekona.
Nie m a moim zdaniem nic bardziej krzywdzcego
dla dziecka n i ograniczajce przekonania doro
sych. Ich szkodliwo jest wielka. Na szczcie dzieci
rosn, dojrzewaj i odkrywaj w sobie wasn wiel
k moc. Czuj w sobie moc zdoln podbi wiat,
a wtedy buntuj si przeciw temu, co ograniczao je
dotychczas.
Kada marchewka (zachta) jest lepsza n i ja k i
kolwiek kij (karanie i upokarzanie, pom niejszanie
wartoci i wymiewanie czowieka) i krytyka.
Jestem pewna, e nasza moc jest potg przenosz
c gry i e zawsze jest w nas.
Niech wic moc bdzie z wami, po wsze czasy!
M c iw o
MB: S ludzie zapamitali, noszcy krzywdy w sercu,
mciwi i okrutni. Ludzie, ktrych umys i uczucia z a
trua zemsta, poszukuj odwetu. Wiele wojen i mor
dw zdarzyo si z mciwoci czyjego serca. Z serca,
ktre najpierw kto inny mocno zrani, a moe nawet
okaleczy. Mciwo jest jedn z emocji, jakiej my,
ludzie, czasam i ulegamy.
185
Czy ty sam odczuwae na sobie zo i agresj

czyjej mciwoci?
PR: N iczego takiego n ie przypom inani sob ie.
P n
N a d z ie ja
MB: Jak m asz dzi nadziej?
PR: Mam nadziej, e kiedy polec! W zbij si w p o
w ietrze jak ptak!
MB: Nadziej m am na pikny dzie dzi i jeszcze lepszy
jutro. Na popraw zego zachowania i na szacunek.
Mam nadziej na spokj i na przyszo pen pik
nych chwil.
Nadzieja pomaga mi w kadej kryzysowej sytuacji,
kady dyskomfort zam ienia w mojej wyobrani na
komfort. Nadzieja daje nam szans przem iany bole
snego dowiadczenia w pikn przyszo. Moja sia,
mio i moc karmi si udatem nadziei.
N ad z r
MB: Wiem, e miae w yciu okazj podlega nadzoro
wi. Czy czujc nad sob czyj nadzr zachowujesz
si inaczej, n i bdc poza kontrol?
PR: Tak. Np. dzi sam ochodem jed zu p en ie ina
czej n i podczas kursu prawa jazdy, albo ubie
ram si inaczej, ni yczyaby sob ie m oja m am a.
Nadzr w ie si z system em i jem u suy.
Matka tum aczya mi: norm alne d zieci n ie n o
sz takich ubra, jak w oysz te sp od n ie, w szy
scy pom yl, e o cieb ie n ie dbam , e w dom u
jest brudno, zapam itaj sob ie, w szystk o zaw sze
id zie na m oje konto, b o to ja za cieb ie odpow ia
dam , n ie p rzyno m i w stydu... itd . G dyby n ie
strach przed ocen, gdyby n ie panujca m oda
186
oraz zbir innych przekona, ktrym poddaa si

m oja m atka, m iabym w tedy w iksz sw obod
w doborze ubioru.
MB: Czy miae kiedy okazj nadzorowa kogo, czy
m oesz powiedzie, jakie to jest uczucie? Czy w twoim
przypadku z nadzorowaniem wie si uczucie wa
d zy czy odpowiedzialnoci?
PR: N igdy n ie naduyw aem w adzy, i to w cale n ie
dlatego, e jestem taki szlachetny. Nie potrafi
tego robi, nigdy m i to n ie przyszo do gow y.
M yl, e gdybym b y gw nym m echan ikiem
w jakim zakadzie przem ysow ym , n a pastw o
w ym stoku, gdybym nienaw idzi sw ojej roboty,
sw ojej on y i starego auta, ktre n ie ch ce zapali
zim , m gbym by trudnym przeoonym .
Moja w adza obejm uje np. m uzykw AVATAR
w zakresie grania m uzyki, m ojej m uzyki, w ic
podstaw tej w adzy s w d ziczn o i szacunek
do podw adnych, a take odpow iedzialno za ich
prac oraz czas.
N a m i tn o
MB: Gorcy temat. Jak wic odczuw asz namitno?
Jest to dla ciebie ognisty zapon czy smakowicie rosn
cy apetyt?
PR: W ybacz, ale w ol prow okow a nam itno i czy
n i j sw oim udziaem , n i o niej rozm aw ia.
N am itno to sw obodny strum ie, ktrego n ie
ch c zam yka w ram y sow a.
N a p a
MB: S takie sowa i sytuacje, kiedy czuj si napadnita.
Trac wtedy umiejtno realnej oceny sytuacji i ule
gam panice, czsto wycofuj si lub nerwowo umie
cham. Nie lubi tych chwil, uwiadamiaj m i moj
bezbronno. Uczucie napacipowanie narusza moje
poczucie wasnej wartoci. Odbudowanie go po napa
187
ci energetycznej, stoumej lub fizy c zn e j zajm uje mi

zwykle troch czasu.
Jak ty reagujesz na napa sown lub fizyczn?
PR: Nie m am recepty ani koncepcji, poniew a kada
sytuacja w ym aga osobnej, indyw idualnej in ter
w encji. Zwykle w takich sytuacjach byw am sta
now czy i nieugity. Nie zn osz przem ocy.
N a p i c ie
MB: Napicie sytuacji odczuwam w caym swoim ciele,
poprzez usztywnienie mini, napicie skry, zacini
te zby albo pici. Jak ty odczuwasz, e co wisi
w powietrzu, e napicie jest wiksze n i zwykle, i co
z tym potem robisz?
PR: Nie zaobserw ow aem u sieb ie charakterystycz
n ych reakcji, ktre m gbym przypisa tem u
przypadkow i, acz n ap icie w yczuw am byska
w iczn ie. J eli tak jest, pytam w p rost o jego p ow o
dy, nazywajc rzeczy p o im ieniu.
MB: A wic szczero i komunikacja s twoimi kluczam i
do rozadowania napicia.
PR: D okadnie tak. Jeli m am w ybiera m idzy w a
snym i dom ysam i i wyobraeniam i a konstruktyw
n rozm ow pozwalajc w yprostow a niejasno
ci, n ie w aham si spyta lub w in n y sp osb da
do zrozum ienia, e chciabym oczyci atm osfer.
N a p i te s to s u n k i
MB: Czy obecnie m asz z kim napite stosunki, Piotrze?
PR: Jest par osb , ktrym pozostaw iam ten pro
blem . W ierz, e kady sp r m ona rozw iza
prost rozm ow , o ile p o obu stronach jest dobra
w ola.
MB: Jeli moje stosunki z kim robi si napite, to albo
mwi mu, e jest dla mnie w anym czouHekiem i e
188
go kocham, albo odsuwam si i pozostawiam t spra

w za sob.
N a s tr j
MB: wiece, cisza, spokj i delikatna m uzyka w tle. N a
strj intymnego wieczoru. Nastrj m ona stworzy,
wyczu i m ona si m u podda. Jest to po prostu ener
gia, ktra towarzyszy ludzkiem u dziaaniu. Zwykle
kojarzymy j z subtelnoci, a cz przecie i powaga
sdu, i ferw or bitwy maj swj odmienny nastrj. Jaki
nastrj najchtniej budujesz w swojej muzyce? Jakie
s jego ewolucje?
PR: W m uzyce najbardziej cen i w oln o, sw obod
oraz w ieo i si. Muzyka m usi by jak w oda -
za kadym razem inna. Pow inna pyn. Musi by
przyjazna, wzruszajca, czasem naw et b olesn a.
W any jest dla m nie w m uzyce elem en t tajem ni
cy i w ieczn oci, a take m dro i w spczucie.
N a sy cen ie
MB: Uczucie nasycenia po obfitym obiedzie zn a m y prze
cie wszyscy. Nasycenie moe towarzyszy take do
znaniom artystycznym, sportowym i intelektualnym.
Czy w jakiej dziedzinie swego ycia dzisiaj czujesz
si nasycony?
PR: panie, palenie, p icie i n icn ierob ien ie to dyscy
p lin y, w ktrych osignem nasycenie.
N a t e n ie
MB: Natenie dowiadcze, rozmw, emocji czy z d a
rze w yciu moemy odczu na wiele sposobw. Ja
kie nasilenia emocjonalne znosisz najsabiej?
PR: S ch w ile, w ktrych trac panow anie nad sob,
czasem do tego stopnia, e n ie w iem , co si za
ch w il w ydarzy. To chyba najbardziej przykre
ch w ile, jakie m nie spotykaj.
189
N a tu ra ln o
MB: Naturalno po prostu si wyczuwa, tam gdzie nie
ma gry, kiczu i udawania. Spontaniczne reakcje i j a
niejca w oczach uczciwo. Czy cenisz sobie natu
ralno?
PR: ly ik o naturalno m oe m nie zachci i zbliy
do drugiej istoty. Tylko naturalno pozw ala na
p ik n y rozw j takiego zwizku.
N aturalno w naturalny sp o s b zb lia nas
i upodabnia do natury, ukazujc nam nasz
praw dziw dusz.
N iech
MB: Niech czu mona do kogo i do czego. Zawsze si
sobie dziwi w sytuacjach, kiedy czuj niech do ja
kiego dziaania, ale za cudz namow wtpi w swo
je przeczucie, a potem czsto czyni, co m i nakazano
i w konsekwencji auj. Z tego dowiadczenia wyno
sz niech do tumienia wasnej intuicji i przeczucia.
A do czego niech czuje Piotr Racho?
PR: N ie w idz w tej ch w ili rzeczy, ktr bym zaw sze
albo ktrej nigdy bym n ie lubi. K iedy sk o czyy
si kolejki po cukier i w dka n a kartki, n a m ie
cie pojaw iy si ham burgery. Bardzo je w tedy
lubiem i rzeczyw icie duo ich jadem . Przyszed
w kocu m om ent, kiedy ju duej n ie m ogem .
Z aczo m i si robi n iedobrze n a sam m yl
0 n ich . W szystko si zm ien io ch zam ienia
si w n iech .
N ie c ie r p liw o
MB: Jestem z tych w gorcej wodzie kpanych, niecierpliwa
1 niespokojna tym bardziej, im bardziej czego pragn
z terminem na wczoraj. Albo zaguszam sw niecierpli
woprac, albo uspokajam si, czytajc mdre sowa.
A ty? Co robisz z wasnym zniecierpliwieniem?
190
PR: Po ukoczeniu leczen ia z narkom anii n ie w ie

dziaem , kim jestem . Ale w iedziaem , e s jakie
w ane pow ody, dla ktrych znalazem si w a
n ie tutaj, duchem i ciaem . Od tam tej pory od
krywam je i n ie czuj ju dzi popiech u, ktry
m gby m i odebra sw obod i poczucie b ezp ie
czestw a.
N ie c z u o
MB: Bezduszno i znieczulica w zakresie spoecznych
zachowa wynika z tak wielu rnych przyczyn, e
trudno byoby je okreli. Gdzie w gbi zaw sze czai
si strach albo obojtno. Brak wraliwoci i grubo
skrno w kontaktach z bliskimi jest bardziej dotkli
wy. Do czerwonoci rozgrzewa uraz i we mnie budzi
zniechcenie, obnia nadziej na wspln dobr przy
szo. Kiedy w relacjach z bliskimi dotyka m nie brak
czuoci, oczyszczam si paczem po przeyciu zaw o
du albo braku zrozum ienia. Bo tak naprawd moe
my mie rne zdania i potrzeby, ale zrozum ienie
jest dla mnie podstaw poczucia wizi.
Jak odczuwasz nieczuo?
PR: Jak ciern ie. N ieczuo rani do gb i.
N ie d e lik a tn o
MB: Brak delikatnoci mnie irytuje. Brak wyczucia i tak
tu. Na niedelikatno wobec siebie reaguj odsuni
ciem si. Uwaam, e jeli rozmwca nie czuje subtel
noci sytuacji, to adne tumaczenia nie maj sensu.
Rozum uj wwczas, e moja wraliwo jest inna
i nie jestem w stanie zapaporozumienia z takim roz
mwc. Moje osamotnienie wydaje m i si wtedy gbo
k studni. W takich sytuacjach amie mi si gos.
Jak ty sobie radzisz z niedelikatnoci?
PR: Udaj, e jej nie w idz.
191
N ie d o m y ln o
MB: Niedomylno jest chyba pewnym przejawem braku
uwagi. Jeli nie jestem zaangaowana emocjonalnie
w aktywne bycie z kim, to na pewno bd niedomyl
na w stosunku do tej osoby. Nie mam z ni mentalne
go kontaktu, jeli jestem wewntrznie daleko. Myl,
e to moe denerwowa mojego rozmwc.
Co ty o tym mylisz?
PR: M yl, e strat czasu jest m w i do k ogo, kto
ci n ie sucha.
N ie g r z e c z n o
MB: Niegrzeczna bywam, cho staram si tego nie prak
tykowa. Ale zdarza mi si czasami specjalnie powie
dzie co uszczypliwego i przechodzi na czerwonym
wietle. Potem si wstydz. Jest to chyba przejaw braku
wewntrznego skupienia i samodyscypliny.
Czy tobie te zdarza si zupenie wiadomie zacho
wywa niegrzecznie?
PR: Ja uw ielbiam czerw one w iato i n iegrzeczn e
d ziew czyn k i. K iedy patrz w lu stro , w id z to
w sw o ic h oczach . M oje fantazje staram si
zam yka w m uzyce - tam m aj w d ziczn eg o
suchacza.
N ie a d
MB: Niead w mojej gowie i emocjach zaw sze szeroko
odbija si na mojej pracy. Rozumiem doskonale, dla
czego aktywne ciao i zdrowe myli s tak w ane
w ksztaceniu adeptw wszelkich sztuk walki. Niead
w sobie samym odzieierciedla si w naszym postpo
w aniu i dziaaniu automatycznie, poza tvol i wia
domoci, po prostu podwiadomie. Zgadzasz si
ze mn, Piotrze?
PR: O czyw icie, to dla m nie jasna zaleno. Prawo,
ktrego n ie da si obej.
192
________ Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki I planisty
N ie a sk a
MB: Czy potrafisz wyczu taki subtelny prg w polemice
lub sownej konfrontacji, gdzie naley zatrzym a
jzy k za zbami, aby p rzez nieostrone sowa nie
popa w czyj nieask? Czy w ogle zaley ci na
takich subtelnociach?
PR: W iem , co m asz na m yli, i podobne sytuacje nie
s m i obce. O strono czciej byw a przydatna
n i szkodliw a, instynktu i intelektu te n ie da si
w yczy.
J eli czuj, e doszedem do m iejsca, w ktrym
kade nastpne sow o bdzie kontrow ersj, go
dz si na te w arunki. Przyjmuj konsekw encje
sw oich sw i czynw , nie zostaw iajc za sob
niezaatw ionych spraw .
W szystkie yjce istoty s sobie rw ne i n ie ma
tu m iejsca n a ask czy n ieask . W iadom o
0 tym , e popadem w czyj nieask, m oe m nie
co najwyej rozm ieszy.
N iem oc
MB: Kadego z nas czasami ogarnia niemoc twrcza.
Czasami popadamy w marazm jakiej nieodreagowa-
nj emocji, czujemy sabo i oddajemy si lenistwu.
Czy zauw aasz u siebie jak przyczyn lub prawi
dowo, ktra powoduje u ciebie niemoc?
PR: M wic najoglniej, niem oc rodzi si w e m nie
z zaniedbania. Sprawy ciaa i spraw y ducha s ze
sob cile pow izane, w ic awaria jednego ele
m entu osab ia prac pozostaych . J e li le si
odyw iam i m ao si ruszam , cierp i na tym m oje
sam opoczucie. W tedy gorzej m i si pracuje, m niej
zarabiam i m oja dziew czyn a traci op arcie w e
m nie. Ja obw iniam si za to, odgrzebujc n ien a
w i do sieb ie. Trac poczucie bezpieczestw a
1 w asnej w artoci. Zaczynam si ba. Sigam po
papierosy, ktre niedaw no rzuciem . Moja uw a
193
ga sab nie, staj si niebezpieczny dla sam ego sie

b ie i najbliszych.
Ten scenariusz m ona by pisa jeszcze dugo.
N ie n a w i
MB: Czy czue wobec siebie czyj nienawi? Czy sy
szae, ja k kto ci mwi, e ci nienawidzi?Mog sobie
tylko wyobrazi, e emocje takie s druzgocce, czy
m oesz co o tym powiedzie?
PR: Czyst, laboratoryjnie odseparow an od rod o
w iska naturalnego nienaw i w idziaem jedynie
n a film ach dla nastolatkw . M yl, e n ie istn ieje
sam od zieln ie. N ienaw i to n iech cian e dziecko
serca i rozum u. Rodzi si z cierpien ia, ktre n ie
znajduje akceptacji w czow ieku.
J eli rozum uw ierzy, e odpow iedzialn o za
cierp ien ie pynce z serca p ow in ien w zi drugi
czow iek , zdefiniuje go jako rd o cierp ien ia
i uczyni sw oim w rogiem ; niezalen ie od tego, czy
w czow iek m a och ot przyj t rol.
Pow staje w tedy konflikt oparty na n iesp raw ie
d liw oci i przem ocy. Kady przypyw cierp ien ia
przetw arzany zostaje przez um ys na niszczc
en ergi, ktra szuka ujcia w przem ocy i em ituje
kolejn porcj cierpien ia, zw ikszajc w ten sp o
sb sw oje natenie.
Rozum jest chory, b o serce cierp i - serce cier
p i, b o rozum jest chory. N ienaw i jest irracjo
nalna. To tw r czow ieka, n ie Boga. N ie jest uczu
ciem , n ie jest m yl. C zym kolw iek jest, niszczy
przede w szystkim tych, ktrzy j produkuj.
N ieo b ycie
MB: Brak kultury i obycia towarzyskiego odczuwam
dotkliwie w kontakcie z ludm i zapatrzonym i w sie
bie i zatwardziaymi. Jeli bowiem kto ma serce otwar
te i um ys szeroki, nieobycie nie stanowi adnej
194
przeszkody w kontakcie z t osob. Myl, e raczej

chamstwo i grubiastwo s grone w poczeniu
z nieobyciem, a nie samo nieobycie.
Jak sdzisz, Piotrze?
PR: C zow iek ob yty to czow iek , ktry byw a tu
i w d zie, w idzia i sysza to i ow o i w ie, jak si
zachow a tam i siam .
R zeczyw icie, sam o n ieob ycie to k iep sk i p o
w d, b y p ozw oli sob ie na n iech do czow ieka.
To, e nigdzie n ie b y i n ic n ie w idzia, n ie ok re
la jego sam ego, a jedynie zakres jego dow iad
cze .
N ie o k r z e s a n ie
MB: Zachowanie nieokrzesanego sonia w skadzie por
celany jest na granicy mojej wytrzymaoci.
PR: To sm utne, spotka czow ieka, ktrego sp osb
bycia trudny jest do zn iesien ia. Jednak to si zda
rza. Staram si w tedy, o ile jest to w m ojej m ocy,
od n ie si do punktw w sp ln ych m oich i so
nia, w ynikajcych z tego, e obaj jestem y dzie
m i tej sam ej kosm icznej siy.
N ie p o j tn o
MB: Moja niepojtno dotyczy dziedzin, ktre le poza
moimi zainteresowaniam i. Nie wkadam wysiku
w zrozum ienie zasad zespoowych gier sportowych, za
dla intelektualnych gier strategicznych wykazuj wie
le pojtnoci.
Myl, e wikszo z ludzi odczuwa niepojto
jakiego zagadnienia wtedy, gdy nie jest nim za in te
resowana. Czasam i jest to w ynik zego sposobu
n a u c za n ia albo niewaciwej techniki p o zn a n ia
zagadnienia. Jestem jednak zdania, e to m y sam i
decydujemy o tym, ja k i na ile co jest dla nas pojte
lub niepojte.
Co ty o tym mylisz, Piotrze?
195
PR: Pom ijajc oczyw icie w rodzone zd oln oci, kt

re zaw sze bd m iay pierw szestw o przed obcy
m i nam dziedzinam i ycia, ktre z jakich p ow o
dw p ostanow ilim y zgbi.
Tak w ic gboko w ykopanego przez nas dou
zaley od ilo ci ruchw w ykonanych opat, tech
n ik i kopania, gatunku gleby oraz sprztu.
N ie p o r o z u m ie n ie
MB: Bywa, e nieporozumienie wisi midzy dwiema oso
bami i kotuje wiele innych emocji.
Gdybymy sami potrafili nazw a swoje emocje i opo
wiedzie o nich bliskim nam ludziom, to nieporozu
mienia wyjaniayby wiatem zrozum ienia. Emocje
pozostawayby w spokoju. Jeli nauczym y si tej w a
nej i potrzebnej nam wszystkim sztuki komunikacji
wasnych uczu i emocji, nieporozumienia bduet-
n okazj do miechu i artw. Tego sobie ycz.
Czy mgby opowiedzie nam o jakim przeytym
p rze z ciebie nieporozumieniu?
PR: M oi rodzice zaw sze w ied zieli lepiej ode m n ie, co
jest dla m nie najlepsze. N iestety przykady na to,
jak pow inienem postpow a, daw ali sw oim so
w em , zam iast sw oim yciem .
N ie p o r z d e k
MB: Jak patrz na pokj dziecicy po ferworze zabawy,
widz w nim czsto wielki nieporzdek. Ten widok
m nie cieszy, widz bowiem energi dobrej zabaw y
i radoci. Jeli jednak po zabawie zabawki nie wrc
na swoje miejsce albo zostan poupychane gdzie p o
padnie, czuj duy dyskomfort nieporzdku.
Czy jako dziecko sam z siebie miae uwag p rzy
w izan do porzdku, czy by to raczej n akaz prze
kazany z gry?
PR: Zabawki chyba sprztaem , n ie jestem pew ny.
N atom iast du trudno spraw iao m i utrzym y
196
w an ie porzdku w szafkach na ksiki, zeszyty

szk oln e i in n e artykuy papiernicze. C zsto d o
prow adzaem te szafki do stanu, w ktrym w szyst
k o si z n ich w ysypyw ao.
N ie p o s z a n o w a n ie
MB: Brak szacunku do innoci. Wymiewanie lub agresja
przejawione w stosunku do tego innego n i powszech
nie przyjty system wartoci, jest moim zdaniem p o
wszechnym zjawiskiem wrd tak zwanych szarych
zjadaczy chleba.
Bardziejpowszechne jest zrozumienie pojcia niepo-
szanowania cudzego mienia, czyli aktw wandalizmu.
Pogarda i lekcewaenie cudzego ycia, zdrowia,
cudzej pracy i cudzych wartoci budzi we m nie nie
ch. Jeden z moich ssiadw (jedyny z szeciu okala
jcych mnie mieszkacw bloku) tak nie cierpi dwi
ku pianina, e przy kadej okazji kiedy usyszy yw
muzyk, dobywa sobie znanego stukocz i m niej lub
bardziej rytmicznie wali mi w ciany p rzez cay czas
trwania wicze lub utworu. To jest ja w n y brak p o
szanowania innoci i prawa kadego czowieka do
wasnej realizacji.
Zgadzasz si ze m n?
PR: No jasn e, e si z tob zgadzam . Facet p ow in ien
zej do cieb ie i sprbow a si z tob dogada,
ale jego sta tylko na stukanie w podog. Taka
reakcja ley w zasigu przecitnych m oliw oci
szym pansa, czow iek pow inien wykaza si odro
b in w iksz wyobrani.
MB: Byam u niego i prbowaam si z nim dogada. Nie
stety usyszaam tylko tyle, e on nie bdzie ze m n
gada i zobaczyam, ja k odwraca si na picie i z n i
ka. Ten czowiek napisa nawet skarg na moje z a
chowanie stwierdzajc w niej, e pianino gra w go
dzinach od 8 rano do 20. Jak wida, choprzestrzegam
norm etycznych, w p a n nie zam ierza szanow a
mojego prawa do kontaktu z muzyk.
197
N ie p o w o d z e n ie
MB: Jakie wasne niepowodzenie pamitasz?
PR: Najbardziej utkw iy m i w pam ici nieudane pr
b y rzucenia p alen ia papierosw . N iepow od ze
niem koczyem te prby odstaw ienia narkoty
kw i alkoholu. Pam itam dobrze te ch w ile, b o to
w an ie w tedy czuem sw oj b ezsiln o najbar
dziej.
N ie p r z y c h y ln o
MB: Jestem gboko nieprzychylna bardzo wskiemu ifak-
tologicznemu systemowi nauczania. Jestem dyslekty
kiem i pomimo intuicji, ktra pchaa mnie we waci
w stron, trafiam na niewaciwych ludzi, wskutek
czego mam wiele przykrych dowiadcze zw izanych
z e sposobem nauczania i ksztacenia.
Szczerze mwic, modl si gorco o godziwe z a
robki dla nauczycieli i psychologiczno-emocjonalny
sposb nauczania, taki ktry bdzie rozwija talenty
naszych dzieci, a nie tumi je i ogranicza.
Czy jest ja ka rzecz, osoba lub sprawa, ktrej ty
jeste nieprzychylny?
PR: Np. k oci, firm a, ktra bez jakiejkolw iek od
pow iedzialnoci opiera sw dziaalno na m ister
n ie utkanym system ie kontroli, sprzedajc naj
d roszy tow ar na rynku - NADZIEJ.
N iesm a k
MB: Jakie zdarzenie w twoim yciu pozostawio najwik
szy niesmak do jakiej sytuacji lub osoby?
PR: W iele setek godzin spdzonych w pijanym , na-
panym tow arzystw ie na b ezw artociow ych
rozm ow ach w atm osferze n ie dajcej szans na
kreatyw no, zbudow ao w e m nie takie w an ie
u czu cie niesm aku do p odob nych m iejsc i sy
tuacji.
198
________ Sownik uczu I emocji - dialogi pisarki i pianisty
N ie s p o d z ia n k a
MB: Jaka niespodzianka w twoim yciu najmilej ci z a
skoczya?
PR: N ajcudow niejsz niespodziank, jak zostaem
obdarzony znienacka, bya i jest p o dzi dzie
m oja w spaniaa kobieta.
N ie m ia o
MB: Czy niemiao twoim zdaniem ma ja ki wasny
subtelny urok czy raczej ci denerwuje?
PR: N iem iao jest pikna. O znacza w raliw o
i d elik atn o b ez w zgldu na to, czy jest u ze
w n trznieniem niskiego poczucia w asnej w arto
ci czy pokory w obec cudu istnienia.
N ie ta k t
MB: K adem u z nas zd a rza si nietakt, kadem u z nas
z d a r za si gafa, czasam i niedyskrecja. Emocje,
ktre wwczas odczuwam , to zm ieszanie i zaw sty
dzenie. Wydaje m i si, e kobiety w takich sytuacjach
czsto podejm uj gr pozorw. Jeste m czyzn,
c zy zaobserwowae ja kie stereotypowe postpo
w anie u m czyzn wskutek nietaktownego za ch o
wania?
PR: Staram si n ie postrzega ludzkich zachow a
jako stereotypow e. Jeli popeniam nietakt lub
jeli m oje zachow anie zostaje zidentyfikow ane
jako nietakt niezalen ie od tego, jak sam to w i
dz, przepraszam , tum aczc, e n ie m iaem d y c h
intencji.
N ieu ctw o
MB: Jestem fanem nauki, a waciwie wasnego ksztace
nia. Uwaam, e kady z nas nieustannie uczy si
w yciu. Dla mnie nauka poprzez dowiadczenia jest
199
sensem, ycia. Brak chci do nauki jest dla m nie

niezrozumiay. Nieuctwo, ktre wynika z pasywnoci
i lenistwa, budzi we mnie antypati.
A ja k ty reagujesz na ignorancj procesu nauki?
PR: N ieuctw o ley zdecydow anie bliej len istw a ni
ignorancji, a ja n ie czybym tych dw ch przy
padoci, poniew a maj rne rda.
Lenistw o i w ynikajce z niego nieuctw o przy
biera natur fizyczn, poniew a aby je przezw y
ciy, trzeba zm usi sw oje ciao d o w ysik u
fizycznego, ktry potrzebny jest zarw no w szkol
nej aw ce, jak i w kadej innej pracy.
Ignorancja za jest postaw, ktra jest tym gup
sza, im m drzejsz m a m in. eby j przezw yci
y, w ystarczy zrozum ie, e to kon ieczn e. W ysi
ek , ktry trzeba zainw estow a w t m isj, m a
struktur m entaln, energetyczn . M ona go
z sieb ie w ydoby pozostajc len iem , z korzyci
dla obu tych zjaw isk.
N ie u m ia r k o w a n ie
MB: Jeli kto nie wyczuwa granic taktu i umiarkowania,
zachowuje si z przesadnym rozpasaniem, wtedy ja
popadam w zdenerwowanie. Czasem powiem Do",
czciej jed n a k wycofuj si z poczuciem duego
niesmaku.
PR: N ieum iarkow anie w jedzeniu i piciu, hulankach
i sw aw olach - to obserw ow aem w sw oim yciu
najczciej. W tych aspektach rozpoznaj n ie
um iarkow anie.
N ie u p r z e jm o
MB: Jeli kto jest dla ciebie nieuprzejmy, to co ty wtedy
robisz?
PR: Nie dam c i jednoznacznej odpow iedzi. M og za
chow a si jakkolw iek. Moja reakcja pozostan ie
200
zaw sze w cisej zalenoci z sytuacj, ktra prze

cie jest za kadym razem inna.
N iew o la
MB: Niewola uczu. Romantyczne haso. D zi coraz wi
cej ludzi zdaje sobie spraw z tego, e to oni sami kszta
tuj swoje dowiadczenia i wybieraj realizacj
swego losu.
Ssiadka mojej mam y p rzez wiele lat towarzyszya
swemu mowi alkoholikowi, pom im o tego e bi j
i je j dziecko, okrada, popad w dugi tak wielkie, e
wierzycielepodpalili mu z wciekoci mieszkanie. Jako
dziecko zadaw aam sobie pytanie, czy postawa tej
kobiety jest zniewoleniem jej serca czy umysu?
Czy uwaasz, e dzi niewola uczu jest aktualna?
PR: N ie w iem , z czego zdaje sob ie spraw dzisiejszy
czow iek, ale kiedy jedzie rano autobusem do
roboty, m in m a nieciekaw .
N ie w r a liw o
MB: Jakie emocje w zbudza w tobie brak wraliwoci
u innych ludzi? Czy pam itasz sytuacj konfrontacji
z niewraliwoci?
PR: Graem kiedy w zastpstw ie z pew nym zesp o
em na zam knitej im p rezie w e W rocaw iu
w Piwnicy w idnickiej. Z esp zatrudnia Joan
na B orysew icz, ktra p o w ystp ie, za p ored n ic
tw em sw ojej pijanej, led w o skadajcej zdania
m atki oznajm ia, e nie w ypaci nam w ynagro
dzenia. Pijana m atka panny Borysew icz prbo
w aa nas zw odzi, lecz n ie bya w tym dobra,
poniew a alkohol odebra jej rozum .
Z nalelim y w reszcie pikn zepsut Joasi,
ktra jeszcze raz bardzo w yranie pow trzya
nam , e nazywa si Borysew icz i e pienidzy dzi
w ieczr n ie zobaczym y. Ponadto obrazia nas gro
201
c, e n ie zatrudni nas w icej, jeli n ie przesta

niem y staw ia jej przeszkd. N ie w iedziaa, b ie
dactw o, e dalsza w sppraca z ni ju nas n ie
interesuje.
Gram zaw odow o od ponad dziesiciu lat i p o
trafi w yczu, kiedy s jaja z kas. Od tam tego
zajcia m in o w iele m iesicy, pienid ze nigdy
do nas n ie trafiy, a m aej Joasi p o raz kolejny
udao si oszuka i okra dobrych ludzi.
N ie z d o ln o d o
MB: Uczucie niezdolnoci do wykonania ruchu z e stra
chu, niezdolno do wydobycia z siebie gosu z powo
du tremy, niezdolno do patrzenia kom u w oczy -
jeli si go skrzywdzio i uczucie niezdolnoci do wy
raenia swoich uczu lub emocji.
Wszystko to wie si z zablokowaniem wewntrz
nym swoich energii yciowych. Czy mylisz, e m o
e m y odzyska rwnowag p o p rzez wiadom o
tego, co odczuw am y w chwilach wielkiego napi
cia, ktre paraliuj nasz sprawno psychiczn
i fizy c zn ?
PR: M ona osign w ten sp osb rw now ag, ale
n ie od razu i n ie w rodku akcji. Raczej pniej,
z boku, kiedy burza opadn ie, w arto przyjrze
si raz jeszcze caej sytuacji i sw ojej ro li w tym
zajciu.
N asze uczucia to kopalnia inform acji o nas sa
m ych, ale trzeba kopa, czasam i w iele lat, eby
w reszcie pow iedzie to sow o, spojrze w te oczy,
postaw i ten krok.
N ie z g o d a
MB: Niezgoda rujnuje". Wanie i spory, ja k powszechnie
wiadomo, prow adz do upadku. Czy twoim zdaniem
niezgoda czciej jest wynikiem niewyleczonej rany
uczuciowej czy te nawykiem sprzeciwu?
202
PR: N ie w iem . M oe pyn jednako z obu rd e lub

w ycznie z jednego z nich. Nie spodziew am si
odnale tu adnej reguy.
N ie y c z liw o
MB: Nieyczliwa bya mi polonistka w liceum. Wielokrot
nie to odczuam. Poza ni kojarz poszczeglne nie
yczliwe zachowania, ale nie postawy. Czsto mam
wraenie, e taka postawa nieyczliwoci wynika ze
zm czenia albo z osamotnienia. Czy moesz podzie
li si swoj refleksj o nieyczliwoci?
PR: O soba m i n ieyczliw a p raw d op od ob n ie m a
przyjaci i rod zin , ktr potrafi kocha i rozu
m ie. M oliw e te, e m nie potraktuje jutro in a
czej. M oe jest jej przykro, e dzi tak ze m n
postpia?
N o rm a ln o
MB: Czym dla Piotra Rachonia jest normalno?
PR: N orm alno to naturalno.
N uda
MB: M ona czu nud, jeli nie podejmuje si dziaania.
Cho uczucie to od lat jest mi obce, to pam itam je
z czasw dziecistwa, zwaszcza wtedy gdy musie
limy (wesp z rodzestwem) zaj si sob w desz
czowe dni wakacji.
Nuda to by brak pomysu na dziaanie. M ama zle
caa nam wtedy rysowanie, porzdkowanie rzeczy
albo zabaw na strychu. Tak skuteczn recept na
nud pam itam z dziecistwa.
Czy ty odczuwasz nud?
PR: Nigdy!
203
Oo
O bu da
MB: Obuda, czyli zaaranow ane faszerstwo, oszustwo
i hipokryzja. Bardzo trudne emocje. Pamitam, ja k
bardzo poczuam si dotknita, kiedy mj byy m
pow iedzia mi, e rozkocha w sobie inn kobiet.
Stwierdzi, e nie moe ze m n by, bo ona cierpi, ja
jestem u szczytu sawy i kariery i sobie poradz, a ona
nie. Zapytaam go wtedy, ja k poradzi sobie z tym pie
kem emocji mj i jego syn. Usyszaam odpowied, e
to jest normalne, e ludzie si rozstaj, a on przecie
zaw sze bdzie jego ojcem.
Pomylaam, e ten facet nie zdaje sobie sprawy
z tego, co robi i e to postpowanie w imi mioci do
innej kobietyjest obudn iluzj uczucia i odpowie
dzialnoci.
Czy ty odczue kiedy w swoim yciu obud?
PR: Przyszo m i kiedy zebra na szybko band na
pitkow y w ieczr do jednego z sosn ow ieck ich
klubw . M iaem do w yboru dw ch perkusistw ,
z czego na jednym z n ich zaleao m i bardziej.
N iestety o n m ia ten term in ju zajty, w ic zw r
ciem si z propozycj grania do drugiego m uzy
ka. R eszt skadu osobow ego skom pletow aem
bez w ikszego trudu, b o to zw ykle si udaje, jak
s pienid ze do w yjcia.
Jednak w dniu koncertu zad zw on i d o m n ie
bbniarz, d o k trego zw rciem s i w p ierw
szej k o lejn o ci, i oznajm i, e m oe ze m n za
gra t sztuk . Bardzo si u cieszyem i n atych
m iast p rzekrciem do M arcina, gocia z ktrym
m am gra za par god zin . M wi m u, e d zi
zam iast n iego zagra Saw ek, p on iew a M ariusz
- p iew a k , k trego r w n ie za p ro siem d o
zesp o u , p ow ied zia, e n ie zagra z in n ym p er
k u sist n i Saw ek. W ten sp o s b w yk rciem
204
________ Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki i planisty
si o d danego sow a w pltujc w in tryg o so b y

trzecie.
N iestety panow ie: w okalista i perkusista, kt
rego okam aem , spotkali si par d n i p o tej akcji
i m oja obuda w ysza na w iato dzienne.
W ypieraem si sw oich sw do koca, zm ie
niajc w ersje zdarze z pen dow olnoci. Za
chow yw aem si jak zbieg cigan y listem go
czym . W iedziaem , e jestem w in ien czow iekow i
dane m u sow o. Zaleao m i te na w ysokiej jako
c i m ojej m uzyki. Po Sawku spodziew aem si
pikniejszych dw ikw , a tego baem si p ow ie
dzie M arcinow i. Baem si pow iedzie: suchaj,
m am kogo lep szego na tw oje m iejsce. W ic po-
w iedziaem : Mariusz n ie chce z tob gra, chce
gra ze Sawkiem .
MB: A wic obuda bya twoim udziaem. A dzi nadal
tak postpujesz?
PR: Nie, n ie. D zi rozegrabym to inaczej, m iaem
w tedy 18 lat.
O b rz y d z e n ie
MB: Obrzydzenie budz we mnie przydroni pijacy, chra
picy na trawnikach i zalewajcy wiadomo truci
z n wychlanej wdy, a umys poczuciem wasnej
krzywdy i nieszczcia.
PR: R ozum iem , e trudno c i zaakceptow a taki w i
dok. Ich dziaanie jest irracjonalne, przeczy roz
w ojow i, budzi sprzeciw , b ezsiln o i w rezultacie
obojtno. Tum jest obojtny na ludzkie cier
p ien ie, jednostka zdolna jest do gbokiego w sp-
odczuw ania.
Ja najczciej odczuwam obrzydzenie w k on
taktach ze sm rodem pochodzcym z niektrych
zi, ktre przychodzi m i pi podczas choroby,
oraz w ym iocin czy innych odchodw pozostaw ia
n ych na u licy przez ludzi i zw ierzta.
205
O b u rzen ie
MB: Oburza mnie zakam anie i hipokryzja, chamstwo
i ordynarno. Co oburza ciebie?
PR: Oburza m nie w iele rzeczy. Np. w czoraj dzw oni
d o m n ie kobieta, zam iast si przedstaw i, p ow ie
dzie dzie dobry lub co podobnego, pyta m nie
o k ogo, k ogo n ie znam . K iedy zrozum iaa, e to
pom yka, odoya suchaw k bez poegnania. Po
ch w ili znow u dzw oni i syszc m j gos, od razu
odkada suchaw k.
B yem oburzony, napraw d w ytrcia m n ie
z rw now agi. M ylaem sobie, co za kretynka! Ro
sa w e m nie agresja do niej. Po paru m inutach
takiego rozstroju nerw ow ego zaczem si sob ie
przyglda. Spytaem sam siebie: dlaczego si de
nerwujesz? Co takiego zego zrobia c i ta kobieta?
Przecie to m oe by bardzo kochane dziecko,
ktre m a tru dno w zachow aniu rw n ow agi
w tego typu sytuacjach. Z robio m i si lej. Par
m inut pniej potrafiem si m ia z tej sytuacji.
K iedy czow ieka ogarnia oburzenie, jego twarz
rob i si brzydka, pow ietrze w ok n iego gstn ie
je, a w szystk ie negatyw ne em ocje n iszcz orga
nizm , rodzc przerne pow ikania.
O ch ota
MB: Ochot czuj nieodpart na sukces. Uwielbiam ogr
ki kiszone. Z wielk ochot chodz do teatru i na kon
certy.
Jakie s ochoty Piotra R.?
PR: Mam plany, ktre z rnym skutkiem realizuj,
dajc pierw szestw o i zgod na teraniejsze uw a
runkow ania, na ktre m am tylk o czcio w y
w p yw . Sam e p lan y zm ieniam rzadko, czsto
jednak m am w raenie, jakbym zbacza z drogi,
zajmujc si spraw am i pozostajcym i bez zw iz
ku z m oim celem .
206
Mam zadania d o w ykonania, ktre w yznaczaj

m i m oje plany. To taki m ost m idzy ch c a m og,
na ktrym spotykaj si o k oliczn oci, tw orzc
tzw . zbiegi okolicznoci. Mam m arzenia, ktre si
ksztatuj, utrzym ujc stabilno.
O chot m og m ie na cokolw iek. O chota jest
jak puste naczynie, ktre m og zapeni dow ol
n treci.
O d p o rn o
MB: Czy Piotr Racho uw aa siebie samego za istot od
porn na strach, przeciwnoci, rne inne pokusy losu,
ktre sprowadzaj ludzi na manowce, odcigajc ich
uwag od tego, co naprawd w ane w ich yciu ?
Czy cechuje ci bart, wytrzymao, dzielno, hero
izm i stanowczo, ktre czyni ci odpornym?
PR: Pokusy raczej m nie kusz. Strachow i zagldam
gb oko w oczy, w tedy jego iluzja ganie. Posia
dam jak w ew ntrzn m oc przetrw ania, naw et
bardzo ciem nych chw il. Na pew n o jest to odpor
n o, ch o sam a w sob ie n ie daaby m i w iele,
d op iero jej poczenie z nadziej i w iar w lep sz
p rzyszo urucham ia w ytrzym ao, stan ow
czo i hartuje czow ieka.
O d p o w ie d z ia ln o
MB: Odpowiedzialno odczuwam za siebie, za moje po
czucie szczcia, za umiech i rado mojego dziec
ka, czuj si odpowiedzialna za to, co robi i za to
czego pragn, za swoje marzenia i pragnienia.
Jak mylisz, co to jest odpowiedzialno?
PR: O dpow iedzialno to klucz do nadania yciu naj
w yszej w artoci i w yp enienia tym sam ym zo
bow iza w obec sieb ie. Starzy ludzie w iedz, jak
przew rotne i zaskakujce potrafi by ycie. Jedni
odnajduj w nim ingerencj siy w yszej, in n i
dryfuj gdzie pom idzy pechem a fartem . Ale bez
207
w zgldu na to jak yjem y, czy podejm ujem y w ci

n ow e w yzw ania, czy uciekam y przed okrutnym
losem , ilek ro przybiera o n ksztat in n y od tego,
jakiego bym y sobie yczyli, czy jestem y sam ot
n i, czy otacza nas liczn a rodzina i przyjaciele,
kady z nas stan ie oko w oko ze sw oj m ierci
i zostan ie w ezw any do odpow iedzialn oci.
O d ra z a
MB: Wstrt i awersj budzi we mnie niechlujstwo wobec
wasnego ciaa, brud i smrd. Co budzi w tobie odraz?
PR: R zeczyw icie, bezdom ni potrafi przeraliw ie
cuchn. Ja rw nie le to zn osz. P odobnie jak
gnijce ciaa narkom anw n a katow ickim bajzlu.
O d u rzen ie
MB: Jak opisaby odurzenie?
PR: O durzenie m oe by bardzo przyjem ne. Mona
w pyw a na rne paszczyzny percepcji stosujc
rozm aite rodki, b o kady dziaa inaczej. M ona
si totaln ie odrealni, fundujc sob ie obszern e
halucynacje, m ona uy rodka rozw eselajcego,
pogbiajcego w raliw o zm ysw . M ona spro
w okow a sw j organizm d o w yprodukow ania
olbrzym iej ilo ci adrenaliny, co pod n iesie aktyw
n o um ysow i fizyczn. N iestety m ona te zwa
riow a od nadm iaru w rae, kiedy przestanie ju
by jasne, co jest rzeczyw iste, a co nie.
Z nalazem si par razy w sytuacji, kied y ba
gaem n ie w ied zie kogo, eby u w o ln i m n ie od
koszm aru iluzji, z ktrego n ie byem w stan ie
w ybrn sam od zieln ie. K iedy braem narkoty
k i, dobieraem je adekw atnie d o stan u, w jakim
ch ciaem si znale. Istniej narkotyki m ikkie
i tw arde. Podobnie jest z ich dziaaniem . Jak m asz
o ch o t na ostr jazd, b ierzesz k ok albo LSD.
J e li ch cesz popraw i so b ie hum or, p oczu
208
lek k o i ciep o , p alisz traw . Ot, caa filo zo fia

odurzenia.
O gie
MB: Kiedy czujesz ogie w sobie?
PRs Na pew no kiedy gram m uzyk, zw aszcza na kon
certach. Czuj w tedy w sob ie m oc zdoln prze
n ie G iew ont d o M idzyzdrojw.
K iedy pali m nie gniew albo w ielk ie rozgory
czen ie, kiedy te uczucia s napraw d siln e, m am
och ot spali cae m iasto.
O g ra n iczen ie
MB: Czy uwaasz, e ograniczenia s zawsze czasowe
i pozorne i uynikaj tylko z naszego sposobu patrze
nia?
PR: Tak, b o ch o p o stracie rki n ie m oem y liczy
n a to, e nam od ron ie, n ie m usim y w jej braku
szuka ogranicze.
To do szokujce stw ierdzenie, ale napraw d
to m y sam i decydujem y o tym , e co nas ogra
nicza.
O k ru cie stw o
MB: Czy pam itasz zdarzenie, w ktrym sam doznae
okruciestwa ze strony kogo innego?
PR: W dom u byem m ocno i czsto bity. Jeli doda
do tego fakt, i dziao si to w czasach, kiedy by
em jeszcze dzieckiem , m ona m iao nazwa okru
ciestw em czyny m ojego ojczym a oraz m atki.
MB: Okruciestwo psychopaty i wojnyjestpublicznie pit
nowane w naszym spoeczestwie, za rodzinna sytu
acja dziecka to czsto tabu, ktrego nie naruszamy.
Cho i tu czsto kryj si skrajne patologie. Bicie dziec
ka, zwaszcza kablem, desk czy smycz, to nie jest
dyscyplina, to pogarda i sadyzm.
209
Uwaam, e nie powinnim y z butami wchodzi

w cudze ycie, ale te nie powinnim y milcze. Myl,
e naley wiele mwi o dzieciach, o ich wraliwoci
i o tym ja k nieodpowiedzialni lub niewiadomi doro
li mog zniszczy naturalne zdolnoci dziecka do
radoci i samorealizacji.
O m yka
MB: Poczu omyk, to zn a czy dla mnie p rzyzn a si do
popenionego bdu. Zauway, e nie miaam racji
w swoim toku mylenia i przekonaniu, i powiedzie:
przepraszam.
Jakie skojarzenia budzi w tobie uczucie popenie
nia omyki?
PR: O tym , e si pom yliem , dow iaduj si zazw y
czaj w tedy, gdy odkrywam w aciw e rozw izanie.
Zastpuje on o w czeniejsz m etod, ktra oka
zuje si bdna. W tedy si ciesz.
Bywa te tak, e stosow ana przeze m n ie m eto
da n ie p rzyn osi efektw , a ja poszukuj w aci
w ej, popeniajc bd za bdem . J eli to trw a zbyt
dugo, odczuw am frustracj. Rozm aite em ocje to
w arzysz m i, gdy zrozum iem , e si m yl, lecz
sam ej om yki n ie nazw uczuciem . To chodna
kalkulacja poszukujcego um ysu. To fakt!
MB: Bywa i tak, e wiem, e si myl, poszukuj wyjcia
po omacku. Bdz i nie wiem, co czyni. Wtedy c zu
j, e podejmuj decyzje, ktre s omyk. Wiem, e
nie tak pow innam postpowa, gdzie w gbi moja
intuicja p u ka do logiki i mwi mi, e to nie ta droga
jest korzystna. Czuj si wtedy tak, jakby oblepiaa mnie
pajczyna. Tak odczuwam cig omykowych decyzji
w moim postpowaniu.
O n iem ielen ie
MB: Ciebie samego o doznawanie oniemielenia nie po
sdzam. Moe jako dziecko doznae tego uczucia, ale
210
dzi jeste raczej silnym czowiekiem. Czy bawi ci

oniemielenie, czy raczej uw aasz je za uroczy do
datek?
PR: M oe by zabaw ne, m oe stanow i przeszkod
w e w sppracy lub w naw izaniu kontaktu. Oczy
w icie m oe by urocze.
O p a n o w a n ie
MB: Czy potrafisz opanowa swoje emocje i postpowa
w sposb kontrolowany?
PR: J eli pytasz, czy potrafi panow a nad sob za
w sze i w szdzie, to oczyw icie odpow ied brzm i:
nie!
MB: Jak z tego wnioskuj, opanowanie jest jednak dla cie
bie w an spraw. Wewntrzna uwaga skupiona na
tu i teraz, jest praktyk, ktra doskonali opanowanie.
O p iek a
MB: Czy czujesz nad sob rk opieki si wyszych?
PR: Tak, czuj.
MB: M asz na myli jakie konkretne przejawy tej szcze
glnej opieki?
PR: Czuj w ok sieb ie ob ecn o przyjaznych m i
istot. Potrafi w idzie w iat piknym i doskon a
ym . wiat jako czas i m iejsce nieustannego roz
w oju. Sam m oliw o doskonalenia si, dawa
n ia i otrzym yw ania m ioci nazyw am ju opiek
bosk. Ponadto spotykaj m nie cudow ne zbiegi
okolicznoci, ludzie i zdarzenia, ktre czyni m oje
ycie lejszym .
O bm ywaj m nie czasem fale w zru szen ia na
w idok osob y, ktra piknie yje, albo drzew a ro
sncego sam otnie w rodku betonow ego m iasta.
W tedy m oje oczy napeniaj si Izami, ktrych
n ik t n ie w idzi. Ale n ie jest m i sm utno. Czasam i,
zu p en ie n ieoczek iw an ie, jaka najzw yklejsza
rzecz czy zdarzenie w yw ouje w e m nie siln e uczu
211
cie zachw ytu i podziw u nad absolutn doskona

o ci i harm oni naszego w iata. wiata ludzi,
zw ierzt, zdarze, uczu i em ocji.
O p u s z c z e n ie
MB: Byt taki moment, kiedy poczuam si opuszczona.
Wtedy, kiedy odczuam brak szacunku w stosunku
do siebie od czowieka, ktry niegdy deklarowa, e
m nie kocha. Czy m oesz podzieli si z n a m i reflek
sj o wasnym poczuciu opuszczenia?
PR: N iezm ien nie, od w ielu ju lat, czuj si op u sz
czo n y przez rodzicw . M ona b yo rozw iza t
spraw ju daw no, ale w naszej rozbitej rod zi
n ie brakuje w in n ych i brakuje ch tn ych . Ja sam
n ie m og zrobi ab solu tn ie n ic, eb y p od n ie
en ergi tego stanu, bo o n w ym aga rw n om ier
n ego rozw oju z kadej stron y, tym czasem m oi
starzy stoj w m iejscu i przepa m idzy nam i
ro n ie.
O rd y n a rn o
MB: Jak reagujesz na ordynarno?
PR: Inaczej gdy podszyta jest agresj, zw aszcza gdy
ta agresja skierow ana jest w e m n ie, a inaczej
gdy jest jedynym sp osob em kom unikacji, jaki
opanow a mj rozm w ca. Ale jeli m am genera
lizow a, to unikam takich kontaktw . N ie ch c
nasika tego typu energi.
O soda
MB: Co jest dla ciebie osod ycia? Dla m nie kontakt
z natur, rechot ab, ptaki w lesie i otwarte niebo.
PR: W szystkie te ciep e chw ile, kiedy m og si przy
tula do ukochanej, chodzi z n i na zakupy i do
kina. Caa Ona jest osod m ojego ycia.
212
O su pien ie
MB: Co ostatnio wprawio ci w osupienie, zdum iao
i oszoomio?
PRs Nie przypom inam sob ie takiej rzeczy.
MB: W zdum ienie uprawi mnie kiedy mj syn, obudzi
si majc dwa i p roczku 26 czerwca i powiedzia
bardzo powanie: Mamo, urodzia si moja ona tego
dnia". Zaniemwiam z wraenia.
O sw o b o d ze n ie
MB: Czy by taki moment w twoim yciu, kiedy poczue
si oswobodzony z jakiej sytuacji, zalenoci czy te
z jakiego przekonania?
PR: Przeyem osw obodzenie z obsesji uyw ania nar
kotykw . W yzw oliem si z niszczcego i u p o
karzajcego m n ie w pyw u m ojej m atki, ktra
nauczya m nie m yle o sobie jako o nieudaczni
ku, staw iajc m nie w licznych przykadach w sze
regu z m oim ojcem , ktry te m ia by nieudacz
nikiem .
O szo o m ien ie
MB: Co to jest oszoomienie: zachwyt i zdum ienie czy
ogupienie i zamroczenie? A moe to efekt przeycia
szoku?
PR: N iezalenie od tego, co przeyw asz, jeli zapra
gn iesz uy tego sow a, bdzie to dobre sow o.
Przecie tak w iele rzeczy m oe nas oszaam ia.
D obre jedzenie czy m ier b liskich, czyja niego-
dziw o albo nagy sukces.
O sz u s tw o
MB: Sama padam ofiar oszustwa, uczuciowego i emo
cjonalnego, po wielu miesicach romansu mojego by
ego m a nie umiaam uwierzy w to, co m nie spo
213
tkao. Sdz, e podobnie do mnie, niektrzy ludzie

powaleni ciarem dowiadczonego oszustwa wpadaj
w nadm iern ostrono. Czy uwaasz, e po przey
ciu takiego szoku potrafi y bez podwiadomej oba
wy, e znow u zostan oszukani?
PR: Skd m am to w iedzie? Mog m w i tylko o w a
sn ych dow iadczeniach i inaczej tu n ie czyni.
Mam w sobie w iele u fn oci do w iata. Im w icej
harm onii jest w e m nie, tym czciej m og si ni
cieszy w ok sieb ie. Spotykam coraz w icej do
brych ludzi, sam sieb ie potrafi w zyw a do coraz
m ielszych zada i jestem szczliw y i zakocha
n y w yciu.
Uwaam , e n ie p ow in n im y cierp ie duej
i bardziej n i to konieczn e. Nie pozw lm y, by b o
lesn e dow iadczenia przym iy blask dzisiejsze
go dnia, a ludzie, ktrych dzi spotkam y, stali si
podob ni do tych, ktrzy nas kiedy zranili.
O tcha
MB: Czy znalaze si kiedy na dnie otchani rozpa
czy?
PR: Nie spotkao m nie to nigdy, n ie w idz si w tej
roli.
MB: Ja tak... By taki moment w moim yciu, gdy zagin
o moje dziecko.
Kiedy Leonardek mia dwa atka, pojechalimy do
Darwka. Po kilku godzinach na play zaczlimy
zbiera swoje rzeczy, aby wrci do kwatery przed
obiadem. Ubrany dwulatek by tu obok mnie, jego
tata wanie wytrzepywa koc, gdy patrzc w ci na
synka, nie umiaam sobie woy rzemyka z sandaa
na stop.
Poprosiam jego tat, aby popilnowa go p rze z chwi
l. Na kilka sekund odwrciam wzrok od mojego dziec
ka, aby wsun buta. Gdy podniosam wzrok, synka
j u nie byo... Zapytaam: Gdzie jest Leo?. Usysza
am: J est gdzie tutaj. Przesta histeryzowa.
214
Leo! Leo!!- zawoaam, a mj gos pozosta bez

odpowiedzi...
Nie widziaam go nigdzie, a moje woanie nie od
nioso skutku. Przeszam tak pla w prawo od miej
sca, w ktrym stalimy, rozpaczliwie woajc i szuka
j c mojego jedynego dziecka. Trwao to kilkanacie
minut. Tata Leonardka szed w tym czasie w drug
stron play, w kierunku portu.
Doszam do miejsca, gdzie na szerokoci piasku
mieci si tylko jeden koc. Pani, ktra tam leaa, z a
pewniaa mnie, e od godziny nie przechodzi tamt
dy aden chopiec. Zawrciam i krzyczc wracaam
do pu n ktu wyjcia. W pewnym momencie zobaczy
am w tumie mojego wczesnego ma, ktry wraca
z pustym i rkami. wiat na chwil zamar.
Wydaam z siebie przeraliwy krzyk. To bya moja
wielka otcha rozpaczy i bezsilnoci. Czuam si tak,
jakby kto zacisn w pici moje serce. Wracaam
w stron portu, przeraliwie wrzeszczc imi mojego
dziecka.
Synek odnalaz si. Na moje szczcie. Nigdy nie
zapom n tego przeycia.
O tu ch a
MB: Co jest otuch dla ciebie, Piotrze?
PR: W iara, nadzieja, m io, a take praca i zdrow y
tryb ycia.
MB: Dla m nie otuch s anioy, modlitwa i medytacja,
moje dziecko i czowiek, ktremu ufam.
O tw a r to
MB: Czy ty sam jeste czowiekiem otwartym?
PR: Wydaje m i si, e jestem otw arty. Nie unikam
tru d n oci w pracy nad w arsztatem p ian istycz
nym . D o kom pozycji podchod z, jak sdz,
z otw artym um ysem . Nie odrzucam rzeczy dla
m nie now ych , jak Internet czy kurs prawa jazdy.
215
N ie potrafi pow iedzie, czy zapanie ze m n kon

taktu to rzecz atwa. S ludzie, ktrym trudno jest
w kontakcie ze m n, lecz s to zw ykle lu d zie,
z ktrym i n ie szukam w sp ln ego jzyka.
P a m i tliw o
MB: Skutki pamitliwoci odczuwa si p rzez konfronta
cj z zawzitoci. Przykro i smutek towarzysz pr
bom wtpliwego rewanu pielgnowanych strat. S
dz, e mciwoci towarzyszy poczucie nieszczcia,
ktre wskutek pamitliwoci nieustannie si pogbia.
Czy odczue na sobie rcy oddech pamitliwoci?
PR: Nie przypom inam sob ie.
P a n ik a
MB: Odczuwam panik, kiedy czuj siln presj czaso
w. Panicznie boj si oparzenia i urazu stp. Panika
objawia si u mnie poczuciem zam roczenia umyso
wego, szu m u w gowie i psychoz, poczuciem z a
wenia przestrzeni i skrajem balansu w kierunku
histerii.
PR: M iaem taki m om ent w e w czesnej m odoci, kie
dy mj um ys ogarna prawdziwa panika. To byo
jakie 18 lat tem u. C hodziem w tedy d o szk oy
m uzycznej pierw szego stop n ia w B dzinie. Bya
zim a.
Moja szkoa staa w bliskim ssiedztw ie orod
ka sp ortow o-rekreacyjnego m ieszczcego sta
d ion , siow n i, korty ten isow e i basen, z ktrego
tam tej zim y n ie zostaa spuszczona w oda. Cienka
w arstw a lodu pokryw aa pow ierzch n i basenu
o gbokoci 3,5 m . Wraz z dw om a kolegam i urwa
em si z lekcji fortepianu, eby pojedzi p o lo
dzie na butach. Zabawa n ie trw aa jednak dugo.
216
Jeden z nas zapuci si na rodek basenu, pod

czas gdy ja z drugim koleg lizgalim y si przy
jego krawdzi. U syszaem huk am icego si lodu
i zobaczyem kum pla w w odzie, p o szyj. Drugi,
ktry stal k oo m nie, w idzc co si dzieje, narobi
w gacie i uciek, zostaw iw szy m nie sam ego z pro
blem em . Podjechaem n a butach do niew ielkiej
dziury w lodzie, w ktrej szam ota si m j tow a
rzysz, i prbow aem go w ycign. Nic m i z tego
n ie w yszo, za to sam w yldow aem w w od zie. To
byo okropne.
Znikd pom ocy, ld zaciska si w ok m ojego
pasa, ilek ro p od n osiem si na d on iach . Na
praw d trudno w yj z przerbli. R ce lizgaj
si w ok w yom u, ktry cay czas zm ienia sw oj
ob jto. Szczerze m w ic, n ie pam itam , jak
udao m i si stam td uw olni, ale pam itam pa
niczny strach, szam otanin, m nstw o niepotrzeb
nych, nieskoordynow anych ruchw i krzyk.
P a s ja
MB: Odczuwam pasj tworzenia, sowo jest dla m nie naj
istotniejszym materiaem twrczym. Pasja jest u czu
ciem zapau, entuzjazm u i euforii, niczym ognisko
podgrzewa mnie od rodka, wyzwalajc inspiracj
i energi do pracy.
Ty zapewne czujesz pasj w przyjem nym obcowa
niu z muzyk?
PR: Moja pasja nadaa ksztat i kierunek m ojem u
yciu. Zawsze w iedziaem , e ch c gra, w szyst
ko podporzdkow aem m uzyce i n ie zam a m nie
ani brak rodkw do ycia, ani niepow odzenia
na scen ie, ani siln a konkurencja, ani brak w y
ksztacenia.
D zi to w szystko n ie m a znaczenia, poniew a
w iem , co ch c gra i jak to robi. Posiadam w a
sn y jzyk m uzyczny i niepotrzebne s m i p orw
nania. Pracuj z w yksztaconym i m uzykam i bez
217
najm niejszych przeszkd, pokazujc im nierzad

k o punkt w idzenia, jakiego w czeniej n ie znali.
M oje ycie to droga w ojow nika, m oja w ielk a
pasja.
P asyw n o
MB: Pasywno m i si nie podoba, jest m i obca. Ja lubi
dziaanie. Waciwie to apatia i bierno budz we
mnie niesmak. Wybudowanie w yciu czegokolwiek
wie si z wysikiem tworzenia, ktry jest przeciwie
stwem pasywnoci. Pasywno m nie denerwuje.
Jakie emocje budzi w tobie, Piotrze, pasywno?
PR: Pozostaj obojtny w ob ec postaw y pasyw nej.
Ja jej n ie rozum iem i n ie znam .
P ew n o
MB: M am pewno siebie w kwestii mojej zdolnoci do
mioci. Mam pewno siebie w dziedzinie numerolo
gii, ktr si zajmuj. Pewno jest dla m nie u czu
ciem jasnego przekonania o susznoci mego postano
wienia. B ez wzgldu na to czy rodzi si intuicyjnie
niczym bysk nowej gwiazdy, czy te jest wynikiem
logicznego rozwaania.
Czy s takie kwestie, ktrych jeste absolutnie p e
wien?
PR: O czyw icie. Jestem pew ien w ielu rzeczy. Unikam
natom iast uznaw ania za p ew n e rzeczy, ktre
pozostaw iaj w e m nie w tpliw oci. N ie pow iem
m ojej kobiecie, e bd z ni do koca ycia, cho
n ie w idz dla sieb ie w spanialszego tow arzystw a.
N ie m am rw nie pew n oci, e ju zaw sze bd
gra m uzyk, ch o pow iciem jej ycie.
P ie s z c z o ta
MB: Uwielbiam pieszczoty, w kadym wydaniu...
PR: Bd o tym pam ita.
218
Stownik uczu i emocji - dialogi pisarki i planisty
P iln o w a n ie
MB: Nie lubi czu, e jestem pilnowana pod ktem ogra
niczania mojej wolnoci. Jeli chodzi o moje fizy c zn e
bezpieczestwo, to uwielbiam mie koto siebie m
czyzn, ktry ma w oczach ten blask tygrysa.
Jak ty si czujesz w roli pilnowanego? A moe m asz
okazj by pilnujcym?
PR: Pilnujcym n ie. W ystpuj raczej w ro li nadzor
cy, jeli tw orz m uzyk w grupie zaproszon ych
przez sieb ie ludzi. Pilnow a trzeba kogo, kom u
n ie m ona zaufa czy pow ierzy zadania jego sa
m od zieln oci. Na to n ie m am czasu. Sam d o dzi
czuj si pilnow any przez m atk. Nie zaw sze oczy
w icie, ale zdarzaj si chw ile, kiedy resztk s i
pow strzym uje si przed tym , eby n ie m w i m i
co, kiedy, gdzie i jak m am robi, ch o tzw . dom
rod zin n y opuciem , majc 16 lat.
P lo c h o
MB: Jako subtelno i eteryczno dowiadcze jest dla
mnie plocho urocza na swj sposb i przyjemna. Jako
za lekkomylno i beztroska jest duym dyskomfor
tem. Osobicie lubi konkrety i stabilne sytuacje.
Jak postrzega plocho Piotr R.?
PR: Sam n ie jestem p o c h liw y , ale sp o sz y e m
w yciu w ie le isto t ze w iata lu d zk iego i zw ie
rzcego. Za kadym razem zy jestem n a sie b ie
za to , e zabrako m i d elik a tn o ci lub taktu. Je
li sp o sz d zikie zw ierz w jego rod ow isk u n a
turalnym , staj si ostro n iejszy , eb y n ie p o
w trzy bdu i zobaczy w icej przy k olejn ym
sp otk an iu .
Now o poznanego czow ieka atw o jest sposzy.
D latego daj przejrzysty i serdeczny kom unikat
w przypadku zawierania now ej znajom oci. Wik
szo ludzi m im o to potrzebuje czasu na osw oje
n ie, ch o n ie maj rogw ani kopyt.
219
P om ie
MB: Jakie odczucia towarzysz ci wtedy, kiedy czujesz,
e poniesz wewntrznie?
PR: Oj, to zaley. M og by zakochany, w ciek y,
m og by czym zafascynow any lub zraniony.
P o c h le b stw o
MB: Lizusostwo i kadzenie to postawa pochlebcy, ktry
stara si sowami zaj twoj uwag, wplta ci w
realizacj wasnych interesw albo planw. Modl si
o to, aby nie ulec iluzjipochlebcy i odrni j zawsze
odprawdziwej pozytywnej oceny. Pochlebstwojest nie
stety podszyte niezdrowym wyrachowaniem. Tak od
czuwam pochlebstwo, a co ty o tym sdzisz?
PR: Spotykam si z pochlebcam i, ktrzy czego ode
m nie chc. Ich sow a smakuj inaczej, wyczuw am
w n ich przesyt cukru i schow ane igy.
P o c h o p n o
MB: Pochopne dziaanie budzi we mnie bunt, sprzeciw,
uczucie zagroenia lekkomylnoci i brakiem ostro
noci. Jak ty reagujesz na pochopne decyzje i dziaa
nie swoich bliskich?
PR: Zostawiam im to. Kady m a praw o rozw ija si
w sw oim tem pie. D opki czyje p och op n e dzia
an ie n ie szkodzi m i bezpored nio, staram si n ie
m iesza w nie.
P o ciech a
MB: Czy um iesz pociesza? Da kom u pociech i u czu
cie pokrzepiajcej otuchy?
PR: U m iem dla kadej sytuacji odnale w iatek o
w tu n elu , poniew a w iem , e n ik t an i n ic n ie
m oe zabra czow iekow i tego, co w nim najpik
n iejsze. W olna w ola, u czucia i z d o ln o do
220
n ieu stan n ego rozw oju, o to czym rn im y si

od kam ienia.
P o c ie s z e n ie
MB: Lubi pociesza, sprawia m i to przyjemno i rado.
Lubi te bardzo by pocieszana. Zwaszcza sodkimi
sowami, silnym ramieniem i p izz serow.
Jakie pocieszenie najczciej dziaa na ciebie?
PR: Zrozum ienie, tolerancja, przyja.
P o d n ie cen ie
MB: Bardzo ciekawe uczucie, podniecenie smakuje mi
pasj, niespodziank, zaskoczeniem i niecierpliwoci.
Jest szalenie inspirujce do dziaania. Tak sdz, a ty
co o tym mylisz?
PR: P odn iecenie to siln y im puls, ktry n ie m oe cze
ka rozw izania. M oe zgasn rw n ie szybko,
jak za p o n . Z aw sze z p o d n iecen iem m yl
o sw ojej pracy, najczciej gdy zaczynam co
n ow ego albo zapinam jaki projekt, dokonujc
k o cow ego retuszu. Z p od n iecen iem id n a d o
bry k on cert, p od n iecen ie tow arzyszy m i przy
w yjciu z kina, o ile film p rzem w i d o m n ie.
K iedy m oja p ik n o sch yla si, eb y n p . um y
p od og, te n ie pow iem , ebym pozostaw a na
to obojtny.
P ogarda
MB: Pogarda, zastanawiaam si dugo, czy darz kogo
pogard. Osobicie chyba nie. Gardz z a pewnym i
modami. Gardz m uzyka zw an disco polo. Jedze
niem z mikrofalwki i demem wieloowocowym.
Czy pogarda jest znanym ci uczuciem?
PR: Tak. Przez dugie lata z atw oci gardziem lud
m i, za to jak yj albo jakie maj pogldy. Mama
pow iedziaa m i kiedy, e m n gardzi. Spluna
221
na podog, p o czym w skazaa palcem na sw li

n i stw ierdzia, e jest ona w icej w arta n i ja.
D zi rozum iem , e n ie m am y praw a gardzi
drugim czow iekiem i nikt nam tego prawa da
n ie m oe. Zdarza si, e ludzie p o kon cercie daj
m i kw iaty. Pew nie n ie w iedz, e m ieszkaem k ie
dy na dw orcu PKP, kradem , eby m ie n a dzia
k i oszukiw aem b liskich. Czy kto m oe m ie
p ew n o co do tego, kim gardzi?
P o g o d a d u ch a
MB: Uwielbiam ludzi z pogod ducha, umiechnitych,
radosnych, z takim wiatem w oczach. Maj zdol
no wytwarzania wok siebie auryprzyjemnoci, z a
dowolenia i sukcesw osobistych. Pogod ducha m o
na chyba nasikn i to mi si w niej bardzo podoba.
Czy ty m asz pogod ducha?
PR: Tak, pogoda ducha to mj m otor, sia w italna.
Kady z nas spotyka ludzi, ktrzy bardzo duo
narzekaj.
Ja n ie zn osz narzekania, naw et gdy jest na
praw d ciko, b o w iem , e narzeka m og jedy
n ie na sieb ie. Reszta w iata jest taka, jaka m a by.
ycie jest p ik n e, m am w so b ie rado, ktra
zaw sze rw now ay m oje troski.
P o g ro m
MB: Przemoc fizyczna, intelektualna i duchowa moe
u kadego z nas wywoa skutki pogromu, poczucie
zniewolenia, przytoczenia, wyrwania tego, co byo
w ane i moe cisn nas w poczucie rozpaczy. Po
grom to przestraszone oczy, drce donie i zastyga
twarz. Wielu ludzi objawia te emocje, a strach zapy
ta, ja k wielu.
Czy zgadzasz si ze mn?
PR: N iestety tak. Trudno jest zachow a sw obod
w w yraaniu sw oich pogldw b ez ryzyka nara-
222
en i si na lin cz energetyczny otoczenia. Trud

n o w o g le m ie sw oje zdanie. M nie u czon o
w szk ole podstaw ow ej, e R osjanie w yzw olili nas
z n iew o li hitlerow skiej.
A m erykanie terroryzuj p oow w iata, kar
m ic nas oszustw am i za pom oc m ediw . K oci
kontroluje znaczn cz rodzaju ludzkiego, na-
pychajc sw oje konta bankow e, a w szelk ie
prby ukazania ludziom prawdy s bestialsko tu
m ion e przez cyw ilizow ane organy rzdow e.
M anipulow ani jestem y reklam am i przyjm ujc,
e y, to m ie.
Mam w raenie, e w tej grze czow iek si n ie
liczy. U czy si w adza. Caa reszta to tylko rodki
albo przeszkody.
Dlatego tak ciepo robi m i si w sercu, kiedy sp o
tykam na u licy twarz jasn, pogodn, a w oczach
w idz w oln o i sw obod.
P o g w a cen ie
MB: Kiedy polonistka w liceum owiadczya mi, e nie
bdzie m nie pyta i ocenia z a wiedz, bo z tego to
pow innam m ie 5, a jedynie za bdy i prace pisemne
bo pisz na 2 (wtedy obowizywaa jeszcze skala ocen
od 2 do 5), poczuam si skrzywdzona.
Czuam, e gwaci si moje prawo do bycia w ja ki
sposb mdr dlatego, e nie uznaje si mojej dyslek-
sjijako usprawiedliwienia bdw w pisowni. Czuam
wtedy jasno, e moje ycie si wali, e nie mog sta
n do matury i e nie mam szans w tej konfrontacji.
To byo dla m nie pogwacenie moich praw do wolno
ci i rwnoci. Tak to odczuam.
Czy ty odczue kiedy pogwacenie twoich praw?
PR: Jako dorastajcy ch o p iec, m ajc za sob szk o
m uzyczn w klasie fortepianu, zapragnem
gra n a sak sofon ie. Stao s i to m oim w ielk im
m arzeniem , b o napraw d czu em ten in stru
m ent.
223
R ozpoczem nauk w redniej szk ole m uzycz

nej w K atow icach w klasie klarnetu, poniew a
klarnet to b lisk i kuzyn saksofonu, oraz dlatego,
e w K atowicach w redniej szkole m uzycznej nie
m a klasy saksofonu. Sposb w ydobycia dw iku,
jako kluczow a i podstaw ow a um iejtno w gra
niu na instrum entach dtych, jest ten sam . Ten
sam ustnik, podobna skala i zbliony system klap.
U czyem si tej sztuki przez n iesp en a dw a lata,
n ie przestajc m arzy o saksofon ie.
Co prawda par kilom etrw dalej, b o w G liwi
cach, rednia szkoa m uzyczna w iadczy usugi
dla przyszych saksofonistw , p rosiem m am ,
eby p ozw olia m i tam chodzi. Nie zgodzia si,
tum aczc to tym , e narobi jej w stydu, p o n ie
w a w szyscy j tam znaj.
Saksofon to droga rzecz, ale w reszcie udao si!
Poznaem czow ieka, ktry zgodzi si udostp
ni m i saksofon altow y na cae dwa m iesice, gdy
sam na n im n ie gra. C to bya za rozkosz, m c
go dotkn, zaw iesi go sob ie na szyi. O panowa
em ten instrum ent bez w ikszych tru dnoci na
poziom ie, w jakim m ieciem si jako klarneci
sta, co p ozw olio m i tego sam ego jeszcze w ieczo
ru zagra na nim koncert w pew nym m uzycznym
klubie, gdzie co tydzie gryw aem w raz z przyja
cim i. To byy m oje pocztki. Pierw sze prby
grania standardw przed publicznoci. Nie gra
em cudw an i n a fortepianie, an i na klarnecie,
w ic jako saksofon ista te n ie pow aliem nikogo
na kolana.
N ajwaniejsze byo szczcie i pasja, jak m i to
daw ao. Naprawd chciaem gra n a tym instru
m en cie, niestety m oja rado trw aa krtko. Moja
apodyktyczna m atka dow iedziaa si o ow ym w ie
czornym w ystpie i nastpnego dnia zabraa m i
u stnik od saksofonu, robic straszn awantur.
P ow iedziaa, e n ied op u szczaln e jest w yj
przed ludzi na scen z saksofonem , p o tak krt-
224
kim kontakcie z tym instrum entem . Nie chciaa

zrozum ie, co czuem i jak w iele znaczy dla m nie
saksofon . N osia ustnik w torebce przez cae dwa
m iesice, do dnia, w ktrym m usiaem odda mj
w ym arzony saksofon. Przez cay ten czas m ogem
jedynie patrze na niego. Niekiedy, gdy m am y n ie
b yo w dom u, przyklejaem m u ustnik z klarnetu
tam klejc, eby chocia poudaw a, e na nim
gram .
J est m i bardzo przykro, e w taki sp o s b zo
staem potraktow any przez w asn m atk, k t
ra sam a jest m uzykiem i posiada tytu m agistra
sztuk i.
P okora
MB: Pokor serca i sw ceni sobie bardzo. Potrafi bez
fa szu oglda swoje sukcesy i schyli czoo w podzi
kowaniu za chleb. Tak czuj pokor.
Czy cenisz sobie pokor?
PR: O tak, ludzi, ktrzy nosz pokor w sercu, darz
najw yszym szacunkiem .
P o k r z e p ie n ie
MB: Pokrzepia m nie gos ukochanego w suchawce.
Przytulenie mojego synka i pocaunek dziecka.
Nocna cisza, ktra piewa koysanki. Pokrzepia m nie
dobro i mio, a ciebie?
PR: Moja kobieta i jej w spaniaa m io s m oim b ez
piecznym dom em . W jej ram ionach znajduj p o
krzepiajce w sparcie dla m oich dziaa i szacu
n ek dla m oich uczu. Jest dla m nie w zorem , na
ktry spogldam z dum i czci.
P o lem ik a
MB: Lubi polemizowa, czuj wtedy dreszcz emocji
i podniecenia, zwaszcza w dyskusjach intelektual
225
nych, dociekaniach historycznych i wok nienauko

wych lub tzw. pseudonaukowych teorii. Taka dysku
sja sprawia m i przyjemno.
Czy Piotr Racho lubi polemik?
PR: Polem ika byw a przyjem na, ale n ie szukam oka
zji do jej upraw iania.
P o m ia ta n ie
MB: Pomiatanie, czyli lekcewaenie i pogardzanie wa
snym dzieckiem budzi we mnie odraz. Narzekanie
na swoje dziecko i bezkarne niszczenie jego wewntrz
nego poczucia wasnej wartoci doprowadza m nie do
uczucia buntu.
Spotkaam ludzi pomiatajcych swoimi synami i cr
kami, onam i lub mami. Uwaam, e dorosy nie
musi si na takie zachowanie godzi, moe odej,
dziecko niestety nie ma moliwoci obrony przed ata
kam i rodzicielskiej niszczcej pogardy. Pomiatanie
przeraa mnie ogromem zniszcze i spustoszenia,
jakie czyni.
Czy czue si w yciu pomiatany?
PR: P rzyszo m i sp d zi p ar m iesicy y cia na
u licy i w p iw n icach . M w i tu o o k r e sie cigu
a lk o h o lo w eg o i n a rk otyczn ego. W tam tych
czasach utrzym yw aem si z ebrania. Z aczepia
em lu d zi w rnym w ieku i p ro siem o par
g ro szy . J ed n i d aw ali, in n i za ch o w y w a li s i
a g resy w n ie. Zdarzao s i , e b ito m n ie lu b
k op an o jak psa. G odziem si na takie trak to
w a n ie, p on iew a w ied ziaem , e zn alazem si
w takim m iejscu i w takim sta n ie n a w a sn e
yczen ie.
P om oc
MB: Otrzyma pomoc i wsparcie to jest przyjemno, jeli
potrafimy j przyj. Czy uwaasz, e ludzie wok
ciebie potrafi przyj pomoc?
226
PR: Tacy zaw sze si znajd, n iestety lepiej w ychod zi

im branie n i daw anie. Ja nale do typu, ktry
gotw jest odda w szystko, co m a, albo poyczy
od jednego i da drugiem u, w pdzajc przy tym
w dugi sieb ie sam ego. Jestem przesadnie uczyn
ny, co paradoksalnie byw a m niej doceniane ni
och ap z pask iego stou . Jak to zw ykle byw a
z tym typem ludzkim , m iew am rw nie trudno
ci z braniem . Obie te skrajnoci odkryem u sie
b ie jaki czas tem u i dzi m oje zachow anie w tym
zakresie jest ju praw ie zdrow e.
Zapew niam w szystkich, e m ona to zm ieni.
Nie m a n ic zego w braniu, jeli pozostaje o n o
w rw now adze z daw aniem . To wane!
P o m yk a
MB: Jeli to ja jestem autorem pomyki, to odczuwam jed
noczenie zm ieszanie i wstyd. Jeli kto uczyni po
myk wobec mnie w sprawach urzdowych i ekono
micznych, to odczuwam oburzenie, a zrozum ienie
i rozbawienie w sprawach innej wagi. Uczucie kon
frontacji z pomyk zaley od tego, po ktrej stronie tej
pomyki stoj i w jakim stopniu jest ona dla m nie szko
dliwa.
A ja k jest u ciebie, Piotrze?
PR: To, co m w isz, jest m i b lisk ie. Nie potrafi tu n ic
doda.
P o n ie n ie
MB: Czuam si bardzo poniona, kiedy byy m pom i
mo moich sprzeciww i wyrazw oburzenia zabiera
moje dziecko do swojej kochanki. Twierdzc, e nie
widzi w tym nic zego. Czuam si wtedy zdruzgota
na, zgnieciona, bezsilna i poniona. To byo dla m nie
koszmarne dowiadczenie.
Czy ty pam itasz jakie wasne dowiadczenie po
nienia?
227
PR: W d zieci stw ie byem m olestow any przez ojczy

m a hom oseksualist, ale bardziej poniajce byy
rkoczyny, jakich dopuszcza si w obec m nie, jak
i w u lgarne w yzw iska, ktrym i h o jn ie raczya
m nie m atka.
P o p d liw o
MB: Moim zdaniem odczuwaniepopdliwoci, impulsyw
nych iporywczych namitnoci moe by atrakcyjnym
atutem czowieka kolorowego i intrygujcego, czsto
jednak towarzyszy ludziom burzliwym i gwatownym,
nieprzewidywalnym rozbjnikom, rabusiom i oszu
stom, a takich ludzi si obawiam.
Czy popdliwo z perspektywy twoich dowiadcze
czciej towarzyszya ludziom arcyciekawym czy rze
zimieszkom?
PR: Poznaem paru rzezim ieszkw . Kady b y arcy-
ciekaw y! W M onarze leczyem si z ch op cem ,
ktry zadga noem sw ojego ojca. Inny kum pel
n o si ksyw Sponsor, poniew a w y n o si z sejfu
sw ojej babki due sum y pienidzy, za ktre op a
caem m ieszkanie, ubieraem si, n o i oczyw icie
im prezow aem . Jedzilim y taksw kam i, jadali
m y w drogich restauracjach itd. Sam w iem , co
znaczy w am a si do kiosku Ruchu, albo obro
bi tani bar piw ny nad jeziorem . Przyjaniem si
kiedy z dziew czyn, ktra upraw iaa prostytu
cj. Sprzedawaa si na dw orcu i na ulicy, za h o
telem Katowice. Ja pilnow aem jej pienidzy i bez
pieczestw a. U stalenie proporcji, o ktr prosisz,
znajduje si poza zasigiem m oich m oliw oci.
P o p u la r n o
MB: Czy odczuwasz na sobie skutki popularnoci, ja k to
si objawia?
PR: Przydarzya m i si niedaw no m ieszn a sytuacja
podczas zakupw w IKEA.
228
O gldaem lam pk nocn. Bya w ksztacie du

giego leja, na ktrego dnie znajdowaa si nagw in
tow ana opraw ka, suca do w krcania arw ki.
Zastanaw iaem si gon o, jak tam dotrze. Jeden
ze sprzedaw cw zacz m i w yjania, e opraw
k n aley wyj doem i zam ontow a z pow ro
tem , p o w krceniu w n i arw ki, podczas gdy ja
w pakow aem d o w grny otw r leja. M wi
tem u sprzedaw cy, e arw k da si w krci gr
m im o w skiego w lotu, na co jego kolega drugi
sprzedaw ca odpar: Te d on ie to potrafi, prze
cie to m uzyk, pianista.
P orczn o
MB: Porczna torebka dla kobiet, teczka dla panw, takie
rzeczy si po prostu czuje. Porczna moe te by sy-
tuacja: lekka, atwa i przyjemna. Czy m oesz opisa
ja k porczn sytuacj, ktra niedawno ci si przy
darzya?
PR: W ybacz, ale tylk o takie m i si zdarzaj. ycie
daje m i n iep om iern ie w icej, ni w n ie wkadam .
Cay czas jad jakby n a kredycie. P otne isto ty
op iek u j s i w tym i ludzikam i. W ielk n ie
w d ziczn oci i n iegod ziw oci jest narzekanie
na sw j lo s.
P o ry w
MB: Poryw serca. Co tojest? Co moe porwa ciebie? Rytm?
Muzyka?
PR: Porywaj m nie op ow ieci o w ielk ich m istrzach
D alekiego W schodu, ktrzy w idz rzeczy takim i,
jakie s.
P oryw czo
MB: Porywczy, krewki i impulsywny by jeden z moich
nauczycieli, ksidz Henryk. Lingwista o wielkim um y
229
le i szerokich horyzontach. Zawdziczam m u mo

dziecz fascynacj psychologi i filozofi.
Inny porywczy czowiek, nieopanowany i zapalczy
wy, by moim przeoonym p rzez sze lat, jego m ani
pulacje i krtactwo spowodoway tak cik dla m nie
atmosfer w pracy, e opuszczajc t posad, czuam
si bardzo szczliwa, czuam wyswobodzenie spod
jego wpyww.
Jestem absolutnie przekonana, e kada cecha ne
gatywnajest biegunem pozytywnego talentu. To od nas
samych zaley, ja k bdziemy j przejawia. Bowiem
obaj panowie z przykadw mieli t sam wspln
cech charakteru, tylko kady z nich inaczej j wyko
rzysta.
Czy spotykae na swej drodze pozytyw nie poryw
czego i impulsywnego czowieka?
PR: Spotkaem w ielu takich. M nstw o artystw od
znacza si t cech.
P oryw serca
MB: Serceporywa mi widok zielonych k, lasu i przestrze
ni. Morskiejplay i grskich szczytw. Ku naturze i ci
szy wewntrznej unosi si i uskrzydla moje serce. A tak
e ku piknej mioci, tej szlachetnej i opiekuczej.
A ja k poryw serca odczuwa Piotr Racho?
PR: Intym nie.
P orzdek
MB: Uwielbiam porzdek, ja k wikszo ludzi. Czyste,
pachnce pomieszczenia i pieczoowicie poukadane
sprzty. Pachnce ciuchy w szafach i lnice czysto
ci garnczki. Myl, e kady czowiek, ktry potrafi
zadba o swj dom i swoje rzeczy, potrafi te zadba
o swoje sprawy i o siebie samego.
Z jakim i uczuciami kojarzy ci si porzdek, Pio
trze?
PR: Z uczuciem spokoju, harm onii i bezpieczestw a.
230
P o s u s z e s tw o
MB: W zasadzie posuszestwo jest konieczne w procesie
wychowania. Czowiek to zwierz stadne ja k to
kto zauway, a wic i hierarchia, i posuszestwo s
natur jego rzeczy.
Uwaani jednak, e tylko do mom entu wewntrz
nej dojrzaoci, ktra jest spraw indywidualn. My
l, e tak ja k w kulturach plem iennych nadchodzi
taki moment, gdy m czyzna stajc si wojownikiem,
uzyskiw a prawo gosu i od tej chwili by rwnym
swemu ojcu w moliwoci podejmowania decyzji, tak
i d zi dzieci po prostu dorastaj do wasnej niezale
noci, do wasnego osdu i wolnego wyboru i tam
chyba powinno koczy si oczekiwanie posusze
stwa.
Myl, e posuszestwo jest elementem procesu na
uki, ale nie wartoci sta, gdyby bowiem nie bun
townicy i wywrotowcy, nigdy nie nastpiby rozwj
ludzkiej cywilizacji. Co o tym sdzisz?
PR: Zgadzam si z tob i zazdroszcz tw em u dziecku
tak w spaniaej m atki.
P o t g a
MB: Uwaam, e miojest potg. Wiara, ktra przeno
si gry, czyli czyni rzeczy wielkie i nowe, jest potg
tworzenia. Nadzieja ze sw moc ocalenia i doskona
lenia, nadzieja na pikno i dobro jest dla mnie pot
g. A dla ciebie?
PR: Lubi popatrze n a pikn kobiet i potrafi si
gboko zachw yci jej urod, jednak to jeszcze
n ie pow d, bym z tego tytuu okaza jej szczegl
n e w zgldy. Ona sam a jako istota ludzka m oe
w yw rze na m nie w raenie sw oim i sow am i lub
czynam i, nigdy ciaem .
Podobnie n ie uszanuj artysty za sam jego ta
len t, ale za to, co z nim r o b i J eli rozw ija go sys
tem atycznym , w ieloletnim treningiem , doprow a
231
dzajc sw sztuk do d oskon aoci, jest w ielk i,

a ja p ok on i si przed nim .
W ydaje m i si, e gdybym p ok ierow a sw oim
yciem od p ow ied zialn ie od sam ego pocztku,
sk u p i si na cikiej pracy i rozw ija sw oje zd ol
n o ci, od lat grabym w najlepszych salach k on
certow ych w iata, otaczajc si p ierw szoligow y
m i m uzykam i, ale k og to m oe o b ch o d zi.
Teraz, kied y dobijam d o trzydziestki, p rzyszo
m i nadrabia ogrom ne zalegoci. Spdzam go
d zin y na pracy, ktr m iaem w ykona p itn a
c ie lat tem u. M oje m oliw oci nadal s p otn e,
ja n ie.
Potga to pow icen ie, rzetelne denie d o per
fek cji w e w szystkim , co w yciu w ane. Matka,
ktra p ik n ie prow adzi sw oje dziecko, odznacza
jc si pen m ioci cierpliw oci, pow icajc
sw ojem u m aluchow i kad m inut, to jest p ot
ga. Jej uroda n ie odegra znaczcej r o li w przy
szym yciu m odego czow ieka.
Sekret potgi tkw i w tym , aby ycie uczyni w y
krzyknikiem , n ie znakiem zapytania.
P o tk n i c ie
MB: Potykam si o wasne przekonania, o cu d ze w
skie horyzonty, o przyw izanie do przeszoci i z a
kleszczenie w jedynie susznych racjach. Potkni
cia moje opadaj na bruk realizmu, potem podnosz
gow i dostrzegam niebo. D oznaj olnienia i p a
trz na t moj ulic i drog z innej perspektywy,
obraz m i si poszerza. W idz wicej i inaczej.
Po przeyciu potknicia czuj przestrze, wolno
i rado z tego dowiadczenia, ktre otworzyo m i
nowe przestworza.
Czy Piotr R. czerpie energi do zm ia n z dostrzega
nych p rzez siebie wasnych potkni?
PR: J e li co m i n ie odpow iada, n ie spraw dza si ,
szukam sp osob u , aby to zm ien i. To b ezp ored
232
n ia zalen o. N iepodany stan rzeczy to p o

w d do zm iany przede w szystkim , bo przecie
jeli w szystk o si zgadza, to n ie m a pow odu nic
zm ienia.
Moje m otyw acje pyn niezalenym torem . S
rdem m ojego dziaania. J eli czego pragn,
w ytw arzam energi, dziki ktrej m og szuka
sposobw na realizacj tych pragnie. Z potkni
i bdw czerpi raczej dow iadczenie, ktre czy
n i m nie skutecznym .
Inaczej jest, gdy potknicie pokazuje m i co,
z czego n ie zdawaem sobie w czeniej sprawy, cze
go w czeniej n ie szukaem . W tedy staje si w ska
zw k. Czy N ew ton zaczerpn en ergii z jabka,
ktre spado m u na gow? A m oe z guza, ktry
p ew n ie bola?
M yl, e en ergi m ona w ydoby z w asnej
w yob rani, ktra daje nadziej n a praw dziw
w oln o.
P o tu ln o
MB: Potulno: unienie, ulego, ustpliwo i niemia
o. Wszystkie te uczucia towarzyszyy m i w rnych
okolicznociach ycia. Pragnam wtedy ucieczki
i wolnoci, wyswobodzenia si z nakazw, rozkazw
i dyktatur. Potulno wynikaa w moim przypadku ze
strachu przed autorytetem albo z wiary, e takie
postpowanie jest suszne.
Co do strachu, to po zajrzeniu mu w oczy okazywa
o si zwykle, e nie jest on tym, co uroio si w moich
wyobraeniach, co do przekona, to dzi uwaam, e
wewntrzna sia i samodzielnojest wartoci ponad
wszelkie przywizania.
Co o tym sdzisz, Piotrze?
PR: Zgadzam si z tob. C zow iek spotyka na sw ojej
drodze w ielu doradcw . Im w icej m asz dla m nie
rad, tym m niej ci ufam , bo ani n ie bdziesz y za
m nie, ani um iera.
233
P o w a a n ie
MB: Lubi okazywapowaanie i otrzymywa szacunek.
Uczucie respektu i szacunku uw aam z a szlachetne
i z przyjemnoci je wyraam.
Jaki wizerunek nosi twoje powaanie?
PR: K ocham w ielk ich ludzi. Jestem z n ich dum ny.
O grom nie ciesz m nie sukcesy m oich znajom ych.
Czuj rado, kiedy patrz, jak rodzi si w ich go
w ach m iaa m yl, ktrej ow oce bd w yjtko
w e. Zaw sze gorco im kibicuj, a kiedy osigaj
cel, w ituj razem z nim i. N ie m a w e m n ie za
zd roci an i zaw ici.
P o w o d z e n ie
MB: Powodzenie u kobiet? Czy te powodzenie w yciu?
A m oe to si czy?
PR: M oe, ale n ie m usi. Znam przypadki m czyzn,
ktrym si to n ie czy.
MB: Mam za sob dwa rodzaje uczucia powodzenia, je d
no zdarzyo mi sipo rozwodzie, kiedy zaczli do mnie
w ydzw ania mczyni, ktrzy wczeniej p o cichu
mieli na m nie ochot. Drugie jest zw izane z moim
osobistym poczuciem sukcesu w yciu i tu odczuwam
przychylno niebios i powodzenie.
P o w c i g liw o
MB: Trudno jest rozmaua z osob powcigliw. Jeli
je j zachowanie jest ostron dyplomacj, to rozmowa
taka moe by dla mnie przyjemna. Jeli z a wynika
z wymijajcych machinacji, to powcigliwo odczu
wam jako prb manipulacji.
Czy m asz podobne odczucia?
PR: O wszem , tyle e drugiej m oliw oci z dw ch,
ktre w ym ien ia, n ie nazw pow cigliw oci.
R zym ianie staw iali p ow cigliw o w szeregu
ob ok najw ikszych cn t. Nijak si o n a m a d o
234
kom binatorstw a, ktre m a pom c w uzyskaniu

jak najw ikszego pola m anewru w razie k op o
tw .
P o y te k
MB: Od czasu kiedy uwiadomiam sobie wasny praco
holizm, odczuwam poytek z odpoczynku, nauczy
am si cieszy wygod i komfortem. Wczeniej p oy
tek kojarzy m i si tylko z prac, ktra ma przynie
nam acalne efekty.
PR: Ja jestem w troch innym m iejscu. Po tych
w szystk ich latach, ktre roztrw oniem , najw ik
szego poytku dla sieb ie spodziew am si poprzez
prac, ch o ciko jest m i si od niej uzaleni.
P r a w d z iw o
MB: Prawda w oczach, uczciwe czyny i zamiary, wiary
godno, sam zapewne cenisz te przymioty. Niegdy
byy to cnoty rycerskie. Czy uwaasz, e dzi m ona
jeszcze spotka ludzi yjcych wedug takich zasad?
Czy nazwaby ich prawdziwym i ludmi?
PR: N ie lubi ok relen ia prawdziwy czow iek. Ota
czam si ludm i, ktrzy staraj si tak y. Sam
ponad w szystko staram si by uczciw y. Jestem
przekonany, e w ikszo ludzi podejm uje ka
dego dnia podobny w ysiek. Jak p iew a C zesio
N iem en, ...ludzi dobrej w o li jest w icej....
P ro m ien n o
MB: S osoby, ktre w tumie wiec blaskiem swojej aury,
czujesz, e s wyjtkowe, agodne i silne. Ludzie, kt
rzy maj w sobie to co, promieniuj wewntrznym
wiatem; czy to nazwabypromiennoci?
PR: Tak. Istniej ludzie, ktrzy zaw sze przycign
uw ag otoczen ia sw oim blaskiem , lecz z drugiej
stron y w ik szo z nas byw a czasem prom ienna,
235
i to te da si zauway. eby ty m nie w idziaa

ch w ilk p o tym , jak zdaem egzam in n a praw o
jazdy!
P r o s ta c tw o
MB: Prostactwo mnie zniechca do kontaktu. Staram si
omija osob, ktra zachowuje si prymitywnie. Co ty
robisz w konfrontacji z prostactwem?
PR: A c to takiego: prostactwo?
MB: Dla m nie prostactwo to postawa apodyktycznego
egoisty, ktry nie liczy si z emocjami i uczuciam i
innych, prymitywnie i chamsko dochodzi swoich praw
i racji.
PR: J e li kto taki staje m i na drodze, traktuj go
surow o, a poniew a jzyk m am city i n ie trac
refleksu w sytuacjach konfliktow ych, z pow odze
niem ucieram nosa jegom ociow i, p od w arun
kiem e m a to jakikolw iek sen s. J eli w kontrata
ku sen su n ie w idz, pozostaje m i zign orow a
nieszczn ika.
P r n o
MB: Dziaania pyszne, zarozumiae, pyszakowate i che
pliwe, a wic prno jako brak realnej i zdrowej
samooceny, nadcie si i zadufanie, to mieci si
w pierwszym pojciu prnoci. Za w drugim z n a
czeniu prne dziaania to daremne starania, bezu
yteczne, bezowocne i nieskuteczne prby osigni
cia jakiego celu. Czy ty, Piotrze, odczue w swoim
yciu obydwieformy prnoci?
PR: D arem no sam na sob ie, pyszakow ato do
staw aem od innych.
P r z e b a c z e n ie
MB: Czy uwaasz, e przebaczenie jest najwikszym ar
kanem magii uzdrawiania?
236
PR: N ie potrafi w ypow iedzie si na ten tem at.

MB: Z nam kilka terapii psychologicznych i szkl rozwoju
osobistego, w ktrych kluczem do zdrowia psychicz
nego i cielesnego jest wiadomy akt przebaczenia tym,
ktrzy nas skrzywdzili i sobie samemu tego, e pozw o
lilimy si skrzywdzi.
W wielu znanych m i naukach o naturze ludzkiej
przebaczenie wraz z odpuszczeniem win, zadouczy
nieniem oraz przeyciem straty i aoby jest najlep
szym, a czstojedynym lekarstwem na drodze do zdro
wia i rwnowagi.
P r z e b ie g o
MB: Ceni sobieprzewidywanie, za przebiego charak
teryzuje si dodatkowo faszem, przewrotnoci, chci
woci, podpuszczaniem i oszustwem. Pragn unika
tego rodzaju dowiadcze i energii, ktre tak nisko
eruj na ludzkiej otwartoci i zaufaniu.
PR: Ja take odsuw am si jak najdalej od przebie
gych kom binatorw .
P rze k o n a n ie
MB: Czu przekonanie m ona do czego albo o czym.
Przewiadczenie i subtelne odczucie mog by tak
samo istotne, a moe nawet decydujce w podejmo
waniu decyzji, ja k logiczne fakty i przemylenia. Do
czego absolutne przekonanie czuje Piotr Racho?
PR: Przekonany jestem , e dialog, ktry prow adzi
m y, w zbogaca m oje w ntrze i pogbia m oj sa
m ow iadom o.
MB: Dzikuj, to zabrzmiao ja k sowa uznania dla tego
projektu, czyli dla Sownika uczu i emocji.
P rzem oc
MB: Moim zdaniem najtrudniej jest dostrzec przem oc
psychiczn, zw aszcza w rodzinach.
237
Do dzi bulwersuje mnie i wstrzsa m n opowie

pewnego picioletniego chopca, ktry naturalnym to
nem zabawy opowiada w przedszkolu, ja k to jego tata
przyszed do domu pod wpywem alkoholu i wepchn
m u do buzi swoje brudne skarpety, karzc w ten sposb
za sowa skierowane przeciwjego pijastwu. Obrzydli
wo tego czynu budzi we mnie odraz i wstrt.
Uwaam, e przemoc psychiczna, upokorzenia, po
nianie i rujnowanie wasnej wartoci u bezbronnych
w takich sytuacji dzieci powinno by karane.
Przemoc fizy c zn a jest bardziej oczywista, czy zgo
dzisz si ze mn, Piotrze?
PR: Tak. Przem oc fizyczn w ida z daleka. atwo j
udow odni i duo prociej jest uw olni si od jej
niszczcego w pyw u.
Pole raenia przem ocy psychicznej w ydaje m i
si duo bardziej rozlege. Pozostaw ia trw ae upo
led zen ia na duszy i um yle, ktre skrzyw dzona
osoba zabiera ze sob, w sw yciow podr.
P rzep a
MB: Czuj przepa m idzy moim sposobem mylenia
a wszelkimi przejawam i fanatyzm u, ortodoksyjnoci
i dogmatyzmu. Z umysem zam knitym na zm iany
nie chc waciwie nawizywakontaktu. Jest mi wrcz
obcy i czuj wtedy dzielc nas otcha. Czy dowiad
czye w swoim yciu uczucia dzielcej ci od kogo
przepaci?
PR: Zapew ne n ie raz, cho aden przykad n ie przy
ch od zi m i do gow y. Nie staram si pam ita
o takich rzeczach, n ie jest m i to potrzebne.
P r z e r a e n ie
MB: Przeraenie budzi we mnie ludzka nieczuo i bez
duszna machina biurokracji. A u ciebie?
PR: To, o czym m w isz, jest rzeczyw icie przeraaj
ce, zw aszcza ludzka nieczuo.
238
Przeraa m nie rw nie spustoszenie, jakie zo

staw iaj po sob ie w ciele czow ieka narkotyki,
w tym alkohol i nikotyna. Przeraajce jest to, e
m ona je kupi na kadej stacji paliw i w kadym
nocnym sk lep ie. Jedni zarabiaj na tym , e dru
dzy s uzalenieni.
C hodzi w eterze w iele p lo tek o tym , e rzdy
bogatych pastw zlecaj naukow com produk
cj rozm aitych ch orb w w arunkach lab orato
ryjn ych , p otem puszczaj je w o b ieg , eb y
w reszcie zbija gruby szm al na lekarstw ach-an-
tidotum .
MB: Tak, manipulacja i dezorientacja, zakam anie ifa
szowanie historii, ludobjstwo i unicestwianie naro
dw. To take s dziaania ludzi, ktre budz we mnie
przeraenie. Cinie mi si cytat.... ludzie ludziom zgo
towali ten los.
P r z e s tr o n n o
MB: Kiedy czuj przestronno pomieszczenia, czuj swo
bod. Nieskrpowanie. Przestronno cudzego um y
su i otwarto na nowe idee budzi mj szacunek.
A ja k ty odczuwasz przestronno?
PR: Przestronno pachnie w ieoci. Jest kreatyw
na. Kojarzy m i si z m edytacj.
P r z e s tw o r z e
MB: Poczu w sobie woln przestrze, lu z i miejsce na
wielejeszcze dobrych rzeczy. Poczu przestworze. Czy
artysta, w kocu jeste muzykiem, odczuwa co takie
go w czasie swojej twrczej pracy?
PR: Praca tw rcza to w ysiek, gim nastyka u m yso
w a, czsto ch od n a kalkulacja. N ie m a tu zbyt
w iele m iejsca na uniesienia. One maj pierw sze
stw o, gdy d zieo jest ju skoczone. W tedy, tam
na scen ie, przy penej w idow ni, zaczyna si cala
przygoda z m uzyk.
239
W tedy zanurzam si w zupenie innym w i

cie, daj si p on ie em ocjom zupenie niezw y
kym , ktre zabieraj m nie daleko, daleko w prze
stw orza.
P rzesyt
MB: Czy zaznae j u w yciu uczucia przesytu i nad
miaru?
PR: Setki razy! P rzesadziem n iem al ze w szystk im ,
z czym si da: z jed zen iem , p iciem , p an iem ,
sek sem , n ieo d p o w ie d z ia ln o c i ... K ied y d la
okazania buntu, przez trzy m iesice ch o d ziem
b ez butw , b o so . W ycznie b o so . W yobraasz
sobie?
C hodziem b oso po ulicach, do lok ali publicz
nych, boso odw iedzaem znajom ych i rodzicw
m ojej dziew czyny, jedziem b oso tram wajam i
i autobusam i.
Przez w iele lat yem ekstrem alnie.
P r z e w ia d c z e n ie
MB: Mam przewiadczenie, e to bdzie dobra ksika.
Nie jest to jeszcze pewno, ale nadzieja poparta mo
im i przekonaniami.
Czy m asz jakie przewiadczenie, Piotrze?
PR: N osz w sercu przew iadczenie o istn ien iu w ie
lu w iatw , planet, na ktrych jest ycie, czsto
na w yszym poziom ie ni nasze. Nie w ierz, e
jestem y sam i w kosm osie.
MB: Tak, jest to take moje przewiadczenie. Uwaam
nawet, e na naszym globie nie jestemy a n i najstar
sz, ani jedyn, a ni najmdrzejsz cywilizacj.
P r z e w r o tn o
MB: Obawiam si przewrotnoci, kamstwa, fa szu i oszu
stwa. Przewrotno cudzego dziaania odbiera m i siy.
240
Wolaabym, aby budzia we m nie dzik obron lub

si do konfrontacji. Co budzi w tobie poczucie cudzej
przewrotnoci?
PR: To zaley od tego, jak b lisk a jest m i ta osob a.
Im jest m i b lisza, tym bardziej czuj si b ez
b ro n n y i zdezorien tow an y. J e li za sto su n k i
czce m n ie z n i s p o w ierzch o w n e, czuj
n ie w ielk i zaw d, odw racam si od takiej o so b y
i nakazuj so b ie o stro n o w p rzyszych z n i
kontaktach.
P r z y c h y ln o
MB: Kto jest przychylny tobie? Czy czujesz, e kto lub
co ci sprzyja, jest ci yczliwy i przyjazny?
PR: Na swj sposb w szystko m i sprzyja, cay w szech
w iat, o ile na to pozwalam .
P r z y ja
MB: Jest co przed kochaniem albo po kochaniu: p rzy
ja . Czy dowiadczye lub obdarzye kogo w swo
im yciu bezwarunkow przyjani?
PR: Tak.
MB: Niewielu mam przyjaci, liczne za grono znajo
mych. Rnica jest taka, e przyjaciel to dla m nie kto,
kto jest gotowy powici sivj czas i odda go m nie po
to, aby m i pomc. Znajomych na to nie sta.
P r z y je m n o
MB: Jakich przyjemnoci poszukuje w yciu Piotr Racho?
PR: Przyjem noci dla ducha, bo ciao jest ju syte.
W ielk przyjem noci jest dla m nie spokj, rw
now aga i zaufanie bliskich.
P rzykro
MB: Co sprawi ci przykro?
241
PR: Przem oc, zdrada, odrzucenie, antypatia, odurze

n ie , n ieod p ow ied zialn o... chyba to sam o co
tob ie, i kadem u innem u czow iekow i.
P yc h a
MB: Czy odczue kiedy pych jako prno karm ion
nadmiernym i ambicjami i przechwakami?Jak post
pujesz w obliczu takiej postawy rozmwcy?
PR: Na pew n o n ie prbuj go naw raca. Zw ykle su
cham grzeczn ie, co m a do p ow ied zen ia i id
w sw oj stron. Moe m a kom pleksy, z ktrym i
n ie um ie sob ie poradzi, i to jedyny sp osb , jaki
zna, eby si dow artociow a? Mj ew entualny
antagonizm na pew no m u n ie pom oe. Jedyne
co m og, to grzecznie w ysucha, co m a do p o
w iedzenia i pj w sw oj stron.
R R
R ado
MB: Rado, ja k ycie, pynie wok nas niczym rzeka
kadego dnia. Uwielbiam to uczucie wielkiejprzychyl
noci losu i sprzyjajcego szczcia. Rado m nie bu
duje. Nauczyam si j u w swoim yciu, e umiejt
no odczuwania radoci i zdolno do cieszenia si
sob i swoim yciem jest warunkiem zdrowia i po
mylnoci.
PR: To cudow nie! Im bardziej ci poznaj, tym cz
ciej m am w raenie, e w szyscy pow in n im y si
od cieb ie uczy. R zeczyw icie jeste w yjtkow o
radosn i pogodn osob. Nie spotkaem nigdy
w czeniej tak silnej i delikatnej zarazem istoty
jak ty.
To w ielk a przyjem no pracow a z tob i su
cha tw ego krysztaow ego m iech u . Jestem c i
bardzo w dziczny za zaproszenie m nie d o w sp l
242
nej przygody, jak jest ta podr w krain uczu

i em ocji.
R espekt
MB: Czuj respektprzedprawem, siln osobowoci i przed
ludmi, ktrych darz szacunkiem. Ogromny respekt
i pow aanie czuj przed nieokieznanym i siami
natury.
yj w kraju, w ktrym rosn lasy, ciesz si dostat
kiem wody i rolin, bez gniewu wulkanw i poza z a
groeniam i huraganw. Obcejest mi zagroenie d zi
kich zwierzt, bowiem ani lwy, ani tygrysy, ani we
jadowite, ani te rosomaki nie przechadzaj si wo
k mojego domu. Dla caej natury, burz i deszczy,
wiatrw i suszy czuj gboki respekt.
PR: Podzielam twj punkt w idzenia, z w yjtkiem re
spektu w ob ec prawa. Prawo jest zim ne, n ie m y
li, n ie m oe w ic by spraw iedliw e, co pokazuj
liczn e przykady z h istorii prawa. Prawo n ap it
now ane jest przem oc, pozbaw ia ludzi w o ln o ci
i ycia. Jest tarcz w ielk ich oszustw i odznacza
si szczegln zuchw aoci. Prawo natury jest
praw em doskonaym , jedynym , z jakim si licz.
MB: Absolutnie si z tob zgadzam, jeden z moich znajo
mych przeprowadzi si w trakcie procesu i przesa
pisemne zawiadomienie o zm ianie adresu. W zupe
nie innej sprawie wszed do sdu i zosta aresztowa
ny, a potem osadzony, w konsekwencji przesiedzia
p roku, zanim udowodni, e to nie on popeni bd.
Stracifirm i moliwo utrzym ania rodziny, dlate
go e urzdniczka pomykowo podpia jego dokumen
ty do cudzej teczki.
Po tym ja k straci wolno i prac, godno i swj
dorobek, usysza tylko: przepraszam , pom yliam
si. Jak na bezduszny aparat tzw. sprawiedliwoci to
i tak co.
Jestem przekonana, e mio do dzieci, czas dla
matek, aby mogy godnie zaj si swoimi dziemi do
243
trzeciego roku ich ycia, jest jedynym sposobem na

uksztatowanie wewntrznej mioci do wiata i ludzi.
Gdyby nasze dzieci nie cierpiay z naszych rk, nie
byoby wojen i ludzkiej agresji. Prawo ludzi jest tak
samo bdne i omylne ja k sam czowiek, jest jed n a k
konieczne na naszym poziom ie rozwoju.
Jest jeszcze inne prawo, prawo uniwersalne, boskie
prawo czynienia mioci i denia do harm onijnej
rwnowagi w sobie, prawo samodoskonalenia. A wic
prawo natury, ja k je nazwae.
R ozbj
MB: Czy pade kiedy ofiar rozboju, ulicznego rabunku
lub napaci?Pytam, bowiem takiemu zdarzeniu, poza
uwiadomieniem sobie grozy i nieprzewidywalnoci
zdarze, towarzyszy wiele uczu. Jak mylisz, co c zu
je osoba napadnita?
PR: Nie w idz sensu w zgadywaniu, co kto czuje znaj
dujc si w hipotetycznie zaoonej tutaj przez
nas sytuacji.
K upow aem kiedy stroik i do klarnetu w sk le
p ie m uzycznym na Starom iejskiej. D w ch typw
obserw ow ao m nie przez szyb w ystaw ow . Wi
d zieli, ile m am pienidzy i gdzie je chow am . Po
w yjciu ze sklepu zostaem w cignity przez n ich
do bram y i obrabow any ze w szystkich w artocio
w ych przedm iotw .
Baem si, e zrobi m i krzywd. W iniem si
za to, e daem im si zastraszy i p ozw oliem
zabra sob ie m ajtek, bez sow a sprzeciw u. My
laem o sobie: jeste tchrzem i frajerem . Po
p ow rocie do dom u przedstaw iem m am ie ca
sytuacj w ubarw iony sposb, eby n ie pokaza,
jak bardzo si baem , i jak n iew iele zrobiem , by
uniem oliw i ten rozbj.
MB: Uwaam, e w takiej sytuacji postpie najrozsd
niej ja k si dao, ocalie wasne ycie. Nikt nie wie,
do czego moe si posun agresor, najwaniejsze
244
w takich sytuacjach jest ocalenie ycia, myl, e nie

m a wikszej wartoci n i ycie i zdrowie w obliczu
rozboju.
R o z c z a r o w a n ie
MB: Przeyam w yciu kilka zawodw i rozczarowa.
Zawiedzione nadzieje. Oczekiwania, ktre zbudow a
am na wierze w cudze sowa, i na wasnych wizjach,
bolenie naznaczyy mnie bliznam i rozczarowa. Po
rozczarowaniu czuam gorycz poraki, na szczcie
nauczyam si porzuca zawiedzione oczekiwania
i budowa nowe idee, nowe wizje przyszoci i z zapa
em tworzy now rzeczywisto.
Czy ty te potrafisz wzrasta po przeyciu poraki
i rozczarowania?
PR: Tak, i jestem w tym niezy. C zow iek m a praw o
do bdu, i ja to akceptuj. Na pam itliw oci m o
na budow a jed ynie izolacj i sam otno.
R o z c z u la n ie s i
MB: N ad czym rozczula si Piotr Racho?
PR: Nie w iem , czy to trafny przykad i czy to sow o
b d zie tu pasow a, ale taki p rzypyw uczu
ogarnia m nie na w idok zwierztka. P iesek, ko
tek, liczn a m yszka lub niedw iadek spraw iaj,
e zu p en ie si rozklejam . Mam o ch ot caow a
te stw orzonka po pyszczkach, n osi je na rkach
i gaska.
R o z d r a n ie n ie
MB: Co ci drani? Czy jeste w stanie okreli, co ci de
nerwuje i wytrca z rwnowagi?
PR: D rani m n ie p iew K rzysztofa C ugow skiego
z Budki Suflera.
MB: Mnie drani brak moliwoci porozumienia. Taki
moment, w ktrym dla wasnego bezpieczestwa m u
245
sz si wycofa. Jeli mj rozmwca jest nieprzewidy

walny i nie wykazuje zrozum ienia dla mojego p u n k
tu odniesienia, wtedy wanie czuj rozdranienie ja k
intensywnie iskrzce iskierki, ktre wprawiaj powie
trze wok w ruch.
Rozdraniaj mnie take moje toasnepomyki.
D zi wsiadam do autobusu, ktry zam iast zaw ie
m nie do domu, pojecha w odwrotnym kierunku. Mj
synek usn, za n im dotarlimy do dom ku z ponadgo
dzinnym opnieniem. Takie sytuacje drani mnie
i po ich przeyciu czuj si bardzo zmczona.
R o z g o r y c z e n ie
MB: Kiedy strata czego budzia we mnie rozgoryczenie.
Teraz budzi pewno, e przyjdzie nowe i e to nowe
bdzie dla mnie dobre, jeli tylko ja tego zechc.
D zi strata daje mi nadziej na lepsze jutro. Nie
gdy uczucie rozgoryczenia paraliowao m nie i z a
trzymywao w przeszoci w akcie rozpamitywania
urazy. Rozgoryczenie prow adzi do choroby i pesymi
zm u, jestem wdziczna sobie i yciu, e nauczyam
si przechodzi p r z e z to uczucie tak, aby czerpa
z niego si na dokonywanie zm ian. Czuam rozgory
czenie po rozpadzie mojego pierwszego maestwa
i dziki wsparciu wielu ludzi zobaczyam w tej sytu
acji okazj do przeycia ciekawej przyszoci.
Czy pamitasz jakie zdarzenie, po ktrym sam czu
e rozgoryczenie?
PR: Podczas pobytu w orodku leczen ia uzalenie
w Plaw niow icach sprbow aem p o raz pierw szy
sam od zieln ie i niezalen ie spojrze na m ojego
ojca. Matka, odkd pam itam , dokadaa stara,
bym m ia jak najgorsze zdanie o nim .
Na pytania, dlaczego n ie m og si z nim spoty
ka, rodzina odpow iadaa, e gdybym do niego
pojecha, spdzabym cae dnie przykuty acu
chem do drzewa. M odern m ie w tedy n ie w icej
ni cztery lata. Pniej suchaem op ow ieci o jego
246
pijastw ie, absolutnej niezgrabnoci w pracach

dom ow ych typu w b icie gw odzia w cian , co
m czyzna p ow in ien um ie zrobi i op ow ieci
o jego niew yobraalnej w rcz gupocie, przyno
szcej m am ie w styd na kadym kroku. D o okre
lan ia go uyw aa najbardziej w ulgarnych ep ite
tw , n a jakie byo j sta.
K iedy w szedem w okres dojrzew ania i zacz
em spraw ia jej kopoty w ychow aw cze, ow e ep i
tety stosow aa w obec m nie, dodajc, e jestem taki
sam jak mj ojciec kretyn.
N o w ic tam , w P aw niow icach, p o sta n o w i
em da ojcu i so b ie szan s n a zdrow e k ontakty
ro d z in n e . O n b y m oj o sta tn i n ad ziej n a
tak ie kontakty. K iedy sk o czyem lec z e n ie , p o
p ro siem go, eby m n ie w zi do sieb ie, ch cia
em z n im zam ieszka z dala od en erg ii m iejsc,
w k trych w ydarzya si m oja tragedia. Jestem
z K atow ic, tata m ieszka w m alow niczej w io sc e
p od K rakow em . C hciaem tam p j d o szk o y ,
zrob i m atur, zn ale prac i w iczy n a fo r
tep ian ie.
N iestety ojciec m i odm w i, a jego ona p ow ie
dziaa, e w ychow aa ju sw oj crk i teraz ch ce
odpocz.
W tedy odczuem rozgoryczenie, b o zrozum ia
em , e jestem cakiem sam . Trudno m i b yo p o
godzi si z t m yl po tym , jak uw ierzyem , e
m atka si m ylia.
K ocham m oich rodzicw i m am nadziej, e
kiedy bd ze m nie dum ni i e bd w stanie
ofiarow a im pom oc, ktrej tak bardzo potrze
buj.
R ozkosz
MB: Rozkosz w sypialnej alkowie. Rozkosz podniebienia.
Rozkosz wakacji lub delektowanie si m uzycznym i
wraeniami. Przyjemno, bogo i zaspokojenie to
247
krlewskie rozkosze. Czy m asz w sobie takie wspomnie

nia, ktre przywouj uczucie rozkoszy?
PR: Tak. To w spom nienia z w czesnego dziecistw a,
a konk retnie ch w il spdzonych u babci w K iel
cach. N igdzie, a do teraz, n ie czuem si tak ko
chany jak tam . Babcia m nie przytulaa, baw ia si
ze m n i czytaa bajki.
D zi, p o w ielu latach, doczekaem si podob
n ego ciep a i m ioci. D ostaj je od m ojej kobiety
i m og si jej odw zajem nia. To najw iksza roz
k osz m ojego ycia.
R o zm io w a n ie
MB: Jak opisaby rozmiowanie, jako zakochanie si czy
szczeglne przyw izanie do czego lub kogo?
PR: Raz na kilka m iesicy ja sam , lub ktry z m oich
m uzykw , odnajduj na klaw iaturze krtk
sek w en cj harm oniczn. W cudow ny sp o s b
oczarow uje m nie ona sw oim blaskiem . Zwykle
pow staje z tego utw r bdcy konsekw encj roz
w in icia tego zjaw iska. Przeyw am w ted y co
w rodzaju zauroczenia, podobnego d o m iostek,
ktre odczuw aem jako nastolatek. Jestem rozm a
rzony. To bardzo rom antyczne ch w ile. D w iki
brzm i w m ojej gow ie jak m antra. Gram je sob ie
w dom u n a pianinie z du delikatnoci, jakbym
w cha unikalny kw iat, ostron ie, b y go n ie usz
kodzi.
R o zm o d le n ie
MB: Uwielbiam modli si swoim gosem, rozm aw ia
z opiekunem duchowym i wasnym anioem str
em . Stan modlitwy jest dla m nie jed n ym z najprzy
jem niejszych zapam itanych stanw w yciszenia
i spokoju. Rozmodli si m ona wieczorem, p rzy tu
lajc si do swojej poduszki, na p la y odczuw ajc
piasek p o d stopami, w lesie sucha m ona szu m u
248
drzew i ciszy. Czy ty, Piotrze, odczuw asz rozm o

dlenie?
PR: Zawsze, kiedy gram. Muzyka jest form rozm o
w y z Bogiem .
R o zm o w a
MB: Czy m ona czu rozmow, czyli dialog? Czy to moe
by emocja?
Ja myl e tak, e m ona czu porozumienie z roz
mwc, zgodnie poczu powizanie zainteresowa
albo przyjemno z wym iany zda. Co o tym mylisz?
PR: Rozm owa jako form a kontaktu m idzy dw om a
istotam i n iesie ze sob w iele em ocji i uczu, kt
re bezp ored n io z ni zw izane n ie w ystpi bez
niej, lecz sam a rozm ow a to zjaw isko, n ie em ocja.
MB: Ja czasami odnosz wraenie, e temat pynie, e
rozmwca i ja pluskam y si w tym samym nurcie rze
ki. Jest to pikna dyskusja albo poetycka przyjemno,
rnie to bywa, ale mam w takich chwilach poczucie,
e rozmowa nie tylko si klei, ale i yje w nas.
R o z p r e n ie
MB: Rozprenie uw aam z a efekt braku samodyscypli
ny i motywacji do dziaania. Rzadko rozpoznaj
u siebie to uczucie, osobicie atwiej popadam w pra
coholizm.
A ty?
PR: R ozprenie czsto czuj za plecam i. atwo
w n ie popadam i m usz si stale pilnow a, eby
n ie straci tem pa pracy.
R o z p u s ta
MB: Rozpusta moe by rozwizoci i lubienoci albo
chci przeycia szalonego ueczoru, chwil fin a n so
wego szalestwa ponad stan. Czy lubisz ktr z tych
rozpust?
249
PR: U w ielbiam w ydaw a p ien id ze, kupow a dro

gie, luk su sow e przedm ioty: sprzt, ubrania i je
d zen ie. Potrafi w yda w szystk ie p ien id ze np.
na buty.
R o z r z u tn o
MB: Rozrzutno to moim zdaniem szastanie i m arno
trawstwo. ycie p o n a d stan. Wydawanie rodkw f i
nansowych bez dbaoci o przychody. Rozrzutno
nie z n a odpowiedzialnoci, jest niegospodarna. Nie
inwestuje, spenia zachannie zachcianki bez um ie
jtnoci kum ulowania zyskw i przekierow ania ich
na wysze cele. Taka jest w moim odczuciu energia
rozrzutnoci.
Czy spotkae si kiedy z tak postaw?
PR: O wszem , m yl, e kady czow iek m iew a ch w i
le rozrzutnoci.
Czym innym jest dugoterm inow e praktykowa
n ie rozrzu tn oci To jest naprawd trudne, zw asz
cza dla partnera, jeli osoba rozrzutna pozostaje
w zw izku. W tedy partner m a trudnoci w kon
kretyzacji planw i ustaleniu strategii rozw oju
zw izku. W konsekw encji m oe czu si bagateli
zow any i w ykorzystyw any.
R ozsdek
MB: Uwielbiam rozsdek, ludzi odpowiedzialnych i ro
zum nych, logicznych i mdrych. Rozsdek jest si
pozwalajc pywa bezpiecznie i radonie po oceanie
codziennego ycia, planowa i ufa swoim zamiarom.
Rozsdek ma w sobie energi pokoju i ciszy. Na mnie
dziaa kojco.
Jak ty, Piotrze, postrzegasz rozsdek?
PR: Staram si jak najrozsdniej, tak aby m n nie
rzdzi, a jednoczenie aby pow strzym yw a dzi
kie zachcianki i burzliw e uczucia. W ol jednak,
kiedy rzdzi m n m oje serce.
250
R o zta rg n ie n ie
MB: Jeli czujesz, e jeste roztargniony, to na sil prbu
je sz pozaatwia zaplanowane na dzi sprawy, czy
postanawiasz tego dnia zaj si sob i zrobi co dla
siebie?
PR: To zaley od tego, jak trudno jest m i przezw yci
y roztargnienie, oraz jak p iln e zadania m am do
w ykonania. Jeli m og p ozw oli sob ie na od p o
czyn ek w ch w ili w asnej niedyspozycji, korzy
stam z tego.
R o z a le n ie
MB: Rozalenie towarzyszy mi przez chwil, jeli moje
nadzieje si rozwiay i odczuwam niespenienie. Z a
raz potem przystpuj do pracy nad tym, co innego
i lepszego moe jeszcze si wydarzy i odchodz od
rozalenia do realizacji nowej wizji.
Jak ty, Piotrze, radzisz sobie z rozaleniem?
PR: J eli dotyczy on o sytuacji, ktra n ie toczy si tak,
jak si spodziew aem , a ja n ie m am na to w p y
w u, godz si z tym do szybko. M wi sobie:
Nic z tym teraz n ie zrobisz, w ic przeknij to,
a oszczd zisz sob ie nerw w . Albo: Tak m iao
by, to jest dla ciebie lepsze. W ierz, e to co m nie
spotyka, jest dokadnie tym , czego teraz najbar
dziej potrzebuj.
J eli odczuw am rozalenie w zwizku z p ost
pow aniem jakiej osoby, d do rozm ow y z ni.
Nie um iem i n ie chc m ilcze w takich sytuacjach.
Staram si utrzym ywa zdrow e relacje z ludm i
tak dugo, jak to m oliw e.
R w now aga
MB: Co jest twoim zdaniem rwnowag wewntrzn
czowieka: wiadomo wasnych uczu i emocji, sa
modyscyplina? Moe co zupenie innego?
251
PR: Pena rw now aga dotyczy absolutnie w szystkich

sfer ycia ludzkiego i jest m oliw a d op iero w w
czas, gdy sfery te s zadbane i kom pletne. Czo
w iek p ow in ien zadba w yciu o ciao i o ducha.
W gr w chodz: rodzina, zdrow ie, praca, seks,
w iara, praktyka duchow a, m arzenia, przyjaciele,
pasja, zainteresow ania, sen , odyw ianie si, ruch,
relaks i odpoczynek.
N aley pam ita, e w szystk ie te sfery n ie
u sta n n ie reaguj i w pyw aj na sieb ie. O ile
kada z n ich jest stabilna, tw orz harm onijn
k on stru k cj, dajc czo w iek o w i w ew n trzn
rw now ag.
R ygor
MB: Rygor jest czasami niezbdnym elementem w utrzy
m aniu porzdku, sadz, e s sytuacje yciowe, w kt
rych jest on absolutnie niezbdny. Czy zn a sz przy
kad takiej yciowej koniecznoci?
PR: J eli alkoholik pragnie zachow a w strzem ili
w o, m usi zastosow a w obec sieb ie rygorystycz
n e postp ow anie, wykluczajc dw uznaczne sytu
acje. Albo pianista, jeli chce p ik n ie gra, m usi
duo pracow a. Jedynie codzienny, w ielogod zin
n y tren in g otw orzy przed nim w iat, o ktrym
m arzy.
Ss
S a m o k o n tro la
MB: Kiedy postpuj wbrew swoim przekonaniom, zasta
nawiam si, gdzie jest moja samokontrola, przecie
mog postpowa inaczej, a teraz emocje i nawyki
bior gr. Pragn samokontroli, pracuj nad swoim
opanowaniem.
252
Czy uwaasz, e samokontrola zachowania i po

stpowania jest zalena od motywacji i aspiracji kszta
tujcych to dziaanie?
PR: J est zalena, w b ezp ored n i sp osb . To lo g i
czn e.
S a m o p o c zu c ie
MB: Odczuwam dzi pogodne samopoczucie, m am wiet
ny nastrj i dobry humor. Czuj, e m am przed sob
dobry dzie.
PR: Ja czuj p od n iecen ie zw izane z nasz prac, od
czuw am przyjem no przebyw ania w tw oim to
w arzystw ie, czuj lekki b l stuczonego kolana
oraz kojcy, delikatny zapach kadzida.
S a m o s d
MB: Czy pade kiedy ofiar samosdu?
PR: W szk ole podstaw ow ej regularnie ldow aem na
korytarzu podczas zaj prow ad zon ych przez
m ojego w ychow aw c. K obieta ta paaa do
m nie siln odm ian antypatii, m oe naw et m nie
nienaw idzia? Nie w iem . Tak czy ow ak, koledzy
z klasy rob ili zakady o to, czy dzi zostan w y
rzucony za drzw i czy te nie.
Ten preced en s sta si niem al regu, co w iad
czy o niezdrow ej postaw ie nauczycielki. Po paru
m iesicach kurateli teje pani w ydelegow any zo
staem na jej w n iosek do sanatorium dla m odzie
y sprawiajcej szczeglne trudnoci w ychow aw
cze, gdzie spdziem przeszo trzy m iesice roku
szk oln ego. Sanatorium m iao charakter oddziau
zam knitego.
O prcz zaj podstaw ow ych, pracow aem
z psychologam i i zaprzyjanion grup w iadkw
Jehow y, ktrzy m w ili nam , e Jezus nas kocha.
Mojej m am ie byo to na rk, poniew a koncer
253
tow aa w tedy na poudniu Francji w raz z Filhar

m oni lsk, a ja p o raz pierw szy caow aem si
z dziew czyn.
S a m o tn o
MB: Samotno to uczucie, ktre byo mi szczeglnie bli
skie w dziecistwie. Czy ty m asz jakie szczeglne
wspomnienia zw izane z samotnoci?
PR: K iedy w prow adziem si do pierw szego w ynaj
tego przez sieb ie m ieszkania, m iaem 18 lat. Obce
m iasto, obce ciany, poorana dusza. Byem zu
p en ie sam . I ten deszcz... W yszedem na u lic,
eby popatrze na ludzi, i staem tam tak dugo,
a zupenie zm okem .
S a ty sfa k c ja
MB: Co daje ci dzi satysfakcj?
PR: Moja praca.
S ch lu d n o
MB: Jeste czowiekiem zadbanym, schludnym i wiem, e
lubisz eleganckie ciuchy i rzeczy. Czy zaw sze tak byo?
Czy schludnoci m ona si nauczy?
PR: Jako m ody chopak czsto chodziem p o kilka
d n i w jednych skarpetach, trzeba m i b yo przy
pom ina o m yciu zbw . Z w iekiem w naturalny
sp osb pojaw ia si potrzeba h igien y osobistej
oraz elegancji.
S erce
MB: Czy moesz opowiedzie sytuacj, w ktrej poczue
czyje serce?
PR: K iedy od esza od e m n ie A gnieszka - m atka
m ojego pierw szego syna, znalazem si n a ulicy,
b ez rodkw do ycia. D opki b ylim y razem ,
254
A gnieszka dbaa o m nie, o dom , stwarzajc m i

idealne w arunki do pania.
K iedy jej zabrako, zabrako w szystkiego. Sam
n ie potrafiem si utrzym a, b o ca uw ag p o
w icaem na zdobyw anie narkotykw . W czy
em si p o znajom ych, jak m iaem szczcie,
a kiedy m i go brakow ao, sypiaem na klatkach
schodow ych.
Pew nego razu nocow aem u G abrysi Budzia-
now skiej - w okalistki NATURAL MYSTICserd e
cznej znajom ej, ktra m ieszkaa w raz z m am
w starej sosnow ieckiej kam ienicy. yy ubogo, ale
kiedy tylko zorientow ay si, e n ie m am dokd
pj, zaproponow ay, ebym zosta na w ita.
Sytuacja m iaa m iejsce bodaj dwa dni przed w i
tam i W ielkanocy. Zaproszenie przyjem z rado
ci. Z ostaem z n im i przez kolejne par m iesi
cy. Oo dzi w spom inam je jako kobiety w ielk iego
serca.
S e rd e c zn o
MB: Czuo i serdeczno, wylewna yczliwo i ciepo,
spotkaam ludzi, ktrzy obdarzyli m nie takim i
uczuciami. Zaprosili do sivego dom u i otworzyli swoje
serca.
Serdeczno i dobro jest wypisana na twarzy da
rujcego jako naturalna jego wraliwo na innego
czowieka. Czy zgadzasz si z tym?
PR: Tak, to prawda.
Sia
MB: Jak zdoby si, jeli si jej potrzebuje, ja k j posi
i zachowa?
PR: Trzeba zje dobre niadanie, reszta si jako
uoy.
MB: A wic p rzed kampani sukcesu osobistego trzeba si
po prostu naje? Hi, hi...
255
Bezwzgldnie - dobre niadanie nie zaszkodzi.

Mnie si daje blisko mojego dziecka, cisza wok,
las, moja modlitwa i medytacja, dobre sowo mojej
m am y i obecno mojego przyjaciela.
S k p s tw o
MB: Jeli pojawia strach o materialne bezpieczestwo,
wtedy uwaga wewntrzna moe w czowieku skupi
si na przyszoci, wyobraajc sobie pozytywn prze
mian, obfito i wsparcie losu, moe te niestety zw r
ci si ku przeszoci i pogbia strach. Skpstwo jest
moim zdaniem zawsze postaw i zachowaniem wy
rosym z zia rn a strachu i podlewane poczuciem
osamotnienia. Skpiec to istota, ktra w gbi siebie
pielgnuj izolacj, uczucie zawodu ipoczucie odosob
nienia. Jeli dodatkowo skpiecjest wzrosym egoistycz
nym dyktatorem, to waciwie wyglda ja k krzak cier
niowy, ktry sam nie ma radoci z posiadanych dbr
i nie potrafi si cieszy dawaniem oraz sprawianiem
przyjemnoci.
PR: Skpstw o to choroba serca.
S k n erstw o
MB: Chciwo i skpstwo rodz sknerstwo. Jest to moim
zdaniem wynik chorego serca i umysu. Obserwuj
rodzicw, ktrzy sami wydaj uele na zbytki i osobi
ste zachcianki, ale nie chc wspomc wasnych dzie
ci. Za kadym razem, kiedy przygldam si takiej
sytuacji, w idz podobny schemat, sknera mwi:
Chciabym mie normalny ciepy, wraliwy dom, szu
kam namiastki u kochanek. Nigdy jednak nie dostrze
ga, e to on sam moe tworzy szczliwy, ciepy i wra
liwy dom, poprzez wasne czyny i zachowania. Dlatego
wanie uwaam, e sknerstwo jest lepot duszy.
PR: N ie znam tw oich skilerw , ale czuj, e m asz
racj.
256
S k r p o w a n ie
MB: Zakopotanie, zawstydzenie i zm ieszanie - to zd a
rza mi si czasami. Krpujce s dla mnie zaprosze
nia osb trzecich do teatru na ich koszt. Zaskakujce
odwiedziny, jeli zakcaj intymno mojej sypialni.
W takich sytuacjach czuj si niezrcznie.
W jakich sytuacjach ty odczuwasz skrpowanie?
PR: N ie w iem , daw no si tak n ie czuem . Czuj w a
sn w oln o i ona m nie otw iera. Nie znajdziesz
dzi w e m n ie skrpow ania.
S k w a p liw o
MB: Skwapliwo, myl e to jest postawa, ktra zapal
i ochocze dziaanie czy z konsekwencj i ze zdolno
ciami adaptacyjnymi. Rzadko sysz o takim p rzy
miocie czyjej osobowoci. A ty?
PR: Ja rw nie, cho oboje znam y tak osob , m am
na m yli W ojtusia G ruszczyskiego - lidera gru
py THE STAGE. To w ietny kom pozytor, w spaniay
instrum entalista, ale przede w szystkim p ik n y
czow iek o piknym gosie.
S a b o
MB: Uczucie saboci towarzyszyo m i w chwilach stra
chu i przepracowania. Sabo m ona te odczujako
cech czyjego charakteru. Czy uw aasz sabo cha
rakteru z a ostateczn cech czy te z a stan, ktry
m ona zm ieni poprzez dowiadczenia i bart ducha?
PR: Saby charakter m ona w zm ocni. Jestem o tym
przekonany.
eby w yj z drgw, zm uszaem si d o ci
kiej pracy. W M onarze kopaem doy, w Paw nio-
w icach m ierzyem si z terapi, a pniej fabry
ka w zk w p od n on ik ow ych i system atyczny
tren in g przy instrum encie. Ponadto w iczyem
w sio w n i i biegaem co dzie rano.
257
Zarabiaem 600 z m iesicznie, z czego 400 od

daw aem m oim synom . yem za 200 z m iesicz
n ie, gotujc ry i warzywa, na zm ian z m akaro
nem . Nauczyem si robi rozm aite zupy. Ponadto
ch od ziem jed noczenie d o dw ch szk , uczc
si w system ie zaocznym .
S u a lc z o
MB: Myl, e sualczo powstaje w w yniku nawyku
grania roli maego grzecznego dziecka, bez wzgldu
na to czy jest w peni uwiadomione i jest instrumen
tem do osignicia jakiego celu, czy te jest postaw
nieuwiadomionego nawyku. Czy spotkae si w swo
im yciu z czyim sualczym zachowaniem?
PR: W ielokrotnie, brzydzi m nie takie zachow anie.
Na to w szystko zdoby si ch op iec, ktry przez
siedem lat b y totalnie odurzony w szystkim , co
w pado m u w rce. Tanie w ina, klej i w szelk ie
m oliw e dragi, a take rozm aite lekarstw a, gaka
m uszkatoow a, m uchom ory itp.
Jestem yw ym przykadem n a to , e m ona
z pow odzen iem hartow a ducha i ciao.
Sm utek
MB: Czasami miaam wraenie, e smutek m nie przepe
nia i e jest moj natur. To byo bdne wraenie,
wiem, e uczucie to wynikao z nawyku i przyw iza
nia do tego, co odeszo i dawno j u odpyno z nur
tem ycia.
Smutek jest ja k delikatne dawki trucizny, niby nie
szkodzi. Jak alkohol, moe by uzdrawiajcym lekar
stwem w odpowiednich dawkach i przypadkach,
w nadm iarze jest bezwzgldnym zabjc.
Czy zgadzasz si ze m n co do natury smutku?
PR: N iew iele w iem o sm utku. Ju praw ie o n im
zapom niaem . Jako ch o p iec poddaw aem si
m elan ch olii, to chyba jaki rodzaj smutku?
258
MB: Bezwzgldnie tak. Uwaam nawet, e melancholia

jest skutkiem dugo pielgnowanego albo chowanego
w sobie smutku.
S pen ien ie
MB: Spenienie czuj, kiedy mj synek zasypia m i na r
kach, sodko przytulony, kiedy prosi: Mamusiu, z a
piewaj m i....
Spenieniem czci moich talentw i aspiracji jest
pisanie. Spenieniem mojej kobiecocijest czuo i opie
kuczo mojego partnera. Spenienie to uczucie nie
rozczne z poczuciem sukcesu.
Jakiego spenienia za zn a w swoim yciu Piotr Ra
cho?
PR: Uczucie spenienia daje m i soneczny dzie i zdro
w e m y li Po kadym koncercie czuj si speniony,
tak jak po upojnej nocy z pikn kobiet. To takie
m ae spenienia. Te wiksze wci s przede mn.
S p icie
MB: Krtkie i skrzce spicie moe by tak oczyszczajce
ja k burza, moe te kry ostrzeeniem i oznaczeniem
terytorium. Uwaam spicie z a nieocenione dobro
w emocjonalnym oczyszczaniu sytuacji niejasnej. Moe
by i widowiskowe, i adne, cho zawsze bdzie nioso
ze sob ryzyko poparzenia ktrej ze stron sprzeczki.
Czy te tak w idzisz natur scysji i ostrej wym iany
zda?
PR: Spicia s nieuniknione i zupenie naturalne.
Ten, kto to rozum ie, um ie czerpa z n ich lekcje,
n ie tracc w aciw ego sob ie tem pa dziaania.
Spokj
MB: Kiedy siedz na trawie, kiedy opieram si o pie sta
rego drzewa, kiedy widz, ja k szczliwie mieje si
mj synek, wtedy czuj spokj.
259
Myl, e s dwa rodzaje spokoju, wewntrzny, taki

zw izany z cisz w sercu, i wym arzony spokj, taki
po burzy, taki ktry przychodzi po silnych emocjach.
Taki wym arzony spokj pojawia si po trudnym
egzaminie, po opanowaniu kryzysowej sytuacji, po
wyjciu z choroby, po zaatwieniu pozytywnie jakiej
sprawy. Wtedy towarzyszy m i spokj i cho jest on inny
n i cisza mego serca", jest rwnie wany.
Jaka jest twoja recepta m a poczucie wewntrznego
spokoju?
PR: eby odzyska spokj i rw now ag, skupiam
uw ag na oddechu. Pogbiam go i zw alniam jego
rytm .
MB: Ja korzystam z wizualizacji, zam ykam oczy i prze
nosz moj uwag w miejsce ciepe, przyjazne, szcz
liwe. Odpoczywam i rozmawiam tam z w anym i dla
m nie istotami o sprawach szczeglnie wanych w tej
chwili.
S p o n ta n ic zn o
MB: U m nie to jest falow e dziaanie, spontaniczno
i logiczna odpowiedzialno przeplataj si, czasem
jed n a a czasem druga dyryguje m oim i poczynania
mi. Spontaniczno uwielbiam w realizacji wy
cieczek, wypraw, kontaktu z natur i intym nych
igraszek.
Jakie efekty przynosz tobie te, niczym iskra roznie
cajca ycie, spontaniczne zrywy do dziaania?
PR: Spontaniczno su y m drym ludziom . N iedoj
rzaym i n ieod p ow ied zialn ym m oe sp ata
figla.
Przed laty, kiedy yem z dnia na dzie , czsto
inicjow aem spontaniczne sytuacje. One decydo
w ay o tym , czy dzie b y udany. Szukaem coraz
bardziej szalon ych p om ysw , eb y zap ew n i
sob ie w ystarczajco siln e w raenia. Siln ych w ra
e dostarczay m i oczyw icie narkotyki, dlatego
p ow oli w ypieray te bardziej w yszukane form y
260
rozryw ki z m ojego ycia. D ziki takim szaleczym

akcjom p o raz pierw szy zobaczyem Tatry.
To byo tak: czekaem w K atow icach na n ocn y
autobus. Byo po drugiej. Na dw orze m inus dw a
dziecia, kupa niegu. Autobus n ie przyjecha albo
odjecha, zanim pojaw iem si na przystanku, n ie
w iem . Byo m i zim no i n ie m iaem si gdzie p o
dzia. W tedy w m ojej gow ie pow sta chytry plan
pjd na dw orzec, w sid w pierw szy pocig,
ktry m a tras n ie krtsz n i sze godzin jazdy
i dzik i tem u bd m g przespa noc w suchym ,
ciep ym m iejscu, a rano tu w rc. Tak te zrobi
em . Na dw orcu okazao si, e najbliszy pocig
jedzie d o Szczecina.
Czemu n ie- pom ylaem i poszedem do baru
dw orcow ego. Nie w iem , jak to si stao, ale u ciek
m i ten pocig, a ch w il potem odjeda n astp
n y, d o Zakopanego. W skoczyem do n iego, zna
lazem pusty przedzia i rozcignem si na sie
dzeniach jak krl.
Rano obudziem si w Zakopanem . Z achw yci
m nie w idok on ieon ych gr i zam iast w raca do
sieb ie, na lsk, poszedem na w ypraw w te pik
n e gry, a na G iewont.
Spdziem tam cay dzie i do K atow ic w raca
em w nocy. Znw m iaem cay przedzia dla sie
b ie i problem z noclegiem z gow y. Tego typu h i
storii przeyem m nstw o. Nigdy n ie w iedziaem ,
co przyniesie kolejny dzie, i to krcio m nie naj
bardziej.
Spr
MB: Spieramy si, uparcie bronic wasnych pomysw,
wizji i planw na przyszo. Energia sporu moe by
pozytyw n wymian argumentw i przeczu, o ile
osoby uczestniczce w takiej polemice wzajemnie da
rz si szacunkiem.
Czy zgadzasz si ze mn?
261
PR: O czyw icie, szacunek to jedyny sp osb na zdro

w y spr. Inaczej m am y do czynienia z ktn i, po
ktrej m oe pozosta jedynie sm rd.
S p r a w ie d liw o
MB: Sprawiedliwo to atrybut rwnowagi. Poczucie p ra
woci i rwnoci istot ludzkich, w zn a czen iu prawa,
a istot ywych w prawie boskim. Sprawiedliwo to
potrzeba wewntrznego odczucia rwnowartoci
i adu. W przypadku braku sprawiedliwoci czowiek
na planie materialnym dy do je j wymierzenia, na
p la n ie um ysu oczekuje zadouczynienia, a na
planie duchowym modli si o sprauHedliwo bosk
i wybaczenie. Dla kadego z nas z p u n k tu w idze
nia wasnych potrzeb i stanu wiadomoci oraz
wewntrznego systemu wartoci sprawiedliwy bdzie
in n y rodzaj rwnowagi. Czy zgadzasz si z e mn,
Piotrze?
PR: W zasadzie tak. Nie m am tu n ic do dodania.
S p r a w n o
MB: Sprawno umysowa, fizyczna, biego i zrczno
w jakiej dziedzinie zazw yczaj budz szacunek, po
dziw, czsto zazdro. Odczuwalna powszechnie jest
twoja sprawnoporuszania sipo klawiaturze instru
mentu. Czy poza szacunkiem i podziwem doznae
te zazdroci wobec swojej biegoci?
PR: N ie. Nigdy nikt n ie da m i tego odczu.
S p r ze c iw
MB: Co budzi twj sprzeciw? Opr i oburzenie rodzi si
z samoobrony. Czy uwaasz, e uczucie sprzeciwu
moe zainspirowa jego wyraenie w form ie czynu?
PR: J e eli co m oe zain sp irow a czyn , to tylk o
u czu cie. Sprzeciw iam s i w szystk iem u , c o sto i
m i na drodze do w o ln o ci w p en ym tego so w a
262
znaczen iu, przy jednoczesnej zgodzie n a w szyst

k o , c o m n ie w yciu sp otyk a tak i je st m j
id ea.
K adego dnia zbliam si i upodabniam d o n ie
go. Zgoda na w szystko, co m nie otacza, gw aran
tuje spokj i opanow anie, a sprzeciw zapew nia
nieustajcy rozw j.
S ro g o
MB: Czy zn a sz kogo, kto jest surowy, okrutny, zim n y
i srogi?
PR: Taki b y m j ojczym i m oja matka. Sam i om al si
n ie pozabijali w napadach szau, ktre raz p o raz
naw iedzay nasz niespokojny dom .
S ta rcie si
MB: Odczu starcie to pozna smak zapalczywoci, ktra
zostaa okieznana p rzez wol albo p rzez logik. Kie
dy odczuwam starcie, czuj te rado z tego, e nie
stao si ono bitw i batali. Czasami starcie dodaje
pikanterii, czasami pokazuje stanowczo mojego sta
nowiska.
Czy ty potrafisz przetransformowa energi starcia
i konfrontacji, tak aby cieszy si oczyszczeniem
sytuacji?
PR: W yrazi zdecydow anie sw oje zdanie, sprzeczne
z pogldam i rozm w cy, stan w ob ron ie czyjej
lub w asnej czy broni sw oich in teresw tak
rozum iem kw esti, o ktr pytasz.
R zeczyw icie m ona si zetrze w dw ojaki sp o
sb , tak aby n ie naruszy czyjej god n oci,
zachow ujc szacunek, albo w yw oa k on flik t,
ktry rozproszy em ocje obydw u stron. W szystko
zaley od tego, czy strony gotow e s na kom pro
m is, czy jest m idzy nim i ch dialogu i znalezie
n ia rozw izania, dziki ktrem u m oliw a b dzie
dalsza w sppraca.
263
Z d oln o ta uw arunkow ana jest p oczu ciem

w asnej w artoci. J eli jest o n o n isk ie, brak rw
n ie p ew n oci sieb ie. W tedy o w szystko trzeba
si b i, palc m ost za m ostem . D aw niej tak w a
n ie postpow aem . Swoje zdanie w ygaszaem
nerw ow o, atakujc przeciw nika, tak na w szelk i
w ypadek.
Dzisiaj zaley m i na utrzym aniu kontaktu z roz
m w c. Staram si, eby dobrze m nie zrozum ia,
eby m oje m otyw y byy dla n iego jasne. Pozwa
lam m u te na obszern w ypow ied, n ie zapom i
najc o tym , e n ie jestem n ieom yln y i w szystk o
w iedzcy. Nie podchodz ju do tego typu spraw
am bicjonalnie.
N ie m a znaczenia, kto si m yli, a kto m a racj.
N ajw aniejsze jest oczyszczanie relacji i odnajdy
w an ie najlepszych rozw iza.
S trach
MB: Czym jest twoim zdaniem strach?
PR: Strach to z ca p ew n oci uczucie. M yl, e
rodzi si on o z niew iedzy albo z niezgody. Tzn.
boj si czego, czego n ie znam , lub czego, na co
si n ie godz.
MB: Zgadzam si z tob, jestem pewna, e czciej boj
si wasnych wyobrae i tego, co ksztatuj swoj
wyobrani n i prawdziwego zagroenia. Oczywicie
obawiam si take tego, czego nie akceptuj i na co si
nie godz.
S tra ta
MB: Strata przedmiotu, utrata statusu, godnoci, wolno-
ci, strata kogo bliskiego - wszystkie te przeycia s
bolesne i naruszaj nasze poczucie wasnej wartoci.
Odczucie straty to wewntrzne, a czsto i zewntrzne
rozstanie si z czym, czasowo lub ostatecznie. Kada
strata wymaga procesu oczyszczania i aoby po stra
264
cie, a w midzyczasie odbudowania poczucia wa

snej wartoci.
Jak najwiksz strat odczue w swoim yciu?
PR: Strat panow ania nad sob. U bezw asnow olnie
n ie, jakie pow oduje nag. To jest m oja najw ik
sza strata. R ozstanie z synem i ukochan kobiet
to konsekw encje tej straty.
S tres
MB: Stres, czyi odczuwanie silnego napicia. M oe si
pojawi jednym impulsem. Moe trwa p rze z dugie
dni lub miesice, moe by nasycony strachem o y
cie, zdrowie albo zw izany z prac. Stres jest p o
wszechnie dowiadczany od tysicy lat. Odpowiednie
dawki stresu dziaaj na nas stymulujca. Bowiem
dowiadczany dyskomfort dy do komfortu, a wic
pcha nas do dziaania.
Lki i obawy wzm agane p rze z dugotrway stres s
pow anym zagroeniem zdrowia i ycia. Dlatego
uwaam , e kady czowiek powinien mie w zakre
sie swoich umiejtnoci kilka sposobw wyraania
i rozadowywania stresu. Np. kontrolowany krzyk,
wysiek fizyczny, rysunek, miech, piew, relaksacja
itp. Prawo do odreagowania stresu to take prawo do
wiedzy, ja k bezpiecznie i zdrowo ten odczuwany stres
w yrazi i ja k si go skutecznie pozby. Moje ma-
rzycielstwo posuwa si tak dalece, e uw aam z a
korzystne nauczanie technik uspokajania i odrea
gowania j u od pierwszych lat szkolnych, a lepiej
i przedszkolnych.
Czy uw aasz stres za si niszczc?
PR: Tak. Susznie zauwaya, e nieodreagow any
i niew yraony stres jest w anie chorym p od o
em i dlatego usuw anie go i sprztanie jest szcze
gln ie korzystne, tw orzy w ew ntrzne przestrze
n ie. Po pozbyciu si stresu od razu odczuw am , e
m j oddech staje si szerszy i sw obodniejszy, a ja
sam lejszy.
265
S u b teln o
MB: Czy lubisz subtelno?
PR: Czasam i, n ie zaw sze. Przede w szystkim bardzo
j cen i i podziw iam , tak w kontaktach m idzy
ludm i, jak i w sztuce.
S u kces
MB: Co mieci si w twoim pojciu sukcesu?
PR: M io do w szystkich istot, przede w szystkim .
Ponadto p en y rozkw it w szystk ich m oich talen
tw oraz m oc ksztatow ania sw ego ycia zgodnie
z w asnym i przekonaniam i.
S um ienie
MB: Sumienie, c to jest waciwie? Czujesz czasam i
wewntrzny gos sumienia?
PR: Ludzie najczciej w spom inaj o sum ieniu, kie
d y czyni zo, m w i w tedy, e m aj je na sum ie
niu. To znaczyoby, e sum ienie to osob n y, sa
m odzielny obszar w czow ieku, co na ksztat sdu
najw yszego, przenikliw y prokurator, przed kt
rym n ic si n ie ukryje. Ja nazw to w ew ntrzn
w raliw oci em ocjonaln.
Czuj j nieustannie.
S u ro w o
MB: Kojarz tu rne okrelenia: surowo osobowoci,
surowo warunkw i surowo ksztatw. Czy mg
by skomentowa ktre z tych wyrae?
PR: Surow e w arunki m og dotyczy pogody albo sy
tuacji p olityczn ej. Surow e m og by w arunki
fin an sow e albo w arunki um ow y m idzy praco
daw c a pracow nikiem . C zow iek o surow ej o so
b ow oci m oe w yrnia si n iezd oln oci do
w spodczuw ania, nadm iernym egoizm em , apo-
266
dyk tyczn oci i sk on n ociam i do u w alniania

agresji.
Sw oboda
MB: Jak twoim zdaniem czowiek wyraa swoj swo
bod?
PR: C zow iek m oe w yrazi sw obod w dziedzinach,
w ktrych j osign. M ona j usysze w zagra
n ych bd zapiew anych dw ikach, m ona p o
dziw ia sw obod ruchw m istrza w sch od n ich
w alk lub spotka si ze sw obodnie w ypow iada
nym i zdaniam i, czyli erudycj.
M ona te dow iadczy sw obodnego przepy
w u en ergii.
S ym p a tia
MB: Jak okazujesz swoj sympati?
PR: P otrafi j okaza na w ie le sp o so b w , n p .
sow em , gestem , w yrazem tw arzy, barw g o
su , podarkam i, gotow oci i ch ci u d zielen ia
p o m o cy , u fn o ci , w yrozu m iaoci, szacu n
k iem oraz uw ag d la w yp ow iad an ych d o m n ie
s w .
S za cu n ek
MB: Kogo darzy szacunkiem Piotr Racho?
PR: Staram si w szystk ich darzy szacunkiem . Uwa
am , e jest to nalene kadem u czow iekow i, bez
w zgldu na jego m iejsce w yciu.
S za
MB: Czy wpade kiedy w sza?
PR: Tak. W szk ole podstaw ow ej czsto b iem si
z chopakam i. Byem gronym , nieprzew idyw al
nym furiatem .
267
P n iej, kiedy podrosem , w napadach szau ra

n iem sow em na olep . D obrze znam to uczucie
- potrafi by napraw d destrukcyjne.
S z a n ta em ocjon aln y
MB: Szanta emocjonalny, ktry czsto brzmi: Boja przez
ciebie cierpi i mcz si z tob!jest koszm arn
werbalizacj wasnej bezradnoci i narzdziem wy
m uszania posuchu lub poddastwa. Jest to jedna
z najbardziej popularnych technik pobierania ener
gii yciowej od innej osoby jej kosztem. Technik t
ludzie stosuj zam iast samodzielnego pielgnowania
wewntrznej energii yciowej i zam iast pozyskiwania
wiata.
Jestem absolutnym przeciwnikiem szantau emo
cjonalnego. A ty?
PR: Ja rw nie. Matka pow trzya m i par razy, e
n ie zrobia kariery artystycznej, poniew a m usia
a si m n zajm owa n ic przyjem nego.
S z a n ta u c z u c io w y
MB: Szanta uczuciowy czsto jest stosowany w zw i z
kach albo do uzyskania czego, albo do uzaleniania
od siebie tej drugiej osoby.
Najczciej brzmi: Bo ty mnie nie kochasz! Bo ja k
by mnie kocha/a, to... spenia/aby moje oczekiwa
nia, a nie dba/a o swoje potrzeby i aspiracje!".Jest to
czsto stosowana technika pobierania energii, uyw a
na p rzez ludzi. Szczeglnie razi m nie je j stosowanie
p rzez rodzicw w stosunku do dzieci.
Jak ty radzisz sobie z atakiem sza n ta u uczucio
wego?
PR: W ydaje m i si, e jestem u odp orn iony na tego
typu zabiegi, cho to b olesn e. Rozum iem , e ka
dy p o n o si odpow iedzialno za to, jak si czuje.
e n ie m ona doszukiw a si rda sw oich em o
cji w w iecie zew ntrznym . Taka w iadom o
268
w iele zm ienia w yciu czow ieka. W iele w yjania,

a relacje z in n ym i ludm i czyn i o w iele, w iele
zdrow szym i.
S z c ze n ia c tw o
MB: Jak reagujesz na szczeniackie zachowania, brak od
powiedzialnoci i lekcewaenie spraw istotnych?
PR: U nikam takich ludzi i n ie podejm uj z n im i
w sp ln ych dziaa. D ugo si tego uczyem , za
nim zrozum iaem , e n ie m am na to czasu.
S zczero
MB: Szczero jest dla mnie najwaniejszym skadnikiem
zwizku, tam gdzie jest mio i nieszczero, moe
by fasz i zuda. Brzydz si kamstwem i oszustwem,
zw aszcza uczuciowym i emocjonalnym.
Szczero jest niczym krystaliczna woda wprost ze
zdroju. Jest najlepszym sposobem komunikacji, je d
n z pere, o ktre warto zabiega i dba. Szczero
jest naszym wasnym wyborem. Czy zgadzasz si ze
mn?
PR: Nie do koca, poniew a zjaw isko w yboru w yn i
ka z zaistniaej w zwizku z nim alternatyw y. Je
li w ic szczero jest naszym naturalnym odru
chem , alternatyw a w obec niej n ie m ci naszego
spokoju. Pojawia si raczej w tle, w charakterze
pokusy. W ybr jest sum kalkulacji. Szczero,
jako postaw a bazow a, rzadko byw a naruszana
przez osob y ze swej natury szczere. Zdarza si
oczyw icie, e ludzie ci w ystpuj w brew sob ie.
Jest to zazwyczaj gw atow na reakcja w ynikajca
ze strachu przed utrat czego, co jest im drosze
ni w asna szczero. Z tak przyjtego punktu w i
dzenia n ie dostrzegaj dla sieb ie w yboru.
Inaczej jest, gdy osoba pogrona w e w asnych
oszustw ach i krtactw ie postanaw ia to zm ieni,
n ie m ogc duej znie napicia w ynikajcego
269
z ryzyka utraty w iarygodnoci W ybiera szczero,

w ybiera uczciw o.
O parem si tu na prostych przykadach zacho
w yw ania szczeroci w obec drugiego czow ieka. Ale
w naszym yciu jest inny, rw nie czsto obecny
temat: szczeroci w obec siebie sam ego. Oszukuje
m y si w rozm aitych spraw ach na w iele sp oso
bw . S rzeczy, ktrych nie chcem y w idzie i w ka
dam y w iele w ysiku, aby je przed sob ukry. To
zagadnienie wydaje m i si duo gbsze. Zapraszam
w szystkich na drug stron lustra.
S z c z c ie
MB: Co daje ci uczucie szczcia?
PR: Efekty m ojej pracy, m io m oich b lisk ich oraz
dobra kondycja psychiczna i fizyczna.
MB: Szczciejest w kroplach deszczu, w otartej zie, szcz
ciem jest przytuli si do ukochanej osoby. Cudow
nym spokojem i uczuciem szczcia napenia mnie
moment, kiedy moje dziecitko zasypia mi na rkach.
Kiedy rozmawiam z moj babci, wtedy gdy widz
soce w je j oczach, wtedy czuj szczcie.
Kiedy szczeniak odnajduje sutki swojej matki, na
pewno odczuwa szczcie. Jestem pewna, e w yciu
kadego czowieka jest wiele szczliwych chwil,
kropel, ktre mog rozwietli mrok moc swego we
wntrznego wiata.
S zczo d ro
MB: A wic dobre serce, szeroki gest gocinnoci albo zdol
no dzielenia si tym, co sam i posiadamy. Szczodrze
moemy obdarowa kogo i wsparciem wewntrznym,
i majtkowym. Szczodro moe wynika z filozofii
ycia, sama wierz w to, e wszystko, co wysyam,
wraca do mnie, a wic warto dawa dobre rzeczy in
nym, bo one obracaj swoj energi w wiecie i wra
caj do mnie. Tak wic obdarowujc, pozwalam, by
270
i m nie obdarowywano. Czy zgadzasz si z moj wi

zj szczodroci?
PR: Tak, to co pow iedziaa, szczegln ie d o m nie
przem aw ia.
S zla c h e tn o
MB: Cnota szlachetnoci, czyli uczciwoci, wiernoci wy
zn a w a n ym ideaom, dobro i etyczne postpowa
nie. Tak wiele mieci si w uczuciu szlachetnoci. Czy
zn a sz ludzi, ktrych bez wtpienia nazwaby szla
chetnymi?
PR: Moja w spaniaa dziew czyna jest osob szlachet
n. Jestem bardzo b lisk o n iej, d zielim y razem
sw oje ycie, ze w szystkim i jego aspektam i. W iem ,
co jest dla niej w ane i czego si boi. Pew nie gdy
bym tak dobrze jak j, znal in n ych ludzi z m oje
go najbliszego otoczenia, niektrych z n ich te
m gbym nazwa szlachetnym i.
M yl, e szlachetnym czciej si byw a, n i si
jest i w niektrych m om entach w ida szlachet
n o ju z daleka, tak jak szlachetny kam ie czy
m uzyk.
r
s
m ia o
MB: Czy Piotr Racho jest czowiekiem miaym?
PR: C zsto byw am m iay. Potrafi spyta i p opro
si. W w ieku szesnastu lat, kiedy staw iaem pierw
sze kroki w m uzyce im prow izow anej, zdarzyo
m i si w ysucha koncertu Zbyszka Lewandow
sk iego perkusisty jazz rockow ego, ktry w tam
tych latach cieszy si du popularnoci. Za
chw ycia m n ie jego gra.
Par m iesicy pniej zdobyem jego num er te
lefon u , zadzw oniem i p oprosiem o spotkanie.
271
Spotkalim y si w e W rocawiu, gdzie m ieszka,

i nam w iem go na w sp ln e granie. Byem z sie
b ie dum ny, bo pan Zbyszek rzeczyw icie przyje
ch a do Bdzina, w raz z Tom kiem G rabowym
z WALK AWAY i spdzilim y par godzin, grajc
w sp ln ie m uzyk.
w ia d o m o
MB: wiadomo swego ciaa, umysu, pragnie, am bi
cji, emocji i uczu jest dla m nie bardzo w ana. Zga
dzam si z twierdzeniem, e to wiadomo, czyli tak
e zdobyta wiedza okrela byt czowieka. Jak sdzisz,
Piotrze?
PR: C zow iek jest tyle wart, ile jego czyny, bo to
z n ich , a n ie z jego w iadom oci w iat czerpie
korzyci, i to one, a n ie jego w iedza, odbijaj si
w rzeczyw istoci.
MB: Ja jednak obstaj przy wartoci wiedzy i wiadomo
ci w ksztatowaniu czynw. M ona z gbi dobroci,
z samego serca postpowa piknie, m ona te czer
p a si z wasnych przekona: filozofii i wiedzy. wia
domo daje mi moliwo wyboru. I to jest wanie
moim motorem poszukiwania wiedzy.
T arcia w e w n trzn e
MB: To rodzaj sprzecznoci interesw, kiedy jeszcze nie
dokonaam wyboru i walcz we m nie dwa kierunki
de. Tak identyfikuj tarcia wewntrz mnie.
A ja k ty je widzisz?
PR: To, o czym m w isz, bardziej w yglda m i n a dy
lem at. Tarcia w ew ntrzne kojarz m i si z napi
ciem , jakie n ios za sob w yrzuty sum ienia. Albo
kiedy decydujc si na jaki krok, ryzykuj, e
skrzyw dz kogo, na kim m i zaley.
272
O jczym czsto zostaw ia n a m oim cie le lad y

p ob icia. Siniaki, sk aleczen ia... Potem m am a p y
taa, co m i si stao, a ja w ym ylaem rozm aite
h istoryjk i, chcc ch ron i ojczym a. Z ostaw aem
sam z m oim cierp ien iem , ch o bardzo ch ciaem
si kom u w ypaka na ram ieniu. C hciaem , eby
m n ie k to w zi n a kolana i m ocn o p rzytu li.
N ie ch ciaem te spraw ia ojczym ow i k op otw ,
b o bardzo go kochaem . N ie w idziaem w tej sy
tuacji w yjcia, ktre m ogoby zadow oli w szyst
kich.
To co czuem w takich chw ilach, to m ogy by
w an ie tarcia w ew ntrzne.
T c h rzo stw o
MB: Bojaliwo i nadmierna ostrono, uciekanie od
konfrontacji i od rozwizywania sytuacji w pasyw
no lub panik, jest tchrzostwem. Zapewne kady
z nas cho raz w yciu zachowa si tchrzliwie. Pa
mitam, ja k uciekaam przed kolegami z klasy w pod
stawwce, ja k bardzo baam si ich krytyki i miechu,
i staraam si schowa gdzie, gdzie nie bdzie m nie
wida. Jak ty wspominasz konfrontacj z tchrzo
stwem?
PR: N ie w spom inam , staram si o tym n ie pam ita.
T erro r
MB: Nie dowiadczyam terroru, nikt nie podkada bomb
i nie niszczy mojego ycia tu i teraz. Wiem jednak,
ja k smakuje terror psychiczny, jest to postawa napa
stliwego i nieznoszcego sprzeciwu pseudoautorytetu,
ktry czsto tkwi w skostniaym i niepostpowymprze
konaniu o swojej jedynie susznej racji. D zi odcho
dz po prostu z takiej sytuacji, kiedy tkwiam w niej
z poczuciem rozgoryczenia i pieka na Ziemi.
Czy ty czue si kiedykolwiek przytoczony terrory
stycznym zachowaniem ludzi wok?
273
PR: N ie ch c p o raz k olejn y czerpa przykadw

z m ojego d zieci stw a , jed n ak n ik t p n iej
n ie k rzyw d zi m n ie tak, jak ojczym i m atka.
K iedy w racali z pracy d o dom u, g a s o g ie
w m o ich oczach , w ch od ziem w p od w yszon y
stan o stro n o ci, zachow yw aem si sztu czn ie,
eb y ic h czym n ie zd en erw ow a. Z czasem
zadaw aem im coraz m niej pyta i coraz ciszej
zach ow yw aem si w dom u, k ied y b y li za
cian .
K iedy w oali m nie do sieb ie sow am i: Chod
n o tutaj, przygotow any byem n a najgorsze.
O jczym czsto m ajsterkow a w dom u. R obi
p ik n e, funkcjonaln e rzeczy. Czasam i w zyw a
m n ie do pom ocy. Trzym aem d esk, ktr skra
ca p i, albo p olerow aem m niejsze elem en ty
p ap ierem ciern ym . R obiem to ze strach em
w sercu , b o n ie panow a nad sob, k ied y co m i
n ie w ych od zio. Rzuca w tedy w e m nie krzesem
albo desk, ktr zbyt sabo przytrzym aem , co
sp raw io, e krzyw o j przyci. K iedy w szk ole
przy m oich kolegach uderzy m nie w twarz z tak
si , e upadem na posadzk par m etrw od
n iego.
To w szystko byo dla m nie szczegln ie trudne
z tego w zgldu, e szczerze go kochaem , tak jak
tylko potrafi kocha dziecko.
T pota
MB: Brak zrozum ienia jakiej sprawy, ktra jest wielo
krotnie omawiana, ze wzgldu na przyw izanie do
swojego sposobu jej widzenia, czyli wskutek postawy
konserwatywnej, uwaam za tppt. To brak wysiku
i otwartoci na przekroczenie wasnych ogranicze
i spojrzenie na spraw z innej perspektywy. A ja k ty
postrzegasz to zagadnienie?
PR: T pota jako zjaw isko n ie istn ie je . T pych lu
d zi tw orzy z n iec ier p liw ien ie lu b ro zd ra n ie
274
n ie ty ch d ru gich , ktrym n ie udaje si d otrze

d o ty ch p ierw szy ch . J e li jestem o p an ow an y,
zob acz czo w iek a , k try z tak ich czy in n y c h
p ow od w m n ie n ie rozu m ie. J e li dam si p o
n ie w yej w ym ien ion ym em ocjom , zob acz
tp aka.
T skn ota
MB: Utsknienie i niedosyt, tsknienie do tego, co z a
pam italim y z dziecistwa, do ukochanej osoby, do
zapam itanych przyjemnoci. Tsknota jest przyw o
ywaniem obrazw i wrae pozytywnych i przyjem
nych, ktrych pragniem y jeszcze dowiadcza. Tsk
nota, jeli tylko ominiem y jej nostalgiczny nastrj,
m oe by ekspresyjn sil i dodawa nam ogromnych
iloci energii yciowej. Moim zd a n iem tsknot
kieruje nastawienie i nadzieja. Co o tsknocie m y
lisz ty sam ?
PR: Tsknota m otyw uje m nie d o dziaania.
T k liw o
MB: Tkliwo jest dla mnie pikna, ozdabia wraliwo
i subtelno. Serdeczne i czule sowa, akceptacja i ota
czanie trosk jest umiejtnoci daw ania z siebie
samego wraliwoci. Osobicie bardzo sobie ceni te
cechy.
Czy ty lubisz by otoczony tkliwoci?
PR: Tak, bardzo. W tedy czuj si jak w dom u, tym
w ym arzonym . Na szczcie n ie brak m i w ok
ludzi tkliw ych, zarw no w dom u, jak i w pracy.
M wi tu o kobiecie, dzieciach oraz m uzykach,
z ktrym i pracuj.
Jestem prawdziwym szczciarzem . Z tkliw o
ci spotkaem si ostatnio naw et w autobusie,
gdzie starsza p an i poczstow aa m nie pysznym
ciasteczkiem , dlatego e w ytum aczyem jej, jak
dojecha do hiperm arketu REAL.
275
T o rtu ra
MB: Tortur jest ja zd a autokarem z dzieckiem p rze z po
n a d 20 godzin. To mi si przydarzyo, nikom u nie
polecam.
Tortur psychiczn jest wieczne narzekanie albo
nieustanne pretensje i niezadowolenie. Zncanie si
fizy c zn e i psychiczne, sadyzm i katowanie, mimo wy
sokiego poziom u rozwoju cywilizacji w ci wiele ta
kich sytuacji rozgrywa si midzy ludmi, nie tylko ze
wiata przestpstw, ale i w zaciszach domw.
Czy zn a sz inne rodzaje tortur, ktrych sam dowiad
czye?
PR: Suchaem kiedy przez pi godzin, jak go stro
i pian in o w m oim dom u. D w ik p o dw iku,
pow tarzajc kady z n ich dziesitki razyto byo
okropne. Przypom ina m i si dow cip o tym , jak
przyszed m asochista do sadysty i poprosi: Bij
m nie!. Sadysta spojrza na niego z krw ioerczym ,
szalonym byskiem w oku i odpow iedzia: Nie
bd ci bi!.
Trem a
MB: Czy taki wprawiony w koncertach m uzyk ja k ty c zu
je d zi trem przed wystpem? A ja k to byo kiedy?
PR: Nigdy n ie czuem trem y. Mama opow iadaa m i
kiedy, jak mj ojciec, grajc na sw oim egzam i
n ie dyplom ow ym fug Bacha, zapom nia frag
m entu tekstu nutow ego podczas w ykonyw ania
tego utw oru. Luk w pam ici w y p en i im prow i
zacj w stylu, jaki przew idyw a utwr, czc t
im prow izacj z dalszym i czciam i utw oru, kt
re ju pam ita. Byem tak zachw ycony t o p o
w ieci, e postanow iem zrobi to sam o.
W ykorzystaem do tego celu egzam in z klarne
tu i ch o w ietn ie znaem utw r zadany m i przez
profesora, zagraem im prow izacj na jego tem at,
ku zdziw ieniu kom isji i akom paniatora.
276
T rw an ie
MB: Czuj trwanie wizi, rodzinnych albo historycznych.
Odczuwam trwanie jakiego stanu emocjonalnego.
Trwanie nadziei i wiary.
Czy ty odczuwasz jakie trwanie wok siebie albo
w sobie?
PR: W szystko pozostaje w nieustajcym ruchu.
W szystko si zm ienia. Moje ciao i m yli, pory
roku, m iejsca, do ktrych w racam ... Tak napraw
d zm iany to jedyna rzecz, ktra trwa.
T rw oga
MB: O dczuwam trwog przed kataklizmem. Przed n a
gym przerw aniem mojego ycia i p rzed traum atycz
nym i zdarzeniam i. Przed patologicznie chorymi
ludm i.
Czy Piotr R. odczuwa trwog, lk i zgroz?
PR: Nie.
U U
U c zc iw o
MB: Wiem, e cenisz uczciwo ponad wszystko. Kto ci
tego nauczy?
PR: N ie w iem .
U c zu c io w o
MB: Zdolno do wspodczuwania, empatii i otaczania
drugiego czowieka trosk i mioci, akceptacj i zro
zum ieniem jest klejnotem w koronie ludzkich przy
miotw. Ludzi potraficych rozpozna, nazw a i wy
razi swoje uczucia i emocje ceni sobie szczeglnie.
Czy uczuciowojest twoim zdaniem wyrazem m i
oci?
277
PR: Tak, pon ad w szelk w tp liw o. I m w i tu

0 m io ci jako jasnej, tw rczej en ergii, ktrej p o
zw alam y, lub n ie, prow adzi sieb ie w naszych
poczynaniach.
U czyn n o
MB: Czy ty sam jeste uczynny?
PR: Jestem uczynny. Rzadko przepuszczam okazj
do udzielenia pom ocy nieznajom ym . Pom agam
n osi kobietom zakupy, w autobusach ap i w y
sypujce si z reklam w ek pom idory, ustpuj
m iejsca starszym i ciarnym . Staram si by
p om ocn y m oim m uzykom i m odszym kolegom ,
ktrzy chc si ode m nie uczy. Tak b yo zaw sze,
to dla m n ie naturalny odruch. N ie ch c za to
m edalu ani pom nika.
U daw an ie
MB: Symulanci, pozoranci i gracze nieustannie udaj,
majc nadziej na to, e ich iluzja przyniesie im okre
lone zyski i doprowadzi do konkretnych celw. Uda
wanie kojarz z intryg, jeli jest nasycone zuchw al
stwem, i z e strachem, jeli towarzyszy m u mglisty lk
1 niepokj. W kadym z tych przypadkw uwaam uda
wanie z a dziaanie na wasn szkod.
Brak zdrowego kontaktu z sob sam ym tworzy
zbyteczne iluzje i zawirowania. Co ty o tym sdzisz,
Piotrze?
PR: Udawaczy w yczuw am na od lego. N ie w ch o
dz w adne kontakty. Po prostu szkoda m i ycia
na iluzje i podstpy.
U drka
MB: Udrk chciaabym sobie darowa. Mam do ludzkiej
skonnoci do utrapienia i otaczania strachem. Dziwi
si nieustannie temu, e ludzie tak bardzo lubi si ba.
278
Potem dziw i si, e spotyka ich to, co sobie wy

obraaj i w czym lubuj tapla swoje emocje. Ma
p a n ja ki komentarz, panie Piotrze?
PR: D obrze pani to uja, pani M agorzatko kady
robi to, co lubi.
U fno
MB: Zaufanie... poczu ufno, tak bardzo kom u zaw ie
rzy, aby bez wahania powierzy m u swoje myli, skry
wane nadzieje. Ufno moja jest tak okaleczona nie
dotrzymanymi obietnicami i przyrzeczeniami, e teraz
wolna od oczekiwa ufam sobie. Innym jedynie na
chwil.
Trudno byo m i podnie si po klsce doznanego
zaw odu i zaufa. Ufam w efekty mojej pracy i w wy
sz opiek sil, ktre s mi przychylne.
W czym mieszka twoja ufno?
PR: M oe to dziw ne, co pow iem , ale poniew a n ie
boj si ludzi i potrafi otw arcie m w i o sob ie
w szdzie tam , gdzie to potrzebne, n ie m usz ufa
i n ie rozgraniczam ludzi na tych, ktrym ufam
i ktrym n ie ufam .
Znam za to lu d zi, ktrym n ie w ierz, albo
tak ich , na k trych n ie m og p olega. J eeli
jednak k to ju m u si ufa, to zaley m i n a jego
zaufaniu.
Ujma
MB: Co odczuby jako ujm dla siebie?
PR: J eli zaczn pow tarza stare bdy, to bdzie dla
m n ie ujma.
U koch an ie
MB: Mam nadziej, e ukochanie jest nieustannym uczu
ciem kochajcych i zakochanych. Ukocha m ona sie
bie, dom, dziecko, ciebie - kimkolwiek jeste. Ukocha
279
nie to mio odpowiedzialna, dojrzewajca j u opie

k w promieniach uczciwoci i solidnoci. Myl, e
wanie tym rni si od porywczego i pochliwego z a
kochania.
Czy m asz inne odczucia?
PR: N ie.
U lego
MB: Ulego jest chyba w yraeniem zachw ianego p o
czucia wasnej wartoci. Ulega bowiem czowiek, kt
ry czuje si sabszy i czuje, e nie m a szans w kon
fro n ta c ji z silniejszym. Czy z ulegoci m o n a si
wyzwoli?
PR: M ona, ale n ie pytaj m nie, jak to zrobi. Mog
uy jedynie oglnika: eby co zm ieni, trzeba
tego ch cie. Trzeba dokadnie w iedzie, co zm ie
n i, a potem znale na to sposb. Jestem prze
konany, e czow iek, ktry szuka sposobw , znaj
duje je.
W iem , e m y, ludzie, dysponujem y w szystkim ,
co jest nam potrzebne do rozw oju, b ez w zgldu
na status m aterialny czy sp oeczn y.
U m ia rk o w a n ie
MB: Skromno, pohamowanie, um ia r to zalety, ktre
charakteryzuj osoby d ce do sam okontroli
i p a n o w a n ia n a d wasnym yciem . Umiejtno
pow cignicia ochoty, opanow ania za c h cia n k i
i chtki i kaprysu prow adzi do uksztatowania um ie
jtnoci odsunicia od siebie chwilowych apetytw
i w zm acnia umiejtno skupienia dziaa i wy
sikw na osigniciu wyszych celw dugoterm i
nowych. Umiarkowanie zapew ne jest cech we
w ntrznej dojrzaoci, czy zg a d za sz si ze mn,
Piotrze?
PR: Tak. Um iarkow anie to jed en z atrybutw sam o
k o n tr o li
280
U m iow an ie
MB: Umiowae m uzyk i wolno. Te dwie wierne twoje
towarzyszki s z tob zawsze i wszdzie. Czy jest co
jeszcze umiowanego w yciu Piotra R.?
PR: Moja kobieta.
U nien ie
MB: Odczuwanie unienia, czyli okazywaniepotulnoci
kojarzy mi si nieodcznie z niewolnictwem. Unie
nie kojarz z bezwzgldnym posuszestwem, ktre jest
wymuszone krzykiem i kar i ktre zm usza czowieka
do ulegoci wbrew jego wolnej naturze.
Co ty o tym sdzisz?
PR: N ie potrafi zrozum ie, jak czow iek czow iek o
w i m oe zrobi co takiego. N iestety h istoria od
notow aa setk i takich przypadkw .
U p a d ek
MB: Z wysokoci m ona upa na dno moralne lub
w otcha rozpaczy. Upadek to strata pozycji, ktr
si zajmowao. Moe by wynikiem potknicia i nie
uwagi albo zepsucia i zgnilizny. B ez wtpienia po
czucie upadku niesie ze sob uczucie sfrustrowania,
rozalenia i rozgoryczenia.
Czy widziae w yciu swoim, Piotrze, czyj upa
dek? Jakie byy jego efekty?
PR: Spotykam do dzi n a katow ickim bajzlu m oich
braci - narkom anw , z ktrym i leczyem si
w orodkach. Jedni sprzedaj panie, in n i je ku
puj. W szyscy o n i w rcili tam , skd przyszli.
U pojen ie
MB: Alkoholowe upojenie i miosne bardzo si od siebie
rni. Jedno jest transem i odurzeniem, drugie eksta
z i uniesieniem. Jak inaczej okreliby stan upojenia?
281
PR: Zakadam, e w ikszo czytajcych t ksik

przynajm niej raz bya pijana i zakochana. D la
tych , ktrzy tego n ie przeyli, n ie jest jeszcze za
pno.
U p o k o rze n ie
MB: Jak przey upokorzenie i podnie si?
PR: Szybko!
MB: Wyobrania jest potg, tak uwaam . Jestem p rze
konana o wielkiej mocy wizualizacji, sama korzy
stam z tej mocy. Odgrywam w wyobrani trudne do
wiadczenie ponienia lub wstydliwego upokorzenia
i w obliczu trudnych zdarze wyobraam sobie p o
zytyw ny przebieg sytuacji.
Wyobraam sobie, e mj rozmwca zm ieni posta
w i z egocentrycznego dyktatora zam ieni si w wy
rozumiaego i otwartego dyplomat. Taki m echanizm
zastpuje negatywny wzorzec pozytywnym . Dla pod
wiadomocijest tak samo cenn informacj i tak samo
prawdziw ja k rzeczywiste zdarzenie. Nasilenie mocy
twrczej i wzmocnienie dziaania m ona uzyska
p rze z naadowanie wizualizacji emocjami, oczywi
cie pozytywnymi.
Wyobrania jest ludzk potg twrcz, kluczem
do rzeczywistoci, z ktrego korzystamy chaotycznie,
czsto niewiadomie nasycamy j energi horrorw,
narzeka, uczuciam i straty i gniewu, zazdroci, z a
miast nadziei i wyobraenia pikna. Negatywnymi
emocjami i wyobraeniami syci nas prasa i telewizja,
poprzez produkowanie emocji smutku i wzburzenia,
napi i strachu.
U p rz e d z e n ie
MB: Sama odnajduj w sobie uprzedzenia. Po przeytych
trudnych dowiadczeniach kojarz okolicznoci i cha
rakterystyczne cechy zdarze z moimi przynoszcy
m i dyskomfort emocjami i odczuciami. Mieszkaam
282
obok wielodzietnej i imprezowo-alkoholowej rodziny,

to byo bardzo trudne. Tak gono puszczali disco polo,
e czasam i jedynym miejscem, w ktrym mg spa
mj kilkumiesiczny synek, bya azienka. To, co prze
yam w tym miejscu, z tymi ludm i uprzedzio mnie
do mieszkania w starych kamienicach i sprawio, e
dla wasnego dobra omijam wielodzietne rodziny, kt
re mieszkaj w oficynach i miejskich kamienicach.
Moje uprzedzenia nie odnosz si do rodzin mieszka
jcych w domach prywatnych. Takie skutki ma moje
dowiadczenie i powstae z niego skupienie uwagi
w form ie uprzedzenia.
Inn form uprzedzenia s przekonania, i tu bez
udziau dowiadcze i wasnych przey niestety
m oemy dowiadczy uprzedze wynikajcych z tra
dycji lub kultury. Jako maa dziewczynka, opalona
na brz, majca gbokie brzowe oczy i czarne loki,
czsto dowiadczaam tuyzwisk i szykan, kiedy ludzie
na ulicy wyzywali mnie od Cyganw, zodziei i czar
nego pomiotu. Cho w moich genach pynie krew Wiel
kopolan i uysiedlecw spod Lwowa, dowiadczaam
uprzedze wynikajcych ze skojarze. Czy ty dowiad
czye w swym yciu uprzedze?
PR: Tak.
U p rze jm o
MB: Wszyscy lubimy ludzi uprzejmych. Jest uprzejmo,
ktra wynika z wewntrznejpotrzeby serca i taka, kt
ra wypywa z przestrzegania konwenansw lub norm
spoecznych. Czy ta wymuszona uprzejmo ma dla
ciebie tak sam warto ja k serdeczna, czy te razi
ci ta rnica?
PR: C zasem m n ie razi, czasem przym ykam n a n i
ok o. Kad sztuczno w yczuw am w m ig i tylk o
od e m n ie zaley, co z n i zrobi. Sam n ie potra
fi by sztuczny, lecz n ie ubolew am nad tym ,
ch o przez dugie lata czuem si gorszy od in
nych, bezbronny, regularnie zaw stydzany i ign o
283
row an y ze w zgldu na sw oj szczero i auten

tyczn o.
U ra za
MB: M oemy odczuwa uraz niczym szpilk, ktra g
boko ukua nasze ciao, albo jako dugoletni, piel
gnow an pretensj. W kadym z tych wariantw jest
ona emocj niszczc i osabiajc organizm ,
zw aszcza system immunologiczny, czyli odporno.
Ze wzgldu na wielk niszczc moc urazy jestem
przekonana, e jedynym zdrowym rozw izaniem tej
emocji jest prawdziwie oczyszczajce i zdrowe prze
baczenie.
Czy zgadzasz si z moim zdaniem?
PR: Tak, zgadzam si. P ielgnow anie urazy to jaka
bzdura. To enujco niska em ocja. Na ludzi, kt
rzy cigaj ci sw oj uraz, n ie w arto zw raca
uw agi. N iech si taplaj w sw oim ajnie, skoro
lubi.
U sidlen ie
MB: Ostatnio obiecaam kom u spotkanie. Czuam si
usidlona t obietnic. Poczucie zniewolenia towarzy
szyo m i raczej we wczesnej modoci. Ograniczenia
zw izane z posiadanym wtedy przeze mnie systemem
wartoci i przekona szybko znikny w okresie na
stoletniego buntu.
Wysuchaam niedawno opowieci o tym, ja k to p e
wien mody m czyzna od kilku lat szantauje swoj
by dziewczyn prbami samobjczymi. Robi to z a
wsze wtedy, kiedy zauwaa, e spotyka si ona z kim
innym. Ta sytuacja poza swoja patologi jest bez wt
pienia usidleniem owej kobiety w koszm arnym szan
tau emocjonalnym.
Czy czue si kiedy usidlony?
PR: Nie przypom inam sob ie.
284
U sp o so b ie n ie
MB: Czy m asz agodne usposobienie?
PR: C zow iek to zoona istota. Nikt n ie jest zaw sze
agodny i nikt n ie jest w ycznie szorstki. Jaka
cz m nie agodna jest jak baranek, czasam i sch o
w ana za in n ym i w arstw am i m ojej osob ow oci.
Odkrywam j tam , gdzie jest na ni m iejsce i czas,
lecz to n ie znaczy, e in n e m oje w arstw y s w tedy
nieaktyw ne. S w tedy pod spodem , to w szystko.
U st p liw o
MB: Ustpliwo jest chyba pomyk, ktr popeniaj lu
dzie posiadajcy sabe poczucie wasnej wartoci lub
silnie wpojone posuszestwo wzgldem jakiego a u
torytetu, czsto pozornego. Sama mam skonnoci do
ustpliwoci, co m nie gboko niepokoi.
Wiem, e jest to zachowanie podszyte obaw i nie
pewnoci, strachem o reakcj otoczenia na moje a u
tentyczne potrzeby.
Jakie s twoje dowiadczenia z ustpliwoci?
PR: Bywam ustp liw y i n ie oznacza to dla m n ie stra
ty rw now agi, autorytetu czy spokoju ducha. Nie
m usz traci p ew n oci sieb ie, eby kom u ust
pi. J eeli w ierz, e to najlepsze rozw izanie,
ustpuj.
R ozum iem oczyw icie w ym ien ione przez cie
b ie aspekty ustp liw oci i takiej te dow iadczy
em w kontaktach z siln iejszym i jednostkam i.
D zisiaj w iem , e kontakty z tym i ludm i n ie b yy
w iele w arte, b o opieray si na przem ocy, a naj
sab szy jest ten , kto jej uywa.
U m iech lo su
MB: Co w swoim yciu odebraejako umiech losu?
PR: Zdany egzam in na prawo jazdy.
285
U tra p ien ie
MB: Utrapienie to jaka straszna sprawa rodem ze re
dniowiecza i praktyk umartwiania si. Uwaam, e
dc do realizacji siebie samego, naley i w stron
przeciwn, w stron dostrzegania pikna i radoci
w yciu.
Jakie jest twoje zdanie na ten temat?
PR: Twoje sow a s niczym w yjte z ust m oich, o Ma
gorzato.
U w aga
MB: Kiedy czujesz skupion na sobie czyj uwag, czy
jest to dla ciebie oniemielajce i tremujce, czy wrcz
przeciwnie, wtedy rozpala si pom ie realizacji
i buchaj pomienie twrczych emocji?
PR: Potrzebuj, jak ryba w ody, uw agi podczas kon
certu. N ie w ystarczy, e publiczno sied zi, a na
sa li jest cisza. Jeli ekipa jest uw ana, zrobi krok
w m oj stron. W tedy si spotykam y.
Mj krok w stron suchaczy to 20 lat sp d zo
n ych nad klawiatur oraz p en e zaangaow anie
i gb okie przeycie przeze m nie kadego dw i
ku, ktry zagrany jest podczas koncertu. W za
m ian oczekuj uw anego i odw anego u czestn ic
tw a w caym m isterium .
W m uzyk trzeba w ej, inaczej n ie zadziaa.
K oncert b ez uw anej p u b liczn oci n ie b d zie
udany.
U w olnienie
MB: Jak daleko sigam pamici, poczucie uwolnienia
odjakiej sytuacji zawszejest ulg. Kade zam knicie
projektu, dokoczenie realizacji przynosi ze sob po
czucie uwolnienia od procesu pracy.
Czuj w sobie byszczce szczcie w tych m om en
tach, kiedy zam ykam prac nad kolejn ksik. Uwol
286
nienie jest dla m nie poczuciem wewntrznej ciszy

i spokoju, zamkniciem tego, co mino.
Czy pam itasz taki moment z twego ycia, kiedy
poczue si uwolniony od czego?
PR: P aliem kiedy traw z Jurkiem K awalcem le
gendarnym basist grupy KRZAK, w Szm yrowa-
tej. To nieistniejcy ju klub w K atow icach, gdzie
spotykali si artyci lscy. Czsto tam gryw aem
sw ego czasu.
No w ic palilim y m arihuan i strzaskaa nam
si lufa. Byo chw ilk po pnocy, w ic now e szko
m ona byo kupi jedynie na dw orcu. P oszlim y
tam , ubrani w skrzane paszcze, w kapeluszach
i w kow bojskich butach.
W gw n ym pasau dw orca d ostrzegem
d w ch policjantw . Spodobay m i si ich m un
dury, w ic w przypyw ie sym p atii zaw oaem :
Cze, ch op ak i!. N iestety g lin iarze n ie b y li
w nastroju d o zaw ierania n ow ych zn ajom oci
i za oyli m i kajdany. W epchnli m n ie d o sw ojej
kanciapy i zadali dokum entw . R ozkuli m n ie,
ebym m g w yp en i jaki w istek , i zadzw o
n ili p o radiow z.
Przez cay czas od n osili si do m nie agresyw
n ie. U syszaem , jak jeden z n ich m w i do su
chaw ki: Przylijcie auto, m am y tu jednego gw
niarza, n a izb .
To b yo jak zim ny prysznic! Prosto z knajpy,
gdzie otaczali m nie radoni ludzie, do izb y w y
trzew ie? Nie! Nie m ogem si n a to zgodzi.
Tysice m yli przeleciao m i przez gow . G liny
w yranie cieszyy si z udanego polow ania. Je
den z n ich , grubas z w sem , ju p odchod zi do
m nie, eby ponow nie m nie sku. Zrozum iaem ,
e jeeli n ie zrobi czego w cigu najbliszych
p iciu sekund, spdz noc w w yjtkow o w rogiej
atm osferze, totalnie ubezw asnow olniony.
N ie m iaem nic do stracenia, podjem decyzj
-w ie j std! W ystrzeliem z posterunku jak z pro
287
cy, z pow rotem na pasa dw orcow y, i pognaem

w kierunku w yjcia, gruby gliniarz tu za m n.
B iegem jak w icher, u syszaem za sob: Stj,
chuju, b o ci zastrzel. Z ignorow aem ostrzee
n ie i skrciem w najblisz ulic.
Za zakrtem b y p ark in gw czogaem si pod
jed en z sam ochod w i przez par m inu t apa
em oddech. Po jakim czasie w ylazem ze sw ej
kryjw ki. D ostrzegem sam ochd, ktrym Ka
w alec jed zi w ok dw orca, odkd m n ie zgar
n li. Podbiegem d o n iego i od jech alim y. By
em w olny!
W w
W alka
MB: Czy lubisz czu emocje walki? Ferwor dziaania
i zm agania si z samym sob czy moe personalne
potyczki i starcia?
PR: Walka jest czci ycia. M oe prow adzi d o w y
zw olenia. Ja jednak w ol, jak piew aj ptaszki,
a biedronki lataj do nieba p o kaw aek chleba.
Jak ludzie cz si w radosnym tacu, chw alc
im i Pana. Lubi oglda m ecze p ik i nonej, lecz
n igdy n ie kibicuj adnej z druyn.
MB: Wic jednak pokj ponad wszystko.
Ja uw aam , e w alka nie m oe by skuteczn
drog do pokoju. Moim zdaniem walka jest koniecz
noci, jeli bronisz swego ycia, jest czasam i je
dyn dostpn drog do zm ia n , ale to nie ona
c zy n i pokj.
Energia walki kojarzy mi si z burz, ktra wyrwa
a drzewa z korzeniami i gradobiciem amie las, po
tem mija. Po niej przychodzi cisza i pokj. Tak wa
nie cykle zm ia n oczyszczaj to, co stare, poprzez
przemian.
288
Wa
MB: O dczuw ana wa to najczciej wieloletnia nie
zgoda, podsycana antagonizm am i i wyostrzaniem
rnic pogldw, czsto doprawiana na ostro kry
tyk i konserwatyzmem przekona. Energia tych
emocji i towarzyszcych im u c zu jest bezwzgld
nie szkodliwa.
Zastanawiam si, ja k m ona si wyzwoli z takiej
sytuacji, jeli jest si czsto atakowanym p rze z inn
stron konfliktu?
PR: Zawsze m ona poda sobie rce w akcie pokory
i przebaczenia. Lecz ob ie stron y m usz tego
chcie, zam iast nawzajem obw inia si za n iesp e
n ion e oczekiw ania. K iedy w ola pojednania ley
p o obu stronach, znalezien ie sposobu jest tylko
kw esti czasu.
Zaw sze m ona si oczyw icie rozsta. N ie n ale
y o tym zapom ina, bow iem u w oln ien ie od sta
rej sytuacji daje przestrze now ej.
W d zi c zn o
MB: Wdziczno jako wiadomo tego, e kto co dla
m nie uczyni, podzikowania z serca ipoczucie, e ja
dla tej osoby take chc co dobrego- symbolicznego
uczyni, jest zdrow form rwnowaenia energii.
Za wdziczno zobowizujca, ktra zaciga du
gi, czyni zalegoci i wprowadza status zniewolenia,
jest pomyk, rodzi przyw izanie i cienie, w takich
okolicznociach najlepiej od razu wyrwna rachun
ki energetyczne poprzez rozmwienie si lub ustalone
zadouczynienie, po to, aby nie cign za sob
takiego chorego stanu wdzicznego zaduenia. Co
o tym sdzisz?
PR: W dziczno pow inna pozosta w sercu, jak m
w isz. G est rw now agi na zew ntrz. To zdrow y
ukad.
289
W esoo
MB: Wesoo jest moim zdaniem bardzo potrzebn ce
ch i zdolnoci czowieka. Ci z nas, ktrzy potrafi
si mia, yj swobodniej i przyjemniej. Promieniuj
szczciem i radoci, atwiej transformuj przykre
emocje na korzystne i szybciej zdrowiej.
Przeczytaam ostatnio, e pi m in u t szczerego
miechu jest tak samo uzdrawiajce dla ciaa czo-
uHeka ja k czterdzieci pi m inut odpoczynku i re
laksu.
PR: Zawsze jest jaki w any pow d do radoci. Za
w sze te m ona znale pow d d o n iezad ow ole
nia. To spraw a od p ow ied n iego u staw ien ia
uw agi. Jedni w idz naczynie w p oow ie p en e,
in n i w p oow ie puste.
W iara
MB: W co wierzy Piotr Racho?
PR: W ierz, e czow iek inkarnuje si p o w ielek ro
w rn ych w cielen iach , a d o m om entu kiedy
jako istota osiga absolutn doskon ao.
MB: No prosz, m am y kilka punktw stycznych. Ja poza
reinkarnacj wierz w naturalne dobro w kadym
dziecku, w wietlisto kadej istoty, ktra oddycha
i w czasoprzestrzenn natur czowieka. Wierz
w wieczne trwanie naszego ycia.
Wia r y g o d n o
MB: Bardzo w ana jest dla m nie wiarygodno infor
macji. W taki sposb wyraa si prawdziwo i uczci
wo.
PR: W iarygodna jest dla m nie osoba, ktra opiera
sw oje zdanie bd sw oj nauk na w asn ych d o
w iadczeniach. W iarygodny jest dla m n ie czo
w iek, ktry jest punktualny, w ay sw oje sow a
i potrafi zadba o sam ego sieb ie.
290
________ Sownik uczu I emocji - dialogi pisarki I planisty
W ie lk o d u szn o
MB: Wybaczenie sobie i przebaczenie innym dokonuje
si w samym sercu czowieka. Proces oczyszczania
z zapamitanych starych, trudnych i czsto bolesnych
sytuacji jest uwolnieniem czowieka od uwagi zw r
conej na przeszo, pozwala podnie oczy i z na
dziej pen marze patrze w przyszo. Wielkodusz
no ma rne motywy. Chciaabym tutaj zauway,
e istnieje rnica pom idzy przeyciem blu i straty,
a w efekcie oczyszczeniem, a zapom nieniem i ze
pchniciem blu, ktry z procesem przebaczenia nie
ma nic wsplnego, jest iluzj ucieczki. Wielkodusz
no to postawa otwartoci na wiat taki, jakim jest.
Co sdzisz o moich pogldach?
PR: W k w estii w ielk od u szn oci s bardzo b lisk ie
m oim pogldom .
W igor
MB: Ceni sobie energi witaln, ludzi aktywnych i pe
nych wigoru. Uczucie pasji i chci do dziaania
w zm acnia i wzmaga we mnie apetyt na prac i suk
ces. Uwielbiam ten stan umysu, ducha i ciaa, kiedy
kad czstk czuj, e nie ma rzeczy niemoliwych.
Jak ty odczuwasz aktywno wigoru w sobie samym?
PR: Czuj rado i podn iecenie. Czuj, jak m oja fan
tazja rozw ija skrzyda, a p om ysy p o sp ieszn ie
pchaj si do gow y. Ten fantastyczny prd pory
w a m nie, jak grski strum ie poryw a li.
W a d za
MB: Wadza nad sob, nad wasn realizacj i postpo
waniem, to mnie interesuje.
dz wadzy nad innym i ludm i uw aam za nie
bezpieczne wynaturzenie, ktre zapomniao o niezby
walnym prawie wolnej woli. Ludzi gonicych za wa
dz uw aam z a gronych.
291
A co ty sdzisz o emocji posiadania wadzy?

PR: W adza to w ielka odpow iedzialno. W adca p o
w in ien w iedzie, e jego zadaniem jest suba.
J eli dobrze suy sw oim poddanym , jest dobrym
w adc.
Wolna p r z e s t r z e y c io w a
MB: Cudownie i przyjemnie jest czu woln przestrze
yciow. Pamitam takie uczucie po tym, ja k wypro
wadziam si pewnego dnia z malekiego mieszka
nia o powierzchni 25 metrw kwadratoioych do loka
lu 80-metrowego, to bya znaczca zm iana.
Tak wolno i przestrze poczuam te po rozpra-
ue rozwodowej, na ktrej sdzia orzek rozwd. To
byo takie uczucie, jakby opad duszcy mnie wcze
niej betonowy sarkofag.
Czy przeye kiedy co podobnego?
PR: W olna p rzestrze yciow a oznacza dla m n ie
sw obod tw orzenia. Mam setk i pom ysw . Chc
pracow a z orkiestr sym foniczn, stw orzy trio
fortepianow e i etniczn m uzyk w okaln. Chc
grom adzi w o k sieb ie rozm aite instrum enty
i tw orzy niecod zien n e skady. Tyle rzeczy jest
jeszcze do zrobienia!
C hciabym sied zie teraz w studiu i pracow a
nad k olejn pyt, tym czasem m usz stan na
g o w ie, b y zap aci k olejn y rachunek za te le
fo n .
Artysta w P olsce m a n iew ielk ie szanse n a prze
ycie. ebycie w iedzieli, w y, ktrzy byw acie na
k on certach i su ch acie p yt, jak drog m u si
przej artysta, eby do w as dotrze! Jako m uzyk,
m usz si dzi wykaza w iksz determ inacj, by
zorganizow a sob ie koncert, ni m usiaem jako
narkom an, eby zdoby towar.
Marz o w olnej przestrzeni yciow ej, w ktrej
bd m g zupenie sw obod nie tw orzy pikn
m uzyk i dzieli si ni z ludm i, do ktrych bd
292
m ia atw y dostp dziki spraw nie dziaajcej dys

trybucji i reklam ie.
W olno
MB: Co to jest wolno? Swoboda, nieskrpowanie, indy
widualizacja? Zdolno realizacji wasnych planw,
moliwo podejmowania decyzji, spenienie marze?
PR: W olno w ynika z przestrzeni, jak m oem y so
b ie stw orzy poprzez dyscyplin, ktra dy do
d oskon aoci.
W ra liw o
MB: Nie m am nic pikniejszego do odkrycia w kadym
czowieku n i jego naturalna wraliwo. Przytula
nie, gaskanie, mie sowa. Wyrazy uznania i doce
nienia.
Czuo, subtelno i delikatno wypywaj z do
brych ludzi, takie istoty rozsiewaj wok wiato.
Pamitam takie zdarzenie: po burzy mj synek z a
uway na chodniku ddownice, pochylilimy si nad
nim i i aby ich nie uszkodzi, uylimy liciajako rod
ka transportu robaczkw na traw. Caej tej akcji ra
tunkowej przygldali si z uwag japoscy turyci,
niektrzy z wyrazem wielkiego zdziwienia. Niby nic,
a jednak w takich chwilach czuj si szczliwa. To
jest chyba wyraz wraliwoci,.. ja k sdzisz?
PR: Tak, to jest w raliw o.
W rogo
MB: Widziaam kiedy uliczn scen: nastolatka nie chcia
a spodni, ktre bardzo podobay sijej matce. Dziew
czyna stanowczo odmwia noszenia tych spodni.
Zaraz potem spad na ni grad wyzwisk i oskare,
sza n ta emocjonalny, e niby matki nie kocha i nie
szanuje, bo tak uybrzydza. Trudno mi byo uwierzy
w to, co widziaam. Syszaam, ja k zajadle i zaarcie,
293
z wrogoci w oczach i zawzitoci matka publicz

nie udowadniaa crce, e jest zym dzieckiem, nie
wdzicznym i e jej nie kocha.
Patrzyam z boku na t scen, wspczujc dziew
czynie i matce. Zastanawiaam si, kto tak wrogo trak
towa t kobiet, e a tak przesika nawykowym
zachowaniem. Jak j sam traktowano, skoro bez kon
troli i wiadomoci tego co robi, czynia takie pieko
wasnemu dziecku.
Wierz, e gdyby dzieci zam iast wrogoci dowiad
czay w dom u tolerancji, nie wywoywayby potem
wojen.
PR: To wskazw ka dla m odych m atek, i starszych
te, b o dzieci kochaj nas m im o w szystko, do ko
ca. Jeeli krzywdzia sw oje dziecko, kiedy byo
jeszcze cakiem m alutkie, trudno. Nie cofn iesz cza
su. Lecz m oesz nauczy si kocha. M oesz na
uczy si szacunku do dziecka. Od nikogo n ie przyj
m ie tych darw gorcej ni od ciebie.
Sam chciabym usysze od swojej m atki, e jest
ze m nie dum na, tym czasem ona patrzy na m nie
w zrokiem wyraajcym beznadziejno tego, co
robi i jak yj. W iele razy syszaem : ...Gdyby
ty b y m drzejszy, przychyliabym ci nieba.
W strt
MB: Co budzi twj wstrt?
PR: Brud. Odczuwam w strt do brudu, a take do pew
nej w szystkim dobrze znanej m ieszanki zapacho
wej potu, m oczu, kau i Bg w ie czego jeszcze, kt
r zalatuje od bezdom nych, yjcych n a u licy
nieszcznikw . Kiedy dopada m nie ich zapach,
robi m i si sabo. To jest naprawd w strtne.
W styd
MB: Czy jest co w twoim yciu, czego si wstydzisz?
PR: N ie m a takiej rzeczy.
294
MB: Najwiksza kompromitacja, jak odczuam wyciu,

to fakt, e ufaam i kochaam czowieka, dla ktrego
ostatecznie nie miaam znaczenia. Kiedy dotaro do
mnie, e z tej mioci nic nie zostao, e to bya gra
i fikcja, wtedy odczuam ogromny wstyd z mojej
wasnej naiwnoci i atwouHernoci.
W szech m oc
MB: Czy wierzysz w to, e czowiek ma w sobie moc two
rzenia wszystkiego, czego pragnie? Czy sdzisz, e
m ona wic uwaa, e stwrca na swj obraz i po
dobiestwo stworzy czowieka wszechmocnym?
PR: Czasem kiedy id poln drog i nigdzie m i si
n ie sp ieszy, ogarnia m nie w raenie, e m gbym
w zbi si w pow ietrze i zataczy m idzy chm u
ram i, w niczym n ie ustpujc ptakom . Zaczynam
w ted y podskakiw a, b ior rozbieg, rozkadam
ram iona jak sam olot i... n ic. Sysz tylk o m j
um ys, jak krzyczy: Ty n ie m oesz lata! To jest
niem oliw e!. Aha!m yl sob ie. N ie m og p ole
cie, b o n ie w ierz, e to jest m oliw e. Skupiam
ca uw ag na tym , eby uw ierzy, zerw a acu
chy, ktre oplataj m j um ys. Czuj p otw orny
opr, jestem bezsilny.
Reszt drogi pokonuj piechot. W ierz, e czo
w iek m oe lata. W yobra sobie, e w ystarczy, i
pom ylisz o jakim m iejscu, i od razu si tam prze
n osisz. Ja w ierz, e czow ieka sta n a takie rze
czy. Przeszkod jest nasz um ys. E instein o tym
m w i, m w i o tym m n isi buddyjscy, istniej
w iadkow ie podob nych cudw . Nie m a rzeczy
niem oliw ych!
W sze c h p o t g a
MB: Wszechpotga natury: rzeki, wodospady, wulkany,
oceany, przestworza i wiatr budz wielki mj respekt
i szacunek. Wadza i moc ywiow nad czowiekiem
295
jest niezaprzeczalna. Czy odczue kiedy wszechpo-

tg natury w swoim yciu?
PR: O wszem . Szedem w kierunku M orskiego Oka.
Na w ysok oci W odogrzm otw M ickiew icza odbi
em od grupy. W spiem si na nieznany m i szczyt
drog, ktr n ie byem w stan ie w rci. W spina
em si na dziko, bez sprztu. W pobliu n ie b yo
adnego szlaku. Zrobio si ciem no i zerw aa si
burza. Brnem w niegu , ktry sig a m i p o pas,
a p od stopam i czuem oblodzone skay. M yla
em , e tego n ie przeyj, tym bardziej e n ie
m iaem pojcia, jaki obra kierunek. Schodziem
oblodzonym w w ozem . Pod lodem p yn stru
m ie . Byo ciko, skrciem kostk. Czuem si
m ay i niew any.
W c iek o
MB: Jakie uczucia towarzysz wciekoci? Sza, furia,
zo, amok, moe cojeszcze?
PR: D o tego tow arzystw a dobrze pasuj: n ien aw i,
zazdro i agresja.
W ybaczen ie
MB: Sztuka wybaczenia nie jest prosta. Odkryam rne
form y zastpcze prawdziwego i zdrowego wybacze
nia. Sama zastanawiaam si, dlaczego to nie dziaa
na mnie tak, ja k bym tego oczekiwaa? Tym, ktrzy
poszukuj w sobie zdolnoci przebaczenia i drogi
do prawdziwego przebaczenia, polecam gorco prac
Jeana Monbourquettea J a k przebacza? Droga po
p rzez dwanacie etapw p r z e b a c z e n ia W c i pozo
staj pod urokiem tej niegrubej, a cz treciwej pracy.
Wybaczenie jest moim zdaniem najwyszym lekar
stwem duszy i ciaa.
Co o tym mylisz?
PR: W ybaczenie jest w arunkiem bezw arunkow ej
m ioci, a kto kocha, potrafi czyni cuda.
296
W yb u ch o w o
MB: Czy wybuchowo twoim zdaniem jest grona?
PR: M oe by gronym narzdziem w rkach ego
isty. Jeli osoba pena m ioci i szacunku do w szel
k ich przejaw w ycia wybucha, to zu p en ie in n a
spraw a. Jej em ocje, cho niekontrolow ane, n ie
m aj niszczcej m ocy i skierow ane s w p ow ie
trze, n ie w drugiego czow ieka. Kto taki spotka
si ze zrozum ieniem i tolerancj dla sw ojej n ie
d oskon aoci.
W yczek iw a n ie
MB: Uczucie wyczekiwania, nadzieja i niecierpliwojest
mieszank, ktra kae mi kry po domu, drepta
w niecierpliwoci i szybko oddycha. Wtedy odczu
wam stenie mini i cisk garda.
Jest te w moim yciu inny rodzaj wyczekiwania,
napeniony spokojem, cisz i nadziej na pikno. Jest
to wyczekiwanie na narodziny dokoczonego projek
tu, nowej ksiki lub kolejnej pyty.
Jak to jest u ciebie, Piotrze?
PR: Zbuduj k ied y ob z zagady dla sp n ia lsk ich
i u m ieszcz tam w szystk ich tych , n a k trych
m u siaem w yczekiw a w dom u, n a p rzystan
kach, w lok alach i in n y ch u m w ion ych m iej
scach .
W ygoda
MB: Cojest dla ciebie najwaniejsze z uygodnych akcen
tw ycia?
PR: D obry hum or.
W ylew n o
MB: Czy lubisz obcowa z ludm i wylewnymi?
PR: Tak, o ile n ie grozi to pow odzi.
297
MB: Ha! Ha!... Powodzi uczuciow oczywicie. A moe

fontann tez?Ja lubi wylewno, jest to taka pluszowa,
przytulankowa cecha wraliwych i otwartych ludzi.
W yn io so
MB: Jeli spotykam kogo, kto zadziera nosa, odsuwam
si i nie wtrcam w postpowanie takiego osobnika.
Pozostawiam go sobie samemu.
Jeli za widz, e ludzie odbieraj jako wynios
osob po prostu nadwraliw, ktra reaguje wyco
fa n iem na poczucie zagroenia, wtedy szybko api
z kim takim kontakt intelektualny. Kto kto nawyko
wo si odsuwa i ma taki wanie system obronny, cz
sto jest izolowany p rzez grup, ktra go nie rozumie
i dla ktrej jest zbyt inny. Tacy ludzie intelektualizu-
j, zazw yczaj nie potrafi stanowczo uzewntrzni
wasnych uczu i przekona, co czsto jest mylone
z wyniosoci.
PR: Nigdy tak na to n ie spojrzaem . Zastanawiam si
teraz, ilu ludzi krzywdzco ocen iem , klasyfiku
jc ich w ten sposb.
W y ro zu m ia o
MB: Czy ty sam lubisz, kiedy kto wobec twoich poczyna
i g a f wykazuje wyrozumiao?
PR: Niczym n ie rni si od reszty populacji. Potrze
buj w yrozum iaoci, akceptacji i cierp liw o ci
W yzw olen ie
MB: Kiedy moja uwaga przesuwa si z uzaleniajcego
poczucia straty albo blu, ciesz si z tej radosnej chwili
poczucia uwolnienia, oswobodzenia z ucisku prze
szoci. Jak to jest, kiedy czowiek po duszym poczu
298
ciu uzalenienia od jakiego stanu czy uczucia czuje

wyzwolenie od niego?
PR: W yobra sob ie, e budzisz si rano w jakiej
norze, na totalnym skrcie, czyli godzie h eroi
now ym . D reszcze przeszyw aj cae tw oje ciao,
bol ci k oci i staw y, z nosa c i kapie. Jedziesz
autobusem do Katowic. Przez dw ie godziny e
brzesz o pienidze n a towar, w alczc z narastaj
cym b lem . Potem id ziesz n a bajzel i czekasz.
Czekasz i czekasz, a przyjdzie kto z paniem .
Czasam i sze, czasam i osiem godzin. W reszcie
udaje c i si kupi upragnion dzia. Zatapiasz
ig w ram ieniu i w taczasz kom pot do krw iobie-
gu. Ulga przychodzi m om entalnie. To najbardziej
spektakularne w yzw olenie, jakie zdarzyo m i si
przey.
MB: Ironia losu....
To te jeden z najtrudniejszych upadkw zniewole
nia. Kolejna puapka. Iluzja wyzwolenia.
W u lgarn o
MB: Sowa wulgarne nios ze sob tak niszczc ener
gi, e dziuH si, i ludzie posiadajcy mzg midzy
uszam i uywaj takich sposobw wypowiedzi.
Przeprowadzono kilka lat temu dowiadczenie
w laboratorium, w ktrym kilka szklanek wody pod
dano dziaaniu rnych wypowiedzi, po czym zam ro
ono wod i ogldnito j pod mikroskopem. Te prb
ki, ktre wysuchay: miechu dziecka, sw Dalajlamy,
miosnego w yznania miay posta piknych kryszta
w. Te za, ktre wysuchay wyzwisk, zorzecze,
krzyku i przem owy Hitlera miay struktur rozszar
panego i nieregularnego kleksa.
8 0 proc. ciaa czowieka to ivoda, kade wypowia
dane p rzez nas sowo wpywa na form krystaliczn
czsteczek, ktre tworz nasze komrki. Tak wic
moim zdaniem wulgarno to dywersja, sabota, kt
ry szkodzi innym, a nade wszystko nam samym.
299

PR: M yl, e badania te dotycz raczej pokadu em o
cjon aln ego, jaki zaw ieraj sow a, n i sam ych
sw . Tak czy inaczej to d o szokujce fakty.
Teraz w iem , dlaczego le si czuj, ilek ro kto
uyw a w ulgaryzm w w m ojej ob ecn oci, lub kie
dy sam ich uywam .
W zb u rzen ie
MB: W zburzenie budzi we mnie jarzca niesprawiedli
wo i jaw na gupota, wskutek ktrej kto cierpi. Je
stem zgorszona i zirytowana egocentryzmem i bra
kiem wraliwoci, zwaszcza na potrzeby emocjonalne
i uczuciowe dziecka. Takie wzburzenie rodzio we
mnie postpowanie mojego pierwszego m a w czasie
jego romansu.
Oburza m nie take wykorzystanie ludzi w perfidny
sposb. ona mojego kuzyna pracuje p rzez tydzie po
10 godzin co noc, za 150 z tygodniowo. Pracuje
za grosze dojedajc godzin zpopegeerowskiej wsi,
w ktrej taka praca to j u jest rarytas. Skazanie ludzi
na wegetacj p r z e z system wadzy gotuje we m nie
emocje sprzeciwu i oburzenia.
Czy w tobie, Piotrze, co budzi wzburzenie?
PR: W zburzenie ogarnia m n ie, gdy dostrzegam
u in n ych cech y, ktrych n ie toleruj u sieb ie.
Z
Z achw yt
MB: Co ci ostatnio zachwycio?
PR: W bloku, w ktrym m ieszkam , pojaw ia si ostat
n io m aleka suczka - jam niczek szorstkow osy.
Ten rozkoszny szczeniaczek o krtkich apkach
z zaciekaw ieniem penetruje ok oliczn e krzew y,
zaczepia przechodniw , m erdajc ogonkiem . Ma
300
liczn y n osek , ktry niczym czarny skrzany

guzik zdobi jego pyszczek. Jest bardzo zabaw ny,
k ied y niezgrabn ie pokonuje sto p n ie sch od w
albo bryka po traw niku, potykajc si o w asne
apki. To stw orzenie to czysta rado i szczcie.
Jego pani m usi go bardzo kocha.
Z aczepn o
MB: Zaczepno moe by napastliwa, szturmowa, nie
okrzesana, agresywna lub zadziorna. Czy sam bye
albo jeste zaczepny?
PR: Zdarza si.
Z a d b a n ie
MB: Uczucie zadbania, czystoci i porzdku jest ci dro
gie, czy zaw sze tak byo? Czy zadbania m ona si
nauczy?
PR: Zadbanie w ynika z w ew ntrznej potrzeby. J eli
kto j odczuw a, n ie m usi si jej uczy. M ona
oczyw icie narzuci sobie styl ycia, w ktrym
dom inuje ad i czysto.
Jako m ody ch op iec, duo chodziem p o drze
w ach albo czogaem si po ziem i w rd gszczu
rolin n oci. Wracaem do dom u brudny jak nie-
b osk ie stw orzenie. Trzeba m i b yo przypom ina
0 zachow aniu higieny. K iedy postanow iem w y
czyci sw oje ycie, przysza naturalna potrzeba
zadbania o czysto ciaa i ubioru.
W skazuj tu zaleno pom idzy stanem w e
w ntrznym i zew ntrznym czow ieka.
Z a d o w o len ie
MB: Co daje ci dzi zadowolenie, uczucie satysfakcji
1 zaspokojenia?
PR: D obrze przeyty dzie, taki, w ktrym w ykona
em sw oj prac. Czuj w tedy, e posunem si
301
naprzd. J eli n ie daem si sprow okow a trud

nej sytuacji i godnie j przyjem , zam iast zbun
tow a si i skrzyw dzi kogo przy okazji, to dla
m n ie rw n ie pow d do zadow olenia.
D obrze przeyty dzie to dzie, w ktrym na
uczyem si czego now ego, b o nauka jest rw
n ie w ana jak praca, i nigdy n ie jest na ni za
pno. O dkryem , e jeli jestem uw any, m am
otw arty um ys i serce, na pew no naucz si cze
go now ego.
Co dzie spotykam ludzi, rozm aw iam z nim i,
znajduj si w now ych sytuacjach. To kopalnia
w iedzy i dow iadczenia. M yl, e brak n ow ych
dozna i sytuacji, ktre nigdy w czeniej n ie m ia
y m iejsca, to w anie oznaka staroci, a n ie siw e
w o sy i pom arszczona skra.
Z a d z iw ie n ie
MB: Czy kom u udao si ciebie zadziwi?
PR: Od jakiego czasu odpow iadam na tw oje pyta
nia. D ziki tem u ron ie nasza ksika. Zadziwia
m nie w pyw , jaki w yw iera na m nie ta praca. Czu
j si duo bardziej w iadom sw ojego ycia w e
w ntrznego n i zaledw ie m iesic tem u. Czuj si
spokojniejszy, bardziej zrw now aony i tw rczy.
Zadziwiajce jest dla m nie to, jak zm ienia si
m oja m uzyka. Moja praca z uczuciam i przekada
si bezp ored n io na m oj m uzyk. M yl, e ka
d y p ow in ien odpow iedzie sob ie n a pytania tu
zawarte. To w ietn e w iczenie, zadziw iajco zba
w ienne.
Z a k a m a n ie
MB: Wydaje mi si, e gardzisz zakamaniem, faszem
i oszustwem, czy si myl?
PR: N ie, n ie m ylisz si. Nie w iem , czy pogarda jest
odpow iednim okreleniem na to, co czuj, gdy
302
m am d o czynienia z osob zakam an. By m oe

czasam i gardz takim i ludm i. Na pew no odsuw am
si od n ich , zniesm aczony, czasem rozgniew any.
Z a k o p o ta n ie
MB: Czy co moe ci zawstydzi i zmiesza, zakopota?
Czy pam itasz tak sytuacj w swoim yciu?
PR: U m w iem si kiedy z kochank w jej dom u.
K iedy stalim y w korytarzu, w ym ieniajc uprzej
m oci, n ie zauwayem otw artego w azu do piw
n icy. Tu za m oim i pitam i znajdow ay si od
kryte sch od y prow adzce w d. Zrobiem jed en
krok za duo i poleciaem na eb , na szyj, prosto
do piw nicy. W ybiegem z jej dom u przez gara,
ponc ze w stydu, i przez par tygodni n ie poka
zyw aem si jej na oczy. D ugo jeszcze p o tym
kom icznym zdarzeniu odczuw aem w jej ob ecn o
ci zakopotanie.
Z a k o ch a n ie
MB: Jak to jest: zakocha si?
PR: To czas tysica i jednej euforii. W szystko wydaje
si prostsze, a ukochana osoba staje si najpik
niejszym ze zjawisk.
Z a leta
MB: M ona poczu na wasnej skrze czyje zalety i wady.
Zalety to te dobre strony, czyli takie, ktre prowadz
do poytku, wygody i korzyci. Zawsze s subiektyw
ne. Jakie wasne zalety cenisz najbardziej?
PR: w iadom o w ieczn ego ucznia.
Z aam an ie
MB: Czy przeye w yciu jakie gbokie zaamanie? Czy
m oesz o tym opowiedzie?
303
PR: N ie m am takich dow iadcze.

MB: Ja czsto miaam wraenie, e stoj na skraju real
nego wiata, e jeli jeszcze p rzez chwil pjd w stro
n blu i uczucia straty, to zaam anie powali mnie
na kolana, zgit wp, wprost w przepa. Na szcz
cie mimo tego, e uele razy stawaam na tej granicy,
zawsze udawao m i si rozpostrze skrzyda i lotem
moe niezbyt piknym, ale jednak skutecznym, zm ie
ni pozycj i zbudowa nowe gniazdo dla mojej na
dziei i wiary w dobr przyszo.
Z a m ie sza n ie
MB: Jeli wok czujesz pogbiajce si zamieszanie, to
moesz podda si dezorientacji lub poszuka jasne
go p u n ktu odniesienia. Co sam najczciej u siebie
obserwujesz?
PR: W ch w ilach zam ieszania szukam jasnego punk
tu od n iesien ia, jak to p ik n ie uja. O pieram
sw oje d ziaan ie na lo g ice, b o to m oja m ocn a
strona.
Z a m ro c ze n ie
MB: Co moesz powiedzie o zamroczeniu, oszoomie
niu i odurzeniu?
PR: To stan, w ktrym tracisz realn ocen sytuacji.
N ie jeste do niej absolutnie zdolna. W ikszo
punw m w i o leczeniu , gdy sob ie przygrzeje.
Takie w ynurzenia n ie m aj dla m nie adnej w ar
toci. Poza tym tracisz czciow o lub cak ow icie
panow anie nad sw oim ciaem . B l fizyczn y jest
sab szy lub w o gle go n ie czu. W ikszo w ra
e i dozna jest fikcj, ktra rozm yw a si, kiedy
czow iek wraca do siebie. Stany uniesienia ducho
w ego, w raenia estetyczne i fizyczn e s tw orem
w yobrani lub sztucznie sym ulow anym i reakcja
m i chem icznym i, jakie zachodz w odurzonym
organizm ie.
304
Z a n ied b a n ie
MB: Czy czue si zaniedbany, kiedy bye godny, z a
puszczony i biedny, czy widziae wyjcie z tej trudnej
dla ciebie sytuacji?
PR: Ja n ie szukaem w yjcia. W inny m ojej sytuacji
b y w iat, n ie ja. I zapew niam ci, e kady bez
dom ny m yli tak sam o.
MB: Zaniedbanie moe mie wiele obliczy, po za samoza-
niedbaniem.
Zaniedbanie m oe by fiz y c zn e lub uczuciowe.
Z n a m opowie o zapatrzonych w siebie rodzicach,
ktrzy nieustannie si kcili. M ieszkali na p o d d a
szu kam ienicy. Mieli dwie crki. Jedna m iaa trzy
latka i wietnie j u mwia. Druga bya modsza.
Pokj dziew czynek uychodzijednym oknem na pio
now cian. Pewnego dnia rodzice zn o w u zaczli
si obrzuca wyzwiskam i i rozptaa si awantura.
Trzyletnia dziew czynka otworzya okno, podesza
do swojej modszej siostrzyczki i powiedziaa: ,Ja
m am j u do, po czym wesza na parapet i sko
czya.
Ci ludzie nie zdaw ali sobie sprawy z tego, jakie
pieko uczynili swemu dziecku. Ta z pozoru norm al
na rodzina dopuszczaa si wielkich wojen energe
tycznych, co odbijao si na energii, ciele i psychice
ich crki; tak wanie doprowadzili do samobjstwa
trzyletnie dziecko. Przez niewiedz, egocentryzm
i zaniedbanie podstawowych uczuciowych potrzeb
dziecka.
Dzieci do trzeciego roku ycia nie pobieraj energii
yciowej z zewntrz, dopki nie otworzy si i nie za k
tywizuje ich centrum energetyczne w splocie sonecz
nym. Dzieci s skazane na energi emocjonaln ro
dzica lub opiekuna do ukoczenia trzech lat.
Dla zdrowego rozwoju kade dziecko pow inno do
trzeciego roku ycia mie dla siebiejedn osob doro
s w prom ieniu dwch i p metra od siebie, po to aby
mogo pobiera energi yciow z aury dorosego.
305
Zapal
MB: Jak wykorzystujesz swj zapa, energi entuzjazm u
i euforii, zachwytu jakim odkryciem?
PR: Zapa to co, czem u ulegam , co m n ie poryw a.
Czuj w tedy nadw yk adrenaliny i z radoci
przystpuj do pracy. Nie w ykorzystuj w iado
m ie zapau. Twoje pytanie otw orzyo m i oczy.
Zapa to energia. Mog j ujarzm i, skum ulow a
i nada jej w aciw y kierunek i ksztat, tak eby
pracow aa dla m nie. W przeciw nym razie, pozo
staw ion a sob ie sam ej, rozejdzie si p o kociach.
Z a p a lc z y w o
MB: Jeste czowiekiem o gorcej krwi, zapalczyw ym
i zdecydowanym. Czy negatywne przejawy zapalczy-
woci: zajado i zacieko byy dowiadczeniem
twojego ycia?
PR: Byy? Ja do dzisiaj z nim i w alcz! Na szczcie
coraz rzadziej. W ielokrotnie w ychod ziem z kr
gw dyskusyjnych, trzaskajc drzw iam i, albo sta
w iaem spraw na ostrzu noa. Bardzo cen i so
b ie asertyw no, ale i opanow anie. Stanow czo
i zdecydow anie - to s cech y, ktre m n ie in tere
suj.
Zajade m og by w ciek e p sy. Zdrowy, doj
rzay m czyzna p ow in ien m ie dystans d o y
cia, zam iast trw oni en ergi na k tn ie i zatargi.
Z a p o m n ien ie
MB: Kadem u z nas zdarza si co zapomnie. Zapo
mnienie moe by wynikiem nieuwagi lub wiadome
go skierowania uwagi w inne obszary. Czy twoim
zd aniem zapom nienie m oe by ucieczk p rzed
rzeczywistoci?
PR: Tak, to dow d na to, e taka osob a stracia uw a
g. W iele rzeczy um yka naszej uw adze. Rzadko
306
zdajem y so b ie spraw z tego, i e oddycham y,

w jakiej pozycji znajduje si nasze ciao, czy na
sze m in ie s rozlunione. N ie pam itam y, p o
ktrej stron ie butw pooylim y parasol, w ch o
dzc do dom u przyjaciela w deszczow y dzie .
Z a r o z u m ia o
MB: B utna hardo i zuchwaa pycha zam ykaj nasz
umys na umiejtno wysuchania i zrozum ienia
innych. Przekonania o jedynie susznej racji, bez
wzgldna obojtno na argumenty innych stron cha
rakteryzuj zarozum ialca zamknitego w jego sztyw
nej logicznej skorupie. Zarozumialcy s ja k kapryne
dzieci, ktre pacz za jedn konkretn zabawk,
cho maj w doni bardzo podobn, ich upr w yni
ka z braku moliwoci zrozum ienia innych p u n k
tw widzenia.
Zarozumialstwo mnie odpycha, unikam kontaktu
z osobami o takiej postawie. Jak ty sobie z nim i ra
dzisz?
PR: Podobnie jak w ikszo znanych m i osb . U ni
kam .
Z a sk o c ze n ie
MB: Czy pam itasz ze swego ycia najwiksze zaskocze
nie? Moe kto postawi ci przed jakim faktem lub
co spado na ciebie ja k grom z jasnego nieba?
PR: D uym zaskoczeniem bya dla m n ie tw oja p ro
pozycja w sp ln ej pracy. N igdy n ie m ylaem ,
e n ap isz kiedy ksik. Naw et teraz trudno
m i uw ierzy, e m oje sow a przeczytaj tysice
ludzi.
MB: Dzikuj, wielka przyjemno z tejpracyjest i po mojej
stronie.
Ciesz si, e przyje t propozycj. Mam nadzie
j, e spojrzenie z dwch tak rnych punktw, ja k
kobiety posugujcej si w pracy sowem i m czyzny
307
posugujcego si w pracy dwikiem, bdzie dla na

szych Czytelnikw bardzo atrakcyjnym zaskoczeniem.
Z a sm u cen ie
MB: Co budzi w tobie uczucie zasmucenia?
PR: Tsknota w chw ilach gdy dopada m nie sam ot
n o, a take akt niesp raw iedliw oci w ob ec n ie
w innej osob y i zncanie si nad zw ierztam i.
Z a sp o k o je n ie
MB: Uczucie nasycenia i napenienia to atrybuty zaspo
kojenia. Czsto odczuwam pozytywne zaspokojenie
jako uczucie zdobycia czego, na czym m i zaleao.
Istnieje te pozorne zaspokojenie odurzeniem. A moe
si myl? Moe w poczeniu z odurzeniem, alkoholem
lub narkotykami zaspokojenie jest moliwe?
PR: Bardzo trudno jest zaspokoi puna. Branie nar
kotykw , w tym palenie i p icie, to obsesja. Nie
zna um iaru an i rw now agi. Pijesz i p ijesz, b o
w ci c i m ao, i w pew nym m om encie jeste ju
tak pijana, e n ie m oesz sam od zieln ie si poru
sza, jest c i niedobrze, znow u przesadzia. I tak
w kko.
Setki razy przegapiem ten m om ent, w ktrym
p ow in ien em przesta. Pniej przestaem w ie
rzy, e takow y istnieje. N ie odnajdyw aem sp e
n ien ia w trzew oci i n ie odnajdyw aem go w odu
rzeniu. U zalenienie n ie zna zaspokojenia.
Z aszczyt
MB: Co jest dla ciebie zaszczytem? .
PR: C ieszy si sym pati i uznaniem drugiego czo
w ieka to dla m nie zaszczyt. W ystp w telew izji
czy zdjcie w gazecie n ie robi na m n ie w rae
nia. W ielkim sukcesem jest dla m nie m io m o
jej dziew czyny oraz efekty m ojej pracy.
308
Z a u fa n ie
MB: Kogo darzysz zaufaniem? Siebie?
PR: Ufam Bogu, e staw ia na m ojej drodze w an ie
to, czego w tej ch w ili najbardziej potrzebuj.
Z a w ie r ze n ie
MB: Jakim siom i ludziom zawierzye lub zaw ierzasz
swoje ycie?
PR: Przez w ikszo m ojego ycia artystycznego uza
len iaem sw oje dziaania od in n ych ludzi. Dy
em ze w szystk ich s i d o tego, eby stw orzy gru
p p rzyjaci gotow ych na w szystk o, z ktr
grabym m uzyk i zdobyw a szczyty kariery. Za
kadaem zesp oy, ktre prdzej czy pniej roz
paday si , w zwizku z czym w racaem do punk
tu w yjcia.
Spotykaem na sw ojej d rodze lu d zi, ktrzy
ob iecyw ali m i due kontrakty albo styp en diu m .
Jed n i ob iecyw ali, e w ydadz m oje p yty, in n i
e zasp on soru j sp rzt. D la osiem n astolatk a,
ktry ch od zi z gow w chm urach, bya to sku
teczn a przyn ta. P niej p rzestaem zw raca
uw ag n a to zjaw isko m itom an ii, ale nadal li
czyem na in n ych m uzykw . W ierzyem , e m ie
d ob ry zesp , to jed yn y sp o s b na zro b ien ie
kariery. I tak straciem w iele lat, trw onic czas
i en ergi, b ez w iary w sieb ie i sw oje m oliw oci
jako so listy .
Z a w i
MB: Jak zawi zazdrosna i agresywna moe zniszczy
czowieka? Czy doznae kiedy zawici cudzej lub
wasnej?
PR: K iedy w szkole podstaw ow ej podpada m i jed
n a z koleanek z klasy. Postanow iem , e jej n ie
odpuszcz i przez kilka kolejnych tygodni bun
309
tow aem reszt klasy przeciw ko n iej. U dao m i

si doprow adzi ow sytuacj do stanu, w kt
rym n ik t absolutnie n ie odzyw a si d o niej. Jako
dziecko sam czsto padaem ofiar rozm aitych
intryg, uknutych gdzie w szatni. To b yy daw ne,
szczen ice lata. D zi podobne przykroci n ie sp o
tykaj m nie, a i ja ich n ie szukam .
Z a w a d n i c ie
MB: Czy czue kiedy, e co lub kto zaw adn tob?
PR: Muzyka i panie. To dw ie najsilniejsze nam it
n o ci m ojego ycia.
MB: M n wada nauka mioci i twrczego ycia penego
wiata. To nie znaczy, e nie dowiadczam kryzy
sw, zaam a i sabszych dni. O znacza to jednak, e
mj okrt w rnych warunkach pynie w ci do tego
samego portu.
Zaw d
MB: Czy pam itasz w swoim yciu sytuacj, w ktrej ko
m u zaufae, a on w wanej dla ciebie sprawie z a
wid? Czy moesz opisa emocje, ktre towarzysz
poczuciu zawodu?
PR: J eli kto n ie dotrzym uje danego sow a i rob i to
n otoryczn ie, czsto w w anych, zaw odow ych
spraw ach, czuj sprzeciw i n iech do n iego. Kie
d y sysz p o raz kolejny tum aczenia i uspraw ie
dliw ienia w ypow iadane tym sam ym zatroskanym
ton em z b ezsiln oci w gosie, budzi si w e m nie
agresja.
D la m n ie p atologia takich zdarze oznacza
brak szacunku dla m ojego czasu i m oich uczu.
Mam paru znajom ych, ktrzy w ielok rotn ie m nie
zaw iedli, i ch o bardzo ich lu b i, n ie m og ju
p ow an ie ich traktow a. N iezw yke jest to, e
za kadym razem , kiedy naw alaj, m aj jakie
w ytum aczenie, ktrym gorliw ie si ze m n dzie
310
l. R ce m i opadaj, ogarnia m nie b ezsiln o ,

gn iew i jest m i przykro. Czuj si zlekcew aony
i oszukany.
Z a w s ty d z e n ie
MB: Co ci zawstydza?
PR: W ydaje m i si, e n ie ma takiej rzeczy, ktra
m ogaby m n ie zaw stydzi. Ale w szystk o jest
m oliw e.
MB: Najbardziej wstydz si moich zachowa w chwi
lach wytonego napicia, wtedy gdy sama nie akcep
tuj swojego popiechu i swej niecierpliwoci.
Z a w z i to
MB: Jak radzisz sobie z bezkompromisow i zatw ardzia
postaw kogo, z kim chcesz si dogada? Czy two
im zdaniem istnieje sposb na rozbrojenie cudzej lub
wasnej zawzitoci?
PR: Nie w ierz w uniw ersalny sposb. J eli argum en
ty n ie skutkuj, m ona zaw sze postaw i spraw
na ostrzu noa, a to n iesie za sob ryzyko zerw a
nia w izi em ocjonalnych. Kada taka sytuacja jest
w yjtkow a i w ym aga indyw idualnego podejcia.
N ie spotkaem ostatnio na tyle zaw zitej osob y,
eby porozum ienie z ni okazao si niem oliw e.
Sam te unikam w asnej zaw zitoci, ch o w iem ,
e czasem w sppraca ze m n n ie jest atw a. Wy
nika to z tego, e ja zazwyczaj bardzo dokadnie
w iem , czego chc.
Z a zd ro
MB: Czy jeste zazdrosny?
PR: Tak. Pojawia si w e m nie to uczucie, kiedy in n i
m czyni krc si koo m ojej dziew czyny, lecz
staram si je ignorow a, gdy pochodzi z w yobra
e, jakie kom ponuj, natchniony obaw .
311
Z a e n o w a n ie
MB: Czy dowiadczye kiedykolwiek zaenowania, uczu
cia wstydu i oniemielenia?
PR: O czyw icie. W szystkie te uczucia s m i znane,
ch o n ie rozum iem , dlaczego je czysz. Zaeno
w an ie b lisk ie jest n iech ci, w styd czy si z p o
czuciem w iny, a on iem ielen ie podszyte jest stra
chem .
MB: Pikna i trafna diagnoza. czy je za efekt wyco
fa n ia si, ucieczki do wewntrz siebie, schowanie si
w sobie.
Z b ytek
MB: Jako fo rm a dowiadczanej obfitoci, luksusu i nad
miaru rodkw w stosunku do potrzeb zbytek jest po
wszechnie podanym stanem samopoczucia. Mog
zidentyfikowa zbytek z poczuciem materialnej obfi
toci i bogactwa.
Spotkaam si jednak take z postaw osoby, dla
ktrej norm y przyjte spoecznie, takie ja k czysty ta
lerz, wasne ko i dach nad gow, nowe ubranie
byy zbytkiem. W takim ascetycznym podejciu razia
mnie postawa odrzucenia dbr materialnych. Sdz,
e wynikaa ona z wewntrznego zaburzenia p o czu
cia wasnej wartoci i z obawy. Obawy, ktra rosa
w tej osobie. Lku o to, e nie potrafi osign nic szcze
glnego, wic postanowia zosta odmiecem i stwo
rzy wasne ideay.
Zbytek jako dowiadczenie obfitoci uw aam za
bardzo korzystny i jeli tylko m am y otwarty umys
i ciepe serce, na pewno moe przynie korzyci i nam,
i naszym bliskim. Zbytek pozw ala si dzieli, z a
dzielenie sijest bardzo przyjemnym dowiadczeniem.
Jak ty, Piotrze, patrzysz na zbytek?
PR: D otychczas niczego m i w yciu n ie zbyw ao.
312
Z d e n e rw o w a n ie
MB: Czy moesz przytoczy przykad zdenerwowania?
PR: O statnio ochlapa m nie przejedajcy drog sa
m ochd. Pada deszcz, przy krawniku utw orzyy
si kaue. Moda dziew czyna jechaa pikn bry
k, ochlapaa m i praw nogaw k i fragm ent pasz
cza. Zdenerwowaem si, zorzeczc jej w m ylach.
Kiedy spojrzaem gbiej w siebie, zrozum iaem , e
zazdroszcz jej tego sam ochodu oraz tego, e m oe
tak w ygodnie przejecha nim przez m iasto.
Z du m ien ie
MB: Co ci ostatnio zdumiao?
PR: Zdum iewa m nie niebyw aa inteligencja zwierzt.
Ich zd oln o do odnajdyw ania si w w iecie lu
dzi, gboka uczuciow o oraz instynkt, p o tym
jak sysz, e zw ierzta n ie maj rozum u, uczu
i em ocji. M wi si, e czow iek tym w an ie rn i
si od zw ierzt. Liczne program y przyrodnicze,
a take m oje w asne dow iadczenia w kontaktach
ze zwierztkam i dom ow ym i pozwalaj m i w idzie
to zu p en ie inaczej. Mj szacunek d o zw ierzt
ro n ie z roku na rok i w cale n ie czuj si od n ich
lep szy. Uwaam, e ich ycie jest tak sam o w ane
jak ycie ludzkie, a w w ielu aspektach m oem y
si od n ich uczy.
Z d z iw ie n ie
MB: Czy kom u udao si ostatnio ciebie zadziwi? Jeli
tak, to czym?
PR: Nic takiego n ie pam itam .
MB: Mjprzyjaciel zadziw i mnie ostatnio swoim rozsd
kiem, samokontrol i agodnoci. Czsto zadziw ia
m nie swoj wraliwoci i lekkoci, jak wykazuje
w kunszcie swojej pracy.
313
Z e p su c ie
MB: Co uw aasz z a zepsucie i upadek czowieka?
PR: W m oim przypadku upadek oznaczaby zaprze-
sta n ie jakichk olw iek dziaa w kierunku roz
w oju.
MB: Odczuwam zepsucie wtedy, kiedy dowiadczam na
sobie cudzej manipulacji lub kiedy spotykam si z czy
j agresj. Uczucie tojest zaw sze nieprzyjemne i bar
dzo czsto korzystam po jego dowiadczeniu z kpieli
lub z oddechowego oczyszczania.
Zgadzam si z tob co do tego, e zaniechanie roz
woju i procesu nauki jest zepsuciem si wewntrznego
m echanizm u czowieka.
Z g o r s ze n ie
MB: Jakie zachowanie budzi twoje zgorszenie?
PR: Sam chciabym w iedzie.
MB: Krytyka w ogle, zwaszcza krytyka wobec dziecka,
jego talentw, stara i otwartoci. Ignorancja, nieuc
two i buractwo, patologie i obojtno budz we mnie
zgorszenie. Sadyzm, pijastwo i agresja. Zgorszenie
jest dla mnie uczuciem mocnego cisku w odku,
tam gdzie widz nieprawo, chamstwo, egocentryka
i zoczyc.
Z g ro za
MB: Co budzio w tobie groz, kiedy bye dzieckiem?
PR: N ajpierw bya Baba Jaga, a p otem ju ty lk o
rea ln e zagroenia w ynikajce z o b ecn o ci oj
czym a.
Zim na w ojn a
MB: Niektrzy ludzie potrafi po scysji nie odzywa si do
siebie tygodniami pomimo ycia podjednym dachem,
czy uwaasz, e ycie w atmosferze zim nej wojny jest
314
szkodliwe? Jak mylisz, dlaczego dochodzi do takich

sytuacji?
PR: D w oje ludzi lub jedno z n ich przestao szuka
sp osob u na w sp ln e ycie. Taka sytuacja jest bar
dzo w ycieczajca, poniew a jej ofiary m usz
pow ica m nstw o en ergii n a budow system u
obronnego, niezbdnego, b y przetrw a w w i
cie oskare, ocen y i krytyki.
Zim no
MB: Czy twoim zdaniem jeli kto jest skupiony na prze
szoci i promieniuje na swoj rodzin oraz bliskich,
wewntrznym zim nem i chodem, to postaw t m o
na tolerowa, czy tepowinnimy wyraa swj sprze
ciw i domaga si prawa do ycia w radoci?
PR: Prawo do ycia w radoci to sprawa m idzy nam i
a stw rc i w szelk ie reklam acje do n iego pow in
n y by kierow ane. y u boku osob y zim nej, to
z k o lei kw estia decyzji. M oem y sam i ksztatow a
sw oje ycie lub czeka, a kto zrobi to za nas.
W ielk n aiw n oci jest w ierzy, e w szystk o
uoy si sam o.
MB: Po twojej wypouedzi widz jeszcze inny p u n k t p o
strzegania zim na, moe ono wynika z gbokiego
wewntrznego zranienia i wtedy jest po prostu obro
n przed spodziewan agresj z zewntrz. Sdz, e
wiele osb okazuje zim no swoim bliskim wanie
z powodu wewntrznej wraliwoci, ktra wielekro
zraniona, stosuje zim no jako specyficzne znieczule
nie. Inn genez zim nej postawy mog by surowe
wewntrzne zasady, tak zw ana pruska dyscyplina,
ktra bagatelizuje lub ignoruje psychiczn natur
i konstrukcj czowieka.
Z o
MB: Zo jest dla mnie naprawd w anym uczuciem.
Towarzyszy mojej irytacji i wzburzeniu. Nie zawsze
315
umiaam akceptowa swoj zo, p rze z wiele lat wy

pieraam j i intelektualizowaam. Czy ty uw aasz
zo za w ane uczucie? Jak je wyraasz?
PR: Kade uczucie jest w ane. To absurdalne, d zieli
uczucia n a negatyw ne i pozytyw ne, w ane i n ie
w ane. To bdne przekonanie o tym , e czyn
n ik i zew ntrzne odpow iadaj za nasze em ocje,
spraw ia, e czujem y si bezkarni w ob ec in n ych ,
w stosunku do ktrych stosujem y przem oc em o
cjonaln i fizyczn.
K ierujem y nasz zo w precyzyjnie przez nas
ok relon e punkty, ktre identyfikujem y jako r
d o naszego dyskom fortu. Ja staram si uw alnia
zo tak, aby n ie niszczy w iata w ok sieb ie.
Spraw ia m i to trudno, ale m yl, e to kw estia
techn iki.
Z m agan ia
MB: Czujesz czasem zm agania z okolicznociami ycia,
kiedy sterujesz dziaania do wasnego celu i napoty
kasz przeszkody lub grone fale? Czy wierzysz, e
niesprzyjajce okolicznoci s zaw sze tylko czasowe
i pozorne? Czy to znaczy, e zm agam y si z przeszko
dami, ktre wynikaj z naszego postrzegania zdarze?
PR: Tak to w idz.
Z m ie sza n ie
MB: Osobicie czuj zmieszanie, kiedy czuj si ocenia
na i krytykowana, jestem wtedy skrpowana i zako
potana. Wjakich okolicznociach ty odczuwasz zm ie
szanie?
PR: K iedy m oja kondycja spada i zaczynam robi
gupstw a. Mog te czu si zm ieszany w kontak
cie z pikn, siln istot, ktra cieszy si w e
w ntrzn harm oni i rw now ag.
MB: Zmieszanie czuj te wtedy, kiedy wyrywam spokj
z serca mego dziecka przez moje wasne zam cenie
316
i zapltanie. Na przykad wtedy, kiedy poganiam je,

spieszc si gdzie.
Jeli zauw aam , jakie wywouj swoim zachowa
niem zamieszanie, wtedy czuj zmieszanie, zawsty
dzenie i zakopotanie. Pachnie mi zm ieszanie wsty
dem i blem, skrpowaniem. Czy zmieszanie jest form
wstydu, ktry rozpoznajemy wtedy, gdy uwiadamia
m y sobie swoje wasne bdy?
PR: C zsto byw a konsekw encj w stydu. Z m ieszanie
w ynika z n ieum iejtnoci odnalezienia si w sy
tuacji. C zow iek o pytkim w gldzie w sieb ie p o
m yli w tedy o sob ie, e jest gupi. W takiej ch w ili
jedynym ratunkiem jest da sobie praw o do b
du i czas na napraw ienie go.
Z m ora
MB: Co tojest uczucie zmory? Tortura i mczarnia, ktra
yw i si naszym strachem. Czy ty sam miae takie
gbokie lki, czy wolaby pokonywa je w towarzy
stwie kogo, komu ufasz czy te w samotnoci?
PR: W ol w tow arzystw ie. W tedy jest dw ch na jed
nego.
Z m y so w o
MB: Co to jest zmysowo?
PR: Z m ysow o to um iejtno w ytw arzania oraz
w yczuw ania gbokiej, czarodziejskiej atm osfery.
To robota dla ludzi z w yobrani.
MB: Zmysowo to sztuka, kunsztowna i szczeglna, roz
pita pomidzy wiadomoci, uczuciowoci, cielesno
ci i psychiczn gbi. W tych nieprzebytych przestrze
niach ludzkiego ciaa i umysu mieszka zmysowo.
Z n iech cen ie
MB: Uwaam, e jedn z najszkodliwszych rzeczy, jakie
m ona podarowa swemu dziecku, jest zniechcanie
317
go do realizacji wasnych marze i ideaw. Moim

zdaniem zniechcanie do realizacji nadziei pow inno
by karalne. Sdz nawet, e to niechlubne uczucie
jest dziedziczone. Co ty na to? Pamitasz podobn
sytuacj z wasnego ycia?
PR: Zgadzam si z tob. Nie pam itam n ic, prcz
przygody z saksofonem , ktr ci ju op ow ied zia
em .
MB: Jadc niedawno wind byam wiadkiem, ja k oj
ciec bluzga swego syna z a to, e nie potrafi zd j
psu obroy. Dziecko po prostu nie poradzio sobie
z sytuacj. Jego mniejsza sprawno m anualna sta
a si pretekstem do tego, eby ojciec w yzw a go p u
blicznie od fajtap i nieudacznikw i zapouedzia,
e nic w yciu m u si nie uda.
Syszc t negatywn werbalizacj, poczuam tak
wielk zo i niech do zadufanego w sobie ojca igno
ranta, e nie omieszkaam upomnie si o szacunek
do dziecka.
Dlaczego wielu rodzicw nadal nie ma wiadomo
ci, e krytyczne sowa skierowane do ich dzieci ruj
nuj w dziecku zdolnoci kreacji i samoocen? Dla
czego doroli czsto nie maj wiadomoci, e to oni
tworz nawykowe przekonania dzieci?
Krytyka zniechca i rujnuje konsekwencj dziaa
u dzieci, czsto pozostawia nawykowe przekonania,
ktre pozostaj aktywne na kolejne dziesiciolecia
w postaci uczucia zniechcenia.
Pow iedziaam jegomociowi w w indzie, e nie
y c z sobie wysuchiwa jego n iszczcej krytyki.
A jeli nie potrafi inaczej traktowa swego dziecka,
to niech przynajm niej nie czyni m u krzyw dy p u
blicznie. Od tego czasu jegomo unika ja z d y w in
d w ra z z e mn.
Z n ie c ie rp liw ie n ie
MB: Zniecierpliwienie ogarnia mnie, kiedy czekam na
wiadomo, kiedy czekam na spenienie nadziei i na
318
dobry koniec mojego dziaania. Mao mam cierpliwo

ci, ogromnie wiele energii kosztuje mnie moje wasne
zniecierpliwienie. Odczuwam je kad komrk mego
ciaa, napiciem mini. Czy twoim zdaniem cierpli
wo jest tak wana, abymy mogli okiezna wasne
zniecierpliwienie?
PR: Uwaam, e jest na to wystarczajco w ana. Znie
cierpliw ienie burzy spokj w ew ntrzny i zakca
naturalny rozwj zdarze. Jeli to niew ystarczaj
cy pow d, to jak rozm awia o budow aniu czego
kolwiek?
Z n iew a g a
MB: Zniewaga boli i bywa ujm na honorze. Niegdy
w obronie honoru toczylimy pojedynki na m ier
i ycie. Zniewag m ona nosi w sercu lub wyba
czy. Zniewaga m oe te by celow konfrontacj.
Czy zniew aga twoim zdaniem wymaga zadouczy
nienia?
PR: Tak jest najprociej dla obu stron . W przeciw
nym razie zabieram y ze sob n ie zaatw ion spra
w , ktra prdzej czy pniej, w taki czy in n y
sp osb do nas w r ci.,
Z n ie w a e n ie
MB: Co robisz, kiedy czujesz, e kto ci znieway?
PR: Nikt n ie m oe m nie zniew ay, dopk i sam na
to n ie pozw ol. N osz to przekonanie gboko
w sercu, co spraw ia, e w szelk ie prby zniew ae
n ia m n ie odbijaj si ode m nie jak od kauczuko
w ej ciany.
Z n iew olen ie
MB: Naleysz do tych ludzi, ktrzy nios w sercu rewolu
cje, ciebie nie m ona zniewoli, ale moe kto prbo
wa?Jeli tak, to ja k si wtedy czue?
319
PR: Za szczeniaka w oln o m oja naruszana bya cz

ciow o, n ie bardziej n i w w ik szoci znanych
m i dom w . D zieciom zaw sze czego n ie w oln o.
D obrze jest, jeli zam iast zakazw w idz w ska
zw ki. Tak si stan ie, jeeli b d ziecie duo roz
m aw ia z dzieckiem , a przykadem dla n ich b
dzie w asze ycie.
MB: Ciasne pogldy rodzicw mog by klatk dla mo
dego i penego nowatorskich pomysw umysu. Na
pewno zniewolenie jest dowiadczeniem w wielu do
mach, gdzie panuje przekonanie, e to doroli wiedz
lepiej. Modl si o to, aby doroli ludzie zauw aali
mdro swoich dzieci i szanowali ich inno.
Z n iszc ze n ie
MB: Jeli czujesz wok niepohamowany huragan zn isz
czenia twoich marze i nadziei, to zgliszcza te odbu
dowujesz w ciszy czy czujesz bunt i krzyczysz?
PR: N igdy n ie stanem w obliczu takiego zn iszcze
nia. Nie m am pojcia, jak bym si zachow a.
MB: Zniszczenie w yciu czowieka, zniszczenie jego
dom u i wiata moe przynie dzika natura: hura
gan, monsun, burza niena, lawina, poar, powd,
wulkan, trzsienie ziemi. Zniszczenie moe przynie
czowiekowi czowiek: morderca, gwaciciel, podpa
lacz, zodziej, narkoman, pijak, egoista. M oe zn isz
czenie przynie wojna. Dowiadczenie gwatowne
i niespodziewane: mier, zaginicie, brawura, ktra
m oe skoczy si piczk lub kalectwem.
Zawsze czowiek czuje zniszczenie tak samo moc
no i fizycznie, i psychicznie. Jest ono obecne w na
szym yciu w kadym polu wraliwoci i postrzega
nia. Zniszczenie jest impulsem do zm ia n bez wzgldu
na to, jakie poczynio spustoszenia.
Z n u d zen ie
MB: Czy szybko si nudzisz?
320
PR: Nie nudz si w ogle.

MB: Ja take nie dowiadczam znudzenia, w ci jest
wok tyle rzeczy, ktrych chc si nauczy, tyle spraw,
ktre staj si moj twrcz inspiracj. Nie ma w moim
yciu miejsca na odczucie nudy. Jest pasja poznania
i tworzenia, nauki i dowiadczania. Kiedy mj synek
mwi mi, e si nudzi, odpowiadam mu: Kochanie,
jeste przecie mdrym chopcem, m asz czas, w kt
rym moesz si czego nauczy ipobawi. Mdre dzieci
nigdy si nie nudz, zawsze maj co do zrobienia".
Najczciej mj synek w chwil potem m a j u gotowy
pomys na d podwodn zrobion z wersalki albo
port rakietowy na dywanie.
Myl, e znudzenie jest efektem monotonii i p a
sywnoci. B om em tam gdzie aktywny umys siga po
wyobrani, dowiadczamy wiecznej inspiracji two
rzenia i nauki.
Z o b o jtn ien ie
MB: Czy uwaasz, e zobojtnienie jest nastpstwem odr
twienia i zm czenia czy te twardoci serca?
PR: Tak jak grusza n ie m oe rod zi jabek, tak se r
ce n ie m oe by tw arde, gdy jest to sp rzeczn e
z jego natur. Z ob ojtn ien ie m oe b y n a stp
stw em o d rtw ien ia , zm czen ia oraz b e z s il
n o c i.
MB: Ja myl, e s jeszcze rne choroby serca, takie ja k
wynioso, apodyktyczno, egoizm, szyderstwo, sa
motno, manipulacja, dza wadzy albo ortodok-
syjno i takie chore serca czsto popadaj w zobojt
nienie.
Z ro zu m ie n ie
MB: Jak w ane jest twoim zdaniem wzajem ne z r o zu
mienie?
PR: W zajem ne zrozum ienie jest pom ocne. To co jest
napraw d w ane, to szacunek i tolerancja. Zro
321
zu m ien ie m oe by nagrod za cierp liw o

i w sparcie.
MB: Uwaam, e wzajemne zrozum ienie jest niezbdnym
filarem zw izku. B ez zrozum ienia i partnerstwa nie
m ona stworzy adnych zdrowych zw izkw ani
osobistych, a n i zawodowych.
Z u c h w a lstw o
MB: Zuchw ale postpowanie, pene ryzyka, braw uro
we i czsto szalecze, o ile wolne jest od arogancji
i wulgarnoci, budzi we m nie ciekawo. Zuchwale
wtargnicie do cudzego domu, aby spotka si z uko
chan, jest nawet uroczo rom antyczne. Zuchw al
stwo z a skpane w chamstwie i grubiastwie bu
d zi we m nie wstrt i od takich zachow a staram si
trzym a ja k najdalej. Po ulicznym spotkaniu z tak
sytuacj odczuw am potrzeb oczyszczenia, odczu
wam bowiem nieprzyjem ny m arazm energetyczny,
ktry ja k lepkie m azido poprzykleja si do mojej
aury. Jakie odczucia ci tow arzysz w kontakcie
z zuchwalstwem?
PR: N ie w chod z w kontakt z zuchw alcam i. Od razu
dostrzegam , e kto m a k op ot z utrzym aniem
rw now agi i szacunku.
Z ysk
MB: Czy satysfakcjonuje ci uczucie zysku, dobrego inte
resu?
PR: Bardzo. To dla m nie w ielka przyjem no.
MB:Ja te uwielbiam to uczucie. Moment, w ktrym mog
trzym a w rce to, co zarobiam. Moment, w ktrym
mog zobaczy efekty mojejpracy, usyszepochway,
to te moje zyski. Te chule, w ktrych co w moim
yciu jest dokonane i kiedy j u mog planow a nowe
przedsiwzicie. To te s moje zyski. Uwielbiam to
uczucie zysku i satysfakcji z dobrze wykonanej i do
cenionej pracy.
322

al
MB: al towarzyszy czowiekowi, ktry straci co lub ko
go. Jest to uczucie znaczce wiele zm ia n w yciu
kadego z nas. Przeywamy je wielokrotnie. Jak ty
wyraasz swj al?
PR: K iedy napisaem w iersz. W yraziem w nim al
za utraconym dziecistw em , za m iejscem , gdzie
czuem si szczliw y, kochany, bezpieczny. In
nym razem , zakochany w kobiecie, ktra daa m i
syna, a potem odesza z pow odu m ojego naogu,
napisaem utw r In the silen ce.
MB: A wic a l wyraasz p rzez sztuk.
Ja p rzez pacz. Odreagowuj uczucie straty i osamot
nienia poprzez oczyszczajce zy i szloch. Potem p a
trz w przyszo i przeyty a l jest uczuciem oczysz
czenia, ktre zrobio we mnie miejsce na nowe rzeczy.
Mam przem i ssiadk, ktra pewnego dnia p rzy
sza do mnie z e sowami: Wiesz, chyba mj ssiad
umar, bo wczoraj kto tak strasznie szlocha. A wy
szam na klatk, eby posucha, kto tak rozpaczliwie
paka. I nie wiem kto, ale to byo tak sycha, to chyba
moja ssiadka. Na co ja odpowiedziaam: Magdzia,
to ja. Ja tak pakaam, p rzez kilka godzin. Odreago
waam a l i strat, zo i rozczarowanie po odejciu
i po zachow aniu mojego byego ma. Musiaam si
oczyci. Przey aob po tym wszystkim, czego do
wiadczyam. Postanowiam odreagowajego imper
tynencje i pogodzi si z tym, e kochaam kogo, kogo
idealizowaam .
ar
MB: S takie chwile w yciu kadego czowieka, kiedy
czuje w sobie ar. ar serca czuj wtedy, kiedy rodzi
si we m nie potrzeba pomocy komu. ar rozpala we
mnie nadzieja. ar czuj w doniach, kiedy.kbi mi
323
si w gowie pomysy na koejne literackie przedsi

wzicia. Mj a r niesie w sobie fizy c zn e uczucie cie
pa w brzuchu, w okolicach odka, w doniach albo
w stopach. Tak objawia si wielki przepyw energii
p rze z moje ciao.
Co w takich sytuacjach sam czynisz?
PR: W szystko co w m ojej m ocy, eby go ugasi.
MB: ar jest dla mnie ogromnym adunkiem energii, ktry
pojawiajc si, daje mi do zrozumienia, e oto moje
ciao, umys i duch wypeniy si ogromn twrcz myl
i e mog zrealizowa co bardzo wartociowego.
Czy ty te tak postrzegasz uczucie aru w sobie?
PR: Tak, i lep iej bym tego n ie uj. Twj w arsztat
literacki bardzo m i im ponuje.
a r liw o
MB: arliwo jest zapalon ochot do zrobienia czego.
arliwo moe towarzyszy deniu do celu, czy
uczucie to jest ci znane?
PR: Tak.
MB: arliwo to co, co wida w oczach. Zapalaj si
w nich wiateka, ktre wyraaj stan najwyszej go
towoci do realizacji jakiegoplanu lub pomysu. Jest
to widoczne goym okiem. Osoba rozpalona arliwo
ci skutecznego dziaania wieci wok wasn kon
sekwencj. Jej aura rozbyskuje swoim wiatem tak
mocno, e kada komrka mego ciaa reaguje na t
uetlist zawarto powietrza.
Dla m nie arliwo w czynieniu dobra, w deniu
do wasnego sukcesu, jest ja k latarnia rozwietlajca
aur czowieka.
a r to b liw o
MB: artobliwo mieszy, zabawia, figluje, wielu z nas
lubi by w towarzystwie artujcych osb. Czy wesoe
usposobieniejest twoim zdaniem darem losu, czy moe
wynika z wasnej potrzeby i by wyksztacone?
324
PR: M yl, e jest darem losu , i w ynika z w asnej

potrzeby.
y c z liw o
MB: Kto twoim zdaniem jest ci yczliwy? A komu ty jeste
yczliwy?
PR: P ostaw iem na w iat, ktry jest idealnym m iej
scem , dokadnie takim jakiego potrzebuj. N ie
jestem tu sam , in n i te maj to szczcie. N ie ch c
w ypatryw a yczliw ych m i osb ani nikogo ycz
liw oci w yrnia. N iezdolny jestem do ocen y,
ktra pom ogaby m i w ytypow a odpow iedn iego
kandydata. My, ludzie, m am y ze sob zbyt w iele
w sp ln ego, b y si naw zajem w yniszcza. M nie
interesuje rozw j, budow anie w sp ln ego dom u,
w ktrym w szyscy bdziem y si czu li bezp ieczn i.
yczliw o to podstaw a. Na niej opiera si prze
cie gotow o do n iesien ia pom ocy w szystkim
potrzebujcym . Nie m usisz by m dra ani utalen
tow ana, n ie m usisz by pikna albo in teligen tn a,
eby zasuy na m oj yczliw o. Liczy si tylko
m io. Co dajesz, to do cieb ie wraca.
Marzenia
Pozytywne emocje, ktre
przeywamy - choby
w wyobrani - powoduj
w ciele energetycznym
czowieka byski
wewntrznego wiata.
wiata, ktre rozwietla
mroki i szaroci
negatywnych wspomnie
i emocji.
Z
apytaj sam siebie - mj drogi Czytelniku - jak wiele
wysyasz w cigu jednego dnia obrazw pozytyw
nych?... A ile negatywnych?
Obrazy naszego umysu budz w nas uczucia i emo
cje, ksztatuj nasze samopoczucie. Dlatego bardzo pro
sz o to, aby wzi na siebie odpowiedzialno za to,
co czujesz. Bowiem Ty sam ksztatujesz w sobie to, jak
si czujesz.
328
Marzenia
Odpoczywaj, kiedy jest to potrzebne, ciesz si z sie

bie samego i swego ycia. Marz i wyobraaj sobie spe
nione marzenia. Dziaaj i skutecznie realizuj swoje plany.
Szczeglnie zwracaj uwag na obrazy, ktre powstaj

w Twoim umyle. S one bowiem zamwieniem, ktre
wysyasz do wielkiej hurtowni wszechwiata. Tam jest
wszystko, a Ty dostaniesz z niej tylko to, co zamwie.
Firm przewozow - kurierem, ktry dostarcza zam
wienie - jest Twoja podwiadomo. Ona nie recenzuje
Twoich zamwie. Poniewa wielka hurtownia wiata
przyjmuje wycznie zamwienia zapisane w formie
obrazw Twojego umysu, kurier dostarcza Ci to, o czym
mylisz. To, co sobie wyobraasz, zostaje dostarczone
w formie zdarze, moliwoci i dowiadcze Twego
ycia.
Dlatego, mj drogi Czytelniku, zwr, prosz, uwag

na to, jak marzysz. O czym mylisz, ile razy dziennie
wyobraasz sobie wietlan przyszo i sukces, a ile razy
dziennie przycigasz czarne myli o katastrofach, nie
szczciach i tragediach?
Ile czarnych scenariuszy rozgrywasz w swojej gowie?
Jak czsto malujesz w wyobrani szczliwy fina zda

rze, sukces i spenienie Twoich marze?
Sam jeste kowalem swego losu. Otwrz wic swoje

serce i wypenij umys wielkim jasnym wiatem mioci
do siebie samego i do wiata, niech zdarzy Ci si wszyst
ko co najlepsze.
Proponuj Pastwu bardzo proste wiczenie wizuali

zacji, pracy wyobrani i twrczych obrazw.
329
Proponuj wypeni tabel, wyobraajc sobie ideal

n sobot za pi lat. Niech znajdzie si w niej wszystko
to, co jest dla was wane. Niech to bdzie sobota
Waszych marze i spenienia najskrytszych pragnie.
Jak czsto mylisz o tym, czego pragniesz

i co moe sprawi Ci najwiksz rado?
Jak czsto wyobraasz sobie

swoje wasne sukcesy i triumfy?
Ile minut dziennie oddajesz temu, aby

pielgnowa i wzmacnia marzenia, nadziej
i smak sukcesu?
We do rki owek i wypenij tabelk marze,

najpikniej jak potrafisz!
Namaluj przed sob obraz idealnej soboty za 5 lat.
T w o ja C o je s z , c o J a k je s te G d z ie je s z , Z k im
id e a ln a p o p ija s z , u b ra n a /y , w ja k ic h spdzasz
s o b o ta d o d a tk i, ja k ie w a ru n k a ch , te n c z a s ,
z a 5 lat: d e s e ry , k o lo r y C i c o C i k to C i
n a c z y n ia , to w a rz y s z ? o ta c z a to w a r z y s z y ,
u c z u c ia B i u t e ria , i ja k ie j a k c z u je s z
ja k ie C i b u ty , ja k e m o c je C i s i w je g o
to w a rzy sz ? c z u je s z s i to w a rzy sz ? o b e c n o c i?
w ty ch
rz e c z a c h ?
n ia d a n ie :
0 k t r e j?
Co
p la n u je s z
po
n ia d a n iu ?
330
Marzenia
T w o ja C o je s z , c o J a k je s te G d z ie je s z, Z k im
id e a ln a p ije s z , u b ra n y /a , w ja k im spdzasz
s o b o ta d o d a t k i, b i u te r ia , m ie js c u , te n c z a s ,
z a 5 lat: d e s e ry , b u ty, ja k ie o p is z k to C i
p ie c z y w o , k o lo r y o to c z e n ie to w a rzy sz y ,
na czym c h c e s z m ie s z c z e g y , ja k o n / o n a
podano n a s o b ie ? k t re je s t
p o s ie k ? chcesz u b ra n y /a ?
w id z ie ?
O b ia d ?
K ie d y
ch cesz go
z je ?
C o m asz
z a m ia r
r o b i
p rze d
o b ia d e m ,
a co po
o b ie d z ie ?
T w o ja C o je s z , c o J a k je s te G d z ie je s z , Z k im
id e a ln a p o p ija s z , u b ra n y /a , w ja k im spdzasz
s o b o ta d o d a tk i, b i u te r ia , o to c z e n iu , te n c z a s ,
z a 5 lat: d e s e ry ? buty, w ja k ie j k to C i
s z c z e g ln y d e k o r a c j i? to w a rzy szy?
s tr j i ja k ie
k o lo r y C i
to w a rzy sz ?
K o la c ja ?
0 ja k ie j
p o rze
n a jc h tn ie j
z je s z
k o la c j ?
C zy m a sz
s z c z e g ln e
y c z e n ia c o
d o k o la c ji?
331
T w o ja C o je s z , c o J a k je s te G d z ie Z k im
id e a ln a r o b is z , ja k u b ra n y /a , je s te , spdzasz
s o b o ta s i c z u je s z ? b i u te r ia , w ja k im te n c z a s ,
z a 5 lat: b u ty, o t o c z e n iu ? k to C i
w ja k ic h to w a rzy sz y
k o lo r a c h ?
W ie c z r .
Co
c h c ia b y
r o b i
p rze d
p j c ie m
spa?
M asz
o c h o t na
sp a ce r?
M o e na
t a n ie c
a lb o n a
n ocny
k o n c e rt?
M o e
m asz
z u p e n ie
in n e
p la n y ?
Jeli ju wypenie swoj tabel malowania

spenionych marze, zastanw si, jaki inny
weekend chciaby przey?
Jeli czujesz moc tworzenia obrazw,
opisz go tak samo jak opisae poprzedni.
Wanie wysae zamwienie do swojego dostawcy

o spenienie marzenia. Teraz m oesz skupi si n a jego
realizacji albo moesz straci czas na w ym ylanie prze
szkd, ktre jako obrazy przeciwne, anuluj zam w ie
n ie op isan ego w eekendu. Sam decydujesz o konse
kwencji w realizowaniu tego zdarzenia.
332
Marzenia
Czowiek posiada wielk i niezwyk moc tworzenia

rzeczywistoci swego ycia poprzez to, co myli, przez
to, co mwi i przez to, co czyni. Myl, sowem i uczyn
kiem moesz kreowa swoj rzeczywisto. Proponuj
wic wzi odpowiedzialno za wasne dziaania i sku
pi si na Twoich marzeniach tak, aby stay si Twoim
dowiadczeniem.
Niech samokontrola emocji, uczu i czynw stanie
si dla nas wiadomym postpowaniem, abymy byli
kreatorami zdarze w naszej duchowej i materialnej
wdrwce.
Uzdrawiajca
moc
przebaczenia
T e s t e m absolutnie przekonana o tym, e wielka moc
uzdrawiania czsto pynie z udzielonego sobie
i innym przebaczenia.
Wrd rnych sposobw przebaczenia rozpoznaj

dwie pozycje jego przeywania:
1 . przebaczenie na poziomie u m y s o w y m ,
2. przebaczenie na poziomie d u c h o w y m .
Dostrzegam trzy gwne techniki przebaczania:
wizualizacje,
praca artystyczna (muzyka i plastyka),
medytacje i wiadome procesy (psychodramy) oczysz
czania.
Bez wzgldu na powody ktrymi si kierujemy, wia
dome przeycie procesu, jakim jest przebaczenie, jest
jednoczenie silnym procesem leczenia tak ducha, jak
umysu i ciaa.
Dlatego pragn poleci Pastwu kilka narzdzi, ktre
mnie samej bardzo pomogy w wewntrznym oczyszcza
niu ze starych uczu i emocji. Oczyszczanie ze wstecznie
ukierunkowanej wewntrznej uwagi, ktra nawykowo
skupia si na tym, co byo naszym dowiadczeniem i co
nas zabolao, jest procesem, ktry wiadomie ksztatuje
nowe ukierunkowanie uwagi na to, co nowego i pikne
go moemy jeszcze stworzy.
Zwizek midzyludzki to jest proces leczenia dusz
z poczucia izolacji i oddzielenia od boskiego czy te
kosmicznego (zalenie od pogldw) rda zasilania
energi yciow.
336
Uzdrawiajca moc przebaczenia
Przebaczanie na poziomie umysu

Jest to proces, ktry powinien przebiega indywidu
alnie. Dziel si z Pastwem poniej moj struktur do
chodzenia etapami do uczucia przebaczenia w trakcie
kilku kolejnych stopni, ktre przeywam w tym procesie
uwalniania siebie od przeszoci.
M oje e ta p y p r z e b a c z e n ia :
1. Uwiadamiam sobie, e czuj bl.
2. Przygldam si okolicznociom, w ktrych on zaist
nia.
3. Dostrzegam moje uczucie skrzywdzenia.
4. Nazywam, przeywam i werbalizuj swoj zo i swj
bl.
5. Uwiadamiam sobie swoj wasn odpowiedzialno
za zaistnienie owej bolesnej sytuacji.
6. Zdaj sobie spraw z tego, e szukajc winnego, wcho
dz w wiadomo ofiary.
7. Pamitam o wasnym prawie do popeniania bdw.
8. Przebaczam sobie, e pozwoliam siebie skrzywdzi.
9. Uwiadamiam sobie potrzeb odreagowania przey
tego stresu i blu.
10. Wybieram zdrowy sposb odreagowania: pacz, krzyk,
wysiek fizyczny, bliski kontakt z natur.
11. Odczuwam potrzeb zadouczynienia mojemu po
czuciu krzywdy i werbalizuj swoje oczekiwania.
12. Zwracam si do wyszej siy duchowej z prob
o oczyszczenie powstaej sytuacji z negatywnych
uczu i emocji.
13- Przebaczam sobie i osobom, ktre towarzyszyy mi
w procesie powstania blu.
337
14. Uwalniam si od przeszoci.

15. Modl si o wszystko co najlepsze dla mnie i wszyst
kich, ktrych ta sytuacja dotyczy.
Przebaczanie duchowe
Zdaj sobie spraw z tego, e ycie na Ziemi jest
tylko szko, etapem ksztacenia mojej bosko doskona
ej duszy w okrelonych w arunkach, do m ocno
zagszczonej materii o niskich czstotliwociach drga,
a wic o niskiej wibracji. Z tej perspektywy przygldam
si procesowi ksztacenia w zakresie mego obecnego
ycia na Ziemi. Przygldam si swojemu planowi lekcji,
ktry zapisaam w mojej dacie urodzenia - poprzez moj
wiedz numerologiczn wiadomie przygldam si tym
lekcjom do nauczenia; mona uy i innych technik.
Ugruntowuje si we mnie wiadomo doskonaoci
boskiego wiata.
Z tej perspektywy przygldam si zaistniaej sytuacji
i okolicznociom, w ktrych powstao moje uczucie blu.
Ogldam je pamitajc o tym, e w bl jest sygnaem,
ktry alarmujco zwraca mi uwag na jakie nienauczo-
ne lekcje.
Pamitam o tym, e moja dusza jest jednoci z Bosk
Zasad Twrcz, w kadej sekundzie swego istnienia.
Pamitam o tym, e wiadomie i dobrowolnie wybra
am Ziemi i ten czas jako doskonay dla mojego kszta
cenia. Tutaj umwiam si z innymi Duszami, ktre chciay
si uczy tak samo jak ja. Umwiam si z Duszami, kt
re przyjy zaproszenie, aby by moimi nauczycielami.
W tym procesie i rodzice, i rodzestwo, partner i przy
jaciele, a zwaszcza dziecko jest moim najukochaszym
i najlepszym nauczycielem.
338
Teraz jestem zdolna postrzega tych, ktrzy wywoali

we mnie uczucie dyskomfortu i stworzyli mi spraw do
zaatwienia, nie jako wrogw, lecz jako najwierniejszych
przyjaci, ktrzy na poziomie duszy s wci idealni
i doskonali i postpowaniem swoim lecz mnie z po
czucia oddzielenia od Boga.
Pomimo rnorodnoci zagadnie, jakie sobie wy
bralimy na obecne ycie w teraz przeywanym pro
cesie ksztacenia, wszyscy postanowilimy stworzy
wasn rzeczywisto. Zapragnlimy w ramach naszej
wolnej woli, w tym zagszczonym wibracyjnie wiecie
doj do wiadomoci naszego nieustannego pocze
nia z Boskim wiatem ycia. Aby osign w iado
mo Boskiej Doskonaoci Naszej Istoty przyodzianej
w ycie czowieka.
Tu nie ma miejsca na ocenianie i krytyk, ignorancj
i osdy, tu istnieje boski porzdek.
Tutaj i teraz pojawia si wiadomo przesania wie
dzy Majw Jam jest innym Ty. Tutaj uwiadamiam so
bie, e to Ja sama jestem kreatorem i rdem moich
wszelkich dowiadcze.
Na tym planie duchowego ksztacenia nie ma w in
nych, s nauczyciele i przyjaciele duchowi. Tutaj
dostpna jest wiadomo wiecznego ucznia, tego e
w kadej sytuacji i w kadym momencie wci czego
Si ucz.
ycie na Ziemi jest nieustannym procesem nauki. Ja
uwielbiam si uczy. Uwielbiam pracowa nad wasnym
doskonaleniem, zdobywa wiedz i poznawa histori,
aby rozszerza horyzonty mego umysu. Dowiadcza
emocji i uczu, aby uczy si korzystania z mego wasne
go wewntrznego wiata. Ja po prostu uwielbiam t
prac. Sprawia mi ona ogromn przyjemno.
339
Czowiek jest istot czasu i przestrzeni. Wiem, e

istniej jednoczenie jako wiadomo Ludzka obecna
w ciele, jako Istota wolnego umysu - Surfer Czasu i jako
Boska Doskonaa Istota, i te trzy stany s jednoczesne.
Trjca mego istnienia jest Jednym w Boskim planie
istnienia.
Z perspektywy takiej wiadomoci ycia proces prze
baczania zaznanego blu i krzywdy jest podzikowaniem
za by moe trudn lekcj, ale idealn dla mnie.
Podzikowanie to kieruj do Boskiej Doskonaoci
Duszy, ktra zechciaa by moim nauczycielem Boskie
go wiata i Boskiej Jednoci.
wiadomo duchowej natury mego ycia jest mi po

mocna w ksztatowaniu piknego ycia na Ziemi. Jestem
wic istot odpowiedzialn za zdarzenia w moim yciu
i za szczeglne zbiegi okolicznoci. Przypadek nie istnie
je, istnieje wysza sia twrcza.
Potrafi wytyczy granice zachowania ludzkiego, ja
kie toleruj, potrafi nie akceptowa szkodliwego zacho
wania i potrafi ksztatowa mj ludzki wiat.
Z radoci podejmuj prac nad szczciem i mio
ci, poczuciem komfortu i dostatku mojego wewntrz
nego dziecka.
W sytuacji dyskomfortu i dowiadczenia dyshar-
monii, wtedy gdy pojawia si uczucie blu, lubi zada
sobie kilka pyta pomocniczych:
1. Gdzie ley doskonao moich dowiadcze?
2. Czego mog si w tej sytuacji nauczy?
3. Jakie s moje uczucia?
4. Jakie emocje u siebie rozpoznaj?
5. Do czego mog wykorzysta to dowiadczenie?
6. Jakie kwestie w sobie wyparam lub stumiam?
340
7. Czy zdaj sobie spraw z Boskiej Doskonaoci mego

ycia?
W yciu na Ziemi pragn pamita, e jestem tu dla

siebie samej i z wasnego wyboru. Jestem nawigatorem
moich dowiadcze.
Pragn w kadej chwili posiada skupion wewntrz
n uwag i pamita, e:
JAMjest bosk doskonal istot

pen wiata.
JAMjest istot nieustannie poczon

z boskim rdem energii yciowej.
JAMjest istot, ktra rozpoznaje

i komunikuje swoje uczucia i emocje.
JAMjest istot wyraajc

sw prawdziw natur Mioci.
JAMjest istot woln od przeszoci.
JAMjest istot przestrzenn i czasow.
JAMjest istot kochajc siebie tak,

jak jestem.
JAMjest istot wypenion dziaaniem

bezwarunkowej mioci.
JAMjest istot, ktra tworzy swoje ycie.
341
WIZUALIZACJE:
Technika wszelkiej obfitoci i doskonaoci

Wyobraasz sobie siebie w postaci anioa, masz skrzy
da, zdolnoci przenoszenia si wszdzie gdzie chcesz
i wewntrzn mdro. Przyjrzyj si swemu ciau i swej
wiadomoci z tej pozycji. Teraz masz poczucie wiecz
nego zwizku z Bogiem i jego bliskoci. Teraz z innej
perspektywy postrzegasz swj bl i cierpienie. Wyobra
sobie, e jeste wasnym anioem uzdrowicielem. Wy
tumacz swojej wiadomoci, e istot wszech rzeczy
jest mio. Zacznij dopatrywa si jej w swoim yciu na
Ziemi.
Wybacz sobie to, e wykreowae sobie trudne do
wiadczenia. Spjrz z mioci na siebie samego. Zauwa,
e jeste pod bosk opiek i ciesz si z tego. Uwiadom
sobie, e o cokolwiek poprosisz swoim wyobraeniem
i wizualizacj, to stanie si Twoim udziaem, bowiem to
Ty kreujesz zbiegi okolicznoci i zdarzenia wok siebie.
Wyobra sobie obfito mioci, twrczoci i doskonao
ci wok siebie. Tak jak j postrzegasz, np. idealn dla
siebie prac, wspaniaego partnera, ciepo domowe itp.
Potem podzikuj sobie za to, e potrafisz tak piknie
marzy. Podzikuj sobie za to, e potrafisz wyobraa
sobie pikne i wietliste zdarzenia, miejsca i ludzi.
Procesy usuwania przeszkd

Stajesz przed lustrem i wyobraasz sobie, e po dru
giej stronie lustra biegnie Twoja droga do Twego sukce
su. Przyjrzyj si jej uwanie. Przyjrzyj si kolorom i oto
czeniu, jakie widzisz. Tu spotykasz swoje wyobraenie,
zobacz, jakie przeszkody postrzegasz? Plastycznie, tak
342
jakby bra udzia w pieszej wdrwce. Moe na tej dro

dze stoj ludzie, ktrzy s Ci bardzo przychylni i czekaj
na Ciebie? Moe tu gdzie stoisz, postrzegasz jakie prze
szkody? Moe s ludzie za Tob lub koo Ciebie, ktrzy
Ci powstrzymuj?
W tej sytuacji Ty jeste reyserem i caa akcja na pla
nie Twego ycia moe ulec natychmiastowemu uzdro
wieniu. Wyobra sobie, e teraz obudziy si w Tobie
zupenie inne wizje na temat filmu pod tytuem Moje
ycie. Usuwasz szare to, wprowadzasz maksymalnie
przyjazn ci aur miejsc i otoczenie. Drzewa, kwiaty, moe
jeziora albo strumienie, gry albo pla, a moe chcesz
mie po drodze to wszystko? Przygldasz si ludziom,
zmieniasz ich ubrania na wygodne, eleganckie i pikne.
Piknie ich czeszesz, siebie take. Pamitaj o sobie, wy
bierz sobie co szczeglnie wygodnego i piknego.
Ekipa od efektw specjalnych usuwa twoje przeszko
dy, czyni z nich bardzo atrakcyjne miejsca odpoczynku
i relaksu. Aranujesz swoj drog jako pikn i przyjazn
Ci przygod.
Wybacz sobie, e dotychczas skupiae uwag na prze
szoci, na przeszkodach i na ograniczeniach. Twj umys
otworzy si ju na lepsze i nowe dowiadczenie. Jeste
wolny od przeszoci. Ciesz si swoj prac reysera
wasnego ycia.
Procesy uzdrawiania sytuacji

Stajesz na dywanie i rozkadasz na pododze trzy kartki.
Na jednej z nich widnieje napisane twoje imi, na drugiej
jest napisane: Pan Bg, na trzeciej imi osoby, ktra jest
uczestnikiem twojej dyskomfortowej lekcji.
Stajesz na swoim imieniu i przedstawiasz Panu Bogu
swj dyskomfort, po czym pytasz go, czy moe pomc
343
Ci w maksymalnie pozytywnym zaatwieniu tej sprawy.

Po czym stajesz na karteczce ze sowami Pan Bg i otrzy
mujesz odpowied.
Potem wracasz na swoje miejsce i zwracasz si do
swego nauczyciela, z ktrym masz dyskomfort komuni
kacji i wsppracy wiadomej, i przedstawiasz mu pro
b o uzdrowienie tej sytuacji i o oczyszczenie waszych
relacji.
Po czym stajesz na pozycji osoby, z ktr chcesz si
porozumie i wysuchujesz, co te ona ma do powiedze
nia o tej sytuacji.
Wracasz na swoj pozycj i pytasz swego nauczycie
la, jakie widzi przeszkody w uzdrowieniu tej sytuacji.
Przeszkody midzy wami maj by widoczne mate
rialnie, np. zamknite drzwi, ciana, zamurowane wej
cie, zasona z papieru, krata, zaniedbane przejcie oble
pione pajczynami, stary pot itp.
Potem wracasz na swoje miejsce i przygldasz si temu,
jakie Ty widzisz w swej wyobrani przeszkody? Przygl
dasz si im i zabierasz si do ich uzdrawiania: burzysz
mur, remontujesz most porozumienia, rozwalasz stare
drzwi i wyburzasz przeszkody, czynic Wasze porozu
mienie miejscem przyjemnym, jasnym i ciepym. Na przy
kad w miejsce starego muru budujesz pikn altank,
dokoa stwarzasz cudnej urody ogrd, pikne kwiaty,
wodospady, wypeniasz przestrze wieym wiaterkiem
i socem, elegancko uposaasz altan i montujesz sub
telne halogeny. Sprztasz po swoim remoncie i rozko
szujesz si herbatk w towarzystwie swego nauczyciela.
miejecie si i gboko patrzycie sobie w oczy. Wiecie,
e Wasze dusze spotkay si tu dla Waszego dobra i e
potrafi ze sob wietnie wsppracowa. Cieszycie si
t now i pikn sytuacj.
344
Technika Happy End

Przywoujesz w pamici trudne dowiadczenie i wy
obraasz sobie jego przebieg tak, aby po drodze zaistnia
y okolicznoci porozumienia, wzajemnego szacunku
i pozytywnego zakoczenia sprawy dla wszystkich istot,
ktre wziy w niej udzia. Kreujesz w wyobrani maksy
malnie szczliwe zakoczenie sytuacji.
Najkorzystniej technika ta wprowadzona jest przez
napisanie 20 pozytywnych zakocze sytuacji i wspo
mnienia, nad ktrymi pracujesz.
PRACA ARTYSTYCZNA:
Muzyka leczy, jest to fakt powszechnie znany, dlate
go zachcam Pastwa do suchania uzdrawiajcej muzy
ki penej energii, takiej w ktrej znajd Pastwo pozy
tywn werbalizacj. Prosz o wiadome pominicie
werbalizacji i wizualizacji szkodliwych, agresywnych,
nostalgicznych, takich ktre burz wewntrzny ad i spo
kj, pesymizmem lub agresj przekazu.
U zdraw ianie dwikam i, takimi w ktrych my sami
bierzemy czynny udzia, jak piewanie samogosek, tera
pia kamertonami, terapia misami tybetaskimi, granie na
wasnym instrumencie lub piewanie przy kadej okazji
(pod warunkiem e piew jest werbalizacj pozytywn
i wie si z pozytywn wizualizacj), wszystkie te za
biegi nios w sobie moc oczyszczania i uzdrawiania na
szego ciaa.
U zdraw ianie rytm em , do dzi obecne w kulturach
afrykaskich i innych rdzennych mieszkacw naszej
planety, ktrzy korzystaj z mocy klaskania, skakania,
biegania, podskakiwania, koysania si, przytupywania
345
i krzyczenia. Cho mniej obecna w Europie, kultura ryt

mu przetrwaa tu i wdzie. Trzeba nam wicej sponta
nicznoci, wicej naturalnych odruchw, wolnych od tu
micej etykiety poprawnego zachowania, abymy umieli
gwarnie i swobodnie stuka w bbny, uderza patykami
i radonie klaska.
Taniec jako form a leczen ia duszy i ciaa znany jest
od zarania dziejw. W wielu kulturach rozwin si jako
forma sztuki witynnej. Dzi jest tak samo uzdrawiajcy
jak kilka tysicy lat temu. Jego moc wynika z ruchu, prze
ywania rytmu i muzyki. Jest sztuk wyraania uczu
poprzez ruch ciaa. Jest wiele rodzajw taca, w procesie
leczenia najwaniejsze jest, aby by on form woln od
schematw, swobodnie wyraa emocje i wzmacnia
wewntrzn lekko, akceptacj siebie takim, jakim je
stem, mego ciaa i mojego ducha. Gorco polecam tace
szamaskie.
R ysunki n a p oziom ie trzylatka s doskona for
m oczyszczania i przebaczania. Tutaj naley po prostu
usi nad kartk papieru i chwyci kredki. Symbolicz
nie i kolorowo rysujemy na kartce osoby, ktre uczest
nicz w dyskomfortowej dla nas sytuacji. Potem kolory-
zujemy ludzi i sytuacj tak, jak bymy chcieli, eby
wygldaa. Bardzo korzystne jest uycie techniki ko
miksu do pokazania sytuacji, tak jak j teraz subiektyw
nie postrzegam y i przejcie do formy maksymalnie
zadowalajcej nasze oczekiwania. Pamitajc o tym, e
ma by ona korzystna dla wszystkich istot uczestnicz
cych w tej sytuacji.
Plastyka w domu codziennym bardzo przydaje si
do konstruowania i wykonania map i tablic marze. Jest
to po prostu arkusz papieru, na ktry czsto spoglda
my, wieszajc go w widocznym miejscu. Umieszczamy
346
na nim zdjcia, fotosy, opisy i rysunki tego, czego pra

gniemy dowiadczy, tego co jest dla nas spenieniem
naszych marzert. Zawsze moemy zmieni zdanie i zmie
ni map marze. Zawsze moemy dorysowa i doklei
co nowego. Tutaj naley pamita o tym, e to my mamy
prawo do realizacji swoich marze i e mamy te prawo
do zmiany zdania.
R ysunki uzdraw iania i oczyszczania s graficzn
form wspomagania procesu uzdrawiania poprzez sym
bole. Aby wykona taki rysunek, powinnimy najpierw
wybra symbol dyskomfortowej sytuacji, np. rysujemy
bardzo duy i peen ludzi autobus, a potem obok nas
samych w wygodnym i praktycznym samochodzie. Do
zobrazowania braku komunikacji albo porozumienia
moemy uy symbolu suchawki telefonicznej, wspl
nej kolacji, jabka, ktre jest posiniaczone, a potem ulega
uzdrowieniu, drzewa, ktre wyglda na zaduszone,
a potem tego samego drzewa w przestrzeni, wyronite
go i wolnego. W pracy z symbolem najwaniejsze jest
plastyczne naprawienie sytuacji, narysowanie bardzo ja
snego i szczliwego obrazka. To sam proces rysowania,
dobierania kolorw i ksztatw jest tu mocnym uzdro
wieniem i dy do procesu przebaczenia.
MED YTA CJA:
Medytacja lenego przebaczenia

Usid wygodnie albo po si w spokojnym miej
scu. Wyobra sobie, e masz przed sob dziesi scho
dw, ktrymi za chwil zejdziesz do piknego lasu.
347
Wyobra sobie ciepe i jasne, przyjemne schody wycie

lone puszystym miciutkim dywanem. Po tych dziesiciu
schodach schodzisz w d, powoli: dziesi, dziewi,
osiem, siedem, sze, pi, cztery, trzy, dwa, jeden...
Jeste w piknym lesie, ciepym i wypenionym
wiatem.
Po Twojej prawej stronie ronie drzewo. Przyjrzyj mu
si uwanie, jaki to gatunek, jak wyglda, jakie ono jest?
Podejd w cie jego korony, pod tym drzewem spotkasz
tych, ktrzy Ci skrzywdzili, gotowych do wysuchania
Ci i do zrozumienia Twoich uczu i emocji. Ludzie, kt
rych tu spotykasz, s spokojni i gotowi Ci wysucha.
Mwisz do nich o tym, co Ci zabolao i czujesz si
wysuchany i zrozumiany.
Po zakoczeniu rozmw dzikujesz ich duszom za
obecno w Twoim yciu, dzikujesz im za rozmow
i nauk.
Potem spokojnie odchodzisz w gb lasu. Przypatrz
si krzewom, drzewom, kwiatom, ktre Ci towarzysz,
krzaczkom jagd i paprociom. Idc dalej ciek, docho
dzisz do piknego drzewa po Twojej lewej stronie. Przyj
rzyj mu si. Zauwa, jakie to jest drzewo, zauwa, e ma
tu nad traw dziupl, do ktrej atwo moesz sign.
Usid wygodnie pod tym drzewem, oprzyj si
o jego pie. Dotknij stopami mikkiego mchu, posu
chaj szumu lasu i wiergotu ptakw. Przyjrzyj si pa
prociom obrastajcym Twoje drzewo, tu spotkasz ludzi,
ktrych przywoae pod swoje pierwsze drzewo. Lu
dzi, ktrzy Ci skrzywdzili, ale jako dzieci, wtedy kiedy
mieli okoo trzech lat.
Po kolei kade dziecko przychodzi samodzielnie do
Ciebie. Przyjrzyj si temu dziecku, przyjrzyj si, jakie ma
ubranie, moe jest brudne? Zaopiekuj si tym dzieckiem.
348
Umyj, przebierz, daj mu posiedzie na Twoich kolanach,

przytul i pogaszcz to dziecko. Zapytaj, czego potrzebu
je. Zapytaj, na co ma ochot. Moesz da mu wszystko.
W Twojej czarodziejskiej dziupli jest wszystko, czego
potrzebujesz. Moe dziecko chce zabawk albo lizaka?
Zapytaj je o to. Przyjrzyj si swemu dzieu, czystemu,
przytulonemu, nasyconemu i szczliwemu dziecku. Po
patrz, jak radonie si bawi i jak spokojnie odchodzi
w swoj stron, poczuj, e darzysz to dziecko wielk
sympati, mioci duchow i uniwersaln. Kiedy zaopie
kujesz si wszystkimi dziemi, jakie przyszy pod Twoje
drzewo mioci, moesz wsta i pj dalej.
Idziesz przez las do drzewa, ktre jest Twoim przyja
cielem. Tu u jego stp bdziesz odpoczywa. To jest drze
wo Twojego spokoju. Zobacz, jakie to jest drzewo, co
w nim Ci si podoba. Jakie s jego licie, gazie? Po
si wygodnie pod tym drzewem, odpoczywaj, porozma
wiaj ze swoim opiekunem. Kiedy ju uznasz za zako
czony swj odpoczynek i poczujesz potrzeb dziaania,
wsta i przejd przez dziesi schodkw w gr. Wycho
dzisz z lasu po jasnych, ciepych, wygodnych, mikko
wycielonych i przyjaznych ci schodach.
Spokojnie i w swoim tempie, bez popiechu wcho
dzimy schodami do gry: dziesi, dziewi, osiem, sie
dem, sze, pi, cztery, trzy, dwa, jeden...
Teraz jeste tu i teraz, masz za sob wspania prac
nad uzdrawianiem wasnego wntrza.
Medytacja przebaczania niemowlakom

Wyobra sobie, e jeste cesarzow lub cesarzem. Sie
dzisz ubrany w pikne, wygodne i cieplutkie szaty. Po
siadasz cesarski przyrzd do zmniejszania rozmiarw.
349
Siedzisz sobie przy kominku, majc przed sob bar

dzo ciep, wygodn i szerok koysk. Zapraszasz do tej
koyski osoby, z ktrymi chcesz oczyci relacje. Przy
chodz pojedynczo ci, ktrzy Ci skrzywdzili, wymiali,
obrazili, upokorzyli, wykorzystali itp.
Kadego takiego delikwenta zmniejszasz do wysoko
ci okoo czterdziestu centymetrw. Obserwujesz jego
zdziwienie. Patrzysz, jak opadaj z niego ubrania. Jest
wielkoci niemowlaka w postaci dorosego. Bierzesz go
na rce i opiekujesz si nim jak niemowlakiem. Poa-
skocz go w stopy. Moesz go porozmiesza i pogilgo-
ta. Zakadasz mu pieluszk, przemywasz pup nawilo
n chusteczk, smarujesz oliwk albo posypujesz pudrem.
Zobacz, jak mieszne s teraz jego protesty.
Ubierasz koszulk i kaftanik. Sweterek zapinasz na
pikne guziczki w ksztacie truskawek. Wyobra sobie,
co chcesz ubra temu czowiekowi, moe pioszki z wielk
yraf, albo kombinezon z wyhaftowan mapk. Moe
dziewczynk ubierasz na rowo, chopca na zielono
albo na niebiesko. Wkadasz sodziutkie bamboszki
i zawizujesz kokardki w kostkach. Zakadasz czapecz
k, liczn i kolorow, piknie ozdobion falbankami
i kwiatuszkami, na gow zmniejszonego dorosego. Przyj
rzyj si, moe ma brod albo wsy? Moe ma baleja albo
pasemka, moe tipsy na paznokciach? Jeli dziecko pro
testuje, daj mu butelk z mleczkiem albo smoczek. Zawi
jasz delikwenta w roek i wkadasz do koyski. Tam
moesz uoy obok siebie kilka osb.
Potem, kiedy dzieci s w koysce, po prostu siadasz
obok i delikatnie koyszesz je do snu. Moesz im pie
wa koysanki, opowiada bajki. Koniecznie pomdl si
o ich zdrowie i o mdro ich serca na przyszo. Wy
bacz im ich dziaanie i dojrzyj pikno ich duszy. Podzi
350
kuj im za ich pikno wewntrzne i ycz im szczcia.

Powiedz im, e s bardzo kochane, wane i potrzebne,
e ich ycie ma najwysz warto. Po tym zakocz t
wizualizacj, po prostu otwrz oczy.
WIADOME
PROCESY OCZYSZCZANIA:
Rozm owa jest podstaw do rozpoczcia i zakocze
nia procesu wybaczania. Rozmowa z samym sob o moich
wasnych uczuciach i emocjach uatwia rozpoznanie lek
cji i lkw, ktre kryj si za wypartymi i odsunitymi
uczuciami. Tylko dialog oparty na mioci do siebie
i innych istot potrafi przekaza informacj i zawarte
w niej energie oczyszczenia i odnowienia poprzez wia
domo naszej wzajemnej doskonaoci duchowej.
P roces w ybaczania sob ie sam em u opieram na do

tarciu do mioci do siebie, jako czowieka. Kiedy wasna
akceptacja i mio rozkwita w nas, wtedy moemy dzie
li si swoim szczciem z innymi.
Kocham siebie tak, jaka jestem, kadego dnia i pod
kadym wzgldem.
Proces ksztatowania i pielgnowania mioci do sie
bie jest fundamentem zmian i nauki tego ycia. Jego do
skonaoci. Czuj si istot duchow, ktra wybraa so
bie Ziemi na szko uczc jednoci ze rdem Boskiej
Mocy. Przychodzc tu, zataram pami swej boskiej
jednoci ze rdem Mioci i wiadomo tego, e i ja
jestem rdem Mioci.
Teraz po rozpoznaniu swej istoty wiadomie mog na
nowo odkry, kim jestem i postrzega kad sytuacj
351
mego ycia jako bosko doskonay dar. Wybaczanie

duchowe jest tu potnym narzdziem uzdrawiania mej
istoty w jej emanacji ducha, umysu i ciaa.
Wspaniaych marze,
lekkiego serca
i rowo-zielonej pozytywnej werbalizacji
Tego wanie Pastwu ycz
Magorzata Brzoza V
autorka

Brzoza M. - Słownik Uczuć I Emocji. Dialog Między Pisarką I Pianistą

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Brzoza M. - Słownik Uczuć I Emocji. Dialog Między Pisarką I Pianistą

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sow nik

Przedstawienie konsultanta psychologii............. 7

Po wstpie, czyli sowo od A utorki....................... 19

Kilka kropel psychologii....................................... 23

Gos psychologii m edycznej................................ 73

Lista uczu i e m o c ji.............................................. 87

Sownik uczu i emocji - dialogi pisarki i pianisty 1 05

Uzdrawiajca moc przebaczenia........................ 335

S p o r d k ilk u o s b , ktre miay wgld w tekst tej

Sow nik u c z u i e m o c ji"jest ksik szczegln.

Jest to jedyna zn a n a mi ksika o tak szerokich syno

Psycholog, licencjonowany terapeuta, certyfikowany

- kurs NLP Submodalnoci i NLP dla psychoterapeu

691 148 151

za nasz kolejn wspln wdrwk.

Gorco zachcam Was

ielu z nas czyta poradniki skutecznej komunikacji.

Poznaam w wdrwce ycia czowieka, ktry bardzo

Postanowiam przedstawi Pastwu t list, abycie

Sow nik uczu i em ocji jest jak delikatne brzmie

Dwie artystyczne i wraliwe dusze wiody wany dla

To co dostrzegasz w drugim czowieku,

To czego nie akceptujesz,

Zbyt wielki bl,

Czowiek Irytuje si i wyprowadza z rwnowagi,

Krytykujemy i osdzamy u innych to,

szkoa nie przygotuje dziecka w zakresie zdolnoci twr

miem twierdzi, e wiadomo istnienia technik

w ich emocjach, nie rozpoznaje wasnych uczu i nie

Mona przecie stworzy grupy terapeutyczne w ra

Z gbokim przekonaniem, e uwiadomienie i na

moich wiernych i nowych Czytelnikw

a historia przypomniaa mi si wtedy, gdy prowa

W ocenie wielu muzykw i suchaczy jest to pianista

W czwartek 10 kwietnia w Harris Piano Jazz-

Pianista i kompozytor Piotr Racho - zasuguje na

Na mnie wraenie robi wewntrzna sia Pana Piotra.

Wierz, e kady dzie

Jest nas wielu, ludzi poszukujcych w sobie harmonii

Gorco polecam Pastwa uwadze

Za wszelkie objawy sympatii serdecznie dzikuj.

Pojcia rnych stanw emocjonalnych, ktre towa

1. UCZUCIE, definicja autorki:

Definicja konsultanta psychologii:

1) specyficzn dla czowieka emocj w yw oan

2 ) wzgldnie trwae ustosunkowanie emocjonalne wo

2. EM O CJA, definicja autorki:

Definicja konsultanta psychologii:

Psychologia jako wiedza definiuje emocj jako:

jaw iania si emocji. Emocja dy do szybkiego roz

3. NASTRJ, definicja autorki:

Definicja konsultanta psychologii:

Nastrj to stan o podniesionym nateniu i stosunko

4. ZACHOWANIE, definicja autorki:

Definicja konsultanta psychologii:

e nadzieja na zbudowanie spjnego systemu wiedzy psy

rnili oni trzeci poziom organizacji zachowania, upro

5. POSTAWA, definicja autorki:

Definicja konsultanta psychologii:

6. POPD, definicja autorki:

niejsza im wicej spotyka przeszkd, a na rwninie leni

Definicja konsultanta psychologii:

2. P o p d d z ia a ja k o sita sta a , nie m ona go zn e u