mslm:Sablon 30.04.
2010 10:39 Page 52
Makale
Dilay DL
Mslm ARICI
Hasan KARABAY
Abstract:
Floor heating is a kind of heating sys-
tem which achieves indoor climate
control primarily by thermal conduc-
tion through the floor. The hot water is
circulated through pipes laid into the
floor. In this study, the effect of the
pipe spacing and the water tempera-
ture on the floor temperature variation
is investigated numerically using a
commercial CFD code. The problem is
studied both in steady and unsteady
conditions. A parametric study is car-
ried out for 100mm, 150mm, 200mm,
300mm and 400mm pipe spacings
and 45C, 50C and 55C water tem-
peratures. Computed results show that
small pipe spacing should be used in
unsteady floor heating systems since
the large pipe spacing delays the
heating time. However, the small pipe
spacing causes to exceed the comfort
floor surface temperature limit if the
heating system runs continuously.
Therefore, pipe spacing should be
increased or water temperature should
be decreased in such heating systems.
Consequently, in order to reduce the
investment and the running cost, the
pipe spacing and the water tempera-
ture should be specified according to
the system requirements.
Key Words:
Floor heating, pipe spacing, comfort
conditions
52
Yerden Istma Uygulamalarnda
Boru Mesafesi ve Su Scaklnn
Zemin Yzey Scakl zerindeki
Etkisi
ZET
Yerden stma sistemi mekndaki s kayplarn, zemin betonu iindeki borularla
s kaynandan ald enerjiyi zemin altna yayarak datan, zemini dolaysyla
ortam stan bir stma sistemidir. Bu almada yerden stma sisteminde boru-
lar arasndaki mesafenin ve su scaklnn yzey scaklna olan etkisi ticari bir
paket program ile incelenmitir. Problem zamandan bamsz ve zamana bal
olmak zere iki ekilde ele alnmtr. Borular aras mesafenin yzey scaklna
olan etkisini incelemek amacyla borular arasndaki mesafe 100 mm, 150 mm,
200 mm, 300 mm ve 400 mm alnarak parametrik bir alma yaplmtr. Ayrca
scak su scaklklar 45C, 50C ve 55C alnarak, su scaklnn deme yze-
yi scakl zerindeki etkisi incelenmitir. Bu alma sonucunda, srekli al-
mayan konut tipi yaplarda byk boru mesafeleri snma sresini arttrdndan
kk boru mesafelerinin kullanlmas gerektii sonucuna varlmtr. Ayrca,
srekli alan sistemlerde kk boru mesafelerinin kullanlmas ile konfor ar-
tn salayan scaklk aldndan ya boru mesafesinin arttrlmas ya da daha
dk su scakl kullanlmas gerektii grlmtr. Yatrm ve iletme mali-
yetlerini azaltmak, dolaysyla enerji tasarrufu salamak amacyla yerden st-
ma yaplan bir mahalde sistemin alma durumu gz nnde bulundurularak
borular arasnda mesafe ve su scakl seilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Yerden stma, stma boru mesafeleri, konfor artlar,
enerji tasarrufu, scak su scakl
1. GR
Yerden stma sistemi mekndaki s kayplarn, zemin betonu iin-
deki borularla s kaynandan ald enerjiyi zemin altna yayarak
datan, zemini dolaysyla ortam stan bir stma sistemidir.
Sistemin ana prensibi, s kayb hesaplanm bir hacimde s kaybn
karlayacak enerji miktarnn, merkezi bir reticiden temin edilen
scak suyun, deme malzemesi altndan zel borular iinden sirk-
le ettirilerek karlanmasdr. Ilk su tm deme alanna yaylarak
homojen stma salar. Dk scaklktaki stma suyu bir merkezi
stc niteden elde edilir. Datm sadece bir kolon ve katlar arasn-
da bir datc ile gerekleir [2].
36.5C vcut scaklna sahip insan ile kendisinden daha dk
scakla sahip oda arasnda s transferi olaca aktr. Hava hare-
mslm:Sablon 30.04.2010 10:39 Page 53
ketlerinin fazlal dolaysyla vcuttan tanm ile
kaybedilen s, souk duvar ve tavan yzeyleri nede-
niyle nm yoluyla kaybedilen s ve deme ile
srekli temasta olan ayak yzeyinden iletim yoluyla
kaybedilen s insana me hissi vermektedir. Bu
s transfer mekanizmas dnlecek olursa yerden
stma sistemi insan vcudu ve ortam arasnda en az
s kaybna neden olmaktadr. Bu nedenle, yerden
stma sistemi insann ssal-fizyolojik ihtiyalarna
en uygun stma sistemi olarak kabul edilmektedir
[2].
Salkl bir insann taban alt scakl ortalama
25Cdir. Uluslararas standartlarla belirlenen yerden
stma sistemleri iin salkl deme scakl mak- formans etkileyen en nemli parametreler olduu
simum 29Cdir. Bu scaklklar ortak alanlarda
29C, banyoda 33C, s kaybnn fazla olduu kenar
blgelerde 35Cyi amamaldr [4].
Yerden stma sistemiyle stlan bir mahalde gerek
yatayda gerek deyde daha homojen bir scaklk
dalm salanmaktadr. Yerden stma sistemiyle
snan yerdeki hava mahalin st ksmlarna doru
ykselmektedir. Ykseldike mahalin st ksmlar-
na doru hava hareketleri zayflayarak hava sou-
maktadr. Bylece scak hava mahalin st ksmla-
rnda deil yerde, yaam hacminde birikmektedir.
Yerden tavana olan bu niform scaklk dalm teo-
rik olarak ideal olan s dalm profiline en uygun
profildir [4].
Yerden stma sistemi dier stma sistemleriyle kar-
latrldnda akarlar iin daha elverisiz bir ortam
salamaktadr. Hallarda ve yaanlan blgedeki
yksek scaklk bal nemi azaltmaktadr. Bu neden-
le akarlar nemin daha yksek olaca nispeten daha
souk yerlere, rnein halnn st ksmlarna doru
hareket ederler. Bylece ok daha kolay bir ekilde
temizlenebilirler. Ek olarak yerden stma sisteminde
dier sistemlere gre daha az toz hareketi vardr.
Ayrca tozu ve kirlilii tutma zellii gsteren hal-
larn kullanmna da gerek yoktur. Bu durum yerden
stma sistemini genel salk artlarnn yannda
astm vb. solunum yolu rahatszl olan hastalar iin
de daha uygun yapmaktadr [4].
Makale
Bunlarn yan sra, radyatrl stma sistemlerinde
suyun alma scakl 90C-70C iken, yerden st-
mada tek borulu sistemde giri scakl 50C-
60Cdir. Bylece sistem stc akkan scaklnn
daha dk scaklkta seilmesine olanak salayarak
hem iletme maliyetini drmekte hem de enerji
tasarrufu salamaktadr.
Literatrde yerden stma sistemiyle ilgili dizayn
parametreleri ve sistem performans zamana bal
olarak incelenmitir [5]. Bu almada boru tipi ve
boru apnn sistem performans zerindeki etkisinin
ok kk olduu gsterilmitir. Yine ayn alma-
da deme kaplama malzemesi ve kalnlnn per-
gsterilmitir. Ancak boru iinden geen akkan
scaklnn snma zerine etkisi incelenmemitir.
Bu almada deme iine yerletirilen borular ara-
sndaki mesafenin ve boru ierisinden geen su
scaklnn deme yzey scakl zerindeki etki-
si incelenmitir.
2. PROBLEMN TANITIMI
Hesaplamalarda kullanlan problemin geometrisi,
yap bileenleri ve boyutlar ekil 1de grlmekte-
dir. ekilde grld gibi, hesaplamalarda kullan-
lan geometri en altta 20 mm kalnlnda yaltm
malzemesi, onun zerinde iinde borularn yerleti-
rildii ap, scaklk dalmn iyiletirici iletken bir
malzeme ve parkeden olumaktadr. Problem zaman-
dan bamsz ve zamana bal olmak zere iki ekil-
de ele alnmtr. Hem zamandan bamsz hem de
zamana bal durumda borular aras mesafenin
yzey scaklna olan etkisini incelemek amacyla
borular arasndaki mesafe 100mm, 150mm, 200mm,
300mm ve 400mm alnarak parametrik bir alma
yaplmtr. Ayrca zamana bal durumda, su scak-
lklar 45C, 50C ve 55C alnarak, su scaklnn
deme yzeyi scakl zerindeki etkisi incelen-
mitir.
53
mslm:Sablon 30.04.2010 10:39 Page 54
Makale
Parke (20mm)
Alminyum plaka(10mm)
ap (32mm)
Boru(alminyum)
(D=16mm)
Yaltm malzemesi
(20mm)
ekil 1. Problemin geometrisi
Tablo 1de modellemede kullanlan malzemelerin
fiziksel zellikleri verilmitir. Deme malzemesi
olarak parke kullanlm, parke zerinde hal vb. her-
hangi bir katman olmad varsaylmtr.
Problemin zmnde sonlu hacimler yntemi esa-
sna dayanan ticari bir paket program kullanlmtr.
Problem iki boyutlu olarak modellenmi olup
zamandan bamsz ve zamana bal olmak zere iki
ksmda incelenmitir. Enerji denklemleri ikinci mer-
tebeden ayrklatrlmtr. Alt yzeylerde adyabatik
snr art, yan yzeylerde ise periyodik snr art
kullanlmtr.
Parke zerinde serbest ak scakl (oda scakl)
22C, s tanm katsays 7.7 W/m2K olarak aln-
mtr. Zamana bal zmlerde sistemin ilk scak-
(a)
ekil 2. (a) Demedeki scaklk dalm (b) Demenin orta kesitindeki scaklk deiimi borularn ok sk denmesi-
Tablo 1. Kullanlan malzemelerin zellikleri
54
l 15C alnmtr. Is iletim katsays, zgl hacim
vb. fiziksel zellikler sabit olarak alnmtr.
3. SAYISAL SONULAR
Daha nce bahsedildii gibi, problem zamandan
bamsz ve zamana bal olmak zere iki ekilde ele
alnmtr. ekil 2de boru mesafesinin 100mm
olmas durumunda demedeki scaklk dalm ve
deme dikey orta kesitindeki scaklk deiimi
grlmektedir. ekilde de grld gibi st zemin-
de bulunan, s iletim katsays kk bir malzeme
olan parke sl direnci arttrarak, s geiini engelle-
mekte scaklk deiiminin parkenin bulunduu bl-
gede azalmasna yol amaktadr. Sonu olarak, st
zemindeki parke, hal vb. tabakalar demeden
odaya s geiini kontrol etmektedir.
ekil 3te deme borular arasndaki mesafenin
100mm, 150 mm, 200 mm, 300 mm ve 400 mm olma-
s durumunda scakln deme yzeyindeki deii-
mi zamandan bamsz hal iin grlmektedir.
ekilde grld gibi borular aras mesafe arttka
deme yzey scakl azalmaktadr. Buna ek olarak,
mesafenin artmasyla yzeyde blgesel scaklk fark-
lar grlmektedir. Bu blge-
sel farklar borular arasndaki
mesafenin artmas ile belir-
ginlemektedir. Ancak en
byk boru mesafesi olan
400 mmde dahi konfor art-
larnn saland grlmek-
tedir. Borular arasndaki
mesafenin 100 mmden 400
mmye karlmasyla yzey-
lerdeki scaklk fark 1C
mertebelerinde olmaktadr.
ekil 2deki verilerden
srekli alacak bir stma
(b) sisteminde, deme iindeki
mslm:Sablon 30.04.2010 10:39 Page 55

Makale

ne gerek olmad, yani borular arasndaki mesafenin
artrlmasnda bir saknca olmad sylenebilir.
Borular arasndaki mesafenin 100 mm ve 150 mm
olmas halinde, deme yzey scaklklarnn standart-
larda belirtilen ortak alan iin konfor artn salayan
limiti getii grlmektedir.
mesafenin ok artrlmamas gerektii sonucu ortaya
kmaktadr.
ekil 5te farkl su scaklklar ve farkl boru mesa-
feleri iin, deme yzeyi ortalama scakl zama-

ekil 3. Deme yzey scaklnn borular aras uzakla

gre deiimi (zamandan bamsz)

ekil 4te borular aras mesafenin deme yzeyi

snma sresine etkisi grlmektedir. Grafikten de
grld gibi borular aras mesafe arttka snma
sresi de artmaktadr. Boru mesafesinin 300mm ve
400mm olmas durumunda, 2 saat sonra dahi deme
yzey scaklnn standartlarda belirtilen salkl
taban alt scaklna ulamad grlmtr.
Dolaysyla srekli almayacak yaam mahalleri-
nin yerden stma sistemlerinde, borular arasndaki

ekil 4. Farkl boru yerleim mesafeleri iin, deme ekil 5. Ortalama yzey scaklnn, akkan scakl ve
yzeyi ortalama scaklnn zamanla deiimi borular arasndaki mesafeye gre zamanla deiimi

55
mslm:Sablon 30.04.2010 10:39 Page 56

Makale

nn fonksiyonu olarak gsterilmitir. ekilde grl- te yandan kk boru mesafelerinde yksek su

d gibi akkan scakl arttka sistemin rejime scaklklar konfor artlarn olumsuz etkilemektedir.
girme sresi azalmakta, borular aras mesafe arttka Bu nedenle, kk boru mesafeleri ile alacak sis-
bu sre artmaktadr. Akkan scaklnn etkisi boru- temlerde akkan scaklnn kontrol edilebilecei
lar arasndaki mesafe arttka azalmaktadr. Kk basit bir otomasyon ile enerji tasarrufu salanabilir.
boru mesafelerinde yksek su scaklklar konfor
artlarn olumsuz etkilemektedir. Dk su scaklk- Yerden stma sistemlerinde s geiini st zeminin-
larnn kullanlmas halinde de konfor artlar sa- de bulunan dk s iletim katsaysna sahip (parke,
lanmakta ve dolaysyla enerji tasarrufu salanmak- hal vb.) yap bileeninin sl direnci kontrol etmek-
tadr. Boru mesafesi arttka dk su scaklklarnn tedir. Bu tip mahallerde kullanlan yerden stma sis-
kullanlmas durumunda konfor artlarndan uzakla- temlerinde stma projesinde ngrlmeyen tadilat-
lmaktadr. Bu veriler nda, yerden stma sis- lara kesinlikle gidilmemesi gerektii grlmtr.
temlerinde sistemin devreye alnd geici rejim Aksi takdirde, projede ngrlen sl direncin artt-
blgesinde akkan scakl yksek tutularak, ileriki rlmas halinde ortamn s ihtiyac salanamayacak,
safhalarda akkan scakln drecek bir otomas- sl direncin azaltlmas halinde ise zemin scakl
yon ile sistemin rejime ulama srelerinde ve enerji standartlarda belirtilen scaklk deerlerinin zerine
tasarrufunda ciddi katklar salanabilecei grl- karak konfor artlarn olumsuz etkileyecektir.
mektedir.
KAYNAKLAR
5. SONULAR VE TARTIMA [1] Bozkr, Ouz and Canbazolu, Suat. Unsteady
Bu almada yerden stma sisteminde borular ara- thermal performance analysis of a room with
sndaki mesafenin ve su scaklnn deme yzey serial and parallel duct radiant floor heating
scaklna olan etkisi incelenmitir. alma zaman- system using hot airflow. Energy and
dan bamsz ve zamana bal olmak zere iki ksm- Buildings,36, 579-586, 2004
da ele alnmtr. 100 mm, 150 mm, 200 mm, 300 mm [2] Genceli, Osman F. ve Parmakszolu, . Cem.
ve 400 mm olmak zere 5 farkl boru mesafesi, Kalorifer Tesisat. stanbul : TMMOB Makina
45C, 50C ve 55C olmak zere 3 farkl su scakl- Mhendisleri Odas, 2007. MMO/352/4.
gz nne alnmtr. Bu almada elde edilen [3] Karada, Refet ve Teke, smail. New approach
sonular aada ksaca zetlenmitir: relevant to floor Nusselt number in floor heating
system, Energy Conversion and Management,
K sezonu boyunca srekli alacak, kapatlmaya- 49, 11341140, 2008
cak mahallerin yerden stma sistemlerinde borular [4] Olesen, Bjerna W. Radiant floor heating in the-
arasndaki mesafeleri ksa tutmaya gerek yoktur. ory and practice: American Society of Heating,
Borular aras mesafe dk tutulduu takdirde ak- Refrigerating and Air-Conditioning Engineers
kan scakl drlerek, stc verimi artrlabilir. Inc., 2002.
Dolays ile, srekli alan sistemlerde ya borular [5] Sattari, S. ve Farhanieh, B. A parametric study on
arasndaki mesafe arttrlmal ya da sistem daha radiant floor heating system performance.
dk su scaklklarnda altrlmaldr. Renewable Energy, 31,1617-1626, 2006
[6] TS EN 1264 Demeden stma Sistemler ve
Srekli almayan bir sistemde borular aras mesa- bileenleri. Ankara : Trk Standartlar Enstits.
fenin artmas snma (rejime ulama) sresini ciddi [7] Wietzmann,P., Kragh,J., Roots,P., Svendsen,S.
ekilde geciktirmektedir. Bu nedenle sistemin srek- Modelling floor heating systems using a valida-
li almad konut tipi yaplarda, byk boru ak- ted two-dimensional ground-coupled numerical
lklarnn kullanlmas nerilmemektedir. model, Building and Environment, 40, 153163,
2005.

56