1.

Wprowadzenie
Witam w poradniku Mechanika Oglna!
Trafiajc na stron statyka.info zapewne potrzebujesz pomocy lub informacji z zakresu statyki
budowlanej. Nie moge/a trafi lepiej! Poradnik Mechanika Oglna jest zbiorem podstawowych
wiadomoci z zakresu statyki budowlanej. Cay poradnik podzielony jest na par czci:

Ukad wsprzdnych
Podpory
Rodzaje obcie
Moment zginajcy
Statyczna wyznaczalno i geometryczna niezmienno
Reakcje podporowe
Belki
Ramy
Kratownice

Ich kolejno nie jest przypadkowa(no moe poza trzema ostatnimi). Aby dobrze oblicza reakcje
musisz po kolei przejrze i nauczy si tego, co jest zawarte na poszczeglnych stronach.
Co z tego e przyjmiesz odpowiedni ukad wsprzdnych oraz znasz rodzaje obcie, jak nie
wiesz ile reakcji ma dana podpora? Wic aby dobrze obliczy reakcje podporowe, musisz
posiada wiedz dokadnie z tego dziau! Jeli nie przyoysz si na samym pocztku, to dalej
bdziesz mia ju tylko pod grk.

Mam nadziej, e znajdziesz odpowiedzi na wszystkie pytania!

Powodzenia!

2. Ukad wsprzdnych
Przed przystpieniem do jakichkolwiek oblicze, naley przyj w jakim ukadzie wsprzdnych
bdziemy pracowa. Jest to bardzo wane, poniewa od tego jaki ukad
wsprzdnych przyjmiemy zaley czy sia dziaajca, np. na belk bdzie miaa warto
dodatni(+) czy ujemn(). Zobaczmy jak to dziaa na przykadzie.
Aktualnie przyjmiemy taki ukad wsprzdnych.
Nastpnie na przykadzie prostej belki jednostronnie utwierdzonej, sprbuje wytumaczy jak to
dziaa. Mamy tak belk.

Bd oblicza reakcje podporowe, spokojnie na razie nie musisz tego rozumie, jak si je oblicza
dowiesz si w kolejnych krokach. Przyjrzyj si zwrotom si, naszemu ukadowi wsprzdnych i
wartoci jakie bd miay podczas obliczania.
Zacznijmy od rzutowania si na o X, czyli siami poziomymi.
Pamitaj! W ukadzie wsprzdnym o X jest skierowana w prawo, rwnanie bdzie wyglda
nastpujco.
X = 0
Ha + 6kN = 0, czyli
Ha = -6kN

Zobaczmy sia Ha jest skierowana w prawo(tak sobie przyjem), dlatego warto jest
dodatnia(+). Sia(6kN) dziaajca na belk rwnie skierowana jest w prawo, co daje nam
warto dodatni(+) i to wszystko ma by rwnie zero.
Niewiadome na lewo, znane na prawo i otrzymujemy Ha o wartoci -6kN, co rwnoway nam siy
poziome. Nie bdziemy si w to na razie zagbia, poniewa wchodzimy do tematu obliczania
reakcji podporowych, a tutaj chodzi o zrozumienie co maj zwroty si do przyjtego przez nas
ukadu wsprzdnych.
Jeli jeszcze tak do koca nie rozumiesz co z czym si je, to zajmijmy si teraz siami pionowymi.
Pamitaj! W ukadzie wsprzdnym o Y jest skierowana w d, rwnanie bdzie wyglda
nastpujco.
Y = 0
Va + 5kN = 0, czyli
Va = 5kN /*(-1)
Va = 5kN
Teraz sownie, reakcja podporowa pionowa Va jest skierowana w gr(tak sobie przyjem), czyli
ma warto ujemn(-), sia pionowa 5kN jest skierowana w d, co daje jej warto dodatni(+),
poniewa nasza o Y jest skierowana w d i to wszystko ma by rwne zero. Ponownie
niewiadome na lewo, znane na prawo i otrzymujemy si podporow Va o wartoci 5 kN.
W belce znajduje si jeszcze moment zginajcy Ma. Nie bdziemy go oblicza, poniewa dziaa
on na innej zasadzie, czym zajmiemy si w kolejnych krokach wprowadzenia.
Dobrze, idziemy dalej?
3. Podpory

W tym poradniku poznamy podpory, jakie mog pojawi si w waszych projektach

Podpory s to elementy, ktre odbieraj punkty swobody np. belkom. Rne podpory maj mniej
lub wicej reakcji, odpowiednia ilo, odpowiednio rozmieszczonych podpr tworzy ukad
statycznie wyznaczalny oraz geometrycznie niezmienny(o SW i GN bdzie w kolejnym kroku).
Czerwone strzaki s to reakcje, ich ilo zaley od rodzaju podpory.
Zwrot grotw strzaek(kierunek dziaania reakcji) ley w naszej kwestii, w ktr stron bdzie
skierowany(tzn. sami przyjmujemy kierunek reakcji).
Od tego zaley czy reakcja w obliczeniach reakcji podporowych bdzie z wartoci dodatni czy
ujemn.
Oba wyniki bd dobre, ale ostrzegam, e jeli wyjdzie nam reakcja na minusie to w pniejszych
obliczeniach jest wiksze prawdopodobiestwo popenienia bdu, dlatego osobicie proponuje
narysowa jeszcze raz ukad, ktry obliczalimy i przyj prawidowy zwrot. Prawidowy zwrot to
taki, w ktrym reakcja ma warto dodatni.

Ponisze rysunki przedstawiaj rodzaje podpr oraz ilo posiadanych reakcji wraz z
oznaczeniami.
Podpora przegubowo nieprzesuwna Podpora przegubowo przesuwna

Ta podpora posiada 2 reakcje:

Ta podpora posiada 1 reakcje:
-pionow (Va)
-pionow (Va)
-poziom(Ha)

ywa pozioma ywa pionowa

 Podpora posiada 2 reakcje: Podpora posiada 2 reakcje:
-pionow(Va) -poziom(Ha)
-moment zginajcy(Ma) -moment zginajcy(Ma)

Przegub Utwierdzenie

W przegubie jest troch inna sytuacja,

poniewa siy w nim si rwnowa.
Dokadnie to wytumacz podczas obliczania
reakcji podporowych.
Przyjmijmy, e rozpatrujemy przegub
od prawej strony,
w takim przypadku mamy dwie reakcje : Podpora posiada 3 reakcje:
-pionow (Va) -poziom(Ha)
-poziom(Ha) -pionow(Va)
Teraz bierzemy przegub od lewej strony -moment zginajcy(Ma)
i rwnie mamy dwie reakcje:
-pionow(Va)
-poziom(Ha)
Wartoci po obu stronach s takie same, ale
zwroty reakcji s odwrotne. Wicej na ten temat
w kolejnych czciach poradnika.

Jeli poznae ju wszystkie podpory i ich reakcje to miao moesz zaczyna zapoznawa si z
kolejnymi krokami tego poradnika.
Gotowy? Ruszamy dalej
4. Rodzaje obcie
Czas na zapoznanie si z rodzajami obcie, jakie moemy napotka na naszej drodze.
Sia skupiona:

Cechy charakterystyczne siy skupionej:

wyraa si j w niutonach [N(kN, MN)],
si skupion pod ktem np. 60, naley rozoy na skadowe, aby mona byo atwiej
uwzgldni j w obliczeniach.
Pokae to na przykadzie.
Sia skupiona pod ktem:

Rozkadamy j na skadow pionow Py oraz skadow

poziom Px.
Na powyszym przykadzie, gdy sia pod ktem skierowana jest w d i w lewo otrzymamy.
Si Py skierowan w d oraz si Px skierowan w lewo, zobaczmy:

Wskazwka:
Rozkadajc si P o wartoci 10 kN na skadowe, otrzymamy:
Px = P * cos60 = 10* 0,5 = 5kN
Py = P * sin60 = 10 * 0,866 = 8,66kN
Majc podany kt jak na rysunku powyej zawsze skadow pionow(Py) bdziemy przemnaa
przez sinus, a skadow poziom (Px) bdziemy przemnaa przez cosinus!
Gdyby kt znajdowa si pomidzy si, a paszczyzn pionow naley przemnaa odwrotnie.
 Sia rozoona prostoktna:

Cechy charakterystyczne siy rozoonej:

wyraa si j w niutonach na metr [N/m(kN/m, MN/m)]
na caej swojej dugoci dziaa z tak sam wartoci (na rys. 2kN/m)
rodek cikoci znajduje si w poowie dugoci siy
rodek cikoci Q rwny jest sile dziaajcej na 1 metrze pomnoonym przez ca dugo na
jakiej dziaa(wzr na pole powierzchni prostokta):
Q = 2kN/m * 10m = 20 kN
Sia rozoona trjktna:

Cechy charakterystyczne siy rozoonej trjktnej:

wyraa si j w niutonach na metr [N/m, (kN/m, MN/m)],
warto siy na jednym kocu jest maksymalna, a na drugim kocu rwna zero,
warto siy zmienia si liniowo,
rodek cikoci znajduje si w 1/3 dugoci od wartoci maksymalnej(jak na rysunku),
warto siy rodka cikoci oblicza si tak samo jak pole powierzchni trjkta.
Moment zginajcy:

Cechy charakterystyczne momentu zginajcego:

wyraony jest w niutonometrach [Nm(kNm, MNm)],
Dla momentu zginajcego zostanie stworzona osobna strona kursu. >>Moment zginajcy
poradnik<<

Wanie poznae najczciej uywane rodzaje obcie, proponuje Ci aby zajrza do osobnej
strony z momentem zginajcym, poniewa jest to obszerniejszy temat. Jeli jednak zrozumiae
co i jak z obcieniami, moesz przej do kolejnego kursu.
5. Moment zginajcy
Tutaj zajmiemy si szerzej pojciem momentu zginajcego.
Jest to po prostu sia razy ramie lub inaczej para si. eby okreli warto dodatni(+) lub
ujemn(-)naley wzi pod uwag kierunek, w ktry krci sia. Jeli sia krci si w kierunku
zgodnym z ruchem wskazwek zegara, wtedy otrzymujemy warto dodatni(+), jeli sia krci
si przeciwnie do ruchu wskazwek zegara, wtedy otrzymujemy warto ujemn(-).
Poniszy obrazek dokadnie pokazuje o co chodzi:

Dobrze, a teraz pokae to na przykadzie. Mamy tak oto belk swobodn z si skupion o
wartoci 10kN.

Rozwaymy utworzenie momentu zginajcego dla dwch punktw A i B widocznych na rysunku.

Zacznijmy alfabetycznie od punktu A.
Obliczajc moment dla punktu A otrzymamy rwnanie:
warto siy skupionej ze znakiem dodatnim(+) razy ramie(odlego) na jakim dziaa
moment(odlego siy do pkt A), mamy wic:
10kN * 5m = 50kNm
Widzimy, e sia krcc si do punktu A porusza si zgodnie z ruchem wskazwek zegara:

Dobrze, teraz punkt B otrzymamy rwnanie:

warto siy skupionej ze znakiem ujemnym(-) razy ramie(odlego) na jakim dziaa
moment(odlego siy do pkt B)
-10kN * 3m= -30kNm
Widzimy, e sia krcc si do punktu B porusza si w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek
zegara:

Tym oto sposobem przebrnlimy przez kolejny etap kursu. Ruszajmy dalej.

6. Statyczna wyznaczalno i geometryczna

niezmienno
Teraz przyswoimy troch wiedzy z tematu statycznej wyznaczalnoci i geometrycznej
niezmiennoci elementw konstrukcyjnych, na tym etapie w gruncie rzeczy to bardzo wany
temat, poniewa po sprawdzeniu tych rzeczy wiesz, czy opaca si przechodzi do kolejnego
etapu obliczania twojego projektu.
S to dwa podstawowe warunki, ktre powinny by spenione i zawsze trzeba je
sprawdza przed przystpieniem do oblicze.
Najpierw zapoznajmy si z symbolami, ktre odpowiadaj poszczeglnym podporom:

Sprawdzajc te warunki najpierw zaczynamy od statycznej wyznaczalnoci.

Statyczna wyznaczalno
jest to warunek ilociowy, ktry sprawdza czy tarcza zostanie unieruchomiona. Aby tak si stao
musz by odebrane wszystkie punkty swobody elementom konstrukcyjnym. Jest na to bardzo
adny wzr, oto on:
n=3*t
gdzie n liczba wizw
t -liczba tarcz
3 staa mnoenia
Ze wzoru wynika, e warunek jest speniony jeli kadej tarczy towarzysz trzy wizy.
Czas na przykad:

Mamy belk skadajc si z jednej tarczy, podpart z jednej strony podpor przegubowo
nieprzesuwn, a z drugiej strony przegubowo przesuwn. W sumie mamy jedn tarcz oraz trzy
reakcje podporowe.
Ze wzoru: n = 3 * t
Posiadamy trzy wizy(ppn = 2, ppp = 1), zatem n = 3.
Caa belka zoona jest z jednej tarczy, wic t = 1.
Otrzymujemy 3 = 3*1 > 3 = 3
Warunek jest speniony!
Elementem, ktry dzieli belk na osobne tarcze jest tylko i wycznie przegub.

Na powyszym
przykadzie moemy zobaczy jak wyglda LE zaznaczona ilo tarcz. To e widzimy belk
jakby rozdzielon podpor przegubowo nieprzesuwn nie oznacza, e posiadamy tutaj dwie
tarcze, poniewa brakuje w belce przegubu. Sprawdmy warunek statycznej wyznaczalnoci.
n=3*t
6 = 3 * 1 > 6 = 3
Warunek jest niespeniony! Ukad jest przesztywniony.

Kolejny przykad.
Widzimy, e po rodku belki znajduje si przegub to znaczy, e rozdziela nam belk na dwie
tarcze. Sprawdmy warunek statycznej wyznaczalnoci:
n=3*t
 6 = 3 * 2 > 6 = 6
Warunek jest speniony!
Jednak w przypadku kratownic wyglda to troch inaczej, a dokadnie wzr wyglda inaczej.
Mamy tak kratownic:

Musimy z niej odczyta nastpujce informacje:

Liczb wzw w
Liczb prtw p
Liczb reakcji podpr r
Wzr warunku statycznej wyznaczalnoci dla kratownicy wyglda nastpujco:
p + r = 2*w

Liczba wzw w = 7
Liczba prtw p = 11
Liczba reakcji r = 3 (wierz, e wiecie dlaczego 3)
Sprawdmy:
11+3=7*2
14=14
Powysza kratownica jest statycznie wyznaczalna.
Geometryczna niezmienno
Teraz troch na chopski rozum czym si rni statyczna wyznaczalno od geometrycznej
niezmiennoci? Ot statyczna wyznaczalno nie jest wystarczajcym warunkiem do okrelenia
czy budowla si nie zawali. Duo zaley od tego jak podpory s rozoone na belce, ramie,
kratownicy lub uku. Moe si okaza, e obliczylimy podanymi wzorami i zgadza si, ale tutaj
wanie wkracza geometryczna niezmienno, ktra sprawdza czy rozlokowanie podpr jest
dobre.
Oto przykad:
 Mamy jedn tarcz t = 1, liczba wizw n = 3
3 = 3*1
3 = 3 warunek statycznej wyznaczalnoci jest speniony!
Jednak biorc pod uwag rozmieszczenie podpr widzimy, e jest co nie tak.
Obciajc nasz belk siami pionowymi nic si nie stanie, poniewa podpory zrwnowa
dziaajce siy. Natomiast obciajc powyszy ukad siami poziomymi natychmiast nastpi
przesunicie caej belki, a co za tym idzie katastrofa budowlana.
Sprawdmy poniszy przykad.
Czy belka jest statycznie wyznaczalna oraz geometrycznie niezmienna?

Statyczna
wyznaczalno:
n=3*t
6 = 3 * 1 > 6 = 3
Warunek jest niespeniony! Ukad jest przesztywniony.
Geometryczna niezmienno:
Rozmieszczenie oraz rodzaj podpr odbierze moliwo ruchu belce, niezalenie jakimi siami j
obciymy.
Warunek jest speniony!
Podczas sprawdzania tego warunku, bdziemy opierali si na dwch twierdzeniach, a
dokadnie twierdzenie o dwch tarczach i twierdzenie o trzech tarczach. Brzmi one
nastpujco:
Twierdzenie o dwch tarczach dwie tarcze tworz jedn wsplna tarcz, gdy s poczone
trzema wiziami niezbienymi i nierwnolegymi.
Twierdzenie o trzech tarczach trzy tarcze tworz jedn wspln tarcz gdy s poczone
midzy sob (kada z kad) dwoma wiziami.
Do poprawnego sprawdzenia geometrycznej niezmiennoci potrzebujemy wiedzy z zakresu
dziaania konstrukcji. Musimy czu, czy konstrukcja z przyjtym rozkadem podpr bdzie
bezpieczna.

7. Reakcje podporowe
W celu obliczenia reakcji podporowych, czy to w belkach, ramach, kratownicach czy ukach
musimy posi wiedz z poprzednich stron poradnika Mechanika oglna. Nie bd si nad
nimi bardziej rozczula, poniewa pokae obliczanie reakcji podporowych na przykadach w
dalszych etapach tego kursu.
Jeli przerabiajc ten poradnik przy okazji wiczye to nie powiniene mie wikszego kopotu z
obliczaniem takich rzeczy. Dodatkowo z obliczonymi przeze mnie przykadami na pewno szybko
to pojmiesz!
Dalej masz problemy z takimi rzeczami jak ilo reakcji w danej podporze? Cofnij si, poczytaj i
powicz.
To tyle na pocztek, ruszamy dalej!

8. Belki
W tej czci poradnika, policzymy reakcje podporowe dla rnego rodzaju belek.
Dla przykadu mamy 3 belki skadajce si z rnych elementw podporowych i rodzajw si
dziaajcych w rnych miejscach na belk. Na kolokwium lub egzaminie moesz dosta zupenie
inne rozoenie si lub podpr, ale sposb obliczania jest taki sam.
Wszystkie trzy belki s statycznie wyznaczalne i geometrycznie niezmienne.
Belka swobodnie podparta:
Prosta belka podparta z lewej strony podpor przegubowo nieprzesuwn, a z prawej przegubowo
przesuwn. Cakowita dugo belki to 11 metrw. Dziaaj na ni dwie siy skupione.

A.Obliczanie reakcji: belka swobodnie

podparta
Prosta belka podparta z lewej strony podpor przegubowo nieprzesuwn, a z prawej przegubowo
przesuwn. Cakowita dugo belki to 11 metrw. Dziaaj na ni dwie siy skupione.

Widzimy belk, ktra skada si tylko z jednej tarczy. Spoczywa ona na dwch podporach
przegubowych. Zobaczmy na rysunku poniej, jak wygldaj reakcje, ktre dziaaj na
podporach.

Zacznijmy od obliczenia reakcji poziomej Ha. Aby pozna warto tej siy podporowej naley
rzutowa wszystkie siy dziaajce poziomo na o poziom, czyli musimy zrobi sum rzutw si
na o X. W zapisie matematycznym wyglda to nastpujco: X(suma rzutu si na o X) jest to
zapis umowny.
eby konstrukcja si nam nie zawalia X(suma rzutw si na o X) musi wynosi zero(musi by
w rwnowadze). Zobaczmy:
X=O
Ha = O
W tym przypadku nie dziaa adna sia pozioma, dlatego warto reakcji poziomej Ha rwna jest
O. Mamy ju jedn reakcje. Zostay dwie pionowe, czyli Va i Rb.
W tym przypadku suma rzutw si rwnie musi si rwna zero, ale na o Y, czyli Y.
Y=O
Va + 3kN 5kN + Rb = O, porzdkujemy niewiadome zostawiamy po lewej, znane wartoci
przenosimy na prawo.
Va + Rb = 3kN+5kN
Posiadamy dwie niewiadome, w takim przypadku naley wykona sum momentw do
wybranego punktu a(podpora) lub b(podpora). Wybieram punkt b, wic Mb=O.
Mb=O
Va*11 + 3kN*9 5kN*6 = O
11Va + 27kN 30kN = O
11Va 3kN = O
11Va = 3kN /:11
Va = 0,272 kN i tym sposobem pozbylimy si pierwszej niewiadomej oraz znamy warto
reakcji podporowej Va.
Teraz moemy wrci do rwnania z dwoma niewiadomymi:
Va + Rb = -3kN+5kN, ale zamiast niewiadomej Va podstawiamy obliczon powyej warto
reakcji.
0,272kN + Rb = -3kN + 5kN, porzdkujemy:
Rb = -3kN + 5kN 0,272kN
Rb = 1,728kN
I to tyle! Obliczylimy wanie reakcje podporowe belki swobodnie podpartej, ktre w tym
przypadku wynosz:
Ha = 0kN
Va = 0,272kN
Rb = 1,728kN
Teraz sprawdzimy, czy nasze obliczenia s poprawne.

Suma rzutw si na o X musi wynosi zero.

X=O
Ha = O
O = O OK!
Suma rzutw si na o Y musi wynosi zero.
Va + 3kN 5kN + Rb = O
0,272 + 3kN 5kN + 1,728 = O
O = O OK!

Belka utwierdzona:
Prosta belka z lewej strony utwierdzona wspornikiem, na ktr dziaa sia rozoona oraz sia
skupiona pozioma. Cakowita dugo belki wynosi 10 metrw.

B. Obliczanie reakcji: belka utwierdzona

Belka utwierdzona:
Prosta belka z lewej strony utwierdzona wspornikiem, na ktr dziaa sia rozoona oraz sia
skupiona pozioma. Cakowita dugo belki wynosi 10 metrw.
Tutaj mamy jeszcze atwiejsz belk do obliczenia reakcji podporowych, poniewa nie bdziemy
mieli rwnania z dwoma niewiadomymi, jak to byo w belce swobodnie podpartej. Najpierw
zobaczmy jak przyjm zwrot grotw si reakcji podporowych.

Przejdmy od razu do obliczania wartoci reakcji podporowych. Dokadny opis zapisu rwna
rwnowagi znajduje si w poprzednim przykadzie belki swobodnie podpartej.
Najpierw zrbmy sum rzutw si na o X(poziom).
X=O
Ha 10kN = 0
Ha = 10kN
Znamy ju warto reakcji podporowej Ha.
Teraz suma rzutw si na o Y(pionow).
Y = 0
Va 3kN na metr * 5metrw
Va 3kN/m * 5m = 0
Va = 15 kN
Banalne prawda? Znamy kolejn warto reakcji, tym razem Va.
Zostaa nam ostatnia reakcja do policzenia, czyli Ma(moment zginajcy).
Ma = 0
-Ma + 3kN/m * 5m(odcinek na jakim dziaa sia) * 5,5m(odlego rodka cikoci siy od punktu
do ktrego liczymy moment zginajcy) = 0
-Ma + 15kN * 5,5m = 0
Ma + 82,5kNm = 0
-Ma = -82,5kNm /*(-1)
Ma = 82,5kNm
I w tym momencie znamy ju wszystkie reakcje podporowe w utwierdzeniu. Dla treningu
proponuj sprawdzi, czy siy si rwnowa.

C. Obliczanie reakcji: belka zoona

wieloprzegubowa
 Belka zoona wieloprzegubowa:
Belka zoona wieloprzegubowa. Skada si z trzech tarcz. Cakowita dugo belki wynosi 17
metrw.

W tym przypadku bdzie o wiele wicej liczenia, ni w poprzednich belkach, zapewne sami to ju
wywnioskowalicie po rysunku. Najpierw z grubsza opowiem o tej belce oraz przedstawi
graficznie punkty charakterystyczne, groty zwrotu strzaek reakcji podporowych oraz numeracj
poszczeglnych tarcz, ktrych w tej belce mamy trzy.
Przyblimy sobie pojcie dzielenia konstrukcji na tarcze, wykonuje si to w przypadku belek
zoonych. Pocztki i koce poszczeglnych tarcz charakteryzuj nastpujce elementy:

Pocztek belki
Przegub
Koniec belki

Tarcza nr1 zawarta jest midzy pkt. E(pocztek belki), a pkt. D(przegub).
Tarcza nr2 zawarta jest midzy pkt. D(przegub), a pkt. B(przegub).
Tarcza nr3 zawarta jest midzy pkt. B(przegub), a pkt. A(koniec belki).
Na rysunku bdzie atwiej to zobaczy. Na poniszym rysunku przedstawi od razu punkty
charakterystyczne, groty zwrotu strzaek reakcji podporowych oraz numeracj poszczeglnych
tarcz.

Rysunek przestawia nam oznaczenie poszczeglnych elementw charakterystycznych. Nie

pozostao nam nic innego jak obliczenie reakcji.
Tarcza 1 po odczenia od caoci wyglda nastpujco. Zwroty grotw strzaek w podporze i
przegubie wybieramy tak, aby byo nam atwiej. Z czasem bdziecie od razu wiedzieli jak je
ustawi, aby uatwi sobie liczenie.
 Na samym pocztku bardzo wana rzecz!
Sia skupiona o wartoci 8 kN, znajduje si idealnie nad przegubem midzy tarcz 1, a tarcz 2.
W takim przypadku musimy si zdecydowa do ktrej tarczy j przypiszemy. W tym przypadku
wezm j pod uwag w obliczeniach tarczy 1.
Nigdy nie moemy jej przyj dwukrotnie, tzn. w tarczy 1 i tarczy 2!
Zacznijmy od siy poziomej.
X = 0
-Hd + 15 kN = 0
-Hd = 15kN /*(-1)
Hd = 15kN
Tym szybkim sposobem mamy reakcje poziom dziaajc na przegubie w pkt. D.
Kontynuujemy, teraz reakcje pionowe.
Y = 0
Vd 8kN + Re = 0
Vd + Re = 8kN mamy dwie niewiadome.
Uywamy rwnania momentu zginajcego do punktu D.
Md = 0
Re = 0kN
W tym przypadku mamy szczcie, poniewa sia 8kN oraz reakcja na przegubie Vd przecina
belk wanie w pkt. D.
Wracamy do rwnania z dwiema niewiadomymi i zamiast Re podkadamy jej warto czyli zero.
Vd = 8 kN
Znamy ju wszystkie reakcje w tarczy nr 1.
Jak widzimy tarcza 2 znajduje si midzy dwoma przegubami ale przegub w pkt. D nie kryje ju
przed nami adnych tajemnic, poniewa jego reakcje obliczalimy wczeniej w tarczy 1.
Obliczamy reakcje w podporze oraz przegubie w pkt. B.

Kolejna wana rzecz!

Pisaem wczeniej, e siy 8 kN nie bierze si pod uwag, a tutaj na rysunku znajduje si jaka
sia 8kN.
Ot wanie tej siy ju nie ma w tarczy nr 2, s to po prostu reakcje z przegubu ale obrcone o
180 i to jest wanie ta wana rzecz, o ktrej nie moecie zapomina!
Zawsze gdy idziecie do kolejnej tarczy, to reakcje w przegubie musz by przyjte dokadnie na
odwrt ni przyjmowalicie to w poprzedniej tarczy, czyli:
w tarczy nr 1 reakcja pionowa Vd bya skierowana grotem do gry, w tarczy nr 2 jest ona
skierowana w d. W tarczy nr 1 reakcja pozioma skierowana jest grotem w lew stron,
natomiast w tarczy nr 2 grot jest zwrcony w praw stron.
Dlaczego?
Dlatego e siy w przegubie zawsze pozostaj w rwnowadze, jeli nie wiesz o co chodzi musisz
wrci do poprzednich lekcji!
Zacznijmy liczy.
Na pierwszy ogie reakcja pozioma.
X = 0
Hb + 15 kN = 0
-Hb = 15kN/ *(-1)
Hb = 15kN warto reakcji poziomej Hb.
Teraz reakcje pionowe.
Y = 0
-Vb + Rb 8kN = 0
-Vb + Rb = 8kN znowu dwie niewiadome, ju wiemy co trzeba zrobi.
Mb = 0
-Rc*4m + 8kN*8m 6kNm = 0
-4Rc + 64kNm 6kNm = 0
-4Rc = -58kNm / :(-4)
Rc = 14,5kN
Wracamy do rwnania z dwoma niewiadomymi i zamiast niewiadomej Rc, podstawiamy 14,5 kN.
-Vb +14,5kN = 8kN
-Vb = 8kN 14,5kN
-Vb = -6,5 kN/* (-1)
Vb = 6,5 kN
Przejdmy do ostatniego etapu. Tarcza nr 3.

Wczeniej pisaem o przyjmowaniu zwrotw

grotw strzaek tak aby byo nam na rk, w tej tarczy zobaczymy na przykadzie w obliczaniu
reakcji poziomej o co mi chodzio.
X = 0
Ha + 15 kN = 0
Ha = -15 kN -> Widzimy? Reakcja nam wysza na minusie. Tutaj nie robi nam to znaczcej
rnicy, poniewa jest ju to koniec oblicze ale gdyby taka sytuacja zdarzya nam si w tarczy nr
1, to do reszty oblicze musielibymy uwzgldnia warto 15 kN wanie z tym minusem. Jest to
lekko mczce i w stresie np. podczas kolokwium bardzo atwo zgubi gdzie tego minusa
podczas oblicze.
Y = 0
-Va + 6,5 kN = 0
-Va = 6,5kN/*(-1)
Va=6,5 kN
Na koniec moment zginajcy.
Tutaj kolejna wana rzecz!
Przy obliczaniu momentu zginajcego w belce wieloprzegubowej bierzemy pod uwag reakcje i
siy na caej dugoci belki, a nie tylko siy jakie dziaaj w tarczy nr 3. Zobaczmy
Ma = 0
Ma 6kN 14,5kN*6m + 8kN*10m = 0
Ma 6kNm 87kNm + 80kNm = 0
Ma 13kNm = 0
Ma = 13kNm
Mam nadziej, e wytumaczyem jak oblicza si reakcje w rnego rodzaju belkach.
Pamitaj e zawsze moesz wrci do tego poradnika i sobie przypomnie!

9. Ramy
W tym poradniku nauczysz si oblicza reakcje podporowe w ramach. Rama jest to nic innego
jak kilka poczonych ze sob belek. Nie jest to nie wiadomo jak trudne, jeli dobrze nauczye
si i powiczye obliczanie reakcji w belkach to ramy bd bahostk. Obliczajc belki bralimy
tylko wymiar dugoci przy obliczaniu momentw, poniewa belki byy poziomymi liniami, a tutaj
bdziemy mieli a dwa wymiary, o ktrych musimy pamita i wiedzie, ktry wybra. To nie
znaczy, e bdziemy brali dwa wymiary na raz, po prostu bdziemy musieli wiedzie, ktry
wymiar wybra, chocia omiel si stwierdzi, e jest to niemal oczywiste i nie przewiduje, e
bdziemy mieli z tym jakikolwiek problem.
Dlaczego dwa wymiary? Poniewa elementy ramy wystpuj w poziome i w pionie. Na rysunkach
bdzie to dobrze wida.
Rozwiemy sobie przykadow ram, ktr postaram si opisa krok po kroku, tak aby byo
jasno i przejrzycie.
 Mamy tak ram, zobaczmy jakie mamy tutaj reakcje oraz jak przyjem ich zwroty.

Mamy ju wszystkie potrzebne dane do oblicze, znamy zwroty grotw oraz jestemy pewni o
statycznej wyznaczalnoci i geometrycznej niezmiennoci naszej konstrukcji, oczywicie jeli kto
nie jest pewny, prosz sobie sprawdzi.
Teraz przystpujemy do obliczenia reakcji
Zacznijmy od reakcji poziomej Ha. Wykonujemy rzut si na o X, wic:
X=0
Ha + 8 kN = 0
Ha = -8 kN
Banalne! Widzimy, e tok postpowania jest dokadnie taki sam jak w zwykych belkach.
Obliczmy teraz reakcje poziome Va i Rb. Najpierw wykonujemy rzut si na o Y.
Y=0
Va 10 kN 5 kN + Rb = 0
Widzimy, e mamy dwie niewiadome Va i Rb, co naley zrobi? Oczywicie rwnanie
momentw, wykonamy je dla punktu A.
Ma = 0
I po kolei zbieramy siy, tutaj jest to o czym pisaem na pocztku. Musimy wiedzie, ktry wymiar
uy pionowy czy poziomy, wic mamy:
8 kN * 2m(pion) + (2 kN/m * 5m) * 2,5m(poziom) + 5 kN * 8m(poziom) Rb * 8m = 0
Komentarz:

1. Sia 8kN do punktu A ma odlego w poziome rwn Om, a w pionie 2m.

2. Sia rozoona 2kN/m, aby byo atwiej wyznaczamy wypadkow tej siy. Sia 2 kN/m
dziaa na dugoci 5 m, dlatego (2 kN/m * 5m) oraz znajduje si po rodku siy rozoonej,
czyli 5m/2. Majc ju si wypadkow ustalmy odlegoci do punktu A, odlego w pionie
do tej siy wynosi Om, a w poziomie 2,5m.
3. Ostatnia sia skupiona 5 kN, jej odlegoci do punkty A wynosz pionowo Om, a poziomo
8m.
4. Reakcja Rb ley na jednej linii z si 5 kN, dlatego jej odlego do punktu A jest taka
sama. Pionowo Om, a poziomo 8m.

Uwaga:
Siy nie le na jednej prostej z puntem A, ale pamitajmy, e siy mog si swobodnie porusza
do przodu i do tyu, dlatego zrwnayby si z tym puntem. W takim wypadku zostaje nam tylko 1
wymiar poziomy lub pionowy, w zalenoci od kierunku dziaania siy.
Dobrze dokoczmy liczenie naszych reakcji pionowych, nasze rwnanie wyglda tak:
8 kN * 2m(pion) + (2 kN/m * 5m) * 2,5m(poziom) + 5 kN * 8m(poziom) Rb * 8m = O, wic:
8Rb = 81 kN / 8
Rb = 10,125 kN
Wrmy do naszego dziaania z dwiema niewiadomymi:
Y=0
Va 10 kN 5 kN + Rb = O, w miejsce Rb podstawiamy obliczon warto 10,125 kN
Va 10 kN 5 kN + 10,125 kN = O
Va = 4,875 kN
Tym sposobem obliczylimy reakcje w prostej ramie podpartej przegubowo, ktre wynosz
Ha = -8 kN
Va = 4,875 kN
Rb = 10,125 kN
Zapraszam do kolejnego etapu naszego poradnika. Mam nadziej, e wszystko jest
wytumaczone w sposb prosty i zrozumiay.

10. Kratownice
Jestemy prawie na finiszu naszego pierwszego kursu Mechanika Oglna. Tutaj zajmiemy si
obliczaniem reakcji podporowych, ale rwnie wyznaczeniem si osiowych w prtach, nie
wystarczy niestety policzy jedynie reakcji podporowych, Wasi profesorowie bd wymaga
rwnie abycie obliczyli wartoci si w prtach. Z pojciem si osiowych moecie spotka si
pierwszy raz, dokadnie zapoznacie si z nim w kolejnym poradniku Wytrzymao Materiaw.
W duym skrcie polega to na wyznaczeniu si wewntrznych M momenty, T tnce i N
normalne jakie dziaaj w danej konstrukcji. Nas aktualnie bd interesowa te ostatnie,
poniewa z zaoenia wynika, e w kratownicy momenty i siy tnce wynosz zero. Przed
przystpieniem do oblicze, musi by dawka teorii.
Podczas obliczania wartoci w prtach moemy wykorzysta dwie podstawowe metody
obliczeniow oraz graficzn. Zajmijmy si metodami obliczeniowymi, tutaj nastpuje dalszy
podzia, w kratownicach do obliczenia si przekrojowych bdziemy uywali nastpujcych metod:

1. Metoda Rittera (przeci)

2. Metoda rwnowaenia wzw
3. Metoda rwnowaenia czci kratownicy

Bardzo czsto podczas obliczania prtw kratownicy bdziemy uywali tych metod na zmian.
Musimy nauczy si rwnie rozpoznawa prty zerowe, ponisze rysunki poka w jakich
przypadkach wystpuj prty zerowe. Jest to bardzo przydatne, poniewa mamy mniej liczenia.
Przypadki prtw zerowych:
Mamy trzy przypadki, ktre na prawd warto zapamita!

1. dwa prty, wze nieobciony oba prty zerowe:

2. dwa prty, wze obciony si rwnoleg do jednego z prtw drugi prt zerowy
 3. wze nieobciony, trzy prty, w tym 2 lece na jednej prostej trzeci prt zerowy

Trzy atwiutkie obrazeczki, a tak uatwiaj ycie!

No dobrze zacznijmy nauk przez praktyk.
Mamy tak oto kratownic
 Zobaczmy jak wygldaj reakcje podporowe:

1. Obliczenie reakcji podporowych.

Reakcje poziom Hb obliczymy z rzutu si na o X
X = O
-Hb + 10 kN = O
Hb = 10 kN
Kolej na reakcje pionowe, rwnanie momentw do punktu A.
Ma = O
10 kN * 4 m + 20 kN * 4 m Vb * 8m = O
-8Vb = 120 kN / 8
Vb = 15 kN

Teraz reakcja Ra:

Y = O
Ra 20 kN + 15 kN = O
Ra = 5 kN

2. Obliczenie si przekrojowych
2.1. Metoda Rittera(przeci).
Wykorzystujc t metod do oblicze si osiowych w prtach kratownicy mylowo
przecinamy trzy prty lub wicej, tak aby byo moliwe utworzenie punktw Rittera.
Co to jest punkt Rittera? Jest to punkt, w ktrym przecinaj si wszystkie przecite prty poza
jednym. Majc punkt Rittera moemy, uywajc sumy momentw obliczy prt, ktrego dziaanie
nie przecina punktu Rittera.
Na rysunku poniej, przedstawie 4 przekroje jakie stworzyem do obliczenia poszczeglnych
 prtw, oto one:

Stworzyem 4 przekroje, a dokadnie: A-A, B-B, C-C oraz D-D. Podczas tworzenia przekroju
rozdzielamy nasz kratownic na dwie czci, dlatego podczas oblicze naley zaznaczy, ktr
cz kratownicy wybieramy lew czy praw. Ten wybr zaley oczywicie tylko od nas,
poniewa wyniki zawsze wyjd takie same, niezalenie od wybranej przez nas strony przekroju.
Wybierajmy jednak stron przekroju tam gdzie jest mniej liczenia, czyli jest mniej si, reakcji
podporowych itp
Po przeciciu kratownicy, w przecitych prtach, powstaj nam siy rozcigajce i wanie te siy
musimy obliczy.
Przekrj A-A(lewa strona kratownicy)

Widzimy, e po przeciciu prtw nr 2, 3 i 4 powstay nam

siy rozcigajce te prty. Aby obliczy si w prcie nr 2 stworzymy rwnanie sumy momentw
do punktu Rittera nr 1, poniewa ten punkt przecinaj prty numer 4 i 3, dlatego nie bierzemy ich
pod uwag w obliczeniach. Du liter P z liczb w indeksie, bd oznacza prty, np. P2 prt
nr 2.
Pamitajmy, e prty pionowe maj wymiar 4 m, poziome 2m, a prt pod ktem 4,47
m. Zacznijmy obliczanie
Mpr1 = O
P2*4 + 10kN*4 + 5kN*2 = O
P2 = -12,5 kN mamy si osiow prta nr 2.
Mpr2 = O
P4*4 = O
P4 = O kN znamy si osiow prta nr 4.
Py = O
5kN P3*sin = O
5kN P3*0,89(wyliczamy z Pitagorasa) = O
P3 = 5,6kN warto siy osiowej w prcie nr 3.
Przekrj B-B(lewa strona kratownicy)
W tym przekroju oblicze jedynie si osiow prta numer 5, poniewa chc pokaza dwie
moliwoci obliczenia tych si. Po pierwsze moemy uy metody Rittera, bdzie wygldao to
tak:

Druga metoda to metoda rwnowaenia

wzw, polega ona po prostu na wyciciu interesujcego nas wza z kratownicy, bdzie to
wygldao nastpujco:

I nastpnie robimy rzut si na o Y, aby obliczy prt nr 5. Uyje metody Rittera.

Py = O
P5 + 5kN = O
P5 = -5kN warto siy osiowej prta nr 5
Przekrj C-C(lewa strona kratownicy)
 Pamitajmy, e prty pionowe
maj wymiar 4 m, poziome 2m, a prty pod ktem 4,47 m.
Mpr4 = O
P6*4 + 10kN*4 + 5kN*4 = O
P6 = -15kN

Mpr3 = O
-P8*4 + 5kN*2 = O
P8 = 2,5kN

Py = O
5kN P7*sin = O
5kN P7*0.8944 = O
P7 = 5,6kN
Przekrj D-D(lewa strona kratownicy)

Pamitajmy, e prty pionowe

maj wymiar 4 m, poziome 2m, a prty pod ktem 4,47 m.
Mpr6 = O
-P10*4 15kN*4 = O
P10 = -15kN

Mpr5 = O
P12*4 15kN*2 + 10kN*4 = O
P12 = -2,5kN

Py = O
-P11*sin + 15 kN = O
P11 = 16,8 kN
2.2 Metoda rwnowaenia wzw i metoda rwnowaenia czci kratownicy.
Zostay nam do policzenia siy w prtach numer: 1, 9, 14 i 15. W tych metodach bdziemy
obliczali siy w prtach jedynie przez rzut si na dan o Y lub X.
Rwnowaenie wza z prtami nr 1 i 4

Interesuje nas tylko prt numer 1, poniewa 4 mamy ju policzony.

Py = O
5kN + P1 = O
P1 = -5kN
Rwnowaenie wza z prtami nr 6, 9 i 10

Py = O
-20kN P9 = O
P9 = -20kN
Rwnowaenie czci kratownicy z prtami numer 14 i 15
 Pamitajmy, e prty pionowe maj wymiar 4 m,
poziome 2m, a prty pod ktem 4,47 m.
Najpierw policzmy prt pod ktem, aby pozby si dwch niewiadomych.
PY = O
15kN + P14*sin = O
P14 = -16,8kN

Teraz majc tylko jedn niewiadom, czyli ostatni prt P15 moemy zrobi rzut si na o X.
Px = O
-P15 P14*cos 10kN = O
-P15 (-16,8kN)*0,4472 10kN = O
P15 = -2,5kN
Tymi sposobami policzylimy wszystkie siy osiowe w prtach zadanej kratownicy. Warto zawsze
jeszcze sprawdzi czy dobrze to zrobilimy. Aby wykona sprawdzenie moemy wycina po kolei
wzy, robi rzut si na dan o i sprawdza, czy wyjdzie nam zero, ta metoda jest opisana we
wczeniejszych lekcjach. Jest to dobre na kolokwium, ale jeli chodzi o wykonywanie projektw w
domu polecam takie programy jak RM-Win lub Soldis. Poniej nasza kratownica wykonana w
programie RM-Win, sprawdmy czy wyniki dobrze wyszy.

Wszystko dobrze.
11. Figury paskie
Ostatni rzecz jak zajmiemy si w poradniku Mechanika Oglna to bd figury paskie.
Zacznijmy od tego, e figury paskie nie maj nic wsplnego z obliczaniem belek, ram czy
kratownic. Takie obliczenia wykonuje si, aby znale np. centralny moment bezwadnoci
dwuteownikw, ceownikw lub eby znale ich rdze przekroju. W tym poradniku ograniczymy
si do podstawowych rzeczy, czyli:

1. Wyznaczenie rodka cikoci

2. Centralne momenty bezwadnoci
3. Pooenie gwnych centralnych osi bezwadnoci
4. Gwne centralne momenty bezwadnoci i na tym zakoczymy.
Kontynuacj bdziecie mogli Pastwo znale w poradniku Wytrzymao Materiaw.

Wszystkie obliczenia wykonuje si zgodnie ze wzorami, ktrych jednak troch bdzie. Najpierw
zajmijmy si teori, a nastpnie pokae co i jak na przykadnie.
Rodzaje figur paskich oraz ich parametry charakterystyczne:
 Tok postpowania
podczas obliczania figur paskich oraz wzory:

1. Podzia na figury proste

Na samym pocztku oblicze musimy zadany nam ksztat podzieli na figury proste, bo
nie zawsze dostaniemy sam kwadrat czy prostokt. Dla atwiejszego zrozumienia pokae
od razu na przykadzie, ktry pniej bd oblicza. Oto on:
 Mamy prostokt z wyciciem wewntrz o ksztacie kwadratu i wymiarach 11, a na
prostokcie ley trjkt. Przechodzc do podziau otrzymamy:
o jeden prostokt
o jeden kwadrat
o jeden trjkt

Na tym etapie obliczamy ich pole powierzchni, moment bezwadnoci oraz moment
dewiacji.

2. Wyznaczenie rodka cikoci

2.1 Przyjmujemy wyjciowy ukad wsprzdnych w wybranym przez nas punkcie.
Nastpnie musimy znale wsprzdne rodka cikoci Sx i Sy, aby to zrobi moemy
wykorzysta nastpujce wzory:

Ju tumacz, musimy znale wsprzdn X oraz Y rodka cikoci. Wykonujemy to

poprzez dzielenie (pola powierzchni danej figury pomnoonego przez odpowiedni
 wsprzdn) z (polem powierzchni tej figury). Znaki midzy danymi rnych figur zale
od tego, czy figury powiksz cakowit wielko pola powierzchni czy j pomniejsz. W
zadanym przeze mnie przypadku bdzie to wygldao nastpujco:
prostokt kwadrat + trjkt.
Widzimy, e kwadrat jest wewntrz prostokta, rozumiemy to jako wycicie kawaka
prostokta.
2.2 Wsprzdne poszczeglnych figur w odniesieniu do rodka cikoci.
Po obliczeniu rodka cikoci caej figury, musimy wyznaczy nowe wsprzdne
rodkw cikoci poszczeglnych figur w stosunku do rodka cikoci caej figury,
bd nam one potrzebne do nastpnych oblicze. Aby wyznaczy nowe wsprzdne
figury nr 1, naley:
S1 = (a1 ; b1) a1 = X1 Xs oraz b1 = Y1 Ys
Figura nr 2:
S2 = (a2 ; b2) a2 = X2 Xs oraz b2 = Y2 Ys
3. Centralne momenty bezwadnoci (wzory Steinera)
Kolejnym krokiem jest obliczenie momentw bezwadnoci caej figury, bd nam
potrzebne nastpujce wzory:

Wyjani co oznaczaj
poszczeglne oznaczenia:
Ixi i Iyi momenty bezwadnoci poszczeglnych figur prostych,
Dxiyi momenty dewiacji poszczeglnych figur prostych,
Ai pole powierzchni poszczeglnych figur paskich,
ai i bi wsprzdne x i y poszczeglnych figur prostych, w odniesieniu do obliczonego
rodka cikoci caej figury
4. Pooenie osi gwnych centralnych
Kolejnym krokiem jest wyznaczenie osi gwnych centralnych, a dokadniej wyliczamy kt
o jaki naley obrci nasz ukad wsprzdnych zaczepiony w rodku cikoci figury.
Akurat ten punkt pojawi si tutaj, poniewa jest to podstawowy wzr z figur paskich, lecz
powaniejsze zastosowanie pojawi si dopiero w poradniku Wytrzymao Materiaw.
Wzr wyglda nastpujco :

Widzimy, e do obliczenia kta obrotu uywamy danych z poprzedniego punktu.

5. Gwne centralne momenty bezwadnoci
Ostatnim punktem bdzie obliczenie gwnych centralnych momentw bezwadnoci.
Tutaj rwnie posuymy si danymi z punktu nr 3. Naley skorzysta z nastpujcych
 wzorw:

Tutaj koczy si cz teoretyczna, znamy ju wszystkie wzory. Przejdmy do obliczenia

naszego przykadu, przypomnijmy jak nasza figura wyglda oraz przyjmijmy ukad wsprzdnych
(x,y) i zobaczmy gdzie znajduj si rodki poszczeglnych figur prostych(czerwone kropki).

1.
Podzia na figury proste
1.1 Prostokt (S1), dane:
A1 = 27 cm2 ; Ix1= 20,25cm4; Iy1= 182,25cm4; Dx1y1= Ocm4;
1.2 Kwadrat (S2), dane:
A2 = 1cm2; Ix2= 0,08cm4; Iy2 = 0,08cm4; Dx2y2 = Ocm4;
1.3Trjkt (S3), dane:
A3 = 13,5cm2 ; Ix3 = 6,75cm4; Iy3 = 60,75cm4; Dx3y3 = -10,125cm4
2. rodek cikoci figury

3. Centralne momenty bezwadnoci

4. Pooenie osi gwnych centralnych

5. Gwne centralne momenty bezwadnoci

Na koniec oczywicie naley zrobi rysunek z zaznaczonym rodkiem cikoci oraz obrconym
ukadem wsprzdnych o obliczony kt.
Aby sprawdzi nasze obliczenia moemy wykorzysta nastpujce wzory:

1. J *J D =J *J
xo yo xoyo
2
I II

2. J +J =J +J
xo yo I II

Moemy rwnie wykorzysta koo Mohra.

To ju koniec poradnika Mechanika Oglna, mam nadziej, e przydadz si zebrane i opisane
przeze mnie materiay, wzory oraz przykady. Jeli masz z czym problem, zawsze moesz
wrci do interesujcego Cie materiau.