Statyka I Stereomechanika W Zadaniach - Zdzisław Iwulski, Robert Klisowski

SU 1 7 1 4
ruin ^
AGH
Zdzisaw Iwulski, Robert Klisowski

co
rmn
cn
STATYKA
I STEREOMECHANIKA
W ZADANIACH
LU
WYDfUUNIOUJf fGH
Hin KRfKOUU 2010
SU 1714 pozycja wydawnictw dydaktycznych
Akademii Grniczo-Hutniczej im. Stanisawa Staszica w Krakowie
Wydawnictwa AGH, Krakw 2010

ISSN 0239-6114
ISBN 978-83-7464-292-7
Redaktor Naczelny Wydawnictw AGH: Jan Sas
Komitet Naukowy Wydawnictw A G H :

Tomasz Szmuc (przewodniczcy),
Marek Capiski,
Jerzy Klich,
Witold K. Krajewski,
Tadeusz Sawik,
Mariusz Ziko
Recenzenci: prof. dr hab. in. Krzysztof Krauze

prof. dr hab. in. Andrzej Zoiychta
Projekt okadki i strony tytuowej: Beata Barszczewska-Wojda
Redakcja: Dawid Skrabek
Skad komputerowy: Andre", tel. 012 422 83 23
Redakcja Wydawnictw AGH

al. Mickiewicza 30, 30-059 Krakw
te. 12 617 32 28, tel./faks 12 636 40 38
e-mail: redakcja@wydawTiictwoagh.pl
www.wydawnictwa.agh.edu.pl
Spis treci
Przedmowa 5
1. CZ PIERWSZA - STATYKA 7
1.1. Elementy rachunku wektorowego oraz redukcji ukadw si 7
1.1.1. Skadanie i rozkadanie wektorw 7
1.1.2. Dodawanie i odejmowanie wektorw 10
1.1.3. Mnoenie wektorw 16
1.2. Rwnowaga ukadw si dziaajcych wzdu jednej prostej 19
1.3. Zbieny ukad si 23
1.3.1. Paski zbieny ukad si 23
1.3.2. Twierdzenie o trzech siach 29
1.3.3. Rwnowaga paskiego zbienego ukadu si
z uwzgldnieniem si tarcia 34
1.4. Dowolny ukad si 39
1.4.1. Paski dowolny ukad si 39
1.4.2. Rwnowaga paskiego dowolnego ukadu si
z uwzgldnieniem si tarcia i oporw mchu 49
1.5. Rwnowaga ukadw zoonych 58
1.5.1. Zbieny ukad si 58
1.5.2. Dowolny ukad si 67
1.6. Kratownice paskie 77
1.7. rodki cikoci 93
1.7.1. rodek cikoci linii masowej 93
1.7.2. rodek cikoci figury paskiej 101
2. CZ DRUGA - STEREOMECHANIKA 108

2.1. Prawo Hooke'a oraz warunek wytrzymaociowy
dla przypadkw jednoosiowego ciskania i rozcigania 108
2.1.1. Zadania statycznie wyznaczalne 108
2.1.2. Zadania statycznie niewyznaczalne 121
2.2. Uoglnione prawo Hooke'a 128
3
2.3. Analiza stanu naprenia - koo Mohra 136
2.4. cinanie 144
2.5. Obliczenia momentw bezwadnoci przekrojw paskich 151
2.6. Skrcanie 161
2.6.1. Skrcanie prtw osiowosymetrycznych 161
2.6.2. Statycznie niewyznaczalne przykady
skrcania prtw okrgych 167
2.7. Zginanie proste 170
2.7.1. Obliczenia momentw zginajcych i si poprzecznych
w belkach zginanych 170
2.7.2. Naprenia w belkach zginanych 181
2.7.3. Deformacje belek zginanych 188
3. DODATKI 208
3.1. Legalne jednostki miar 208
3.2. Wspczynniki tarcia lizgowego oraz oporw toczenia 210
3.3. Zestawienie wzorw momentw bezwadnoci
typowych figur paskich 211
3.4. Waciwoci odksztaceniowe oraz wytrzymaociowe
wybranych materiaw konstrukcyjnych 211
Literatura 213
Przedmowa
Zbir zada pt. Statyka oraz stereomechanika opracowany zosta z myl o stu
dentach kierunku grnictwo i geologia, ktrzy w programie studiw inynierskich
maj przedmiot Mechanika i wytrzymao materiaw". Ze wzgldu na uniwersal
no prezentowanych przykadw i zada moe by pomocny rwnie studentom kie
runkw pokrewnych, u ktrych w programie studiw znajduj si elementy mechaniki
oraz wytrzymaoci materiaw.
Cz pierwsza skryptu pt. Statyka" obejmuje zagadnienia rachunku wektorowe
go, analizy rwnowagi zbienego oraz dowolnego ukadu si. rwnowagi ukadw cia
materialnych, tarcia, obliczania rodkw cikoci.
Samodzielne rozwizanie zawartych w tej czci zada pozwala opanowa pod
stawowe pojcia i zasady statyki, niezbdne w celu pniejszego studiowania wytrzy
maoci materiaw.
Tytu czci drugiej: Stereomechanika" zapoyczylimy z dziea twrcy polskiej
szkoy wytrzymaociowej - M.T. Hubera pt. Stereomechanika techniczna". Zawiera
ona zagadnienia z zakresu analizy stanu naprenia oraz odksztacenia, przypadki ci
skania, rozcigania, cinania, skrcania i zginania, a take obliczanie geometrycznych
charakterystyk przekrojw.
Przy pisaniu skryptu korzystalimy z dostpnej literatury, ktrej spis zosta podany
na kocu pracy, i do lektury ktrych serdecznie namawiamy.
Zbir zawiera ogem 240 zada, w tym 115 przykadw objaniajcych metodyk
ich rozwizywania. Dla pozostaych zada podano rozwizania w formie kocowych
wynikw liczbowych.
ywimy nadziej, i niniejsza pozycja w przystpny sposb wzbogaci wiedz
przyszych inynierw o fragment obszernych dziedzin wiedzy, jakimi s mechanika
oraz wytrzymao materiaw. Bdziemy szczeglnie wdziczni za Pastwa konstruk
tywne uwagi dotyczce niniejszego wydania skryptu - zarwno merytoryczne, jak
i formalne. Bd one pomocne podczas przygotowywania kolejnych jego edycji.
Uwagi prosimy kierowa na adres: stat.stereo@gmail.com
Autorzy
5
1. CZ PIERWSZA - STATYKA
1.1. Elementy rachunku wektorowego

oraz redukcji ukadw si
1.1.1. Skadanie i rozkadanie wektorw

Zadanie 1.1. Dana jest sia F o wartoci (module) F - 100 N y
dziaajca pod ktem a - 60 do poziomu. Obliczy wartoci rzu
tw tej siy na kierunek pionowy oraz poziomy.
^ Rozwizanie
F /
Wartoci rzutw si na osie x i y prostoktnego ukadu wsp
rzdnych wynosz odpowiednio: X
F = F-cosa = 100-cos60 =50 N
FV - F sin a -100 sin 60 = 50^3 N. Rvs. do zadania 1.1
Sprawdzenie
Obliczone skadowe musz spenia zaleno wynikajc z twierdzenia Pitagorasa:
2 2 2
F =F F .X +
Po podstawieniu wartoci liczbowych mamy:

2 2 2
100 =50 +(50V3)
L=P.
0 3 Zadanie 1.2. Sia F zostaa rozoona na dwie wzajemnie prostopade skadowe

F - 10 N oraz F = 20 N. Obliczy warto siy F oraz jej nachylenie wzgldem ska
X Y
dowych.
Odp.: F= 22.36 N, a - 6327' wzgldem siy F oraz, P =2633' wzgldem siy F.

x
1
G Zadanie 1.3. Dana jest sia F = 20 N dziaajca w paszczynie wyznaczonej dwie
ma prostopadymi osiami x i;>. Obliczy kierunek siy (kt a) wzgldem poziomej osi x,
jeeli jej skadowe wynosz:
a) F - 10 N, F > 0;
X Y b) F < 0, F = i QJI
X Y N;
c) F = -10>/3 N, F < 0;
x X d) F = 0 N, F,. - -20 N;
X
e) F > 0 N , f - - 1 0 N ;
r v f) F = -20 N, F = 0 N.
Y v
Odp.: a) a =60, b) a =135, c) a =210, d) a =270, e) a =330, f) a =180.
GJ Zadanie 1.4. Obliczy kt a zawarty pomidzy si F i jej rzutem F na o x a take X
warto skadowej F jeeli : Y
a) F= 100 N a F ^ 50.00 N,
b) F= 1 2 0 N a F = 84.85 N,
x
c) F = 7 5 N a F = 64.95 N.
t
Odp.: a) a =60, F = 86.60 N; b) a =45, F = 84.85 N; c) a =30, F = 37.50 N.

y y y
=: C
j Zadanie 1.5. Rozoy s i F - 170 N na y a+{3 55
dwie skadowe tak, aby kt zawarty pomidzy
nimi wynosi cp = 55 a jedna ze skadowych
bya rwna F\ - 80 N.
r Rozwizanie
Suma rzutw si skadowych F oraz F X 2
na osie przyjtego prostoktnego ukadu

wsprzdnych (x. v) musi by rwna rzutom
siy F na te osie:
Rvs. do zadania 1.5
>,- = f i , + F 2 x
F =F +F :
Y LY 2Y
Rozpisujc rzuty si otrzymujemy:
F cos a = Fj cos 9 + F 2
F sin a = F sin cp ]
i podstawiajc dane do ukadu rwna, mamy:
170cosa = 80cos55 + F 2
t
170 sin a = 80 sin 55
skd otrzymujemy: a = 22.68 i F = 110.98 N, p = cp - a = 55 - 22.68 = 32.32.

2
8
Sprawdzenie
Sprawdzenia dokonamy korzystajc z zalenoci, e suma rzutw si skadowych
na kierunek siy wypadkowej jest rwna sile wypadkowej:
Fj cosp + F cosa = F,
2
co daje:
80cos32.32 +110.98 cos 22.68 =170

L=F.
W celu sprawdzenia oblicze mona take skorzysta z rwnania na warto (mo

du) wypadkowej dwch wektorw:
2
F = ^F + Fi + 2F]F cos cp, 2
2 2
170 = ^ 8 0 +110.98 + 2 - 8 0 110.98cos55,
L=P.
Oba sprawdzenia prowadz do rwna tosamociowych (lewa strona rwnania

jest rwna prawej), co oznacza, e warto siy F zostaa obliczona poprawnie.
2
Zadanie 1.6. Rozoy si F = 60 N na dwie skadowe tak, aby kt zawarty po

midzy nimi wynosi cp = 75 a jedna ze skadowych bya rwna Fj =27 N.
Odp.: F = 47.05 N, a = 49.24.

2
Zadanie 1.7. Rozoy si F = 125 N na dwie skadowe F oraz F tak, aby zawie
1 2
ray z si F kty a = 30 i p = 45.
^ Rozwizanie
W celu uatwienia oblicze przyjmiemy ukad odniesienia x, v, tak aby kierunek
jednej z jego osi by rwnolegy do kierunku dziaania jednej z si.
Dla takiego ukadu zachodzi rwno sumy rzutw si skadowych Fj i F oraz
2
rzutu siy F na poszczeglne osie. Na tej podstawie mamy:

F sin a = F sin(a + p)
2
F cos a = F cos(a + P) + Fj,

2
skd otrzymujemy:
F sin cc
F =
2 = 64.7 N
sin(a + P)
Fi - F cos a - F cos(a + p) = 91.5 N.
2
9
6*/"* Sprawdzenie
Do obliczenia si mona take wykorzysta rwnania, wynikajce z twierdzenie
sinusw:
F Fi F Fi
- oraz = .
siny sinp siny s i n a
co daje:
o
F = FsinpVsiny = 125sin45 /sinl05 =91.5 N
l
F =F sin a /siny = 125 sin 30 /sin 105 =64.7 N.

2
Rysunek do zadania 1.7
LD Zadanie 1.8. Wyznaczy rzuty siy F = 25 N na osie x, v, z prostoktnego ukadu

wsprzdnych, jeeli kty jakie ta sia tworzy z osiami wynosz odpowiednio: a. = 65,
P = 30, y = 5 2 .
Odp.: F = 10.57 N, F = 21.65 N, F. = 15.39 N.

x y
C i Zadanie 1.9. Wyznaczy kty pomidzy si wypadkow.F = 50 N oraz jej skado

wymi F = 40 N i F = 20 N.
] 2
Odp.: a =22.3, p =49.5.
1.1.2. Dodawanie i odejmowanie wektorw
0 2 Zadanie 1.10. Na ciao A dziaaj trzy siy przedstawione na rysunku:
P = 23 N, O = 17 N oraz R = 12 N.
Obliczy analitycznie i sprawdzi graficznie wypadkow si dziaajc na ciao

oraz jej kierunek i zwrot.
10
^ Rozwizanie
Rozkadamy siy na skadowe poziome i piono
we i zapisujemy w postaci:
P
J? = 11.50-T + 11.5>/3-7
0 = 17.007 + 0.00J
/60V
/?=0.007-12.007. i :
Obliczamy wypadkow W -P + O + R:
R
W =(11.50 + 17.00 + 0.00)-/ +
1
+(ii.5V3 + o.oo-12.00)-J Rvs. do zadania 1 . 1 0
W = 28.5-7 + 7.92-
Warto siy wypadkowej (wektora gwnego) wynosi W- 29.58 N i jest nachylo-

,, W 28.5 1 C 0
na do osi x pod katem a: cos a = = a ~ 15.53 .
W 29.58
1
te^ Sprawdzenie
W celu rozwizania zadania metod graficzn -
5[N]
zachowujc przyjt skal si, dodajemy wektory, za
chowujc ich kierunki i zwroty. Kolejno dodawa
nia jest dowolna.
1) Do wektora pierwszego (P) dodajemy wektor
(Q) w taki sposb, e jego pocztek obieramy na
kocu poprzedniego.
2) Nastpnie, na kocu wektora (Q) obieramy po
cztek wektora (R).
3) Wykrelamy wypadkow (sum) trzech wekto Rozwizanie graficzne
rw czc pocztek wektora (P) z kocem wek zadania 1 . 1 0
tora (R).
Odczytujemy dugo W odcinka w obranej skali si oraz jego nachylenie do po

ziomu, ktre wynosz odpowiednio: W ~ 29.5 N oraz a ~ 15.5. Mona przyj, i
wartoci te s takie same, jak obliczone w sposb analityczny, a niewielkie rnice
wynikaj tutaj z niedokadnoci metody graficznej.
11
ffl Zadanie 1.11. Wyznaczy sum dwch si, jeli dane s ich wartoci F,=15 N
i F - 25 N oraz kt zawarty pomidzy nimi a = 120.
2
Odp.: F = 20.0N.
2 Zadanie 1.12. Dane s dwa wektory o wartociach (moduach) R - -Jl9 oraz

ktrych kierunki nachylenia do poziomu okrelaj cosinusy kierunkowe:
6 2
cos o. = j= oraz cosp = - 7 = , a ich zwroty przedstawia rysunek. Obliczy a) sume
V45_ V29
wektorw: R+S oraz b) rnic wektorw: RS.
r Rozwizanie
Rozwizanie przeprowadzimy w prostoktnym ukadzie
wsprzdnych x, y o dugoci wektorw jednostkowych (wer-
sorw) i - j ' = l . Kierunek osi x jest poziomy.
Ad. a) Rzuty wektorw na poszczeglne osie wynosz:
R = i?cosP = 2, R = 7?sinp = 5
x y
S = 5cosa = 6, S = 5sina = -3.

x Y
Rvs. do zadania 1 . 1 2
A zatem wektory te mona przedstawi w postaci:
R = 27 + 5 7
5 = 67-37-
Wektor W rwny szukanej sumie wektorw wynosi:

{
W[ =R+S = ( 2 + 6)/ + ( 5 - 3 ) j = 8 / + 2 j .
2 2
Warto (modu) wektora: W, = yjs + 2 =
V8 ~ 8.25 a jego nachylenie do poziomu wy
nosi:
8 85
cos Yj , skd Yi 14.08
V8
Ad. b) Rnic wektorw R-S obliczy

my, dodajc do wektora R wektor (-S) prze
ciwny do wektora S w sposb podobny, jak
poprzednio. Suma wektorw (R+S)
12
A zatem mamy wektory;
R = 2i + 5 j
-S = -6i + 3~j.
Szukana rnica:
W 2 =R + (-S) = (2-6)1 +
+ (5+ 3)7 = - 4 7 + 87.
Warto (modu) wektora:

Rnica wektorw (R-S)
2 2
W = V(-4) + 8 = y/S0 * 8.94,
2
a jego nachylenie do poziomu wynosi:
4
C 0 S Y 2
" ^ ? T ' skd y ~ 63.43.
2
Gr^ Sprawdzenie
Sprawdzenia obliczonych wartoci sumy oraz
rnicy wektorw dokonamy korzystajc z wzoru na
modu wypadkowej dwch wektorw:
W V = -]R2
+S 2
+ 2-RS -COSCP. Dodawanie i odejmowanie
graficzne wektorw R i S
W przypadku dodawania wektorw - kt pomi
dzy ich kierunkami wynosi q)j = a + 6 ~ 94.76, a zatem:
W = -29 + 45 + 2 729 >/45 cos(94.76) - 8.25.

1
Przy odejmowaniu - kt pomidzy kierunkami wektorw Ri(-S) wynosi (p 2
1 8 0 - ( X - ( 3 - 85.24, a zatem:
W = ^29 + 45 + 2 V29 ^45 cos(85.24) - 8.94.

2
Obie wartoci s identyczne z obliczonymi poprzednio.

Wyniki takie mona uzyska, wykonujc dodawanie i odejmowanie w sposb gra
ficzny.
13
h>d Zadanie 1.13. Dane s wektory o znanych mo
duach: R = 35 N, S = 10 N, U = 20 N, T = 25 N,
ktrych kierunki i zwroty przedstawia rysunek. Obli
czy analitycznie i graficznie nastpujce sumy tych
wektorw:
a) W =R + f,
1
b) W =R-f,
2
c) W =R + T + U +S,
3
d) W =T-S-R+U~,
4
e) W =U-R + T-S.
5
Odp.: W = (47.5)7 + (-21.65)7, W = (22.5)7 + (21.65)7

x 2
W = (27.5)7 + (-11.65)7, W4 = (-42.5)7 + (-31.65)7

3
W = (-42.50)7 + (-31.65)7-
5
GQ Zadanie 1.14. Zredukowa analitycznie i graficznie ukad sil zbienych, ktrych

wartoci wynosz: F = 25 N, F = 50 N, F = 40 N, F = 30 N, a kty a = 60, (3 = 45.
1 2 3 4
Odp.: W, = (-14.98)7 + (-28.28)7-
F,
Rvs."do zadania 1.14
0 Zadanie 1.15. Dwa wektory P - 15 N oraz Q = 25 N maj te same zwroty i kierun

ki. Odlego pomidzy nimi wynosi a - 30 cm. Obliczy wypadkow W obu wektorw
oraz pooenie prostej wzdu ktrej dziaa.
14
Rozwizanie
Przesuwamy wektory P i Q wzdu linii dziaania
tak. aby ich pocztki leay na prostej do nich prostopa
dej. Nastpnie do obu wektorw dodajemy dwjk zero
w utworzon z wektorw R o dowolnym module. Przez
punkt C, bdcy przeciciem utworzonych w ten sposb Q
wektorw wypadkowych Wi i W , przebiega bdzie linia
2
dziaania wektora wypadkowego W. Linia ta podzieli od

cinek a na dwa odcinki: x oraz a x.
Warto wektora wypadkowego obliczymy jako
sum wektorw:
Rvs. do zadania 1.15
W-Wi +W =P + Q,
2
std mamy W = 40 N.
Z trjktw A CD oraz CDB mamy:
CD n \CD
, - = tg(p) oraz :- = tg(a)
\AD DB
skad:
x-tg(P) = ( a - x ) - t g ( c c ) .
\c.
E R A' D 8 R
'tfi / \ (X f i
<
- \ P / X a-x V :
W, /
* ... rP W Q
r
Rys. do rozwizania zadania 1.15
Z zalenoci pomidzy siami wynika, e:
tg(P) = oraz tg(cc) = ^ -

K K
co daje:
x-P = (a-x)Q.
15
Po uproszczeniu znajdujemy odlego x, w jakiej przebiega kierunek dziaania
siy wpadkowej:
a-Q a-Q 30cm-25N
18.75 cm.
P+O W 15N + 2 5 N
6^ Sprawdzenie
a) Suma momentw statycznych od si P i Q wzgldem dowolnego punktu na pasz
czynie musi by rwna momentowi siy wypadkowej W wzgldem tego punktu.
Dla uatwienia oblicze obieramy punkt A lecy na prostej poziomej.
Mamy wtedy:
Oa=W x.
b) lub dla punktu E (odlegego o b od p. A):
P-b + Q-(b + a) = W-(b + x).
c) Mona take zauway, e skoro wektor wypadkowy W tworzy wzgldem punktu

D moment statyczny rwny zero. wic moment wypadkowy ukadu si rwnole
gych P i O take musi by rwny zero:
P'X-Q-(a-x) = 0.
W kadym z powyszych przypadkw dochodzimy do zalenoci:
_a Q
18.75 cm.
W
1.1.3. Mnoenie wektorw

Zadanie 1.16. Dane s wektory: F = 3 0 - 7 + 20- J oraz P = 2 5 - 7 + 0- J. Obli
czy iloczyn skalarny wektorw F P.
RYS. do zadania. 1.16

Rozwizanie
Iloczyn skalarny wektorw jest skalarem rwnym iloczynowi moduu jednego
z wektorw przez rzut drugiego na kierunek pierwszego:
F P = F Pcos(a).
16
Moduy wektorw wynosz odpowiednio:
F=Vi300 oraz F = 25.

Kosinus kta zawartego pomidzy kierunkami wektorw wynosi:
30/ ' 0.832.

cosa /F /
vl300
v
Szukana warto iloczynu skalarowego jest rwna:
F P = F Fcos(a) = Vl300 25 30/Vl300 = 750.
6^ Sprawdzenie
Wyraajc analitycznie iloczyn skalarowy mamy:
FP = (FJ + F ]) y (Pj + P J) = y
= Fix P i +F i-P j+F j-P i

x x y y x +F j-P j.
y y
Uwzgldniajc zwizki midzy wersorami (wektorami jednostkowymi):
i i - j j =1 oraz / ; = / / =0,
otrzymujemy:
FP =FPX X + F P = 30 25 + 20 0 = 750.
y y
Oba wyniki s identyczne.
3 Zadanie 1.17. Dane s wektory lece na paszczynie x, v: F = 40 i + 30 j oraz

F = 2 0 i +50- / . Obliczy iloczyn wektorowy FxP oraz iloczyn skalarowy F P
obu wektorw.
Rozwizanie
Iloczyn wektorowy FxP jest wektorem, ktrego modu jest rwny iloczynowi
tych wektorw i sinusa kta zawartego midzy nimi:
W =F
X P-sin(oc).
Kt zawarty midzy wektorami skadowymi wynosi a ~ 31.33, a ich moduy

F = 50.0, P- 53.85.
Podstawiajc dane, otrzymujemy:
W =F-P-
[ sin(a) = 50 53.85 sin(31.33)
= 1400.
17
Kierunek wektora W jest prostopady do paszczyzny wyznaczonej przez wektory
F oraz P i mona go okreli z reguy gwintu prawoskrtnego tak jak to zostao
przedstawione na rysunku.
A zatem:
W =1400 k.
x
Znak dodatni oznacza zwrot zgodny z osi (z).
Rys. do zadania 1.17
Iloczyn skal aro wy wektorw F P jest skalarem, ktrego warto odpowiada

iloczynowi moduw wektorw skadowych i cosinusa kta zawartego midzy nimi.
Na tej podstawie mamy:
W -F
2 -P = F Pcos(a) =
= 50.0 53.85 cos(31.33) - 2300.
Sprawdzenie
Wyraajc analitycznie iloczyn wektorowy mamy:
i j k
FxP F F F
x y z
PX Py Pz
= {F P -F P)i
y : z -(F P -F P )j
X Z z x + (F P -F P )k,
x y y x
18
i j k
FxP = 40 30 0
20 50 0
= ( 3 0 - 0 - 0 - 3 0 ) / - ( 4 0 - 0 - 0 - 2 0 ) ; + ( 4 0 - 5 0 - 3 0 - 2 0 ) * = 1400/:.
Korzystajc z analitycznego przedstawienia iloczynu skalarowego, mamy:
W =FP
2 = (F i + F j+F k)-(P i
x y : x +P j+P k)
y z
= (40i +307 + 0F)-(20r + 5 0 j + 0F) =
F -P +F -P +F P,
x x v v z = 4 0 - 2 0 + 30-50 + 0 0 = 2300.
Q Zadanie 1.18. Dane s wektory: Q = 9i + 1 8 ; +10*, #=33/+5; +

5 = 3 4 1 + 2 5 ; + 5, T =3i +12] + 22k.
Obliczy iloczyny wektorw:
a) S-T,
b) QxR,
c) f-(x*)<
d) Qx(RxT).
Odp.: a) W = 2012, b) W = 2567 + 177J - 549k,
c) W = -42946, d) W = 49248 / - 32389j +13977k.
1.2. Rwnowaga ukadw si

dziaajcych wzdu jednej prostej
EQ Zadanie 1.19. Na poziomej platformie spo fmT

czywaj dwa ciaa o masach m - 10 kg i m = 20 kg
x 2
uoone jedno na drugim, tak jak to zostao przed m 2
stawione na rysunku. Obliczy wzajemne oddziay

/ ; / / / / / / / / / / / / / / / / / . ' / / /
wanie cia oraz nacisk, jaki wywieraj one na pod
oe. Rvs. do zadania 1.19
^ Rozwizanie
Ciary obu cia wynosz:
Q l= m g = 1 0 k g - 9 . 8 1 = 98.1N
r
Q = m g - 20 kg 9.81 ~ = 196.2 N.
1 2
s"
Nacisk wywierany przez oba ciaa na podoe obliczymy z warunku rwnowagi
statycznej si zewntrznych dziaajcych na ukad:
Suma wszystkich si dziaajcych wzdu osi pionowej (JC) jest rwna sumie siy
r
reakcji podoa A oraz si masowych O i Q : x 2
N-Q\-Q =o. 2
Z tego wynika, e nacisk, jaki wywieraj oba ciaa na platform, jest rwny sumie
ich ciarw:
N-Q { +Q =294.3 N.
2
N;
aR7
N N Q 2
77777777777E77777777777
N T
N I
Nastpnie dokonamy mylowego rozdzielenia obu cia. Nie mona przy tym pomi
n siy wzajemnego oddziaywania cia Nj, ktra podtrzymuje ciao grne i dociska
ciao dolne do podoa.
Jeeli napiszemy teraz warunek rwnowagi statycznej dla ciaa grnego:
iVi-<2i=0,
to otrzymamy N -0i { =98.1N.
20
G^r Sprawdzenie
Dokonamy sprawdzenia tych wynikw, piszc warunek rwnowagi statycznej dla
ciaa dolnego:
N-Q -N =0.
2 l

294.3-196.2-98.1 = 0
L=P.
QQ Zadanie 1.20. Niewaka lina AB zostaa przerzucona ///////
przez krek C tak, jak to zostao przedstawione na ry

sunku. Jeden koniec liny (B) zosta przywizany do spo
czywajcego na poziomym podou ciaa (II) o ciarze
O2 - 15 N a na drugim kocu liny zawieszono ciao (I)
o ciarze Qi = 5 N. Obliczy si nacigu liny S oraz na
cisk ciaa (II) na podoe N.
^ Rozwizanie
Si nacigu liny znajdziemy poprzez mylowe prze
cicie liny utrzymujcej ciar Q\ i wprowadzenie siy
wewntrznej, z jak pozostaa cz ukadu oddziauje na
wydzielony ukad. Jest to sia S nacigu liny, ktra rwno
way ciar 0\ i utrzymuje go w powietrzu. ////7777777777777777T777,
Z warunku rwnowagi dla ciaa O otrzymujemy szu

x
RYS. do zadania 1.20
kana wielko siy S:
YF^-O, + 5 = 0,
stad:
5 = fi 1 = 5N.
W podobny sposb znajdziemy si nacisku ciaa 0 na podoe. Na ciao to dziaa

2
jego sia masowa 0 , sia nacigu liny S, oraz sia reakcji podoa N, ktra jest rwna
2
naciskowi tego ciaa na podoe.

Zapiszemy warunek rwnowagi tego ciaa:
i^=G -5-iV =02 3
skd otrzymujemy warto szukanej siy:
W = 0 , - S = 1 5 - 5 = 1O N.
21
Sprawdzenie
Warto siy nacisku TV mona take obliczy z warunku rwnowagi statycznej dla
caego ukadu.
Wszystkie siy zewntrzne, dziaajce na ukad, to: sia 0 oraz przeciwstawiajce
2
si jej siy Q\ i N. Moemy zapisa warunek rwnowagi tych si wzdu kierunku liny:
=Q -N-O =0,
2 ]
skd otrzymujemy:
N=Q -Q
2 ] = 10 N.
XA
q s
N
t
Rys. do rozwizania zadania 1 . 2 0
3 Zadanie 1.21. Obliczy minimaln warto poziomej siy F, jak mona przesun
ukad dwch cia poczonych link. Masy cia wynosz: m\ = 1.5 kg oraz m = 2 kg 2
a siy oporu ruchu cia (tarcia) wynosz 0.2 ich siy cikoci. Jaka bdzie sia w lin
ce AB, podczas kiedy ukad bdzie porusza si ruchem jednostajnym?
Odp.: F = 6.87 N, S AB = 2.94 N.
A B
m,
*
Rys. do zadania 1 . 2 1
22
G3 Zadanie 1.22. Trzy ciaa o masach m = 1 kg. m = 3 kg x 2
i w = 1 kg zostaa' szeregowo poczone linkami i zaczepio

3
ne u sufitu, tak jak to zostao przedstawione na rysunku. Ob

liczy siy napicia w poszczeglnych linkach.
Odp.: r E F = 9.81 N, J C D = 39.24 N, J A B = 49.05 N,
G3 Zadanie 1.23. Na kolumnie granitowej o wysokoci

= 4 m i staym przekroju poprzecznym A = 0.25 m~ usta
wiono pomnik, ktrego ciar Q = 5 t. Obliczy si naci
sku kolumny na fundament (F^ oraz si w poowie wy
sokoci kolumny (F ) jeeli gsto objtociowa granitu
2
3
p = 2500 kg/m .
Odp.: Fi = 73.6 kN, F = 61.3 kN. 2
3 Zadanie 1.24. Przez krek C zostaa przerzucona li

na AB o ciarze jednostkowym q = 0.5 kN/m. Na obu
kocach liny zawieszone zostay ciary: <9, = 2 kN w punk
cie A oraz 0 = 1.75kN w punkcie B. Obliczy, przy ja
2
kiej dugoci liny 1 ukad bdzie w rwnowadze, jeeli /j =

2
= 5.5 m.
Odp.: l = 6.0 m.
2
1.3. Zbieny ukad si
1.3.1. Paski zbieny ukad si

2 Zadanie 1.25. Trzy niewakie prty: AB,
AC oraz AD zostay poczone przegubowo
w punkcie A oraz przegubowo przymocowane
do sufitu w punktach B i C, tak jak to przedsta
wia rysunek. Obliczy siy, jakie powstan
w poszczeglnych prtach po obcieniu uka
du ciarem O - 2 kN zawieszonym na prcie
AD, jeeli a = 45 oraz (3 = 60.
Rozwizanie
Wszystkie trzy prty bd rozcigane. a
two wykaza, e w prcie AD bdzie dziaa
sia T - Q. Nastpnie dokonamy uwolnienia z wizw wza A, w ktrym przecinaj
AD
si kierunki dziaania wszystkich si. Przeanalizujemy wze A jako ciao swobodne, na

ktre dziaaj szukane siy, wynikajce z oddziaywania odrzuconych czci ukadu.
Warunek analityczny rwnowagi statycznej paskiego zbienego ukadu si wymaga,
aby sumy rzutw tych si na dwie prostopade osie byy rwne zeru, co dla wza A daje
zaleno:
0
Zâ^ \T -cosp-7^ -cosa
AB c =0
=0 [TAB sinP + 7 ; 4C sina-(2 = 0
Po podstawieniu danych mamy:
T AB cos60 -T AC - cos45 = 0 "AB -~~ AC
T AB sin 60 + T AC sin 45 - 2 = 0
AB +7 ^ - 2 =0
2
Ostatecznie otrzymujemy wartoci szukanych si:
T A C = 1.04 kN, T = 1.46 kN.

AB
24
6*/^ Sprawdzenie
Sprawdzenia dokonamy, korzystajc z warunku geomerycz- c
45
nego rwnowagi statycznej paskiego ukadu si zbienych,
zgodnie z ktrym wielobok si takiego ukadu musi by wielobo-
757
kiem zamknitym. W naszym przypadku jest to trjkt, do anali G
zy ktrego skorzystamy z twierdzenia sinusw:
TAC T,AB
y
T
Q Q 30^/ AB
u u
> o
sin75 sin30 sin 75 sin
Na tej podstawie mamy:

Rys. do rozwizania
T AC = 1.04 kN, T AB = 1.46 kN. zadania 1.25
2 Zadanie 1.26. Obliczy siy jakie powstan

w prtach AB oraz BD na skutek obcienia ukadu
si Q = 200 N. Prty zostay poczone przegubem
B oraz przegubowo przymocowane do ciany i sufi
tu. Kty, jakie tworz prty ze stropem i cian wy
nosz a = 45 oraz [3 = 60.
Odp.: S^b = 179.32 kN, 5 B D = 146.4 kN. RYS. do zadania 1.26
CO Zadanie 1.27. Lampa o ciarze O - 100 N zo

staa zamocowana do ciany za pomoc linki AB
oraz prta AC, w sposb przedstawiony na ry
sunku.
Obliczy si nacigu liny a take si ciskaj
ca prt. Kt, jaki twory linka ze cian, wynosi a =
45, a prt jest prostopady do ciany.
Odp.: = 141-4 kN, 5 A C = 100.0 kN.
ES Zadanie 1.28. Walec o ciarze O = 25 N zosta

woony w rowek, ktry tworzy pionowa paszczy
zna AB oraz paszczyzna AC, nachylona do pozio
mu pod ktem a = 30. Obliczy naciski walca na
kad z paszczyzn zakadajc brak tarcia pomidzy
nimi a walcem.
Odp.: N AB = 14.4 kN, A^ = 28.9 kN.

AC Rvs. do zadania 1.28
25
G3 Zadanie 1.29. Jaki jest ciar Q cylindra
spoczywajcego w rowku utworzonym przez
gadkie paszczyzny AB oraz AC, jeeli kty
a = 45 oraz (3 = 30 a siy reakcji poszcze
glnych paszczyzn wynosz N - 517.6 N AB
\NAC = 732.1 N?
Odp.: Q = 1000 N. Rvs. do zadania 1.29
Zadanie 1.30. Ciar O - 1.2 kN zo

sta zawieszony na osi przegubu A cz
cego prty AB oraz AC zamocowane prze
gubowo do stropu w taki sposb, e tworz
z nim kty a = 30 oraz (3 = 60. Obliczy si
y dziaajce w prtach wywoane obcie
niem O.
Odp.: 5 A B = 1.04 kN, SAC = 0.6 kN. Rvs. do zadania 1.30
O Zadanie 1.31. Kula o ciarze Q ~ 30 N utrzymywana jest na gadkiej rwni po

chyej o kcie pochylenia (3 = 30 za pomoc niewakiej linki AB przywizanej do
sufitu i nachylonej do niego pod ktem a = 60. Jaki nacisk wywiera kulka na rwni
oraz jaka jest sia w lince AB?
Rozwizanie
Szukane siy znajdziemy rozpatrujc kul jako ciao swobodne, na ktre dziaaj:
sia cikoci O (rozoona na skadowe Q '\ Q ), sia reakcji podoa TV oraz sia napi
N s
cia linki T.
Korzystajc z analitycznego warunku /////////./////////
rwnowagi statycznej, wyraonego w przyj
tym ukadzie odniesienia (x, y), mamy:
= 0
IX f-r-cos(a-(3) + 2 - 0
s
5>},=0 lr-sin(a-p) + ^ - f i A r =0
-T- cos 30 + O s i n 3 0 = 0
r-sin30+^-<2cos30 =0 Rys. do zadania 1.31
26
Rvs. do rozwizania zadania 1.31
Szukane siy wynosz:

r
T= 17.3 N, A = 17.3 N.
Sprawdzenie
W celu sprawdzenia powyszych wynikw przeanalizu
jemy zamknity wielobok, jaki tworz siy dziaajce na kul,
co jest geometrycznym warunkiem rwnowagi tego ukadu
si.
W tym przypadku jest to trjkt rwnoboczny, co po
twierdza rwno si T i N:
T cos30 + N cos30 = Q
Rys. do rozwizania
zadania 1.31
T=N = Q 17.3 N.
2 cos30 0
CC Zadanie 1.32. Obliczy siy w prtach AB

oraz AC, na ktrych zawieszono lamp o ciarze
O = 173.2 N. Prty s poczone przegubowo
w punkcie A i zamocowane przegubowo do piono
wej ciany w punktach B i C a kty, jakie tworz ze
cian wynosz a = 30, (3 = 45.
Odp.: 5AJ> = 126.8 N,
S A C = 89.7 N. Rvs. do zadania 1.32
27
0 2 Zadanie 1.33. Linka AB zostaa przy : T
mocowana jednym kocem do ciany w p. A
i przerzucona przez krek C. Linka zostaa
obciona na kocu w punkcie B, ciarem r
D
O oraz w punkcie D ciarem G - 25 N. Obli
czy wielko ciaru O oraz si na jej odcin E
ku AD, jeeli kty, jakie linka utworzya z po
ziomem, wynosz a - 15, (3 = 30. G
Q
Odp.: Q = 34.15 N, T A D = 30.62 N. Rvs. do zadania 1.33
Zadanie 1.34. Ciao o ciarze O = 100 N spoczywa na gadkiej rwni po

chyej o kcie pochylenia do poziomu a = 60 i jest przywizane do ciany za po
moc linki AB rwnolegej do rwni. Obliczy si napicia linki oraz nacisk ciaa na
rwni.
Odp.: T A B = 86.6 N, A' = 50.0 N.
Zadanie 1.35. Walec o ciarze O 100 N spoczywa na poziomej paszczynie.

Do osi walca zamocowana jest linka ABCD. Odcinek AB linki jest poziomy i przy
wizany do ciany. Odcinek BCD zosta przerzucony przez krek C w taki sposb, e
kt o. = 15, a na jego kocu zawieszono ciar P - 50 N. Obliczy nacisk walca na
podoe oraz si w lince AB.
Odp.: A' = 112.9 N, S A B = 48.3 N.
Rvs. do zadania 1.34 Rvs. do zadania 1.35
28
1.3.2. Twierdzenie o trzech siach
d Zadanie 1.36. Sztywna belka AB o dugoci
2.25 m zostaa przegubowo przymocowana do
ciany w punkcie A i obciona na kocu B pio
now si F = 100 N. Belka jest utrzymywana
w pooeniu poziomym poprzez lin CD nachylo
n do belki pod ktem a = 45. Obliczy si w
linie CD oraz reakcj przegubu A.
Rozwizanie
Na belk dziaaj trzy siy nierwnolege:
obcienie F, sia w lince T oraz sia reakcji Rvs. do zadania 1.36
przegubu R . A
W celu znalezienia kierunku siy w przegu

bie A skorzystamy z twierdzenia o trzech siach, zgodnie z ktrym trzy nierwnolege
siy dziaajce na paszczynie s w rwnowadze tylko wtedy, gdy tworz trjkt za
mknity a kierunki ich dziaania przecinaj si w jednym punkcie. W tym celu znajdu
jemy punkt E jako miejsce przecicia si kierunkw dziaania si T oraz F. Zgodnie
z przytoczonym twierdzeniem przez ten punkt przechodzi musi take kierunek siy
R , ktry bdzie okrelony prost przechodzc przez punkty A oraz E. Jego nachyle
A
nie do poziomu (belki) oznaczymy jako (3.
R 4
Z trjkta ACBE wynika, e:
|CB| = |BE| =1 m,
a nastpnie dla AABE mamy.
tgP = |fl|/Ufl| = 1/2.25,
29
skd dostajemy:
P = arc tan (1/2.25) = 23.96.
Nastpnie przesuwamy siy wzdu ich linii dziaania i zaczepiamy w wle (punkt E),
dla ktrego z warunku rwnowagi statycznej:
F =0
X "- [-T-cosa + R -cosp
A =0
]Tf} . = 0
3 [Tsma-F-R -sinpA =0
Otrzymujemy R A = 197 N,T= 254.5 N.
Sprawdzenie
Dla trjkta si mamy nastpujce zalenoci:
21.04
F RA
sin 21.04 sin 45 c

90 +p=113.96
oraz:
F T
c
sin 21.04 sinll3.96
skd:
R A - 197.0 N oraz T = 254.5 N. Rys. do rozw. zadania 1.36
Zadanie 1.37. Prt AB o dugoci 4 metrw zosta jednym kocem zamocowany

przegubowo do ciany a na drugim obciony si F - 45 N, nachylon do pionu pod
ktem a = 30 i podparty w odlegoci 2.5 metra od ciany pionowym prtem CD.
Obliczy reakcj przegubu B oraz si w prcie CD.
Odp.: A' CD = 62.35N, R = 32.45 N.
B
B 3 Zadanie 1.38. Belka o dugoci 3 m jest podparta w punktach A i B i obciona na

kocu si F - 100 N. nachylon do poziomu pod ktem a = 60. Obliczy reakcje
podpr A i B korzystajc z twierdzenia o trzech siach.
Odp.: R = 129.90 N, R = 66.14 N.
A B
, F
T2J3
oo ////
1 m 2 m

Rys. do zadania 1.37 RYS. do zadania 1.38
30
2 Zadanie 1.39. Sztywny prt AB, nachylony do poziomu pod ktem a = 30, zosta
przegubowo zamocowany do ciany i obciony w punkcie D ciarem O = 110 N. Prt
jest utrzymywany w pooeniu rwnowagi za pomoc linki BC tworzcej z poziomem
kt (3 = 60. Obliczy reakcj przegubu A oraz si nacigu linki wykorzystujc twier
dzenie o trzech siach. Odlegoci:
ADj = |DB| = 1 m.
Odp.: R = 72.76 N, 5
A B C = 47.63 N.
LU Zadanie 1.40. Nieodksztacalna belka AC zostaa podparta i obciona tak jak na

rysunku. Obliczy wartoci reakcji podpr jeeli:
|AB| = 2 m, |BC| = 1 m, a = 45, F = 50 N.
Odp.: R = 39.53 N, R = 53.03 N.

A B
Rys. do zadania 1.39 Rys. do zadania 1.40
C2 Zadanie 1.41. Jednorodna belka o dugoci |AB |= 3.4 m

i ciarze O - 100 N jest przymocowana do podogi za po
moc przegubu A i opiera si w punkcie C o krawd gad
kiego muru odlegego o |AD| = 1 m od przegubu.
Stosujc twierdzenie o 3 siach, obliczy reakcj prze
gubu A oraz si nacisku belki na krawd muru, jeli jego
wysoko |CD jest rwna:
a) 0.50 m,
b) 2.40 m.
Odp.: a) R = 54.20 N, R = 120.06 kN,

A C
b) R = 93.26 N, R = 25.15 N.
A C
31
Zadanie 1.42. Na odcinku 1 belki dziaa
:
obcienie cige o wartoci = 1.8 kN/m. ! ! I ! I I!

Podpora przesuwna A jest oparta na pasz
czynie nachylonej do poziomu pod ktem
a = 45. Wykorzystujc twierdzenie o trzech
35
siach, obliczy reakcje belki, jeeli U = 1.5
m a U = 0.75 m.
^ Rozwizanie
Na belk dziaaj trzy nierwnolege,
zewntrzne siy skupione:
- reakcja podpory przesuwnej R , o kierunku prostopadym do podoa i nieznajej
A
wartoci,
- reakcja podpory staej R o nieznanym kierunku i nieznanej wartoci,
B
- wypadkowa obcienia cigego Q, ktra ma kierunek pionowy i dziaa w poowie

odcinka / , a jej warto 0 = ql\ = 2.7 kN.
t
Q=ql, 777?
i a
Kierunki R oraz R przecinaj si w punkcie C, znajdujcym si ponad belk na

A B
wysokoci h = 0.75 m. Zgodnie z twierdzeniem o trzech siach - jeli belka znajduje si

w rwnowadze, to kierunek dziaania siy R take musi przebiega przez punkt C. Kt
B
nachylenia reakcji R do poziomu obliczymy z zalenoci geometrycznej:

B
tan(P) = - ^ - = 0.5,
l +Q.5l
2 {
skd:
p = 26.6
Wartoci reakcji obliczymy korzystajc z rwna rwnowagi statycznej belki:
\-R B cos (3 + R sin a = 0

A
R - sinP + ^4 - c o s a - 0 = 0
B
32
skd po podstawieniu danych otrzymujemy:
R = 2.54 kN i R = 2:01 kN.

A B
6^ Sprawdzenie
W rozwaanym przypadku trjkt si w musi spenia nastpujce zalenoci:
Q 90 -f.-63.4
sin 71.6 sin 63.4 RB
oraz:
O RB
sin 71.6 sin 45
\g=45
skd: Rys. do rozwizania
zadania 1.42
R-
A 2.54 kN \R =
B 2.01 kN.
d Zadanie 1.43. Belka AB jest obciona na odcinku 3 m w sposb narastajcy li

niowo od zera do wartoci q - 2 kN/m i podparta na kocach w sposb przedstawiony
na rysunku. Obliczy reakcje podporowe dla kta a = 30, wykorzystujc twierdzenie
o trzech siach.
Odp.: R = 1.93 kN, R = 1.39 kN.

A B
0 3 Zadanie 1.44. Nieodksztacalna belka AB jest jednym kocem przymocowana

przegubowo do ciany, za drugim opiera si o gadk podog. W punkcie C na belk
dziaa sia F = 25 N. Obliczy reakcj przegubu B oraz reakcj podogi, stosujc twier
dzenie o trzech siach, jeeli: |ACj = 0.75 m, ;BC| = 1.5 m, y = 30.
Odp.: N = 28.87 N, R = 14.4 N.

A B
7 //////////,
33
Zadanie 1.45. Prt AB zosta obciony
ciarem O 50 N w odlegoci U - 1.0 m od
przegubu A i pozostaje utrzymywany w poo
eniu rwnowagi za pomoc linki BC nachylo
nej do poziomu pod ktem a = 45. Odlego
^ = 0.5 m.
Obliczy si napicia liny T oraz reakcje
B C
przegubu A.
Odp.: R = 37.27 N, T
A BC = 47.14 N.
1.3.3. Rwnowaga paskiego zbienego ukadu si

z uwzgldnieniem si tarcia
Zadanie 1.46. Ciao o ciarze O = 70 N spoczywa na poziomej, chropowatej

powierzchni. Wspczynnik tarcia ciaa o podoe wynosi u = 0.3. Jaka jest minimalna
sia S, potrzebna do przesunicia ciaa, jeeli dziaa ona
pod ktem a = 30 do poziomu?
Rozwizanie
W celu obliczenia wartoci siy S, ktrej przekrocze
S 777X77/7? 77 7777 /
nie spowoduje ruch ciaa, napiszemy rwnania rwnowagi
\J
statycznej, ktre uwzgldnia bd dziaajce na nie siy:
- sia masowa (ciar) O = 70 N,
- reakcja podoa skierowana prostopadle do podoa o wartoci rwnej naciskowi
ciaa na podoe: N- O-P-sina.
- sia tarcia T = \i-N skierowana poziomo i majca zwrot przeciwny do wymuszane
go przesunicia,
- szukana minimalna warto siy S, ktra jest w stanie pokona opoiy ruchu ciaa.
Zapisujc analitycznie warunki rwnowagi mamy:
4 ^ Q
N
-T + S-cosa = 0
n|
N + Ssma-Q =0 Rys. do rozw. zad. 1.46
34
Z pierwszego rwnania wynika, e w stanie rwnowagi granicznej:
- | i - j V + S - c o s a = 0.
Po uwzgldnieniu wielkoci siy nacisku N mamy:
- 5 sin a) + S cos a = 0,
skd ostatecznie otrzymujemy graniczn warto siy:
3 7 ( ) A
S= ES = - - :- 20.7N.
i sin a + cos cc 0.3.0.5 W/ 3
2 Zadanie 1.47. Ciao A o ciarze P - 100 N

spoczywa na poziomej powierzchni i za pomoc
niewakiej linki CD przerzuconej przez krek zo
stao poczone z ciaem B. Jaki moe by maksy
malny ciar O ciaa B, aby ukad pozostawa
w rwnowadze, jeli u. = 0.2?
Odp.: 2 x = 20.0 N.
m a Rvs. do zadania 1 . 4 7
Zadanie 1.48. Ciao o ciarze Q umieszczono na rwni pochyej i stopniowo

zwikszano kt a. Przy wartoci kta a =19.3 nastpia utrata rwnowagi i ciao za
czo si zsuwa. Obliczy wspczynnik tarcia pomidzy ciaem a podoem.
^ Rozwizanie
Warunki rwnowagi w przyjtym ukadzie
odniesienia maj posta:
-Q +T
S =Q
RYS. do zadania 1 . 4 8
-Q +N
N =0
Podstawiajc prawo tarcia T = \i-N oraz skadowe siy Q: <9 - = O c o s a i OA s
Osina, otrzymujemy:
-Q sin a + p Q cos a = 0,
skad:
sin a _
(i = = tan a ~ 0*35,
cos a
35
Rvs. do rozw. zadania 1.48
I Zadanie 1.49. Ciar O - 75 N spoczywa

na rwni pochyej o kcie pochylenia a = 45
utrzymywany za pomoc linki nachylonej do
rwni pod ktem (3 = 15. Wspczynnik tarcia
ciaa o rwni wynosi u = 0.1. Obliczy si 5
nacigu linki.
Odp.: 5 = 60.4 N. Rvs. do zadania 1.49
L... Zadanie 1.50. W jakich granicach moe

zmienia wielko ciaru Q, aby ukad pokaza
ny na rysunku pozostawa w rwnowadze?
Dane: P - 25 N, a = 60, u = 0.4.
Odp.: 16.65 N < Q < 26.65 N. RYS. do zadania 1.50
3 Zadanie 1.51. Jednorodny, sztywny prt ///,
AB o dugoci 2 m i ciarze Q - 125 N opiera q

si kocem (A) o chropowat podog. Drugi ko
niec (B) jest podtrzymywany przez link BC tak,
e prt tworzy z poziomem kt a - 30.
Korzystajc z twierdzenia o trzech siach,
obliczy wielko siy tarcia prta o podog je
eli a = 45, a n = 0.42.
Jaka musi by minimalna warto wspczyn
nika tarcia, aby rwnowaga moga zachodzi? RYS. do zadania 1.51
36
Rozwizanie
Oznaczamy dugo prta jako 27 i korzystajc z twierdzenia o trzech siach, znaj
dujemy kierunek y reakcji w punkcie A:
DE
tany:
UE\
Poniewa:
BD cosB = / c o s a = AE
oraz:
DE = \AB - s i n a + BD -sinB,
otrzymujemy:
/cos a
2 / sin a +
cos B 1 1
1
tany: = 2 tan a-
/ cos a cos 6
Z zalenoci powyszej:
y = 68.73.
Korzystajc z warunkw rwnowagi statycznej prta:
jF f e 0 [-5-cosB + ^ - c o s y = 0
/%=0 | 5 s i n B + ^ - s i n y - ( 2 = 0'
obliczamy:
R = 96.55 N
A
S = 49.54 N.
Poniewa:
X
R = N + T,
A
zatem: / j
T = R cos y > i
A
/ !
i
N =R A siny.
Szukana warto siy tarcia wynosi: 4 P\> 3
T= 35.02 N.
Taka sia tarcia (a zatem rwnowaga prta)
N
moe powsta jeeli wspczynnik tarcia wy
Q
nosi bdzie co najmniej: A
T E
T
u = = ctgy=0.39. Rys. do rozwizania zadania 1.51
37
Q Zadanie 1.52. Jaki musi by wsp
czynnik tarcia u liny o nieruchomy waek
C, aby czowiek A znajdujcy si na jej jed
nym kocu mg utrzyma wiszcego swo
bodnie czowieka B o masie m - 75 kg?
Maksymalna sia napicia liny jak czo
wiek A jest w stanie utrzyma wynosi S =
= 380 N. Kt (3 =30.
Rozwizanie
Ciar czowieka:
0 = 75 k g - 1 0 m
- - = 7 5 0 N.
s
Sia czynna O po prawej stronie musi by zrwnowaona si tarcia Tliny o waek
oraz si napicia liny S po lewej stronie waka (Q > S).
Na podstawie wzoru Eulera mamy:
gdzie:
podstawa logarytmu naturalne
go,
kt opasania waka wyraony
w radianach:
oc = 90 + p = 120 = 1K

Po przeksztaceniu wzoru Eulera i pod
stawieniu danych otrzymujemy:
0 _ M
5
skd:
(750}
ln 3 In
L 380 =J0.325.
a 271
Aby mona byo utrzyma czowieka wiszcego na linie wspczynnik tarcia po

winien by rwny lub wikszy od 0.325.
38
2 Zadanie 1.53. Spoczywajcy na poziomej A Ma
paszczynie ciar O - 300 N zosta poczony ze
swobodnie wiszcym ciarem P - 100 N za po
moc linki AB przerzuconej przez okrgy, nieru
chomy waek. Obliczy, jaki musi by wspczyn B
nik u tarcia linki o waek, aby nie doszo do utraty
2
rwnowagi, jeeli ji] = 0.2.
Odp.: | l > 0.33.

2
O Zadanie 1.54. Dwa ciaa o ciarach >i = 75

N oraz 0 = 100 N zostay zawieszone na kocach
2
liny AB przerzuconej przez nieruchomy walec C.

Wspczynnik tarcia liny o walec wynosi \i - 0.1.
Dugo liny I = 1 m. W jakich granicach moe si
2
zmienia dugo liny /", aby spenione byy warun

ki rwnowagi statycznej? Ciar jednostkowy liny
= 10 N/m.
Odp.: 0.53 m < l < 7.56 m.

x
GJ Zadanie 1.55. Jaki powinien by kt opasa

nia a nieruchomego krka C przez lin, aby czo
wiek o masie m 80 kg mg utrzyma za jej po
moc ciar o masie 2 ton? Wspczynnik tar
cia liny o krek wynosi |i - 0.22. Ciar liny po
min.
Odp.: a > 4.6671 rad
(w praktyce a = 5TC rad).

1.4. Dowolny ukad sil
1.4.1. Paski dowolny ukad si
O Zadanie 1.56. Poziomy, niewaki prt AB o dugoci / = 2 m jest podparty prze

gubowo w punkcie C i obciony na kocach siami O = 20 N oraz T= 30 N. W jakiej
odlegoci x od punktu A naley podeprze prt, aby znajdowa si on w stanie rw
nowagi?
39
|-2m
C_
B
-A.
x=?
H RR
^ Rozwizanie
Prt znajdowa si bdzie w stanie rwnowagi chwiejnej, jeeli momenty dc<
do jego obrotu wzgldem punktu podparcia C bd si rwnoway.
Mamv zatem:
Q-x = T (l-x),
stad:
Tl 30 N 2 m
= 1.2 m.
Q+T 2 0 N + 30N
Reakcja podpory C musi zrwnoway siy dziaajce na prt:
R =Q
C + T=50N.
2 Zadanie 1.57. Jednorodna belka AB o cia

rze Q - 100 N jest przymocowana przegubowo do
podogi i utrzymywana pod ktem a = 30 do po
ziomu za pomoc linki BF. Nachylenie linki
wzgldem poziomu wynosi |3 = 75. Obliczy
Warto i kierunek reakcji w przegubie A oraz si
nacigu linki.
Rozwizanie
Przyjmijmy dugo belki |ABj - 21.
Warunek rwnowagi statycznej paskiego do Rys. do zadania 1.57
wolnego ukadu si dziaajcych na belk AB ma

posta:
2X=0: -R +T =0
Ax x
SA-=0: -R Ax + J-cosp = 0
= 0 :
Xf =0:
/v R -Q
Ay + Ty=0 > 5X R -Q+T-sm$
Ay =0
5>m=0: Q .,._ . r r 2 = 0 ^M =Q:

IA <?/cosa-r-2/-siny = 0
40
Z rwnania trzeciego obliczamy wielko siy napicia linki:
_ O cos cc HXW-cos(30) _
T = = - = 61.2-1 N,
2-cosy 2-sin(75-30)
a nastpnie, korzystajc z pozostaych rwna, skadowe reakcji przegubu A:
RAX =T cosP = 61.24Ar-cos(75) =15.85 N
RAy = O - T sin p = 10(W - 61.24 sin(75 ) = 40.85 N.
W przypadku rozoenia si T i O na skadowe, rwnanie momentw mona zapi

sa take w postaci:
2>;A = Qn \AC\ + T
X r - T r = 0,
3 v 4
co po podstawieniu daje:
V Af M = <2 cos a / + 1 cosP (2/ sin a ) -T sin p (21 cos a ) = 0,
skad:
O cos a
T = 61.24 N.
2 (sin P cos a - cos P sin a )
41
Szukan warto kierunku cp reakcji R znajdziemy z zalenoci:
A
RAy _ 40.85
tg(p:
R AX 15.85
Nachylenie reakcji R wzgldem kierunku poziomego wynosi (p = 68.8.

A
i-y j
Zadanie 1.58. Pozioma belka AB zo

staa podparta na kocach za pomoc M
podpory staej w punkcie A oraz podpory ^ ^ a
przesuwnej w punkcie B i obciona si
S = 1.4 kN oraz momentem zginajcym / / / ,
M = 3 kNm, tak jak to zostao przedstawio i

ne na rysunku. Obliczy reakcje podporo
we, jeeli: /j = 1.25 m, I = 1.0 m, / = 1.0 m,
2 3 Rvs. do zadania 1.58
a = 60.
^ Rozwizanie
Przyjmujemy ukad odnie
sienia (x v) i wprowadzamy
; Ra R M
Av
dziaajce na belk szukane re c s x B
akcje R oraz R . Poniewa nie
A B R Ax
znamy kierunku dziaania siy y /
reakcji R , rozkadamy j na
A
dwie prostopade skadowe: R Ax
oraz R .Av Rys. do rozwizania zadania 1.58
42
Mamy zatem do znalezienia trzy niewiadome, do obliczenia ktrych musimy napi
sa trzy rwnania.
Bd to rwnania wynikajce z warunku rwnowagi paskiego dowolnego ukadu si:
-R +S =0Ax x
<R -S +R =0
Ay y B
5 ,-(/ ) + M - / ? - ( / + / + / ) = 0
3 1 5 1 2 3
Podstawiajc dane:
R +lA
Ax kN-cos 60 = 0
< 7?^. - 1 . 4 kN sin 60 + R = 0 B
1.4 kN sin 60 (1.25 m) + 3 kNm - R (3.25 m) = 0 B
Otrzymujemy:
R A x = 0.7 kN, R A y = (-)0.18 kN, R = 1.39 kN.
B
Ujemna warto skadowej R Av oznacza, e jej zwrot jest w rzeczywistoci prze

ciwny do zaoonego.
Reakcja:
RA - yfiL+fiy = - 3 kN
7 2
i jest nachylona do poziomu pod ktem:
6 = a r c t a n ( ^ / / ? . ) = 75.6.
v /4A
Q Zadanie 1.59. Obliczy reakcje belek przedstawionych na rysunku, jeeli dane s:

2
M= 0.5ql , F = 2ql, P = 1.5ql, q = 3 kN/m, a = 30, B = 45.
Odp.:
a) R
A = -0.96 kN, R = 3.66 kN,
B
b) R
A = 6.00 kN, R =6A3
B kN,
c) R
A = 6.49 kN, R = 7.64 kN,
B
d) RA = 7.67 kN, R = 22.33 kN.
43
a) b)
3q
M
A IB .A I- B
/ / / / 2L
. 041 , 0.6! 4 a
1.51
AY
c)
d)
P 5q
2M
A : B 44
iM
/ / / / / / / /
3a
2 3 1
21 21
-
< +
31
N
G3 Zadanie 1.60. Rama ABCD jest utwierdzona na stae w cianie i obciona tak,
jak na rysunku siami F = 3 kN, S = 2 kN ( a = 60) i obcieniem liniowo zmien
nym, narastajcym od zera do wartoci q = 6 kN/m. Obliczy reakcje w miejscu utwier
dzenia ramy.
0.7m
, I
* RAX
A
/ S
44
Rozwizanie
W przypadku takiego sposobu utwierdzenia, w cianie powstanie reakcja R , ktr A
wyrazimy skadowymi R oraz R oraz moment M . Mamy zatem do znalezienia trzy

M Ay A
niewiadome, ktre musz spenia warunki rwnowagi statycznej ramy:
1
RAx q 0.5 m + S cos a = 0
YF,X =O
/? A v - F + 5-sin(3 = 0
1 2
-M +F -0.3 m - i (7-0.5 m - -0.5 m - 5 - cosa-0.5 m +
A
2 3
-S - s i n a 0.6 m = 0
Skd obliczamy:
RAx = 0.5 kN, R Ay = 1.27 kN, = (-)0.14 kNm
(znak -" oznacza przeciwny do zaoonego kierunek dziaania momentu).
Sprawdzenie
Jeli szukane wielkoci zostay obliczone w oparciu o warunek rwnowagi sta
tycznej, to rwnowaga ramy musi zachodzi take w dowolnym ukadzie prostoktnym
obrconym o dowolny kt wzgldem obranego.
Ze wzgldw praktycznych atwiej bdzie jednak sprawdzi, czy jest zachowana
rwnowago momentw wzgldem innego punktu lecego na paszczynie x, y. Dla
punktu D, rwnanie momentw bdzie mie posta:
^MJJ, - RAy 0.6 m + R Ax 0.5 m - M A -F 0.3 m - \ q 0.5 m - 0.5 m.
Skd po podstawieniu danych otrzymujemy:
Reakcje zostay obliczone poprawnie.
Q Zadanie 1.61. Obliczy reakcje w punktach utwierdzenia belek przedstawionych na

rysunku, jeeli a = 0.3 m, b = 0.8 m, M- 1.5 kNm, F = 1.2 kN, q - 2.0 kN/m, a = 60.
Odp.:
a) R = -0.60 kN,
AX R AV = 2.64 kN, M = -0.07 kNm,
A
b) R = 0.00 kN,
BX R BR = 2.00 kN, M = -0.49 KNm.
B
45
a) ty
/-ki x
\F q
M
/sj~T~r i i ! i ; s
U--., Zadanie 1.62. Lampa uliczna o ciarze O = 250 N

zostaa zamocowana na supie o wymiarach h - 4 m,
r - 0.5 m wykonanym z ksztatownika o ciarze jed
nostkowym q = 0.4 kN/m. Obliczy reakcj w miejscu
zamocowania supa. h
O d p . : / ? 4 = 0.0
X kN,
A
/? . = 2478.3 N,
A3
M = 564.2 Nm.
4 RYS. do zadania 1.62
l Zadanie 1.63. Sztywna, niewaka belka AB o dugoci / = 3 m jest jednym kocem

przegubowo przymocowana do ciany. Do drugiego koca belki w punkcie B przywi
zano niewak, wiotk link przerzucon przez krek C. Na kocu D linki zawieszono
ciar O - 100 N. Jaka jest odlego |AE|, jeeli w stanic rwnowagi, ktry powsta po
zawieszeniu w punkcie E ciaru P - 183.7 N, jeeli kty wynosz a ~ 45, |3 - 15?
Odp.: |AE| = 2.0 m.
46
LU Zadanie 1.64. Na odcinku AC ele 1.5m
mentu konstrukcyjnego ABC dziaa obci
enie cige o staej wartoci q = 2.5 kN/m.
Jaki najwikszy ciar P mona zawiesi
na kocu ramy w punkcie C, aby:
a) reakcja w podporze B nie przekroczy
a wartoci R = 12 kN?
B
b) reakcja przegubu A nie przekroczya

wartoci R = 10 kN?
A
Odp.: a) P = 2.93 kN, b) P = 1.53 kN. Rvs. do zadania 1.64
L, Zadanie 1.65. Element ABC wykonany z jednorodnego prta zosta zawieszony

na niewakiej nitce BC. Jaki kt a pomidzy duszym ramieniem a pionem zosta
utworzony w pooeniu rwnowagi jeeli IBCI = 2 AB!?
Rozwizanie
Poniewa element jest wykonany z jednorodnego
prta, stosunek ciarw odcinkw, z jakich si ska
da jest proporcjonalny do stosunku ich dugoci. Na
zwijmy zatem, ciar odcinka AB jako O, wtedy ci
ar odcinka BC bdzie rwny 20.
W pooeniu rwnowagi spenione bd rwna
nia:
Rys. do zadania 1.6S

= 7
X^ >D-e-2Q=o.
^M =2Q-r -Q-r,=0
iB 2
Przyjmujc, e odcinek |AB| 21 a |BC| = 41,

moemy napisa:
i\ - l- cos a
r - 21 sin a.
2
Rwnanie rwnowagi momentw przybierze za

tem posta:
Rys. do rozwizania
2Q 21 sin a - Q l cos a = 0, zadania 1.65
47
co po przeksztaceniu i uproszczeniu daje:
sina
cosa 4
Szukany kt wynosi zatem:
li 14.04.
a = arc tan
4
v /
2 Zadanie 1.66. Konstrukcja wagi

skada si z jednorodnych prtw: prta
DC o ciarze 10 N i dugoci 0.2 m
oraz prta AB o ciarze 25 N i dugo
ci 0.5 m. Przy czym |AB| = |BC|. Na
kocach prta AB zawieszono ciary
T oraz Q, co spowodowao jego od
chylenie od pooenia poziomego o kt
a = 7. Obliczy wielko ciaru Q,
jeeli T = 250 N.
Odp.: Q = 202.60 N. Rvs. do zadania 1.66
Zadanie 1.67. Prostoktna, stalowa pyta ABCD o wymiarach bokw: [AB] = 0.8 m,
|BC| = 1.0 m i ciarze Q - 1.7 kN zostaa podparta i obciona tak jak na rysunku.
Obliczy reakcje podpr, jeeli: G = 0.6 kN, q = 1.2 kN/m, M= 0.4 kNm, a =60, (3 = 45.
Odp.:
a) R = 1.77 kN, R = -0.30 kN, R = 0.45 kN,
A CX CY
b) R = 2.49 kN, R = -1.27 kN, R = 4.20 kN.

BX BV D
48
2 Zadanie 1.68. Prostoktna pyta ABCD
o ciarze Q - 1 kN jest zawieszona w punk
cie O znajdujcym si w poowie jej sze
rokoci, tj. |AO| = |OB|. Wysoko pyty
z
h - JAD; = 1.0 m a jej szeroko b = !ABj =
= 1.4 m. Jaki kt a powstanie na skutek ob
rotu pyty wywoanego dodatkowym obci
eniem si P = 50 N w punkcie D?
Odp.: a = 3.64. Rys. do zadania 1.68
1.4.2. Rwnowaga paskiego dowolnego ukadu si

z uwzgldnieniem si tarcia i oporw ruchu
3 Zadanie 1.69. Drabina o ciarze O = 300 N i dugoci |AB| = 2.5 m opiera si
jednym kocem o idealnie gadk cian a drugim o chropowat podog. Wspczyn
nik tarcia drabiny o podog wynosi u = 0.2. Korzy
stajc z twierdzenia o trzech siach, obliczy gra
niczn warto kta a, pod jakim mona przyoy
drabin do ciany, aby pozostawaa ona w rwno
wadze.
Rozwizanie
Na belk dziaa (czynna) sia cikoci oraz
siy (bierne) reakcji ciany: i podogi N , T . B B
Siy te musz spenia zado warunkowi

'.97777777777777:
rwnowagi statycznej paskiego dowolnego ukadu
si: Rvs. do zadania 1.69
^F =N -0
iy B =V
AB
L 1
2^M iB =NA |AB|cosoc-G- y sinoc = 0
Z powyszego obliczamy:
2T _ sina
B
= tan a.
N B cos a Rvs. do rozwia/ania zadania 1.69
49
Uwzgldniajc prawo tarcia:
N
TB =V-- B>
otrzymujemy:
2[i NB B
sin a - tana
cos a
i ostatecznie:
a = arctan(2.u )~21.80.
s
Najwikszy kt, dla ktrego moliwa jest rwnowaga drabiny wynosi a = 21.80.
ffi Zadanie 1.70. Drabina o ciarze

O - 320 N i dugoci AB| = 3 m opiera
si jednym kocem o cian i podog
tak, e tworzy z podoga kt a = 60.
Wspczynnik tarcia drabiny o podog
wynosi U] = 0.35 a o cian \x = 0.25. Na
2
jak wysoko h moe wej czowiek

o ciarze G = 800 N, aby nie nastpi
upadek drabiny?
Odp.: H MAX = 1.80 m. Y777?7^7777777777777777/'Y

3 Zadanie 1.71. Jednorodna belka
AB o ciarze O i dugoci 2a opiera si
jednym kocem o chropowat podog
tak, e tworzy z podoga kt a = 30.
Drugi koniec belki jest podwieszony
u sufitu za pomoc niewakiej linki BC,
tworzcej z poziomem kt B. Przy jakim
minimalnym kcie B, moe zachodzi L P \ b
rwnowaga belki? Wspczynnik tarcia
belki o podog wynosi u - 0.35.
Rozwizanie
Warunki rwnowagi statycznej bel
ki s nastpujce: Rys. do zadania 1.71
50
F =T S
Y, IR A- BC COS(3 = O
^F =N -Q
IY A + S sm?> = Q
RC
2JM IB =N A 2a cos CL-T A 2a sin a - Q a cos a = 0
Rwnowaga bdzie zachowana tak dugo, jak sia tarcia bdzie w stanie zrwno
way skadow poziom siy S . W stanie granicznym warunek ten opisuje rwnanie
BC
sumy rzutw si na o x:
T >S C 0 S
A BC P-
Uwzgldniajc prawo tarcia:
T A =pN , A
warunek te przybiera posta:
iN >S A BC cos?,.
Sia S obliczona z rwnania sumy rzutw si

BC
Rys. do rozwizania
na o v wynosi: zadania 1.71
Q~N
sin (3
Podstawiajc powysze do warunku rwnowagi, mamy:
^ > ^ ^ c o s ( 3 .
sinp
Z rwnania momentw wzgldem punktu B, z uwzgldnieniem prawa tarcia, obli

czamy N :
A
O cos a
2 c o s a - ( i 2sina
Po podstawieniu powyszej zalenoci i uproszczeniu otrzymujemy:
n sinB cosa-u-2sina
:
tan (3 = = ,
cos (3 I cos a
skd ostatecznie obliczamy [3 = 59.57.
51
O Zadanie 1.72. Szpula oparta jest o podog i cian.
Na mniejszej rednicy szpuli nawinita jest niewaka
lina, ktrej koniec obciono swobodnie wiszcym ci
arem G. Jaki musi by ciar G, aby linka moga si
odwija ze szpuli, jeeli wspczynnik tarcia szpuli
o podog wynosi = 0.20 a o cian u = 0.25? Dane s 2
rednice szpuli d] - ?-r* = 40 cm, d ~ 2r - 60 cm oraz jej 2 2
ciar O = 120 N.
Rozwizanie
Linka zacznie si odwija ze szpuli jeeli moment
od siy czynnej G bdzie w stanie pokona momenty od
si biernych, dce do jego zrwnowaenia. W stanie Rvs. do zadania 1.72
granicznym mona to wyrazi rwnaniem momentw

wzgldem rodka szpuli O:
Y, iO
M
~ G
' i ~ \ '2 ~ 2 h = -
r T T
Z rwnowagi si wzgldem osi _v i y:
^F =N T -Q-G
iy ]+ 2 =0
oraz zalenoci:
7] = M i
T 2 =[i N , 2 2 Rys. do rozwizania

zadania 1.72
obliczamy:
1+ M# 2
u u , (<? + <?)
2
T = V N = u 7]
2 2 2 2
l+.Ui,ii 2
co po podstawieniu do rwnania momentw i przeksztaceniu daje:
0-V(H#2+Mi)
= 66.7 N.
7
10 + ~ *2(Hl+Hlh)
52
EE Zadanie 1.73. Szpula o ciarze O = 100 N
oparta jest o chropowat podog i chropo
wat cian. Wspczynnik tarcia szpuli o cian
i o podog jest jednakowy i rwny u, Na mniej
szej rednicy szpuli nawinita jest niewaka lina,
przerzucona przez krek A i obciona na kocu
ciarem G - 50 N. Jaki musi by wspczynnik
tarcia u. aby moliwe byo zachowanie rwnowa
gi statycznej w tej sytuacji jeli wiadomo, e sto
sunek promieni szpuli R:r = 5:4?
Odp.: [I = 0.262.
ffi Zadanie 1.74. Prostoktna, jednorodna pyta

ABCD o ciarze Q = 240 N spoczywa na rwni
pochylonej do poziomu pod ktem a - 25. Wy
miary pyty wynosz |AB| = h i |BC| = b, przy
czym h = lAb. Wspczynnik tarcia pyty o rw
ni wynosi [i = 0.3. W punkcie B, na pyt dziaa
sia F, ktrej kierunek jest rwnolegy do rwni.
Obliczy najmniejsz i najwiksz warto siy F,
ktra zapewnia zachowanie rwnowagi pyty.
r Rozwizanie
W oglnym przypadku mog wystpi cztery przypadki graniczne, ktre naley
tutaj rozway. Gdy sia F bdzie zbyt maa, moe doj do przesunicia pyty w d
lub obrotu wzgldem krawdzi, ktrej lad stanowi punkt A. Zbyt dua sia moe nato
miast spowodowa przesunicie pyty w gr lub obrt wzgldem punktu D.
l'. Sia minimalna F m i r i
a) Z warunku na przesunicie:
si minimaln F z warunku na przesunicie pyty obliczymy z rwna
m i n l
rwnowagi si wzgldem osi x i v:
5
^F =Q +N
iy N =0
std:
F
mm i=Qs~ W2JV = 2(sin - |i cos a ) .
Po podstawieniu danych otrzymujemy, e sia potrzebna do utrzymania pyty na

rwni wynosi F | = 36.17 N.
m i n
53
b) Z warunku na obrt:
w stanie granicznym, pomidzy stanem rwnowagi a moliwoci obrotu
wzgldem punktu A sia reakcji podoa oraz sia tarcia dziaa na punkt A.
Warunek stanu granicznego dla tego przypadku sformuujemy, piszc sum
momentw wzgldem punktu A:
v , AB\ BC
skd:
0(0.7 sin a - 0.5 cos a )
F i = -15.73 N.
1
min 7 1.4
Warto siy F < 0 oznacza, e rwnowaga pyty ze wzgldu na obrt bdzie

min2
zapewniona bez udziau siy F a do jej osignicia naleaoby uy siy majcej

przeciwny zwrot o wartoci 15.73 N.
Minimaln si jak moemy przyoy do pyty jest zatem ta, ktra zapobiega
zsuwaniu:
F mm = max {F min j; F m i n 2 } = 36.17 N.
II. Sia maksymalna F m a x
a) Z warunku na przesunicie:
si minimaln F z warunku na prze
m i n l
sunicie pyty obliczymy z rwna rw

nowagi si wzgldem osi x i y:
2>=F . m d X l -Q -T = 0 s
std:
*maxl = Qs + VQN ~ <2(sin OC + [i COS a).

Po podstawieniu danych otrzymujemy,
e najwiksza sia, ktra nie spowoduje
przesunicia pyty w gr wynosi:
F m a x l = 166.68 N.
b) Z warunku na obrt:
w stanie granicznym pomidzy rwnowa
g a obrotem pyty wzgldem punktu D Rvs. do rozwizania zadania 1.74
54
sia reakcji podoa oraz sia tarcia dziaa na punkt D. Warunek stanu granicz
nego dla tego przypadku jest rwnowag sum momentw wzgldem punktu D:
AB
I M =F \AB\-Q
4 iA nax2 s
BC
-cv--=o.
skd:
0 7 S i n a + 0 5 C O S a )
^ a x 2 - ^ - - -
1.4
Maksymaln si jak moemy przyoy do pyty jest mniejsza z obliczonych

powyej:
F m a x = min { F m a x l ;F m a x 2 } = 128.40 N,
zatem ta, ktra zapobiega obrotowi wok punktu D.

Ostatecznie: sia jak mona przyoy do pyty powinna zawiera si w prze
dziale:

F (^min' ^max )
to jest:
F e (36.17; 128.40 N.
CS Zadanie 1.75. Jaki moe by najwik

szy kt a pochylenia rwni, aby moga na
niej spoczywa pyta o wymiarach b*h
i ciarze Ol Dany jest stosunek bokw
pyty b:h = 0.65 oraz wspczynnik tarcia
pyty o rwni u = 0.55.
Odp.: a < 28.81. Rvs. do zadania 1.75
C2 Zadanie 1.76. Jak najwiksz pozio

m si F mona przyoy do trjktnej
pyty ABC o ciarze O = 200 N i wymia
rach |AB| = |BC| = lOa, |AC| = 6a, spoczy
wajcej na rwni? Kt nachylenia rwni do
poziomu wynosi a = 30 a wspczynnik
tarcia pyty o rwni u = 0 . 1 .
Odp.: F =123.88 N. RYS. do zadania 1.76
55
ffi Zadanie 1.77. Drewniany krek o promieniu
r 3 cm i ciarze O spoczywa na stalowej rwni
o kcie pochylenia a. Przy jakim kcie a nastpi utra
ta rwnowagi, jeeli dla drewna na podou stalowym
rami oporu toczenia wynosi f 1 mm a wspczynnik
tarcia lizgowego |i = 0.3?
ai
Rozwizanie
Musimy uwzgldni w zadaniu opr toczenia
krka. Oznacza to, e reakcja podoa przesunita
bdzie wzgldem osi symetrii krka o warto /
0.04 cm. W ten sposb powstanie moment, ktry
rwnoway bdzie moment dcy do stoczenia
krka. W stanie granicznym mona to wyrazi rw
naniem rwnowagi wzgldem punktu A:
Y M =N-f-Q -r
j iA s = 0.
Uwzgldniajc rwnanie rwnowagi si wzgl
dem osi y:
f},=<2 -+iV=0.
A
rwnanie momentw przybiera posta: Rys. do rozwizania

zadania 1.77
Q f-Q r
N s = 0,
czyli:
O cos a / - O sin a r = 0,
skd:
sina 1 mm
tan a
cosa r 30 mm
Szukany kt dla granicznego pooenia rwnowagi z warunku na obrt wynosi a =
= 1.91.
Z warunku na polizg otrzymujemy a = 16.70. Utrata rwnowagi nastpi przy
kcie mniejszym z powyszych.
I . Zadanie 1.78. Jakiej siy F naley uy aby poru

szy koo o promieniu r= 10 cm i ciarze 200 N, je
eli rami oporu toczenia dla materiau koa i podoa
wynosi /"= 0.08 cm a kt a = 55?
Odp.: F > 2.79 N. Rys. do zadania 1.78
56
Q Zadanie 1.79. Dwustopniowy krek o ci
arze O = 320 N spoczywa na poziomym torze
stykajc si z nim mniejsz rednic. Na wik
szej rednicy nawinito link, do ktrej koca
zaczepiono ciar G. Przy jakiej wielkoci G
krek zacznie si porusza po torze, jeeli ra
mi oporu toczenia wynosi / = 1 mm a wymiar
r-4 cm?
4? Rozwizanie
W stanie granicznym moment od siy G Rvs. do zadania 1.79

musi by rwny momentowi od reakcji N:
^M^^G-r-N-fÔ,
a poniewa:
N = Q + G,
zatem:
5> M = G r-(0+G) / = 0,
stad:
c_Q'f_ 320N-lmm Rvs. do rozwizania zadania 1.79

r- / 40 mm - 1 mm
ffi Zadanie 1.80. Nawinita na szpulce nie

waka nitka zostaa obciona ciarem G.
Szpulka znajduje si na rwni o kcie pochyle
nia a - 5. Ciar szpulki wynosi O = 100 N,
wspczynnik tarcia szpulki o rwni wynosi
\i = 0.25 a rami oporu toczenia / = 7-/200.
W jakich granicach moe si zmienia warto
siy G, aby szpulka nie staczaa si, ani nie wta
czaa po rwni?
Odp.: (8.99 < F < 10.19) N. Rys. do zadania 1.80
57
1.5. Rwnowaga ukadw zoonych
1.5.1. Zbieny ukad si

ffl Zadanie 1.81. Dwie kostki szecienne o ciarze Q = 15 N kada oraz walec
o ciarze P - 10 N zostay umieszczone w rowku utworzonym przez dwie wzajemnie
prostopade, idealnie gadkie paszczyzny AC
oraz AB. Jaki nacisk wywieraj te ciaa na
powierzchnie paszczyzny, jeeli a = 30.
rednica walca jest rwna wysokoci kostek.
^ Rozwizanie
Aby obliczy wszystkie niewiadome siy,
przeanalizujemy rwnowag kadej z bry. W
tym celu rozdzielamy ukad na poszczeglne
elementy i uwzgldniamy wszystkie siy, ja
kie bd na nie dziaa. S to siy reakcji pod
oa (TV), siy oddziaywania midzy ciaami (S) Rys. do zadania 1.81
oraz siy masowe.
Dostajemy w ten sposb 6 niewiadomych si, ktre obliczymy wykorzystujc wa

runki rwnowagi kadego ciaa. W zaznaczonym ukadzie (x, y) warunki te s nast
pujce:
58
Ad I) dla walca:
- + Psinoc = 0

1^=0 A\-P- cos a - 0
skd S = 5 N, AT, = 5^3 N.

}
Ad II) dla kostki grnej:
-AT + <9 sin a = 0

2
5 - (2 cos a = 0
?
skd po podstawieniu danych mamy S = 7.5yf3 N, A\ = 7.5 N.

2
Ad III) dla kostki dolnej:
Si - JV, + O sin a = 0
]T/-; =0V |iV -5 -e-cosa = 0

4 2
skd N = 12.5 N, N = 1 5 ^ 3 N.
3 4
Szukane oddziaywania cia na powierzchnie paszczyzny wynosz:
N = 15^3 N, A^ = 7.5 N, A^ = 12.5 N, N =15^3 N.

} 2 3
Zadanie 1.82. Na dwch walcach

o jednakowych promieniach r i cia x
rach Q - 100 N zosta umieszczony wa

lec o promieniu r - 2r i ciarze G =
2 x
= 600 N. Obliczy nacisk, jaki walce

dolne wywieraj na podoe (N) oraz na
ograniczajce cianki (R), jeeli odle
go pomidzy ich rodkami (0^21 =
= 2.5/*j. Tarcie pomin.
Odp.: R = 137.5 N,
N = 400.0 N. Rvs. do zadania 1.82
59
Z a d a n i e 1.83. Dwa jednorodne, pene walce
zostay umieszczone w rowku utworzonym przez
3 r,
dwie paszczyzny: pionow AB oraz AC - nachy
lon do poziomu pod ktem a = 20 w taki spo o 2
sb, e wikszy walec opiera si o mniejszy, le
cy niej. Obliczy, jakie naciski wywieraj walce
na cianki rowka oraz na siebie wzajemnie. Ciar
walca mniejszego Q - 250 N a jego promie r 1? o,
ciarze walca wikszego G = 750 N a jego pro
mie r = 3?'i. Tarcie pomin.
2
^ Rozwizanie Rys. do zadania 1.83
W pierwszej kolejnoci zajmiemy si wyjanieniem geometrii zagadnienia. Po po

czeniu rodkw Oj i 0 obu walcw dostaniemy prost, ktra jest nachylona wzgl
2
dem paszczyzny AC pod ktem B. Z zalenoci, dla trjkta prostoktnego zbudowa

nego z kierunku Oj - 0 oraz kierunku prostoktnego i rwnolegego do p. AC mamy:
2
(/i+7 )sinB = ( 7 - r ) ,
2 2 1
skd:
r -1\
2 f i l = 30
B = arcsin - arcsin
c
) \ J
Rys. do rozwizania zadania 1.8 \
60
Nastpnie rozdzielimy ukad bry na jego pojedyncze elementy, uwzgldniajc
wszystkie siy zewntrzne, jakie na nie dziaaj.
W przypadku walca wikszego (ukad 1) bdzie to sia cikoci G oraz rwnowa
ce j siy reakcji podoa iV oraz oddziaywania pomidzy walcami N .
4 3
Na walec mniejszy (ukad II) dziaaj siy: cikoci i nacisku od walca grnego
r
A oraz rwnowace je reakcje cianek rowka.
3
Zapisujc analityczne warunki rwnowagi tych si mamy:

- dla ukadu 1:
= N c o s a
Yt IXF
3 ( + P) - ^ 4 sin a = 0

]JT F =N sin(a + (3) + N cos a - G = 0

iy 3
skd po podstawieniu danych i rozwizaniu mamy:
N = 296.2 N i N = 556.7 N;
3
- dla ukadu 2:
7
V F =N - A - cos(a + (3) - A" sin a = 0
ix 2 ;
r
F = -N sin(a + (3) + A cos a - O ~ 0
iy 3 1
skd:
7
A , = 507.5 N i AS =364.0 N.
2 Zadanie 1.84. Walec o promieniu r - 3r spoczywa na dwch walcach o promie 2
niach r - r oraz r 3r. rodki walcw dolnych poczone zostay za pomoc linki
{ 2
o dugoci | 0 ] 0 | = Ir.
2
Pomijajc tarcie, obliczy si S napicia linki, zakadajc, e ciar mniejszego

walca wynosi Q a walcw wikszych 10(?.
Odp.: 5 = 2.50.
- \ \ \ \ \
61
Zadanie 1.85. Poziomy prt AB jest zamo / / / /
cowany przegubowo na trzech prtach AC, BD
oraz BE. Na sworznie przegubw A oraz B
dziaaj siy O = 10 kN oraz G l kN. Obliczy
siy w prtach, jeeli a = 60, (3 - 45, y = 30.
Odp.: Wszystkie prty s rozcigane:

5 = 11.55 kN, 5 = 5.77 kN,
A C A B
S = 10.24 kN, 5 = 2.36 kN.

B I ) B E
Q2 Zadanie 1.86. Dwa ciaa A o ciarze O -

- 50 N oraz B o ciarze G - 30 kN spoczywa
j na rwni o kacie pochylenia a. Wspczyn
nik tarcia pomidzy ciaem A a rwni wynosi
Uj = 0.3, natomiast wspczynnik tarcia ciaa B
o rwni wynosi \i ~ 0.1. Przy jakim maksy
2
malnym kacie pochylenia rwni zachodzi b

dzie rwnowaga ukadu cia?
Rozwizanie
Rozdzielamy ukad na pojedyncze elementy i w przyjtym ukadzie odniesienia
zapisujemy warunek rwnowagi oraz prawo tarcia dla kadego z nich:
- ciao B":
]T = -N + 3 G sin a - r =0
2
^Ffy =N 2 -Gcosa = 0
T = [i N
2 2 2
- ciao A":
J F =N +Qswa-T =Q
at ili 3 1
f ,=7V -<2COSCX = 0
6 t
?
7i=M i
Po przeksztaceniach rwna rwnowagi ciaa B" mamy:
N = G sin a - G\i cos a.

3 2
62
Wprowadzajc prawo tarcia do rwnania opisujcego rwnowag si wzgldem

osi x dla ciaa A", otrzymujemy:
N + Q sin a -
3 cos a = 0,
co, po podstawieniu daje:
G sin a - G u cos a + Q sin a - 0\\. cos a = 0.

2 x
Nastpnie podzielimy wszystko przez cos(cc):
G tan a - G\i + O tan a - gu^ - 0,

2
std:
tan a = = 0.225,
G +O
i ostatecznie szukana warto graniczna kta, przy ktrym zachodzi bdzie rwnowa
ga ukadu:
a = arctan(0.225)~12.68.
63
C,'l Zadanie 1.87. Na poziomej chropowatej B
paszczynie spoczywaj dwa ciaa: A o masie
Ud)
niy = 4 kg oraz B o masie m - 1 kg. Oba ciaa
2
s poczone link, ktra nastpnie zostaa

przerzucona przez krek C, na ktrej kocu
zawieszono ciar D. Jaka moe by najwik
sza masa m ciaa D, przy ktrej nie nastpi
3
utrata rwnowagi ukadu oraz jakie napicie RYS. do zadania 1.87

linki S
AB pomidzy ciaem A i B wywoa to
=
obcienie jeeli p. = 0.3 i | i 0.2?
1 2
Odp.: w =1.4 kg, S

3 A B = 11.77 N.
Zadanie 1.88. Ciao A o ciarze Q = 50 N poo

ono na ciele B o ciarze P - 80 N spoczywajcym
na poziomym podou. Oba ciaa poczono link, la
75- i
ktra zostaa przerzucona przez krek. Jakiej siy F
IV VM
naley uy, aby przesun ciaa wzgldem siebie, je
eli dziaajca sia ma by nachylona jest do poziomu
pod ktem a = 30 a wspczynniki tarcia wynosz
odpowiednio: Lij = 0.2, ciaa Q o rwni \i = 0.075? 2
Odp.: F - 26.96 N.
E l Zadanie 1.89. Dwa ciaa P oraz O zostay umieszczone na rwniach o ktach po

chylenia B = 30 oraz y - 45 i poczone za pomoc linki, rwnolegej do podoa
i przerzuconej przez walcow powierzchni. W jakich granicach moe zmienia si
wielko ciaru O, aby ukad spenia warunki rwnowagi statycznej?
Dane s wspczynniki tarcia: ciaa P o rwni m = 0.1, ciaa O o rwni u = 0.05, 2
linki o powierzchni wynosi p. = 0.25 oraz ciar ciaa P = 50 N.

3
Odp.: Q = (20.07; 60.57) N.
64
U* Zadanie 1.90. Klin B o ciarze P =' 80 N
i kcie pochylenia a = 40 spoczywa na poziomym
A
podou. Wspczynnik tarcia klina o podoe wy
nosi lij = 0.12. Na klinie spoczywa ciao A o cia
rze 0= 100 N, ktre opiera si o chropowat cia
n. Wspczynnik tarcia pomidzy oboma ciaami N
B
wynosi | i = 0.10 a ciaa A o cian | i - 0.15. Jak
3 2
poziom si F naley przyoy do klina, aby i : 1
ukad pozostawa w rwnowadze?

^ Rozwizanie
Rozwizaniem zadania bdzie przedzia wartoci siy F, zawierajcy si pomidzy
T
dwiema wartociami granicznymi tej siy. W zadaniu naley zatem przeanalizowa dwa
graniczne przypadki rwnowagi.
Wariant I - na klin dziaa sia graniczna F . po przekroczeniu (zmniejszeniu) m L n
ktrej ciao A opada w d a klin B wysuwa si w lewo.

Zapisujc analitycznie rwnania rwnowagi oraz prawo tarcia dla tego wariantu,
mamy:
- ciao A:
^ F =N sin a - 7 cos a - N = 0
ix 3 3 2
y^Fjy =A cosa + T s i n a + T - O = 0
7
3 3 2
T = u A>
3 3 3
T-> = iiyN-,
std:
^ 2 = 60.34 N, N - 106.58 N; 3
- ciao B:
F = F T C
Z h max - 3 S - N 3 SU1 a - JJ = 0
r
^F iy =N --P + 7 s i n a - A c o s a = 0
1 3 3 ,
71=^1
skd:
/V,= 168.50 N , F m i n = 40.11 N.
65
Wariant II - na klin dziaa sia graniczna F , po przekroczeniu (zwikszeniu) MSK
ktrej klin B przesuwa si w prawo a ciao A porusza si w gr.

Analitycznie rwnania rwnowagi oraz prawo tarcia dla tego wariantu maj po
sta:
- ciao A:
VF K =/V sin a + T cos a - N

3 3 2 - 0
VF = A c o s a - r s i n a - r -<2 = 0
/v 3 3 2
r
r =uA
3 3 3
T = u A
2 2 2
std:
N = 121.14 N , A = 168.39 N;
2 3
- ciao B:
F = i r T c o s 7v s n a T 0
Z i* max - 3 ~ *3 ~ \ =
. =7Vj-P + 7 s i n a - A c o s a = 0 3 3 ,
66
skd:
N] - 198.17 N, Fmax = 144.92 N.
Szukana warto siy F powinna zawiera si w granicach < F j ; F >, m n max a wic:
F = <40.11; 144.92>.
Zadanie 1.91. Dwa kliny pooone jeden

na drugim, spoczywaj na poziomym, chropo
watym podou, tak jak to zostao pokazane
na rysunku. Obliczy, jak maksymaln si
poziom F mona obciy grny klin bez
naruszenia rwnowagi caego ukadu. Dane:
ciar klina A wynosi 20 N, ciar klina B
wynosi 50 N, wspczynniki tarcia: \x = 0.4, 1
u = 0 . 3 , a = 30.
2
Odp. F m a x = 21 kN.
0 3 Zadanie 1.92. Na dwch jedna A

kowych klockach B i C o ciarach \ / \
Q - 40 N i kcie a = 60 spoczy A
a
/ <
/ N I *0
wa idealnie gadki walec A o cia
rze W - 50 N. Jaki musi by wsp B \ / c
czynnik tarcia u klockw o podog,
aby zachodzia rwnowaga takiego
u. i 1
ukadu?
Odp.: ji > 0.67.
1.5.2. Dowolny ukad si

Zadanie 1.93. Dwa jednorodne, idealnie sztywne prty AC o ciarze G = 100 N
oraz BD o ciarze O - 160 N zostay po
czone w sposb przegubowy w punkcie C
oraz przegubowo zamocowane do ciany. Na
kocu D prta zawieszono ciar P = 300 N.
Obliczy reakcje w przegubach A, B oraz C,
jeeli znane s kty a = 60, (3 = 30 oraz du
goci |AC| - l"m," |BD| - 1.2 m.
Rozwizanie
Po oswobodzeniu z wizw kadego
z prtw dostalimy 6 niewiadomych si, tj. po
dwie skadowe kadej z trzech szukanych
reakcji. Rys. do zadania 1.93
67
Dla kadego prta moemy napisa po trzy rwnania rwnowagi statycznej:
I. prt AC:
^ l x =-R A x + R C x =0
\^F =R -G-R =0
iy Ay Cy
v- Ucl , . _
2_,M iA =G 1 sinp + R Cy \AC\ sin(3 +
-R -\AC\-cos$
Cx =Q
II. prt BD:
^ i - i \BD\ L
2_,M iH =P|BD|cos(3 + Q ^ - c o s p +
- i ? \BC\ sin p - i ?
a Cv |flC| cos (3 = 0
Mamy zatem do dyspozycji 6 rwna, z ktrych mona obliczy niewiadome,

kane skadowe reakcji.
Wynosz one:
^ A x = ^Bx = ^Cx
*Ay = 796.50 N
236.50 N
R y = 696.50 N.
C
I.
II.
68
. Zadanie 1.94. Przedstawiony na ry
sunku ukad prtw zosta obciony
ciarem G 1.1 kN oraz obcieniem
cigym q = 3 kN/m. Obliczy reakcje
w przegubach A, C oraz D, jeeli |AB| = 3 m,
|CD ~ 1.4 m a kt a = 60. Prty AB oraz
CD s jednorodne i o takim samym prze
kroju poprzecznym a ciar wasny przy
padajcy na jeden metr dugoci wynosi
p - 0.2 kN/m.
Odp.: R = 23.10 kN,

A
R c = 25.91 kN,
R D = 25.77 kN.
0 3 Zadanie 1.95. Belka przegubowa zostaa obciona na lewym kocu si F -

= 10 kN dziaajc pod ktem a = 60 a na prawym kocu do belki przyoono moment
zginajcy M-2 kNm. Obliczy reakcje podporowe oraz reakcj w przegubie C. Odle
go a = 1.0 m.
\F k
By
/o\ A ci R Cx
B
II.
R 0y 1 R
E y
R Cx C D M
CH-
El
69
^ Rozwizanie
Po rozdzieleniu ukadu na dwie niezalene belki AC oraz CE zapisujemy warunki
rwnowagi statycznej dla kadej z nich:
I. belka AC:
^ F ^ F c o s a - Z ^ O
- F, V = - F sin a + R By - R Cy = 0,
2^Mfc - R By a - F sin a 2a = 0
skd, po podstawieniu, obliczamy:

RCx = 5.00 kN, R Cy = 8.66 kN, R By = 17.32 kN.
II. belka CE:
J F =R -R =0
J lx Cx Ex
<^F =R iy Cy + R +R =0
Dy Ey
]TM iD =R Cy a-Rgy 1.3<s-M = 0
skd:
/? . = 5.00 kN, R
a Ey = 5.12 kN, R Dy = (-)13.78 kN.
Znak ujemny oznacza, i rzeczywisty zwrot dziaania reakcji 7?^, jest przeciwny
do zaoonego.
O Zadanie 1.96. Obliczy reakcje utwierdzenia oraz reakcje przegubowe dla be

lek przedstawionych na rysunku. Dane: q = 10 kN/m, F = 8 kN, a = 75, M = 3 kNm,
a = 1.2 m.
Odp.:
a) ^ . = - 2 . 5 k N , R = 8.5 kN, B
7v =9,0kN,
c
/? t t v -0.0kN, 7 ? ^ , = 2.5 kN,

b ) / ? ^ . = 2.07kN, 7 ? ^ , = 1.00 kN, M A = -1,08 kNm, 7 Y . = 2.07 kN,
Ca
7 ? ^ , = 1.00 kN, 7 v D = 18.33 kN.
70
a)
:
D B J_iC
0.75a 1.25a
*< 4
b) M
A BA C! T i iD
r<
3"
0.6a 0.8a 0.6a
4
S l Zadanie 1.97. Rama CDF opiera si

na belce AB w punkcie C za porednic
twem rolki. Obliczy reakcje podpr A, B
oraz F. Dane s odlegoci: |AB| = 3.0 m,
|AC| = 1.2 nu |EF| = 0.8 m oraz obcie
nia: M= 2 kNm, S = 5 kN, a = 60.
Odp.: R - 1.82 kN,

A
o o / / / /
R = 1.22 kN,
B
R = 2.81 kN.
F
O Zadanie 1.98. Rama, ktrej schemat przedstawiono na rysunku, skada si

z dwch czci ABC oraz CDE poczonych przegubem C i obciona jest momentem
zginajcym M = 5 kNm, si skupion F = 7 kN przyoon w poowie odlegoci |BC|
oraz obcieniem cigym o staej war
toci = 3 kN/m. Obliczy reakcje pod
pr ramy, oraz reakcj w przegubie C.
Dane s odlegoci: C D
-o
|AB| = |DE| = 1.6 m,
IBC| - 2 m, |CD| = 1 m. -i
^ Rozwizanie
Po rozdzieleniu ramy na dwa nie
///// T77.'/////.' 777 S/F.- /////.'.'/.'//'F/SS/S
zalene ukady zapisujemy rwnania
rwnowagi kadego z elementw: Rys. do zadania 1.98
71
I.
<2 F =R -F
j iy Ay + R =QCy
Y, iA M
= M +F lm-R Cx \.6m-R Cy -2m = 0
II.
< R
~ Ey R
~ Cy =0
XM = /?c> 1 6 m - *
iE c > 1 m - q 1.6 m = 0
Po przeksztaceniach i podstawieniu danych otrzymujemy ostatecznie:

RAx = 4.10 kN, R Av = 4.28 kN, R Cx = 4.10 kN, R Cy = 2.72 kN, R Ex = (-)0.26 kN,
R Ey = 2.72 kN.
Znak ujemny oznacza przeciwny zwrot siy.
W celu sprawdzenia poprawnoci obliczonych reakcji napiszemy warunek rwno
wagi dla caego, nierozdzielonego ukadu:
<^F =R -F iy Ay + R =0 Ey
^ s 16
2,A/^ = M t F ' l m + ^ 1 . 6 m m - % -3m = 0

Rwnania te s spenione, co potwierdza poprawno obliczonych si reakcji.
72
G2 Zadanie 1.99. Rama skadajca si z uku o promieniu r 1.5 m oraz elementu
BCDE zostaa obciona momentem M - 15 kNm oraz staym obcieniem cigym
o wartoci q - 10 kN/m Obliczy reakcje przegubw A, B oraz E, jeeli BG = 1.5 m,
!CD 1= 0.7 m, |CE| - 0.8 m.
Odp.: 7? = R
Ax Ay =R Bx =R Bv =R Ex = 10.35 kN, REy = 11.65 kN.
B2 Zadanie 1.100. Do dwigni ktowej o wymiarach a = 10 cm, 6 = 15 cm, c - 85 cm

przymocowana jest wiotka tama opasajca wa o promieniu r - 25 cm. Na wa dzia
a moment M - 200 Nm. Obliczy, jakiej minimalnej siy F naleaoby uy aby wa
nie mg si obraca, jeeli wspczynnik tarcia tamy o powierzchni wau wynosi
U -0.35.
Rozwizanie
Aby wa (ukad 1) pozostawa w rwno
wadze, moment hamujcy, musi zrwnowa
y moment M dziaajcy na wa:
M >M.
h
Moment hamujcy rwny jest iloczyno

wi siy tarcia T na powierzchni wau i pro
mienia r wau, lub inaczej mwic, M jest h
rwny sumie momentw pochodzcych od

si napicia tamy:
M =T-r
h = (Si-S yr.
2
Na podstawie wzoru Eulera mamy:
73
a zatem moment hamujcy wynosi:
a a
M h =(S^-S )-r
2 = (S e
2 -S )-r
2 = S (e -1) r,
2
gdzie a to kt opasania wau przez tam a = 1 .5tc.
Z nierwnoci M > M obliczamy si iS :

h 2
m
II.
S (e 2 -l)-r>M
M
S >_ 2 .
2 m
(e -l)-r
Po podstawieniu danych obliczamy:
S = 190.32 N, 5j = 990.32 N.
2
Znajc wartoci si, moemy napisa wa

runek rwnowagi dla dwigni (ukad II):
A f = F(b + c)-S a-S

M 2 } b = Q.
Skd:
F= 167.58 N.
G2 Zadanie 1.101. Dwustopniowym wa o promieniach r = 0.4 m oraz R - 0.6 m jest

uoyskowany tak, e moe si swobodnie obraca wzgldem punktu O. Na mniejszym
stopniu wau nawinita jest niewaka lina. do ktrej koca przywizano ciar O = 230 N.
e -~|QJ" 7
a a
O"
^ hi
k b
74
Wikszy stopie wau opasany jest wiotk tam tak, e powstae kty wynosz:
B = 45 i y = 30. Wspczynnik tarcia tamy o powierzchni wau u = 0.25. Obliczy
si F potrzebn do wyhamowania wau, reakcje przegubu B dwigni AD, za pomoc
ktrej ukad utrzymywany jest w rwnowadze oraz reakcje przegubu O wau. Wymiary
dwigni: b = 2.5a.
Odp.: F = 58.90 N, R = 376.28 N, R = 187.66 N.

0 B
. Zadanie 1.102. Przedstawiony na rysunku hamulec skada si z ramy ABD, na

ktrej w punkcie C zamocowano klocek hamulcowy. Jak si F naley zadziaa na
hamulec, aby mg on utrzyma w rwnowadze dwustopniowy wa, na ktrego mniej
szym stopniu nawinito link z zawieszonym ciarem O - 900 N? Jakie reakcje
w przegubach A oraz O bd odpowiada tej sile? Dane: b, (i = 0.5, R = 1.8/'.
Rozwizanie
Po rozdzieleniu ukadw rozwaamy oddzielnie rwnowag ramy oraz wau
z uwzgldnieniem ich wzajemnego oddziaywania:
1. rama:
X^=*Av+r = 0
\J F =R +N-F
j Ly Ay =0
Y^ iAM
=F-2Jb + T-0.8b-N-l.2b =0
75
RYS. do rozYviazania zadania 1.102
II. wa:
^F =R -Tix Ox =0
^F =R -N-0
iy 0y = Q.
\Z M =QT-T'R
t IO =0
Aby wa si nie obraca, sia tarcia 7 musi by rwna:
r = Z = gj:= 500N.
R l.8r
Do wywoania takiej siy tarcia potrzebny jest nacisk:
N = - = 1000 N.
u
Znajc siy T oraz N moemy obliczy wielko siy F:

:
AM.a-r-0.8fc
2.75
76
a take skadowych reakcji oyska walu:
R =T=
0x 500 N\
RQv =Q + N =1900 N,
R =
fl / & = 1964.7 N
i przegubu hamulca:
7? . = - 7 = - 5 0 0 N ,
Aa
7?... = F - A ^ =-703.7 N,
^ = ^ . 4 - / 4 = 8 6 3 . 2 N.
UJ Zadanie 1.103. Dwignia hamulec klockowy skada si z dwch dwigni: DEF

oraz ABC obcionej na kocu si F = 1.3 kN. Jaka musi by minimalna dugo |AC|
dwigni, aby hamulec mg utrzyma w bezruchu wa obciony momentem M =
= 2.5 kNm?
Dane s ponadto: wspczynnik tarcia klocka hamulcowego o powierzchni wau
|i - 0.4. promie wau / - 0.5 m, |AB; = 0.2 m, 2|EF| = !ED|, g = 0.1 EF|
Odp.: |AC| = 1.0 ra.
RYS. do zadania 1 . 1 0 3
1.6. Kratownice paskie
O Zadanie 1.104. Ukad prtw prostych jest poczony w sposb przegubowy tak,
e tworzy kratownic podpart w punktach A oraz B. Obliczy siy, jakie powstan
w poszczeglnych prtach, jeeli obciymy kratownic siami P^= 30 kN, P = 10 kN,
2
P = 20 kN w sposb pokazany na rysunku.

3
77
4? Rozwizanie
Aby obliczy siy w prtach, naley zna wszystkie siy zewntrzne, jakie dziaaj
na rozwaany ukad. Oprcz znanych si czynnych P , P , P3 siami zewntrznymi s x 2
take siy bierne - reakcje: R , R . Obliczymy je, piszc warunki rwnowagi statycznej
A B
dla caej kratownicy:
o
XF L V -P os30 -/? ,=0
l C B
< V r h = R - sin 30 - P - P + R
A 2 3 By =0
M
Y, iA = p
\ COS30 2 m + Pj sin30 2 m + P 2 m + P 4 m - R
2 3 B y 6m=0
Po podstawieniu danych otrzymujemy:
R = 14.67 kN, R
A Bx = 25.98 kN, / ? = 30.33 kN.
Bv
Cay ukad (kratownica) jest w rwnowadze, a wic w rwnowadze musz by

wszystkie jej elementy. Mona zatem przeanalizowa rwnowag prtw, bd rwno
wag wzw kratownicy. Aby przeanalizowa rwnowag wzw naley je wyodrb
ni z ukadu (oswobodzi z wizw), uwzgldniajc oddziaywanie znanych si ze
wntrznych, a take si wewntrznych w prtach. Zwroty si w prtach (ciskanie lub
rozcignie) zakadamy subiektywnie, aczkolwiek przy pewnym dowiadczeniu mona
tego dokona a priori w sposb poprawny. Nastpnie zapisujemy warunki rwnowagi
poszczeglnych wzw i obliczamy siy w prtach.
78
Wze A: na wze A dziaa pionowa sia zewntrzna R , ktra nie moe by

A
zrwnowaona poziom si S , a zatem musi j zrwnoway sia S, dziaajca ku

2
doowi. Skadow poziom siy Sj dziaajc w lewo musi zrwnoway sia S - Ma 2
my zatem poprawnie znalezione zwroty si Sj (ciskajca prt 1) oraz S (rozcigajca

2
prt 2).
Wyraajc powysze analitycznie, mamy:
o
^^__ S cos45 + S =0
1 1 1 2
^F , H =R A sin 45 = 0
skd:
5j = 20.75 kN, S = 14.67 kN. 2
Dodatnie wartoci si potwierdzaj poprawno przyjtych zwrotw si.
Wze F: w nastpnej kolejnoci rozwaymy rwnowag wza F, na ktiy dzia

aj dwie nieznane siy S i S, ktre po zaoeniu rwnowagi musz zrwnoway siy
3
P oraz S :
2 2
F
Z =s 2 + s =o 3
J F =-P
J ty 2 + S =0
skd:
S = 14.67 kN, S = 10.00 kN.
3
79
Wze C: znajc siy S} oraz S , mona w nastpnej kolejnoci przeanalizowa
4
rwnowag wza C, na ktry dziaaj ju tylko dwie nieznane siy S oraz 5 : 5 6
F = S cos 45 + 7j cos 30 -S -
ix : 6 S cos 45 = 0
5
F = - 5 + S sin 45 - Fj sin 30 + 5 sin 45 = 0

/y 4 : 5
skd:
S = 14.61 kN, S = 30.32 kN.
5 6
Wze D: nieznane siy S i S dziaajce na wze D musz zrwnoway si S ,

7 8 6
co zapiszemy analitycznie:
o
^.=-<> cos45 7 + <> =0
6
^Fiy =-S +S s 7 sin 45 = 0
skd:
S = 42.88 kN, S = 30.32 kN.
7 s
Wze E: jedyn nieznan ju si dziaajc na wze E jest sia S , ktra obliczy 9
my piszc warunek rwnowagi poziomych skadowych si:
]T F = -S + S cos45 + S = 0
IX 3 5 9
skad:
S = 4.34 kN.
g
Poprawno obliczonych si sprawdzimy piszc sprawdzajc rwnowag wza B:
X^x=^cos45-5 -7? 9 B A .-0
X^v=*v-S sin45=0 7
Rwnanie to jest spenione, co oznacza, e siy w prtach zostay obliczone po

prawnie.
Zestawienie si z uwzgldnieniem ich znakw: ciskanie (-), rozciganie (4-) za
wiera ponisza tabela:
sia Si Sz S3 s 4
5s 56 5 7 s& 5 9
warto
-20.75 14.67 14.67 10.00 -14.61 -30.32 ^2.88 30.32 4.34
[kN]
80
ES Zadanie 1.105. Obliczy siy w prtach kratownicy pkrzyulcowej przed
stawionej na rysunku, jeeli obciymy kratownice siami Pj - 30 kN, P? - 10 kN,
P , = 20 kN.
20kN
10kN
Odp.
sia Si Si S3 s 4
5? S6 5 7
5 S
warto [kN] -30.0 0.0 -10.0 -15.0 15.0 0.0 -21.2 21.2
sia s 9 5 10 Su Su 5,3 5,4 5,5 5 16

warto [kN] -15.0 5.0 -21.2 21.2 -25.0 -20.0 10.0 -14.1
sia 5,7 5 18 S 19 S 20 S 2, 5 22 5 23 5 2 4 5 25
warto [kN] 14.1 -10.0 10.0 0.0 -40.0 14.1 -14.1 -20.0 -10.0
CLi Zadanie 1.106. Obliczy siy w prtach kratownicy przedstawionej na rysunku.

Siy obciajce kratownice wynosz: Pj = 10 kN, P = 30 kN. 2
Rozwizanie
Prty kratownicy tworz pask, sztywn tarcz, dla ktrej musz by spenione
warunki rwnowagi statycznej:
'YF =R -R
ix A Bx =0
<^F =R -P -P =0
iy By ] 2
M
Yj iB = Pi 1.5 m + P 2.5 m - R
2 A 1.5 m = 0
81
z ktrej obliczamy reakcje utwierdzenia:
R = 60 kN,
A
U
7 ^ = 60kN,
\7
RRv = 40 kN. ^
\
>
Poniewa w wle A schodz si dwa
prty a sia zewntrzna R ma kierunek
A
A D
jednego z nich, tj. prta nr 3, zatem prt
nr 7 jest prtem zerowym S-j-0 kN a sia
w prcie 3 rwna bdzie rwna reakcji
1.5m
R = 60.0 kN.
A
Do obliczenia siy w prcie nr 1 za Rvs. do zadania 1.106

stosujemy metod Rittera. W tym celu do
konamy mylowego przecicia kratownicy przez prty 1,2 i 3. Siy wewntrzne w pr
tach S], S i ST, oraz siy zewntrzne P i P musz czyni zado warunkom rwnowagi
2 X 2
dla odcitej czci kratownicy.

a) Punktem Rittera dla prta nr 1 jest punkt D, w ktrym przecinaj si kierunki sil S 2
i Piszc rwnanie rwnowagi momentw si wzgldem tego punktu:

p
^ M / D = 2 - I m - S ] 1.5m = 0,
obliczymy si:
S = 20 kN (rozciganie).
{
Moemy w tym miejscu take sprawdzi wielko siy S?. Punktem Rittera dla
prta nr 3 jest punkt B. Piszc rwnanie rwnowagi momentw si wzgldem tego
punktu:
M
X <7j =P -2.5m+P -1.5-S
2 L 3 -1.5m = 0,
std mamy:
S = 60.0 kN (ciskanie).
5
Z rwnowagi rzutw sil na o v lub o x dla odcitej cz kratownicy obliczamy:

Py+P 2 _S ~Sy
3
5,= =56.6 kN.
u c
sin45 cos45
b) Dokonujc mylowego przecicia przez prty 1, 4 i 6, znajdujemy punkt Rittera
dla prta nr 6. Jest to punkt C. Z rwnania momentw wzgldem tego punktu:
Y_M lC =P 2 lm-S 6 1.5 m = 0
otrzymujemy:
6
82
1.0m
<
Rys. d o r o z w i z a n i a z a d a n i a 1.106
Z rwnania rwnowagi rzutw si na o y otrzymujemy:

S = P = 30.0 kN.
2
Znajc pozostae siy, wielko siy S mona obliczy analizujc rwnowag w

5
za E. skad:
P?
S = 5
36.1 kN (rozciganie).
coso:
Zestawienie si z uwzgldnieniem ich znakw: ciskanie (-), rozciganie (+) za
wiera ponisza tabela:
sia s, S2 5 3 SA 5s St s 7
w a r t o [kN] 20.0 56.6 -60.0 -30.0 36.1 -20.0 0.0
i --. Zadanie 1.107. Obliczy siy w prtach nr 12, 13 i 14 kratownicy przedstawionej

na rysunku.
sia Su s S 14
Odp. l 3
w a r t o [kN] 80.00 -20.00 -84.85
Rvs. d o z a d a n i a 1.107
83
G Zadanie 1.108. Obliczy siy w prtach kratownicy przedstawionej na rysunku.
i 40kN

5 5 k
u *
N

Odp.
sia Si s2 53
5 4 S 5 5 Si S S
warto [kN] -6.7 -124.9 -6.7 -146.7 -110.0 82.5 73.1 -146.7
sia S9 SIU Su Sn Si3 Su siS
warto [kN] -110.0 -58.3 123.0 -55.0 0.0 -58.3 0.0
0 3 Zadanie 1.109. Obliczy siy w prtach kratownicy przedstawionej na rysunku,

dla P = 20 kN.
1.5m 1.5m 1.5m
84
Odp.:
sia S2 S, s4 S5
warto [kN] 40.0 52.0 -80.0 -30.0 26.5
sia S<, S 7 S 9 S io Su
warto [kN] 34.6 -60.0 -20.0 20.0 34.6 -40.0
y=J Zadanie 1.110. Obliczy siy w prtach nr 6, 7 i 9 kratownicy przedstawionej na

rysunku, jeeli P = 30 kN, P = 25 kN.
1 2
1m
;
II -c
w y 15
io y i
/ 8 F
\ A
s, , s,

y
^ Rozwizanie
Dokonujemy mylowego przecicia przez prty 6, 7 i 9 i zaznaczamy siy we
wntrzne dziaajce na odcit cz kratownicy. Punktem Rittera dla prta nr 6 jest
85
punkt F, w ktrym przecinaj si kierunki dziaania si S i S-. Piszc warunek rwno 9
wagi momentw si wzgldem tego punktu:
]TM / f =P -lm-52 6 l m = 0,
dostajemy:
S - 25.0 kN (rozciganie).
6
Punktem Rittera dla prta nr 7 jest punkt C. Zapiszemy zatem warunek rwnowagi
momentw:
]TM / C =P 2 l m + Fo -2m + ^ l m - 5 7 l m = 0,
z ktrego obliczamy:
7
Warunek rwnowagi rzutw si na kierunek poziomy x, dla odcitej czci kra

townicy:
^F =P +P -S -cos45=0
ix 2 2 9
daje szukan wielko siy:

S = 70.7 kN (rozciganie).
9
C 3 Zadanie 1.111. Obliczy siy w prtach po lewej stronie kratownicy, tj w pr

tach: 1, 2, 3, 3, 4, 5, 6, 7, 8. Kratownica obciona jest siami: F j = 30 kN, F = 20 kN, 2
F = 25 kN, F = 10 kN.
3 4
E
o

r Rozwizanie
Reakcje odpr, obliczone z rwna rwnowagi statycznej dla caej kratownicy,
wynosz:
RAX = 10.0 kN, R , = 45.0 kN, B = 30 kN.
M B
86
Szukane siy w prtach obliczymy, stosujc metod Rittera. W tym celu dokonamy
wydzielenia czci kratownicy poprzez mylowe przecicie wzw paszczyznami,
ktrych lady przedstawiaj proste I, II i III:
Adl.
Poniewa w obcionym wle D sia F] ma kierunek, prta nr 1, zatem sia w tym
prcie bdzie rwna sile F - S = 30 kN (sia rozcigajca) a prt nr 2 jest prtem
x }
zerowym, czyli S 0 kN.

2
Punktem Rittera dla prta nr 4 jest punkt Rj. Zapisujc rwnanie rwnowagi mo
mentw si wzgldem tego punktu dla wydzielonego ukadu mamy:
M iRi - 2 m - S \F\ sin(2a) = 0,

4
uwzgldniajc geometri ramy, mamy:
a = arctan ~ 26.565
2
oraz:
IRJFIWS m.
obliczamy ostatecznie:
4
Dla prta nr 3, punkt Rittera pokrywa si z wzem A. Rwnanie momentw si

wzgldem tego punktu ma posta:
M ; A = - F j 2 m + S A F sin(2a) = 0,
3
gdzie AF| = |R,F|.

Sia w prcie nr 3 obliczona z powyszego wynosi:
S = 33.54 kN (rozciganie).
3
2m ->M 2m
87
Ad II.
Dla prta nr 5 punkt Rittera znajduje si na przeciciu kierunkw prtw nr 3 i 7
a zatem jest to wykrelony poprzednio punkt Rj. Rwnanie rwnowagi si wzgl
dem tego punktu:
J^M =F 2m-R
r Ay -4ra + S - 4 m = 0,
5
pozwala obliczy si:

S = 30.00 (ciskanie).
5
Dla prta nr 7, punkt Rittera jest tosamy z przegubem (wzem) G, a zatem:

J M =S -\GA\-F -2m
j iG 1 l = 0,
skd. dostajemy:
S - 40.00 kN (ciskanie).
7

Ad III.
Dla prta nr 8 punkt Rittera znajduje si na przeciciu kierunkw prtw nr 6 i 7 -
jest to punkt Rj. Z rwnania rwnowagi si wzgldem punktu R,:
5> ;/?i = F -2m-R -4m-S \R G\

l Ay 8 l = 0,
gdzie \R G\ = 2^5 m.
X
Pozwala obliczy si:

5*8= 26.83 kN (rozciganie).
Dla prta nr 6, punkt Rittera ley na przeciciu kierunkw si Sg oraz S i pokrywa 7
si z wzem C, a zatem:
Y,Mjc =S - GC\-F 4m 6 r +R Ay 2 m = 0,
, . , , \CA\ 2
J L
gdzie |GC| = = .
cos a cos a
88
Uwzgldniajc powysze, obliczamy:
S =20.12 kN (rozciganie).
6
Obliczone wartoci si zestawiono w poniszej tabeli:
sia Si s2 S3 s4
S5 s6
s7
warto [kN] 30.00 0.00 33.54 -33.54 -30.00 20.12 -40.00 26.83
0 2 Zadanie 1.112. Obliczy si w prcie CD kratownicy przedstawionej na rysunku

dla O = 125 kN.
Odp.: S C D = 110.0 kN.
89
I -I Zadanie 1.113. Jaki moe by
najwikszy ciar W zawieszony na
kratownicy przedstawionej na ry
sunku, aby najwiksza sia w pr
tach nie przekroczya wartoci do
puszczalnej S = 150 kN?
m a x
Rozwizanie
Z warunkw rwnowagi sta
tycznej dla caej kratownicy:
J^M =Q-2.5m-R -2m

iA D =0
obliczamy reakcj w podporze R : A
R =1.250,R =0,
Ax Ay
oraz si w lince ED:

T =1.25Q.
ED
a=arc tan(0.5)
P=45
90
Obliczamy siy w prtach, za pomoc metody rwnowaenia wzw:
wze H:
J F =S cosa-S =0
u lx u 10
Y^Fty = 5 s i n a - j 2 = 0 n
skad:
Sl0 = 2.0000 (rozciganie),
Su = 2.2360 (ciskanie),
- wze G:
=5 -5 sinB = 0
1 0 8
YjFty = S -S cosB = 0
9 8
skd:
S% = 2.828^ (rozciganie),
S = 2.000g (ciskanie),
9
- wze F:
5^ = S - S n cosec=0
6
F
X 'y =55-5 -5 sina =0 9 n
skad:
5 = 3.0000 (ciskanie),
5
5 = 2.0000 (ciskanie),
6
wze D:
XF .=5 sinB-5 -/? +5 sinB = 0

u 8 6 D 7
2^jFfr = .S cos B - S - S cosB = 0

8 4 7
skad:
S - 0.7500 (rozciganie),
4
Sj= 1.7680 (rozciganie),

wze C:
^F Lx: = 5 sin B - S sin B + S sin a = 0

3 7 2
3
]TF fy = S cosP + S c o s a - 5 = 0
7 2 5
skad:
- 1.9570 (ciskanie),
S = 0.3750 (ciskanie),
3
91
wze B:
]|T Fix = S\ sin a - S = O 3
- 4 ~ cos a = 0
skd:
5| = 0.839O; (rozciganie).
Jak wynika z oblicze, najwiksza sia ciskajca wystpi w prcie nr 5: S = 30 a 5
najwiksza sia rozcigajca - w prcie nr 8: S$ = 2.830.

Aby spenione byy warunki zadania najwiksza sia w prtach kratownicy nie
moe przekroczy siy maksymalnej:
'max'
z tego wynika, e:
O < 50 kN.
Dla tej granicznej wartoci siy O - 50 kN wartoci si w prtach wynosz:
sia S T S2 s3
S4
warto [kN] 41.9 -97.8 -18.8 37.5 -150.0
sia s t S 1 s t
S9 S io Sn
warto
-100.0 88.4 141.4 -100.0 100.0 -111.8
[kN]
ffl Zadanie 1.114. Obliczy siy w prtach kratownicy przedstawionej na rysunku,

jeeli ciar 0= 100 kN.
10,
E
OJ
r 6 7
2m
1 A \3
t (A >
/ / / /
1m 1m 2m
92
Odp.:
sita 5, s2 s3 5 4 Ss
warto [kN] 100.0 0.0 0.0 -200 141.4
sia s6 Si S 5 9 S10
warto kN] -100.0 -100.0 111.8 -50.0 -180.3
1.7. rodki cikoci
1.7.1. rodek cikoci linii masowej
O Zadanie 1.115. Obliczy pooenie rodka cikoci dla elementu liniowego

przedstawionego na rysunku.
^ Rozwizanie
50 cm
W pierwszej kolejnoci przyjmujemy
ukad odniesienia (x, v), dla ktrego bdziemy
chcieli poda wsprzdne obliczonego rodka
cikoci.
F
Nastpnie dokonamy podziau rozpatry o
o
wanego elementu na dwa odcinki prostolinio
we (1) i (2), ktrych pooenie rodkw ci
koci jest znane.
Dugo odcinka (1) wynosi / =40 cm 1
a wsprzdne jego rodka cikoci wynosz: Rvs. do zadania 1.115
xj=0.0 cm, y =20.0 cm.

2
Dla odcinka (2), dugo wynosi / =50 cm a wsprzdne rodka cikoci wy

2
nosz:
;
a-^25.0 cm, > =40.0 cm. 2
Dane te, dla lepszej czytelnoci, zestawimy w tabeli:

i /, [cm] x, [cm] [cm]
1 40 0 20
2 50 25 40
93
Szukane wsprzdne rodka y [cm] (D
cikoci (C) obliczymy jako iloraz C (x ,y )
2 2 2
sumy momentw statycznych obu 40

odcinkw i sumy ich dugoci:
C(13.89, 31.11)
x
Y,lj i _ 40-0 + 50-25
]T/
( ~ 40 + 50 (D
, 40-20 + 50-40
yc =
~ 40 + 50 x [cm;
0! 50
Ostatecznie, wsprzdne rodka
cikoci (C) wynosz:
x = 13.89 cm,
c
y c = 31.11 cm.
3 Zadanie 1.116. Obliczy warto oraz pooenie rodka cikoci dla elementu
liniowego przedstawionego na rysunku. Element zosta wykonany z prta o ciarze
jednostkowym q - 8 N/mb.
Rozwizanie
Przyjmujemy ukad wsprzdnych, jak
na rysunku, i dzielimy mylowo rozpatrywa
ny element na trzy elementy liniowe:
(1) - odcinek prostoliniowy, pionowy
o dugoci /|=15 cm i wsprzd
nych rodka cikoci C-f
Xi = -20, ^ = 7.5;
(2) odcinek prostoliniowy poziomy o dugoci / =20 cm i wsprzdnych rodka

2
cikoci C : 2
x - - 1 0 , y = 0;
2 I
(3) - odcinek (wiartka) okrgu o dugoci / = Vi 2nr - Vi 27i50 = 78.54'cm

3
odlego rodka cikoci odcinka okrgu o kcie wierzchokowym a liczon

od rodka okrgu mona obliczy na podstawie wzoru:
sin a sin(;:/4)
a =r 50 - = 45.02 cm.
a 7C/4
94
W przyjtym ukadzie odniesienia,
wsprzdne punktu C wynosz:
3
x = a-cos(45) = 31.83 cm,

3
y = 50 - fl-sin(45) = 18.17 cm.

3
Zestawienie danych do oblicze:
/ /, [cm] XJ [cm] [cm]

1 15 -20 7.5
2 20 -10 0
3 78.54 31.83 18.17
Wsprzdne rodka cikoci (C) obliczymy jako iloraz sumy momentw sta
tycznych i sumy dugoci odcinkw:
_ Z f o / _ 15 (-20) + 20 (-10) + 78.54 (31.83)

X c
~ ^/,- ~ 15 + 20 + 78.54
_ f o ' i _ 15-7.5+ 20-0 + 78.54-18.17

> C
~ ~ 15 + 20 + 78.54
W przyjtym ukadzie, szukane wsprzdne rodka cikoci (C) w7nosz:
x = 17.61 cm,
c
y = 13.56 cm.
c
Ciar elementu wynosi:
O = q(l + l + l ) = 8 N/m (0.15 m + 0.20 m + 0.7854 m) = 9.08 N.

{ 2 3
ES Zadanie 1.117. Obliczy pooenie rodkw cikoci elementw liniowych

przedstawionych na rysunkach a) b) c) d) w zaznaczonym ukadzie wsprzdnych x, y.
Odp.:
a) x = 8.92 cm, y = 12.83 cm; b) x - -1.50 cm, y = -7.88 cm;
c c c c
c) x = 25.77 cm, y - 7.10 cm; d) x = y - 19.58 cm.

c c c c
95
a) y [cm]
20
10 1
x [cm]
20
crr
c) y \ <} d)
t y [cmj
15-
l Ti |Mcm]
jb 60
V >
-20-
G Zadanie 1.118. Obliczy pooenie rodka cikoci dla elementu liniowego

przedstawionego na rysunku.
r Rozwizanie
Ustalamy ukad wsprzdnych, tak aby ograniczy
obliczenia do wsprzdnych rodka cikoci do jej
skadowej pionowej. Wsprzdna pozioma rodka ci
koci ley na osi symetrii elementu: x = 0. c
Dokonujemy podziau elementu na cztery odcinki:

- odcinek (1) o dugoci / j = 40 cm oraz wsprzdnej
pionowej rodka cikoci: V ] = 0.
- odcinki (2) i (4) o dugociach 1 = I = 40 - 25 = 2
= 15 cm i wsprzdnej pionowych rodkw ci Rvs. do zadania 1.118

:
koci: v = } = / -sin 60 = 12.99 cm,
2 2
- odcinek okrgu (3) o kcie wierzchokowym a = n/6 i promieniu'/- - 25 cm, ktre

go dugo / = ar - 13.09 cm; wsprzdna pionowa rodka cikoci odcinka
3
okrgu:
y = -
3 h r * = 40 sin 60 - 2 5 ^ ^ = 34.64 - 23.87 = 10.77 cm.
a 71/6
96
Zestawienie danych do oblicze
hi
3
30 =7U/6
1
i /, [cm]
40
J',
0
[cm]
2 15 12.99 A
3 13.09 10.77 c
4 15 12.99 c,
Obliczamy wsprzdn pionow rodka cikoci:
)'i 40 0 + 15 12.99 +13.09 10.77 + 15 12.99

yc =
I 40 + 15 + 13.09 + 15
y = 6.39 cm.
c
U-.:, Zadanie 1.119. Obliczy pooenie rodka cikoci elementu liniowego przed
stawionego na lysunku w zaznaczonym ukadzie wsprzdnych x, y,
4? Rozwizanie
Dokonujemy podziau elementu na cztery odcinki, ktrych dugoci / ]? I , I3, U-
2
oraz pooenie wsprzdnych rodkw cikoci C C , C , C wynosz:

]? 2 3 4
97
i /; [cm] XI [cm] y, [cm] Z-, [cm]
1 20 40 10 0
2 30 40 0 15
3 40 20 0 30
4 1571 0 60/TI 60/Tt
Po podstawieniu do wzorw na rodek cikoci linii masowej mamy:
20- 40 + 30-40 + 40-20 + 157U-0

B 20 + 30 + 40 + 15;:
20 10 + 30-0 + 40 - 0 + 157C-60/7C
I', 20 + 30 + 40 + 1 5 7 :
2>< 0 + 30-15+ 40-30+ 157:-60/71
Ii 20 + 30 + 40 + 1571
i ostatecznie:
x = 20.42 cm.
c
y - 8.02 cm,
c
z = .18.60 cm.
c
133 Zadanie 1.120. Obliczy pooenie rodkw cikoci elementw liniowych

przedstawionych na rysunkach w zaznaczonym ukadzie wsprzdnych x, v, z.
Odp.:
a) x = 10.00 cm, y = 15.71 cm, z - 17.14 cm;
c r c
b) x = 0.07 cm, y = 33.23 cm, z = 27.36 cm.

c c c
98
i=U Zadanie 1.121. Obliczy reakcje podpr elementu wykonanego z prta pryzma
tycznego o ciarze jednostkowym q - 1 kN/m.
RB
c
Q=3.41 kN
oo
3m
r Rozwizanie
Aby mc obliczy reakcje podpr, naley najpierw znale ciar elementu, a tak
e miejsce (wsprzdne) dziaania jego wypadkowej.
Cakowita dugo elementu jest sum dugoci dwch prostoliniowych odcinkw
(1) i (2) prta i wynosi:
/ = / +i =J2 + 2 = 3.41 m.
] 2
Ciar jednostkowy prta q - 1 kN/m, co daje ciar caego elementu O - q-l -

= 3.41 kN.
Wsprzdne rodkw cikoci tych odcinkw oraz ich dugoci s nastpujce:
/ l,[m] XI f.m] y. [m]

1 1.41 0.5 0.5
2 2 2 1
Wsprzdne rodka cikoci caego elementu wynosz:
X ^ 1.41-0.5 + 2-2 . _
-==. 1. JO m
L 4 1 + 2
S^yj 1.4105 + 2-1

y =^ . =
c = 0.79 m.
1.41 + 2
99
Nastpnie napiszemy warunki rwnowagi statycznej elementu:
^F =R =0
ix Ax
^F =R +R -Q
iy Ay B =0
JjM =Q-x -R -3m

iA c B =0
Z ktrych, po podstawieniu obliczonych wczeniej O oraz x , dostajemy szukane

c
wartoci reakcji:
RAy = 1.84 kN
R = 1.57 kN.
B
. . . Zadanie 1.122. Obliczy bierne siy

zewntrzne (reakcje), jakie dziaaj w sta
nie rwnowagi statycznej na element prto
wy DEF utwierdzony przegubowo w cia
nie i opierajcy sie o gadk podog. Ci
ar jednostkowy prta, z ktrego zosta
wykonany element wynosi q = 1.0 kN/m.
Odp.: R = 2.528 kN, R = 1.156 kN.

E D Rvs. do zadania 1.122
100
L_r Zadanie 1.123. Jaki musi by wspczyn
nik tarcia pomidzy elementem prtowym
a podoem, aby mg on opiera si o idealnie
gadk cian w pozycji przedstawionej na ry
sunku? Element jest wykonany z jednorodne
go prta o staym przekroju a jego ciar wy
nosi Q.
Odp.: A b y b y y spenione warunki v
rwnowagi Statycznej |i > 0.765. Rys. do zadania 1.123
U;, Zadanie 1.124. Obliczy reakcje pod

porowe ramy pokazanej na rysunku. Rama
wykonana jest z prta ciarze jednostkowym
4 = 1.7 kN/m.
Odp.: RAy = 4.37 kN,

R =1.0
Ax kN,
R = 3.87 kN.
B
1.7.2. rodek cikoci figury paskiej

L-i Zadanie 1.125. Obliczy pooenie rodka cikoci dla paskiej powierzchni
materialnej przedstawionej na rysunku.
Rozwizanie
Analogicznie, jak w przypadku linii
30
materialnych, przyjmujemy ukad odniesie
nia (x, y) i dzielimy analizowan powierzch
ni na powierzchnie elementarne, dla kt
rych znane jest pooenie rodkw cikoci
oraz ich pola powierzchni. W niniejszym
przykadzie bd to np. dwa prostokty
0 wymiarach 30x45 mm oraz 35x50 mm
1 polach powierzchni: J \ , = 1350 m m ' oraz
2
A = 1750 mm .
2
Wsprzdne ich rodkw cikoci

i C wynosz odpowiednio:
2
35
xj = -15.0, >>] = 22.5 mm,
A" 2 = 17.5, >' = 5.0 mm.
2
101
Dla lepszej czytelnoci rozwizania zestawimy te dane w tabeli:
-
i A i [mm ] Xi [mm] )'i [mm]
] 1350 -15.0 22.5
2 1750 17.5 5.0
Wsprzdne rodka cikoci (C) dla caej powierzchni obliczymy jako iloraz
sumy momentw statycznych obu powierzchni i sumy ich pl:
X ' V * _ 1350- (-15) +1750 17.5

e
~ 1350 + 1750
V
_ X A - _ 1350-22.5+ 1750-5
y
~ 1350 + 1750
skd dostajemy ostatecznie:
xc =3.4 mm,
yc = 12.6 mm.
102
O Zadanie 1.126. Obliczy pooenie rod
ka cikoci dla paskiej powierzchni mate
rialnej przedstawionej na rysunku w zaznaczo
nym ukadzie odniesienia (x, y).
4? Rozwizanie
Pooenie rodka cikoci tej powierzch
ni znajdziemy, stosujc metod mas ujemnych.
W tym celu potraktujemy przedstawion figu
r jako prostokt (1), z ktrego wycity zosta
trjkt prostoktny (2) o masie ujemnej.
Pola powierzchni figur:
2
- prostokta A = (+)2400 cm ,
x
x [cm]
2
- trjkta: A = (-)600 cm .
2

Wsprzdne rodkw cikoci w przy
jtym ukadzie odniesienia:
- prostokta:
X] = 20 cm, V] = 30 cm.
- trjkta:
X = 10 + 2/3 30 - 30 cm, y = 1/3 40 = 13.33 cm.
2 2
/ Aj [cm ] 1
XJ [cm] VI [cm]
1 2400 20 30
2 R600 30 13.33
Wsprzdne rodka cikoci (C) obliczymy jako iloraz sumy momentw sta
tycznych obu figur i sumy ich pl:
A x
Y, i i _ 2400 20 + (-600) 30
x
c =
2400+ (-600)
^ y , _ 2400-30+ (-600)-13.33
>'c =
]T- 2400+ (-600)
Na tej podstawie szukane wsprzdne rodka cikoci (C) wynosz:
x ~ 16.67 cm,
c
y = 35.56 cm.
c
103
t y [cm]
Q Zadanie 1.127. Poda pooenie rodkw cikoci w zaznaczonym ukadzie od

niesienia x, v dla figur paskich przedstawionych na rysunku. Wymiary figur podane
zostay w cm.
Odp.: a) x = y = (-)7.22 cm, b) x - 10.83 cm, y = 18.33 cm.

c c c c
104
HU Zadanie 1.128. Obliczy reakcje 3 5 cm
utwierdzenia elementu o ksztacie i wy
miarach przedstawionych na rysunku.
Element zosta wycity z pyty o staej
gruboci. Masa jednego metra kwadrato
wego powierzchni pyty wynosi 700 kg.
Rozwizanie
Aby mc obliczy reakcje podpr A
oraz B, naley wczeniej obliczy ciar
ciaa oraz pooenie jego rodka ciko
ci. W tym celu potraktujemy analizowa
n figur jako prostokt (1) o wymiarach
55x65 cm. z ktrego wycito prostokt
(2) o wymiarach 20x35 cm oraz wiartk / / / /
koa (3) o promieniu 40 cm.

W pierwszej kolejnoci obliczymy 55 cm
wsprzdne rodkw cikoci tych fi
gur w przyjtym ukadzie odniesienia Rvs. do zadania 1.128
Cv, y\
Dla prostoktw (1) i (2) wynosz one:
x = 55/2 = 27.5 cm, y = (30+35)/2 = 32.5 cm,

x 1
x = 20/2 = 10.0 cm, y = 30+35/2 = 47.5 cm.

2 2
Dla wiartki koa (3) obliczymy najpierw pooenie jego rodka cikoci C 3
wzgldem rodka koa (S). Odlego ta wynosi:
TC
sin-
2 sina 2 ,
a =- r = - 40 = 24.01 cm.
3 a 3 TC
Pooenie rodka cikoci (C ) w ukadzie x, y wyno

3
si zatem:
x = 55-a-
2 cos(45) = 38.03 cm,
y = a sin(45) = 16.98 cm.

2
Pole powierzchni rozpatrywanego elementu wynosi:

Rys. do rozwizania
2
A =JAt i =1618.36 c m . zadania 1.128
105
Ciar przypadajcy na 1 m (10 000 cm") pyty wynosi:
2
Qjedn = 700 kg 9.81 m/s = 6867 N.
Co daje ciar rozpatrywanego elementu:
O = 1111.3 N.
Dane do oblicze rodka cikoci:
2
I A, [cm ] XI [cm] YI [cm]
1 3575.00 27.5 32.5
2 -700.00 10.0 47.5
-1256.64 38.02 16.98
Wsprzdne rodka cikoci caego elementu (C) obliczymy jako iloraz sumy
momentw statycznych obu figur i sumy ich pl:
x
X Ai _ 3575 27.5 - 700 10 - 1 2 5 6 . 6 4 - 38.02
x
c =
1618.36
X A >'i _ 3575 32.5 - 700 47.5 - 1 2 5 6 . 6 4 16.98

]T ~ 1618.36
Wsprzdne rodka cikoci (C)

w ukadzie x. y wynosz: B
x = 26.90 cm
c
y = 38.06 cm.
c
Szukane reakcje podpr obliczymy,

korzystajc z warunkw rwnowagi sta Q
tycznej paskiego dowolnego ukadu si: R
F R R
y b c ~ Ax ~ Bx ~ A
/ / / / R a ,
%F =R -Q iy Ay =Q
y_ M -Q-x -R
i iA c Bx 65 cm - 0 Rys. do rozwizania zadanoia 1.128
106
std otrzymujemy:
R Ay =Q = i m . 3 N
R =R B Bx =R= Ax 650.7 N
+
R
A ~ \ R
A x R.
Reakcje podpr wynosz:
R = 1287.8 N,
A
R = 650.7 N.
B
EQ Zadanie 1.129. Obliczy rodki cikoci figur paskich przedstawionych na

sunku w zaoonych ukadach odniesienia. Wymiary podano w centymetrach.
Odp.:
a) x = 19.38 cm, y = 13.87 cm;
c c b) x = 7.50 cm, y = 9.55 cm;
c c
c) x = O.Ocm, y = - 1.03cm;
c c d) x = 19.43 cm, y = 0.0 cm;
c c
e) xc = -1.25 cm, y - 3.75 cm.

c
2. CZ DRUGA - STEREOMECHANIKA
2.1. Prawo Hooke'a oraz warunek wytrzymaociowy

dla przypadkw jednoosiowego ciskania i rozcigania
2.1.1. Zadania statycznie wyznaczanie
0 3 Zadanie 2.1. Wewntrzna rednica supa o przekroju w ksztacie piercienia wy

nosi d = 0.20 m. Sia ciskajca sup F - 1.28 MN. Jaka ma by minimalna grubo g
cianki supa, aby naprenia w nim nie przekroczyy napre dopuszczalnych
K = 80 MPa?
^ Rozwizanie
Naprenie ciskajce w ciankach supa nie moe
przekroczy naprenia dopuszczalnego na ciskanie: 1
P
i
F '
Std obliczymy wymagane minimalne pole po
wierzchni przekroju poprzecznego supa:
6
_ P 1.28xl0 _ m A 2
F> = = O.Olom . d
1
SOJCIO
Pole to jest dane wzorem:
KD z
na"
F= Rvs. do zadania 2.1
Po porwnaniu mamy:
2 2
TID 7T.0.20
>0.016m"
4 4
skd D > 0.246 m.
108
A zatem minimalna grubo cianki supa wynosi:
= ^ ^ - = 0,023m.
2
[Q2 Zadanie 2.2. Jakie maksymalne obcienie F mona przyoy do osiowo ciska
nego drewnianego supa o przekroju kwadratowym o boku a = 0,125 m, jeeli wytrzy
mao na ciskanie dla drewna R = 50 MPa a wspczynnik bezpieczestwa n 3?
c
Rozwizanie
Naprenia ciskajce w prcie wywoane si F nie mog przekroczy napre
dopuszczalnych:
a<k . c
Po rozwiniciu obu stron mamy:
<,
2
nd n
skd:
2 2
^n-d Rc _ rc (125 mm) 50 MPa
4-n 4-3
Sia ciskajca sup:
F < 204.5 kN.
2 Zadanie 2.3. Rozcigany osiowo element konstrukcji ma przenosi si rozciga

jc F 0.25 MN. Zaprojektowa:
a) koowy przekrj prta stalowego dla k 120 MPa, r
b) prostoktny przekrj prta drewnianego o stosunku bokw a:b - 1:2 dla A',.-
- 10 MPa.
Odp.: a) d > 51.5 mm; b) a > 111.8 mm, b > 223.6 mm.
I y Zadanie 2.4. Walcowa prbka skalna o rednicy d - 48 mm zostaa umieszczona

midzy pytami maszyny wytrzymaociowej a nastpnie ciskana o narastajca si F
dziaajc prostopadle do jej podstaw. Przy wartoci siy F - 98 kN prbka ulega
m a x
zniszczeniu. Jaka jest wytrzymao na ciskanie R skay, z ktrej wykonano prbk?

c
Odp.: R = 54.2 MPa.

c
109
3 Zadanie 2.5. W cigajcym ciany stalo '///////.
wym prcie o rednicy d = 0,030 m powstaj na ///'///,
4
T5
prenia o,. = 80 MPa. Wyznaczy rednic D
podkadki pod nakrtk prta, jeeli dopuszczalne Q
naprenia na docisk powierzchniowy dla muru
5
wynosz k = 1,2 MPa.
d
^ Rozwizanie I i
Z warunku na rozciganie obliczymy wiel Rvs. do zadania 2.5
ko siy F wywoujcej w prcie naprenia roz

cigajce <5 : r
,2
F= a = 56.55 kN.
r
4
Sia ta nie moe wywoa w podkad

ce docisku przekraczajcego warto do
puszczaln <5 < k : d d
4 Rys. do rozwizania zadania 2.5
Z tego otrzymamy
56550W-4 _
2 r n . 2
D> ./ + </ = + (30 mm) .
\ Ti k \ 71-1.2 MPa
Ostatecznie D > 247 mm.
LU! Zadanie 2.6. Koniec dwuteowej belki stropowej o szerokoci podstawy b = 0.36 m
jest przyciskany si P - 80 kN do muru, na ktrym spoczywa. Wyznaczy warto x,
jeli dopuszczalne naprenia na docisk dla muru wynosz k - 0.5 MPa. d
Odp.: JC > 0.445 m.
0 3 Zadanie 2.7. Drewniany sup o rednicy d = 0.3 m stoi na stalowej pycie o wy

miarach 0.35 m x 0.35 m lecej na betonowej podstawie o wymiarach 0.4 m x 0.4 m.
Pomijajc ciar wasny konstrukcji, obliczy wartoci napre normalnych w supie
G oraz pomidzy pyt stalow i betonow a , a take w w fundamencie a , na ktrym
D s ft
spoczywa pyta betonowa jeeli obcienie supa wynosi F = 600 kN.
Odp.: c =8.49 MPa, G =4.90 MPa, o = 3.75 MPa.

d S d
110
33 Zadanie 2.8. Prbka walcowa o wysokoci JIQ ~ 110.00 mm i rednicy d = 0
- 55.00 mm zostaa cinita w maszynie wytrzymaociowej s i F = 100 kN, na sku

tek czego doznaa odksztace sprystych.
Obcienie spowodowao zmniejszenie wy ii A
sokoci prbki o AA = 0.22 mm a rednica AhT

jak ma prbka obciona jest rwna d -
= 55.03 mm. Obliczy modu Younga (E)
0
oraz wspczynnik Poissona (v) materiau,
z ktrego zostaa wykonana prbka.
r Rozwizanie u
^. J
Z treci zadania wynikaj nastpujce
dane:
pole powierzchni przekroju poprzecz Rvs. do zadania 2.8
nego prbki:
2
\
,=7t- = 2375.8 mm"
- naprenie normalne dziaajce na prbk:
-100000 N
G - - = -42.1MPa,
A) 2375.8 mm'
odksztacenie podune prbki:
A/? -0.22 mm
n , -0.002 [ - ] ,
110.00 mm
111
odksztacenie poprzeczne prbki:
M = d-d 1 = 0.03 mm Q.00055 [ - ] .

d 0 d 0 55.00 mm
Korzystajc z prawa Hooke'a dla jednoosiowego stanu naprenia:
a =E n,
11
dostajemy modu Younga:
4 2 1 M P a
E = Z = - = 21050 MPa = 21.05 GPa.
en -0.002
II
Wspczynnik Poissona w stanie jednoosiowym jest zdefiniowany wzorem:
-v-8||=e ,
std mamy:
v = ! i = _O00055 = 0 2 7 5
ej| -0.002
0 3 Zadanie 2.9. Szecienna kostka miedziana

o wymiarach: a 3.1 cm, b 4.0 cm, h - 4.2 cm
zostaa obciona si ciskajc F - 60 kN. Obli
czy zmian wymiarw oraz odksztacenia kostki . /
a take zmian jej objtoci wywoane obcie
5
niem. Dla miedzi: E = 1.1 10 MPa, v = 0.33.
^ Rozwizanie
Pole powierzchni przekroju poprzecznego
kostki wynosi:
A-a-b-1240 mm", Rvs. do zadania 2.9
a jej objto:
J
V = fl-fe-/z =52080 m m .
Odksztacenie podune (w kierunku obcienia):
F -60000 N
e =- = 2
= -0.000440,
E A-E 1240mm- -1.1 -lO" MPa
112
co daje zmian wysokoci:
Ah = z.h-0.000440 42 mm = 0.0185 mm.
Odksztacenia poprzeczne kostki wywoane si F wynosz:
e = e = - v E = -0.33 0.00044 = -0.000145,

x v Z
a zatem zmiany wymiarw poprzecznych wynosz odpowiednio:
Aa = e a = 0.000440 31 mm = 0.0136 mm
y
Ab = E b = 0.000440 40 mm = 0.0176 mm.

x
Zmian objtoci prbki obliczymy korzystajc z zalenoci:
0 = = .. + e +e,.
V
Po podstawieniu:
AV = (z +z x +e )-V z =
3 3
= (0.000145 + 0.000145 - 0.000440) 52080 m m = -7.8 mm .
B2 Zadanie 2.10. Ciar O, zawieszony na drucie stalowym o rednicy d = 2 mm, s
:
dugoci 7j= 2.5 m i module sprystoci E = 2.1xl0 ' MPa, spowodowa jego wydu
s
enie o Al = 2.35 mm. Ten sam ciar zawieszony na drucie miedzianym o rednicy
s
d = 3.5 mm i dugoci /, - 2 m, wyduy go o Al = 1.15 mm.

m m
Obliczy wielko ciaru O oraz modu sprystoci miedzi E . m
5
Odp.: = 620.15 N, E m = 1.12xl0 MPa.
6
Q Zadanie 2.11. Prt stalowy (E = 2*\0 MPa) jest rozcigany si P = 100 kN.
-4
Wyduenie wzgldne rozciganego prta nie powinno przekracza e = 2 x 1 0 a na
prenie nie powinno by wysze ni g 30 MPa. Jakie musi by pole A przekroju
poprzecznego prta, aby mg przenosi si rozcigajc F = 120 kN?
^ Rozwizanie
a) z prawa Hooke'a obliczamy:
^ F 120000 N 2
> = ; =3000 mm ,
e 2-10"" ^ - l ^ Pa
113
b) z warunku na naprenie dopuszczalne obliczamy:
F 120000 N
A / A m 2
A> = 7 = 4000 ram .

a 30 MPa
Szukane pole A jest wartoci wiksz z obliczonych powyej:
2
A = max {Aj, A } = 4000 mm .2
0 3 Zadanie 2.12. Odcinek drutu miedzianego o dugoci /, rednicy d = 1.4 mm

3
i module sprystoci E = 1,0* 10 MPa, przy obcieniu si P = 100 N wyduy si
o Al = 2.8 mm. Czemu si rwna dugo drutu /?
Odp.: I - 4.31 mm.
LL. Zadanie 2.13. O ile skrci si okrgy waek dugoci / = 0,30 m i rednicy
d 0,05 m, ciskany si 250 kN? Modu sprystoci podunej materiau waka
5
= 0.6xl O MPa.
Odp.: Al = 0.637 mm.
CQ Zadanie 2.14. Sztywna belka AC o dugoci j = l m zostaa zawieszona w pozycji

poziomej na dwch pionowych prtach AB oraz CD i obciona w jednej czwartej jej
dugoci pionow si O tak, jak to zostao przedstawione na rysunku. Prty maj jed-
nakowe pole powierzchni poprzecznej A = 400 mm i wykonane s z tego samego ma
5
teriau (E = 2,1 10 MPa) a ich dugoci wynosz: iu = 3.0 m i h = 2.5 m. 2
Obliczy maksymaln warto siy Q,

jak mona obciy belk, jeeli napre
nia dopuszczalne na rozciganie dla prtw B
wynosz k - 100 MPa oraz kt obrotu belki
r
a spowodowany rnic wydue obu pr

tw.
^ Rozwizanie
A
Siy rozcigajce prty znajdziemy pi
szc rwnania rwnowagi statycznej belki:
Q s/4
ZA/4 =O-^s-S s~0 RYS. do zadania 2 . 1 4

2
TM lB =os-S s
y =0
114
skd otrzymujemy:
Si = 0 / 4
oraz:
S = 3g/4.
2
Prty bd rozcigane napreniami:

Rys. do rozwizania
zadania 2.14
<*AB = T oraz o- =-
CD
A A
Poniewa oba prty maj jednakowe pola przekrojw poprzecznych, to wiksze

naprenie rozcigajce powstanie w prcie, w ktrym dziaa wiksza sia, a wic
w prcie CD.
Naprenie to nie moe przekroczy naprenia dopuszczalnego: o < k. CD r
Podstawiajc:
3
A-Q
A
otrzymujemy warto maksymalnego obcienia:
2
Q < / -100 MPa 300 m m = 40000 N
O = 40 kN.
Wyduenia prtw, jakie spowoduje to obcienie obliczymy z prawa Hooke'a:
Sh
v x 10000 N -3000 mm
A/z, = = 0.4762 mm
:
E A 2.1 10 ' MPa-300 mm"
S lh 2 30000 N 2500 mm
A/7 ~
9 - ; = 1.1905 mm.
EA 2.1-10-MPa-300 mm
Na tej podstawie obliczymy kt obrotu belki z zalenoci:
A/z - Ahy _ 0.7143

2
tea -
5 ~ 1000
a = 0.0409 =0 2' 27"
115
2 Zadanie 2.15. Sztywna belka AC o du
D
goci 5 = 1.2 m zawieszona jest poziomo na
dwch rwnolegych pionowych prtach o jed
c,
nakowej dugoci h 3 m i obciona pionow 0.6s
si Q = 60 kN.
Obliczy wymagane rednic d i d pr
x 2
E
tw jeli dopuszczalne naprenia wynosz:
k = 80 MPa. k = 100 MPa.
r c
Odp.: d = 22.6 mm,

v
d-> = 39.9 mm.
3 Zadanie 2.16. Zaprojektowa wymiary prtw: AB - o przekroju kwadratowym

oraz AC - o przekroju koowym. Prty s poczone ze sob przegubowo i przegubowo
przymocowane do sufitu. Na sworze przegubu A dziaa sia O = 60 kN. Naprenia
dopuszczalne dla prtw k = 1 2 0 MPa.
r
Odp.: a = 16.0 mm, d = 22.3 mm.
=U Zadanie 2.17. Jakim maksymalnym ciarem O mona obciy ukad prtw po

kazanych na rysunku, jeeli dla mat. prtw: k - 60 MPa, k = 80 MPa a pola przekro
r c
jw poprzecznych prtw wynosz: A = 1250 m n r , A = 700 mm"?

AB AC
Odp.: Q = 32.3 kN.
LU Zadanie 2.18. Nieodksztacalna jednorodna prostoktna pyta ABCD o ciarze

G = 5 kN jest obciona wzdu boku BC obcieniem cigym narastajcym liniowo
od zera do 4 kN/m a take poziom si F = 1 kN w poowie wysokoci. Pyta jest
podparta przegubowo w punkcie D podtrzymywana za pomoc prta przegubowego
BE o rednicy d = 8 mm. Obliczy wspczynnik z jakim pracuje prt BC, jeeli dla
materiau, z jakiego zosta wykonany 7? = 380 MPa. Wymiar pyty a = 0.25 m.
r
116
3a
< >


Rozwizanie
Korzystajc z warunku rwnowagi momentw wzgldem punktu D. obliczymy
wielko siy T w prcie BE:
]T M D = G 1.5a + F a + - 3a a - T 3a = 0.
Po podstawieniu danych obliczamy wielko siy:
T= 3083.3 N.
Sia ta, wywouje w prcie naprenia rozcigajce:
T-4
<* = T'
nd~
przez ktre podzielimy wytrzymao na rozciganie w celu obliczenia szukanej warto
ci wspczynnika bezpieczestwa:
2 2
_Rr _R r nd _ 380 M P a - k - ( 8 mm) A ^
"~ a ~ 4-T
ffi Zadanie 2.19. Obliczy napre

nia w pionowym prcie DE podtrzy
mujcym pyt trjktn ABC przed
stawion na rysunku. Dane: ciar py
ty G = 10 kN, q = 5 kN/m, M= 1 kNm,
a - 0.2 m, pole przekroju poprzeczne-
go prta AD E= 28.6 mm".
Odp.: O = 100 MPa. Rys. do zadania 2.19
117
L y Zadanie 2.20. Wykona wykresy si
wewntrznych, napre normalnych oraz i 1
z
wydue waka dwustopniowego wyko- +1 2Q
A - c | b
nanego ze stali (E - 200 GPa) i obcione
go tak jak na rysunku siami O oraz 20.
Dane: Ii = 200 mm, U 100 mm, / = 3
= 250 mm, d = 60 mm, d = 50 mm, Q = =

x 2
= 50 kN. im ii pmriTiT 50
ffil i ii!
ran liiiiiii! IIIII^JIIIIRIIIIIIII
^ Rozwizanie i-50
Siy wewntrzne w poszczeglnych ^"
odcinkach walka wynosz: -^
=
-17.7
^ c d = - ? - 5 0 kN (ciskanie) 0.0168-
-25.5
E * 0.0080
= _ E
^z?c ? 5 0 kN (ciskanie) X
5! >
FAB = -Q + 2Q=50 kN (rozciganie).
& Q23G
Naprenia jakie wywouj te siy
w przekrojach prta:
FcD
KD '^=-25.5 MPa
Tido
F b c
G n / ' = - 1 7 . 7 MPa
GAB = =17,7 MPa.

7t<ff
Przemieszczenia przekrojw wzgldem nieruchomego przekroju A:
50000 N- 200 mm-4

3
^0.0168 mm 2
E-%d} 2 - 10 MPa % (60 m m )
F b c 1 i A
Al CA = A' /A 4 + A /
R4 r R = A 5/ A +
l
R4 ' ' - 0.0080 mm
f c D / 3 4
M DA = Al BA + Al CB + Al DC = Al CA + Al DC = Al CA + " ' - -0.0238 mm.
118
CC Zadanie 2.21. Dwustopniowy
waek AC zosta trwale utwierdzo
ny kocem C i obciony siami O
oraz 40 tak, jak to zostao przed
stawione na rysunku. Obliczy naj
Q ~T3-
- e -
&4Q C
wiksz warto siy O jeeli dla
naprenia waku nie mog prze
kroczy wartoci k = 60 MPa, k =
c r
= 80 MPa. Jakie bdzie cakowite Rvs. do zadania 2.21

wyduenie wau spowodowane t
si? Dane: a"i = 40 mm, d = 68 mm, ^ = 20 cm, l - 30 cm, E = 200 GPa.

2 2
Odp.: g m a x = 72.6 kN, M AC = -0.0322 mm.
Q j Zadanie 2.22. Do jakiej maksymalnej wysokoci h powyej fundamentu moe

by wybudowana ciana o staej gruboci, jeeli stopie bezpieczestwa n 20. Wy
trzymao muru na ciskanie R = 6 MPa c
i ciar objtociowy materiau ciany y =

3
= 12.5 kN/m .
Rozwizanie
W celu analizy napre w cianie wy
dzielimy mylowo jej fragment o szerokoci
b=\m.
Objto analizowanego fragmentu wy
nosi:
v = b-g-h,
a jego ciar:
0 = y-V.
Najwiksze naprenie dziaa w dolnym przekroju rozpatrywanego fragmentu

ciany o powierzchni A - b g.
W celu analizy napre w cianie wydzielimy mylowo jej fragment o szerokoci
b=\m.
Objto analizowanego fragmentu wynosi:
V = bgh,
a jego ciar:
O = y-V.
119
Najwiksze naprenie dziaa w dolnym przekroju rozpatrywanego fragmentu
ciany o powierzchnia = b g i wynosi:
O y-bg-h
a = = J
- = y-h.
A bg
Naprenie to nie moe przekroczy naprenia dopuszczalnego:
Q<k , c
czyli:
Rr
y-h<
n
skd otrzymujemy:
R,c 6 1 0 Pa
h< J 1
n-y 20-12.5-10 N/nr
h < 24.0 m.
Maksymalna wysoko, do jakiej mona wybudowa cian wynosi h = 24.0 m.
CQ Zadanie 2.23. Grubo ciany na rozmaitych poziomach jest rna. Jakie obci
enie q niutonw na biecy metr szczytu ciany mona przyoy i jakiej gruboci a
i b powinny by dolne czci ciany, jeeli dla
3
muru k - 0.35 MPa i y = 18 kN/m , jeeli a =
c
= 0.4m, /2j = / z = / z = 3.0 m?

2 3
Rozwizanie
Obcienie na jeden metr biecy na dolnej
powierzchni najcieszej czci ciany, uwzgld
niajc ciar wasny tej czci, wynosi:
m
c
h ~ < + a
'1 ' h\' Y-
To obcienie nie powinno wywoywa na

pre przekraczajcych dopuszczalne, wic:
q _q +
x almh y_ ]
F] a Im
skd:
<? = 118 400 N/m. Rys. do zadania 2.23
120
Analogicznie postpujc, dalej otrzymujemy:
q + a -1 m h y + b -1 m h y
} 2
K
= O std B = 0.473 m,
blm
q + a 1 m fy y + b 1 m h y+ c 1 m /i y
2 3
= *c> stad c- 0.559 m.

cl m
2.1.2. Zadania statycznie niewyznaczalne
Zadanie 2.24. Waek ABCD zosta utwierdzony obustronnie do nieodksztacal-

nych cian i obciony siami 3F oraz F, tak jak pokazano na rysunku. Sporzdzi wy
kres napre oraz przemieszcze przekrojw poprzecznych na caej dugoci waka.
5
Dane: E = 2x10 MPa, 7, = l = 1 = 6 cm, d = d - 4 cm, d = 5 cm, F = 66 kN.
2 3 x 3 2
Rozwizanie
Warunek rwnowagi si dziaajcych wzdu osi x:
YF =-R +3F-F-R =0.

IX A D
Poniewa dysponujemy jednym rwnaniem rwnowagi statycznej, w ktrym wy

stpuj dwie niewiadome R i R zadanie jest jednokrotnie statycznie niewyznaczalne.
A D
121
Dodatkowe rwnanie wice obie wielkoci znajdziemy uwzgldniajc fakt, e skoro
prt jest obustronnie utwierdzony, to jego cakowite wyduenie jest rwne zero:
M DA = 0.
Rozpisujc powysze zgodnie z prawem Hooke'a, otrzymujemy:
MBA+MCB+MDC=
R l,A , (R -3F)-k A , (R -3F+F)l

A 3
0.
EA } EA 2 EA 3
Uwzgldniajc, e: l - l = 1 ,A x 2 3 X -A 3 \A - 1.5625AJ i upraszczajc, obliczamy:

2
R A = 1 F = 98kN.
33
Z rwnania sumy rzutw na o x:
R D
D
s i l i ? = 3 4 kN.
33
Naprenia w poszczeglnych odcinkach waka wynosz:
R A 98 000 N 4
cAB =- - = 78.0 MPa
A 7t(40 mm)
R -3F
A -100 000 N - 4 , F n i x t r t
o BC = = = -50.9 MPa
A 2 ti(50 mm)"
R -3F+F
A -34 000 N - 4
2 7 1 M P A
<*BC = = - - - -
A3 K(40 mmy
Przemieszczenia przekrojw:
= 0 2 3 4 M M
&BA = -
EA l
^ 1 + ( R 4 - 3 F h = 0 0 0 8 1 m m
EA 2
EA EA 2 EA 3
Obliczone wielkoci napre normalnych oraz przemieszcze przedstawiono na

wykresach.
122
0 2 Zadanie 2.25. Waek AB o dugoci / = 10 cm i rednicy d - 4 cm zosta woo
ny bez luzu i wcisku pomidzy nieodksztacalne pyty i trwale do nich przymoco
wany. W odlegoci 0.6/ od lewego ko
ca, w przekroju C waek obciono si 0.61 0.41
P = 85 kN, a cao podgrzano o Ar =
I
- 20 K. Obliczy naprenia w poszcze
glnych czciach waka, jeeli dla mate
riau, z ktrego zosta wykonany, mamy: MB
5 1 5 B
a = 1.2xl0" ET , E = 2 x l 0 MPa.
Rozwizanie I
Przyjmujc, e odcinek AC bdzie Rys. do rozwizania zadania 2.25

ciskany a odcinek CB rozcigany, zazna
czamy odpowiednie zwroty reakcji i piszemy warunek rwnowagi waka:
R + R
A B F=0.
Brakujce rwnanie znajdziemy, korzystajc z warunku przemieszczeniowego dla

rozwaanego przypadku. Cakowite wyduenie waka, spowodowane wpywem zmia
ny temperatury oraz oddziaywaniem mechanicznym (siami zewntrznymi), bdzie
rwne zero:
Al + Alt m = 0.
Wyduenie spowodowane zmian temperatury:
Al =-a-l -Al.
t
Zmiana wymiaru spowodowana siami zewntrznymi:
A / _R -0AI
B | (R -F)-0.6l
B
EA EA
A zatem warunek przemieszczeniowy ma posta:
M M 7 A (R -F)-0.6l
B n
Al, + Al - a -1 At + -
m + -~rr = >
EA EA
po uproszczeniach obliczamy:
R = 0.6P - a Ar EA =
B
5 5 K ( 4 ( ) m m )
= 0.6-85 0 0 0 N - 1 . 2 - 1 0 " -20 K - 2 - 1 0 " MPa .
K
: 8274.34 N,
123
oraz:
R = F -R
A B =76725.66 N.
Naprenia w poszczeglnych odcinkach waka wynosz:
-76725.66 N 4
= -61.1 MPa
A tu-(40 m m ) "
RB _ 8274.34 N- 4 _
}
CB 6.6 MPa.
A Ti -(40 m m ) 2
2 Zadanie 2.26. Waek AB skada 1.

i '2
jcy si z czci miedzianej i stalowej
!
0 jednakowych rednicach d - 5 cm zosta
woony midzy nieodksztacalne pyty mied stal
1 podgrzany o At - 230 K. Przed podgrza
niem, pomidzy kocem B waka a pyt A C B
istnia luz 8 = 0.3 mm. Obliczy prze
mieszczenie przekroju C oraz naprenia
w waku. Rvs. do zadania 2.26
Dane: h = 5 cm, l = 10 cm, 2
J VS TT-1 5
E = l x l 0 MPa, E = 2x10" MPa, a, = 1.7xl0~ R~\ a = 1.2x10"-''
m s K' s
Odp.: A CA = 0.11 mm, c = 171.5 MPa.
3 Zadanie 2.27. Sup betonowy o wymiarach 40 cm x 30 cm jest zbrojony dziesi

cioma prtami stalowymi o rednicy d = 20 mm kady. Obliczy naprenia, jakie po
wstan w stali i betonie, jeli obci
ymy sup si F = 2 MN. Modu
S 3
Younga: betonu E = 20 GPa, stali
h A
E = 200 GPa.
s
r Rozwizanie
Pole powierzchni prtw sta

lowych:
2
A =10c = 3141.6 m m .
124
Pole powierzchni betonu:
2
A = 400 mm -300 mm - A =116858.4 mm .
h s
Obcienie O supa wywoa siy reakcji w betonie F oraz w stali F , ktre spenia h s
musz warunek rwnowagi:
F +F =Q.
b S
Sposb obcienia supa powoduje, e skrcenie prtw stalowych jest rwne

skrceniu czci betonowej Al = Al , co po uwzgldnieniu prawa Hooke'a daje:
s b
F -h s . Fh h
E
s \ b \
Po uwzgldnieniu danych obliczamy zaleno pomidzy siami:
1309
F. =^-F s
h =0.2618F,.
5000
Co po podstawieniu do warunku rwnowagi daje:
F +0.2618^=2.
6
Std obliczamy:
F = 1.576 MN
b
oraz:
F = 0.424 MN.
s
Siy te wywouj naprenia:

w betonie:
F h 1576 000 N ^
0 w
O= B = = 13.5 MPa,
Ab 116 858.4 mm
w stali:
F, 424 000 N
a .= = - =135.0 MPa.
2
A 3141.6 m m s
125
02 Zadanie 2.28. Miedziany waek o rednicy
d 50 mm zosta woony do stalowej tulejki 5
o rednicy wewntrznej d = 58 mm i gruboci w
cianek g = 4 mm. Wysokoci tulejki i waka s

i
identyczne. Cao zostaa umieszczona na nie- 1 1
odksztacalnym podou i obciona symetrycznie

poprzez idealnie nieodksztacaln pyt. Obliczy
H
najwiksz warto obcienia O, jeeli naprenia
dopuszczalne na ciskanie dla stali k = 80 MPa, Cs
dla miedzi k = 40 MPa oraz E :E = 2:1?

Cm s m
Odp.: Q m a x = 94.1 kN. Rvs. do zadania 2.28
0 3 Zadanie 2.29. Sztywna belka AB jest podwieszona na dwch prtach AD - mie-

dzianym o dugoci hy - 0.7 m i polu przekroju poprzecznego A = 1400 mm" oraz CE m
- stalowym o dugoci h = 1.2 m i polu A = 800 mm". Obliczy, jakie naprenia

2 s
powstan w prtach, jeeli obciymy j w 1/4 odlegoci od koca A si O - 140 kN.

Przyj E :E = 2:1.
s m
Rozwizanie
Warunek rwnowagi momentw wzgl 1
E
dem punktu B daje:
Sj -4a + S -2a-F-3a 2 = 0. 2a
Brakujce rwnanie znajdziemy, piszc
warunek przemieszczeni owy belki. Belka C B
doznaje obrotu wzgldem punktu B. Kt
obrotu jest na tyle may, i przyjmujemy, e
prty pozostaj pionowe. Z twierdzenia Ta- Q
lesa mamy zaleno pomidzy wyduenia
mi prtw:
fs, | Q s :
A /
2 A/i .
* = i - > A/i =2A/ .
O A
?
B RB
2 4 1 2
\i I
Po zastosowaniu prawa Hooke'a, po Al,

I
wysza zaleno przybierze posta: A'
R>s. do zadania 2.29

5 'As
skd, po uwzgldnieniu danych, obliczamy:
5 = 35 .
X 2
126
Wprowadzajc zaleno pomidzy siami, z rwnania momentw obliczamy:
S, = O = 3 0 k N
" 14~
a nastpnie:
S = 3 S = 90 kN.
{ 2
Siy te wywouj w prtach szukane naprenia:
o AD = = 64.3 MPa
a C = = 37.5 MPa.
A.
Zadanie 2.30. Idealnie sztywna belka jest podwieszona na trzech pionowych pr

tach. W jakiej odlegoci od punktu C naley przyoy si O, aby belka przemiecia
si rwnolegle w d?
Dane: /, h = 2/zj, pola przekrojw A = 2.5A mod. Younga E i = 2 .
2 2 l5 2
Odp.: x = (8/15)/.
Zadanie 2.31. Ciar O = 50 kN wisi na trzech prtach AB, AC i AD wykona

nych z jednakowego materiau i o jednakowych polach przekroju poprzecznego A =
= 600 mm". Obliczy naprenia w prtach, jeeli a = 30.
Odp.: G a b =a A D = 37.8 MPa, C A C = 50.5 MPa.
127
2.2. Uoglnione prawo Hooke'a
CJ Zadanie 2.32. Prbka walcowa o rednicy d - 60 mm i wysokoci h- 120 mm jest

wykonana z materiau, dla ktrego stae materiaowe wynosz E - 10 GPa i v = 0.3.
Korzystajc z rwna uoglnionego prawa Hooke'a, obliczy zmian wymiarw prb
ki, a take zmian jej objtoci, jak wywoa na
prenie ciskajce a = 40 MPa przyoone do
podstaw prbki.
Rozwizanie
Po przyoeniu naprenia ciskajcego
zmieni si wymiary prbki: zmniejszy si jej wy
soko i wzronie rednica. Zmiany te oznaczymy
CL
-e-
odpowiednio: Ah oraz Ad.
f
W przyjtym ukadzie wsprzdnych x, y, z
odksztacenia oraz naprenia przedstawiaj si
nastpujco:
e.*0 a =0 * i
x
e *0 J__L I
a =0
y
e* 0 O *0.
Uwzgldniajc powysze wartoci zerowe we wzorach uoglnionego prawa
Hooke'a, otrzymujemy:
E e .=0-v(0 + c )
A z E-e r =-vo.
E e s 0 - v ( o + 0)
v r
e v =-va 2
Ez : = o - v ( 0 + 0)
z
S to znane zalenoci opisujce przypadek jednoosiowego ciskania bd rozci

gania prbki osiowosymetrycznej:
E E =G
Z Z
Podstawiajc warto naprenia G = -40 MPa (znak -" oznacza naprenie

Z
ciskajce), obliczymy wartoci odksztace wzgldnych prbki, ktre wynosz: e = 2
= -0.0040, , = e = 0.0012.
128
Zmiany wymiarw prbki s nastpujce:
Ad=e d x = e d = 0.0012 60mm = 0.072mm

v
Ah = -h = -0.0040 120 mm = -0.480 mm.

z
Zmian objtoci prbki znajdziemy, korzystajc z faktu, e odksztacenie objto

ciowe B mona z zadowalajc dokadnoci obliczy jako sum odksztace linio
wych z uwzgldnieniem ich znakw:
0 = ~z Y +e,, +e .}
7
v
A zatem:
lid'
AV = V ( e + E + e ) = h. x y z (e + e + e )
x y z
i ostatecznie po podstawieniu danych liczbowych:

6 0 3
AV = 120 mm ^ (0.0012 + 0.0012- 0.0040) = -542.9 mm .
Objto prbki zmniejszya si o AV = 542.9 mm'
L Zadanie 2.33. Prostoktna py

ta stalowa o wymiarach a = 0.40 m,
b = 0.30 m i g- 0.02 m jest obcio
na rwnomiernie rozoonymi sia
mi P = 400 kN i O = 600 kN od
powiednio w kierunkach rwnole
gych do duszego i krtszego
boku. Wyznaczy wartoci od
ksztace wzgldnych Z , i e x y r
Wspczynnik sprystoci podu

nej E = 2x10^ MPa, liczba Poissona
v = 0.25.
7 Rozwizanie
Naprenia, jakie dziaaj na
pyt, s nastpujce:
Podstawiajc powysze wartoci do wzorw uoglnionego prawa Hooke'a,
otrzymujemy:
-i
P
v
-v
e*=7K- (v+o- )) :
E b-g
7
D ^
-v 0+
b-g
-7(-V(+y)) 1 Q
0-v +
b-g ag
Po podstawieniu danych liczbowych obliczymy odksztacenia:
400 000 N 600 000 N

0.25
2 -10" MPa 300 mm 20 mm V
400 mm 20 mm
JJ
1 600 000 N 400 000 N W

-0.25
' y
2 1 0 M P a 400 mm 20 mm
5
300 mm 20 mm
400 000 N 600 000 N

-0.25
2ltf MPa 300 mm 20 mm 400 mm 20 mm
Szukane odksztacenia wzgldne pyty wynosz:
z = 0.00024. e = 0.00029, e, = -0.00018.

x v
3 Zadanie 2.34. Obliczy wielko cinienia hydrostatycznego q ktre wywoao

zmian objtoci AV - 5000 mm kuli stalowej (E = 210 GPa, v = 0.27) o pierwotnej
rednicy d = 0.6 m.
Rozwizanie
Objto kuli przed odksztaceniem wynosi:
^3 :
i/ 4
( d %d
V=KI
3 l 2
Wzgldne odksztacenia kuli poddanej dziaaniu cinienia hydrostatycznie ci
skajcego {)q s jednakowe w kadym kierunku i wynosz:
Z = Z = e = {-q + 2q\>) =
x T E.

130
Odksztacenie objtociowe kuli:
AV
0 =
V e x -i- e -i- e, = 3e.
y
A zatem:
_ - - H + 2 ^ ) ,
skd po przeksztaceniu i podstawieniu danych mamy:

3 5
2-AY-E _ 2-(-5000 mm )-2.1-10 MPa
<7 = = 6.73 MPa.
3 3 3
7u/ (2v-l) Tt-600 m m ( 2 - 0 . 2 7 - 1 )
Cinienie dziaajce na kul wynosi q -6.73 MPa.
Zadanie 2.35. Prostopadocian o krawdziach rwnych 0.4 m, 0.2 m, 0.3 m odkszta

ca si sprycie w ten sposb, e dugoci odpowiednich krawdzi po odksztaceniu
wynosz 0.4004 m, 0.20006 m i 0.29985 m. Okreli przyrost objtoci prostopado
cianu.
-5 3
Odp.: AV = 1.92-10 m .
01 Zadanie 2.36. Jak zmieni si objto jednorodnej penej kuli miedzianej o pier
wotnej rednicy D - 0.75 m, jeeli zanurzy siej w pynie o cinieniu q = 12 MPa? Dla
5
miedzi mamy: E - 1.1 x 10 MPa, v - 0.33.
3
Odp.: AV = 24579.4 mm .
I
3 Zadanie 2.37. Walec aluminiowy (E = 0.8x10' MPa,
v = 0.33 ) o rednicy d - 40 mm zosta woony do otworu
(j)d
1
o rednicy D - 40.01 mm wykonanego w nieodksztacal-
nym materiale, a nastpnie obciony poprzez nieod-
ksztacalne podkadki si ciskajc P. Jaka musi by
warto siy P, aby naprenia pomidzy ciankami walca
a ciankami otworu wynosiy q - 3 MPa?
Odp.: P = 8 3 . 8 kN. 1 ^
ffi Zadanie 2.38. Jak zmieni si objtoci szecianu alu Rys. do zadania 2.37
miniowego umieszczonego bez luzu i wcisku do rowka
wykonanego w nieodksztacalnej pycie? Szecian jest ciskany si pionow P = 5 kN
rozoon rwnomiernie na grnej ciance szecianu. Jakie naprenie powstanie
pomidzy ciankami szecianu i ciankami otworu? Liczba Poissona dla aluminium
X ;>
v = 0.33, modu sprystoci E = 0.7 10 MPa. Krawd szecianu a = 0.015 m.
131
Rozwizanie
Warunki brzegowe odksztace i na
pre dla rozpatrywanego przypadku s
nastpujce:
G,=0 e *0
x
g v *0
g z = T e r * 0.
Korzystajc z uoglnionego prawa Rvs. do zadania 2.38
Hooke'a, mamv:
ejc ^(0-v(o +o,))

y
0 = ^ ( o j , - v ( o + 0)) z
0 =G. -VG
y 2
V G
e_-=-(a_-v(0 + G )) v
r =^K-- ( v))
Z drugiego rwnania mamy:
G = vg .v z
Podstawiajc t zaleno do pozostaych rwna, otrzymujemy:
e.v=--(VO +O ) r r
0 = G , -VG- V
E = a v v o
2 Tr( z- ( 2))
Wzgldna zmiana objtoci szecianu:
0 = = Z + zJ + z = - ( v g + g ) + 0 + ( g - v ( v g )) = -0.000144.
x z z z z z
V - E E
Naprenia pomidzy ciankami szecianu i rowka:
F
I n 5000N
G.. = v g = v 7
=-0.33 - = -7.33 MPa.
a ) (15 mm)
132
Q Zadanie 2.39. Walec z podatnego materiau
zosta umieszczony bez luzu i wcisku w nieod-
ksztacalnym otworze, a nastpnie poddany dziaa
niu pyt A i B przyciskanych do walca siami wy
woujcymi w przekrojach prostopadych do osi
walca naprenia G = 30 MPa. Liczba Poissona v =
_,Z.
y/j/ j
w
= 0.25, modu Younga E = 200 GPa. Obliczy ci *yyy (|)d
i
nienie q, jakie wywiera walec na cianki otworu '^yZ
y/yy, i
oraz zmian wysokoci walca. I
'/,:'/,
I
y _I
. ' Rozwizanie B
W
Warunki brzegowe analizowanego zagadnie
nia s nastpujce:
x -
a
v - z - - 3 0 MPa,
Oj-Oy,
Ah
E = e y = o,
X e, =
h '
Zagadnienie jest osiowosymetryczne, wic do
jego rozwizania wystarcz dwa rwnania uogl
nionego prawa Hooke'a:
-v(CT v +a ))z
1/ Rys. do zadania 2.39

8, K
-v(c +a ))
v v
E -
A /
^ _ <
t Oz
- E * /z
Z pierwszego rwnania obliczymy cinienie dziaajce na cianki otworu:
vo, 0.25-(-30 MPa)

o= s- = ^ L = MPa.
l-v 1-0.25
Zmiana wysokoci walca, zgodnie z drugim rwnaniem wynosi bdzie:

A/z=--(c +v2<7) = 100 mm , _
7 3 Q M P a + 0 .25-2-10 MPa),
K 1 l ) V
E 2 Hf M P a *
skd:
A/z = 0.0125 mm.
133
ES Zadanie 2.40. Szecian z mate
riau o wspczynniku Poissona v =
/
= 0.33 przylega dwiema przeciw '/
/ .
legymi cianami do dwch nierucho /

/ /
mych cian. Znale cinienie rj wy

wierane przez szecian na ciany, jeli /
na inne dwie przeciwlege ciany sze
cianu dziaaj naprenia ciskajce

q=15 MPa. i tc 'A
Odp.: o = 4.95 MPa Rvs. do zadania 2.40
G3 Zadanie 2.41. Pyta o wymiarach a - 0.22 m, b = 0.15 m i d = 0.04 m z materiau,

dla ktrego liczba Poissona wynosi v = 0.25, umieszczona zostaa bez luzu pomidzy
dwiema doskonale niepodatnymi
1 z
cianami AB i CD a nastpnie
'A
'V P
poddana dziaaniu si P = O -
- 100 kN. Wyznaczy warto
y Q Q
siy reakcji pyt R . _Q
I'
^ Rozwizanie
Analizowan sytuacj opi
d . a
suj nastpujce warunki brze EM
gowe:
a *o
3 e *0 v
a, * 0 e * 0.
r
Z rwnania odksztace wzgldem osi x mamy:
e =-^[^-v(a
x v + a ) ] = 0,
z
a po podstawieniu danych oraz pomnoeniu przez E:
R -e . -p = 0.
v
ba \bd ad j
Z powyszego:
R = b a v ' -Q . -P
134
a po podstawieniu danych:
100000 N 100000N
R = -150 mm 220 mm 0.25 = 231.25 kN.
150 mm 40 mm 220 mm 40 mm
V
Sia reakcji nieodksztacalnych pyt jest rwna R = 321.25 kN.
2 Zadanie 2.42. Kostka prostopadocienna o wymiarach a - 40 mm, b - 25 mm,

h = 30 mm wykonana z odksztacalnego materiau dla ktrego E - 2 GPa i V - 0.41
zostaa woona do wgbienia wykonanego w nieodksztacalnym materiale i poprzez
nieodksztacaln podkadk obciona si F - 10 kN. W kierunku boku krtszego
kostka jest idealnie dopasowana do wymiarw wgbienia, a w kierunku boku dusze
go, pomidzy jej ciankami a ciankami wgbienia istnieje luz 5 = 0.2 mm. Obliczy
naprenia G i G , jakie powstan pomidzy kostk a ciankami wgbienia, oraz zmia
X v
n jej wysokoci A/z.
Odp.: G = -15.9 MPa, D = -8.8 MPa, AH = -0.60 mm.

X Y
L-, Zadanie 2.43. Kostka wykonana z materiau, dla ktrego (E - 0.1 l 0^ MPa, x
v = 0.45) zostaa woona do wgbienia z luzem 8 = 0.08 mm oraz p = 0.12 mm.

Wymiary kostki wynosz a = 45 mm, b = 35 mm, h = 42 mm. Jakiej siy Q naley uy,
aby luzy znikny?
Odp.: O = 102.1 kN.
Z
1fi
F '//// . . .
''S,
3
T < 5
CL
7//7////AW////////.
X\t'
Rvs. do zadania 2.42 Rys. do zadania 2.43
135
I Zadanie 2.44. Kostka szecienna umiesz
czona zostaa we wgbieniu dokadnie dopa
sowanym do swoich wymiarw i obciona
pionow si F - 8.51 kN. Wyznaczy si R,
z jak szecian naciska na cianki wgbienia,
przy zaoeniu, e cianki te s nieodksztacal- 2
ne. Liczba Poissona materiau kostki v = 0.37.
Odp.: R = 5.0 kN. Rys. do zadania 2.44
2.3. Anaiza stanu naprenia - koo Mohra
0 3 Zadanie 2.45. Prt pryzmatyczny AB jest rozcigany napreniami normalnymi o

= 100 MPa. Jaki stan naprenia panuje w przekroju nachylonym do jego osi podunej
pod ktem (3 = 60?
Rozwizanie
Aby obliczy stan naprenia,
niezbdne s nastpujce informa
cje: wielko napre gwnych Oj
i c2 oraz kt a zawarty pomidzy
kierunkiem wikszego naprenia
gwnego (1) i kierunkiem (n) nor
malnym do przekroju (zmierzony
przeciwnie do ruchu wskazwek ze
gara).
W analizowanym przypadku
mamy:
G, = 100 MPa,
o = 0 MPa,
2
cc= 210.
Stan naprenia w przekroju okrelimy, korzystajc z metody wykrelnej.

W tym celu, na paszczynie napre normalnych o oraz stycznych i wykrelimy
koo Mohra opisane wsprzdnymi napre normalnych Gj i G . 2
Nastpnie, ze rodka S koa poprowadzimy promie r nachylony do osi napre

normalnych pod ktem 2 a = 420(420 - 360 = 60) w kierunku przeciwnym do ruchu
wskazwek zegara.
Wsprzdne punktu W przecicia promienia z okrgiem stanowi szukane warto
ci napre w przekroju.
136
Wynosz one:
o
G = S + v cos(2a) = 50 + 50 cos(0 ) = 75.0 MPa
a;
0
x = r sin(2a) = 50 sin (O ) = 43.3 MPa
a
60}
Sprawdzenie
Powysze wartoci sprawdzimy, korzystajc z wzorw opisujcych stan napr
enia w przekroju nachylonym pod katem a do kierunku wikszego naprenia gw
nego:
? . 9 Oi t O i Oi - OT ,
o a = o, cos" a + a sin" a = - H-=- cos(2a)
2
a< a? . . . ,
x a =-sin(2a)
Po podstawieniu danych otrzymujemy wartoci napre zgodne z wyznaczonymi

metod graficzn: a = 75.0 MPa, x = 43.3 MPa.
a a
C2i Zadanie 2.46. Walcowa prbka skalna jest osiowo ciskana napreniami normal
nymi a - 20 MPa. Obliczy stan naprenia w przekrojach prbki nachylonych do jej
osi podunej pod ktem:
a) (3 = 30, Odp.: a = -5.0 MPa,
a T = 8.66 MPa, a
b) P = 45. Odp.: o = -10.0 MPa,

a T = 10.0 MPa. a
137
ffi Zadanie 2.47. Obliczy naprenia w prze
kroju poziomym (m-m) prta AB oraz piono
wym (n-n) prta AC. Prty s poczone prze
gubowo w punkcie A i zamocowane przegubo
wo u sufitu. Na sworze przegubu A dziaa
obcienie Q - 100 kN.
Pola przekrojw poprzecznych prtw
wynosz odpowiednio: A = 9 cm" i A =
AB AC
= 4 cm" a kty, jakie one tworz prty z pozio

mem wynosz: p = 45, y = 30.
Odp.:
OAB = 51.57 MPa, = -51.57 MPa,
o \c
a = 142.10 MPa, x aAC = -82.04 MPa.
'. Zadanie 2.48. Pyta jest rozcigana napreniami a = 100 MPa. Obliczy wartoci
napre na ciankach elementu prostopadociennego ABCD nachylonego do kierun
ku dziaania naprenia gwnego pod ktem (3 = 30.
Odp.:
2 5
OAB = - MPa, x a A B = -43.3 MPa,
7 5 M P a x 4 3 3 M P a
aBC = - > aBC = - -
G2 Zadanie 2.49. Dany jest paski stan napr

enia zdefiniowany napreniami gwnymi. 110MPa
1) Obliczy i zilustrowa graficznie napr
enia panujce w przekroju zaznaczo
50MPa V 50MPa
nym na rysunku.
4
/6(f\
2) W jakim przekroju wystpuj najwiksze
j10MPa
naprenia styczne i jaka jest ich war
to? Rys. do zadania 2.49
138
4? Rozwizanie
Ad. 1)
W analizowanym przypadku mamy nastpujce dane:
Ci = (+)50 MPa, G = (+)10 MPa, a = 30. 2
Podstawiajc powysze wartoci do wzorw:
c, = a + - cos(2a)
^ l s i n ( 2 a ) ,
mamy:
DO + 10 30-10 ,,_<K ^ n
an = + cos(60 ) = 40.0 MPa
a 9 2
5 0 10
s i n ( 6 0 ) = 17.7 MPa.
(n)
G =1QMPa
\
x=3Cr
-i
-(1)
G,=50MPa G.=50MPa
A
OMPa
:o
.T [MPa]
"max
20
A'
10 y
G /
s /2u G,\ G [MPa]
2
,
10 3 23 30
C
-10
^ /
Rys. do rozw. zadania 2.49

Ad. 2)
Najwiksze naprenia styczne s rwne promieniowi koa Mohra:
20.0 MPa
i panuj w przekrojach, nachylonych do kierunku wikszego naprenia gwnego

pod ktem a' = 45.
Analizowany przypadek zilustrowany zosta rysunkiem koa Mohra, ktry po
twierdza obliczone powyej wartoci napre.
3 Zadanie 2.50. Dane s stany naprenia okrelone napreniami gwnymi. Obli

czy analitycznie i zilustrowa graficznie naprenia, jakie panuj w przekrojach za
znaczonych na rysunku.
Odp.:
a) o = -32.50 MPa,
a -30.31 MPa;
b) O = a 0.00 MPa, 11.18 MPa;
c) o = -20.00 MPa,
a % = 17.32 MPa;
d) o = -15.00 MPa,
a 8.66 MPa;
e) a = 22.99 MPa,
a % = 7.50 MPa;
f) o = 14.25 MPa,
a -6.50 MPa.
a) b) c)
120MPa 5MPa 10MPa

I
50MPa 25MPa 25MPa 30MPa , / |30MPa
30

J20MPa 5MPa lOMPa
d) e) 0
10MPa 5MPa t3MPa
*
\
\
30MPa ^l30MPa 25MPa \ 25MPa 18MPa
\
4i ti OMPa 5MPa 3MPa
R \ s . do zadania 2.50
140
GTi: Zadanie 2.51. Pyta poddana zostaa 30 MPa
i i! T I
dziaaniu paskiego stanu naprenia. Obli : i i i!
I i I ! i ! II
czy naprenia na ciankach prostoktnego l !S ! S
elementu ABCD, obrconego wzgldem na
pre gwnych o zaznaczony kt 60.
to
^ Rozwizanie Q. ,
O
CM
W analizowanym przypadku mamy na
stpujce dane:
<T, = (+)30 MPa, G = (-)20 MPa,

2
i [
li1 UilLLU
<x = 30, a
AB D A = 90 + 30 = 120. 30 MPa
Podstawiajc powysze dane do wzo Rvs. do zadania 2.51
rw, obliczamy naprenia normalne i stycz
ne dziaajce na ciance AB:
_ Gj + G 2 Gj G 2
'AB + cos(2cc ) = A5
2 2
u
30-20 30 + 20 cos(60 ) = 17.5 MPa
l
AB sinâ^)
30 + 20
sin(60) = 21.7 MPa.
2
Analogicznie postpujemy dla cianki DA:
<Jj + o . gi -02
2
+ cos(2a Z)A )
2 2
30-20 30 + 20
+ cos(240) = -7.5 MPa
2
Gj G 2
T
Q4 - sin(2a Z)A ) =
30 + 20
sin(240) = -21.7 MPa.
2
Naprenia na ciankach przeciwlegych bd takie same, tj.:
= X = X X Z
AB ~ CD' DA BC ' AB CD> DA ~ BC
Obliczone wartoci zostay zilustrowane graficznie.

2 Zadanie 2.52. Na cianki elementu znajdujcego si w stanie rwnowagi dziaaj

naprenia normalne oraz styczne, w sposb przedstawiony na rysunku.
Obliczy wartoci napre gwnych oraz ich kierunki. Jakie maksymalne napr
enia styczne wywouj te naprenia i jaki jest ich kierunek?
4? Rozwizanie OMPa
24.5MPB
Przyjmujemy ukad odniesienia (x, v), tak aby
o x bya rwnolega do wikszego naprenia nor
40MPa 40MPa
malnego dziaajcego na element. W ten sposb
otrzymujemy G = 40 MPa, G = (-)10 MPa oraz na
v
w
v
prenia styczne: X = 24.5 MPa i T = (-)24.5 MPa. v c

1 '
Dodatni zwrot naprenia stycznego jest zgodny t 24.5MPa
10MPaj
z ruchem wskazwek zegara wzgldem rodka ele
mentu. Rvs. do zadania 2.52
Nastpnie na paszczynie napre (x, G) za
znaczamy wypadkowe stany naprenia: W = ( G , i^.) oraz W = ( G , T ) , dziaajce
xy R va V VV
na ciankach elementu. czc te dwa punkty znajdujemy rodek koa Mohra, ktrego
wsprzdna:
G V + G.,
y
5 = - = 15 MPa,
a take promie koa:
2
r = ^(a -S) +xl
x = 35 MPa.
142
Znajc promie i rodek, wykrelamy koo i znajdujemy naprenia gwne, kt
rych wartoci s rwne:
d +G
x y a ~a
v v
a, = S + r = + + T- = 50 MPa
y
O +O x y (o -a v v
0 =S-r
2 = + tL = - 2 0 MPa.
Kierunek wikszego naprenia gwnego znajdziemy, prowadzc prost prze

chodzc przez punkt odpowiadajcy mniejszemu napreniu gwnemu G oraz punkt 2
W[ bdcy odbiciem punktu W_.

y
Nachylenie tej prostej wyraone ktem a obliczymy z zalenoci trygonometrycznej:

-2T T
xv
XV
tan(2a) lub tan a --
a -o
x Y
o .-o
A 2
skd otrzymujemy a = (-)22.2. Znak (-) oznacza, e aby otrzyma stan napre gw
nych naley obrci ukad wyjciowy o kt a zgodnie z mchem wskazwek zegara.
Rys. do rozwizani! zadania 2.52
143
Warto maksymalnych napre stycznych wynosi:
- r - _ = 3^ MPa.
"max
Naprenia gwne dziaaj w przekrojach nachylonych wzgldem kierunku

wikszego naprenia gwnego pod ktem 45. W tych przekrojach dziaaj te napr
enia normalne rwne wsprzdnej punktu = 1 5 MPa.
Kierunek maksymalnych napre stycznych wzgldem analizowanego wyjcio
wego stanu naprenia okrela kt p\ Jest on zdefiniowany prost przechodzc przez
punkty i T' lub W' i T: YX
T m a x T l T
tan(3= ~ =0.42.
Stan naprenia, w ktrym naprenia styczne maj warto maksymaln, wyst

puje w przekrojach obrconych o kt (3 - arctan(0.42) = 22.8 przeciwnie do ruchu
wskazwek zegara wzgldem rozwaanego elementu ub o kt a + P = 45 wzgldem
kierunku napre gwnych.
IEU. Zadanie 2.53. Obliczy wartoci oraz kierunki napre gwnych, ktre wywo
uj stan naprenia przedstawiony na rysunkach.
Odp.:
a) (Ti - 22.07 MPa, o 2 - 7.93 MPa, a = 22.50;
b) o , = -1.49 MPa, C = -33.51 MPa,
2 a = 19.33;
c)CTj= 17.42 MPa, O, = -9.42 MPa, a = -13.28.
a) b) c)
10MPa l5MPa |8MPa
6MPa
5MPa 10MPa.
20MPa 20MPa 30MPa 30MPa 16MPa 16MPa
5MPa 10MPa 6MPa

I
hOMPa J5MPa 8MP8
2.4. cinanie
G3 Zadanie 2.54. Okrgy prt o rednicy d 4 cm jest cinany w sposb przedsta

wiony na rysunku. Sia niszczca F = 75.4 kN. Jaka jest wytrzymao na cinanie
materiau prta R,l
144
^ Rozwizanie
Przedstawiony sposb obcienia waka
wymusza powstanie w nim dwch powierzchni
cinania Av
1
/I I
. \
ud' o
A = T
Przyjmujemy, e s one rwnomiernie ob

cione, co wywoa w nich naprenia styczne T
rwne:
_ F 2-F \ \ \ \ \ \ W \ \ \ \ \ \ . \ \ \
X 2
~2 ~ nd '
Zniszczenie na skutek cinania nastpuje,
gdy naprenia styczne osigaj warto rwn
wytrzymaoci materiau na cinanie:
x = R.t
Na tej podstawie obliczamy:
2F 2-75400 N
30.0 MPa.
nd A
7t-(40a)
Wytrzymao na cinanie materiau wynosi R, = 30.0 MPa.
|L^. Zadanie 2.55. Sworzniowe poczenie paskownika z cignem przenosi oocie-

nie F- 150 kN. Jaka powinna by rednica sworznia aby zapewni prac poczenia ze
wspczynnikiem bezpieczestwa n = 4, jeeli wytrzymao na cinanie materiau
sworznia wynosi R = 340 MPa?
t
Odp.: d = 33.6 mm.

A
145
[ i, Zadanie 2.56. Za pomoc matrycy z blachy sta
lowej o gruboci g = 2 mm maj by wycinane pod
kadki o rednicy d = 25 mm. Przy jakiej sile nacisku
F na sworze dojdzie do wycicia krka, jeeli wy
trzymao na cinanie materiau blachy wynosi R = t
= 360 MPa?
l i i
I
Odp.: F = 56.55 kN.
(EO Zadanie 2.57. Jaka powinna by minimalna gru

bo g ba ruby o rednicy d - 32 mm, ktrej nacig RYS. do zadania 2.56
F - 80 kN? Naprenia dopuszczalne na cinanie dla

ruby k, = 50 MPa.
V,.
r Rozwizanie //////.
'/////.
7/////
Naprenia styczne w bie ruby nie mog prze
kroczy napre dopuszczalnych:
//////
'W"'
W"
Pole powierzchni cinanej: RYS. do zadania 2.57
A, = ndg.
P po podstawieniu i przeksztaceniu mamy:
F 80 000 N
g > = 15.92 mm.
K-dkf n 32 mm 50 MPa
Grubo ba ruby powinna by rwna g = 16 mm lub wiksza.
Q Zadanie 2.58. Elementy konstrukcji przenoszce obcienie F - 95 kN poczono

nitami o rednicy d = 16 mm za pomoc dwch nakadek. Sprawdzi z warunku na
cinanie, z jakim wspczynnikiem pracuje to poczenie oraz jaka powinna by ilo
nitw, aby wspczynnik bezpieczestwa wynosi n ~ 3. Wytrzymao na cinanie
materiau nitw R = 70 MPa.
t
Rozwizanie
Przyjmujemy, e kady nit jest rwnomiernie obciony.
146
i 1 - . s
l -
i1
,,,, 'l 1 , ', i
^ ' w '

F
i -o- - f i - -o- i

:
|

r
i i j' i -T
o - _.l 1 i <P -G-

I i
1-*-
Przy takim sposobie poczenia kady nit jest nitem dwucitym, tj. wystpuj
w nim dwie powierzchnie cinania:
2
ud iid~
A, = 2A = 2
rednie naprenie cinajce w nicie:
T =
i-A t
gdzie i - liczba nitw czcych jeden element z nakadkami (i - 5).
Wspczynnik bezpieczestwa obliczymy jako iloraz redniego naprenia stycz

nego dziaajcego na nity i wytrzymaoci na cinanie materiau, z ktrego zostay
wykonane:
2 2
R. R i>%d r 70 MPa 5 rc (16 mm)
n = ~ = - = 1.48.
7
i 2T 2-95000 N
Przeksztacajc powyszy wzr, obliczymy liczb nitw, jaka zapewniaby prac
poczenia ze wspczynnikiem n = 3:
n-2F 3-2-95000N
= 10.12.
2 2
R n-d
r 10MPa-n- (16 mm)
Aby zapewni poczenie z n 3 w praktyce naleaoby zastosowa z = 11 nitw.
147
2 Zadanie 2.59. Dwa paskowniki poczono na zakadk za pomoc siedmiu nitw
o rednicy d = 10 mm. Jak najwiksz si F moe przenosi to poczenie ze wsp
czynnikiem bezpieczestwa n 3, jeeli wytrzymao na cinanie materiau nitw
R, = 120 MPa?
Odp.: FMAX = 21.99 kN.
0
>
i
e
G3 Zadanie 2.60. Sprawdzi z warunku na cinanie maksymalny ciar F, jaki mona

zawiesi na belce stropowej w sposb przedstawiony na rysunku. Dane: liczba nitw
i - 4, rednica nitw d - 12 mm, naprenia dopuszczalne na cinanie dla materiau
nitw k, = 40 MPa.
Odp.: F MAX = 36.2 kN.
Rys. do zadania 2.60 Rvs. do zadania 2.61
148
I Zadanie 2.61. Rami dwigni (b = 0.45 m) zostao osadzone na nierucho
mym wale o rednicy D = 4 cm i utwierdzone za pomoc stalowego koka o rednicy
d = 8 mm. Jakie naprenia styczne powstan w koku, jeli obciymy dwigni si
0.35 kN? Jaka moe by maksymalna warto siy, aby te naprenia nie przekroczyy
napre dopuszczalnych, jeeli R = 360 MPa, a wspczynnik bezpieczestwa n = 3?
t
^ Rozwizanie
Ewentualne cicie moe nastpi w przekrojach poprzecznych koka. Dla
uproszczenia przyjmijmy, e s to przekroje paskie. W kadym przekroju dziaa po
przeczna sia T, dca do cicia koka i przeciwstawiajca si obrotowi dwigni.
Rwnanie momentw wzgldem punktu O ma posta:
J M =F-b-T^-T^
J i0 = Q.
Std mamy:
_
Naprenie styczne, jakie wywoa

sia T w przekroju koka: R . do rozwizania zadania 2.61
v s
T F b4
A
Dnd
= 35QN-450mm-4 = 7 8 3 M p a
40 mm K (8 mm)"
Aby naprenia styczne nie przekroczyy dopuszczalnych, musi by speniony

warunek x < k , co po rozwiniciu daje:
t
F^ R < L
AD
stad:
2 2
^ R,-Kd D 360 MPa Tt (8 mm) 40 mm
F< 536.2 JN.
4-n-b 4-3 -450 mm
149
Q Zadanie 2.62. Pas blachy stalowej o gruboci g = 8 mm i szerokoci b ma by
przyspawany za pomoc spoin pachwinowych do nieruchomej pyty. Jaka powinna by
dugo spoin /, jeeli przenoszona sia F - 150 kN a naprenia dopuszczalne na ci
nanie dla spoiny k - 50 MPa? Jaka powinna by szeroko b blachy, jeeli naprenia
ts
dopuszczalne na rozciganie dla stali k = 60 MPa? r
F
o
my,
{(((({(((((({({({((((
Rozwizanie
Obliczeniowa grubo spoiny pachwinowej a jest rwna wysokoci trjkta rw
noramiennego o przyprostoktnych rwnych gruboci blachy g:
Pole powierzchni cinanej pojedynczej spoiny jest rwny:
A =a-l .
s
Korzystajc z warunku: % < k , otrzymujemy:

t
Rys. do rozwizania
skd obliczeniowa dugo spoiny: zadania 2.62
F 150 000 N
l>
s
- 265.2 mm
2g
4l 8 mm -4l- 50 MPa
l = 266 mm.
s
150
Poniewa wytrzymao spoiny na kocach nie jest pena, jej dugo cakowita
powinna by powikszona o 2g:
l- s + 2 g = 2 6 6 + 2 - 8 = 2 8 2 mm.
Minimaln szeroko blachy b obliczymy z warunku na rozciganie o < k : r
bg
std:
F 150 000 N
b> = 312.5 mm.
g-k r 8 mm 60 MPa
2.5. Obliczenia momentw bezwadnoci

przekrojw paskich
GB Zadanie 2.63. Obliczy moment bezwadnoci prostokta o wymiarach bxh

wzgldem jego podstawy (o z) oraz centralnej osi bezwadnoci (o ZQ).
Ay
b
%W\\ \ \ \ \ \\
"O
\ "'s *-. \ V \ \ 'x 'x \ S \\\\\\\\\\\
WN
\ \ \ \ --. \
'
4
. Rozwizanie
Osiowy moment bezwadnoci jest rwny sumie iloczynw elementarnych pl dA
i kwadratu ich odlegoci od danej osi:
2
I =
z \y dA.
151
W analizowanym prostokcie elementarne pole dA = b-dy, co po podstawieniu daje:
h 3*
2 2
I = j y d\
z = bJ y dy = b^- .
A 0 3
lo
Ostatecznie - osiowy moment bezwadnoci wzgldem osi z:
Moment bezwadnoci wzgldem osi centralnej z przechodzcej przez jego ro

0
dek cikoci obliczymy, korzystajc z twierdzenia Steinera:
\2 /z"'
12
Analogicznie moment bezwadnoci wzgldem osi v wynosi bdzie:
hb~
a wzgldem osi y , przechodzcej przez rodek cikoci C i rwnolegej do osi y:

0
hb*
>0
12
0 3 Zadanie 2.64. Obliczy biegunowy oraz

osiowy moment bezwadnoci rury grubociennej
o znanych promieniach zewntrznym i wewntrz
nym: R i r.
Rozwizanie
Biegunowy moment bezwadnoci jest rw
ny sumie iloczynw elementarnych pl dA i kwa
dratu ich odlegoci od punktu O, ktry jest la >
dem osi x, prostopadej do paszczyzny rysunku:
2
$p dA.
Elementarne pole jest rwne obwodowi ele

mentarnego piercienia pomnoonemu przez jego
grubo:
4 = 2npdp. Rvs. do zadania 2.64
152
Martw zatem:
4 4
/ =jp^p=2
0 I t jp'V =a- P =f( -- ).
A r r
Po podstawieniu rednic zewntrznej i wewntrznej: D = 2R, d = 2r wzr ten przy

biera posta:
Osiowy moment bezwadnoci obliczymy, korzystajc z zalenoci: I 0 = L._ +1

ORAZ dla piercienia 7 =K.
Wtedy:
l
o JL(n -A \
-n 2 64 V
W analogiczny sposb mona wyprowadzi wzory dla przekroju penego zmienia
jc granice cakowania od 0 do R.
0 2 Zadanie 2.65. Obliczy moment bezwadnoci trjkta o wymiarach b*h wzgl

dem osi centralnej z oraz
0
A
yo
4? Rozwizanie
Wychodzc z definicji momen
tu bezwadnoci wzgldem osi po
krywajcej si z podstaw trjkta,
mamv:
I | y dA = ^y sdy.
z
2 Z
Z proporcji dla trjkta oblicza

my szeroko 5 paska o elementarnej
gruboci dy: Rvs. do zadania 2.65
s b b-(h v)
=> s
h-y h h
co po podstawieniu do wzoru i scakowaniu daje
h 4>
bh
I
z=T)y v (h - (h-y)
v)dvy=-
= d
h 3 4 12
ii J
0 h
153
Aby obliczy moment bezwadnoci wzgldem osi centralnej, stosujemy twierdze
nie Steinera:
(h f bh' 1 h 2
bh 3
bh3
bh3
h' 2 ,0 =1- -A I = bh
12 2 9 12 18 36
Moment bezwadnoci trjkta wzgldem osi centralnej y jest sum momentw c
bezwadnoci trjktw powkowych wzgldem ich podstaw:
y
12 " 12 " 48 '
ffi Zadanie 2.66. Obliczy momenty bezwadnoci figury przedstawionej na rysunku

wzgldem osi centralnych x oraz y . 0 0
Rozwizanie
25
Dzielimy figur na dwie, majce
wsplna podstaw: prostokt o wyso
koci 2a i szerokoci a oraz kwadrat o
wysokoci i szerokoci a.
Pooenie rodka cikoci caej
mm
/ / / / / / ;z;
figury: o
->X.T
3 ,.3 c
to
2" 5 / /
? / /
/ CM
XC =y =b
c = = a.
3a" 6
Moment bezwadnoci wzgl 50

dem podstawy jest sum momentw
bezwadnoci obu figur wzgldem
podstawy:
a(2af a
= 3a
3 3
Po zastosowaniu twierdzenia Steinera dostajemy moment bezwadnoci wzgldem

osi centralnej x : 0
o 2 U 4
/.. =I V =3a 3a - a .
16 j
12
154
Zadanie 2.67. Okreli momenty bezwadnoci figury : \ \ \ \ \ \ \ V .
przedstawionej na rysunku wzgldem osi centralnych x oraz 0
y , jeeli r - 10 cm.
0
\ \ \ \ \ \ x \ \ \ Vi
^ Rozwizanie
4-
Pole powierzchni figury obliczymy jako sum pl kwa Rys. do zadania 2.67
dratu o boku r oraz wiartki koa o promieniu r.
2 2 2 2
A = r + -nr = - r ( 4 + n) = 178.54 cm .
4 4
W przyjtym ukadzie odniesienia x, y wsprzdne rodka cikoci C figury wy

nosi:
S y i 2 j 4 \ 3n ) 2r
X
C = -0.93 cm
A 1 2 3(4 + tc)
r (4 + 7t)
4
2 i nr" Ar
r -r +
2 4 3tc LOR = 4.67 cm.
Ir (4
2
+ 7C) 3
( 4 +
*)
4
Moment bezwadnoci figury wzgldem osi x pokiywajcej si z podstaw figury

obliczymy jako sum momentw bezwadnoci kwadratu i wiartki koa:
4 4
/ ..= nr +-r =5296.83 c m .
16 3
a po uwzgldnieniu twierdzenia Steinera, moment bezwadnoci wzgldem osi central
nej x wynosi:
0
l 4
/ = I - y A = 1403.07 c m .
x c
W analogiczny sposb - moment bezwad

noci wzgldem wsplnej podstawy (o y) wynosi:
T 1 4 1 4
7
=nr +-r =/.., x

- 16 3
a wzgldem osi centralnej y : 0
4
/v =/ v -xcA= 5142.41 c m . Rvs. do rozwizania zadania 2.67
155
2 Zadanie 2.68. Wyprowadzi wzr na ^y. y 0
moment bezwadnoci pkola wzgldem osi

centralnej.
A \ \ \ v
^ Rozwizanie
Moment bezwadnoci pkola wzgl \\\NSSS X\\\\\1 % x
dem osi z jest rwny poowie momentu bez Rvs. do zadania 2.68
wadnoci caeso koa:
1 Kr Kr
2 4 8
Wykorzystujc wzr Steinera, mamy:
Kr Kr 4r
37t
2 4
= (9K - 64) = 1097.57 c m .
72TC '
i 1 1 Zadanie 2.69. Obliczy moment bezwadnoci danego przekroju wzgldem osi

centralnej jeli wymiar r 6 cm.
Ay
Rozwizanie
Pooenie rodka cikoci przekroju jest okrelone
wsprzdn:
1 2 , 2 3 2 2
Kr 2r H
2 3 7t , 2 3
>'c v = 9.81 cm.
1
- w
2-o
+2/T + - 12 ,/ T
2 2 Rvs. do zadania 2.69
Moment bezwadnoci caego przekroju obliczymy jako sum momentw bez

wadnoci trzech figur elementarnych: trjkta, prostokta oraz pkola. Aby mona
byo dodawa momenty bezwadnoci musz by one obliczone wzgldem tej samej
osi - bdzie to o centralna caej figury x . 0
Moment bezwadnoci trjkta wzgldem osi centralnej dla trjkta A^:
- , 3 4
2r r =
r = 72.00 c m \
'l* 36 18
156
Znajc pole powierzchni trjkta A oraz pooenie rodka cikoci Cj trjkta
x
oraz caej figury C, moemy obliczy z tw. Steinera moment bezwadnoci trjkta
wzgldem tej osi centralnej:
h x = hx, + A ' er-? =

0
r + r~(y
c - y f = 1287.22 cm
C]
H
*-
1
^ \ \ \ \
&
w w
J
u
>
!><
J
T f X
Postpujc analogicznie jak poprzednio, obliczamy momenty bezwadnoci dla

prostokta:
0 3 4
2/ r r 216.00 cm
12
il XQ =J +A -f =j
X2 2
2
+ 2/T ( y - y ) = 263.24 c m
c C a
2 4
oraz pkola:
= ( 9 J T - - 6 4 ) =142.25 cm
' 727t
2 2 2
!
3.v
K. + A, - -
3 5
= (9TC - 64) + (yc - y , )
c
0
7271
= 1410.88 cm".
Znajc momenty bezwadnoci wzgldem tej samej osi, moemy je doda i osta
tecznie otrzymamy moment bezwadnoci caej figury wzgldem tej osi:
4
^ = h x 0 + h x n + h r , =2961.34 c m .
157
Zadanie 2.70. Obpîyîwarto momentu ty 0
bezwadnoci wzgllgdom gwnych centralnych osi

bezwadnoci x , y>c c la dwutepwnika przedstawio-
y//////
c
//////A
-flego-na-rysunku. Wymiary: h - 8.0 cm, b - 2 cm,
s = 7 cm d = 2 cm.
iÂ
Rozwizanie
? Moment bezwadnoci przekroju wzgldem osi
x jest rwny rnicy momentw centralnych pro
c
stokta o wymiarach (s)x(h-2b) i dwch prostok '/a/aa///'/'//

/AA// S//S///A
tw o wymiarach {d)x(h):
i r|2;
1
^ c 1
08.0-170.7 = 837.3 c m \
Obliczajc moment centrahiy wzgldem osi VQ, dokonamy sumowania momentw

centralnych prostokta o wymiarach (h)x(s-2d) oraz dwch prostoktw o wymiarach
(b)x(s):
,3
Xc 12 12
12 12
K i Zadanie 2.71. Obliczy warto momentu bezwadnoci figuiy, przedstawionej

na rysunku wzgldem centralnej poziomej osi bezwadnoci x . Dane: o - 30 mm,
0
4
b - 60 mm, c = 20 mm, d - 10 mm. h = 80 mm, r - 25 mm. Wyniki poda w cm .
4 4 4
Odp.: a) 225.32 cm , b) 162.99 cm , c) 19.64 cm .
a) c)
R s. do zadania 2. 1
158
2 Zadanie 2.72. Dla danej figury paskiej obliczy momenty bezwadnoci wzgl
dem osi centralnych rwnolegych do osi poziomej x oraz pionowej v. Dany jest wy
miar a - 20 cm.
/'' Rozwizanie
x
Dzielimy figur na figury elementarne, prostokt o wymiarach 2 0 6 0 cm, trjkt
o wymiarach 30x60 cm oraz wiartk koa o promieniu 40 cm. Ich momenty bezwad
noci wzgldem osi x wynosz:
- dla prostokta:
2 a
, >
'u
\\\\V
dla trjkta:
3a-(1.5af 27 4
1
[
2x = a .
1'
12 32
- dla wiartki koa:
1 K-(2a) Rys. do rozwizania

4
- na . zadania 2.72
4 4
-
Pole powierzchni figury A - 3356.64 c m a jej rodek cikoci C w przyjtym
ukadzie wsprzdnych JC, y wynosi:
x - 35.63 cm, y - -7.05 cm.

c c
Poniewa o x zostaa przyjta w taki spo

sb, aby stanowia wspln podstaw wszystkich
figur, mona zsumowa momenty bezwadnoci.
Otrzymamy w ten sposb moment bezwadnoci
caej figury wzgldem osi x:
a 27 1 A

-I l x +/,,.
2x +3hA - ^9a+
l t , v - a ' + na =
32
4
= 2 077 654.83 c m .
Moment bezwadnoci wzgldem osi cen

tralnej x mona nastpnie obliczy, stosujc
0
twierdzenie Steinera:
4
1^ =I -A X yc - 1 9 1 0 821.43 c m . Rys. do rozwizania zadania 2.72
159
Moment bezwadnoci figury wzgldem osi centralnej y obliczymy jako sum 0
momentw bezwadnoci figur elementarnych wzgldem tej osi.

Moment bezwadnoci prostokta wzgldem jego osi centralnej v : 2
n 3 4
'..V, = 3a a a
12
a wzgldem osi centralnej v dla caej figury: 0
2 2 4
= + 3a (35.63 cm - 0.5a) = 828 276.28 c m .
4
Moment bezwadnoci trjkta wzgldem jego osi centralnej v : 2
4
l.5a-(3af _9a
hv -
2
36 8
a wzgldem osi centralnej v : 0
2 2 4
= + 2.25o (35.63 cm - 2a) = 197187.21 c m .
8
Moment bezwadnoci wiartki koa wzgldem jej osi centralnej >'3:

f
64 "
97C-
V J
a wzgldem osi centralnej v'o dla caej figury:
= / + A X x 2
hyn 3 v , 3 < C ~ 3) =
%(2a) 2 /
64 I
1- 35.63 cm - 40 + = 713106.03 cm
9TC 4 3TC
'j
Moment bezwadnoci caej figury wzgldem osi centralnej y jest sum momen Q
tw bezwadnoci figur elementarnych wzgldem tej osi:
7
- iv 0 + ' 2 + / 3 = 1738569.52 cm"
160
2.6. Skrcanie
2.6.1. Skrcanie prtw osiowosymetrycznych
Q3i Zadanie 2.73. Wyznaczy najwiksze naprenia styczne, jakie powstan w wa

ku stalowym o rednicy d 0,075 m obcionym momentem skrcajcym M~ 2.1 kNm
a take jego cakowity kt skrcenia i warto kta odksztacenia postaciowego. Waek
utwierdzony jest kocem A do nieruchomej pyty. Dugo waka / = 0.35 m. Modu
sprystoci postaciowej dla stali G = 85 GPa.
^ Rozwizanie
Biegunowy moment bezwadnoci
przekroju poprzecznego waka wynosi:
nd
[
o 32
Naprenia styczne w punktach od

dalonych o p od osi wau O opisuje rw
nanie: Rvs. do zadania 2.73
x(p) -
O
Wynika z niego, e najwiksze naprenia styczne wystpuj w punktach najdalej

oddalonych od osi, tj. dla p = r = ^:
M d _ M,16 _ M
5 s
^"|1MX
3
h 2 ~ nd ~ W,o
2100 Nm-16 ^, N ,
v
- = 25351614 ~ 25.4 MPa. c W T 1
'max . .
7t-(0.073 m)- m"
Cakowity kt skrcenia waka bdzie rwny ktowi skrcenia przekroju B wzgl

dem nieruchomego przekroju A:
MJ 2100 Nm-0.35 m 0 / I, _ n J3
m RA = = = 2.784 10 rad.
G I 9 N 0 7 5 m )
85-10 ^-
m 32
161
Kt ldksztaceni fowego wywoanego momentem M,
M P a 4
= 2.988-10"" rad = 0 0 T .
GS 85000 MPa
A Z
c
~ Zadanie 2.74. Obliczy maksymalny moment skrcajcy, jakim mona obciy
wa o dugoci / = 0.5 m i staej rednicy d = 15 cm wykonany z materiau, dla ktrego
4
G = 7.5 x 10 MPa. Naprenia dopuszczalne k = 40 MPa a dopuszczalny kt skrcenia
s
(p = 0.003 rad.
dop
Odp.: M m a x = 22.365 kNm.
C 3 Zadanie 2.75. Wydrony wa o rednicy zewntrznej d = 10 cm oraz wewntrz z
nej d - 8 cm przenosi moment skrcajcy M = 750 Nra. Obliczy najwiksze napre

w s
nia styczne, jakie powstan w wale.
Odp.: x m a x = 6.47 MPa.
I Zadanie 2.76. Obliczy modu sprystoci E, modu sprystoci postacio

wej G oraz liczb Poissona v dla materiau, z ktrego zosta wykonany prt o rednicy
d= 50 cm i dugoci / = 0.5 m. Prt skrcany na caej dugoci momentem M = 136 Nm s
wykaza kt skrcenia 9 = 0.003 rad, a rozcigany si F = 100 kN wyduy si Al =

- 0.000255 m.
Rozwizanie
Modu sprystoci postaciowej obliczymy, korzystajc ze wzoru na kt skrcenia
prta, skd po przeksztaceniu mamy:
W_ 136Nm-0.5m-4^ 3 6 9 1 q ] 0 ^
<p/ 0 0.003 -71(0.05 my
162
Korzystajc z prawa Hooke'a dla prostego rozcigania, mona obliczy modu
Younga materiau:
n _Fl_ 100000 N-0.5 m - 4 1Q io P a >
2
AM 0.000255 m rc(0.05 m )
Z zalenoci wicej G, E iv:
E
G= :
2(l + v )
obliczany:
v= 1 = 0.354.
2G
2 Zadanie 2.77. Peny wa o rednicy d = 0,012 m i dugoci / przenosi moment

skrcajcy M . Obliczy w procentach oszczdno materiau jaka powstanie na skutek
s
zastpienia wau penego na wa wydrony, o stosunku rednic wewntrznej do ze

wntrznej d :d. = 4:5. przy zaoeniu, e najwiksze naprenia styczne w obu waach
w
s jednakowe i moment skrcajcy pozostaje niezmienny.
Rozwizanie
Najwiksze naprenia styczne w obu waach s jednakowe:
M s _M S
gdzie:
W 0] - wskanik wytrzymaoci na skrcanie przekroju penego,
WQ 2 - wskanik wytrzymaoci na skrcanie przekroju wydronego.
Moment skrcajcy dziaajcy na wa nie zmienia si mamy zatem:
3 4 4
ml = n(d -d )
z n
16 16d z
poniewa d - 0,Sd , zatem:

w z
d3 = d *-(PMzY = d (\-0.8
z
3 A
|
z
std:
d = ^ = = 0,0169 m
z
#0,36
d =0,8d
w z =0,0135 m.
163
Oszczdno materiau obliczona wzgldem objtoci wau penego wynosi:
2
nd l %(di-d~)l
d2 d +d
^ - 1 0 0 % - l * &.2%.
=2
2
Vi nd l
U'J Zadanie 2.78. Jak zmieni si kt skrcenia, jeeli zamiast wau o rednicy d
i dugoci /, przenoszcego moment skrcajcy M zastosujemy wa wydrony o sto s
sunku rednic d :d = 7:5 i identycznym polu przekroju poprzecznego jak w przypadku

z w
wau penego?
Odp.: kt skrcenia wau penego jest 3.083 razy wikszy.
G3 Zadanie 2.79. Dwustopniowy' waek o wymiarach: d\ = 65 mm, d = 80 mm, /j = 40 cm, 2
l = 15 cm, / = 30 cm zosta przymocowany trwale lewym kocem i obciony momen

2 3
tami Mi = 0.8 kNm oraz M = 2.0 kNm. Obliczy i narysowa wykresy M(x), %(x) i (p(x).
2
Rozwizanie
Momenty wewntrzne:
M CD = M| = 0.8 kNm
M BC = Mj = 0.8 kNm
M ^ = M - M = -1.2kNm.
1 2
Maksymalne naprenia styczne w po

szczeglnych odcinkach wau:
CD M CD 16M CD
'max
16-800 Nm
= 14.8 MPa
3
Tt-(0.065 m )
:BC M BC _16M BC
L
ma.\
W,02 nd 3
2
16-800 Nm
= 8.0 MPa
:
TU-(0.08 m )
M AB _16M AB
"max
nd 2
16 -(-1200) Nm -1.492
I
= 11.9 MPa.
3
TU-(0.08 m ) Rys. do zadania 2.79
164
Kty skrcenia poszczeglnych przekrojw wzgldem nieruchomego przekroju A:
Mab-U -1200Nm-0.3m-32 * A M J
cpfi = - = -1.492-10 rad
G-I 02 60 1 0 Pa TC-(0.08 m )
7 4
M
Vca = Vba +<Pc= <?ba + -l BC 2
-1.492-10^ +
cw 0 2
800 Nm-0.15m-32 3 - 3 3
+ = -1.492 10" + 0.497 1 0 = -0.995 10" rad

9 4
60-10 P a - 7 t - ( 0 . 0 8 m )
M
cp-h _
<PDA = 95-4 + <PO? + <Pdc = <Pca + <Pdc = <PO\ + G I
01
= -0, 9 9 5 .l -30 + 800Nm.Q.4m.32

9 4
60 10 Pa (0.065 m )
3 3 3
= -0.995 10~ + 3.043 10" = 2.048 10" rad.
J
Cakowity kt skrcenia wau wynosi 2.048-10" rad = 00'7".
Q Zadanie 2.80. Obliczy cako

wity kt skrcenia waka AD przed
stawionego na rysunku. Dane: G co
= 80 GPa, d = 0.08 m, d = 0.04 m,

x 2 B C" "O

d = 0.06 m, /j =30 cm, l - 20 cm,
3
/ = 25 cm, Mi = 5 kNm, M =
2
I
V3l
3 2
= 2 kNm, = 3 kNm.
Odp.: A D = 0.0229 rad. Rys. do zadania 2.80
GB Zadanie 2.81. Jaki maksymal

ny moment skrcajcy M mona
przyoy do waka o rednicach -a -*3M "o
, /
d = 0.07 m i d = 0.06 m, jeeli do I
x 2
|_ 1_ _ _ ( _ >
puszczalne naprenia k - 25MPa? s

A
l B r C
Jaki bdzie cakowity kt skrce , k
T \
nia walka wywoany tym momen V.
tem jeeli G = 40 GPa, l = 0.2 m, x < k - -
/ = 0 . 3 m?
2

Odp.: M m a x = 841.85 Nm,
8
A C = 2.1 10" rad.
165
QJ. Zadanie 2.82. Jaka powinna by minimalna rednica wau, ktry ma przenosi
moc P = 300 kW przy n = 500 obr./min, aby naprenia styczne nie przekroczyy
wartoci k = 25 MPa?
5
4? Rozwizanie
Moment skrcajcy M : S
P t k W ]
M, =9549.3 =[Nm],
n [obr./min]
Wskanik wytrzymaoci przekroju wau na skrcanie:
16
Maksymalne naprenia styczne nie mog przekroczy napre dopuszczalnych,

a zatem:
M
T max T . ;
Po podstawieniu i przeksztaceniu otrzymamy:
9549.3=?.16
5(10
=0.105 m.
25-10
3 Zadanie 2.83. Wa stalowy obraca si ze sta prdkoci n = 500 obr./min i jest

napdzany za pomoc silnika podajcego moc P = 80 kW na koo B. Koa A oraz BB
odbieraj moc odpowiednio P - 30 kW oraz P = 50 kW. Obliczy jakie powinny

A c
by minimalne rednice d i d-> wau jeeli naprenia w wale nie powinny przekroczy
x
k = 5 MPa.
s
y-' Rozwizanie
Momenty skrcajce w poszczeglnych odcinkach wau wynosz:
MAB - 9 5 4 9 . 3 ^ - = 573.0 Nm
//
M BC = 9 5 4 9 . 3 ^ = 954.9 Nm.
n
166
Naprenia maksymalne w poszczeglnych stopniach wau nie mog przekroczy
napre dopuszczalnych:
MC MA6 ,
T L!_ ^ < l'
'max w * - s -
Na tej podstawie:
M A B 16 1573.0 Nm-16
d> > 3 = 0.084 m
T&s 6
V T C - 5 - 1 0 Pa
, ^ iM -16 BC 1954.9 Nm-16 n r

d >3 / ^
2 = 3i T = 0.099 m.
\l j t - 5 - 1 0 " P a
2.6.2. Statycznie niewyznaczalne przykady

skrcania prtw okrgych
G Zadanie 2.84. Waek ksztatowy o dugociach poszczeglnych stopni: / i = 25 cm,

2 = 20 cm, li, - 15 cm oraz rednicach: d = 20 cm, d = 15 cm, d = 10 cm zosta
x 2 3
przymocowany kocami do nieodksztacalnych pyt i obciony momentami M oraz

2M tak jak na rysunku. Obliczy i sporzdzi wykres maksymalnych napre stycz
nych na caej dugoci waka. Moment M = 5 kNm.
167
Y Rozwizanie
Warunek rwnowagi statycznej dla 2M M
waka ma posta: i [ A
t / i
M
A " c "R
\ B "
M =M
S D-M-2M +M =Q,
A ,
1
W rwnaniu powyszym wystpuj 1

\ I
*
LA > 3
dwie niewiadome M i M a zatem zada

A D
- * >
nie jest jednokrotnie statycznie niewyzna Rvs. do zadania 2.84
czalne.
Brakujce rwnanie napiszemy, wykorzystujc fakt, e cakowity kt skrcenia
walka jest rwny zero:
(
<PDA = <PDC + <PCB + PBA = 0-
Po podstawieniu mamy:
M - / - 3 2 _ (M -M)-l -32
D 3 D 2 . (M D-M-2M)-\-32
0,
Gn(d y 3 Gn(d ) 2 Gn(d y x
skd po podstawieniu danych obliczamy:
2239
M =MD D M - 2105.5 Nm.
5317
Z rwnania na sum momentw wzgldem osi obliczamy M A
M A =M D - 3 M =12 894.5 Nm.
Szukane styczne naprenia maksymalne:
M
-rCD= = 10.7 MPa
"max W3 0
BC (MD M)
"max
-4.4 MPa
W,02
AB _(M -3M)
D
"max
01
M
- = - 8 . 2 MPa.
W,01 Rys. do rozwizania zadania 2.84
168
Zadanie 2.85. Waek AD o staej
4M
rednicy d = 0.04 m i dugoci / = 0.6 m
jest utwierdzony na kocach bez moli /2_ 1
woci obrotu i obciony, tak jak na ry B --1 D

sunku momentami M i ()4M. Obliczy
najwiksz warto momentu M, aby do
1/3 i/3 1/3
puszczalny kt skrcenia nie przekroczy
tydop ~ 0.009 radiana na metr dugoci
oraz najwiksze naprenia styczne, ja
kie powstan w waku. Modu sprystoci postaciowej materiau waka G 55 GPa.
Odp.: M= 160.0 Nm, T m a x = 12.7 MPa.
C l Zadanie 2.86. Prt AC o dugoci 31 - 1.2 m i rednicy d = 0.05 m zosta utwier

dzony lewym kocem do nieodksztacalnej pyty. Prawy koniec prta umieszczono
w gniedzie, ktre umoliwia obrt o kt
cp = 0.5. Obliczy momenty podporowe
c
M oraz M , jakie powstan po obcieniu

A c
wau momentem M 2500 Nm w odlegoci

/ = 0.4 od podpory C. Modu sprystoci
postaciowej materiau prta G 30 GPa.
Rozwizanie
Biegunowy moment bezwadnoci prze
kroju poprzecznego prta:
7 4
= 6.136-10~ m .
32
Suma momentw wzgldem osi x:
M +M s c =0.
Rwnanie opisujce cakowity kt skrcenia wau:
<Pca P a s + 9 BA = <Pc
= (
M -l c (M -M)-2l r
- + -- = (p . r
GJ Git
0
gdzie:
5 2 k -3
9 c = 0.5 = - - 8.73 I O rad.
360
169
Po podstawieniu i przeksztaceniu mamy:
a GIn
r +M-21
M c
' 31
3 9 7 4
_8.74-10~ 30-10 Pa-6.136 10" m + 2500 Nm-O.m
- 967.4 Nm.
1.2 m
Z rwnania opisujcego sum momentw wzgldem osi x:
M A M M A =1532.6 Nm.
0 3 Zadanie 2.87. Jakie naprenia po

wstan w waku stopniowym AB obu
stronnie utwierdzonym i obcionym
w przekroju C momentem M - 3.5 kNm.
Dane: G = 60 GPa, d = 4 cm, w
d = 8 cm, d - 7 cm,
z
l = 0.35 m, I = 0.3 m.
x 2
Odp.: T A B = 21.5 MPa,

x C B = 21.9 MPa. Rvs. do zadania 2.87
2.7. Zginanie proste
2.7.1. Obliczenia momentw zginajcych

i si poprzecznych w belkach zginanych
_ Zadanie 2.88. Belka AD jest zamocowana przegubowo w punkcie A i pod
parta swobodnie w punkcie C odlegym o c 1.75 m od jej prawego koca. W poowie
(a = b 2 m), pomidzy podporami A oraz C belka jest obciona pionow si skupio
n S ~ 5 kN. Na koniec D belki dziaa pionowa sia skupiona F 3 kN.
Obliczy i narysowa wykresy si poprzecznych (tncych) oraz momentw zgina
jcych na caej dugoci belki.
Rozwizanie
W pierwszej kolejnoci obliczymy reakcje podporowe R oraz R piszc rwnania A c
rwnowagi statycznej momentw wzgldem punktw A i C:
|2M M
iA - S a-R c - (a + b) + F (a + b + c) = 0
| _ / c =F c-S b + R -(a
A + b) = 0
skd po podstawieniu danych otrzymujemy: R = 1187.5 N i R = A c 6812.5 N.
170
Reakcje te sprawdzimy, piszc wa y
runek rwnowagi:
yF =R -S+R -F
iy A c =0 Dx
_2Sr
7777/
L=P.
Nastpnie dokonamy podziau belki a)
na przedziay, w ktrych bdzie zmie

R,
nia si sposb obcienia i napiszemy
7\M(x,)
warunki rwnowagi statycznej dla od
citych czci belki. Dostaniemy w ten ^7 TT(X.)
sposb rwnania opisujce wartoci si i^ b)

tncych i momentw zginajcych: R S
a) przedzia 1: 0 < X j < a *KM(X,)

/////
T( )=R Xl A
M(x )=R -x , l A i
ty c)
b) przedzia 2: a < x "> (o+b) n !

2
1&Z~ O O >T(x)
T(x ) = 2 R -S A
/////
7777?
3
M X R
( I) =A -x -S-(x -a),
2 2
T(x)
c) przedzia 3: (a+b) < x < (a+b+c) 3 [N]
30O0.0
1187.5
+
T(x ) = R -S+R R.
3 A c
o Ft
M (x ) = R x - S (x -a) +
3 A 3 3
+R (x -(a c 3 + b)). 3812.5
M(x)'
Nastpnie podstawimy dane liczbo- [Nm] ;2375.0
we i obliczymy wartoci si tncych oraz S 1
Q X
momentw zginajcych na granicach 0
przedziaw:
T(xi) = R =1187.5 N = const A
M(x 1 =0) = R A 0=0N Rvs. do zadania 2.88

M (x{ - 2 m) - R 2 m - 2375.0 Nm. A
T(x ) = R -S=
2 -3812.5 N = const
M(x 2 =2m) = R -2m-S A ( 2 m - 2 m ) = 2375.0 Nm
M(x 2 =4m) = R - 4 m - 5 - ( 4 m - 2 m ) = -5250.0 Nm
A
171
T(x ) = R -S+R =
3 A C 3000.0 N = const
M{x 3 =4m)=R A 4 m - 5 - ( 4 m - 2 m ) + R ( 4 m - 4 m ) = 5250.0Nm

J c
M(x 3 - 5.75 m) = R 5.75 m - S (5.75 m - 2 m ) + R (5.75 m - 4 m) = 0.0 Nm.

A c
Znajc wartoci si tncych i momentw zginajcych na granicach przedziaw,

moemy sporzdzi ich wykresy na caej dugoci belki.
C I Zadanie 2.89. Sprawdzi poprawno wykresw dla belek przedstawionych na

rysunkach a), b), c), d).
a)
RB
T(x)
-> x X
M(x)
Pa
M(x)
[kNm
172
Ly Zadanie 2.90. Belka wspor
nikowa o dugoci / zostaa ob
ciona si skupion O oraz
momentami gncymi M = QI/2
w miejscach przedstawionych na
rysunku. Obliczy oraz naryso
wa wykresy si poprzecznych
oraz momentw zginajcych na
caej dugoci belki.
Rozwizanie
W pierwszej kolejnoci,
korzystajc z rwna rwnowa
gi statycznej belki obliczymy re
akcje w punkcie utwierdzenia A.
Wynosz one:
R =Q,
A M =^-.
A
>
Nastpnie dokonujemy podziau belki na przedziay, w ktrych zmienia si b

dzie sposb jej obcienia i w tych przedziaach piszemy rwnania si tncych oraz
momentw gncych dla wyodrbnionych mylowo czci belki:
przedzia 1 0 < * , < / / 3 przedzia 2 1/3 <x < 21/3

2 przedzia 3: 2 / / 3 < x < /
3
TC*) = 0 = const T(x ) = 0 = const.

2 T(x ) = -Q = const = -R
2 A
M(xi) = M = 01/2 = const M(x ) = M - M - 0 = const

2
M(x )=M-M-
2 Q(x - 21/3)
3
M(x =2//3) = 0
2
M (JC = l) = -OI/3= M
3
Na podstawie rwna oraz wartoci si tncych i momentw .zginajcych obli

czonych na granicach przedziaw mona sporzdzi ich wykresy na caej dugoci
belki.
173
Q j Zadanie 2.91. Sprawdzi poprawno wykresw dla belek przedstawionych na
rysunkach a) i b).
a) t y
b) Q=2kNm
A i, Q=3kN
7
M=2kNm
AF=T kN
R M=1.5kNm FL
1m 2m 1m ZZ ^2m 1.5m 1.5m

4
4
T(x)
T(x) [kN] 0.9
2.0 JO]
<+}
nur
-1.0 -1.1
1.0 M(x)< 1.80
M(x) [kNm]
1.65
0
M
LI ' i t
-1.0-!
Zadanie 2.92. Belka AB o dugoci 5 m zostaa podparta na swoich kocach. Na

odcinku CB o dugoci b - 3 m dziaa na belk obcienie cige q - 3 kN/m. Ponadto
w punkcie C dziaa na belk sia skupiona F - 2 kN. Obliczy rozkad momentw
zginajcych oraz si tncych na caej dugoci belki.
4? Rozwizanie
Warunki rwnowagi statycznej belki:
=F-a + qb a + - -R -(a B + b) = 0
b
M
Y, iA =R -(a A + b)-F-b + q-b - = 0
J F =R -F-q-b+R =0
j iy A B
skd po podstawieniu danych do dwch pierwszych rwna obliczamy reakcje: R = A
= 3.9 kN, R = 7.1 kN, ktrych poprawno sprawdzimy podstawiajc dane do rwna
B
nia trzeciego:
3.9 kN - 2 kN - 3 kN/m-3 m + 7.1 = 0
L = P.
Znaki dodatnie oznaczaj poprawno przyjtych zwrotw reakcji.
174
W belce wyodrbnimy dwa prze y
dziay zmiennoci obcienia, a wic
zmiennoci momentw zginajcych F
i si tncych: C'
- przedzia 1: 0 < Xj < 2 m - oglne 'K
rwnania momentw i si w prze / / / / / X. w X-, 7777?
dziale pierwszym maj posta:
M (X]) = R x\
A
T(X)
T(x ) = R = const.
l A
[KN] 3.9
R r 1.9
Rwnania powysze musz spe
nia zaleno: 'W
dx 1
-7.1
_8.4
7.8
a wic: M(X)
[KNM;
+
A.
L= P
Wartoci momentw i si na granicach przedziau s nastpujce:
M * i = 0) = 0 kNm,
M(x = 2 m ) = 7.8 kNm
2
T(x - 0) = T(x = 2 m) = 3.9 kN

x 2
przedzia 2: 2 m < x < 5 m - w przedziale drugim rwnania oglne s nastpujce:

2
( 2 a )
M (x ) - R x - F(x
2 A 2 2 - a) - q *
T(x ) =
2 R -F-q(x -a).
A 2
Rwnania momentw zginajcych oraz si tncych musz spenia zaleno:
dM(x ) 2
T(x \
2
dx^
175
a wiec:
d t (x -aY
2
R A x -F(x
2 2 -a)-q
dx~, 2
L = P.
Wartoci momentw i si na granicach przedziau drugiego s nastpujce:
M(x = 2 m) = 7.8 kNm, M(x = 5 m) = 0 kNm

2 2
T(x = 2 m) = 1.9 kN, T(x = 5 m) = -7.1 kN.

2 2
Wykres sil tncych

W przedziale pierwszym warto si tncych jest staa i wynosi T(x{) - const =
- 3.9 kN, co odpowiada wartoci reakcji podporowej R . A
Na granicy przedziaw nastpuje przeskok o warto 2 kN rwn sile skupionej F

przyoonej w tym miejscu. Nastpnie siy zmieniaj si od wartoci 1.9 kN do
-7.1 kN. Rwnanie opisujce charakter tych zmian T(x ) jest rwnaniem linii prostej 2
i dlatego w ten sposb poczymy obie wartoci si tncych obliczone na kracach

przedziau drugiego. Warto siy tncej na kocu belki przyjmuje tak warto, aby
reakcja podporowa R moga j zrwnoway.
B
Wykres momentw zginajcych

W przedziale pierwszym wartoci momentu zginajcego zmieniaj si od 0 do
7.8 kNm wedug zalenoci podanej rwnaniem M ^ ) , ktre w sensie matematycznym
jest rwnaniem prostej przechodzcej przez pocztek ukadu wsprzdnych.
W przedziale drugim, wykres przechodzi w sposb cigy w rwnanie kwadratowe
dane rwnaniem M(x ). Jest to fragment paraboli skierowanej wypukoci ku grze,
2
ktra posiada lokalne ekstremum w punkcie x , ktry znajdziemy obliczajc miejsce

0
zerowania si pochodnej momentu, czyli siy tncej:
T(x = x ) = 0
2 0
R -FA - q(x - a) = 0.
u
Po podstawieniu danych otrzymujemy x = 2.633 m. 0
Nastpnie obliczymy warto momentu maksymalnego:
MMAX = M(x - x ) 2 0
x
M = R'A ' 0 ~F(x -a)-q
Q
MAX
std moment M m a x = 8.4 kNm.
176
0 2 Zadanie 2.93. Belka AB jest utwierdzona w cianie i obciona jak na rysunku.
Obliczy i narysowa wykresy momentw zginajcych i sil tncych na caej dugoci
belki, jeeli: /j = 1.25 m, l = 1.0 m, / = 0.75 m. 2 3
Rozwizanie
Rwnania rwnowagi statycznej belki s nastpujce:
\J F =R -ql -F
J iy A 1 =Q
^M^=M -ql-M+F-(I l l ) A ]+ 2+ 3 =0
skd obliczymy reakcj i moment utwierdzenia:
R = 1.3 kN, M = 0.8 kNm.

A A
yt q=0.64kN/m
Wydzielamy w belce trzy prze
/ M=1.2kNm F=0.5kN
dziay zmiennoci obcie i zapisu
jemy rwnania momentw zginaj
cych i si poprzecznych w przekro
jach nalecych do tych przedziaw:
- przedzia 1: 0 < X j < 1.25 m:
M(x ) = 1 R -x -M -q^-
A 1 A
c!M{x ) l
T(x ) = R q-
] A A',,
dx\ M(x)
[kNm]f
co daje wartoci:
T(x = 0m) = 1.3 kN,

]
T( = X] 1.25 m) = 0.5 kN,
A/(x, = 0 m ) = - 0 . 8 k N m ,
M(x, = 1.25 m) = 0.325 kNm.
- przedzia 2: 1.25 m < x ^ 2.25 m: 2
N
f h
M(x ) 2 = R x -M
A 2 A -ql\ \x 2
2
v
dM(x )2
T x R
( i)== A-q-h>
dx7
177
co daje wartoci:
T(x = 1.25 m) = 0.5 kN,
2
T(x = 2.25 m) - 0.5 kN,

2
M(x = 1.25 m) = 0.325 kNm,

2
M(x = 2.25 m) = 0.825 kNm.

2
przedzia 3: 2.25 m < x < 3.0 m: 3
M(x ) = R -x -M 3 A 3 A - l x
dx 3
co daje wartoci na granicach przedziau:

T(x = 2.25 m) = 0.5 kN,
3
r(x -3.0m)-0.5kN,
3
M(x = 2.25 m) = 0.825 kNm,

3
M(x =3.0 m) = -0.375 kNm.

3
UJ Zadanie 2.94. Sprawdzi poprawno wykresw, dla belek przedstawionych na

rysunku a) i b).
a) *y b) y
'Ac'
Iii LAT _b
/////
/ / / / /
2m 2m
< **
T(X)A
[kN] Ls.75
0.875m R.
-11.25
M(x)' 22.5
[kNm]
3.83 + -qb(-+c)
i
N--2.5
R>s. do zadania 2.94
178
3 Zadanie 2.95. Belka jest zamocowana przegubowo w punkcie A oraz podparta
swobodnie w punkcie B i obciona si P 0.5 kN na prawym kocu oraz momentem
zginajcym M = 0.3 kNm na jej kocu lewym. W rodkowej czci belki na odcinku
l - 2 m dziaa obcienie cige zmieniajce si liniowo od zera do wartoci q 3 kN/m.
2
Odlegoci /j = U = 1 m. Obliczy i narysowa wykresy momentw gncych oraz si

tncych na caej dugoci belki.
r Rozwizanie
W pierwszej kolejnoci obliczamy reakcje R oraz R wynikajce z dwch rwna A B
rwnowagi statycznej caej belki:
Y M ^M-R {l +l )^ql '\l -P^

d m A i 2 2 2
Po podstawieniu danych otrzymamy wartoci reakcji: R = 0.6 kN, R = 2.9 kN, A B
ktrych poprawno sprawdzimy piszc rwnanie rwnowagi sumy rzutw si na kie

runek pionowy:
y
J^F =R --q
iy A l +R -P
2 B = 0. R,
Rwnanie to jest spenione, co wiad

czy o poprawnoci obliczonych si. (V Sa
Wydzielamy w belce trzy przedziay, 1
> x.
y -
dla ktrych zapisujemy oglne rwnania 1. 777"-
momentw zginajcych i si tncych oraz j(x) ^_
obliczamy ich wartoci na granicach prze kN]
0.6 0.5
dziaw. Rwnania te w obrbie przedzia ;
iT
w musz spenia zaleno: 0 - l ^ M
1
dM(x,)
- przedzia 1: 0 m x x ^ 1 m:
M(x)
T(x ) -R
{ A =const [kNm]
M(x ) =R { A x -M
l
- >:
T(x = 0 m) = T(x = 1 m) = 0.6 kN

x 1
M(x = 0 m) = -0.3 kNm

x
-0.5f
M(x = 1 m) = 0.3 kNm,

x Rvs. do zadania 2.9S
179
- przedzia 2 : 1 m < x < 3 m: 2
2
T{x ) = 2 R -\-q-{x -l{)
A l
3
M (x ) = R x - M -
2 A 2 1 2 q (x - l )2 v
7tx = 1 m) = 0.6 kN
2
7/(x = 2 m) = - 2 . 4 kN
2
M(x = 1 m) = 0.3 kNm

2
M(x = 2 m) = - 0 . 5 kNm,
2
- przedzia 3: 3 m < x < 4 m: 3
T(x )=R -{.q-l +R

2 A 2 B
M (x ) = ^
2 x - M - 1
3 / (x -
2 3 + f / ) ) + 7v (x - (/, + / ))
2
3
fl 3 2
7(x = 1 m) = 0.5 kN
3
7(x = 2 m) = 0.5 kN
3
M(x = 1 m) = - 0 . 5 kNm
3
M(x = 2 m) = 0 kNm.
3
Przed przystpieniem do narysowania wykresw naley jeszcze obliczy warto

maksymalnego momentu zginajcego w przedziale drugim. Wykres momentw zgina
jcych osignie warto ekstremaln, w punkcie o wsprzdnej x , dla ktrej speniona 0
bdzie zaleno:
T{x = x ) = 0.
2 0
Po rozpisaniu lewej strony mamy:
R 2
A -\q(xo-h) =0.
Po obliczeniu pierwiastkw tego rwnania kwadratowego otrzymujemy dwie war

toci, z ktrych jedna jest mniejsza od zera (nie ley w rozwaanym przedziale). Zatem
szukana warto x = 2.211 m.
0
Teraz moemy obliczy warto momentu maksymalnego:
M R
Mmax = ( * 2 = %) = A x Q - M - . ( Xq - ^f = 0 . 5 8 3 kNm.
180
Wykresy wykonamy korzystajc z wartoci obliczonych na granicach przedziaw
oraz wartoci maksymalnej. Zmienno przebiegu wykresw okrelone s postaciami
funkcji opisujcych siy tnce i momenty zginajce w rozwaanych przedziaach.
2.7.2. Naprenia w belkach zginanych
L i Zadanie 2.96. Obliczy maksymalne wartoci napre jakie powstan na skutek

obcienia cigego q dziaajcego na belk AB, tak jak na rysunku. Przekrj belki ma
ksztat prostokta o szerokoci b = 0.3 m i wysokoci h = 0.4 m.
^ Rozwizanie
Reakcje podporowe obliczone z rwna rwnowagi statycznej belki wynosz:
R = 40 kN, R = 20 kN.
A B
Nastpnie, ze sporzdzonych wykresw si tncych oraz momentw zginajcych

odczytujemy ich wartoci maksymalne:
7 m a x = 40 kN, M max = 26.7 kNm.
ty i
y c
q=30kN/m
mg,

V
0 3 m
<
M(x)
[kNm]
Rvs. do zadania 2.*J6
181
Najwiksze naprenia normalne wystpi w przekroju belki oddalonym o 4/3 m
od podpory lewej a ich warto w skrajnych wknach wynosi bdzie:
A/ m n v M 6M
i r l
o max max 4. max , L max
W. NR
podstawiajc dane otrzymujemy:
6-26700 Nm ^ ^ N t e n n
a = - = 3 337 500 -
z 2 2
0.3m-0.4 m m
Maksymalne wartoci napre normalnych wynosz <J = 3.34 MPa, przy max
czym powyej osi obojtnej s to naprenia ciskajce (-), a poniej tej osi - napre
nia rozcigajce (+).
Maksymaln warto napre stycznych obliczymy w przekroju przy podporze
A, korzystajc z wzoru D.I. urawskiego:
Y Z C
gdzie:
% - naprenia w odlegoci Y od warstwy obojtnej,
f - sia tnca w rozwaanym przekroju poprzecznym belki:
T = r = 40 kN,
max
szeroko przekroju na poziomie okrelonym wsprzdn Y:
b = 0.3 m,
moment bezwadnoci caego przekroju wzgldem osi obojtnej:
bh 3 J
0.3 0.4 4
m
12 12
moment statyczny czci przekroju powyej wsprzdnej Y liczony

wzgldem osi z : c
Sf = K > ' a x - ) 0 4 ( 7 + > m a x ) =

m
= 0.56
u --
y
J
1
(
\ 1
h]
\
1,
= -b
2
WA
182
Po podstawieniu, otrzymujemy zaleno na rozkad napre stycznych na wy
sokoci belki o przekroju prostoktnym:
/ 2
> max 6 40 000 N (0.4m) ^
y -V
b,. /_ blr 0.3 m (0.4 m) 3
4
2
= 12500 000 (0.04 -y ) Pa.
Jest to rozkad paraboliczny - najwiksze wartoci naprenia styczne przyjmuj

w paszczynie obojtnej (y = 0) i wynosz % = 500 000 Pa = 0.5 MPa. We wknach
skrajnych (y - y ) warto napre stycznych wynosi zero.
max
i Zadanie 2.97. Obliczy wymagan wielko wymiaru poprzecznego b belki

przedstawionej na rysunku, aby na caej jej dugoci naprenia normalne nie przekro
czyy k - 10 MPa. Jakie najwiksze naprenia styczne powstan w przekrojach belki
g
i w ktrym miejscu? Dane: M = 2 5 kNm, q = 20 kN/m.
'///.
'//
.o
mm
CM '////.
Rozwizanie
Z analizy przebiegu momentw zginajcych na caej dugoci belki wynika, e
najwikszy moment zginajcy wystpowa bdzie w przekroju B: M - 13.333 kNm. m a x
Moment ten wywouje w belce naprenia normalne c, ktre nie mog przekroczy
napre dopuszczalnych:
M
MAX < i
Podstawiajc do powyszej nierwnoci wskanik wytrzymaoci przekroju belki

na zginanie:
3
bh" b(2by 2b~
183
otrzymujemy:
3M max ^ i,
3 ~ 's'
2b~
std minimalna warto wymiaru belki wynosi:
|3M 13 13333 Nm
m a x
b > 3l = 3i 7 =0.126 m.
\ 2k y 2 10 10 Pa
g
r
Najwiksza sia tnca max = (-)20 kN dziaa bdzie w przekrojach na odcinku
BC. W tych przekrojach naprenie styczne zmienia si bdzie wedug wzoru:
T . C .' max
J
_ max "y _
f-rp
OI MAX
3T O T
3 (b-y-)-
byI bh 4
Zc
V 4b
3 2 0 0 0 2
= (0.126 - / ) = - Pa.
4 0.126" 0.126
Najwiksze wartoci naprenie styczne osiga w paszczynie obojtnej (y - 0)

i wynosi t = 0.945 MPa.
m a x
3 Zadanie 2.98. Obliczy naprenia normalne i styczne w przekroju zginanej belki

dwuteowej, w ktrym sia tnca T - 10 kN a moment gncy M = 3.5 kNm. Wymiary
belki: b = 50 mm, d = 50 mm, e = 10 mm, g = 15 mm.
^ Rozwizanie
Moment bezwadnoci przekroju wzgldem osi obojtnej z : c
Z c
12 12 12 12
Wskanik wytrzymaoci przekroju na zginanie:
3
W* = - ^ - = 30 416.7 mm .
.)'max
Naprenia normalne zmienia si bd zgodnie z rwnaniem liniowym:
M
G- y.
184
W osi obojtnej (y = 0) naprenia normalne s rwne zeru. Wartoci maksymalne
tych napre s w warstwach najdalej oddalonych od osi obojtnej (y = y ax) i m
nosz:
, M 3500000 Nmm
a = max
= - = = 115.1 MPa
W 30 416.7 mm-'
8
! O-.=(-)115 1
r<
/////>/ / / / /
O ZZZZ/ZZA--* ,
Y
CD 4
CL i
I r yf/ i 1y._>
H
Aby obliczy rozkad napre stycznych, obliczymy najpierw momenty statycz

ne S* i 5'^ max
wzgldem osi z dla czci przekrojw powyej zmiennej y-j i y .
max
c 2
- dla zmiennej y j (25 mm < Vj < 35 mm) moment statyczny bdzie rwny:
n a x 2 3
^ =Ky x-y\)-Hy ma max + y ) = 30 6 2 5 - 2 5 y m m ,
1
- dla zmiennej y (0 < V] < 25 mm) moment statyczny bdzie rwny:

2
(d e\ (d ^ Ud 3
- + y = 19 687.5-7.5yf mm .
} max
V
b-e + + _ > 2
0
2 2 j n i ' 2 2
Korzystajc z wzoru urawskiego, obliczamy rozkad napre w poszczeglnych

czciach przekroju:
Vi 100000 N-(30625 - 2 5 y i W . Q M _
y ? ) M p a
7 50 mm-1064583.3 m m 4
1 9 6 8 7 5 3
... = IJT. =
W 0 0 0 0
<
N
- - "3J) m-
= 0 Q 4 7 ( 2 6 2 5 _ } M p a
15 mm 1064583.3 mm
185
W warstwach najbardziej oddalonych od warstwy obojtnej naprenia styczne
T s rwne zeru i zmieniaj si parabolicznie do wartoci x = 28.2 MPa w dolnej
Vi Vi
warstwie czci przekroju o szerokoci b. W czci przekroju o szerokoci g. na

prenia styczne zmieniaj si parabolicznie od wartoci T, = 94.0 MPa do wartoci
T = 123.4 MPa w warstwie obojtnej, czyli dla v = 0.
vs
G= Zadanie 2.99. Jakie maksymalne naprenia normalne i styczne powstan w belce

przedstawionej na rysunku? Wymiary przekroju podano w milimetrach.
^ Rozwizanie
Po przeanalizowaniu rozkadu momentw zginajcych oraz si tncych mona
stwierdzi, e najwiksza sia tnca T = 6 kN wystpuje w przekroju (x = 0) przy pod
porze A, natomiast najwikszy moment gncy M= 3.6 kNm wystpi w przekroju odda
lonym od podpory A o x = 1.2 m.
Pole powierzchni przekroju F = 1725 mm", a rodek cikoci przekroju znajduje
si na wysokoci: h - 23.2 mm.
Moment bezwadnoci przekroju wzgldem osi z przechodzcej przez podstaw
przekroju:
3 3
, 20-60 (55 - 20)-15 , A n n n e 4
4
/, = +- = 147937:* m m .
3 3
Moment bezwadnoci wzgldem osi obojtnej z : c
2 4
F =L -Fh =550 911 m m .
*y c
20
WA
q=5kN/m
M=2kNm
fy
X Z.
/ / / / / / ,- / / s h
/ / /
o o
//////////
A z
/ / / / 1m
2m
,1. . 55
Naprenia normalne zmienia si bd zgodnie z rwnaniem liniowym:
a = -y.
186
Wartoci maksymalne napre ciskajcych wystpi w skrajnej grnej warstwie
(y = v, - 36.8 mm):
' "max
M 3 600 000Nmm o^n^^p
c = Vi = 36.8 mm - -240.5 MPa.
, n a x 1
lZc " 550 911 mm-
Najwiksze naprenia rozcigajce w skrajnej dolnej warstwie (y = y 2 23.2 mm)

wynosi bd:
M 3600000 Nmm _
c =+ V-) =+ 23.2 mm = +131.6 MPa.
max 3
/ Z f ~ 550911mm
Momenty statyczne wzgldem osi obojtnej dla czci przekrojw zawartych po

midzy zmiennymi y a warstwami skrajnymi y wynosz: m a x
climax = 20(36.8-y{)-\(36.8 + y{) = 13542.4 - l O y f mm~
5^ = 5 5 ( 2 3 . 2 - y ) 4 (23.2+ y ) = 14801.6-27.5y| m m .
2 2
3
Rozkady napre wynosi bd:
3
6000JV (13 542.4 - 10>f ) mm
4
20 mm-550911 m m
2
0.000001(7 3 7 5 1 9 1 - 5446y, ) MPa
3
60007V-(14801.6-27.5yf) m m _
4
55 mm-550 911 mm
= 0.000001(2 931 255 - 54463J2) MPa.
W charakterystycznych punktach przekroju wartoci napre stycznych wy

nosz:
- w czci wszej:
x(y = 36.8 mm) = 0.0 MPa

1
x(y = 0.0 mm) = 7.4 MPa

1
x( Vl = -8.2 mm) = 7.0 MPa,
187
w czci szerszej przekroju:
x(y = -8.2 mm) = 2.6 MPa

2
x(>'2 = -23.2 mm) = 0.0 MPa.
ffi Zadanie 2.100. Obliczy najwiksze naprenia normalne, jakie powstan w bel
ce AB obcionej siami F oraz 2F dla dwch przekrojw, jeeli F - 1000 N.
Odp.: a) 6.0 MPa; b) 7.9 MPa.
2.7.3. Deformacje belek zginanych
ffi Zadanie 2.101. Obliczy najwiksze ugicie belki wspornikowej AB obcionej

na kocu A pionow si F = 5 kN. Belka jest wykonana ze stali ( = 200 GPa), a jej
przekrj poprzeczny ma wymiar)' (3x6)cm. Jaki bdzie kt obrotu przekroju 0^?
r Rozwizanie
Sposb obcienia belki nie zmienia si na jej dugoci i jej deformacj opisuje
jedno rwnanie rniczkowe:
EI y"
z =--F x.
188
Po scakowaniu dostajemy rwnanie opisujce kt obrotu przekrojw belki:

2
x
EI-y =-F
+ C.
z
2
Kolejne cakowanie prowadzi do rwnania na przemieszczenie pionowe (ugicie)
v dowolnego przekroju opisanego zmienn x:
El . = -Fy + Cx + D.
6
Wystpujce w rwnaniach stae cakowania znajdziemy podajc warunki brzego
we charakteryzujce deformacj belki.
W tym przypadku bd to:
1) brak moliwoci obrotu belki w miejscu utwierdzenia czyli dla x = 1 m, y' = 0,
2) brak moliwoci przemieszczenia pionowego belki w miejscu utwierdzenia (punkt B),
a wic dla x = 1 m, y = 0.
Podstawiajc te warunki do waciwych rwna, otrzymujemy odpowiednio:
2
1
fl mv
EI -Q = -F--
Z + C - ( l m ) + >,
6
2 3
i ostatecznie: C = 2.5 kNm , D = -1.667 kNm .
Wielko EI nazywamy sztywnoci zginania. Jest ona iloczynem moduu Youn-
Z
ga materiau, z ktrego wykonana zostaa belka oraz momentu bezwadnoci jej prze
T
kroju poprzecznego wzgldem osi obojtnej. W rozwaanym przypadku sztywno
zginania wynosi:
9 0 6 m ( 0 0 3 m ) 3 2 2
EI = 200 10 Pa -
Z
z
- - = 27000 N m = 27 kNm .
12
189
Po podstawieniu wszystkich danych, rwnania opisujce kt obrotu przekroju oraz
ugicie analizowanej belki s nastpujce:
y + 2.5
27
..3 A
v - -5- + 2.5-x-1.667
27 6
Jeeli w tych rwnaniach wymiar .v podstawimy w metrach to wyniki bd odpo

wiednio w radianach oraz metrach.
;
Najwiksze ugicie j powstanie na lewym kocu belki czyli dla x 0 i wynosi
m a x
bdzie:
l
y(x = 0) = y m a x = - -4zr~ = -0-062 m,
1
a odpowiadajcy mu kt obrotu przekroju A:
C
y\x - 0) = 6 = = 0.0926rad - 5.3
4
Q Zadanie 2.102. Obliczy strzak ugicia oraz kt obrotu przekrojw na podpo

rach A i B dla belki przedstawionej na rysunku.
ty
E=100 GPa
E
o
7 ^
6cm
4? Rozwizanie
F
Reakcje obliczone z warunkw rwnowagi statycznej wynosz: R = = 5 kN A
2F 3
oraz i? = = 10kN.
B
3
Nastpnie napiszemy i dwukrotnie scakujemy rniczkowe rwnania linii ugicia
w obu przedziaach belki:
190
przedzia 1: (0 < X\ < 2 m) przedzia 2: (2 m < x\ < 3 m )
El y'{-R
z A X\ EI y'i = R x
2 A 2 - F(x - - 2 m )
2
2 x
-)
-2m) 2

.
2 2
3 x _
EJ y -R
2 2 A
2
" 2 m ) 3
+ C , *,+!>,
0 6 6
W celu obliczenia czterech staych cakowania Cj, C , 2 > napiszemy dwa

2
warunki brzegowe i dwa warunki cigoci belki:

1) brak przemieszczenia pionowego (yj = 0) na podporze A (dla Xi = 0),
2) brak przemieszczenia pionowego (y = 0) na podporze B (dla x = 3 m), 2 2
3) cigo przemieszcze pionowych (y = y ) na granicy przedziaw (dla Xj - x - x 2 2
= 2m),
=
4) cigo nachyle (y'i y\ lub 9] - 0 ) na granicy przedziaw (dla x, = x = 2 m).
2 2
Podstawiajc te dane do rwna, otrzymujemy:

3
F O
Ad. 1) EI 0 = z + C0 r + D v
3 6
3 3
. r F (3m) (3m-2m) _ . r 7
Ad. 2) EIÔ- -i - + C - 3 m + Do, 2
3 6 6
3 3 3
F (2 m ) _ F (2m) (2m-2m) r L
_ _
Ad. 3) -7
+ d -2m + A = F- + C - 2 m + Z)
2 ?!
3 6 3 6 6
1
' 3 2 3 2 2
Skad ostatecznie:
4 ? 2
ej = c = - - F l m , D , = D = 0 .
2 2
Najwiksze ugicie wystpi w przekroju odlegym o warto x od podpory A, 0
w ktrym pochodna rwnania linii ugicia bdzie rwna zero.

Pierwiastki rzeczywiste posiada tylko rwnanie kta obrotu przekroju dla prze
dziau pierwszego:
? 2
F x 0 4F-lm
u= ,
3 2
191
skd:
8
4- I
v3
Wielkoci, ktra naley do tego przedziau jest:
* 1 = +. 1^-
n m ~ 1.633 m.
V3
a zatem najwiksze ugicie belki wystpi w przedziale pierwszym w odlegoci x Q
= 1.633 m od podpory A i wynosi bdzie:
( F (1.633m) J
4F-lm'
1 5
x
f=y\( o) = 1.633 m = -0.4838 lm .
El. EL
Uwzgldniajc warto siy F 15 kN oraz sztywno zginania belki El. -

- -
- 32 000 N m = 32 kNm , otrzymujemy ostatecznie:
15 kN i
f = ( ) = -0.4838
y x m = -0.227 m.
32 kNnr
Kt obrotu przekroju na podporze A (0 ) obliczymy, korzystajc z rwnania A
w przedziale pierwszym:
4F-lm2 \
e
1 F (0)~
A - >'\( i = 0 m) = x
EL 3 2
-4-15 k N - l n r
= -0.2083 rad = -11.9.
7
9-32 kNm
Kt obrotu przekroju na podporze B (Q ) obliczymy, korzystajc z rwnania B
w przedziale drugim:
2 2 2
Q x
1 F- (3 m ) p (3m-2ra) 4F-lm l
B =y?( 2 =3m) =
EL 3- 2
5-15kN-lm'
= 0.2604 rad * 14.9.
2
9-32 kNm
192
C 3 Zadanie 2.103. Obliczy ugicie belki w punkcie przyoenia siy F = 2 kN oraz
najwiksze ugicie jakie wystpi pomidzy podporami.
Odp.: y = -0.0948 m, y _c
A maxB = 0.0164 m.
tV 1.2m 1.8m
E=30 GPa
F
A B CI x
5cm
U=I Zadanie 2.104. Dany jest stalowy paskownik AB o dugoci 1 metra i wymiarach
poprzecznych 10x2 cm, podparty na kocach. Na jego rodku umieszczono ciar
O = 100 N. Jak zmieni si maksymalne, gdy ustawimy paskownik a) krtszym bokiem
rwnolegle do paszczyzny zginania i b) duszym bokiem rwnolegle do paszczyzny
?
zginania? Dla stali przyj E- 2.1*10 MPa.
Odp.: yjy b = I II
Za Zb = 24.8, y = 0.1488 m, y = 0.0060 m.
a h
a) -y b)
=
O
O
10cm
7777
2cm
Zadanie 2.105. Belka AD o sztywnoci zginania EI = 55 kNm" jest podparta Z
w punktach A oraz B i obciona momentem zginajcym M = 2 kNm, obcieniem

cigym o staej wartoci q = 12 kN/m oraz si skupion F - 3 kN. Obliczy kty
obrotu przekrojw opisanych punktami A, B, C, D oraz przemieszczenie (ugicie) osi
belki w punktach C i D.
Rozwizanie M i
Siy reakcji podporowych belki obli

A o. D
czone z rwna rwnowagi statycznej wy / / o
/ .-
nosz: a b W f C
< <

RA = 1.786 kN, R = 10.214 kN.

B Rys. do zadania 2.105
193
Rniczkowe rwnania linii ugicia oraz ich kolejne caki w poszczeglnych prze
dziaach s nastpujce:
- przedzia 1: 0 = JCJ = 1 m
R x
EI y\= A- \
z
2
x
- przedzia 2: 1 m - x = 1.75 m 2
1*2
EI y z 2 = R x -M A 2 --
2
.2 , N3
R M
EI
z) 2;
= A'Y~ A
'2 ~ g
6
+ C
2
EI.v =R 2 L A A " i - M - i - q i X 2
~ a )
\ c - x 2 + D 2 .
~' 6 2 24 2
2. z i-
- przedzia 3: 1.75 m = x - 2.50 m 3
EI y z 3 = R - x - M - q b (x - {a + 0.5/?)) + R (x -(a + b))

A 3 3 h 3
ei,=R - m . ^ - i * ^ - + * > f + < - v *tf + C l
4
' 6 2 6 " 6
+C x +Z> .
v 3 3
Wykorzystujc warunki brzegowe i warunki cigoci belki:

1) y = 0 dla x, = 0.
:
2) >3 - 0 dla x = (a-b), 3
3) Vj = y2 dla X j = x = a,
2
x = a
4
) >"'i = y\= (i = fy) D L A
*J =
2 >
5) y v dla x - x - a + b,
2 3 2 3
= =
6) y\ 3 3 ; =
(fy fy) dla x = x = a + b, 2 3
194
obliczamy stae cakowania wystpujce w rwnaniach na kt obrotu przekroju oraz
ugicie:
ad. 1)
3
O
0 = R + C 0 + Z)
A r 1?
6
ad. 2)
3 2
0 =R (" + fr) M (<*+b) q-b-((a + b)-(a+0.5b)f
A
6 2 6
3
((a b)~(a + + b)) , . . M n
+R h +C3 (a+b)+ D . 3
ad. 3)
3 3 2 f \4
{ a a )
/? + C. - a + D j =R
A A -M - q ~ + C, -tf + D , ,
2 2
6 6 2 24
ad. 4)
^ +G =R> 'M-aa= + c , 2
2 2 6
ad. 5)
4
6 2 24
tf + fr 3 f l + f c 2 3
-1? < ) ( ) g-fc-((g + fc)-(fl+0.5fr))
| 4 i r i r
4
6 2 6
ad. 6) + ^ + C (a + b) + D .
3 3
( 1
?A P- ~ M (a + b) - i ^ 2 _ ^ _ + c 2
( + b ) 1 q + 6 + 5fc 2
= " - U . (a b) - + " -' > ~ < - +
2 2
195
Po podstawieniu danych i rozwizaniu ukadu rwna otrzymujemy nieznane stae
cakowania:
2 2 2 3
C] a -0.4998 kNm , C - 1.5002 kNm , C = 1.2893 kNm , D, = OkNm , D =
2 3 2
3 3
= -1 kNm , Z> = -0.7100 kNm . 3
Szukane kty obrotu przekrojw oraz przemieszczenia pionowe osi belki wynosz:
3
9 4 = [(
y X l = 0) = = -9.09 10" rad - - 0 0'33"
El,
1 1.786.1.75- _ . _ .a7l . oo
B = } 4 ( * 2 =1-75 m) =
2 L 7 5 1 2 + 1 5 2
= 1.98-10"" r a d - 0 O'7"
1.786-1" -J
yc = yi (î = i m ) = -0.4998-1 = - 3 . 7 - 1 0 m = -3.7mm,
EL
(
1.786-r 3
0.4998 = 7,1.5-10"" r a d = 0 O'26"
?
3 2 3
^1.786 - 2.5 2.5 _ 0.75-1.125
yy =yA 2 x 2 5
=- m
) = 2 12 +
EL
-V
3 N
0.75
+ 10.214 + 1.2893 2.5 - 0.7100 = 9.16-10"-' m = 9.2 mm,
6
J
1.786-2.5" _ _ , 0.75-1.125^
e
D = y'-A 2 = - x 2 5 m
) = 2-2.^-12 +
El 2 V
? N
0 75 J /
+ 1 0 . 2 1 4 - ^ - + 1.2893 = -17.3 10" r a d ~ - 0 l 2 " .
Sprawdzenie
W celu sprawdzenia obliczonych wielkoci skorzystamy z metody Clebscha.
196
Uoglnione rwnanie linii ugicia zapisane zgodnie z zasadami metody Clebscha

i jego kolejne caki maj posta:
t vu (x-lm,)~ _ . . (x-1.75m)~
EI y
2 = + R x-M{x-1 A m) - R (x-1.73
B m) + <?-
3 2
. , _ , v n i (x-lm) (x-1.75m) (x-1.75m)"
EJ y =
z C +R A M ( x - l m ) -q- +R% - + q- -
2 6 2 6
3 2 4 3 4
r, ^ * D (^-lra)
u (x-lm) _ (x-1.75m) (x-1.75m)
7 . y => + Cx + /? /1 M- -o- + R- + q-
A H S
* 6 2 24 6 ^ 24
0 < .v < 1 m
lm <.v<1.75m
1.75m<A-<2.5m
Poniewa na skutek cakowania powstay tylko dwie nieznane stae C i D, wy

starcz tylko dwa warunki brzegowe do ich rozwizania:
3
1) y(x = 0 m) = 0 > D = 0 kNm ,
2
2) y(x = 1.75) = 0 -> C = -0.4998 kNm .
Znajc stae cakowania, mona obliczy szukane kty obrotu:
G, = v'(x = 0) = = -9.09 10"^ rad = - 0 0'33'

Eh
197
3
(1.75 m)' (0.75 m )
C+R .4 M(Q.75m)-q
B = / ( x = 1.75 m) = .
B
El,
3
= 1.98-10" r a d - 0 O' l"
(1 mV
C + R,
Q = y'(x = 1 m) =
c
J
= 7.15-10" r a d ~ 0 O'26"
EL
0 D = y'(x = 2.5 m) -
(2.5 m) 2
_ . (1.5 m ) 3
, n (0.75 m) 2
, (0.75 m ) 4
C + Ra - M N .5 m > - ; /? ^ + r/
24
o
-17.3-HT^ r a d ~ - 0 l ' 2 "
oraz ugicia:
(Im)-
J
;
> c = y( x
= 1 m) = = -3.7-10" m = - 3 . 7 m m
El;
D + C2.5 m + (HA!!!}! _ M CLiOli _ j J L S i l

2 5 M
37) = = - ) = +
3 4
(0.75 m ) (0.75 m )
6 = 9.16 10" m * 9.2 mm. 3
+ 7.
Wartoci te s identyczne jak obliczone metoda tradycyjn.
Ul Zadanie 2.106. Na belk AD q

2
o sztywnoci zginania 7 = 800 kNm Z
r
dziaaj nastpujce obcienia ze I I
wntrzne: M] ~ 5 kNm, M = 3 kNm, 2 D
M 1 M
q = 32 kN/m, F = 2 kN. Obli
czy ugicie belki w punkcie A oraz \ 0-8m ^ 0.8m 0.6m I
4
H< N
kt obrotu przekroju w przekroju C
belki. Rys. do zadania 2.106
198
Rozwizanie
Zapisujc uoglnione rwnanie linii ugicia i cakujc je dwukrotnie mamy:
x
n " 0 %, / , w > ^0u ( ~0.8rn)~ _ (A' 1.6 m)~
/ y = 2 + M-|X
u U
+ Af ( x - 0.8 m ) - q-
2 - F (x - 1 . 6 m) + q - B
Z7/ ' /< , ^ 1 , nr i a o \i (x-0.8m) (x-1.6m) 3 2

(x-1.6m) 3
EJ y =
r C + M,x + M-,(x-0.8 m) - q- -F - B + q-
6 2 6
2 : n 4
r . ,. X , ( x - 0 . 8 m ) (x-0.8m) r (x-1.6mf (x-1.6m)
l,y =D + Cx + M, + M - 7 - q - -F- - + q-
24 24
0 < A- < 0.8 m
0.8m <jr<1.6m
1.6m<.v<2.2m
Warunki brzegowe i stae cakowania:

2
1) y'(x = 2.2 m) = 0 -> C = -1.3573 kNm ,
3
2) y(x = 2.2 m) = 0 -> D = -7.0326 kNm .
Po przeksztaceniach otrzymujemy:
3
yA = (x = 0) =
y = -8.79 10 m ~ -8.8 mm
a 8 m
C + M 1 . 6 m + M -0.8-<? (
r 2 )
^3
6 = / ( x = 1.6 m) =
C 3 = 7.89 10 rad~00'28" J
EL
^ y
vR|>
"1
CL
4 -
I
0.8m 0.8m 0.6m
- '1h w
"4
1
E o
\
^ ! U."
o -4
y3
1
! 1 i
CD'
1
-8 V. I
j A
-10
199
Zadanie 2.107. Obliczy przemieszczenie pionowe osi w punkcie B oraz kt obro
tu przekroju w punkcie D dla belek przedstawionych na rysunkach a) i b). Sztywno
zginania El - znana.
Odp.
1.510 kNm 6.481 kNm-

a) yB 0D =
El. El,
1.278 kNm* -8.880 kNm"

b) yB =
El. - i D =
EL
a) b)
q=3kN/m q=5kN/m
M=4kNm M=2kNm
A D
AA. 55 b tF=7kN
1.5m 0.6m 0.6m i_. Q.6m
4 H
I - i Zadanie 2.108. Dana jest belka

AD podparta w punktach B i C oraz _9i
obciona w skrajnych odcinkach 4 . ,
w sposb cigy. Obliczy przemiesz J iL

czenie pionowe osi belki w punkcie A A 2l\B 22. D
/V/
oraz kt obrotu przekroju w punk
cie C. OJSm^ -* 1.0m 0.8m
4
<
Dane: a-, = 5 kN/m.

9 = 8 kN/m,
2
i 1
sztywno zginania - EL. Qi T T 'S' |^ x
A AB" D
^ Rozwizanie / / / /
/ / /
Obliczone z warunkw rwno ii t t
wagi statycznej reakcje podporowe Rvs. do zadania 2.108
wynosz:
R = 2.596 kN,
B
R = 7.554 kN.
c
200
Rniczkowe rwnanie linii ugicia belki wedug metody Clebscha:
? 2
O-0.75m)
y
n t 1 . (x-1.75 m)
-+R (x~0.75
B m) + q { - '- + R (x-1.75 B m)- q 2 ^
3 2 3 2
R T , _ A- v ^-0.75m) (A--0.75m) _ (x-1.75m) (jc-1.75mf
EI
z>' ~ C-q ] +R B + 9 l - +R~ :"92 : ~ B
6 2 6 2 6
4
x (A--0.75m)
n (*-0.75m) _ (x-1.75m) 3
(A--1.75m) ,
4 3 4
EI y z =D + Cx-q l +R '- + q^
B - +R '.J -. B
J
24 6 24 6 24
0<A<0.75m
0.75 m<;r< 1.75 m
1.75 m <x< 2.55 m
Podstawiajc warunki brzegowe:

1) y(x = 0.75 m) = 0,
2) J<jc == 1.75 m) = 0,
otrzymujemy zalenoci:
{(f nm
ad. 1) 0 = D + C-Q.75m-q ' ^ ] .a
1
24
4 3 4
, ^ n ^ ^ ^ i- (1.75 m ) (lm) n (lm)
ad. 2) 0 = D + C - 1 . 7 3 m - < 7 i + RR~ T + ,
1 B 1
' 24 6 24
z ktrych obliczone stae cakowania wynosz:
C = 1.247 kNm , D = (-)0.869 kNm . 2 3
Dysponujc penymi rwnaniami opisujcymi ugicie (y) oraz kt obrotu przekro

ju (y'), obliczamy szukane wielkoci:
3
, , D -0.869 kNm
n
y = y(x = 0 m) =
A =
EI EI Z Z
9 C = 1.75 m) =
3 4
^ _ x (x-0.75m) fx-0.75m)
" 24 6 24 _ - 1 . 0 8 8 kNm
EI Z EIZ
2
gdzie: v - m i 0 = rad, jeeli EL = kNm .
201
Zadanie 2.109. Dana jest belka wspornikowa AD obciona, tak jak na rysunku
w rodkowej czci w sposb narastajcy liniowo od zera do wartoci q - 5 kN/m oraz
momentem zginajcym M= 1.2 kNm na prawym kocu.
Obliczy ugicie belki w punkcie D oraz kt obrotu przekroju w punkcie B.
Sztywno zginania belki wynosi EL.
jA Rozwizanie
Z rwna rwnowagi statycznej belki mamy:
fi = 4kN,
4 M A = 7 kNm.
A
15
Nastpnie przeduamy obcienie do koca belki i rwnowaymy dodane obci
enie. Dziki temu rwnanie napisane dla przedziau drugiego bdzie te prawdziwe
w przedziale trzecim.
q=5kN/m
M=1.2kNm
2.0m J
..V
C i
J
<29
Rniczkowe rwnanie linii ugicia belki ma posta:
, o 1 >, , '=r-1n> ,(A-1.6m) 1 2

, jc-2.6m
ELy" = Rx M u
A A
(A- - 0 ) - - (x - 1 m) '- + q + -q[(x - 2.6 m)-
0<x<lm -> 2 3 i 2 3
lm<jt<2.6 m
2.6in<i<4.6ra
Nastpnie znajdziemy funkcje q'- f(x), q\ f\(x) opisujce zaleno wielkoci

obcienia cigego od zmiennej x.
Dla q' z twierdzenia Talesa mamy zaleno:
q q_
1.6 m (x-lm)
202
std:
, q(x - I m )
q -J^ L
1.6 m
Analogicznie dla q\:
2m (x-2.6m)'
stad:
, _ q\(x 2.6 m)
2m
a poniewa:
<7i
1.6 m 2m
stad:
o-2m
1.6 m
wiec ostatecznie:
, tf(x - 2.6 m)
<7i =
1.6 m
Po podstawieniu powyszych zalenoci i uproszczeniu, rniczkowe rwnanie
linii ugicia belki i jego caki maj posta:
2 3
Ehv" = R x-M (x)
A A - ^ * ^ + g(*-2-6m) + ^-2.6m)
9.6 m 2 9.6 m
q { x 1 m ) 4 2 6 m ) 3 2 6 m ) 4
EI y' =
z C /M x-
+ R A ~ +^ " ' + ^ - '
A
2 38.4 m 6 38.4 m
1 m 5 2 6 m 4 2 6 m 5
El y
z = D Cx + Ih J- -M
+ A * - & ' > + ~ - ) + f& - - >
6 2 192 m 24 192 m
0<x<1.0m
1.0m<A-<2.6m
2.6 m < A' < 4.6 m
Podstawiajc warunki brzegowe, obliczamy stae cakowania:

1) y'(x = 0 m) = 0 -> std C = 0,
2) y(x = 0 m) = 0 - 4 std D = 0.
203
Szukane wielkoci wynosz:
-21.45 kNm"
v 4.6 m)
'n = <y El,
:
-5.06 7kNm
Q B = / ( j c = l.0m) =
El,
-
gdzie: y = m i 8 rad, jeeli 7 - kNm . Z
J Zadanie 2.110. Obliczy ugicie w punkcie B oraz kt obrotu przekroju w punkcie

A dla belek przedstawionych na rysunku. Sztywno zginania belek wynosi EI . Z
Odp.:
3 2
0.976 kNm 5.688 kNm
-, 9 - A
El, El
;
2.505 Nnr 0.171 kNm
b) y ; 0.
B
El, El,
4.884 kNm' 6.000 kNm-

0A =
~El7 ' ~El7 '
-4.784 kNnr -3.688 kNm :
El,
a) b)
q=3kN/m q=12kN/m
M=3kNm /"\ M/
1=7kNm
5 1K
A B
I, . v
0.5m ;>* 0.5m+*

!
* 0.5m !. 0.5m i .Om 0.5m
-M4
*
C) d)
q=15kN/m q=1kN/m
F=25kN F=5kNi / M=3kNm
A ~TT-71T
B B
, 1.2m
o o
/ / / /
2.0m u 1.0m 1.0m 0.5m, 0.75m ^
+
R\s. do zadania 2.110

* *
204
0 2 Zadanie 2.111. Jaka ma by zaleno pomidzy si skupion F a obcieniem
cigym narastajcym liniowo od zera do q, tak jak to przedstawiono na rysunku, aby
ugicie punktu B byo rwne zero?
F
rrr
J5T B
0,0
7777 /A//
2b 1.25b
! >
F
q-q: 1
'rW X
B
/ / / /
/ / / /
^ Rozwizanie
Reakcje belki wynosz odpowiednio:
4 5 5 17
R =-qb F,R =-qb
c + F.
A c
9 12 9 12
Rniczkowe rwnanie linii ugicia belki:
^, // ^ q\x b) 1, ,.2, 1 ,(x-3bY

Ei y" =
z , -T^-^)-(x-^r + ^(x-3b)--^^->-
3 5
0<x<b
b<x<3b
3b<x<.25b
Z zalenoci geometrycznych obliczamy:
1)
26 (3fc-x)'
stad:
, <7(3fr-s)
26
205
2) = <7I
26 1.256'
std:
^1 <7i
3)
1.256 (a- - 3 6 ) '
stad:
, _ qi(x 36) _ o(JC - 36)

"i
1.256 26
Uwzgldniajc powysze - rniczkowe rwnanie linii ugicia belki ma posta:
7.y"=:. q{3b-x){x-bf U q(3b-x)

|(*-6) 2
+ ^(*-36).-ifc^
0 < x<h Ab 2b 126
3b<x<4.25b
a po dwukrotnym scakowaniu mamy:
2
x q(b-xf(3x-\\b) q(x-b) , (a-36) 2
gCx--3^
EI y = x
D
' M
2 38.4 m 246 ' J 4 C
2 486
x b 5
EZ v =D + Cx + R " X 4
<?U-6) (136-3a) <l( ~ ) . o (a-36) 3
<?(a-36)
1
- 6 2406 1206 6 240/?
0x<b
h<x<3b
3b<x< 4.256
Rwnania te musz spenia warunki brzegowe:

a) y(x = 0) = 0 std D = 0,
b) y(x = 36) = 0,
std:
(A a q(2byib q(2b)~
0 = C36 + qb-F
9 12 2406 1206
206
_ 2493 2 3047 ,
C = /*/? qb .
4000 6250
Zgodnie z warunkami zadania - poszukujemy zalenoci pomidzy si F i obci
eniem cigym q, dla ktrej ugicie w punkcie B bdzie rwne zero y(x - b) - 0,
a wic:
3
/
A
6
2493 3 3047 , 4 4 , 4 5 _ 3 n
Fb* ab + ab Fb = 0.
4000 6250 * 54 * 72
std obliczamy szukan zaleno:
F
= bq lub q=-zr
/:> $6b
3. Dodatki
3.1. Legalne jednostki miar
Na podstawie Rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 30 listopada 2006 roku

(poz. 1638) okrelone s:
1) nazwy, definicje i oznaczenia legalnych jednostek miar;
2) legalne jednostki miar nienalece do Midzynarodowego Ukadu Jednostek Miar
(SI), ktre mog by stosowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
3) przedrostki i ich oznaczenia przeznaczone do tworzenia dziesitnych podwielo-
krotnoci i wielokrotnoci legalnych jednostek miar;
4) a take zasady pisowni oznacze legalnych jednostek miar.
W skad legalnych jednostek miar weszy jednostki midzynarodowego ukadu

jednostek SI oraz jednostki miar szeroko rozpowszechnione i z dziedzin specjalnych
nie nalece do tego ukadu. Midzynarodowy Ukad Jednostek Miar SI {Le Systme
International d'Units), wspczesna posta Systemu Metrycznego, okrelony zosta
ostatecznie przez Generaln Konferencj Miar w 1975 r.
Jednostkami podstawowymi ukadu SI s:
Wielko Nazwa Symbol

Dugo metr m
Masa kilogram kg
Czas sekunda s
Natenie prdu elektrycznego amper A
Temperatura termodynamiczna kelwin K

Liczno materii mol mol
wiato kandela cd
Legalne jednostki miar bdce jednostkami pochodnymi nalecymi do ukadu SI:
208
Jednostka miary Wymiar
Wielko Definicja
Nazwa Ozn. w ukadzie SI
Kt paski radian rad m/m 1
Kt bryowy steradian sr m /m 1
1
Czstotliwo herc Hz l/s
s
kg - m
Sia niuton N kg(m/s ) 2
i
s~
kg
Cinienie, naprenie paskal Pa N/m 2
->
ms
2
kg-m
Energia, praca, ilo ciepa dul J Nm 0
-
S
2
kg - m
Moc, strumie promieniow. wat W J/s
3
s
adunek elektryczny kulomb C As As
2
kg-m
Napicie elektryczne, potencja el., SEM wolt V J/C, W/A
3
As
AV
Pojemno elektryczna farad F C/W
2
kg-m
2
kg-m
Rezystancja (opr elektryczny) om N V/A
3 2
s -A
2 3
A -s
Konduktancja (przewodno elektryczna) simens S A/V, Q l
2
kg-m
2
kg-m
Strumie magnetyczny weber Wb W-s
2
s -A
2
kg
Indukcja magnetyczna tesla T Wb/m 2
s -A
2
kg-m
Indukcyjno henr H Wb/A
s A
stopie
Temperatura Celsiusza C 1C=1 K K
Celsiusza
Strumie wietlny lumen Im cd sr cd
Natenie owietlenia luks lx lm/irT cd/m"
1
Aktywno rda promieniotwrczego bekerel Bq l/s
s
-
m
Dawka pochonita grej Gy J/kg
S'
?
Rwnowanik dawki pochonitej siwert Sv J/kg m"

'i'
s
mol
Aktywno katalityczna katal kat mol/s
s
209
Nazwy i oznaczenia przedrostkw wyraajcych mnoniki dziesitne suce do
tworzenia dziesitnych podwielokrotnoci i wielokrotnoci jednostek miar:
Nazwa
Nazwa Symbol Mnonik
mnonika
24
jotta Y 1 000 000 000 000 000 000 000 000 = 10 kwadrylion
21
zetta Z 1 000 000 000 000 000 000 000 = 10 tryliard
18
eksa E 1 000 000 000 000 000 000 = 10 trylion
15
peta P 1 000 000 000 000 000 = 10 biliard
12
tera T 1 000 000 000 000 = 10 bilion
9
giga G 1 000 000 000 = 10 miliard
6
mega M 1 000 000 = 10 milion
3
kilo k 1 000= 1 o tysic
2
hekto h 100 =10 sto
1
deka da 10 = 10 dziesi
1=10 jeden
1
decy d 0.1 = 10" jedna dziesita
2
centy c 0,01 = 10" jedna setna
3
mili m 0,001 = 10" jedna tysiczna
6
mikro u 0,000 001 = IOT jedna milionowa
9
nano n 0,000 000 001 = 10" jedna miliardowa
12
piko P 0,000 ooo ooo ooi = u r jedna bilionowa
15
femto f 0,000 000 000 000 001 = 10' jedna biliardowa
18
atto a 0.000 000 000 000 000 001 = 10~ jedna trylionowa
21
zepto z 0,000 000 000 000 000 000 001 = 10~ jedna tryliardowa
24
jokto y 0.000 000 000 000 000 000 000 001 = 10" jedna kwadrylionowa
3.2. Wspczynniki tarcia lizgowego

oraz oporw toczenia
Statyczne wspczynniki tarcia lizgowego dla wybranych materiaw wynosz:
drewno stal eliwo brz ld kamie, cega, beton piasek wir alina
drewno 0.4-0.7
- - - - - - - -
sial 0.15- 0.16 - 0.027-0.03 - - - -
0.22
0.4-0.6
eliwo 0.18
0.22-
0.45
- - - - - -
braz 0.18 0.21 0.21
lina konopna 0.4-0.8 0.25
- -
skra 0.47-0.6
-
0.3-0.6
- - - - - -
kamie, cega,
- -
beton
0.4 - - - - 0.6-0.7 0.6 0.87 0.5
210
3.3. Zestawienie wzorw momentw bezwadnoci
typowych figur paskich
3.4. Waciwoci odksztaceniowe oraz wytrzymaociowe

wybranych materiaw konstrukcyjnych
materia! RctMPa] R [MPa]

r E [GPa] v[-]
stal - 400-1100 200-210 0.25-0.30
mied - 220 100-120 0.33
aluminium
- 110 70-80 0.33
mosidz - 550 105-115
eliwo 310 150 0.21-0.24
guma - - 0.01-0.1 0.50
drewno 100 80 8-12 -
szko 140 40-50 70-72 0.18-0.30
beton 20-100 35 20-30 0.12-0.20
dolomit 60-100 10 70-80 0.18-0.21
wapie 30-110 7-16 50-90 0.25-0.30
sl kamienna 10-30 0.5 5-20 0.35
wgiel 4-25 2 5-25 0.15-0.35
piaskowiec 20-110 5-10 10-50 0.11-0.30
Modu sprystoci objtociowej: Modu sprystoci postaciowej:

E
L /
3(1-2v)" ^ 2 ( l + v)-
Literatura
Banach S., Mechanika, tom I, SW Czytelnik, Warszawa 1947

Bielajew N.M., Wytrzymao Materiaw, Wyd. MON, Warszawa 1954
Buzun H., Osiski Z., Mechanika oglna, cz. 1 Statyka, Pastw. Wyd. Pozna-Warsza-
wa 1954
Chrobok R., Zbir zada z podstaw statyki, Wrocaw, Dolnolskie Wydawnictwo
Edukacyjne 1999
Gubrynowiczowa J., Zbir zada z wytrzymaoci materiaw, PWN, Warszawa 1971
Gubrynowiczowa J., Wytrzymao materiaw, PWN. Warszawa 1958
Huber M.T., Mechanika oglna i techniczna, PWN, Warszawa 1956
Huber M.T., Stereomechanika techniczna, PWN, Warszawa 1958
Iwulski Z., Klisowski R., Wyznaczanie si tncych i momentw zginajcych w belkach.
Zadania z rozwizaniami. Shypt SU 1709, Uczelniane Wyd. Nauk.-Dyd. AGH,
Krakw 2009
Jakubowicz A., Oro Z., Wytrzymao materiaw, WNT, Warszawa 1984
Janik F., Mechanika oglna, cz. 1 Statyka, PWN, Warszawa 1965
Kurowski R., Niezgodziski M.E., Wytrzymao materiaw, PWN, Warszawa 1961
Kurowski R., Parszewski Z., Zbir zada z wytrzymaoci materiaw, PWN, Warsza
wa 1966
Leyko J. Szmelter J., Zbir zada z mechaniki oglnej, Tom 1. Statyka, PWN, Warsza
wa 1974
Lisowski A., Siemieniec A., Wytrzymao materiaw, PWN, Warszawa 1973
Lisowski A., Siemieniec A., Zadania z wytrzymaoci materiaw, PWN, Warszawa
1965
Misiak J., Mechanika oglna, tom I, WNT, 19XX
Naleszkiewicz J., Mechanika Techniczna, tom 1, PWN, Warszawa 1953
Niezgodziski M.E., Niezgodziski T., Wzory wykresy i tablice wytrzymaociowe,
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1996
213
Nizio J., Metodyka rozwizywania zada z mechaniki, Wyd. 2. PWN. Warszawa 1980
Orowski W., Sowaski L., Wytrzymao materiaw przykady oblicze, Arkady,
Warszawa 1978
Rajfert T., Rysko T., Zbir zada ze statyki i wytrzymaoci materiaw, PWN, War
szawa 1979
Rysko J., Statyka i wytrzymao materiaw, PWN, Warszawa 1971
Saustowicz A., Dziunikowski L., Wytrzymao materiaw, Skrypt AGH, Krakw
1958
Szucik W., Kuczyski J., Wytrzymao materiaw, Skrypt Politechniki lskiej, Gli
wice 1974
Zielnica J., Wytrzymao materiaw. Wydawnictwo Politechniki Poznaskiej. Pozna
1996

Statyka I Stereomechanika W Zadaniach - Zdzisław Iwulski, Robert Klisowski

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Statyka I Stereomechanika W Zadaniach - Zdzisław Iwulski, Robert Klisowski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SU 1 7 1 4

Zdzisaw Iwulski, Robert Klisowski

Wydawnictwa AGH, Krakw 2010

Redaktor Naczelny Wydawnictw AGH: Jan Sas

Komitet Naukowy Wydawnictw A G H :

Recenzenci: prof. dr hab. in. Krzysztof Krauze

Projekt okadki i strony tytuowej: Beata Barszczewska-Wojda

Redakcja: Dawid Skrabek

Skad komputerowy: Andre", tel. 012 422 83 23

Redakcja Wydawnictw AGH

2. CZ DRUGA - STEREOMECHANIKA 108

1.1. Elementy rachunku wektorowego

1.1.1. Skadanie i rozkadanie wektorw

F = F-cosa = 100-cos60 =50 N

FV - F sin a -100 sin 60 = 50^3 N. Rvs. do zadania 1.1

Po podstawieniu wartoci liczbowych mamy:

0 3 Zadanie 1.2. Sia F zostaa rozoona na dwie wzajemnie prostopade skadowe

Odp.: F= 22.36 N, a - 6327' wzgldem siy F oraz, P =2633' wzgldem siy F.

Odp.: a) a =60, b) a =135, c) a =210, d) a =270, e) a =330, f) a =180.

GJ Zadanie 1.4. Obliczy kt a zawarty pomidzy si F i jej rzutem F na o x a take X

warto skadowej F jeeli : Y

Odp.: a) a =60, F = 86.60 N; b) a =45, F = 84.85 N; c) a =30, F = 37.50 N.

na osie przyjtego prostoktnego ukadu

Rozpisujc rzuty si otrzymujemy:

i podstawiajc dane do ukadu rwna, mamy:

skd otrzymujemy: a = 22.68 i F = 110.98 N, p = cp - a = 55 - 22.68 = 32.32.

80cos32.32 +110.98 cos 22.68 =170

W celu sprawdzenia oblicze mona take skorzysta z rwnania na warto (mo

Oba sprawdzenia prowadz do rwna tosamociowych (lewa strona rwnania

Zadanie 1.6. Rozoy si F = 60 N na dwie skadowe tak, aby kt zawarty po

Odp.: F = 47.05 N, a = 49.24.

ray z si F kty a = 30 i p = 45.

rzutu siy F na poszczeglne osie. Na tej podstawie mamy:

F cos a = F cos(a + P) + Fj,

F =F sin a /siny = 125 sin 30 /sin 105 =64.7 N.

Rysunek do zadania 1.7

LD Zadanie 1.8. Wyznaczy rzuty siy F = 25 N na osie x, v, z prostoktnego ukadu

Odp.: F = 10.57 N, F = 21.65 N, F. = 15.39 N.

C i Zadanie 1.9. Wyznaczy kty pomidzy si wypadkow.F = 50 N oraz jej skado

Odp.: a =22.3, p =49.5.

1.1.2. Dodawanie i odejmowanie wektorw

0 2 Zadanie 1.10. Na ciao A dziaaj trzy siy przedstawione na rysunku:

Obliczy analitycznie i sprawdzi graficznie wypadkow si dziaajc na ciao

Warto siy wypadkowej (wektora gwnego) wynosi W- 29.58 N i jest nachylo-

Odczytujemy dugo W odcinka w obranej skali si oraz jego nachylenie do po

2 Zadanie 1.12. Dane s dwa wektory o wartociach (moduach) R - -Jl9 oraz

Ad. a) Rzuty wektorw na poszczeglne osie wynosz:

S = 5cosa = 6, S = 5sina = -3.

A zatem wektory te mona przedstawi w postaci:

Wektor W rwny szukanej sumie wektorw wynosi:

Ad. b) Rnic wektorw R-S obliczy

+ (5+ 3)7 = - 4 7 + 87.

Warto (modu) wektora:

a jego nachylenie do poziomu wynosi:

W = -29 + 45 + 2 729 >/45 cos(94.76) - 8.25.

Przy odejmowaniu - kt pomidzy kierunkami wektorw Ri(-S) wynosi (p 2

W = ^29 + 45 + 2 V29 ^45 cos(85.24) - 8.94.

Obie wartoci s identyczne z obliczonymi poprzednio.

Odp.: W = (47.5)7 + (-21.65)7, W = (22.5)7 + (21.65)7

W = (27.5)7 + (-11.65)7, W4 = (-42.5)7 + (-31.65)7

GQ Zadanie 1.14. Zredukowa analitycznie i graficznie ukad sil zbienych, ktrych

Odp.: W, = (-14.98)7 + (-28.28)7-

Rvs."do zadania 1.14