MFskrypt

Krzysztof Grysa
Podstawy matematyki finansowej

i ubezpieczeniowej
okrelenia, wzory, przykady, zadania z rozwizaniami
KIELCE
1
2
SPIS TRECI
WSTEP............................................................................................. 7
1 STOPA ZWROTU .................................................................... 9
2 RACHUNEK CZASU W MATEMATYCE FINANSOWEJ. 10

2.1 DOKADNA LICZBA DNI
2.2 ZASADA RWNYCH MIESICY
2.3 REGUA BANKOWA
2.4 PRZYKADY
2.5 Zadania
3 PROCENT PROSTY ................................................................ 13

3.1 ODSETKI, WARTO PRZYSZA KAPITAU
3.2 PRZECITNA STOPA PROCENTOWA
3.3 SYNTETYCZNA OCENA WIELU TRANSAKCJI JEDNEGO
PODMIOTU
3.4 DYSKONTOWANIE PROSTE
3.5 DYSKONTO HANDLOWE
3.6 PRZYKADY
3.7 Zadania
4 DYSKONTOWANIE WEKSLI................................................ 27
4.1 WARTO NOMINALNA I WARTO AKTUALNA
4.2 RWNOWANO WEKSLI
4.3 KOSZT ZOENIA WEKSLA DO DYSKONTOWANIA
4.4 PRZYKADY
4.5 Zadania
5 BONY SKARBOWE ................................................................ 37

5.1 PRZYKADY
5.2 Zadania
5 PROCENT SKADANY........................................................... 43
6.1 STOPA PROCENTOWA
6.2 ODSETKI, CZAS
6.3 CZAS PODWOJENIA KAPITAU
6.4 OPROCENTOWANIE CIGE
6.5 PRZECITNA STOPA PROCENTOWA
6.6 DYSKONTOWANIE SKADANE
6.7 PRZYKADY
3
6.8 Zadania
7 OPROCENTOWANIE WKADW OSZCZEDNOCIOWYCH... 52

7.1 WKADY ZGODNE Z OKRESEM KAPITALIZACJI
7.2 ZDYSKONTOWANA WARTO SUMY WPAT ZGODNYCH Z
OKRESEM KAPITALIZACJI
7.3 WKADY NIEZGODNE Z OKRESEM KAPITALIZACJI
7.4 ZDYSKONTOWANA WARTO SUMY WPAT W PODOKRESACH
OKRESU KAPITALIZACJI
7.5 PRZYKADY
7.6 Zadania
8 ROZLICZANIE POYCZEK -RATY O STAEJ CZESCI

KAPITAOWEJ....................................................................... 62
8.1 WZORY OGLNE
8.2 RATY O Z GRY USTALONYCH WYSOKOCIACH
8.3 RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ -SPATY ZGODNE Z
8.4 RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ -SPATY W
PODOKRESACH, ODSETKI DOLICZANE W PODOKRESACH WG
AKTUALNEGO STANU DUGU
8.5 RATY STAE, O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ -SPATY W
PODOKRESACH, ODSETKI OBLICZANE W PODOKRESACH WG
AKTUALNEGO STANU DUGU, UREDNIANE NA CAY OKRES
SPAT
8.6 RATY STAE W OKRESACH KAPITALIZACJI, OSTAEJ CZCI
KAPITAOWEJ -SPATY W PODOKRESACH, ODSETKI
OBLICZANE W PODOKRESACH WG AKTUALNEGO STANU
DUGU, UREDNIANE NA OKRES KAPIALIZACJI
PODOKRESACH, ODSETKI DOLICZANE W PODOKRESACH W
RWNYCH CZCIACH WEDUG STANU DUGU NA
POCZTKU OKRESU KAPITALIZACJI
PODOKRESACH, ODSETKI W PODOKRESACH WEDUG
AKTUALNEGO STANU DOLICZANE RAZ NA OKRES
KAPITALIZACJI.
8.9 PRZYKADY
8.10 Zadania
9 ROZLICZANIE POYCZEK -RATY O RWNYCH

WYSOKOSCIACH.................................................................... 75
9.1 RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH SPATY ZGODNE Z
4
9.2 RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH PACONE W
PODOKRESACH, ODSETKI WEDUG AKTUALNEGO STANU
DUGU
9.3 RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH PACONE W
PODOKRESACH, ODSETKI DOLICZANE W PODOKRESACH W
RWNYCH CZCIACH WEDUG STANU DUGU NA
POCZTKU DANEGO OKRESU KAPITALIZACJI
9.4 RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH, ODSETKI
KAPITALIZOWANE (DOLICZANE) W ODOKRESACH
9.5 PRZYKADY
9.6 Zadania
10 KREDYTY Z DODATKOWA OPATA............................... 101

10.1 WZORY OGLNE
10.2 RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ ZGODNE Z OKRESEM
KAPITALIZACJI, Z DODATKOW OPATA
10.3 RATY O STAEJ WYSOKOCI Z DODATKOW OPAT.
10.4 PRZYKADY
10.5 Zadania
11 KREDYTY Z OPZNIONYM OKRESEM SPAT............... 106

11.1 PRZYKADY
11.2 Zadania
12 KREDYTY W WARUNKACH WYSOKIEJ INFLACJI...... 109

12.1 STOPA OPROCENTOWANIA JEST SUM STOPY ZYSKU ORAZ
STOPY INFLACJI
12.1.1 Raty o staej czci kapitaowej spaty zgodne z okresem kapitalizacji
12.1.2 Raty o rwnych wysokociach patne z dou spaty zgodne z okresem
kapitalizacji
12.2 KREDYT JEST WALORYZOWANY O STOP INFLACJI
12.2.1 Raty o staej czci kapitaowej spaty zgodne z okresem kapitalizacji
12.2.2 Raty o rwnych wysokociach patne z dou spaty zgodne z okresem
kapitalizacji
12.3 PRZYKADY
12.4 Zadania
5
13 RENTY....................................................................................... 117
13.1 WZORY OGLNE
13.2 RENTA O STAEJ WYSOKOCI
13.3 RENTA TWORZCA CIG ARYTMETYCZNY
13.4 RENTA TWORZCA CIG GEOMETRYCZNY
13.5 RENTA TWORZCA UOGLNIONY CIG ARYTMETYCZNY
13.6 RENTA TWORZCA UOGLNIONY CIG GEOMETRYCZNY
13.7 RENTA TWORZCA UOGLNIONY CIG GEOMETRYCZNO-
ARYTMETYCZNY
13.8 RENTA WYPACANA W PODOKRESACH OKRESU
KAPITALIZACJI
13.9 PRZYKADY
13.10 Zadania
14. PODSTAWY MATEMATYKI UBEZPIECZENIOWEJ.132
15 PODSTAWY WYCENY PAPIERW WARTOSCIOWYCH ..145
6
WSTP
Suchacze wykadu Podstawy matematyki finansowej i

ubezpieczeniowej od zawsze narzekali na mnogo wzorw,
pojawiajcych si na wykadach i co gorsza take na wiczeniach z
tego przedmiotu. Podrczniki omawiajce ten temat zawieraj
zdecydowan wikszo potrzebnych studentom wzorw, lecz ich opis
czsto jest ukryty w tekcie rozdziau, w ktrym wzr si pojawia.
Sprawa wpat z dou lub z gry, zgodnych z okresem kapitalizacji lub
nie, e nie wspomn o kwestii rent, planw spaty dugu, czy
obliczeniach dotyczcych dyskontowania weksli, spdzaa dotychczas
sen z oczu wielu studentkom i studentom. I jakkolwiek na rynku
wydawniczym znajduj si podrczniki, sprawnie i czytelnie
omawiajce zawarto wspomnianego wykadu, to problem
sporzdzenia nieco bardziej skomplikowanych oblicze z zakresu
matematyki finansowej rozbija si najczciej o nieznajomo wzorw
lub brak ksiki, przedstawiajcej te wzory w sposb pozwalajcy
szybko i sprawnie zastosowa do rozwaanego problemu waciwy
zestaw oblicze.
To wanie stao si przyczyn, dla ktrej powsta ten
podrcznik. Zamysem autora byo sporzdzenie zestawu zwizkw,
pozwalajcych sprawnie porusza si po gruncie matematyki
finansowej pod warunkiem wczeniejszego wysuchania wykadu z tego
przedmiotu lub przeczytania jednej z kilku ksiek, ktre o matematyce
finansowej traktuj. Poniewa wielu studentw wci jeszcze uwaa,
e s znacznie ciekawsze rzeczy na tym wiecie ni chodzenie na
wykady, autor pozwala sobie na przytoczenie trzech takich ksiek,
ktre rekomenduje tym studentom jako ewentualn lektur zastpujc
wykad. S to m.in.:
Podstawy matematyki finansowej i ubezpieczeniowej
(autorzy: Mieczysaw Dobija i Edward Smaga, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa-Krakw 1995),
Matematyka finansowa (autorzy: Maria Podgrska, Joanna
Klimkowska, PWN, Warszawa 2013),
Matematyka finansowa (autorzy: Piasecki Krzysztof, Ronka-
Chmielowiec Wanda, C.H. BECK, 2011)
Matematyka finansowa (autor: Mieczysaw Sobczyk, Agencja
wydawnicza Placet, Warszawa 2011).,
Poszczeglne ksiki nieco rni si od siebie oznaczeniami,
ale treci w nich zawarte s w peni zgodne. Jeli wic kto uzna, e
7
woli uczy si z ksiki ni sucha wykadu, zapraszam do lektury
jednej z wymienionych wyej ksiek lub innych, traktujcych
o matematyce finansowej w sposb kompatybilny z treci wykadu, na
potrzeby ktrego powsta ten podrcznik.
Skada si on z szesnastu czci, przy czym najkrtsza jest
jednostronicowa (majca oddzielny numer i traktowana jako oddzielna
cz tylko dlatego, aby student zapamita i przyswoi sobie pojcie
stopy zwrotu). Poszczeglne czci podzielone s na mniejsze kawaki
po to, aby w spisie treci mona byo szybko znale ten zakres
materiau, ktry jest wanie potrzebny. Oprcz pierwszej i ostatniej
czci wszystkie pozostae zawieraj po kilka przykadw zastosowa
prezentowanych tam wzorw oraz zadania do samodzielnego
przerobienia przez studentw. Ostatnia cz to tablice, w ktrych
podano warto przysz wpat jednostkowych, wartoci czynnika
umorzeniowego oraz tablice trwania ycia dla lat 1985-1986 oraz 1990-
1991.
yczc Uytkownikom podrcznika, aby sta si on dla nich
prawdziw pomoc w opanowaniu tajnikw matematyki finansowej
autor jeszcze raz przypomina, e podrcznik ten to tylko materiay
pomocnicze i uzupeniajce. Podstaw do opanowania matematyki
finansowej jest wykad lub odpowiednia ksika.
Krzysztof Grysa
8
1. STOPA ZWROTU
Oznaczenia:
K0 kapita pocztkowy (zainwestowany w jakie przedsiwzicie)
K1 kapita otrzymany po zakoczeniu przedsiwzicia (kocowy)
rz stopa zwrotu (tempo przyrostu kapitau)
r stopa zwrotu (tempo przyrostu kapitau) podana w skali roku
Gdy rozwaa si opacalno inwestycji kapitau K 0 w jakie

przedsiwzicie, to do oceny opacalnoci uywa si wskanika
nazywanego stop zwrotu:
K 1 K 0
rz =
K0
stopa zwrotu
Gdy jest to kapita zoony na ksieczce PKO lub np. na roczn lokat
terminow, to mwimy o stopie procentowej. Oprocentowanie wkadw
gotwkowych w bankach podaje si w procentach, na og w skali roku
(chyba, e wyranie jest powiedziane, e dotyczy to innego ni rok okresu
czasu), przy czym przelicza si je na uamek dziesitny, dzielc stop
procentow przez sto (np. r = 13% = 0,13). Gdy stopa zwrotu ma by
podana w skali roku, otrzymany z podanego wyej wzoru wynik trzeba
podzieli przez n, gdzie n - czas, podany w latach lub jako cz roku,
tzn.:
K 1 K 0 1
r =
K0 n
stopa zwrotu podana w skali roku
Kwesti czsto sporn, ktra si tu nieuchronnie pojawia, jest sprawa

odpowiedzi na pytanie: jak liczy czas? Bo ile to jest np. p roku?
9
2. RACHUNEK CZASU
W MATEMATYCE FINANSOWEJ
2.1. DOKADNA LICZBA DNI

m - dokadna liczba dni od daty do daty (bez pierwszego dnia
rozwaanego okresu). Kady miesic ma tyle dni, ile wynika z
kalendarza. Kady rok ma 365 dni (jest to wic rok kalendarzowy).
Przeliczenie dni na lata odbywa si wg. wzoru:
m
n =
365
gdzie n - liczba lat. Tu i w pozostaych przypadkach podaje si j z
dokadnoci co najmniej do 4 miejsc po przecinku. Odsetki, obliczone na
tej podstawie, nazywa si procentem dokadnym.
2.2. ZASADA RWNYCH MIESICY

Zasada ta nie jest ju (od 1 stycznia 1998 r.) stosowana w systemie
bankowym w Polsce. Jest ona jednak bardzo wygodna. Z tego wzgldu
podajemy tu sposb posugiwania si t zasad. Wg niej kady rok skada
si z 12 rwnych miesicy majcych po 30 dni, tzn. ma 360 dni (jest to
tzw. rok bankowy). Przy tej rachubie czasu od 28 lutego do koca
miesica s 2 dni, a 31 marca nie istnieje. Przeliczenie dni na lata odbywa
si wg. wzoru
m
n =
360
gdzie m - liczba dni od daty do daty (bez pierwszego dnia), n - liczba lat.
Odsetki, obliczane na tej podstawie, nazywane byy si procentem
zwykym.
10
2.3. REGUA BANKOWA
Liczb dni m od daty do daty oblicza si jak przy dokadnej liczbie dni.
Jako rok bierze si rok bankowy, tzn. rok liczcy 360 dni. Przeliczenie
dni na lata odbywa si wg. wzoru
m
n=
360
gdzie m - liczba dni od daty do daty (bez pierwszego dnia), n - liczba lat.
2.4. PRZYKADY
2.4.1. Oblicz dugo okresu czasu od 6 czerwca do 6 wrzenia,

stosujc zasad dokadnej liczby dni, zasad rwnych miesicy
oraz regu bankow
Rozwizanie:
Oznaczmy: DLD - dokadna liczba dni, ZRM - zasada rwnych miesicy,
RB - regua bankowa.
DLD ZRM RB
od 6 czerwca 24 24 24
lipiec 31 30 31
sierpie 31 30 31
do 6 wrzenia 6 6 6
razem dni, tzn. m = 92 90 92
wzr: wg 2.1 wg 2.2 wg 2.3
okres (ile lat) n= 0,2520548 0,25 0,2555
Odpowied: Dugo okresu od 6 czerwca do 6 wrzenia wynosi: wg DLD

- 0,2520548 roku; wg ZRM - 0,25 roku; wg RB - 0,2555 roku.
2.4.2. Zainwestowano kapita K 0 w przedsiwzicie, ktre po

czasie n dao kapita K 1 . Obliczy stop zwrotu rz oraz stop
11
zwrotu w skali roku r dla nastpujcych danych: K 0 =1000 z, K 1 =
1500, n=8 miesicy.
Rozwizanie:
Przyjmujemy zasad rwnych miesicy. Wtedy n = 8 miesicy = 8/12 roku
= 0,6667 roku. Otrzymujemy:
1500 1000 1500 1000 1
rz = = 0 ,5 ; r = = 0 ,75
1000 1000 0,6667
Odpowied: Stopa zwrotu rz = 0,5. Stopa zwrotu w skali roku r = 0,75.
2.5. Zadania
2.5.1. Oblicz dugo okresu czasu, stosujc zasad dokadnej liczby dni,
zasad rwnych miesicy oraz regu bankow, dla nastpujcych
przedziaw czasowych::
a) 3 stycznia - 10 marca b) 1 stycznia - 15 kwietnia
c) 9 czerwca - 9 wrzenia d) 3 sierpnia - 24 grudnia
e) 1 lutego - 12 wrzenia f) 12 czerwca - 3 grudnia
2.5.2. Zainwestowano kapita K 0 w przedsiwzicie, ktre po czasie n

dao kapita K 1 . Obliczy stop zwrotu rz oraz stop zwrotu w skali roku
r dla nastpujcych danych:
a) K 0 =1000 z, K 1 = 1400 z, n - okres od 1 stycznia do 31 sierpnia;
b) K 0 =2000 z, K 1 = 2400 z, n=3 miesice;
c) K 0 =500 z, K 1 = 1400 z, n - okres od 20 marca do 20 grudnia;
d) K 0 =200 z, K 1 = 1500 z, n - okres kwartau;
e) K 0 =1000 z, K 1 = 1800 z, n = rok.
f) K 0 =2000 z, K 1 = 15000 z, n = 3 lata.
2.6. Rozwizania zada

2.5.1. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po przecinku. DLD -
dokadna liczba dni, ZRM - zasada rwnych miesicy, RB - regua
bankowa. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
Ilo dni wg Czas w latach, czyli n =
ppkt DLD ZRM wg DLD wg ZRM wg RB
a) 66 67 0,180822 0,186111 0,183333
12
b) 104 104 0,284932 0,288889 0,288889
c) 92 90 0,252055 0,250000 0,255556
d) 143 141 0,391781 0,391667 0,397222
e) 223 221 0,610959 0,613889 0,619444
f) 174 171 0,476712 0,475000 0,483333
2.5.2. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po przecinku. Stopy

procentowe rz oraz r obliczamy z dokadnoci do 5 miejsc po
przecinku. DLD - dokadna liczba dni, ZRM - zasada rwnych miesicy.
Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
K0 K1 czas czas rz r
ppkt z z wg dni lata (n=) u. % u. %
a) 1000 1400 DLD 242 0,663014 0,4 40 0,6033 60
b) 2000 2400 ZRM 90 0,250000 0,2 20 0,8 80
c) 500 1400 DLD 275 0,753424 1,8 180 2,38909 238,909
d) 200 1500 ZRM 90 0,250000 6,5 650 26,0 2600
e) 1000 1800 - - 1 0,8 80 0,8 80
f) 2000 1500 - - 3 6,5 650 2,16667 216,667
0
3. PROCENT PROSTY
3.1. ODSETKI, WARTO PRZYSZA KAPITAU
Oznaczenia:
P pocztkowa warto kapitau

n czas oprocentowania w latach
r roczna stopa procentowa
I odsetki (jest to opata za prawo dysponowania kapitaem P przez
okres czasu n)
F warto kapitau po czasie n lat
Wzr na wysoko odsetek (opaty za prawo dysponowania kapitaem) od

kapitau P, poyczonego na okres czasu n przy oprocentowaniu r:
I = Prn
13
odsetki po czasie n przy stopie procentowej r z kapitau P
Wzr ten mona przeksztaci, wyznaczajc z niego P, r lub n:
kapita pocztkowy P stopa procentowa r czas n

I I I
P = r = n =
rn Pn Pr
F = P + I = P + Prn = P( 1 + rn ) , tzn.
F = P( 1 + rn )
warto przysza kapitau P po czasie n przy stopie procentowej r
Wzr ten mona przeksztaci, wyznaczajc z niego P, r lub n:
kapita pocztkowy P stopa procentowa r czas n

F F P F P
P = r= n =
1 + rn Pn Pr
3.2. PRZECITNA STOPA PROCENTOWA

Oznaczenia:
dugoci podokresw; okres czasu n jest rwny

n1 , n 2 , ..., n k k
n = nj
j=1
r1 ,r2 ,...,rk stopy procentowe, obowizujce w podokresach 1, 2,...,k
Wtedy
k
F = P( 1 + n j r j )
j =1
warto przysza kapitau P
14
a przecitn stop procentow dla okresu n oblicza si ze wzoru
1 k
rprz = n j rj
n j =1
k
przecitna stopa procentowa dla okresu n = n
j=1
j
Dla tej stopy
F = P( 1 + r prz n )
warto przysza kapitau P
3.3. SYNTETYCZNA OCENA WIELU TRANSAKCJI

JEDNEGO PODMIOTU
Oznaczenia:
n1 , n 2 , ..., n k dugoci okresw oprocentowania lokat terminowych

r1 ,r2 ,...,rk stopy procentowe, obowizujce w okresach 1,2,...,k
P1 ,P2 ,...,Pk kwoty na lokatach terminowych o dugociach okresu i
oprocentowaniach jak wyej
Relacja pomidzy podanymi wyej wielkociami a przecitn stop
procentow rprz na okres n (ktry moe by dowolny), dajc te same
odsetki co wspomniane wyej k lokat terminowych ma posta
k k
rprz n P j = P j n j rj
j =1 j =1
Przy zadanym n mona z tego wzoru wyznaczy rprz ; przy zaoonej

wartoci rprz mona wyznaczy n. Odpowiednie wzory maj posta:
15
k k
Pjn jrj Pn r
j =1
j j j
r prz =
j =1
n= k
k
n Pj r prz P j
j =1
j =1
3.4. DYSKONTOWANIE PROSTE

Obliczenie wartoci aktualnej P kapitau na podstawie znajomoci
wartoci przyszej F podano w cz. 3.1; odpowiedni wzr ma posta:
F
P =
1 + rn
dyskontowanie proste
(jest to operacja odwrotna do oprocentowania prostego, gdzie r - stopa

procentowa, n - czas). Oczywicie D = F - P, skd otrzymujemy wzr
Fr n
D=
1 + rn
dyskonto proste
Zauwamy, e zaleno kapitau P od jego przyszej wartoci F

wyraona jest poprzez funkcj, ktra jako funkcja czasu opisuje
hiperbol. Warto zauway, e zaleno F od P bya liniowa wzgldem
czasu.
3.5. DYSKONTO HANDLOWE

Oznaczenia:
d stopa dyskontowa
n czas w latach
P aktualna warto kapitau (po zdyskontowaniu o czas n)
F warto kapitau w przyszoci
16
DH = F P = Fdn
dyskonto handlowe
P = F D H = F ( 1 dn )
warto aktualna przyszych pienidzy
Wzr ten mona przeksztaci, wyznaczajc z niego F, d lub n:
warto kapitau F stopa dyskontowa d czas n:

P F P F P
F = d = n=
1 dn Fn Fd
Relacje pomidzy stopami procentow r a dyskontow d , dajcymi po

czasie n odsetki i dyskonto tej same wysokoci:
d r
r = d =
1 dn 1 + rn
Czas, po ktrym odsetki i dyskonto od tej samej kwoty bd sobie rwne
(przy zadanych stopach procentowej r i dyskontowej d):
1 1
n=
d r
3.6. PRZYKADY
3.6.1. Oblicz odsetki od kapitau P= 2000 z po czasie n = kwarta

przy stopie procentowej r = 24%.
Rozwizanie:
Wobec braku konkretnych dat przyjmujemy zasad rwnych miesicy.
Mamy wwczas nastpujce dane:
P=2 000 z
n=kwarta=0,25 roku
17
r=24%=0,24
Odsetki obliczamy wg pierwszego wzoru z cz. 3.1:
I = Prn = 2000 0,24 0,25 = 120 z
Odpowied: Odsetki od kapitau 2000 z przy oprocentowaniu 24% po
kwartale bd rwne I=120 z.
3.6.2. Wyznaczy przysz warto kapitau P = 1200 z po upywie

czasu n = 3 kwartay, jeli w poszczeglnych podokresach okresu
n stopa procentowa (zawsze podana w skali roku) bya
nastpujca: w pierwszym kwartale wynosia 40%, w drugim -
36%, w trzecim - 30%.
Rozwizanie:
Dane:
P=1200 z
kwarta: I II III
stopa r: 40% 36% 30%
wobec braku konkretnych dat czas obliczamy zgodnie z zasad
rwnych miesicy, skd n = 0,75 roku
Warto przysz kapitau obliczamy ze wzorem z cz.3.1 pamitajc, e w
kadym kwartale odsetki obliczane s na podstawie innej stopy
procentowej. Std:
F = P [ 1 + ( r1n1 + r2 n2 + r3 n3 )] =
= 1200 [ 1 + ( 0 ,40 0 ,25 + 0 ,36 0 ,25 + 0 ,30 0 ,25 )] = 1518 ,00 z
Odpowied: Warto przysza kapitau P bdzie wynosia F = 1518 z.
3.6.3. Obliczy warto pocztkow P kapitau F= 1650,00 z,

otrzymanego po zoeniu kapitau P na okres czasu od 1 stycznia
do 1 kwietnia na oprocentowanie proste przy stopie procentowej
rwnej r = 22 %.
Rozwizanie:
Korzystajc ze wzoru z cz.3.4 otrzymujemy:
n = 90 dni = 0,246575 roku
F 1650,00
P= = = 1565,10 z
1 + r n 1 + 0 ,22 0 ,266575
18
Odpowied: Warto pocztkowa kapitau F=1650,00 z wynosi
P=1565,10 z.
3.6.4. Oblicz wysoko dyskonta handlowego i faktyczn wielko

dugu F , gdy krtkoterminowa poyczka, udzielona na okres n=
3,5 miesica przy stopie dyskontowej d = 25% , zamyka si kwot
P = 2000,00 z.
Rozwizanie:
Posugujemy si wzorami z cz.3.5.
Dane:
P=2000 z
wobec braku konkretnych dat czas liczony jest wg zasady
rwnych miesicy: n = 3,5/12=0,291667
d=25%=0,25
Faktyczna wielko dugu:
P 2000 ,00
F= = = 2157 ,30
1 d n 3 ,5
1 0 ,25
12
Wysoko dyskonta handlowego:
3 ,5
D H = Fdn = 2157 ,30 0 ,25 = 157 ,30 z
12
Taki sam wynik otrzymuje si, odejmujc od kwoty F kwot P.

Odpowied: Wysoko dyskonta handlowego wynosi DH = 157,30 z a
faktyczna wielko dugu F = 2157,30 z
3.6.5..Oblicz dugo okresu (w miesicach - przy zastosowaniu

zasady rwnych miesicy, i w dniach - przy zastosowaniu zasady
dokadnej liczby dni), dla ktrego dyskonto proste i dyskonto
handlowe s sobie rwne przy danych stopach procentowej r =
45% i dyskontowej d = 42%.
Rozwizanie:
Dane:
r = 45 % = 0,45
d = 42% = 0,42
Posugujc si ostatnim wzorem z cz. 3.5 otrzymujemy:
1 1
n= = 0 ,158730158 lat
0,42 0 ,45
19
Zgodnie z zasad rwnych miesicy stanowi to 57 dni, tzn. 1 miesic i 27
dni. Zastosowanie zasady dokadnej liczby dni daje wynik rwny 58 dni.
Odpowied: Dugo okresu wynosi 0,1587730158 roku. Wg ZRM jest to

57 dni (1 miesic i 27 dni), a wg DLD jest to 58 dni.
3.7. Zadania
W kadym z podanych niej zada okrel - gdy zachodzi taka potrzeba -
sposb, w jaki obliczasz okres czasu n.
3.7.1. Oblicz odsetki od kapitau P po czasie n przy stopie procentowej r:

a) P = 1000 z, n=7 miesicy, r=24%
b) P = 1200 z, n - czas od 20 stycznia do 4 czerwca, r=20%
c) P =300 z, n - czas od 1 marca do 31 padziernika, r = 30%
d) P = 2000 z, n = 2 kwartay, r = 24%
3.7.2. Oblicz warto przysz kapitau P po czasie n i przy stopie

procentowej r jak w zadaniu 3.7.1.
3.7.3. Po jakim czasie n kapita P zwikszy si do wartoci F przy stopie

procentowej r? Wynik przelicz na dni stosujc zasad dokadnej liczby
dni.
a) P = 1000 z, F = 1200 z, r = 20%
b) P = 1200 z, F = 1500 z, r = 24%
c) P = 300 z, F = 400 z, r = 30%
d) P = 2000 z, F = 3000 z, r = 16%
e) F = 2P, r = 30%
f) F = 1.5 P, r = 36%
3.7.4. Oblicz wysoko oprocentowania r, w wyniku ktrego odsetki od

kwoty P po czasie n byy rwne I:
a) P = 1000 z, n = 7 miesicy, I = 200 z
b) P = 1200 z, n - czas od 2 stycznia do 5 maja, I = 245,20 z
c) P = 300 z, n - czas od 15 marca do 20 kwietnia, I = 3,20 z
d) P = 2000 z, n = kwarta, I = 500 z
3.7.5. Ile pienidzy naley poyczy na 32%, aby po dwch miesicach

otrzyma kapita F rwny:
a) 1000 z b) 5000 z c) 15000 z
20
3.7.6. Wyznaczy przysz warto kapitau P po upywie czasu n, jeli w
poszczeglnych podokresach okresu n stopa procentowa (zawsze podana
w skali roku) bya dana:
a) P = 1000 z, w pierwszym proczu stopa procentowa wynosia 32%,
w drugim 30%;
b) P = 1200 z, w pierwszym kwartale stopa procentowa wynosia 40%,
w drugim - 36%, w trzecim - 30%;
c) P = 1500 z, w styczniu stopa procentowa wynosia 20%, w lutym
i marcu - 23%, w kwietniu - 26%, w maju i czerwcu - 24%.;
d) P = 300 z, stopa procentowa zmieniaa si co kwarta i wynosia
40%, 36%, 32% oraz 24%.
3.7.7. Firma uzyskaa trzy krtkoterminowe kredyty:

12 000 z na 3 miesice przy stopie procentowej 40%
13 000 z na 6 miesice przy stopie procentowej 43 %
15 000 z na 9 miesicy przy stopie procentowej 45%
Firma chciaaby zmieni warunki udzielenia kredytw w ten sposb, aby
cay dug spaci po 7 miesicach. Jakie oprocentowanie przecitne
odpowiada temu okresowi czasu?
3.7.8. Firma uzyskaa 3 kredyty krtkoterminowe: 10 000 z na 4 miesice

przy stopie procentowej 45%, 5000 z na 6 miesicy przy stopie 43 % oraz
4000 z na 9 miesicy przy stopie 42%. Czy sytuacja firmy byaby
korzystniejsza, gdyby stopa procentowa dla wszystkich kredytw bya
jednakowa i rwna 43%?
3.7.9. Firma zacigna 4 krtkoterminowe poyczki w 4 bankach przy

nastpujcych warunkach:
w banku A 1000 z na 2 miesice przy stopie procentowej 18%
w banku B 1200 z na 4 miesice przy stopie procentowej 20%
w banku C 1600 z na 3 miesice przy stopie procentowej 19%
w banku D 2000 z na 5 miesicy przy stopie procentowej 21%
Czy sytuacja firmy byaby korzystniejsza, gdyby oprocentowanie
wszystkich poyczek byo jednakowe i rwne 20% w skali roku? Jakie
przecitne oprocentowanie odpowiadaoby okresowi rwnemu dla caego
dugu 4 miesice?
3.7.10. Obliczy warto pocztkow P kapitau F, otrzymanego po

zoeniu kapitau P na okres czasu n na oprocentowanie proste przy
stopie procentowej rwnej r:
21
a) F = 2000 z, n = 4 miesice, r = 24%; b) F = 1650 z, n =
kwarta, r = 22%;
c) F = 2400 z, n - okres od 20 stycznia do 15 maja, r = 25%
d) F = 3000 z, n = 3,5 miesica, r = 21%; e) F = 1244,26 z, n = 56
dni, r = 19%.
3.7.11. Dla danych z zadania 3.7.10 oblicz dyskonto proste.
3.7.12. Dla poniszych danych oblicz dyskonto handlowe i warto

aktualn przyszego kapitau F:
a) F = 2000 z, n = 4 miesice, d = 20%;
b) F = 1650 z, n = kwarta, d = 22%;
c) F = 2400 z, n - okres od 20 stycznia do 15 czerwca, d = 25%;
d) F = 3000 z, n = 4,5 miesica, d = 21%;
e) F = 2460 z, n = 56 dni, d = 18%.
3.7.13. Oblicz wysoko dyskonta handlowego i faktyczn wielko dugu

F, gdy krtkoterminowa poyczka, udzielona na okres n przy stopie
dyskontowej d, zamyka si kwot P:
a) P = 1000 z, n = 4 miesice, d = 24%;
b) P = 2650 z, n = kwarta, d = 22%;
c) P = 1400 z, n - okres od 20 stycznia do 15 maja, d = 25%
d) P = 2000 z, n = 3,5 miesica, d = 21%;
e) P = 2240 z, n = 56 dni, d = 19%.
3.7.14. Oblicz (z dokadnoci do 4 cyfr znaczcych), jaka jest wysoko

stopy procentowej, przy ktrych dyskonta proste i handlowe kwot,
wymienionych w zadaniu 3.7.12. s rwne.
3.7.15. Oblicz (z dokadnoci do 4 cyfr znaczcych), jaka jest wysoko

stopy dyskontowej, przy ktrych dyskonta proste i handlowe kwot,
wymienionych w zadaniu 3.7.10. s rwne.
3.7.16. Oblicz dugo okresu (w miesicach - przy zastosowaniu zasady

rwnych miesicy, i w dniach - przy zastosowaniu zasady dokadnej liczby
dni), dla ktrego dyskonto proste i dyskonto handlowe s sobie rwne
przy danych stopach procentowej r i dyskontowej d:
a) r = 50%, d = 45% b) r = 52%, d = 46% c) r = 45%, d = 42%
d) r = 41%, d = 40% e) r = 20%, d = 12% f) r = 5%, d = 4%.
22
3.7.1. i 3.7.2. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po przecinku.

Odsetki obliczamy z dokadnoci do 1 grosza. Stosujemy wzory z
czci. 3.1, na odsetki: I = Prn oraz na warto przysz kapitau:
F = P( 1 + rn ) . DLD - dokadna liczba dni, ZRM - zasada rwnych
miesicy. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
P czas czas r I (z) F (z)
ppkt z wg dni lata (n=) % zad 3.7.1 zad 3.7.2
a) 1000 ZRM 210 0,583333 24 140,00 1140,00
b) 1200 ZRM 134 0,372222 20 89,33 1289,33
b) 1200 DLD 135 0,369863 20 88,77 1288,77
c) 300 ZRM 239 0,663889 30 59,75 359,75
c) 300 DLD 244 0,668493 30 60,16 360,16
d) 2000 ZRM 180 0,500000 24 240,00 2240,00
3.7.3. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po przecinku, liczb

dni - z dokadnoci do 1 dnia. Stosujemy wzory z cz. 3.1 i 2.1: na czas w
F P
latach n = oraz na liczb dni: m = 3 6 5 n . Odpowiedzi
Pr
zaznaczono tustym drukiem.
P F r czas
ppkt z z % lata (n=) dni
a) 1000 1200 20 1 365
b) 1200 1500 24 1,041667 380
d) 2000 3000 16 3,125000 1141
c) 300 400 30 1,111111 406
e) P 2P 30 3,333333 1217
f) P 1,5P 36 1,388889 507
3.7.4. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po przecinku, stop

procentow r - z dokadnoci do 5 miejsc po przecinku. DLD - dokadna
I
liczba dni, ZRM - zasada rwnych miesicy. Wzr z cz. 3.1.: r =
Pn
Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
P czas czas I r
ppkt z wg dni lata (n=) z uamek %
a) 1000 ZRM 210 0,583333 200,00 0,34286 34,286
23
b) 1200 ZRM 123 0,341667 245,20 0,59805 59,805
b) 1200 DLD 123 0,336986 245,20 0,60636 60,636
c) 300 ZRM 35 0,097222 3,20 0,10971 10,971
c) 300 DLD 36 0,098630 3,20 0,10815 10,815
d 2000 ZRM 90 0,250000 500 1 100
3.7.5. Czas liczymy wg ZRM, stosujemy wzr z cz.3.1: P = F .

1 + rn
Odpowiedzi:
a) P = 949,37 z b) P = 4 746,84 z c) P = 14 240,51 z.
3.7.6. Wobec braku dat czas liczymy wg ZRM, stosujemy wzr z cz.3.2:
k
F = P( 1 + n j r j )
j =1
a) F = 1000 ( 1 + 0 ,32 1 + 0 ,30 1 ) = 1310 z

2 2
b) F = 1200 ( 1 + 0 ,40 1 + 0 ,36 1 + 0 ,30 1 ) = 1518 z
4 4 4
c) F = 1500 ( 1 + 0 ,20 1 + 0 ,23 2 + 0 ,26 1 + 0 ,24 2 ) = 1675 z
12 12 12 12
d) F = 300 ( 1 + 0 ,40 1 + 0 ,36 1 + 0 ,32 1 + 0 ,24 1 ) = 399 z
4 4 4 4
3.7.7. Wobec braku konkretnych dat czas liczymy wg ZRM, stosujemy
k
P j n j rj 3
Pj
j =1
wzr z cz.3.3: r prz = , gdzie = 40000 z, n = 7/18.
k
j =1
n P j
j =1
Po podstawieniu danych z zadania do wzoru otrzymujemy:
3 6 9
12000 0 ,40 + 13000 0 ,43 + 15000 0 ,45
r prz = 12 12 12 =0,58227
7
40000
18
czyli rprz = 58,227%
Spacenie caego dugu po 7 miesicach bez straty odsetek przez bank
oznaczaoby, e oprocentowanie cznego dugu musiaoby by rwne
58,227%. Byoby wic ono bardzo wysokie w stosunku do stp
procentowych podanych w zadaniu.
24
3.7.8. Czas liczymy wg ZRM, stosujemy wzr na odsetki z cz.3.1 przy
uwzgldnieniu zmian stopy procentowej. Dla danych stp procentowych
suma odsetek (czny koszt kredytu) ksztatuje si nastpujco:
4 6 9
I = 10000 0 ,45 + 5000 0 ,43 + 4000 0 ,42 = 3835 ,00 z
12 12 12
Dla wsplnej dla wszystkich kredytw stopy procentowej, rwnej 43%,
koszt kredytu wynosi:
4 6 9
I = ( 10000 + 5000 + 4000 ) 0 ,43 = 3798 ,33 z
12 12 12
Jak z tego wynika, wsplna dla tych kredytw stopa procentowa,
wynoszca 43%, byaby korzystniejsza dla dunika ni oprocentowania
podane w zadaniu.
3.7.9. Rozumujc podobnie, jak w zad. 3.7.8, obliczamy koszt kredytw

przy podanych stopach procentowych i przy stopie procentowej wsplnej,
wynoszcej 20%. W pierwszym przypadku otrzymujemy:
2 4 3 5
I = 1000 0 ,18 + 1200 0 ,20 + 1600 0 ,19 + 2000 0 ,21 = 361,00 z
12 12 12 12
za dla wsplnego oprocentowania mamy:
2 4 3 5
I = ( 1000 + 1200 + 1600 + 2000 ) 0 ,20 = 360 ,00 z
12 12 12 12
Rnica jest wic minimalna, ale korzystniejszy dla firmy jest wariant
drugi. Natomiast gdybymy rozwaali sytuacj tak, w ktrej wszystkie
poyczki byyby spacane po 4 miesicach przy odsetkach, jak w
wariancie pierwszym, tzn. wynoszcych 361 z, to posugujc si wzorem
cytowanym w zad. 3.7.7. otrzymuje si nastpujce przecitne
oprocentowanie dla wszystkich tych poyczek:
361,00
r prz = = 0,18672 czyli rprz = 18,672%.
4
5800
12
3.7.10. i 3.7.11. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po
przecinku. DLD - dokadna liczba dni, ZRM - zasada rwnych miesicy
F D = F P . Odpowiedzi
Stosujemy wzory z cz. 3.4.: P = ,
1 + rn
zaznaczono tustym drukiem.
F czas czas r P (z) D (z)
ppkt z wg dni lata % z. 3.7.10 z. 3.7.11
a) 2000,00 ZRM 120 0,333333 24 1851,85 148,15
b) 1650,00 ZRM 90 0,250000 22 1563,98 86,02
c) 2400,00 ZRM 115 0,319444 25 2222,51 177,49
25
c) 2400,00 DLD 115 0,315068 25 2224,76 175,24
d) 3000,00 ZRM 105 0,291667 21 2826,85 173,15
e) 1244,26 ZRM 56 0,155556 19 1208,54 35,72
e) 1244,26 DLD 56 0,153425 19 1209,02 35,24
3.7.12. Czas n obliczamy wg reguy bankowej z dokadnoci 6 miejsc po

przecinku. Stosujemy wzory z cz. 3.5.: P = F ( 1 d n ) oraz
D H = F P = Fdn . Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
F okres czas d D P
ppkt z czasu dni lata % z z
a) 2000,0 4 mies. 120 0,333333 20 133,33 1866,67
0
b) 1650,0 kwarta 90 0,250000 22 90,75 1559,25
0
c) 2400,0 20.01-15.06 146 0,405556 25 243,33 2156,67
0
d) 3000,0 3,5 mies. 135 0,375000 21 236,25 2763,75
0
e) 2460,0 56 dni 56 0,155556 18 68,88 2391,12
0

P
przecinku. Stosujemy wzory z cz. 3.5.:. F = oraz
1 dn
D H = F P . Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
P czas d D F
ppkt z dni lata % z z
a) 1000 120 0,333333 24 86,96 1086,96
b) 2650 90 0,250000 22 154,23 2804,23
c) 1400 115 0,319444 25 121,51 1521,51
d) 2000 105 0,291667 21 130,49 2130,49
e) 2240 56 0,155556 19 68,22 2308,22

d
przecinku. Stosujemy wzr z cz. 3.5.: r = . Odpowiedzi:
1 dn
a) r = 21,429 %
b) r = 23,28 %
c) r = 27,17 %
d) r = 22,37 %
e) r = 18,519 %
26
r
przecinku. Stosujemy wzr z cz. 3.5.: d = . Odpowiedzi:
1 + rn
a) d= 22,222%
b) d= 20,853%
c) d= 23,151%
d) d= 19,788%
e) d= 18,455 %
3.7.16. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po przecinku. DLD

- dokadna liczba dni, ZRM - zasada rwnych miesicy. Stosujemy wzr
1 1
z cz. 3.5.: n = . Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
d r
r d n ZRM DLD
ppkt % % lata dni dni
a) 50 45 0,222222 80 81
b) 52 46 0,250836 90 92
c) 45 42 0,158730 57 58
d) 41 40 0,060976 22 22
e) 20 12 3,333333 1200 1217
f) 5 4 5 1800 1825
4. DYSKONTOWANIE WEKSLI
4.1. WARTO NOMINALNA

I WARTO AKTUALNA
Oznaczenia:
m dokadna liczba dni do terminu spaty weksla

d stopa dyskontowa
Wnom warto nominalna weksla
Dyskonto handlowe (czas jest tu liczony zgodnie z regu bankow)

oblicza si wg wzoru:
27
md
DH = W nom
360
dyskonto handlowe
Przeksztacajc ten wzr mona obliczy dokadn liczb dni do terminu

spaty weksla, stop dyskontow lub warto nominalna weksla, znajc
pozostae wielkoci. Otrzymujemy:
dokadna liczba dni stopa dyskontowa warto nominalna weksla

360 D H 360 D H 360 D H
m = d = W nom =
dW nom m W nom dm
Oznaczamy:
Wakt - warto aktualna weksla. Warto aktualn weksla definiuje si
nastpujco:
W akt = W nom D H
Podstawiajc za dyskonto handlowe praw stron wzoru podanego wyej
i przeksztacajc otrzymuje si:
warto aktualna weksla warto nominalna weksla

md W akt
W akt = W nom ( 1 ) W nom =
360 md
1
360
Gdy znana jest warto nominalna weksla Wnom oraz jego warto
aktualna Wakt i liczba dni do terminu wykupu weksla m, to stop
dyskontow d mona obliczy ze wzoru
Wnom Wakt 360

d=
Wnom m
stopa dyskontowa
28
za przy znanych Wnom , Wakt i stopie dyskontowej d mona obliczy
liczb dni do terminu wykupu weksla:
Wnom Wakt 360

m=
Wnom d
liczba dni do terminu wykupu weksla
4.2. RWNOWANO WEKSLI

W przypadku weksla o wartoci nominalnej Wnom , zgoszonego do
odnowienia na m dni przed terminem wykupu, warto nominalna weksla
'
odnowionego Wnom , z terminem wykupu za m dni od dnia zgoszenia,
przy stopie dyskontowej d , obowizujcej w tym dniu, jest dana wzorem:
md
W nom ( 1 )
'
W nom = 360
m' d
1
360
warto nominalna weksla odnowionego
Z tego wzoru mona atwo obliczy wielkoci Wnom , m, m oraz d przy
znanych pozostaych wielkociach:
m' d m' d
'
W nom (1 )
'
W nom (1 )
W nom = 360 m = 1 360 360
md W nom d
1
360
md
'
360 ( W nom W nom ) W nom ( 1 )
d = m' = 1 360 360
m' W nom m W nom
'
'
W nom d

Oznaczmy:
29
1
Wnom 2
,Wnom k
,...,Wnom wartoci nominalne weksli o numerach
1, 2, ... , k
m1 ,m2 ,...,mk terminy wykupu tych weksli, liczone od dnia
rwnowanoci weksli
Wnom warto nominalna weksla rwnowanego tym k
wekslom
m czas w dniach do terminu wykupu weksla
rwnowanego
d stopa dyskontowa w dniu rwnowanoci weksli
Wtedy mamy nastpujce wzory na rwnowano weksli:
k mj d
W
j =1
j
nom (1
360
) warto
Wnom = nominalna
md weksla
1
360
liczba dni do
360 1 k j mj d
m= 1 nom 360 )
d Wnom j=1
W ( 1
wykupu
rwnowanego
weksla
4.3. KOSZT ZOENIA WEKSLA

DO DYSKONTOWANIA
Oznaczenia:
R opata ryczatowa pobierana przez bank przy dyskontowaniu
weksla
p stopa procentowa zwizana z opat proporcjonaln do
wartoci nominalnej dyskontowanego weksla
K rz koszt zoenia weksla do dyskontowania
DH dyskonto handlowe
m
K rz = D H + R + W n o m p
360
koszt zoenia weksla do dyskontowania
Oczywicie
30
Wakt = Wnom Krz
Rzeczywista stopa kosztu zdyskontowania weksla (bdca stop zwrotu
dla tego, kto zainwestowa w weksel pienidze):
W nom W akt 360

r=
W akt m
rzeczywista stopa kosztu zdyskontowania weksla
(por. wzr na stop zwrotu, cz. 1.)
4.4. PRZYKADY
4.4.1. Dunik, ktry ma do spacenia 3 weksle (wszystkie temu

1
samemu wierzycielowi) o wartociach nominalnych Wnom = 1000 z,
2 3
Wnom = 2000 z, Wnom =3000 z i terminach wykupu odpowiednio
1.07, 1.08 i 1.09, zamienia w dniu 25.05 wszystkie te weksle na
jeden, rwnowany im, patny w dniu 15.08. Oblicz warto
nominaln tego weksla, przyjmujc stop dyskontow w dniu 25.05
rwn 32%.
Rozwizanie:
Dane:
1
Wnom = 1 000 z
2
Wnom = 2 000 z
3
Wnom = 3 000 z
terminy wykupu:
A = 1.07 m1 = 37 dni do D
B = 1.08 m2 = 68 dni do D
C = 1.09 m3 = 99 dni do D
data rwnowanoci D = 25.05
data patnoci E = 15.08
m = 82 dni od daty E do daty D
d = 32%
Szukane:
Wnom =?
Korzystamy z przedostatniego wzoru z cz. 4.2. Otrzymujemy:
31
37 0,32 68 0,32 99 0,32
1000( 1 ) + 2000( 1 ) + 3000( 1 )
Wnom = 360 360 360 = 602109
,
82 0,32
1
360
Odpowied: Warto nominalna tego weksla wynosi 6021,09 z.
4.4.2. Pan Kowalski zamierza zoy weksel do zdyskontowania.

Weksel ma trzymiesiczny termin patnoci i warto nominaln
1000 z. Stopa dyskontowa wynosi d=25%. Bank moe rwnie
udzieli trzymiesicznej poyczki oprocentowanej przy stopie r, na
procent prosty, przy odsetkach patnych z dou. Dla jakiej stopy r
zacignicie poyczki rwnej wartoci aktualnej weksla jest
rwnowane zoeniu weksla do dyskonta? Dla jakich stp
procentowych r zdyskontowanie weksla bdzie dla pana
Kowalskiego korzystniejsze ni zacignicie poyczki?
Rozwizanie:
Dane:
weksel poyczka
Wnom =1 000 z F=1 000 z
d=25% stopa dyskont. P = Wakt
m=90 dni n=90/360=0,25
Szukane:
Wakt =? r=? stopa procentowa roczna
Posugujc si wzorem na warto aktualn weksla z czci 4.1.

otrzymujemy Wakt =937,50 z. Natomiast przy warto poyczki P rwna
Wakt =937,50 z daaby po czasie n = 90 dni odsetki rwne dyskontu dla
stopy procentowej r, ktr wylicza si z ostatniego wzoru z czci 4.3. Ta
stopa procentowa jest rwna r=26,67%.
Odpowied: Zoenie weksla do dyskonta jest korzystniejsze przy stopie
procentowej r>26,67% (dla takiej stopy procentowej poyczka z
odsetkami przekroczy warto nominaln weksla rwn 1 000z).
4.5. Zadania
4.5.1. Za sprzedane towary o wartoci aktualnej 5000 z hurtownia
przyja weksel, patny za 30 dni. W dniu transakcji stopa dyskontowa
wynosia 32%. Oblicz warto nominaln weksla.
32
4.5.2. Weksel, o ktrym mowa w zadaniu 4.5.1, zosta wykupiony na 15
dniu przed terminem wykupu przy stopie dyskontowej 35%. Oblicz
dyskonto oraz warto aktualn weksla w dniu wykupu.
4.5.3. Wystawiony 2 maja weksel o wartoci nominalnej 2000 z zosta

zdyskontowany w banku komercyjnym w dniu 12 czerwca przy stopie
dyskontowej 25%. 22 lipca bank komercyjny zredyskontowa ten weksel w
NBP przy stopie redyskontowej 23%. Oblicz dyskonto i redyskonto
bankw oraz wartoci aktualne weksla w dniach transakcji, jeli termin
patnoci okrelony by na 2 wrzenia.
4.5.4.Kowalski jest winien Nowakowi 3000 z. Pienidze powinien

zwrci 30 czerwca, a wierzytelno ma posta weksla. 15 czerwca
Kowalski stwierdza, e nie bdzie mg spaci dugu w ustalonym
terminie i zwraca si do Nowaka z prob o przesunicie terminu
patnoci na 31 sierpnia. Obliczy warto nominaln odnowionego
weksla, jeli stopa dyskontowa w dniu 15 czerwca wynosia 32%.
4.5.5. Dwa weksle o wartociach nominalnych 1500 z i 1600 z, o

terminach spat przypadajcych odpowiednio w dniach 2 czerwca i
14 sierpnia, zostay zakupione 1 kwietnia przy stopie dyskontowej 30%.
Wyznacz:
a) dat rwnowanoci tych weksli,
b) ich warto w dniu rwnowanoci,
c) ich warto w dniu zakupu.
4.5.6. Dunik, ktry ma do spacenia 3 weksle (wszystkie temu samemu

1 2 3
wierzycielowi) o wartociach nominalnych W nom ,W nom ,W nom i
terminach wykupu odpowiednio A, B i C, zamienia w dniu D wszystkie te
weksle na jeden, rwnowany im, patny w dniu E. Oblicz warto
nominaln tego weksla, przyjmujc stop dyskontow w dniu D rwn d.
Dane:
1 2 3
a) Wnom = 1000 z, Wnom = 2000 z, Wnom = 3000 z; A = 1.07,
B = 1.08, C = 1.09, D = 25.05, E = 15.08, d = 30%;
1 2 3
b) W nom =500 z, Wnom = 800 z, Wnom = 1200 z; A = 5.04,
B = 15.05, C = 1.07, D = 15.03, E = 1.08, d = 36%;
1 2 3
c) Wnom = 1000 z, Wnom = 1500 z, Wnom = 2000 z; A = 1.02,
B =13.02, C = 19.02, D = 2.01, E = 26.02, d = 24%.
33
4.5.7. W dniu 1 lutego dunik, ktry 31 marca powinien spaci weksel
opiewajcy na sum 1000 z, proponuje swemu wierzycielowi rozoenie
spaty na dwa weksle, rwnowane wekslowi patnemu 31 marca.
Pierwszy, o wartoci nominalnej 500 z, zostaby spacony 30 kwietnia, a
drugi, na ktrym znalazaby si reszta wierzytelnoci, zostaby spacony
31 maja. Obliczy warto nominaln drugiego weksla, jeli stopa
dyskontowa w dniu 1 lutego bya rwna 40%.
4.5.8. Na 90 dni przed terminem spaty zdyskontowano weksel o

wartoci nominalnej 10 000 z. Wysoko dyskonta wyniosa 875 z.
Oblicz:
a) stop dyskonta w dniu dyskontowania
b) rzeczywist stop kosztu zdyskontowania weksla.
4.5.9. Weksel o wartoci nominalnej W patnej za m dni moemy

zoy do dyskonta w dwch bankach. Pierwszy z nich proponuje stop
dyskontow rwn d 1 , opat ryczatow R 1 i opat proporcjonaln
przy stopie p1 . Drugi bank proponuje stop dyskontow d 2 , opat
ryczatow R 2 i opat proporcjonaln przy stopie p2 . W
ktrym banku sprzeda weksla jest korzystniejsza dla klienta?
a) W = 4000 z, m = 90, d 1 = 21%, R 1 = 15 z, p1 =1%, d 2 =20%,
R 2 = 20 z, p2 =0,9%;
b) W = 2000 z, m = 30, d 1 = 28%, R 1 = 10 z, p1 =0,8%, d 2 =25%,
R 2 = 15 z, p2 =0,6%;
c) W = 1000 z, m = 36, d 1 = 32%, R 1 = 10 z, p1 =1%, d 2 =30 %,
R 2 = 20 z, p2 =0,8%.
4.5.10. Dla weksla, o ktrym mowa w zadaniu 4.5.9, oblicz rzeczywist

stop kosztu jego zdyskontowania.
4.5.11. Pan Kowalski zamierza zoy weksel do dyskonta. Weksel ma

trzymiesiczny termin patnoci i warto nominaln 2000 z. Stopa
dyskontowa wynosi d. Bank moe rwnie udzieli trzymiesicznej
poyczki oprocentowanej przy stopie r, na procent prosty, przy odsetkach
patnych z dou. Dla jakiej stopy r zacignicie poyczki rwnej wartoci
aktualnej weksla jest rwnowane zoeniu weksla do dyskonta? Dla
jakich stp procentowych r zoenie weksla do dyskonta bdzie dla pana
Kowalskiego korzystniejsze ni zacignicie poyczki?
34
a) d = 25% b) d = 30%
c) d = 35% d) d = 40%.

4.5.1. Stosujemy wzr z cz. 4.1.:
Wakt
Wnom = . Odp.: W nom = 5136,99 z.
md
1
360

md
Wakt = Wnom (1 ) . Odp.: Wakt = 5062,08 z.
360
4.5.3. Informacja o dniu wystawienia weksla nie ma znaczenia w
obliczeniach. Stosujemy wzr jak w zad. 4.5.2. Otrzymujemy:
- w dniu 12 czerwca Wakt = 1881,11 z, D H = 113,89 z.
- w dniu 31 sierpnia Wakt = 1946,33 z, D H = 53,67 z.

md
W nom (1
)
'
=
W nom 360
m' d
1
360
'
Dla m=15 dni i m = 77 dni otrzymujemy Wnom = 3177,48 z.
4.5.5. a) Dat rwnowanoci weksli ustalamy na dzie, odlegy o x dni

od 30.06 i o x+73 dni od 31.08. Jest to ten dzie, w ktry wartoci
aktualne obu weksli s takie same. Std rwnanie:
x 0 ,30 ( x + 73 ) 0 ,30
1500 1 = 1600 1
360 360
Rozwizanie: x = 32 dni, co daje dat rwnowanoci 1.05.
b) Warto aktualna w dniu rwnowanoci obliczana jest ze wzoru jak w
zad. 4.5.2, skd otrzymujemy Wakt ,1 = Wakt ,2 = 1460 z.
c) Warto aktualna obu weksli w dniu 1.04: Wakt ,1 = 1422,50 z, Wakt ,2
= 1420,00 z.
35
4.5.6. Korzystamy ze wzoru z cz. 4.2.:
k mjd
Wnom
j
(1
360
)
j =1
Wnom =
md
1
360
W tabelach przedstawiono obliczenia pomocnicze oraz wyniki (tustym
drukiem).
Tabela 4.5.6 -1
1
W nom 2
Wnom 3
Wnom Daty podane w zadaniu Liczba dni od
A,B,C do daty D
ppkt z z z A B C D m1 m2 m3
a) 1000 2000 3000 1.07 1.08 1.09 25.05 37 68 99
b) 500 800 1200 5.04 15.05 1.07 15.03 21 61 108
c) 1000 1500 2000 1.02 13.02 19.02 2.01 30 42 48
Tabela 4.5.6 - 2
d W1 2
Wakt 3
Wakt E od D W' nom
akt Wakt
do E
ppkt % z z z z data dni z
a) 30 969,17 1886,67 2752,50 5608,33 15.08 82 6019,68
b) 36 489,50 751,20 1070,40 2311,10 1.08 139 2684,20
c) 24 980,00 1458,00 1936,00 4374,00 26.02 55 4540,48
4.5.7. W dniu 1.02 warto aktualna weksla: Wakt = 935,56 z. Rwnanie

na warto nominaln weksla z dnia 31.05:
88 0 ,40 119 0 ,40
935,56 = 500 1 + W nom 1 .
360 360
Std W nom = 558,22 z.
4.5.8. Stosujemy wzory z czci 4.1:

Wnom Wakt 360
d=
Wnom m
oraz z czci 4.3.:
W nom W akt 360
r= .
W akt m
Otrzymujemy d = 0,35 = 35 %, r = 0,38356 = 38,356 %.
36
4.5.9. i 4.5.10. Stosujemy wzory z cz. 4.3:
m
K rz = DH + R + Wnom p
360
i na r . Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
W m d 1 R1 p1 d 2 R2 p2 K rz,1 K rz,2 rrz,1 rrz,2
ppkt z dni % z % % z % z z % %
a) 4000 90 21 15 1,0 20 20 0,9 235,00 229,00 24,967 24,291
b) 2000 30 28 10 0,8 25 15 0,6 58,00 57,67 35,839 35,627
c) 1000 36 32 10 1,0 30 20 0,8 43,00 50,80 44,932 53,519
Odp. do zad. 4.5.9. a) i b) w banku drugim, c) w banku pierwszym.

Odp. do zad. 4.5.10. a) w banku drugim rzeczywista stopa kosztu wynosi
24,291%, b) w banku drugim rzeczywista stopa kosztu wynosi 35,627%,
c) w banku pierwszym rzeczywista stopa kosztu wynosi 44,932%.
4.5.11. Stosujemy wzory z cz. 4.1 na Wakt oraz z cz. 4.3 na r. Wyniki s
nastpujce:
a) Wakt = 1875 z, r > 26,667 %; b) Wakt = 1850 z, r > 32,432 %;
c) Wakt = 1825 z, r > 38,356 %; d) Wakt = 1800 z, r > 44,444 %.
5. BONY SKARBOWE
W stosunku do bonw skarbowych stosuje si wszystkie te wzory, ktre
s stosowane wobec weksli, gdy bon skarbowy jest wekslem. Dla
bonw skarbowych stopy dyskontowe podawane s ma okresy g-
tygodniowe, zatem
m = 7g.
rednia stopa dyskontowa dla bonw g-tygodniowych, sprzedanych na

przetargu, jest wyznaczona na podstawie zasady rwnowanoci
handlowej. Jeli na przetargu przyjto k ofert o wartociach
1 2 k
nominalnych Wnom ,Wnom ,...,Wnom , o stopach dyskontowych
d 1 , d 2 , ..., d k , to rednia stopa dyskontowa jest obliczana z
nastpujcego wzoru:
37
k
W
j =1
j
nom dj
d sr = k
W j =1
j
nom
rednia stopa dyskontowa
1 2 k
Przy znanych wartociach Wnom ,Wnom ,...,Wnom oraz
1 2 k
W ,W ,...,W
akt akt stopy dyskontowe d 1 , d 2 , ..., d k mona obliczy ze
akt
wzoru podanego w cz. 4.1.
5.1. PRZYKADY
5.1.1. Na przetargu zaoferowano bony skarbowe z 8-tygodniowym

terminem wykupu o cznej wartoci nominalnej 2000000,00 z.
Struktura zoonych ofert zakupu przedstawiaa si nastpujco:
1. 800 000,00 z przy cenie 94,00 z za 100,00 z wartoci nom.,
Ktre oferty i na jakie kwoty zostan przyjte ? Oblicz stopy
dyskontowe ofert oraz redni stop dyskontow przyszych ofert.
Rozwizanie:
Dane:
Wnom = 2000 000,00 z

1
W nom = 800000 z ,W nom
2
= 700000 z , .W nom
3
= 400000 z ,
4
W nom = 600000 z
ceny za 100 z
38
m = 7g = 78 = 56
Szukane:
d 1 ,d 2 ,d 3 ,d 4 = ?
d sr = ?
Korzystajc ze wzoru z cz. 4.1. obliczamy stopy dyskontowe ofert:
1. d 1 = 100 ,00 94 ,00 360 = 0 ,385714 tzn. 38,57 %

100 56
2. d 2 = 100 , 00 93 ,75 360
= 0 ,401786 tzn. 40,18 %
100 56
3. d 3 = 100 ,00 92 ,13 360 = 0 ,505928 tzn. 50,59 %
100 56
4. d 4 = 100 ,00 92 ,98 360 tzn. 45,13 %
= 0 ,451286
100 56
Jak wynika ze stp dyskontowych, najkorzystniejsze s oferty nr 1, nr 2
oraz nr 4. Poniewa suma ofert nr 1 i nr 2 to 1 500 000 z, wic dla
oferenta nr 4 pozostaje bonw skarbowych tylko za 500 000 z, zamiast za
kwot 600 000 z, ktr proponowa. Tak wic przyjte zostan oferty nr
1, nr 2 oraz nr 4. Aby obliczy redni stop dyskontow, posuymy si
tylko przyjtymi ofertami. Std, zgodnie ze wzorem z cz. 5, mamy
k
W
j =1
j
nom dj
d sr = k
=
W nom
j
j =1
800000 0 ,385714 + 700000 0 ,401786 + 500000 0 ,451286

= = 0 ,407732
2000000
Odpowied: rednia stopa dyskontowa przyjtych ofert wynosi 40,77%.
5.1.2. Inwestor ma do wyboru kupno bonu skarbowego 13-

tygodniowego przy stopie dyskontowej d1 = 15% oraz 39-
tygodniowego przy stopie dyskontowej d 2 =18%. Ktra inwestycja
jest dla niego korzystniejsza? Jaka jest stopa zwrotu
korzystniejszej oferty?
Rozwizanie:
Dane:
39
g = 13 x 7=91 (dokadna liczba dni)
d1 = 15%
h = 39 x 7=273 (dokadna liczba dni)
d2 = 18%
Jako warto nominaln dla obu weksli przyjto 100 z.
Szukane:
Wakt(g) = ?
Wakt(h) = ?
Obliczamy stop zwrotu na podstawie wzoru z cz. 3.5:

rg = 0,155912 tzn. rg = 15,59%
rh = 0,208453 tzn. rh = 20,85%
Korzystniejsza jest oferta druga, gdy wysza jest w jej przypadku stopa
zwrotu. Korzystajc ze wzoru na warto aktualn weksla (cz. 4.1)
znajdujemy
Wakt(g) = 96,21 z
Wakt(h) = 86,35 z - oferta korzystniejsza
Odpowied: Dla inwestora korzystniejsza jest druga oferta, dla ktrej
stopa zwrotu w skali roku wynosi 20,85 %.
5.2. Zadania
5.2.1. Ile wynosi stopa dyskontowa w dniu emisji przy sprzeday po 90 z
26-tygodniowych bonw skarbowych o wartoci nominalnej 100 z?
5.2.2. Jaka jest bieca stopa zwrotu 13-tygodniowego bonu skarbowego

sprzedawanego w dniu emisji przy stopie dyskontowej rwnej 36%?
5.2.3. Jaka jest cena sprzeday w dniu emisji 13-tygodniowych

bonw skarbowych o wartoci nominalnej 60 000 z, jeli stopa
dyskontowa wynosi 45%?
5.2.4. Oblicz warto nominaln 26-tygodniowych bonw skarbowych,

sprzedawanych w dniu emisji za 40 000 z przy stopie dyskontowej 20%.
Jaka bdzie warto tych bonw na 10 tygodni przed terminem wykupu,
jeli nie zmieni si stopa dyskontowa?
40
5.2.5. Na przetargu zaoferowano bony skarbowe z 8-tygodniowym
terminem wykupu o cznej wartoci nominalnej 1 800 000 z. Struktura
zoonych ofert zakupu przedstawiaa si nastpujco:
1. 600 000 z przy cenie 94 z za 100 z wartoci nominalnej
2. 500 000 z przy cenie 93.75 z za 100 z wartoci nominalnej
Ktre oferty i na jakie kwoty zostan przyjte? Oblicz stopy dyskontowe
ofert oraz redni stop dyskontow przyjtych ofert.
5.2.6. rednia stopa dyskontowa przyjtych ofert zakupu 39-tygodniowych

bonw skarbowych wynosia 28.15 %. Oblicz warto aktualn bonw w
dniu emisji oraz stop zwrotu (zysku) dla pienidzy zainwestowanych w te
bony w dniu emisji.
5.2.7. Inwestor ma do wyboru kupno bonu skarbowego g-tygodniowego

przy stopie dyskontowej d 1 oraz h-tygodniowego przy stopie dyskontowej
d 2 . Ktra inwestycja jest dla niego korzystniejsza? Jaka jest stopa zwrotu
korzystniejszej oferty?
a) g=13, h=26, d 1 =15%, d 2 =17%
b) g=8, h=26, d 1 =15%, d 2 =17%
c) g=13, h=39, d 1 =15%, d 2 =18%
d) g=8, h=52, d 1 =12%, d 2 =20%

Wnom Wakt 360
d=
Wnom m
Odp.: d = 0,1978 = 19,78%.

d
r =
1 dn
Odp.: r = 0,396 = 39,6%.
5.2.3. Stosujemy wzr z cz. 4.1. na Wakt . Odp.: Wakt = 53 175 z.
41
5.2.4. Stosujemy wzory z cz. 4.1. na W nom oraz na Wakt .
Odp.: W nom =44 499,38 z, za na 10 tygodni przed terminem wykupu
bonw Wakt = 42 768,85 z.
5.2.5. Stosujemy wzr z czci 4.1. do obliczenia stp dyskontowych

(jak w zad. 5.2.1.) oraz z czci 5 wzr:
k
W nom
j
dj
j =1
d sr = k
.
j
W nom
j =1
Suma przyjtych ofert jest oczywicie rwna 1800000 z. Obliczona
warto redniej stopy dyskontowej: d sr =41,872 % . Wyniki podano w
tabeli tustym drukiem.
Oferta Warto Cena za 100 z d dla kadej Przyjte oferty
nr oferty w z wartoci nom. oferty (%) z
1. 600000,00 94,00 z 38,571 600000,00
2. 500000,00 93,75 z 40,179 500000,00
3. 400000,00 92,13 z 50,593 100000,00
4. 600000,00 92,98 z 45,129 600000,00
5.2.6. Stosujemy wzr z czci 4.1. jak w zad. 5.2.1. oraz z czci 3.5 jak
w zad. 5.2.2. Dla wartoci nominalnej bonu wynoszcej 100 z
otrzymujemy Wakt = 78,65 z, r = 35,79 %.
5.2.7. Stosujemy wzr z cz. 3.5 jak w zad. 5.2.2. Odpowiedzi zaznaczono
tustym drukiem. Korzystniejsza jest ta inwestycja, dla ktrej stopa
zwrotu jest wysza (w kadym podpunkcie jest to inwestycja nr 2).
g h m1 m2 n1 n2 d1 d2 rzw,1 rzw,2
ppkt tyg tyg dni dni lat lat % % % %
a) 13 26 91 182 0,252778 0,505556 15 17 15,591 18,598
b) 13 39 91 273 0,252778 0,758333 15 18 15,591 20,845
c) 8 26 56 182 0,155556 0,505556 15 17 15,358 18,598
d) 8 52 56 364 0,155556 1,011111 12 20 12,228 25,070
42
Krzysztof Grysa Podstawy matematyki finansowej i ubezpieczeniowej
6. PROCENT SKADANY
6.1. STOPA PROCENTOWA

Oznaczenia:
r stopa procentowa roczna (nominalna), podawana w procentach lub

jako uamek dziesitny
ik stopa procentowa na okres kapitalizacji, stanowicy (1/k)-t cz roku:
r
ik =
k
P lub K 0 warto pocztkowa kapitau
F n lub K n warto kapitau po n okresach kapitalizacji
Fn = P ( 1 + i k ) n
warto kapitau po n okresach kapitalizacji
Czsto opuszczamy indeks k przy stopie i; wtedy piszemy
K n = K 0 (1 + i ) n
warto kapitau po n okresach kapitalizacji
Stopie i k odpowiada stopa procentowa roczna efektywna reff , ktr wyznacza si ze

wzoru:
reff = (1 + ik ) k 1
stopa procentowa roczna efektywna reff
Stopie rocznej nominalnej r odpowiada nastpujca stopa i k , rwnowana jej pod

wzgldem wysokoci rocznych odsetek:
ik = (1 + r ) 1/ k 1
stopa i k , rwnowana nominalnej stopie rocznej
pod wzgldem wysokoci rocznych odsetek
43
Stopa procentowa na okres kapitalizacji, obliczona przy znanych P, F n i liczbie

okresw kapitalizacji n
Fn
i= n 1
P
stopa procentowa na okres kapitalizacji
W okresie n lat, stopie procentowej i k przy oprocentowaniu skadanym i takim okresie

kapitalizacji, e n/k = m, odpowiada roczna stopa procentowa r przy oprocentowaniu
prostym, ktr oblicza si ze wzoru:
1
r = [( 1 + i k ) m 1 ]
n
roczna stopa procentowa przy oprocentowaniu prostym,
odpowiadajca stopie procentowej i k przy oprocentowaniu skadanym
6.2. ODSETKI, CZAS
I = Fn P = P [(1 + i ) n 1]
- odsetki przy oprocentowaniu skadanym po n okresach kapitalizacji.
Liczba okresw kapitalizacji n, niezbdna do tego aby kapita wzrs od wartoci P do

zadanej wartoci F n (UWAGA: jako wynik bierzemy tylko cz cakowit n,
oznaczan jako [n]):
Fn
log
logFn logP P
n= =
log( 1 + i ) log( 1 + i )
liczba okresw kapitalizacji; jako wynik bierzemy [n].
Otrzymana w ten sposb warto [n] spenia nierwno [n] n, wic iloczyn
P (1 + i ) [ n]
jest nieco mniejszy od Fn . Aby obliczy dokadny (co do dnia) czas, po
ktrym kapita wzronie od wartoci P do zadanej wartoci F n , naley w czci (n+1)-go
okresu kapitalizacji posuy si wzorem na procent prosty; prowadzi to ostatecznie do
nastpujcego wzoru:
44
1 Fn
n = [ n] + 1
i P (1 + i ) [ n]

dokadny czas, po ktrym kapita wzronie od wartoci P do zadanej wartoci Fn ,
Tak otrzymana warto n pozwala napisa zwizek nastpujcy:
F n = P ( 1 + i ) [ n ] ( 1 + i ( n [ n ]))
6.3. CZAS PODWOJENIA KAPITAU
Liczba okresw obliczeniowych n, niezbdna do tego aby kapita wzrs od wartoci P do

wartoci 2P (UWAGA: jako wynik bierzemy tylko cz cakowit n p , oznaczan jako
[ n p ]):
log2
nP = ;
log(1 + i )
czas podwojenia kapitau; jako wynik bierzemy [ n p ]
Otrzymana w ten sposb warto [ n p ] spenia nierwno [ n p ] n p , wic iloczyn

[n ]
P ( 1 + i ) p jest nieco mniejszy od 2P. Aby obliczy dokadny (co do dnia) czas,
naley posuy si wzorem:
1 2
n p = [n p ] + [np ]
1
i (1 + i )
czas podwojenia kapitau
Przyblion liczb okresw obliczeniowych n, niezbdn do tego aby kapita wzrs od

wartoci P do wartoci 2P, mona obliczy ze wzoru, nazywanego regu 70:
Regua 70
70
np ,
i
gdzie stopa i podana jest w procentach.
45
6.4. OPROCENTOWANIE CIGE
Fn = P e r n
- warto przysza kapitau po czasie n przy stopie procentowej nominalnej r.
(czas moe by wyraony dowoln liczb rzeczywist).
I = Fn P = P (1 ern )
- odsetki po czasie n przy stopie procentowej nominalnej r.
Stopie procentowej rocznej nominalnej r odpowiada stopa procentowa roczna efektywna

reff , ktr wyznacza si ze wzoru:
reff = e r 1
roczna efektywna stopa procentowa reff
Czas n (moe by wyraony dowoln liczb rzeczywist), niezbdny do tego aby kapita P
wzrs do zadanej wartoci F, wyznacza si ze wzoru
1 F
n= ln
r P
czas potrzebny, aby kapita P wzrs do wartoci F
Czas podwojenia kapitau P, n p , wyznacza si ze wzoru
1 0 ,69315
n p = ln2 =
r r
czas podwojenia kapitau
46
6.5. PRZECITNA STOPA PROCENTOWA

W cigu n kolejnych, rwnych okresw kapitalizacji stopy procentowe s rne i wynosz
i (1) , i ( 2 ) , ..., i ( n) . Wtedy
n
Fn = P ( 1 + i ( j ) )
j =1
warto przysza kapitau
za zastpcza, przecitna stopa procentowa na okres kapitalizacji moe by wyliczona ze

wzoru:
1/ n
n
i prz = ( 1 + i ( j ) ) 1
j =1
przecitna stopa procentowa na okres kapitalizacji
gdzie due pi, tzn. , oznacza mnoenie czynnikw (podobnie jak due sigma,
tzn. , oznacza dodawanie skadnikw).
6.6. DYSKONTOWANIE SKADANE
P = F (1 + i ) n
- obliczenie wartoci aktualnej P kapitau na podstawie znajomoci wartoci przyszej
F dla oprocentowania skadanego;
jest to operacja odwrotna do oprocentowania skadanego. i - stopa procentowa na okres

kapitalizacji, n - liczba (cakowita) okresw kapitalizacji. Dla oprocentowania cigego
stop procentow jest nominalna stopa roczna r; odpowiedni wzr przyjmuje posta:
P = F e rn .
- obliczenie wartoci aktualnej P kapitau na podstawie znajomoci wartoci przyszej
F dla oprocentowania cigego
47
D = F P = F [1 (1 + i ) n ]
dyskonto skadane.
Dla oprocentowania cigego odpowiedni wzr przyjmuje posta
D = F P = F [1 e - rn ]
dyskonto przy oprocentowaniu cigym
- rn
Wielkoci ( 1 + i ) n oraz e nazywa si czynnikami dyskontujcymi.
6.7. PRZYKADY
6.7.1. Oblicz liczb okresw kapitalizacji niezbdnych do powikszenia kapitau

pocztkowego P = 2000 z do wysokoci najbliszej zadanej kwocie F = 5000,00
z przy kapitalizacji procznej i stopie procentowej r = 26%. .
Rozwizanie:
Zgodnie z drugim wzorem z cz. 6.2. dla i=r/2=0,13 obliczam [n]:
F 5000
log n log
n= P = 2000 7 ,4972 ;
log ( 1 + i ) log 1 ,13
[n]=7
Po 7 proczach otrzymuje si kwot 4705,21 z, a po 8 proczach - kwot 5316,89 z
(por. wzr z cz. 6.1).
Odpowied: Liczba procznych okresw kapitalizacji niezbdnych do powikszenia
kapitau P=2000 z do wysokoci najbliszej kwocie F=5000 z wynosi 7; otrzymana po 7
proczach kwota bdzie nieco mniejsza od 5000 z (bdzie rwna 4705,21 z).
6.7.2. Oblicz kapita podstawowy P i wspczynnik dyskontujcy dla kwoty F = 300

z, uzyskanej po 8 latach przy oprocentowaniu r = 20 % i kapitalizacji kwartalnej.
Rozwizanie:
Dane:
F = 300 z
r = 0,20 kapitalizacja kwartalna, skd i = r/4 = 0,05
n = 8 lat = 32 okresy kapitalizacyjne
Szukane:
P=?
-n
Wspczynnik dyskontujcy ( 1 + i ) = ?
Warto aktualn kapitau P wyznacza si na podstawie znajomoci przyszej wartoci
kapitau F:
P = F ( 1 + i ) n = 300 ( 1 + 0 ,05 ) 32 = 62,96 z
48
Wspczynnik dyskontujcy:
( 1 + i ) n = ( 1 + 0 ,05 )32 = 0 ,2098
Odpowied: Warto kapitau podstawowego wynosi 62,96 z , a wspczynnik
dyskontujcy jest rwny 0,2098.
6.7.3. Ktre oprocentowanie jest korzystniejsze dla inwestora: 22 % z kapitalizacj

odsetek co miesic czy 21 % z codzienn kapitalizacj odsetek ?
Rozwizanie:
Dla rm = 22 % ( kapitalizacja odsetek co miesic )
r 0 ,22 12
reff = ( 1 + ) k 1 = ( 1 + ) 1 = 0 ,2436 czyli rm ,eff = 24 ,36%
k 12
Dla rd = 21 % ( kapitalizacja odsetek co dzie )
r 0 ,21 365
reff = ( 1 + )k 1 = ( 1 + ) 1 = 0 ,2336 czyli rd ,eff = 23 ,36%
k 365
Odpowied: Dla inwestora korzystniejsze jest oprocentowanie 22 % z kapitalizacj odsetek
co miesic.
6.7.4. Podaj oprocentowanie efektywne dla stopy procentowej r = 20 % przy

kapitalizacji miesicznej.
Rozwizanie:
0 ,20 12
reff = ( 1 + i )k = ( 1 +
) 1 = 0 ,2194
12
Odpowied: Oprocentowanie efektywne wynosi 21,94 %.
6.7.5. Do jakiej kwoty wzronie kapita P przy miesicznej kapitalizacji odsetek ,

jeli w cigu dwch pierwszych lat stopa procentowa wynosia r1 = 20 % , a przez
nastpne trzy lata bya rwna r2 = 24 % .
Rozwizanie:
Zapiszemy najpierw w tabeli, jakie stopy procentowe roczne i miesiczne obowizyway w
poszczeglnych latach:
Rok 1,2 Rok 3,4,5
r1 = 20% r2 = 24%
i1 = 0,0166666667 i2 = 0,02
n1 = 24 n2 = 36
Po n1 miesicach kwota P urosa do kwoty P ( 1 + i1 )n1 ; podczas nastpnych n2 miesicy
pomnaana bya kwota P ( 1 + i1 )n1 ; ostatecznie po piciu latach otrzymujemy w wyniku
kwot F okrelon nastpujco:
F = P ( 1 + i1 )n1 ( 1 + i2 )n2 = P ( 1 + 0 ,0166666667 )24 ( 1 + 0 ,02 )36 = 3,0331 P
Odpowied: Kapita P wzronie do kwoty 3,0331P.
49
6.8. Zadania
6.8.1. Oblicz warto przysz kapitau i wysoko odsetek przy nastpujcych danych:
a) P = 2000 z, r = 18%, n = 2 lata, kapitalizacja odsetek co p roku;
b) P = 300 z, r = 20%, n = 27 miesicy, kapitalizacja odsetek co kwarta;
c) P = 1000 z, r = 19%, n = 5 lat, kapitalizacja odsetek co rok;
d) P = 400 z, r = 22%, n = 4 lata, kapitalizacja odsetek co miesic;
e) P = 200 z, r = 25%, n = 2 lata, ciga kapitalizacja odsetek;
f) P = 1000 z, r = 18%, n = 3 lata, ciga kapitalizacja odsetek.
6.8.2. Oblicz liczb okresw kapitalizacji (przy oprocentowaniu cigym - liczb lat),
niezbdnych do powikszenia kapitau pocztkowego P do wysokoci najbliszej zadanej
kwocie F:
a) P = 2000 z, F = 5000 z, r = 24%, kapitalizacja odsetek co p roku;
b) P = 300 z, F = 1000 z, r = 20%, kapitalizacja odsetek co kwarta;
c) P = 1000 z, F = 2000 z, r = 22%, kapitalizacja odsetek co rok;
d) P = 400 z, F = 5000 z, r = 16%, kapitalizacja odsetek co miesic;
e) P = 200 z, F = 400 z, r = 15%, ciga kapitalizacja odsetek;
f) P = 1000 z, F = 1100 z, r = 18%, ciga kapitalizacja odsetek.
6.8.3. Dla podanych niej danych oblicz dokadny (co do dnia) czas, po ktrym kapita P
powikszy si do wysokoci F.
a) P = 2000 z, F = 5000 z, r = 18%, kapitalizacja odsetek co p roku;
b) P = 300 z, F = 1000 z, r = 20%, kapitalizacja odsetek co kwarta;
c) P = 1000 z, F = 2000 z, r = 22%, kapitalizacja odsetek co rok;
d) P = 400 z, F = 5000 z, r = 16%, kapitalizacja odsetek co miesic.
6.8.4. Oblicz kapita podstawowy i wspczynnik dyskontujcy:

a) F = 200 z, r = 18%, kapitalizacja odsetek co p roku, n = 5 lat;
b) F = 300 z, r = 20%, kapitalizacja odsetek co kwarta, n = 8 lat;
c) F = 100 z, r = 19%, kapitalizacja odsetek co rok, n = 10 lat;
d) F = 400 z, r = 22%, kapitalizacja odsetek co miesic, n = 15 lat;
e) F = 200 z, r = 25%, ciga kapitalizacja odsetek, n = 25 lat;
f) F = 100 z, r = 18%, ciga kapitalizacja odsetek, n = 5 lat.
6.8.5. Podaj okres podwojenia kapitau przy danych dotyczcych P, r oraz okresu
kapitalizacji jak w zadaniu 6.8.1.
6.8.6. Ktre oprocentowanie jest korztystniejsze dla inwestora:

a) 20% z kapitalizacj odsetek co miesic czy 21% z kapitalizacj odsetek co p roku?
b) 20% z kapitalizacj odsetek co p roku czy 19% z cig kapitalizacj odsetek?
c) 22% z kapitalizacj odsetek co miesic czy 21% z codzienn kapitalizacj odsetek?
d) 32% z kapitalizacj odsetek co kwarta czy 30% z kapitalizacj odsetek co miesic?
6.8.7. Ktra z propozycji oprocentowania lokaty terminowej jest najkorzystniejsza:

a) 13% z kapitalizacj roczn?
50
b) 12,5% z kapitalizacj proczn?

c) 12% z kapitalizacj cig?
6.8.8. Bank proponuje wypaty od rki lub za jaki czas. Ktra z nich jest korzystniejsza?
a) 200 z teraz czy 350 z za 3 lata (oprocentowanie20% i kapitalizacja odsetek co
miesic)?
b) 2000 z teraz czy 4000 z za 4 lata (oprocentowanie 21% i kapitalizacja odsetek co p
roku)?
c) 10 000 z teraz czy 15 000 z za 2 lata (oprocentowanie 28% i kapitalizacja odsetek co
kwarta)?
d) 10 z teraz czy 10 000 z za 25 lat (oprocentowani 40% i ciga kapitalizacja odsetek)?
6.8.9. Podaj oprocentowania rwnowane dla nastpujcych danych:

a) 20%, kapitalizacja miesiczna; rwnowane przy kapitalizacji procznej?
b) 20%, kapitalizacja proczna; rwnowane przy kapitalizacji cigej?
c) 23%, kapitalizacja miesiczna; rwnowane przy kapitalizacji dziennej?
d) 36%, kapitalizacja roczna; rwnowane przy kapitalizacji miesicznej?
e) 32%, kapitalizacja kwartalna; rwnowane przy kapitalizacji miesicznej?
f) 36,5%, kapitalizacja dzienna; rwnowane przy kapitalizacji cigej?
6.8.10. Podaj oprocentowanie efektywne dla danych jak w zadaniu 6.8.8.
6.8.11. Za otrzyman obecnie poyczk 10 000 z zobowizano si zwrci 16 500 z po

3 latach. Obliczy roczn nominaln stop procentow przy kapitalizacji odsetek
a) rocznej, b) kwartalnej, c) miesicznej, d) cigej.
6.8.12. Rachunek bankowy jest oprocentowany w stosunku rocznym na 24%. Za kady

peny rok nalicza si odsetki skadane, a za okres krtszy od roku - odsetki proste. Jaka
wpata przyjmie po 3 latach i 9 miesicach warto 5000 z?
6.8.13. W kolejnych kwartaach roku nominalna stopa procentowa przy kwartalnej

kapitalizacji odsetek wynosia 30%, 34%, 33%, 37%. Oblicz przecitn roczn stop
procentow, przecitn kwartaln stop procentow oraz wynikajc z niej efektywn
roczn stop procentow.
6.8.14. Do jakiej kwoty wzronie kapita P (przy rocznej kapitalizacji odsetek), jeli
w cigu dwch pierwszych lat stopa procentowa wynosia r1 , a przez nastpne trzy lata
bdzie rwna r2 ?
a) r1 = 38%, r2 =36%; b) r1 = 20%, r2 =24%; c) r1 = 28%, r2 =22%.
6.8.15. Rozwiza zadanie 6.8.14 dla przypadku kapitalizacji odsetek

a) co miesic b) co kwarta c) co p roku.
51
6.8.16. W cigu pierwszych n1 lat kapita by oprocentowany przy stopie rocznej r1 ,

a przez nastpne n2 lat - przy stopie r2 . Jak kwot zdeponowano w banku, jeli po
czasie n1 + n2 stan konta wynis F?
a) r1 = 38%, r2 =36%, n1 = 3 lata, n2 = 2 lata, kapitalizacja roczna, F = 15 000 z;
b) r1 = 20%, r2 =24%, n1 = 2 lata, n2 = 1 rok, kapitalizacja kwartalna; F = 10 000 z;
c) r1 = 28%, r2 =22%, n1 = 1 rok, n2 = 1,5 roku, kapitalizacja proczna; F = 10 000 z.
7. OPROCENTOWANIE
WKADW OSZCZDNOCIOWYCH
7.1. WKADY ZGODNE Z OKRESEM KAPITALIZACJI

Oznaczenia:
Kn kapita zebrany po n wpatach (warto przysza n wpat)

W1 , W2 , ..., Wn wpaty o rnych wielkociach
W wysoko staej wpacanej co ten sam okres czasu kwoty
i = ik stopa procentowa na okres kapitalizacji, stanowicy (1/k)-t cz
roku
[ ]
1 warto przysza wpat jednostkowych (kapita zebrany w
S n|i = (1 + i ) n 1 wyniku n wpat jednostkowych). Wielko ta dla rnych
i wartoci n oraz i jest podana w tablicach na kocu podrcznika.
Wzory:
Wpaty dokonywane Wpaty dokonywane

z dou z gry
n n
Kn = Wj (1+ i) n j
Kn = Wj (1+ i) n j+1
j=1 j=1
kapita po n okresach kapitalizacji (i n wpatach W1 , W 2 , ..., W n )
K n = W s n |i K n = W ( 1 + i ) s n |i
kapita po n okresach kapitalizacji (i n wpatach o wysokoci W kada)
52

z dou z gry
Kn Kn
W = W =
s n |i s n |i ( 1 + i )
wysoko wpaty W obliczona na podstawie parametrw K n , i oraz n
iK n + W iK n + W (1 + i )
log log
W W (1 + i )
n= n=
log(1 + i ) log(1 + i )
cz cakowita [n] prawej strony opisuje liczb wpat o wysokoci W kada, dajc
kwot najblisz kwocie K n , lecz mniejsz od niej
7.2. ZDYSKONTOWANA WARTO SUMY WPAT

ZGODNYCH Z OKRESEM KAPITALIZACJI
Oznaczenia:
K0 warto zebranego kapitau Kn , obliczona na chwil pocztkow (na

pocztek pierwszego okresu kapitalizacji)
n liczba wpat
i stopa procentowa na okres kapitalizacji
[ ]
1 czynnik umorzeniowy (kapitau zebrany w wyniku n wpat
1 (1 + i )
n
a n|i = jednostkowych, zdyskontowany do chwili pocztkowej); jego
i wartoci dla rnych n oraz i podane s na kocu podrcznika.
Maj miejsce zwizki nastpujce:
s n |i ( 1 + i ) n = a n|i oraz a n |i ( 1 + i ) n = s n |i .
53
Wzory:

z dou z gry
n n
K0 = Wj (1+ i) j
K0 = Wj (1 + i) j+1
j =1 j =1
kapita po wpatach W1 , W 2 ,..., W n , zdyskontowany do chwili pocztkowej
K 0 = W a n|i K 0 = W (1 + i )a n|i
kapita po n wpatach o staej wysokoci W ,
zdyskontowany do chwili pocztkowej
K0 K0
W = W =
a n|i (1 + i )a n|i
wysoko wpaty
obliczona na podstawie zdyskontowanej wartoci zebranego kapitau
W W (1 + i )
log log
W iK 0 W (1 + i ) iK 0
n= n=
log(1 + i ) log(1 + i )
czas podany jako liczba wpat
(sens ma tylko cz cakowita prawej strony)
W W (1 + i )
K0 = K0 =
i i
kapita po nieskoczonej liczbie wpat W ,
K0 i
W = K0 i W =
(1 + i )
wpaty dla uzyskania (po zdyskontowaniu) kapitau K0
przy nieskoczenie wielu wpatach
54
7.3. WKADY NIEZGODNE Z OKRESEM KAPITALIZACJI

Oznaczenia:
W wysoko staej wpacanej co ten sam okres czasu kwoty

m liczba podokresw (wpat) w okresie kapitalizacji odsetek
n liczba okresw kapitalizacji
Wzory:

z dou z gry
1 1
K n = W m + i ( m 1) sn|i K n= W m + i (m + 1) sn|i
2 2
warto zebranego kapitau K n po n okresach kapitalizacji
(= po mn wpatach o wysokoci W kada)
Kn Kn
W = W =
1 1
m + i ( m 1 ) s n |i m + i ( m + 1 ) s n |i
2 2
wysoko wpaty obliczona na podstawie znanych parametrw K n , i oraz m i n
1 1
K n i + W m + i ( m 1 ) K n i + W m + i ( m + 1 )
2 2
log lo g
1 1
W m + i ( m 1 ) W m + i ( m + 1 )
2 2
n= n =
log( 1 + i ) lo g ( 1 + i )
cz cakowita [n] prawej strony opisuje liczb okresw kapitalizacji, podczas

ktrych wpacajc w m podokresach kwot W z dou mona uzbiera ilo pienidzy
najblisz kwocie K n , lecz mniejsz od niej; realizujc wpaty w n+1 okresach
kapitalizacji uzyskamy ilo pienidzy przewyszajc kwot K n .
55
7.4. ZDYSKONTOWANA WARTO SUMY WPAT

W PODOKRESACH OKRESU KAPITALIZACJI
Oznaczenia:
K0 warto zebranego kapitau K n , obliczona na chwil pocztkow (na pocztek

pierwszego okresu kapitalizacji)
n liczba okresw kapitalizacji
m liczba wpat w jednym okresie kapitalizacji
mn czna liczba wpat
Wzory:

z dou z gry
1 1
K0 = W m + i(m 1)an|i K 0 = W m + i ( m + 1) a n|i
2 2
kapita po mn wpatach o staej wysokoci W ,
K0 K0
W = W =
1 1
i ( m 1 ) a n |i
m + 2 i ( m + 1) a n|i
m +
2
wysoko wpaty obliczona na podstawie

zdyskontowanej wartoci zebranego w wyniku mn wpat kapitau
1 1
W m + i ( m 1) W m + i ( m + 1 )
2 log 2
log 1
1 W m + i ( m + 1 ) iK 0
W m + i ( m 1) iK 0 2
n= 2 n =
log( 1 + i )
log(1 + i )
czas podany jako liczba okresw kapitalizacji przy wpatach w podokresach
(sens ma tylko cz cakowita prawej strony)
56
Wzory (c.d.):

z dou z gry
W 1 W 1
K0 =
i m + 2 i ( m 1) K0 =
i m +
2
i ( m + 1)
kapita po nieskoczonej liczbie wpat W po m w kadym okresie kapitalizacji,
K0i K0i
W = W =
1 1
m +
2
i ( m 1 ) m + 2 i ( m + 1 )
wpaty dla uzyskania (po zdyskontowaniu) kapitau K0
przy nieskoczonie wielu wpatach po m w kadym okresie kapitalizacji
7.5. PRZYKADY
7.5.1. Przez N = 2 lata mamy otrzymywa wpaty po W = 500 z kwartalnie. Oblicz,

ile warte s te pienidze na pocztku i na kocu okresu wpat . Zakada si, e
nominalna stopa procentowa jest rwna r = 12%, a kapitalizacja odsetek
nastpuje co rok.
Rozwizanie:
Dane:
N = 2 lata
W = 500 z
r = 12 % przy kapitalizacji rocznej, co oznacza, e r = i = 0,12
m = 4 gdy wpaty s kwartalne (w podokresach)
Szukane:
K0 = ?
Kn = ?
1. Wpaty dokonywane z dou
Wzory:
Kn = W [ m + 21 i ( m 1)] sn|i
Ko = W [ m + 21 i ( m 1)] an|i
Po podstawieniu danych:
K 2 = 500 [ 4 + 1
2 0 ,12 ( 4 1 )] s2|0,12 = 4430 ,80 z
57
K o = 500 [ 4 + 1
2 0 ,12 ( 4 1)] a 2|0,12 = 3532 ,20 z
2. Wpaty dokonywane z gry

Wzory:
Kn = W [ m + 21 i ( m + 1)] sn|i
Ko = W [ m + 21 i ( m + 1)] an|i
Po podstawieniu danych:
K 2 = 500 [ 4 + 21 0 ,12 ( 4 + 1 )] s2|0,12 = 4558 ,00 z
K o = 500 [ 4 + 21 0 ,12 ( 4 + 1 )] a 2|0,12 = 3633 ,60 z
Odpowied: Na pocztku okresu przy wpatach z dou pienidze s warte 3532,20 z , a
na kocu 4430,80 z ; natomiast przy wpatach z gry pienidze na pocztku okresu
wynosz 3633,60 z , a na kocu 4558,00 z.
7.5.2. Do kapitau 600 z oprocentowanego w wysokoci 12% dodaje si z

kocem kadego roku kwot 100 z . Jaki powstanie z tego kapita po 5 latach ,
jeli kapitalizacja jest roczna ? Jaka bdzie warto tego kapitau zdyskontowana
na pocztek pierwszego roku ?
Rozwizanie:
Dane:
P = 600 z
W= 100 z
N=5
r = i = 12 %
Szukane:
K0 = ?
K5 = ?
Obliczamy przysz warto wkadw oszczdnociowych:
K5W = Wsn|i = 100 s5|0,12 = 635,28 z
Obliczamy warto przysz kapitau 600 z :
K5P = P (1 + i )n = 600 (1 + 0,12 )5 = 1057,40 z
Obliczamy warto kocow kapitau:
K5 = K 5W + K 5 P = 635,28 + 1057 ,40 = 1692,68 z
Obliczamy zdyskontowan warto powstaego kapitau:
K o = P + Wan|i = 600 + 100 a5|0,12 = 960 ,48 z
Odpowied: Po piciu latach powstanie kapita o wartoci 1692,68 z a jego

zdyskontowana warto na pocztek pierwszego roku wynosi 960,48 z.
58
7.5.3. Przez ile lat naley wpaca miesicznie z dou kwot 1000 z, aby przy
stopie procentowej 18% i kapitalizacji rocznej przysza warto wkadw
oszczdnociowych wynosia okoo 20 000 z ?
Rozwizanie:
Dane:
wpaty miesiczne z dou W = 1000,00 z
m = 12
r = i = 18 % kapitalizacja roczna ,
K n = 20 000,00 z
Szukane:
n = ?(liczba lat)
Obliczamy liczb okresw kapitalizacji, korzystajc ze wzoru z cz. 7.2. dla wpat z dou:
1
K n i + W m + i( m 1)
2
log
1 20000 0,18 +1000[12+0,09 11]
W m + i( m 1) log
2 1000[12+0,09 11]
n= = = 1,47794
log(1 + i ) log 1,18
Poniewa sens ma tylko odpowied cakowita, wic przyjmujemy, e bdzie to jeden okres
kapitalizacji (jeden rok). Dla tego okresu czasu zebrana kwota bdzie miaa warto
1 1
K n= W m + i( m 1) sn|i = 1000 12 + 0 ,18( 12 1 ) s1|0,18 = 12990 z.
2 2
Warto zauway, e wielko sn|i dla n = 1 jest rwna jeden!
Dla n = 2 otrzymujemy K 2 = 28318,20 z, czyli rzeczywicie kwota uzbierana po roku jest
najblisza kwoty 20 000 z.
Odpowied: Aby przysza warto wkadw oszczdnociowych bya najblisza
kwocie 20 000 z , kwot 1000 z naley wpaca przez 1 rok.
7.6. Zadania
7.6.1. Planowane wpaty pod koniec trzech kolejnych miesicy wynosz odpowiednio A, B i
C z. Oblicz czna warto tych wpat na koniec trzeciego miesica oraz na pocztku
pierwszego miesica, jeli nominalna stopa procentowa wynosi r, a kapitalizacja odsetek
jest miesiczna.
a) A = 300 z, B = 500 z, C = 600 z, r = 24%;
b) A = 200 z, B = 300 z, C = 400 z, r = 12%;
c) A = 300 z, B = 200 z, C = 500 z, r = 18%.
7.6.2. Rozwi zadanie 7.6.1. dla przypadku wpat dokonywanych na pocztku kadego
miesica.
59
7.6.3. Przez N lat mamy otrzymywa wpaty po A z kwartalnie. Oblicz, ile warte s te
pienidze na pocztku i na kocu okresu wpat. Zakada si, e nominalna stopa
procentowa jest rwna r, a kapitalizacja odsetek nastpuje co kwarta.
a) N = 2, A = 500 z, r = 12%, wpaty nastpuj: (1) z dou; (2) z gry;
b) N = 3, A = 600 z, r = 18%, wpaty nastpuj: (1) z dou; (2) z gry;
c) N = 5 , A = 900 z, r = 16%, wpaty nastpuj: (1) z dou; (2) z gry.
7.6.4. Rozwi zadanie 7.6.3. dla przypadku:

a) wpat miesicznych i kapitalizacji procznej,
b) wpat kwartalnych i kapitalizacji rocznej,
c) wpat miesicznych i kapitalizacji kwartalnej.
7.6.5. Dealer sprzedaje samochody za cen 28 000 z. 70% zapata moe by rozoona na
36 miesicznych rat patnych z dou przy stopie procentowej r. Jaka bdzie wysoko
raty, jeli stopa procentowa wynosi a) 18% b) 24%, c) 26%, d) 30%, a kapitalizacja
odsetek jest (1) roczna, (2) miesiczna?
7.6.6. Rozwiza zadanie 7.6.5. przy ratach patnych z gry.
7.6.7. Jaka jest warto 10-letnich wkadw oszczdnociowych na pocztku i na kocu 10

lat przy:
a) wpatach miesicznych z dou po 100 z, r = 18%, kapitalizacja miesiczna;
b) wpatach miesicznych z dou po 100 z, r = 19%, kapitalizacja kwartalna;
c) wpatach miesicznych z dou po 100 z, r = 20%, kapitalizacja roczna;
d) wpatach kwartalnych z gry po 300 z, r = 12%, kapitalizacja miesiczna;
e) wpatach kwartalnych z gry po 300 z, r = 18%, kapitalizacja proczna;
f) wpatach kwartalnych z gry po 300 z, r = 14%, kapitalizacja roczna.
7.6.8. Do kapitau 600 z oprocentowanego w wysokoci 12%, dodaje si z kocek kadego

roku kwot 100 z. Jaki powstanie z tego kapita po 5 latach, jeli kapitalizacja jest
a) roczna, b) kwartalna, c) miesiczna. Jaka bdzie warto tego kapitau zdyskontowana
na pocztek pierwszego roku?
7.6.9. Do kapitau 1000 z oprocentowanego w wysokoci 18%, dodaje si z pocztkiem

kadego miesica kwot 100 z. Jaki powstanie z tego kapita po dwch latach przy
kapitalizacji a) rocznej, b) kwartalnej, c) miesicznej? Jaka bdzie warto tego kapitau
zdyskontowana na pocztek pierwszego roku?
7.6.10. Z kapitau 15 000 z zoonego na koncie oprocentowanym w takiej wysokoci, e

przy kapitalizacji procznej kapita ten podwoiby si po 10 latach, pobierano z kocem
kadego miesica kwot 200 z. Na pocztku szstego roku na konto wpacono dodatkowo
kwot 10 000 z. Jaki kapita pozostanie na koncie po okresie 10 lat, jeli kapitalizacja
odsetek jest proczna?
7.6.11. Zachowujc pozostae warunki rozwiza zadanie 7.6.10. dla przypadku

miesicznej kapitalizacji odsetek.
60
7.6.12. Przez ile lat naley wpaca rocznie z gry kwot 1000 z, aby przy stopie
procentowej 18% i kapitalizacji a) rocznej, b) kwartalnej, c) miesicznej przysza warto
wkadw oszczdnociowych wynosia okoo 20 000 z?
7.6.13. Rozwiza zadanie 7.6.12. dla przypadku wpat miesicznych z dou.
7.6.14. Jaka powinna by kwota miesicznej opaty z gry za dzieraw komputera, aby
po piciu latach, przy oprocentowaniu 12%, teraniejsza warto wszystkich opat bya
rwna 5000 z przy: a) rocznej, b) procznej, c) miesicznej kapitalizacji odsetek.
7.6.15. Przez ile kwartaw naley wpaca z dou po 1200 z, aby zebra fundusz
wynoszcy 12000 z przy oprocentowaniu 16%? Jaka musi by wysoko ostatniej wpaty,
aby zebra rwno 12000 z?
7.6.16. Koszt budowy domku jednorodzinnego wynis 100 000 z. Domek ten ma zosta
wydzierawiony, a opata za jego uytkowanie ma by wnoszona z kocem kadego roku.
Przewiduje si, e domek przetrwa 100 lat. Obliczy wysoko czynszu, zakadajc, e ma
on zwrci koszt budowy oraz przynie wacicielowi zysk 20-procentowy zysk, jeli
przewidywana stopa procentowa (stopa dyskontowa) wynosi 9%, a kapitalizacja odsetek
jest roczna.
7.6.17. Rozwiza zadanie 7.6.16. dla przypadku czynszu paconego co miesic z gry i
miesicznej kapitalizacji odsetek.
7.6.18. Jak zmieni si czynsz obliczony w zadaniu 7.6.16, jeli przewiduje si, e domek
bdzie sta wiecznie?
7.6.19. Jak zmieni si czynsz obliczony w zadaniu 7.6.17, jeli przewiduje si, e domek
bdzie sta wiecznie?
7.6.20. Jaki by koszt 1 m 2 powierzchni mieszkalnej domu, w ktrym czynsz za wanie

otrzymane mieszkanie o powierzchni 60 m 2 jest rwny 350 z miesicznie, patne z kocem
miesica, jeli zakada si wysoko stopy procentowej 6% przy miesicznej kapitalizacji
odsetek?
7.6.21. Jaki by koszt 1 m 2 powierzchni mieszkalnej domu z zadania 7.6.20, jeli czynsz
wynosi 440 z miesicznie patne z gry, a zaoona stopa procentowa wynosi 9% przy
kapitalizacji rocznej?
61
8. ROZLICZANIE POYCZEK
- RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ
8.1. WZORY OGLNE

Oznaczenia:
P zacignity dug (wysoko kredytu)

Pk saldo po k-tej racie (to, co zostao do spacenia po zapaceniu k rat)
Rk wysoko k-tej raty
Tk cz kapitaowa (kredytowa; cz dugu), uwzgldniona w racie Rk
Zk odsetki zawarte w racie Rk
Z suma wszystkich odsetek (tzw. suma kontrolna lub koszt kredytu)
N liczba okresw kapitalizacji
n biecy numer okresu kapitalizacji
k biecy numer raty
m liczba rat w okresie kapitalizacji; cakowita liczba rat = mN
r nominalna roczna stopa procentowa
Wzory podstawowe (dla spat z dou):
j =k
Pk = P (1 + i) k Rj (1 + i) k j
j =1
saldo po k-tej racie (to, co zostao do spacenia po zapaceniu k rat)
Rk = Tk + Z k
k-ta rata wyraona poprzez cz kapitaow i cz odsetkow
Tk = Pk 1 Pk Tk = Rk Z k
cz kapitaowa k-tej raty, wyraona cz kapitaowa k-tej raty, wyraona
poprzez kolejne salda poprzez rat i jej cz odsetkow
62
Z k = iPk 1 Z k = R k Tk
cz odsetkowa k-tej raty, wyraona cz odsetkowa k-tej raty, wyraona
poprzez (k-1)-sze saldo poprzez rat i jej cz kapitaow
Pk = P (T1 + T2 +...+Tk )
k-te saldo, wyraone poprzez kapita oraz czci kapitaowe rat
j=N
Z = R
j =1
j P
suma wszystkich odsetek (tzw. suma kontrolna lub koszt kredytu),
PLAN SPATY DUGU

(kolumna saldo przed zapaceniem k-tej raty nie jest konieczna):
Numer Saldo (stan dugu) Cz Cz k-ta rata Saldo (stan dugu)

raty przed zapaceniem kapitaowa odsetkowa po zapaceniu
k-tej raty k-tej raty k-tej raty k-tej raty
k Pk 1 Tk Zk Rk Pk
8.2. RATY O Z GRY USTALONYCH WYSOKOCIACH
ZNANE: R 1 , R 2 ,..., R N 1 - raty pacone zgodnie z okresem kapitalizacji o z gry

ustalonych wysokociach; P, i, N=K - liczba rat (rwna liczbie okresw kapitalizacji)
Wielko ostatniej raty obliczamy z nastpujcych wzorw:
j = N 1
PN 1 = P (1 + i) N 1 R (1 + i)
j =1
j
N 1 j
najpierw saldo po (N-1) wypaconych ratach;
RN = PN 1 (1 + i )
potem wysoko ostatniej raty (jako przedostatnie saldo wraz z odsetkami).
Pozostae wzory dotyczce planu spaty dugu - jak w czci 8.1.
63
8.3. RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ -

SPATY ZGODNE Z OKRESEM KAPITALIZACJI
ZNANE: P, i, N - liczba rat (i okresw kapitalizacji), patnych z dou, k = 1,2,......N
Wzory do utworzenia planu spaty dugu:
P cz kapitaowa (kredytowa; cz dugu),

Tk = T = uwzgldniona w racie R k
N
k saldo po k-tej racie (to, co zostao do
Pk = P (1 ) spacenia po zapaceniu k rat)
N
P odsetki zawarte w racie R k
Zk = i ( N k + 1)
N
P wysoko k-tej raty
Rk =
N
[1 + i( N k + 1)]
N +1 koszt kredytu
Z = Pi
2
8.4. RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ -

SPATY W PODOKRESACH, ODSETKI DOLICZANE
W PODOKRESACH WG AKTUALNEGO STANU DUGU
ZNANE: P, i, N - liczba okresw kapitalizacji, mN - liczba rat patnych z dou,
m - liczba podokresw okresu kapitalizacji (liczba rat w okresie kapitalizacji)
P cz kapitaowa (kredytowa; cz
Tk = T = dugu), uwzgldniona w racie R k
mN
Pk = P (1 )
mN spacenia po zapaceniu k rat)
i k 1 odsetki zawarte w racie R k
Zk = P(1 )
m mN
P k 1 wysoko k-tej raty
Rk = 1 + i N
mN m
Nm + 1 koszt kredytu
Z = Pi
2m
64
8.5. RATY STAE, O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ -

SPATY W PODOKRESACH, ODSETKI OBLICZANE
W PODOKRESACH WG AKTUALNEGO STANU DUGU,
UREDNIANE NA CAY OKRES SPAT
ZNANE: P, i, N - liczba okresw kapitalizacji, mN - liczba rat patnych z dou
m - liczba podokresw okresu kapitalizacji (liczba rat w okresie kapitalizacji)

Tk = T = uwzgldniona w racie R k
mN
k saldo po k-tej racie (to, co zostao do spacenia
Pk = P (1 ) po zapaceniu k rat)
mN
Pi mN + 1 urednione odsetki zawarte w racie R k , stae w
Zk = kadej racie
mN 2m
P mN + 1 wysoko k-tej raty, staej w caym okresie spat
Rk = 1+ i
mN 2m
Z = Pi
2m
8.6. RATY STAE W OKRESACH KAPITALIZACJI, O STAEJ

CZCI KAPITAOWEJ - SPATY W PODOKRESACH,
ODSETKI OBLICZANE W PODOKRESACH WG AKTUALNEGO
STANU DUGU, UREDNIANE NA OKRES KAPITALIZACJI
ZNANE: P, i, N - liczba okresw kapitalizacji, mN - liczba rat patnych z dou m -
liczba podokresw okresu kapitalizacji (liczba rat w okresie kapitalizacji).
Raty i elementy planu spaty dugu numerowane s uamkiem k/m , w ktrym licznik
podaje numer k raty (lub innego elementu planu spaty dugu), a mianownik podaje liczb
m rat w okresie kapitalizacji. Na podstawie uamka k/m oblicza si numer n okresu
kapitalizacji z nierwnoci:
k
n1< n
m
n jest numerem okresu kapitalizacji
65

Tk m = T = uwzgldniona w racie R k
mN
Pk m = P (1 ) spacenia po zapaceniu k rat)
mN
Pi m1 odsetki zawarte w racie R k , stae w
Zk m = (N -n+1 ) okresie kapitalizacji
mN 2m
P m1 wysoko k-tej raty, staa w okresie
Rk m = [1 + i(N n + 1 )] kapitalizacji
mN 2m
Z = Pi
2m
8.7. RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ - SPATY

W PODOKRESACH, ODSETKI DOLICZANE W PODOKRESACH
W RWNYCH CZCIACH, WEDUG STANU DUGU
NA POCZTKU OKRESU KAPITALIZACJI
liczba podokresw okresu kapitalizacji (liczba rat w okresie kapitalizacji). Raty i elementy
planu spaty dugu numerowane s uamkiem k/m. Na podstawie uamka k/m oblicza
si numer n okresu kapitalizacji z nierwnoci:
k
n1< n
m

Tk m = T = uwzgldniona w racie R k
mN
mN
i n 1 odsetki zawarte w racie R k
Zk m = P (1 )
m N
P wysoko k-tej raty
Rk m = [1 + i(N n + 1)]
mN
N +1 koszt kredytu
Z = Pi
2
66
8.8. RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ - SPATY

W PODOKRESACH, ODSETKI W PODOKRESACH WEDUG
AKTUALNEGO STANU DUGU, DOLICZANE RAZ NA OKRES
KAPITALIZACJI
liczba podokresw okresu kapitalizacji (liczba rat w okresie kapitalizacji). Raty i elementy
planu spaty dugu numerowane s uamkiem k/m. Na podstawie uamka k/m oblicza
si numer n okresu kapitalizacji z nierwnoci:
k
n1< n
m
P cz kapitaowa (kredytowa; cz
Tk m = T = dugu), uwzgldniona w racie R k
mN
mN
1 m+1
Pi [1 (n )] gdy k / m = n odsetki zawarte w racie R k
Z k /m = N 2m
0 gdy k / m n
Rk / m = Tk / m + Z k / m wysoko k-tej raty
Z = Pi
2m
8.9. PRZYKADY
8.9.1. Przedsibiorca zacign kredyt w wysokoci P = 3 000 z, ktry jest

oprocentowany wedug nominalnej stopy procentowej r = 25 %. Kredyt ten naley
spaci w N = 5 ratach o ustalonej wysokoci, patnych na koniec kadego roku.
Wysokoci N-1 rat przedsibiorca ustali nastpujco: R1 = 1000 z, R2 = 800 z,
R3 = 700 z; R4 = 600 z. Obliczy wysoko N-tej raty i poda plan spaty dugu.
Rozwizanie:
Dane:
P = 3 000 z
r = i = 25 % = 0,25
N = 5 lat - rat
R1 = 1 000 z
67
R2 = 800 z
R3 = 700 z
R4 = 600 z
raty o staej czci kapitaowej, patne na koniec kadego roku
Szukane:
R 5 =?
Posugujc si wzorami z cz. 8.2 otrzymujemy:

P4 =2 646,10 z
R 5 =3 307,63 z - wysoko pitej (ostatniej) raty
PLAN SPATY DUGU WG. CZ. 8.2.
Nr raty Pk-1 Tk Zk Rk P
1 3 000,00 250,00 750,00 1 000,00 2 750,00
2 2 750,00 112,50 687,50 800,00 2 637,50
3 2 637,50 40,62 659,38 700,00 2 596,88
4 2 596,88 -49,22 649,22 600,00 2 646,10
5 2 646,10 2 646,10 661,53 3 307,63 0,00
3 000,00 3 407,63 6 407,63
Kredyt Koszt kredytu Suma rat
Jak wynika z planu spaty dugu, cztery pierwsze raty byy zbyt niskiej wysokoci. Czwarta
rata bya nisza nawet od wysokoci nalenych odsetek, w wyniku czego dug uleg
zwikszeniu (cz kapitaowa czwartej raty jest ujemna).
8.9.2. Przedsibiorca zacign kredyt w wysokoci P = 2000 z , ktry jest

oprocentowany wedug nominalnej stopy procentowej r = 36 %. Kredyt ten naley
spaci w N = 4 ratach o staej czci kapitaowej, patnych na koniec kadego
roku. Poda wzory i sporzdzi plan spaty dugu.
Rozwizanie:
Dane:
P = 2 000 z
r = i = 36 % = 0,36
N = 4 lat - rat
raty maj mie sta cz kapitaow, patn na koniec kadego roku
Szukane:
plan spaty dugu

2000
T= = 500 z
4
68
k
Pk = 2000( 1 ) z
4
2000
Zk = 0 ,36 ( 4 k + 1 ) = 180( 5 k ) z
4
Rk = Tk + Z k = 500 + 180( 5 k ) = 1400 180 k z
4+1
Z = 2000 0 ,36 = 1800 z
2
Numer Saldo przed Cz Cz k-ta rata Saldo

raty zapacenie kapitaowa odsetkowa po zapaceniu
m k-tej raty k-tej raty k-tej raty
k-tej raty
k Pk-1 Tk Zk = iPk-1 Rk = T k + Z k Pk = Pk-1 - Tk
1 2000 500 720 1220 1500
2 1500 500 540 1040 1000
3 1000 500 360 860 500
4 500 500 180 680 0
suma: 2000 1800 3800
opis sumy: Kredyt Koszt Suma rat
kredytu
8.9.3. Przedsibiorca zacign kredyt w wysokoci P = 4000 z, ktry jest

oprocentowany wedug nominalnej stopy procentowej r = 20 % i rocznej
kapitalizacji odsetek. Kredyt ten naley spaci ratami o staej czci kapitaowej,
patnymi przez 2 lata co kwarta z dou. Poda plan spaty dugu w nastpujcych
wariantach:
1. odsetki doliczane w podokresach wg aktualnego stanu dugu;
2. odsetki obliczane w podokresach wg aktualnego stanu dugu, urednione na
cay okres spat;
3. odsetki obliczane w podokresach wg aktualnego stanu dugu, urednione na
okres kapitalizacji;
4. odsetki doliczane w podokresach wg stanu dugu na pocztku okresu
kapitalizacji;
5. odsetki doliczane w podokresach wg aktualnego stanu dugu, doliczane raz na
okres kapitalizacji.
Jaki bdzie koszt kredytu?
Rozwizanie:
Dane:
P = 4 000 z
r = i = 20 % = 0,20
N = 2 lata
69
m = 4 raty na okres kapitalizacji; oznacza to, e bdzie Nm=8 rat

raty maj mie sta cz kapitaow
Szukane:
plany spaty dugu dla podanych wariantw spat
Dla wariantu 1:
4000
T= = 500 z
8
k
Pk = 4000( 1 ) z
8
4000 0 ,20 k 1 k -1
Zk = (1 ) = 200( 1 ) z
4 42 8
k -1
R k = Tk + Z k = 500 + 200( 1 ) = 700 25( k 1 ) z
8
42 +1
Z = 4000 0 ,20 = 900 z - koszt kredytu
24

raty zapacenie kapitaowa odsetkowa po zapaceniu
m k-tej raty k-tej raty k-tej raty
k-tej raty
k n Pk-1 Tk Zk Rk = T k + Z k Pk = Pk-1 - Tk
1 1 4000 500 200 700 3500
2 1 3500 500 175 675 3000
3 1 3000 500 150 650 2500
4 1 2500 500 125 625 2000
5 2 2000 500 100 600 1500
6 2 1500 500 75 575 1000
7 2 1000 500 50 550 500
8 2 500 500 25 525 0
suma: 4000 900 4900
kredytu
Dla wariantu 2:
4000
T= = 500 z
8
70
k
Pk = 4000( 1 ) z
8
4000 0 ,20 4 2 + 1
Zk = = 112 ,50 z
42 24
R k = Tk + Z k = 500 + 112 ,50 = 612 ,50 z
42 +1
Z = 4000 0 ,20 = 900 z - koszt kredytu
24

raty zapaceniem kapitaowa odsetkowa po zapaceniu
1 1 4000 500 112,50 612,50 3500
2 1 3500 500 112,50 612,50 3000
... ... ... ... ... ... ...

7 2 1000 500 112,50 612,50 500
8 2 500 500 112,50 612,50 0
suma: 4000 900 4900
kredytu
Dla wariantu 3:
4000
Tk / 4 = T = = 500 z
8
k
Pk / 4 = 4000 1 z
8
4000 0,20 4 1
Z k/ 4 = 2 n + 1 = 262,50 100n z;
4 2 2 4
n obliczamy z nierwnoci k
n 1<
n
4
R k = Tk + Z k = 500 + 262 ,5 100 n = 762,50 100n z
42 +1
Z = 4000 0 ,20 = 900 z - koszt kredytu
24
71

1 1 4000 500 162,50 662,50 3500
2 1 3500 500 162,50 662,50 3000
... ... ... ... ... ... ...
5 2 2000 500 62,50 562,50 1500
... ... ... ... ... ... ...
8 2 500 500 62,50 562,50 0
suma: 4000 900 4900
kredytu
Dla wariantu 4:
4000
Tk / 4 = T = = 500 z
8
k
Pk / 4 = 4000( 1 ) z
8
4000 0 ,20 n1
Zk/4 = (1 ) = 200 100(n 1) z;
4 2
k
n obliczamy z nierwnoci n 1 < n
4
R k = Tk + Z k = 700 100(n 1) z
2+1
Z = 4000 0 ,20 = 1200 z - koszt kredytu
2
1 1 4000 500 200 700 3500
2 1 3500 500 200 700 3000
... ... ... ... ... ... ...
5 2 2000 500 100 600 1500
... ... ... ... ... ... ...
8 2 500 500 100 600 0
suma: 4000 1200 5200
kredytu
72
Dla wariantu 5:
4000
Tk / 4 = T = = 500 z
8
k
Pk / 4 = 4000( 1 ) z
8
1 4+1 5
4000 0 ,20 [1 (n )] = 800 - 400(n ) gdy k / 4 = n
Zk / 4 = 2 24 8
0 gdy k / 4 n
k
n obliczamy z nierwnoci n 1 < n
4
R k = Tk + Z k z
42 +1
Z = 4000 0 ,20 = 900 z - koszt kredytu
24

1 1 4000 500 0 500 3500
2 1 3500 500 0 500 3000
3 1 3000 500 0 500 2500
4 1 2500 500 650 1150 2000
5 2 2000 500 0 500 1500
6 2 1500 500 0 500 1000
7 2 1000 500 0 500 500
8 2 500 500 250 750 0
suma: 4000 900 4900
kredytu
8.10. Zadania
W podanych niej zadaniach przez plan spaty dugu rozumie si podanie wszystkich
wzorw, umoliwiajcych wypenienie pokazanej w cz. 8.1 tabeli oraz ewentualne
przytoczenie tabeli bd w wersji penej (jak w przykadach 8.9.1, 8.9.2 oraz w wariancie
1 i 5 przykadu 8.9.3) bd zawierajcej dane dotyczce kilku pierwszych, kilku
rodkowych oraz kilku ostatnich rat (jak w przykadzie 8.9.3, warianty 2, 3 i 4).
8.10.1. Przedsibiorca zacign kredyt w wysokoci P, ktry jest oprocentowany wedug
nominalnej stopy procentowej r. Kredyt ten naley spaci w N ratach o ustalonej
wysokoci, patnych na koniec kadego roku. Wysokoci N-1 rat przedsibiorca ustali w
wysokociach R 1 , R 2 , . . . , R N 1 . Obliczy wysoko N-tej raty.
73
a) P = 2 000 z, r = 36 %, N = 4, R 1 = 700 z, R2 = 900 z, R3 = 800 z;

b) P = 10 000 z, r = 28 %, N = 6, R 1 = 4000 z, R2 = R3 = 4000 z, R4 = R5 = 3000 z;
c) P = 3 000 z, r = 25 %, N = 5, R 1 = 1000 z, R2 = 1100 z, R3 = 800 z; R4 = 900 z.
nominalnej stopy procentowej r. Kredyt ten naley spaci w N ratach o staej czci
kapitaowej, patnych na koniec kadego roku. Poda wzory i sporzdzi plan spaty
dugu.
a) P = 2 000 z, r = 36 %, N = 4
b) P = 10 000 z, r = 28 %, N = 10
c) P = 3 000 z, r = 25,5 %, N = 5
8.10.3. Kredyt w wysokoci P naley spaci w cigu L lat. Oprocentowanie kredytu jest
rwne r. Kredyt ma by spacony w rwnych ratach kapitaowych paconych z kocem
kadego okresu kapitalizacji. Poda plan spaty dugu. Jaki bdzie koszt kredytu?
a) P = 4 000 z, r = 36 %, L = 4, kapitalizacja kwartalna,
b) P = 10 000 z, r = 28 %, L = 5, kapitalizacja proczna,
c) P = 6 000 z, r = 24 %, L = 2, kapitalizacja miesiczna.
nominalnej stopy procentowej r i rocznej kapitalizacji odsetek. Kredyt ten naley spaci
ratami o staej czci kapitaowej, patnymi w podokresach roku wg aktualnego stanu
dugu. Poda plan spaty dugu. Jaki bdzie koszt kredytu?
a) P = 2 000 z, r = 36 %, raty patne przez 4 lata co kwarta,
b) P = 10 000 z, r = 28 %, raty patne przez 10 lat co p roku,
c) P = 13 000 z, r = 25,5 %, raty patne co miesic przez 35 miesicy.
8.10.5. Rozwiza zadanie 8.10.4. dla przypadku, gdy odsetki doliczane s w
podokresach w rwnych czciach wg stanu dugu na pocztku roku.
8.10.6. Rozwiza zadanie 8.10.4. dla przypadku, gdy odsetki obliczane s w
podokresach w rwnych czciach wg aktualnego stanu dugu, a doliczane s raz, na
koniec roku.
podokresach w rwnych czciach wg aktualnego stanu dugu oraz urednione w caym
okresie spat.
podokresach w rwnych czciach wg aktualnego stanu dugu oraz urednione w okresach
kapitalizacji odsetek.
8.10.9. Rozwiza zadanie 8.10.4. dla przypadku, gdy po roku stopa procentowa ulega
obnieniu o 2 punkty procentowe.
8.10.10. Kredyt o wysokoci P ma by spacany rwnymi czciami dugu w cigu 10 lat.
Roczna stopa procentowa wynosi r. Wyznacz wysoko pierwszej i drugiej raty w szstym
roku spacania kredytu, jeli odsetki bd doliczane (i) wg aktualnego stanu dugu, (ii) wg
stanu dugu na pocztku okresu kapitalizacji, (iii) wg aktualnego stanu dugu raz na okres
kapitalizacji.
a) P = 40 000 z, r = 12 %, kapitalizacja kwartalna,
b) P = 50 000 z, r = 10 %, kapitalizacja proczna,
c) P = 60 000 z, r = 6 %, kapitalizacja miesiczna.
74
9. ROZLICZANIE POYCZEK
- RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH
Oznaczenia:

Pk saldo po k-tej racie (dug do spacenia po zapaceniu k rat)
Tk cz kapitaowa (kredytowa), uwzgldniona w racie R k
Zk odsetki zawarte w racie R k
Z suma wszystkich odsetek (koszt kredytu)
N liczba okresw kapitalizacji
n biecy numer okresu kapitalizacji
k biecy numer raty
m liczba rat w okresie kapitalizacji; cakowita liczba rat = mN
r nominalna roczna stopa procentowa
[1
]
S N |i = (1 + i )N 1
i
warto przysza wpat jednostkowych
[1
]
a N |i = 1 (1 + i ) N
i
czynnik umorzeniowy
9.1. RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH -

SPATY ZGODNE Z OKRESEM KAPITALIZACJI
ZNANE : P , N - liczba okresw kapitalizacji (i rat), i.
dla spat z dou dla spat z gry opis wzoru
P P wysoko k-tej
Rk R = Rk R =
a N |i (1 + i )a N |i raty
P = Ra N |i P = R(1 + i )a N |i dug wyraony

poprzez rat
Pk = Ra N k |i Pk = R(1 + i )a N k|i saldo po zapa-
ceniu k-tej raty
75
Tk = R(1 + i ) ( N k +1) cz kapitaowa

Tk = R(1 + i) ( N k)
raty Rk
Zk = R[1(1+ i)(Nk+1) ] Z k = R[ 1 (1 + i ) ( N k ) ] odsetki zawarte
w racie Rk
Z = R[ N a N |i ] Z = R [ N (1 + i )a N |i ] koszt kredytu
9.2. RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH

PACONE W PODOKRESACH,
ODSETKI WEDUG AKTUALNEGO STANU DUGU
Dane :
P kredyt,
N liczba okresw kapitalizacji,
m liczba podokresw okresu kapitalizacji i jednoczenie liczba rat
w okresie kapitalizacji,
mN cakowita liczba rat,
i stopa procentowa na okres kapitalizacji,
k biecy numer raty, k = 1,2,...,mN,
n biecy numer okresu kapitalizacji, n = 1,2,..., N.
Raty i elementy planu spaty dugu numerowane s biecym numerem n okresu

kapitalizacji, gdy odniesione s do tych okresw (gdy potraktowane s jako cao
nalenoci spaconych w danym okresie kapitalizacji), za gdy odniesione s do
podokresw (okresw pacenia rat), to numerowane s uamkiem k/m. Na
podstawie uamka k/m oblicza si numer n okresu kapitalizacji z nierwnoci:
k
n1< n
m
dla spat z dou: dla spat z gry:

P P
Rk / m = R = Rk / m = R =
1 1
[m + i(m 1)]a N |i [m + i (m + 1)]a N |i
2 2
wysoko staej raty R paconej w kadym podokresie
76
Podane niej w tabeli wielkoci odniesione s do numerw okresw

kapitalizacji. Wielkoci z gwiazdk opisuj kwoty kapitalizowane na
* * *
koniec okresu kapitalizacji lub sum takich kwot (s to Rn , Z n , Z )
P i P i
R n = Rm = R (m 1) Rn = Rm = R (m + 1)
a N |i 2 a N |i 2
suma m rat zapaconych w n-tym okresie kapitalizacji
P
R n* =
a N |i
kapitalizowana na koniec n-tego okresu suma m zapaconych rat
P
Pn = aN n |i
= R n* a N n | i
a N |i
saldo na koniec n-tego okresu kapitalizacji
P
Tn = Rn Z n = Rn* Z n* , tzn. Tn = (1 + i ) N + n 1 = Rn* (1 + i ) N + n 1
a N|i
cznie zapacone w n-tym okresie kapitalizacji raty kapitaowe
i i
Z n = Pn 1 i R (m 1) Z n = Pn1 i R (m + 1)
2 2
kwota odsetek zapaconych w n-tym okresie kapitalizacji
Z n* = Pn 1 i
odsetki od salda Pn1 (tu nie odjto odsetek od zapaconych rat)
mN mN
Z = P[ 1] Z = P[ 1]
1 1
[m + i(m 1)]aN |i [ m + i(m + 1)]aN|i
2 2
suma odsetek zapaconych rzeczywiciew podokresach
N
Z * = P[ 1]
a N|i
suma odsetek kapitalizowanych na koniec kadego okresu
Wielkoci odniesione do numerw okresw spat rat dla spat

z dou (rata R k / m = R jest podana wyej):
77
k k i
Pk / m = Pn1 [1 + i( n + 1)] ( n + 1)R[m+ (k -(n-1)m-1)]
m m 2
saldo po k-tej racie
i i
Tk / m = R [ 1 + (k 1 (n 1)m) ] Pn 1
m m
cz kapitaowa k-tej raty R
i i
Z k / m = R Tk / m = Pn 1 R ( k 1 (n 1)m )
m m
wielko odsetek paconych w k-tej racie R
Wielkoci odniesione do numerw okresw spat rat dla spat

z gry (rata Rk / m = R jest podana wyej):
k k i
Pk / m = Pn 1 [ 1 + i( n + 1) ] ( n + 1) R [m+ (k - (n - 1)m+ 1)]
m m 2

i i
Tk / m = R [ 1 + (k (n 1)m) ] Pn1
m m
i i
Z k / m = R Tk / m = Pn1 R ( k (n 1)m )
m m
9.3. RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH PACONE W

PODOKRESACH, ODSETKI DOLICZANE W
PODOKRESACH W RWNYCH CZCIACH WEDUG
STANU DUGU
NA POCZTKU DANEGO OKRESU KAPITALIZACJI
Dane :
78
P kredyt,
N liczba okresw kapitalizacji,
m liczba podokresw okresu kapitalizacji i jednoczenie liczba rat
w okresie kapitalizacji;
mN cakowita liczba rat.
i stopa procentowa na okres kapitalizacji,
k biecy numer raty, k = 1,2,...,mN,
n biecy numer okresu kapitalizacji, n = 1,2,..., N.
Raty i elementy planu spaty dugu numerowane s jak w czci 9.2. Numer n
okresu kapitalizacji oblicza si na podstawie uamka k/m z nierwnoci:
k
n1< n
m
Poniewa odsetki doliczane s w podokresach w rwnych czciach w zalenoci
od salda na koniec poprzedniego okresu kapitalizacji, wic nie zale od tego, czy
raty pacone s z gry czy z dou. Rozpatrzymy wic tylko raty pacone z
dou. Podane niej w tabeli wielkoci poza wysokoci staej raty R odniesione
s do numerw okresw kapitalizacji.
P
Rk/m = R =
m a N |i
wysoko staej raty R paconej w kadym podokresie
P
R n =
a N |i
suma m rat R paconych w okresie kapitalizacji
P
Pn = a = R n a N n |i
a N |i N n |i
saldo na koniec n-tego okresu kapitalizacji
Tn = Rn ( 1 + i ) N + n1
sumaryczna rata kapitaowa zapacona w n-tym okresie kapitalizacji
79
Pi
Z n = Pn 1 i = a = R n i a N ( n 1 )|i
a N |i N ( n 1 )|i
suma odsetek w n-tym okresie kapitalizacji
N
Z = P [ 1]
a N |i
suma kontrolna zapaconych odsetek (koszt kredytu)
Wielkoci odniesione do numerw okresw spat rat

(rata Rk / m = R jest podana wyej):
i
Pk / m = Pn1 [ 1 + (k m(n 1)) ] [ k m(n 1)]R
m
i
Tk / m = R Pn1
m
i
Z k / m = R Tk / m = Pn1
m
9.4. RATY O RWNYCH WYSOKOCIACH,

ODSETKI KAPITALIZOWANE (DOLICZANE) W
PODOKRESACH
Dane :
P kredyt,
N liczba rat, tzn. k = 1,2,...,N,
m liczba okresw kapitalizacji odsetek, stanowicych podokresy
okresu pacenia rat;
i stopa procentowa na okres kapitalizacji.
80
i m
ieff = ( 1 + ) 1
m
oprocentowanie efektywne na okres pacenia rat
Dalej posugujemy si wzorami z czci 9.1, zamieniajc w nich i na ieff .
dla spat z dou dla spat z gry

P P
Rk R = Rk R =
a N |i (1 + i eff )a N |i
eff eff
wysoko k-tej raty

P = Ra N |i P = R ( 1 + ieff )a N |i
eff
eff
dug wyraony poprzez rat

Pk = R a N k |i Pk = R( 1 + ieff )a N k|i
eff eff
saldo po zapaceniu k-tej raty

Tk = R( 1 + ieff )( N k +1 ) Tk = R( 1 + ieff )( N k )
cz kapitaowa raty Rk
Zk = R[1 (1+ ieff )( Nk+1) ] Z k = R[ 1 ( 1 + ieff )( N k ) ]

odsetki zawarte w racie Rk
Z = R [ N a N |i ] Z = R [ N ( 1 + ieff )a N |i ]
eff eff
koszt kredytu
9.5. PRZYKADY
9.5.1. Kredyt o wysokoci 100 000 jest spacany staymi ratami, paconymi
z kocem kadego miesica, przy miesicznej kapitalizacji odsetek.
Obliczy wysoko raty oraz koszt kredytu, jeli okres spacania wynosi L =
20 lat, a przewidywana wysoko stopy procentowej w tym okresie jest r =
18%.
Rozwizanie:
Dane:
81
P=100 000 z
stae raty z dou miesiczne
kapitalizacja miesiczna
L=20 lat
N=240 okresw kapitalizacji
r=18% tzn. r = 0,18
i=1,5% tzn. i = 0,015
Szukane
R=?
Z=?
Korzystamy ze wzorw podanych dla spat z dou w cz.9.1.
100000
Rk R = = 1543,31 z, Tk = 1543,311523 1,015 ( 241 k ) z
a 240 0 ,015
100000
Pk = a = 1543,311523 a 240 k |0 ,015 z
a 240 0 ,015 240 k |0 ,015
Z k = 1543,311523 [1 1,015 ( 241 k ) ] z

100000
Z= [ 240 a 240 0 ,015 ] = 270394 ,49 z
a 240 0 ,015
PLAN SPATY DUGU WG. CZ. 9.1 DLA SPAT Z DOU
Rata Pk 1 Tk Zk Rk Pk
1 100 000,00 43,31 1 500,00 1 543,31 99 956,59
2 99 956,59 43,96 1 499,35 1 543,31 99 912,63
... ... ... ... ... ...
118 86 404,24 247,25 1 296,06 1 543,31 86 156,99
119 86 156,99 250,96 1 292,35 1 543,31 85 906,04
120 85 906,04 254,72 1 288,59 1 543,31 85 651,32
121 85 651,32 258,54 1 284,77 1 543,31 85 392,78
... ... ... ... ... ...
179 62 011,44 613,14 930,17 1 543,31 61 398,30
180 61 398,30 622,34 920,97 1 543,31 60 775,96
181 60 775,96 631,67 911,64 1 543,31 60 144,29
82
... ... ... ... ... ...

227 19 358,33 1 252,94 290,37 1 543,31 18 105,39
228 18 105,39 1 271,73 271,58 1 543,31 16 833,66
229 16 833,66 1 290,81 252,50 1 543,31 15 542,86
230 15 542,86 1 310,17 233,14 1 543,31 14 232,69
231 14 232,69 1 329,82 213,49 1 543,31 12 902,87
232 12 902,87 1 349,77 193,54 1 543,31 11 553,10
233 11 553,10 1 370,01 173,30 1 543,31 10 183,09
234 10 183,09 1 390,56 152,75 1 543,31 8 792,53
235 8 792,53 1 411,42 131,89 1 543,31 7 381,10
236 7 381,10 1 432,59 110,72 1 543,31 5 948,51
237 5 948,51 1 454,08 89,23 1 543,31 4 494,43
238 4 494,43 1 475,89 67,42 1 543,31 3 018,53
239 3 018,53 1 498,03 45,28 1 543,31 1 520,50
240 1 520,50 1 520,50 22,81 1 543,31 0,00
99 999,91 270 394,49
Kredyt Koszt kredytu
Jak wynika z planu spaty dugu, pierwsza rata powinna zosta zwikszona o 9
groszy, gdy suma czci kapitaowych nie daje caej wysokoci kredytu. Zatem
powinno by R1 = 1543 ,40 z.
9.5.2. Kredyt o wysokoci 100 000,00 z jest spacany staymi ratami,

paconymi z kocem kadego miesica, przy miesicznej kapitalizacji
odsetek. Obliczy wysoko raty oraz koszt kredytu, jeli okres spacania
wynosi 30 lat, a przewidywana wysoko stopy procentowej w tym okresie
jest 12%.
Rozwizanie:
Dane:
P=100 000 z
L=30 lat
N=360 okresw kapitalizacji
r=12% tzn. r = 0,12
i=1% tzn. i = 0,01
Szukane
R=?
83
Z=?
Wysoko raty:
100000
Rk R = = 1028 ,61 z
a 360 0 ,01
Koszt kredytu:
100000
Z= [ 360 a 360 0 ,01 ] = 270300 ,53 z
a 360 0 ,01
Odpowied: Wysoko raty wynosi 1028,61 z , a koszt kredytu 270 300,53 z.
9.5.3. Kredyt o wysokoci 100 000 z naley spaci rwnymi ratami w

cigu 10 lat przy rocznej stopie procentowej 12%. Wyznaczy wysoko
rat i koszt kredytu dla
1. rat paconych co rok z dou;
2. rat paconych co kwarta przy rocznej kapitalizacji odsetek, w
podokresach odsetki liczone wg aktualnego stanu dugu, z dou;
3. rat paconych co kwarta przy rocznej kapitalizacji odsetek, w
podokresach odsetki doliczane w rwnych czciach wg stanu dugu na
pocztku roku;
4. raty pacone co roku przy kwartalnej kapitalizacji odsetek.
Rozwizanie:
Dane:
P=100 000 z
stae raty z dou roczne (warianty 1 i 4) , kwartalne (warianty 2 i 3)
kapitalizacja roczna (warianty 1,2,3), kwartalna (wariant 4)
L=10 lat
N=10 okresw kapitalizacji (warianty 1,2,3),
N=40 okresw kapitalizacji (wariant 4)
m=1 (warianty 1 i 4), m=4 (warianty 2 i 3)
r=12% tzn. r = 0,12
i=12% tzn. i = 0,12 (warianty 1,2,3) oraz r = reff = 0,1255088
(wariant 4)
Szukane
R=?
Z=?
Wariant 1:
84
10000
Wysoko raty: Rk R = = 1769 ,84 z
a 10 0 ,12
10000
Koszt kredytu: Z= [ 10 a 10 0 ,12 ] = 7698 ,42 z
a 10 0 ,12
Wariant 2:
10000
Wysoko raty: R= = 423 ,41 z
1
[ 4 + 0,12(4 1) ] a10|0 ,12
2

4 10
Koszt kredytu: Z = 10000 1 = 6936 ,28 z
[ 4 + 1 0,12(4 1) ] a
2 10|0 ,12
Jak atwo zauway, rnica kosztu kredytu z wariantu 1 i wariantu 2, wynoszca
762,14 z, po podzieleniu przez 10 jest rwna 76,21, tzn. jest rwna
1769 ,84 4 423 ,41 (rata z wariantu 1 - cztery razy rata z wariantu 2).
Wariant 3:
10000
Wysoko raty: R= = 442,46 z
4a 10 0 ,12
Koszt kredytu jest identyczny jak w wariancie 1 i wynosi 7698,42 z.Jak atwo
zauway, pomnoona przez 4 rata z wariantu 3 jest rwna racie z wariantu 1.
Rnica pomidzy rat z wariantu 3 i z wariantu 2 wynosi 16,05 z (jest to
wyliczona wyej kwota 76,21 z podzielona przez 4).
Wariant 4:
Korzystamy ze wzorw podanych dla spat z dou w cz.9.4. Jak ju
przedstawiono w danych, reff = 0,1255088. Std wysoko raty:
10000
Rk R = = 1809 ,93 z
a 10 0 ,1255088
10000
Koszt kredytu: Z= [ 10 a 10 0 ,1255088 ] = 8099 ,36 z
a 10 0 ,1255088
Zarwno rata jak i koszt kredytu s wysze ni w wariancie 1, co wynika z
kwartalnej kapitalizacji odsetek.
9.6. Zadania
85
9.6.1. Kredyt o wysokoci 100 000 jest spacany staymi ratami, paconymi z
kocem kadego miesica, przy miesicznej kapitalizacji odsetek. Obliczy
wysoko raty oraz koszt kredytu, jeli okres spacania wynosi L lat, a
przewidywana wysoko stopy procentowej w tym okresie jest r.
a) L = 30 lat, r = 18%; b) L = 25 lat, r = 18%; c) L = 20 lat, r = 15%;
d) L = 30 lat, r = 9%; e) L = 25 lat, r = 12%; f) L = 20 lat, r = 12%;
g) L = 30 lat, r = 6%; h) L = 25 lat, r = 6%; i) L = 20 lat, r = 6%.
9.6.2. Jak kwot bd musieli spaci yranci poyczkobiorcy z zad. 9.6.1., jeli
umrze on po a) 10 latach, b) 15 latach, c) 19 latach?
9.6.3. Oblicz koszt kredytu oraz wysoko raty poyczkobiorcy z zad. 9.6.1., jeli
ma ona by wpacana na pocztku kadego miesica
przez L lat przy stopie r i miesicznej kapitalizacji odsetek, gdy:
I) L = 30 lat, r = 6%; II) L = 25 lat, r = 12%; III) L = 20 lat, r = 18%.
Jakie bdzie saldo
a) po 3 latach?
b) na 3 lata przed spaceniem kredytu?
c) na 3 miesice przed spaceniem kredytu?
9.6.4. Jakie s czci kapitaowa i odsetkowa raty z zadania 9.6.1. wpaconej
a) na kocu trzeciego roku spat?
b) na 36 rat przed spaceniem kredytu?
a) w ostatnim miesicu trzeciego roku spat?
b) na 36 rat przed spaceniem kredytu?
c) na 3 raty przed spaceniem kredytu?
9.6.6. Dla kredytu o wysokoci 100 000 z wyznacz koszt kredytu i wysoko raty
miesicznej, paconej z dou w przypadku, gdy kapitalizacja odsetek jest roczna, a
odsetki obliczane s wedug aktualnego stanu dugu.
I) L = 30 lat, r = 18%; II) L = 25 lat, r = 18%;
III) L = 20 lat, r = 18%; IV) L = 30 lat, r = 12%;
V) L = 25 lat, r = 12%; VI) L = 20 lat, r = 12%;
Jakie bdzie saldo
a) na 3 lata przed spaceniem kredytu?
b) na pocztku szstego miesica pitego roku spacania poyczki?
86

b) na kocu szstego miesica pitego roku spacania poyczki?
9.6.8. Oblicz koszt kredytu oraz wysoko raty poyczkobiorcy, ktry zaduy si
na 100 000 z, jeli ma ona by wpacana na pocztku kadego kwartau przez L
lat przy stopie r i rocznej kapitalizacji odsetek, gdy:
I) L = 30 lat, r = 6%; II) L = 25 lat, r = 12%; III) L = 20 lat, r = 18%.
Jakie bdzie saldo
b) na pocztku trzeciego kwartau pitego roku spacania poyczki?
c) na 3 kwartay przed spaceniem kredytu?
b) na pocztku drugiego procza pitego roku spacania poyczki?
c) na 3 kwartay przed spaceniem kredytu?
miesicznej, paconej z dou w przypadku, gdy kapitalizacja odsetek jest roczna, a
odsetki doliczane s w podokresach w rwnych czciach wedug stanu dugu na
pocztku roku.
I) L = 30 lat, r = 6%; II) L = 25 lat, r = 12%; III) L = 20 lat, r = 18%;
Jakie bdzie saldo
b) na pocztku szstego miesica pitego roku spacania poyczki?
b) na kocu szstego miesica pitego roku spacania poyczki?
procznej, paconej z dou w przypadku, gdy kapitalizacja odsetek jest miesiczna.
Jakie bdzie saldo
b) w drugim proczu pitego roku spacania poyczki?
c) w pierwszym proczu ostatniego roku przed spaceniem kredytu?
87
procznej, paconej z dou w przypadku, gdy kapitalizacja odsetek jest
kwartalna..
Jakie bdzie saldo
b) w drugim proczu pitego roku spacania poyczki?
c) w pierwszym proczu ostatniego roku przed spaceniem kredytu?

9.6.1. Stosujemy wzory z cz. 9.1. dla spat z dou. Poniewa przy wyznaczaniu
wysokoci staej raty popeniony jest bd zaokrglenia wyniku do 1 grosza, wic
po przemnoeniu wyznaczonej staej raty przez ilo rat z reguy otrzymuje si
kwot rnic si nieznacznie od kwoty kredytu. Rnic t dodaje si zazwyczaj
do pierwszej raty - std zaznaczona kolumna, dotyczca raty R1 . Koszt kredytu
obliczony jest take z dokadnoci do 1 grosza. Jednoczenie w tabeli podano
wysoko salda po latach, wymienionych w zadaniu 9.6.2, co odpowiada kwocie,
jak bd musieli spaci yranci. W tabeli podano niektre wartoci porednie.
Poniewa wysoko kredytu jest za kadym razem taka sama i rwna P = 100 000
z, wic jej osobno w tabeli nie zaznaczano. Odpowiedzi zaznaczono tustym
drukiem.
N r i a N |i R Z N RP R1
ppkt: rat % % z z z z
a) 360 18 1,50 66,353242 1507,09 442550,73 442552,40 1505,42
b) 300 18 1,50 65,900901 1517,43 355228,98 355229,00 1517,41
c) 240 15 1,25 75,942278 1316,79 216029,50 216029,60 1316,69
d) 360 9 0,75 124,281866 804,62 189664,14 189663,20 805,56
e) 300 12 1,00 94,946551 1053,22 215967,24 215966,00 1054,46
f) 240 12 1,00 90,819416 1101,09 164260,67 164261,60 1100,16
g) 360 6 0,50 166,791614 599,55 115838,19 115838,00 599,74
h) 300 6 0,50 155,206864 644,30 93290,42 93290,00 644,72
i) 240 6 0,50 139,580772 716,43 71943,45 71943,20 716,68
9.6.2. Stosujemy wzory z cz. 9.1. dla spat z dou. Odpowiedzi zaznaczono
tustym drukiem.
9.6.1 9.6.2 N r i po k a N k |i Pk - do spacenia
.
ppkt: ppkt: rat % % latach przez yrantw (z)
88
a) a) 360 18 1,50 10 120 64,795732 97653,00

a) b) 360 18 1,50 15 180 62,095562 93583,60
a) c) 360 18 1,50 19 228 57,325714 86395,01
b) a) 300 18 1,50 10 120 62,095562 94225,67
b) b) 300 18 1,50 15 180 55,498454 84215,02
b) c) 300 18 1,50 19 228 43,844667 66531,21
c) a) 240 15 1,25 10 120 61,982847 81618,39
c) b) 240 15 1,25 15 180 42,034592 55350,73
c) c) 240 15 1,25 19 228 11,079312 14589,13
d) a) 360 9 0,75 10 120 111,144954 89429,45
d) b) 360 9 0,75 15 180 98,593409 79330,23
d) c) 360 9 0,75 19 228 83,606420 67271,40
e) a) 300 12 1,00 10 120 83,321664 87756,04
e) b) 300 12 1,00 15 180 69,700522 73409,98
e) c) 300 12 1,00 19 228 51,150391 53872,62
f) a) 240 12 1,00 10 120 69,700522 76746,55
f) b) 240 12 1,00 15 180 44,955038 49499,54
f) c) 240 12 1,00 19 228 11,255077 12392,85
g) a) 360 6 0,50 10 120 139,580772 83685,65
g) b) 360 6 0,50 15 180 118,503515 71048,78
g) c) 360 6 0,50 19 228 96,459599 57832,35
h) a) 300 6 0,50 10 120 118,503515 76351,81
h) b) 300 6 0,50 15 180 90,073453 58034,33
h) c) 300 6 0,50 19 228 60,339514 38876,75
i) a) 240 6 0,50 10 120 90,073453 64531,32
i) b) 240 6 0,50 15 180 51,725561 37057,74
i) c) 240 6 0,50 19 228 11,618932 8324,15
9.6.3. Stosujemy wzory z cz. 9.1. dla spat z gry. Odpowiedzi zaznaczono
tustym drukiem. Dla orientacji podano osobno wartoci czynnika
umorzeniowego dla przypadku salda po 3 latach:
Ia IIa IIIa
a N |i 166,791614 94,946551 64,795732
N r i R Z R1 k a N k |i Pk
89
ppkty rat % % z z z z
Ia 360 6 0,5 596,57 114764,37 595,74 36 160,260172 96084,44
Ib 360 6 0,5 596,57 114764,37 595,74 324 32,871016 19707,91
Ic 360 6 0,5 596,57 114764,37 595,74 357 2,970248 1780,82
IIa 300 12 1,0 1042,80 212838,85 1041,65 36 92,769683 97707,63
IIb 300 12 1,0 1042,80 212838,85 1041,65 264 30,107505 31710,07
IIc 300 12 1,0 1042,80 212838,85 1041,65 297 2,940985 3097,53
IIIa 240 18 1,5 1520,50 264920,95 1521,45 36 63,468978 97952,15
IIIb 240 18 1,5 1520,50 264920,95 1521,45 204 27,660684 42688,94
IIIc 240 18 1,5 1520,50 264920,95 1521,45 237 2,912200 4494,42
9.6.4. Stosujemy wzory z cz. 9.1. dla spat z dou. Wysoko kredytu jest za
kadym razem taka sama i rwna P = 100 000 z. Odpowiedzi zaznaczono tustym
drukiem.
9.6.1 9.6.4 N r i a N |i R k Tk Zk
ppkt: ppkt: rat % % z z z
a) a) 360 18 1,50 66,353242 1507,09 36 11,93 1495,16
a) b) 360 18 1,50 66,353242 1507,09 324 868,75 638,34
a) c) 360 18 1,50 66,353242 1507,09 357 1419,96 87,13
b) a) 300 18 1,50 65,900901 1517,43 36 29,35 1488,08
b) b) 300 18 1,50 65,900901 1517,43 264 874,71 642,72
b) c) 300 18 1,50 65,900901 1517,43 297 1429,70 87,73
c) a) 240 15 1,25 75,942278 1316,79 36 103,17 1213,62
c) b) 240 15 1,25 75,942278 1316,79 204 831,57 485,22
c) c) 240 15 1,25 75,942278 1316,79 237 1252,96 63,83
d) a) 360 9 0,75 124,281866 804,62 36 70,95 733,67
d) b) 360 9 0,75 124,281866 804,62 324 610,27 194,35
d) c) 360 9 0,75 124,281866 804,62 357 780,93 23,69
e) a) 300 12 1,00 94,946551 1053,22 36 75,40 977,82
e) b) 300 12 1,00 94,946551 1053,22 264 728,83 324,39
e) c) 300 12 1,00 94,946551 1053,22 297 1012,12 41,10
f) a) 240 12 1,00 90,819416 1101,09 36 143,20 957,89
f) b) 240 12 1,00 90,819416 1101,09 204 761,96 339,13
f) c) 240 12 1,00 90,819416 1101,09 237 1058,13 42,96
g) a) 360 6 0,50 166,791614 599,55 36 118,54 481,01
g) b) 360 6 0,50 166,791614 599,55 324 498,52 101,03
90
g) c) 360 6 0,50 166,791614 599,55 357 587,71 11,84

h) a) 300 6 0,50 155,206864 644,30 36 171,82 472,48
h) b) 300 6 0,50 155,206864 644,30 264 535,73 108,57
h) c) 300 6 0,50 155,206864 644,30 297 631,57 12,73
i) a) 240 6 0,50 139,580772 716,43 36 257,71 458,72
i) b) 240 6 0,50 139,580772 716,43 204 595,70 120,73
i) c) 240 6 0,50 139,580772 716,43 237 702,28 14,15
9.6.5. Stosujemy wzory z cz. 9.1. dla spat z gry. Wysoko kredytu jest za
kadym razem taka sama i rwna P = 100 000 z. Odpowiedzi zaznaczono
tustym drukiem.
9.6.3 9.6.5 N r i a N |i R k Tk Zk
.
ppkt: ppkt rat % % z z z
I a) 360 6 0,50 166,791614 596,57 36 118,54 478,03
I b) 360 6 0,50 166,791614 596,57 324 498,52 98,05
I c) 360 6 0,50 166,791614 596,57 357 587,71 8,86
II a) 300 12 1,00 94,946551 1042,80 36 75,40 967,40
II b) 300 12 1,00 94,946551 1042,80 264 728,84 313,96
II c) 300 12 1,00 94,946551 1042,80 297 1012,13 30,67
III a) 240 18 1,50 64,795732 1520,50 36 72,93 1447,57
III b) 240 18 1,50 64,795732 1520,50 204 889,63 630,87
III c) 240 18 1,50 64,795732 1520,50 237 1454,08 66,42
kadym razem taka sama i rwna P = 100 000 z. Liczba okresw kapitalizacji jest
tu rwna liczbie lat L, za m=12. Jeli przez N oznaczymy liczb rat, to N = 12L.
W tabeli 1 przedstawiono wysoko miesicznej raty, koszt kredytu, koszt wraz z
odsetkami od rat, rnic obu kosztw oraz wielko pierwszej raty (obliczonej z
uwzgldnieniem popenionego bdu zaokrgle przy obliczaniu wysokoci raty
miesicznej). W tabeli 2 przedstawiono salda z podpunktw a) b) i c).
Poniewa saldo na 3 lata przed spaceniem kredytu jest obliczane na podstawie
wzorw zawierajcych numer okresu kapitalizacji, a pozostae salda wymagaj
znajomoci sald z pocztku okresu kapitalizacji i obliczane s ze wzorw,
zawierajcych numer raty, w ktrym s obliczane, w tabeli 2 przedstawiono take
odpowiednie wyniki porednie. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
Tabela 1.
12L r=i R Z Z* Z * Z N R P R1
rat % z z z z z z
91
I 360 18 1395,41 402349,11 443792,92 41443,80 402347,60 1396,92

II 300 18 1408,15 322445,33 357297,07 34851,74 322445,00 1408,48
III 240 18 1438,18 245163,94 273639,96 28476,02 245163,20 1438,92
IV 360 12 980,60 253015,14 272430,97 19415,83 253016,00 979,74
V 300 12 1007,11 202132,63 218749,92 16617,29 202133,00 1006,74
VI 240 12 1057,49 153798,64 167757,56 13958,92 153797,60 1058,53
W tabeli 2 k oznacza numer raty, n - nr okresu kapitalizacji, ktrego dotyczy

obliczane saldo. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem. Zauwamy, e saldo
Pk , obliczane dla podpunktu b), jest na dla kredytw I, II i III og wysze ni
saldo Pn1 , chocia dotyczy okresu spaty rat o numerze wyszym ni ( n 1) 12 .
Wynika to z logiki spacania rat: do kadej kolejnej raty dodaj si odsetki od
poprzednich rat zapaconych w rozpatrywanym okresie kapitalizacji. Przy
wysokiej stopie procentowej moe si okaza, e pierwsze raty po zakoczeniu
kolejnego okresu kapitalizacji maj cz kapitaow ujemn, a dopiero w
dalszych udzia odsetek od wczeniejszych rat podwysza (i to znacznie) cz
kapitaow raty. Zjawisko to zilustrowano tabelami 3 i 4, w ktrych
przedstawiono skrcony plan spaty kredytu dla podpunktw III i VI.
Tabela 2.
9.6.6. 12L r k n-1 a a N n)|i Pn 1 Pn Pk
N ( n 1)|i
ppkty: rat % nr ok z z z
I a) 360 18 324 26 2,690062 2,174273 48761,22 39411,81 39411,81
I b) 360 18 53 4 5,480429 5,466906 99340,61 99095,49 99604,77
I c) 360 18 357 29 0,847458 0,000000 15361,38 0,00 4122,92
II a) 300 18 264 21 2,690062 2,174273 49206,29 39771,55 39771,55
II b) 300 18 53 4 5,383683 5,352746 98477,71 97911,81 98611,56
II c) 300 18 297 24 0,847458 0,000000 15501,60 0,00 4160,55
III a) 240 18 204 16 2,690062 2,174273 50255,73 40619,76 40619,76
III b) 240 18 53 4 5,162354 5,091578 96443,09 95120,84 96269,67
III c) 240 18 237 19 0,847458 0,000000 15832,20 0,00 4249,28
IV a) 360 12 324 26 3,037349 2,401831 37706,77 29817,21 29817,21
IV b) 360 12 53 4 7,895660 7,843139 98019,61 97367,60 97919,54
IV c) 360 12 357 29 0,892857 0,000000 11084,26 0,00 2903,44
V a) 300 12 264 21 3,037349 2,401831 38726,19 30623,34 30623,34
V b) 300 12 53 4 7,562003 7,469444 96415,52 95235,38 96100,04
V c) 300 12 297 24 0,892857 0,000000 11383,93 0,00 2981,94
VI a) 240 12 204 16 3,037349 2,401831 40663,66 32155,42 32155,42
92
VI b) 240 12 53 4 6,973986 6,810864 93366,88 91183,02 92642,00

VI c) 240 12 237 19 0,892857 0,000000 11953,46 0,00 3131,13
Plan spaty kredytu dla podpunktu III. Stopa procentowa w tym przypadku
wynosi 18%, co spowodowao powstanie ujemnych rat kapitaowych w
pierwszych miesicach pierwszych lat spacania kredytu. Wyniko to std, e w
pierwszych latach wysoko raty bya mniejsza od miesicznych odsetek od salda i
dlatego dopiero po kilku miesicach danego okresu kapitalizacji rata wraz z
odsetkami liczonymi w podokresach od rat zapaconych wczeniej w tym okresie
kapitalizacji doganiaa , a nastpnie przeganiaa odsetki od salda z pocztku
okresu kapitalizacji. . Suma rat kapitaowych zamkna si kwot 99999,99 z, co
oznacza, e pierwsza rata kapitaowa powinna zosta zwikszona o 1 grosz. Z
tabeli 1 wiadomo, e wysoko pierwszej raty R te powinna zosta
zmodyfikowana do wysokoci 1438,92 z. W prezentowanym planie spaty
dokonano tych modyfikacji, ale przede wszystkim skupiono si na efekcie
ujemnych rat kapitaowych.
Tabela 3.
Nr R R* n-1 Pn 1 Pn Tk Zk Pk
raty z z z z z z z
1 1438,92 18682,00 0 100000 99318,01 -61,81 1500,00 100061,82
2 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 -40,24 1478,42 100102,06
3 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 -18,67 1456,85 100120,73
4 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 2,90 1435,28 100117,83
5 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 24,47 1413,71 100093,36
6 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 46,05 1392,13 100047,31
7 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 67,62 1370,56 99979,69
8 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 89,19 1348,99 99890,50
9 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 110,76 1327,42 99779,71
10 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 132,34 1305,84 99647,37
11 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 153,91 1284,27 99493,46
12 1438,18 18682,00 0 100000 99318,01 175,48 1262,70 99318,01
13 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 -51,59 1489,77 99369,60
14 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 -30,01 1468,19 99399,62
15 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 -8,44 1446,62 99408,06
16 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 13,13 1425,05 99394,94
17 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 34,70 1403,48 99360,24
18 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 56,28 1381,90 99303,96
19 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 77,85 1360,33 99226,12
93
20 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 99,42 1338,76 99126,70

21 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 120,99 1317,19 99005,71
22 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 142,57 1295,61 98863,14
23 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 164,14 1274,04 98699,01
24 1438,18 18682,00 1 99318,01 98513,25 185,71 1252,47 98513,25
25 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 -39,52 1477,70 98552,77
26 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 -17,94 1456,12 98570,72
27 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 3,63 1434,55 98567,09
28 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 25,20 1412,98 98541,89
29 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 46,78 1391,40 98495,12
30 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 68,35 1369,83 98426,78
31 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 89,92 1348,26 98336,86
32 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 111,49 1326,69 98225,37
33 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 133,07 1305,11 98092,31
34 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 154,64 1283,54 97937,67
35 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 176,21 1261,97 97761,46
36 1438,18 18682,00 2 98513,25 97563,64 197,78 1240,40 97563,64
37 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 -25,27 1463,45 97588,91
38 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 -3,70 1441,88 97592,62
39 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 17,87 1420,31 97574,75
40 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 39,45 1398,73 97535,30
41 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 61,02 1377,16 97474,29
42 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 82,59 1355,59 97391,70
43 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 104,16 1334,02 97287,54
44 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 125,74 1312,44 97161,80
45 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 147,31 1290,87 97014,49
46 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 168,88 1269,30 96845,61
47 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 190,46 1247,72 96655,16
48 1438,18 18682,00 3 97563,64 96443,09 212,03 1226,15 96443,09
49 1438,18 18682,00 4 96443,09 95120,85 -8,46 1446,64 96451,56
50 1438,18 18682,00 4 96443,09 95120,85 13,11 1425,07 96438,46
51 1438,18 18682,00 4 96443,09 95120,85 34,68 1403,50 96403,78
... ... ... ... ... ... ... ... ...
60 1438,18 18682,00 4 96443,09 95120,85 228,84 1209,34 95120,85
61 1438,18 18682,00 5 95120,85 93560,61 11,37 1426,81 95109,48
... ... ... ... ... ... ... ... ...
94
72 1438,18 18682,00 5 95120,85 93560,61 248,67 1189,51 93560,61

73 1438,18 18682,00 6 93560,61 91719,51 34,77 1403,41 93525,83
... ... ... ... ... ... ... ... ...
228 1438,18 18682,00 18 29249,32 15832,20 1236,74 201,44 15832,20
229 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1200,70 237,48 14631,51
230 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1222,27 215,91 13409,24
231 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1243,85 194,33 12165,39
232 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1265,42 172,76 10899,98
... ... ... ... ... ... ... ... ...
237 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1373,28 64,90 4249,31
238 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1394,85 43,33 2854,46
239 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1416,43 21,75 1438,04
240 1438,18 18682,00 19 15832,20 0,00 1438,00 0,18 0,00
Suma: 100000 245163,21
Plan spaty kredytu dla podpunktu VI. Stopa procentowa w tym przypadku
wynosi tylko 12 %, przez co nie doszo do ujemnych rat kapitaowych w
pierwszych ratach po zakoczeniu kolejnego okresu kapitalizacji, ale zjawisko
narastania rat kapitaowych w okresie kapitalizacji jest tu dobrze widoczne. Raty o
numerach nieco wikszych od 12(n-1) maj cz kapitaow mniejsz ni raty o
numerach bliskich 12n. Suma rat kapitaowych zamkna si kwot 99999,88 z, co
oznacza, e pierwsza rata kapitaowa powinna zosta zwikszona o 12 groszy. Z
tabeli 1 wiadomo, e wysoko pierwszej raty R te powinna zosta
zmodyfikowana do wysokoci 1058,53 z. Zmiany te zwykle wprowadza si tylko
w odniesieniu do raty cakowitej. W tabeli zmodyfikowano tylko rat R nie
zmieniajc raty Tk . Jest jednak do oczywiste, e przy zmodyfikowanej
pierwszej racie suma rat zawiera odsetki o sumie Z, wskazanej w tabeli 1, co
oznacza, e zosta spacony cay zacignity kredyt, a 12 groszy rnicy pomidzy
sum czci kapitaowych a wysokoci kredytu to wycznie bd zaokrgle.
Tabela 4.
Nr R R* n-1 Pn 1 Pn Tk Zk Pk
raty z z z z z z z
1 1058,53 13387,88 0 100000 98612,14 57,49 1000,00 99942,53
2 1057,49 13387,88 0 100000 98612,14 68,07 989,42 99874,46
... ... ... ... ... ... ... ... ...
12 1057,49 13387,88 0 100000 98612,14 173,82 883,67 98612,19
13 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 71,37 986,12 98540,77
14 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 81,95 975,54 98458,82
95
15 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 92,52 964,97 98366,31

16 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 103,10 954,39 98263,21
17 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 113,67 943,82 98149,54
18 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 124,25 933,24 98025,30
19 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 134,82 922,67 97890,48
20 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 145,40 912,09 97745,09
21 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 155,97 901,52 97589,12
22 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 166,55 890,94 97422,58
23 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 177,12 880,37 97245,46
24 1057,49 13387,88 1 98612,14 97057,71 187,70 869,79 97057,77
25 1057,49 13387,88 2 97057,71 95316,76 86,92 970,57 96970,80
26 1057,49 13387,88 2 97057,71 95316,76 97,49 960,00 96873,31
... ... ... ... ... ... ... ... ...
36 1057,49 13387,88 2 97057,71 95316,76 203,24 854,25 95316,82
37 1057,49 13387,88 3 95316,76 93366,89 104,33 953,16 95212,44
... ... ... ... ... ... ... ... ...
48 1057,49 13387,88 3 95316,76 93366,89 220,65 836,84 93366,95
49 1057,49 13387,88 4 93366,89 91183,04 123,83 933,66 93243,07
... ... ... ... ... ... ... ... ...
119 1057,49 13387,88 9 79493,20 75644,51 368,31 689,18 76023,45
120 1057,49 13387,88 9 79493,20 75644,51 378,89 678,60 75644,56
121 1057,49 13387,88 10 75644,51 71333,97 301,05 756,44 75343,46
... ... ... ... ... ... ... ... ...
228 1057,49 13387,88 18 22626,20 11953,46 947,56 109,93 11953,52
229 1057,49 13387,88 19 11953,46 0,00 937,96 119,53 11015,51
230 1057,49 13387,88 19 11953,46 0,00 948,53 108,96 10066,98
... ... ... ... ... ... ... ... ...
239 1057,49 13387,88 19 11953,46 0,00 1043,71 13,78 1054,34
240 1057,49 13387,88 19 11953,46 0,00 1054,28 3,21 0,06
Suma: 99999,88 153797,72
9.6.7. Stosujemy wzory z cz. 9.2. dla spat z dou z tabeli dotyczcej rat
kapitaowych i odsetkowych w podokresach okresu kapitalizacji. Poniewa do
obliczenia raty kapitaowej w podokresie okresu kapitalizacji konieczna jest
znajomo salda na pocztku okresu kapitalizacji Pn1 , wic podano je w tabeli
96
jako wynik poredni, podobnie jak czynnik umorzeniowy a N ( n 1)|i . Ponownie

liczba rat N rwna jest 12L. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
9.6.6 9.6.7 N r=i k n-1 a N ( n 1)|i Pn 1 Tk Zk
.
ppkt: ppkt: rat % nr ok z z z
I a) 360 18 324 26 2,690062 48761,22 894,24 501,17
I b) 360 18 54 4 5,480429 99340,61 9,96 1385,45
I c) 360 18 357 29 0,847458 15361,38 1332,44 62,97
II a) 300 18 264 21 2,690062 49206,29 902,40 505,75
II b) 300 18 54 4 5,383683 98477,71 36,60 1371,55
II c) 300 18 297 24 0,847458 15501,60 1344,61 63,54
III a) 240 18 204 16 2,690062 50255,73 921,65 516,53
III b) 240 18 54 4 5,162354 96443,09 99,40 1338,78
III c) 240 18 237 19 0,847458 15832,20 1373,28 64,90
IV a) 360 12 324 26 3,037349 37706,77 711,40 269,20
IV b) 360 12 54 4 7,895660 98019,61 49,43 931,17
IV c) 360 12 357 29 0,892857 11084,26 948,20 32,40
V a) 300 12 264 21 3,037349 38726,19 730,63 276,48
V b) 300 12 54 4 7,562003 96415,52 93,31 913,80
V c) 300 12 297 24 0,892857 11383,93 973,84 33,27
VI a) 240 12 204 16 3,037349 40663,66 767,18 290,31
VI b) 240 12 54 4 6,973986 93366,88 176,70 880,79
VI c) 240 12 237 19 0,892857 11953,46 1022,56 34,93
9.6.8. W zadaniu brak informacji o sposobie naliczania odsetek - std przyjmuje

si wariant najkorzystniejszy dla kredytobiorcy, tzn. odsetki pacone wg
aktualnego stanu dugu. Stosujemy wzory z cz. 9.2. dla spat z gry. Wysoko
kredytu jest za kadym razem taka sama i rwna P = 100 000 z.
W tabeli 1 przedstawiono wysoko miesicznej raty, koszt kredytu, koszt kredytu
wraz z odsetkami od rat, wielko czynnika umorzeniowego oraz wielko
pierwszej raty (obliczonej z uwzgldnieniem popenionego bdu zaokrgle przy
obliczaniu wysokoci raty miesicznej).
W tabeli 2 przedstawiono salda z podpunktw a) b) i c). Poniewa saldo na 3 lata
przed spaceniem kredytu jest obliczane na podstawie wzorw zawierajcych
numer okresu kapitalizacji, a pozostae salda wymagaj znajomoci sald z
pocztku okresu kapitalizacji i obliczane s ze wzorw, zawierajcych numer raty,
w ktrym s obliczane, w tabeli 2 przedstawiono take odpowiednie wyniki
porednie. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
97
Wobec rocznej kapitalizacji odsetek liczba rat N rwna jest 12L.

Tabela 1.
9.6.8 N r=i a N |i R Z Z* N RP R1
ppkt: rat % z z z z z
I 120 6 13,764831 1750,58 110069,14 117946,73 110069,60 1750,12
II 100 12 7,843139 2965,12 196511,56 218749,92 196512,00 2964,68
III 80 18 5,352746 4198,20 235856,15 273639,96 235856,00 4198,35
Tabela 2.
N r=i k n-1 a N ( n1)|i a N n)|i Pn 1 Pn Pk
rat nr ok z z z
Ia 120 6 108 26 3,465106 2,673012 25173,62 19419,1 19419,14
4
Ib 120 6 19 4 13,003166 12,783356 94466,59 92869,6 93308,30
9
Ic 120 6 117 29 0,943396 0,000000 6853,67 0,00 5179,64
IIa 100 12 88 21 3,037349 2,401831 38726,19 30623,3 30623,34
4
IIb 100 12 19 4 7,562003 7,469444 96415,52 95235,3 95663,85
8
IIc 100 12 97 24 0,892857 0,000000 11383,93 0,00 8671,37
IIIa 80 18 68 16 2,690062 2,174273 50255,73 40619,7 40619,76
6
IIIb 80 18 19 4 5,162354 5,091578 96443,09 95120,8 95734,78
4
IIIc 80 18 77 19 0,847458 0,000000 15832,20 0,00 12157,53
9.6.9. Na podstawie takich samych przesanek jak w zadaniu 9.6.8. stosujemy tu
wzory z cz. 9.2. dla spat z gry. Wysoko kredytu jest za kadym razem taka
sama i rwna P = 100 000 z. Poniewa do obliczenia raty kapitaowej w
podokresie okresu kapitalizacji konieczna jest znajomo salda na pocztku okresu
kapitalizacji Pn1 , wic podano je w tabeli jako wynik poredni, podobnie jak
czynnik umorzeniowy a N ( n 1)|i . Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
9.6.8 9.6.9 N r=i k n-1 a N ( n1)|i Pn 1 Tk Zk
.
I a) 120 6 108 26 3,465106 25173,62 1478,01 272,57
I b) 120 6 19 4 13,003166 94466,59 412,35 1338,23
I c) 120 6 117 29 0,943396 6853,67 1674,03 76,55
II a) 100 12 88 21 3,037349 38726,19 2159,14 805,98
II b) 100 12 19 4 7,467444 96415,52 339,51 2625,61
98
II c) 100 12 97 24 0,892857 11383,93 2712,55 252,57

III a) 80 18 68 16 2,690062 50255,73 2692,37 1505,83
III b) 80 18 19 4 5,162354 96443,09 425,02 3773,18
III c) 80 18 77 19 0,847458 15832,20 3674,67 523,53
kadym razem taka sama i rwna P = 100 000 z. W tabeli 1 przedstawiono
wysoko miesicznej raty, koszt kredytu, rnic sumy rat i kredytu oraz
wielko pierwszej raty (obliczonej z uwzgldnieniem popenionego bdu
zaokrgle przy obliczaniu wysokoci raty miesicznej). W tabeli 2 przedstawiono
salda z podpunktw a), b) i c). Poniewa saldo na 3 lata przed spaceniem kredytu
jest obliczane na podstawie wzorw zawierajcych numer okresu kapitalizacji, a
pozostae salda wymagaj znajomoci sald z pocztku okresu kapitalizacji i
obliczane s ze wzorw, zawierajcych numer raty, w tabeli 2 przedstawiono
take odpowiednie wyniki porednie. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
Tabela 1.
N r=i a N |i R Z N RP R1
rat % z z z z
I 360 6 13,764831 605,41 117946,73 117947,60 604,54
II 300 12 7,843139 1062,50 218749,92 218750,00 1062,42
III 240 18 5,352746 1556,83 273639,96 273639,20 1557,59
Tabela 2.
N r=i k n-1 a a N n)|i Pn 1 Pn Pk
N ( n 1)|i
rat z z z
Ia 360 6 324 26 3,465106 2,673012 25173,62 19419,14 19419,1
4
Ib 360 6 53 4 13,003166 12,783356 94466,59 92869,69 93801,2
1
Ic 360 6 357 29 0,943396 0,000000 6853,67 0,00 1713,42
IIa 300 12 264 21 3,037349 2,401831 38726,19 30623,34 30623,3
4
IIb 300 12 53 4 7,562003 7,469444 96415,52 95235,38 95923,8
0
IIc 300 12 297 24 0,892857 0,000000 11383,93 0,00 2845,98
IIIa 240 18 204 16 2,690062 2,174273 50255,73 40619,76 40619,7
6
IIIb 240 18 53 4 5,162354 5,091578 96443,09 95120,84 95892,1
5
IIIc 240 18 237 19 0,847458 0,000000 15832,20 0,00 3958,05
99
9.6.11. Stosujemy wzory z cz. 9.3. dla spat z dou. Odpowiedzi zaznaczono
tustym drukiem
9.6.10. 9.6.11. N r=i k n-1 a Pn 1 Tk Zk
N ( n 1)|i
I a) 360 6 324 26 3,465106 25173,62 479,54 125,87
I b) 360 6 54 4 13,003166 94466,59 133,07 472,34
I c) 360 6 357 29 0,943396 6853,67 571,14 34,27
II a) 300 12 264 21 3,037349 38726,19 675,24 387,26
II b) 300 12 54 4 7,562003 96415,52 98,34 964,16
II c) 300 12 297 24 0,892857 11383,93 948,66 113,84
III a) 240 18 204 16 2,690062 50255,73 803,00 753,83
III b) 240 18 54 4 5,162354 96443,09 110,19 1446,64
III c) 240 18 237 19 0,847458 15832,20 1319,35 237,48
kadym razem taka sama i rwna P = 100 000 z. Oprocentowanie na okres
pacenia raty obliczono jako oprocentowanie efektywne. Obliczono pierwsz rat,
dodajc do raty R rnic pomidzy kosztem kredytu Z a N R P ; otrzymano dla
podpunktu I R1 =3642,59 z, dla podpunktu II R1 =6479,49 z, dla podpunktu III
R1 =9614,05 z. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
N r i a N |i R Z k a N ( n1)|i Pk
rat % % z z z
Ia 60 6 3,0378 27,453142 3642,57 118554,22 54 5,410420 19707,83
Ib 60 6 3,0378 27,453142 3642,57 118554,22 9 25,763707 93846,11
Ic 60 6 3,0378 27,453142 3642,57 118554,22 58 1,912423 6966,14
IIa 50 12 6,1520 15,433407 6479,45 223972,54 44 4,893926 31709,95
IIb 50 12 6,1520 15,433407 6479,45 223972,54 9 14,849033 96213,57
IIc 50 12 6,1520 15,433407 6479,45 223972,54 48 1,829494 11854,12
IIIa 40 18 9,3443 10,401349 9614,14 284565,51 34 4,440237 42689,06
IIIb 40 18 9,3443 10,401349 9614,14 284565,51 9 10,030610 96435,69
IIIc 40 18 9,3443 10,401349 9614,14 284565,51 38 1,750930 16833,68
kadym razem taka sama i rwna P = 50 000 z. Oprocentowanie na okres
pacenia raty obliczono jako oprocentowanie efektywne. Obliczono pierwsz rat,
dodajc do raty R rnic pomidzy kosztem kredytu Z a N R P ; otrzymano dla
podpunktu I R1 =3860,64 z, dla podpunktu II R1 =3667,36 z, dla podpunktu III
R1 =4741,54 z. Odpowiedzi zaznaczono tustym drukiem.
100
10. KREDYTY Z DODATKOW OPAT
10.1. WZORY OGLNE

Oznaczenia:

Pk saldo po k-tej racie (to, co zostao do spacenia po zapaceniu k rat)
Tk cz kapitaowa (kredytowa; cz dugu), uwzgldniona w racie Rk
Zk odsetki zawarte w racie Rk
Gk dodatkowa opata; moe by zalena od czci kapitaowej dugu; wtedy
Gk = pTk
lub od salda; wtedy
Gk = pPk -1
p stopa procentowa zwizana z dodatkow opat
Z suma wszystkich odsetek (tzw. suma kontrolna lub koszt kredytu)
G czna warto dodatkowej opaty
Wwczas
Rk = Tk + Z k + G k
wysoko k-tej raty
10.2. RATY O STAEJ CZCI KAPITAOWEJ

ZGODNE Z OKRESEM KAPITALIZACJI
Z DODATKOW OPAT
ZNANE: P, i, N - liczba rat patnych z dou (rwna liczbie okresw kapitalizacji),

k = 1,2,......N; p - stopa procentowa zwizana z dodatkow opat.
P cz kapitaowa k-tej raty Rk

Tk = T =
N
k saldo po k-tej racie
Pk = P ( 1 )
N
k 1 odsetki zawarte w k-tej racie Rk
Z k = Pi( 1 )
N
101
N +1 suma wszystkich odsetek (suma kontrolna)

Z = Pi
2
opata zalena opata zalena opis wzoru:
od czci kapitaowej raty: od salda:
Pp k 1 wysoko
G k = pTk = G k = pPk -1 = Pp( 1 ) dodatkowej
N N opaty
P(1+ p ) k 1 P k 1 wysoko k-tej
Rk = + Pi( 1 ) Rk = + P ( i + p)( 1 ) raty
N N N N
N +1 czna warto
G = Pp G = Pp dodatkowej
2 opaty
Z+G czny koszt
kredytu
Dla innych przypadkw rat o staej czci kapitaowej, przedstawionych w rozdziale 8,

wzory dotyczce planu spaty dugu przy dodatkowej opacie tworzy si podobnie jak
pokazano wyej.
10.3. RATY O STAEJ WYSOKOCI Z DODATKOW OPAT
ZNANE : P , N - liczba okresw kapitalizacji (i rat), i; p - stopa procentowa

zwizana z dodatkow opat.
P cz kapitaowa k-tej raty Rk

Tk = R( 1 + i )( N k +1 ) = ( 1 + i ) ( N k +1 )
a N |i
P saldo po k-tej racie
Pk = Ra N k|i = a
a N |i N k|i
Wzory do utworzenia planu spaty dugu - c.d.:
Pi odsetki zawarte w k-tej racie Rk

Z k = R [ 1 ( 1 + i )( N k +1 ) ] = a
a N |i N -(k-1)|i
P suma wszystkich odsetek (suma
Z = R [ N a N |i ] = ( N a N |i ) kontrolna)
a N |i
102
opata zalena opata zalena opis wzoru:

od czci kapitaowej raty: od salda:
Pp Pp wysoko
G k = pTk = ( 1 + i )( N k +1 ) G k = pPk -1 = a dodatkowej
a N |i a N |i N ( k 1 )|i
opaty
P P wysoko
Rk = (1 + p(1 + i)(N k+1) ) Rk = (1 + paN (k 1)|i ) k-tej raty
aN|i aN|i
Pp czna
G= ( N a N |i )
G = Pp ia N |i warto
dodatkowej
opaty
Z+G czny
koszt
kredytu
Dla innych przypadkw rat o staej wyskoci, przedstawionych w rozdziale 9, wzory

dotyczce planu spaty dugu przy dodatkowej opacie tworzy si podobnie jak pokazano
wyej.
10.4. PRZYKADY
10.4.1. Przedsibiorca zacign kredyt w wysokoci P = 3 000 z, ktry jest

oprocentowany wedug nominalnej stopy procentowej r = 25,5 %. Kredyt ten
naley spaci w N = 5 ratach o staej czci kapitaowej, patnych na koniec
kadego roku. Rata zawiera dodatkow opat, stanowic p = 0,7 % czci
kapitaowej raty. Poda wzory i sporzdzi plan spaty dugu. Jaki bdzie koszt
kredytu?
Rozwizanie:
Dane:
P=3 000 z
N=5
raty roczne o staej czci kapitaowej z dou
r=i=25,5 % tzn. i = 0,255
p=0,7 % tzn. p = 0,007 - wskanik dodatkowej opaty rwnej p procent czci
kapitaowej
Posugujc si wzorami z cz. 10.2 wylicza si elementy plany spaty dugu:
3000
Tk = T = = 600 z
5
k
Pk = 3000( 1 ) = 3000 600 k z
5
103
k 1
Z k = 3000 0 ,255( 1 ) = 765 153( k 1 ) z
5
5+1
Z = 3000 0 ,255 = 2295 z
2
Gk = pTk = 0 ,007 600 = 4,20 z
Rk = Tk + Z k + G k = 600 + 765 153(k 1) + 4,20 = 1369,2 153(k 1) z
G = 3000 0 ,007 = 21 z
Nr raty Pk-1 Gk Zk Rk Tk Pk
1 3000,00 4,20 765,00 1 369,2 600,00 2 400,00
2 4,20 612,00 1 216,2 600,00 1 800,00
3 4,20 459,00 1 063,2 600,00 1 200,00
4 4,20 306,00 910,2 600,00 600,00
5 4,20 153,00 757,2 600,00 0,00
21,00 2 295,00 5 316,00 3 000,00
Dodatkowa Suma
opata odsetek
Koszt kredytu 2 316,00
10.4.2. Kredyt o wysokoci 10 000 jest spacany staymi ratami, paconymi z

kocem kadego roku, przy rocznej kapitalizacji odsetek. Oprcz rat pobierana
jest opata, stanowica 0,4% procent salda. Obliczy wysoko raty oraz koszt
kredytu, jeli okres spacania wynosi 5 lat, a przewidywana wysoko stopy
procentowej w tym okresie jest 12%.
Rozwizanie:
Dane:
P=10 000 z
N=5
raty roczne o staej wysokoci z dou
r=i=12 % tzn. i = 0,12
p=0,4 % tzn. p = 0,004 - wskanik dodatkowej opaty rwnej p procent salda
Posugujc si wzorami z cz. 10.3 wylicza si elementy plany spaty dugu:
10000
Tk = , ( 6 k ) = 2774,097319 112
112 , ( 6 k ) z
a 5| 0 ,12
Pk = 2774,097319a 5k|0 ,12 z

Z k = 332 ,8916783a6-k|0,12 z
Z = 2774097319
, ( 5 a 50| ,12 ) = 3870,49 z
104
Gk = pPk-1 = 1109638928
, a6 k|0 ,12 z
, ( 6 k ) + 332,8916783a6-k|0,12 + 1109638928
Rk = Tk + Z k + Gk = 2774,097319 112 , a 6 k|0 ,12 =
, ( 6 k ) + 343,9880676 a 6 k|0 ,12

= 2774,097319 112
G = 92,46991( 5 a50| ,12 ) = 129,02 z
Nr raty Pk 1 Zk Tk Gk Rk Pk
1 10000,00 1200,00 1574,10 40,00 2814,10 8425,90
2 8425,90 1011,11 1762,99 33,70 2807,80 6662,91
3 6662,91 799,55 1974,55 26,65 2800,75 4688,36
4 4688,36 562,60 2211,49 18,75 2792.84 2476,87
5 2476,87 297,22 2476,87 9,91 2784,00 0,00
Razem: 3870,48 10000,00 129,01 13999,49
Suma Kredyt Dodatkowa Suma rat
odsetek opata
Koszt kredytu = Z + G = 3999,49 z
Kwoty, opisujce w planie spaty dugu sum odsetek oraz dodatkow opat, rni si o
1 grosz od kwot kontrolnych. Jest to rezultat zaokrgle przy ustalaniu wysokoci
poszczeglnych odsetek i opat dodatkowych.
10.5. Zadania
nominalnej stopy procentowej r. Kredyt ten naley spaci w N ratach o staej czci
kapitaowej, patnych na koniec kadego roku. Rata zawiera dodatkow opat,
stanowic p procent czci kapitaowej raty. Poda wzory i sporzdzi plan spaty dugu.
Jaki bdzie koszt kredytu?
a) P = 2 000 z, r = 36 %, p = 1%, N = 4
b) P = 10 000 z, r = 28 %, p = 0.8%, N = 10
c) P = 3 000 z, r = 26 %, p = 0.9%, N = 5
10.5.2. Kredyt w wysokoci P naley spaci w cigu L lat. Oprocentowanie kredytu jest
rwne r. Kredyt ma by spacony w rwnych ratach kapitaowych paconych z kocem
kadego okresu kapitalizacji, powikszonych o opat proporcjonaln do salda, przy czym
wspczynnik proporcjonalnoci wynosi p. Poda plan spaty dugu. Jaki bdzie koszt
kredytu?
a) P = 4 000 z, r = 36 %, L = 4, p = 0.6%, kapitalizacja kwartalna,
b) P = 10 000 z, r = 28 %, L = 5, p = 0.5%, kapitalizacja proczna,
c) P = 6 000 z, r = 24 %, L = 2, p = 0.4%, kapitalizacja miesiczna.
105
10.5.3. Kredyt o wysokoci 100 000 jest spacany staymi ratami, paconymi z kocem
kadego miesica, przy miesicznej kapitalizacji odsetek. Oprcz rat pobierana jest
opata, stanowica p procent czci kapitaowej raty. Obliczy wysoko raty jako funkcj
numeru raty, wyliczy pierwsz, rodkow i ostatni rat oraz koszt kredytu, jeli okres
spacania wynosi L lat, a przewidywana wysoko stopy procentowej w tym okresie jest
rwna r.
a) L = 30 lat, r = 18%, p = 0.8%; b) L = 25 lat, r = 18%, p = 0.8%;
c) L = 20 lat, r = 18%, p = 0.8%; d) L = 30 lat, r = 12%, p = 0.6%;
e) L = 25 lat, r = 12%, p = 0.6%; f) L = 20 lat, r = 12%, p = 0.6%.
10.5.4. Kredyt o wysokoci 50 000 jest spacany staymi ratami, paconymi z kocem
kadego miesica, przy miesicznej kapitalizacji odsetek. Oprcz rat pobierana jest
opata, stanowica p procent salda. Obliczy wysoko raty jako funkcj numeru raty,
wyliczy pierwsz, rodkow i ostatni rat oraz koszt kredytu, jeli okres spacania
wynosi L lat, a przewidywana wysoko stopy procentowej w tym okresie jest r.
a) L = 30 lat, r = 12%, p = 0.4%; b) L = 25 lat, r = 12%, p = 0,4%;
c) L = 20 lat, r = 12%, p = 0.3%; d) L = 30 lat, r = 6%, p = 0.3%;
e) L = 25 lat, r = 6%, p = 0.2%; f) L = 20 lat, r = 6%, p = 0.2%
11. KREDYTY Z OPNIONYM OKRESEM SPAT
Niech l - liczba okresw kapitalizacji, podczas ktrych nie jest spacany dug. Zwykle
jest to kilka pierwszych okresw kapitalizacji. Gdy w tym okresie spacane s odsetki, to
po czasie l okresw nastpuje spata dugu w wysokoci P; za gdy odsetki nie s
spacane, to po czasie l okresw dug ronie do wysokoci P ( 1 + i ) l , gdzie i - stopa
procentowa na okres kapitalizacji.
Plan spaty dugu ukada si w zalenoci od przyjtego sposobu jego spaty (patrz cz. 8, 9
oraz 10).
11.1. PRZYKADY
11.1.1. Kredyt w wysokoci 100 000 z ma by spacony staymi ratami , paconymi

z kocem kadego miesica przy miesicznej kapitalizacji odsetek. Kredytobiorca
przez pierwsze 2 lata nie spaca kredytu pozwalajc aby powikszyy go
kapitalizowane co miesic odsetki. Obliczy wysoko dugu, ktry po tym okresie
musi zosta spacony, wysoko raty oraz koszt kredytu jeli okres spacania
wynosi 5 lat a przewidywana wysoko stopy procentowej w tym okresie jest 18%.
Rozwizanie:
Dane:
P=100 000 z
L=5 lat = 60 miesicy
106
l=2 lata = 24 miesice

r=18% tzn. r = 0,18
i=1,5% tzn. i = 0,015
Szukane
wysoko dugu po 2 latach P=?
wysoko raty R=?
koszt kredytu Z=?
Obliczamy wysoko dugu:

P = P ( 1 + i )l = 100 000 ( 1 + 0,015 )24 = 142 950,28 z
Wynika z tego, e kredyt wzrs o 42 950,28 z
Obliczamy wysoko raty:
P 142950 ,28
R= = = 3630 ,00 z
a N |i a 60|0 ,015
Obliczamy koszt kredytu:
N
Z = P' ( 1 ) = 3629 ,997591 ( 60 a 60|0 ,015 ) = 74849 ,57 z
a N |i
Odpowied: Po 24 miesicach trzeba spaci dug w wysokoci 142 950,28 z , wysoko
raty wynosi 3630,00 z a koszt kredytu rwny jest 74 849,57 z.
11.1.2. Rozwiza poprzednie zadanie dla przypadku rat o staej czci

kapitaowej, spacanych zgodnie z okresem kapitalizacji odsetek.
Rozwizanie:
Dane:
P=100 000 z
raty o staej czci kapitaowej z dou, patne miesiczne
L=5 lat = 60 miesicy
l=2 lata = 24 miesice
r=18% tzn. r = 0,18
i=1,5% tzn. i = 0,015
Szukane
wysoko dugu po 2 latach P=?
wysoko raty R=?
koszt kredytu Z=?
Obliczamy wysoko dugu:
P = P ( 1 + i )l = 100 000 ( 1 + 0,015 )24 = 142 950,28 z
Obliczamy wysoko raty kapitaowej:
142950 ,28
T= = 2382 ,50 z
60
Obliczamy wzr oglny oraz wysokoci pierwszej, trzydziestej oraz szedziesitej raty:
107
142950 ,28
Rk = [ 1 + 0 ,015( 60 k + 1)] = 2382,504667 + 35,73757(61 k) z
60
R1 = 4526,76 z
R30 = 3490,37 z
R60 = 2418,24 z
Obliczamy koszt kredytu:
61
Z = 142950 ,28 0 ,015 = 65399 ,75 z
2
Odpowied: Wysoko dugu po 24 miesicach wynosi 142 950,28 z , koszt kredytu
wynosi 65 399,75 z. Pierwsza rata wynosi 4526,76 z , trzydziesta 3490,37 z , a
szedziesita 2418,24 z.
11.2. Zadania
11.2.1. Kredyt o wysokoci 100 000 ma by spacany staymi ratami, paconymi z kocem
kadego miesica, przy miesicznej kapitalizacji odsetek. Kredytobiorca przez pierwszych
l miesicy nie spaca kredytu, pozwalajc, aby powikszyy go kapitalizowane co miesic
odsetki. Obliczy wysoko dugu, ktry po tym okresie musi zosta spacony,wysoko
raty oraz koszt kredytu, jeli okres spacania wynosi L lat, a przewidywana wysoko stopy
procentowej w tym okresie jest r.
a) L = 10 lat, r = 18%, l = 12; b) L = 5 lat, r = 18%, l = 24 ;
c) L = 15 lat, r = 18%, l = 6; d) L = 20 lat, r = 12%, l = 18;
e) L = 15 lat, r = 12%, l =15 ; f) L = 10 lat, r = 12%, l = 12 ;
g) L = 6 lat, r = 6%, l = 6; h) L = 5 lat, r = 6%; l = 18.
11.2.2. Poyczka zacignita na r procent rocznie miaa by spacana w N rwnych

ratach rocznych z dou. Poniewa dunik nie zapaci l pierwszych rat, to przez nastpne
N-l lat musia spaca raty w wysokoci R z rocznie. Jaka bya poyczka?
a) r = 6%, N = 12, l = 4, R = 1200 z; b) r = 10%, N = 10, l = 2, R = 1650 z;
c) r = 8%, N = 18, l = 6, R = 900 z; d) r = 18%, N = 12, l = 2, R = 1082 z.
11.2.3. Dug P oprocentowany na r procent rocznie mia by spacany w rwnych ratach

patnych z dou. Poniewa dunik nie mg spaci kilku pierwszych rat, wic za zgod
wierzyciela musia spaca przez nastpne N lat raty w wysokoci R. Przez ile lat nie
spaca dugu?
a) P = 30 000 z, r = 4,5 %, N = 12, R = 4100 z;
b) P = 15 000 z, r = 6 %, N = 15, R = 2066,81 z;
c) P = 10 350 z, r = 8 %, N = 20, R = 1951,20 z.
d) P = 10 000 z, r = 18 %, N = 15, R = 2734.71 z;
11.2.4. Rozwiza zadanie 11.2.1 dla przypadku rat o staej czci kapitaowej,spacanych
zgodnie z okresem kapitalizacji odsetek.
108
12. KREDYTY W WARUNKACH

WYSOKIEJ INFLACJI
Spata kredytu w warunkach inflacji moe odbywa si w jeden z dwch sposobw:
1. Stopa oprocentowania kredytu jest sum stopy oczekiwanego przez kredytodawc

zysku (wynoszcej w skali roku r lub w skali podokresu roku i) oraz stopy inflacji (w
skali roku - rin , w skali podokresu roku - iin );
2. Odsetki od kredytu s naliczane wedug stopy oczekiwanego zysku (wynoszcej w

skali roku r lub w skali podokresu roku i), a kredyt jest waloryzowany o stop
inflacji (w skali roku - rin , w skali podokresu roku - iin )
12.1. STOPA OPROCENTOWANIA JEST SUM

STOPY ZYSKU ORAZ STOPY INFLACJI
12.1.1. Raty o staej czci kapitaowej

- spaty zgodne z okresem kapitalizacji
ZNANE:
P - wysoko kredytu,
N - liczba rat (rwna liczbie okresw kapitalizacji),
i - stopa oczekiwanego przez kredytodawc zysku,
i in ,k - stopa inflacji w k-tym okresie spacania kredytu; k = 1,2,......N.
P cz kapitaowa, uwzgldniona w racie

Tk = T = Rk
N
k saldo po k-tej racie
Pk = P ( 1 )
N
P odsetki zawarte w racie Rk
Zk = ( i + iin ,k )( N k + 1)
N
P wysoko k-tej raty
Rk =
N
[
1 + ( i + iin ,k )( N k + 1) ]
N
N +1 P
Z = Pi
2
+
N i
k =1
in ,k ( N k + 1) koszt kredytu
109
12.1.2. Raty o rwnych wysokociach patne z dou

ZNANE:
P = P0 - wysoko kredytu,
iin ,k - stopa inflacji w k-tym okresie spacania kredytu; k = 1,2,......N.
Uwaga: Okrelenie raty o rwnych wysokociach dotyczy sposobu obliczania rat, a
nie ich wysokoci!
Pk 1 rata wyraona poprzez poprzednie saldo

Rk = (gdzie P0 to kredyt), numer raty, ich
a N ( k 1 )|( i + i ) cakowit liczb N oraz aktualn stop
in ,k
oprocentowania kredytu
Z k = ( i + iin ,k )Pk 1 odsetki zawarte w racie Rk
Tk = Rk Z k cz kapitaowa raty Rk
Pk = P (T1 + T2 +...+Tk ) = Pk 1 Tk saldo po zapaceniu k-tej raty R k

N
Z= R
k =1
k P koszt kredytu
12.2. KREDYT JEST WALORYZOWANY

O STOP INFLACJI
12.2.1. Raty o staej czci kapitaowej

ZNANE:
110
Pk 1 ( 1 + i in ,k ) cz kapitaowa, uwzgldniona w
Tk = racie Rk
N - (k - 1)
Pk = Pk 1 ( 1 + i in ,k ) Tk saldo po k-tej racie
Z k = P k 1 ( 1 + i in ,k ) i odsetki zawarte w racie Rk
R k = Tk + Z k wysoko k-tej raty
N
Z= R
k =1
k P koszt kredytu
12.2.2. Raty o rwnych wysokociach patne z dou

ZNANE:
Uwaga: Okrelenie raty o rwnych wysokociach dotyczy sposobu obliczania rat, a
nie ich wysokoci!
Pk 1 ( 1 + i in ,k ) rata wyraona poprzez poprzednie saldo (gdzie

Rk = P0 to kredyt), numer raty, ich cakowit liczb
a N ( k 1 )|i
N oraz aktualn stop oprocentowania kredytu
Z k = Pk 1 ( 1 + iin ,k )i odsetki zawarte w racie Rk
Tk = Rk Z k cz kapitaowa raty Rk
Pk = Pk 1 ( 1 + iin ,k ) Tk saldo po zapaceniu k-tej raty Rk
N
Z= R
k =1
k P koszt kredytu
111
Sposb sporzdzania planu spaty dugu

dla stopy oprocentowania bdcej sum stopy zysku oraz stopy inflacji:
Nr raty Saldo przed Stopa zysku Cz k-ta Cz Saldo

zapacenie plus stopa odsetkow rata kapitaowa po zapaceniu
m inflacji a k-tej raty k-tej raty
k-tej raty k-tej raty
k Pk 1 i+ i in ,k Zk Rk Tk Pk
Sposb sporzdzania planu spaty dugu

dla kredytu waloryzowanego o stop inflacji:
Nr Saldo przed Stopa Waloryzowane Odsetki k-ta Cz Saldo po

raty zapacenie inflacji saldo przed w k-tej rata kapitaowa zapaceniu
m k-tej raty zapaceniem racie k-tej raty k-tej raty
k Pk 1 i in ,k Pk1(1 + iin,k ) Zk Rk Tk Pk
Dla innych przypadkw spaty rat, przedstawionych w rozdziaach 8, 9, 10 i 11, wzory

dotyczce planu spaty dugu w warunkach wysokiej inflacji tworzy si podobnie jak
pokazano wyej.
12.3. PRZYKADY
12.3.1. Kredyt o wysokoci 20 000 z ma by spacany ratami o staej czci

kapitaowej, paconymi z kocem kadego roku Okres spacania kredytu wynosi 6
lat, stopa zysku kredytodawcy wynosi 12%, a ponadto w umowie zawarto
klauzul, e w razie inflacji stopa zysku bdzie powikszona o stop inflacji. Jak
si okazao, w kolejnych latach stopa inflacji wynosia 33%, 27%, 20%, 14%, 10%
oraz 8%. Obliczy wysoko raty i koszt kredytu oraz napisa peny plan spaty
kredytu.
Rozwizanie:
Dane:
N = 6 lat
r = 12 %, tzn. r=0,12
P = 20 000
iin,1 = 33 %, tzn. iin,1 = 0,33, gdzie iin,k - stopa inflacji w k - tym roku
iin,2 = 27 %, tzn. iin,2 = 0,27
iin,3 = 20 %, tzn. iin,3 = 0,20
iin,4 = 14 %, tzn. iin,4 = 0,14
iin,5 = 10 %, tzn. iin,5 = 0,10
112
iin,6 = 8 %, tzn. iin,6 = 0,08

Szukane:
Rk = ?
Z=?
Posugujemy si wzorami z cz. 12.1.1., ktre podane s pod planem spaty dugu.
PLAN SPATY DUGU WG. CZ. 12.1.1.
Nr Saldo przed Stopa Cz k-ta rata Cz Saldo po

raty zapacenie zysku + odsetkow kapitaowa zapaceniu
m stopa a k-tej raty k-tej raty
k-tej raty inflacji k-tej raty
k Pk-1 i+iin,k Zk = iPk-1 Rk = Tk + Tk Pk = Pk-1 - Tk
Zk
1 20000,00 45% 9000,00 12333,35 3333,35 16666,65
2 16666,65 39% 6500,00 9833,33 3333,33 13333,32
3 13333,32 32% 4266,67 7599,99 3333,33 9999,99
4 9999,99 26% 2600,00 5933,33 3333,33 6666,66
5 6666,66 22% 1466,67 4800,00 3333,33 3333,33
6 3333,33 20% 666,67 4000,00 3333,33 0
suma: 24500,01 44500,01 20000,00
opis: Koszt Suma rat
kredytu
Wzory:
20000
Tk = T = = 3333,33 z
6
k
Pk = 20000( 1 ) z
6
20000
Zk = ( 0 ,12 + iin ,k )(7 k ) z
6
20000
Rk =
6
[ ]
1 + ( 0 ,12 + iin ,k )(7 k ) z
N
7 20000
Z = 20000 0 ,12
2
+
6 i
k =1
in ,k ( 7 k ) = 24 500 z
Jak wida z planu spaty dugu, koszt kredytu ostatecznie zamkn si kwot o 1 grosz
wiksz ni wynikao to ze wzorw. Przyczyn tego stanu rzeczy s bdy zaokrgle.
Podobnie, na skutek bdw zaokrgle, pierwsza z czci kapitaowych jest wiksza o 2
grosze od pozostaych - po to, aby suma rat kapitaowych bya rwna wielkoci kredytu.
113
12.3.2. Umowa o kredyt dotyczy finansowania projektu przez 4 lata. Spata

kredytu o wysokoci 10 000 z ma nastpi w czterech ratach. Oprocentowanie
kredytu wynosi 8%. Proces spat jest zakcony przez inflacj, ktra w kolejnych
latach wynosia: 42%, 22%, 12% i 10%. Poda plan spaty kredytu dla przypadku
spat ratami o staej wysokoci przy kredycie waloryzowanym o stop inflacji.
Rozwizanie:
Dane:
N = 4 lat
r = 8 %, tzn. r=0,08
P = P0 = 10 000
iin,1= 42 %, tzn. iin,1 = 0,42, gdzie iin,k - stopa inflacji w k - tym roku
iin,2 = 22 %, tzn. iin,2 = 0,22
iin,3 = 12 %, tzn. iin,3 = 0,12
iin,4 = 10 %, tzn. iin,4 = 0,10
Szukane:
plan spaty dugu
Posugujemy si wzorami z cz. 12.2.2.:
P k 1 ( 1 + i in ,k )
Rk =
a 5 k |0 ,08
Z k = Pk 1 ( 1 + iin ,k )i
Tk = Rk Z k
Pk = Pk 1 ( 1 + i in ,k ) Tk
N
Z= R
k =1
k P
Jak wida ze wzorw, kluczow spraw jest obliczenie czynnikw umorzeniowych, za

okrelenie raty o staej wysokoci, ktre byoby zgodne z wynikami przedstawionymi w
planie spaty dugu w przypadku braku inflacji, tutaj dotyczy jedynie sposobu obliczania
rat, a nie ich wysokoci. Nastpnie kady element planu spaty dugu musi by obliczany
dla danego k w oparciu o saldo po poprzeniej racie.
Obliczamy czynniki umorzeniowe i kolejne elementy planu spaty rat (wszystko dla
i = 0,08):
10000 ( 1 + 0 ,42 )
k=1 a 5 1|0 ,08 = 3,31212684 P1 1 =10 000 z, R1 = = 4287,28 z
3,31212684
11048 ,72( 1 + 0 ,22 )

k=2 a 5 2|0 ,08 = 2,577096987 P2 1 =11 048,72 z, R2 = = 5230,47 z
2,577096987
114
9327 ,33( 1 + 0 ,12 )

k=3 a 5 3|0 ,08 = 1,783264746 P3 1 = 9327,33 z, R3 = = 5858,14 z
1,783264746
5423 ,94( 1 + 0 ,10 )

k=4 a 5 4|0 ,08 = 0,925925925 P4 1 = 5423,94 z, R4 = = 6443,64 z
0,925925925
PLAN SPATY DUGU WG. CZ. 12.2.2.
Nr Saldo przed Stopa Saldo Cz k-ta rata Cz Saldo po

raty zapacenie inflacji walory- odsetkow kapitaowa zapaceniu
m zowane a k-tej raty k-tej raty
k-tej raty k-tej raty
k Pk-1 iin,k Pw Zk = iPk-1 Rk Tk Pk = P w - Tk
1 10000,00 42% 14200,00 1136,00 4287,28 3151,28 11048,72
2 11048,72 22% 13479,44 1078,36 5230,47 4152,11 9327,33
3 9327,33 12% 10446,61 835,73 5858,14 5022,67 5423,94
4 5423,94 10% 5966,33 477,31 6443,64 5966,33 0,00
suma: 3527,40 21819,53 18292,39
Koszt kredytu = 21819,53-10000=
=11819,53 z
Jak wida z planu spaty dugu, poszczeglne raty nie s sobie rwne, chocia sposb ich
obliczania oparty by o wzory dotyczce rat o rwnej wysokoci.
W tym przypadku odsetki obliczane byy w oparciu o ustalon stop zysku, za inflacj
uwzgldniono, waloryzujc saldo o stop inflacji.
12.4. Zadania
12.4.1. Kredyt o wysokoci 20 000 ma by spacany ratami o staej czci kapitaowej,
paconymi z kocem kadego roku. Obliczy wysoko raty oraz koszt kredytu oraz
napisa peny plan spaty kredytu, jeli okres spacania wynosi L lat, stopa zysku
kredytodawcy wynosi r, a ponadto w umowie zawarto klauzul, e w razie inflacji stopa
zysku bdzie powikszona o stop inflacji.
a) L = 6 lat, r = 10%, inflacja w poszczeglnych latach: 25%, 30%, 33%, 20%, 15%,12%;
b) L = 5 lat, r = 5%, inflacja w poszczeglnych latach: 30%, 35%, 20%, 15%, 10%.;
c) L = 4 lata, r = 9 %, inflacja w poszczeglnych latach: 40%, 30%, 25%, 15%;
d) L = 6 lat, r = 12%, inflacja w poszczeglnych latach: 33%, 27%, 20%, 14%, 10%, 8%;
e) L = 5 lat, r = 12%, inflacja w poszczeglnych latach: 25%, 30%, 25%, 25%, 15%;
f) L = 4 lata, r = 6,5%, inflacja w poszczeglnych latach: 40%, 25%, 12%, 12%.
12.4.2. Rozwiza zadanie 12.4.1. dla przypadku rat o staej wysokoci.
12.4.3. Kredyt o wysokoci 20 000 ma by spacany ratami o staej czci kapitaowej,

paconymi z kocem kadego roku. Obliczy wysoko raty oraz koszt kredytu kredytu oraz
115
napisa peny plan spaty kredytu, jeli okres spacania wynosi L lat, stopa zysku
kredytodawcy wynosi r, a ponadto w umowie zawarto klauzul, e w razie inflacji kredyt
bdzie waloryzowany o stop inflacji.
a) L = 6 lat, r = 10%, inflacja w poszczeglnych latach: 25%, 30%, 33%, 20%, 15%,12%;
b) L = 5 lat, r = 5%, inflacja w poszczeglnych latach: 30%, 35%, 20%, 15%, 10%.;
c) L = 4 lata, r = 9 %, inflacja w poszczeglnych latach: 40%, 30%, 25%, 15%;
d) L = 6 lat, r = 12%, inflacja w poszczeglnych latach: 33%, 27%, 20%, 14%, 10%, 8%;
e) L = 5 lat, r = 12%, inflacja w poszczeglnych latach: 25%, 30%, 25%, 25%, 15%;
f) L = 4 lata, r = 6,5%, inflacja w poszczeglnych latach: 40%, 25%, 12%, 12%.
12.4.4. Rozwiza zadanie 12.4.3. dla przypadku rat o staej wysokoci.
12.4.5. Umowa o kredyt dotyczy finansowania projektu przez 4 lata. Spata kredytu o
wysokoci sto tysicy z ma nastpi w czterech ratach. Oprocentowanie kredytu wynosi
8%. Proces spat jest zakcony przez inflacj, ktra w klejnych latach wynosia: 42%,
22%, 12% i 12%. Poda plan spaty kredytu dla przypadku spat ratami:
a) o staej czci kapitaowej przy stopie bdcej sum stopy zysku oraz stopy inflacji;
b) o staej czci kapitaowej przy kredycie waloryzowanym o stop inflacji;
c) o staej wysokoci przy stopie bdcej sum stopy zysku oraz stopy inflacji;
d) o staej wysokoci przy kredycie waloryzowanym o stop inflacji.
116
13. RENTY
13.1. WZORY OGLNE

Oznaczenia:
e renta
i stopa procentowa na okres wypaty renty (= okres kapitalizacji odsetek)
n biecy numer renty
ew maksymalna renta wieczysta
K kapita, stanowicy podstaw wypacania rent
En suma n wypaconych rent, obliczona na koniec n-tego okresu wypacania
(= koniec n-tego okresu kapitalizacji)
n zdyskontowana do chwili pocztkowej suma En ,
E0 = En ( 1 + i )
K = EN ( 1 + i ) N
K n = K ( 1 + i )n En saldo po wypaceniu z kapitau podstawowego n rent

N liczba rent o zadanej wysokoci, obliczana z rwnania
K ( 1 + i )N EN = 0
S N |i =
1
i [
(1 + i ) N 1 ] warto przysza wpat jednostkowych (patrz tablice na
kocu podrcznika)
a N |i
1
i [
= 1 (1 + i )
N
] czynnik umorzeniowy (patrz tablice na kocu podrcznika)
13.2. RENTA O STAEJ WYSOKOCI

Wzory dotyczce rent o staej wysokoci:
Renty wypacane z dou Renty wypacane z gry Opis wzoru

Ki maksymalna renta
ew = Ki ew = wieczysta
1+ i
e > Ki e(1+i) > Ki renta czasowa
117
Wzory dotyczce rent o staej wysokoci - c.d.:

suma n rent, obliczona
En = esn|i En = e(1+ i )sn|i na koniecn-tego okresu
wypacania rent
zdyskontowana na
E0 = ea n|i E0 = e(1 + i )a n|i chwi-l pocztkow
suma wypaconych
rent E n
K K wysoko renty
e = e= wypacanej z kapitau K,
a N |i (1 + i )a N |i gdy rent ma by N
e e(1 + i ) cz cakowita prawej
log( ) log( ) strony opisuje liczb
N = e - Ki e(1 + i ) - Ki rent o wysokoci e, jak
N =
log( 1 + i ) log( 1 + i ) mona wypaci z
kapitau K przy stopie i
wysoko ostatniej renty
e N +1 = K N ( 1 + i ) e N +1 = K N po wypaceniu z kwoty
K N rent o zadanej
wysokoci e
13.3. RENTA TWORZCA CIG ARYTMETYCZNY

Oznaczenia:
e wysoko pierwszej renty

d kwota, o ktr powikszana jest kada nastpna renta: ek + 1 = ek + d
Obowizuj wzory oglne:
n zdyskontowana do chwili pocztkowej suma E n ,
E0 = En ( 1 + i )
K = EN ( 1 + i ) N
K n = K ( 1 + i )n En saldo po n wypaconych rentach
K ( 1 + i )N EN = 0 liczba rent (to rwnanie jest w rozwaanym przypadku przestpne)
118
Wzory dotyczce rent tworzcych cig arytmetyczny:
Renty wypacane z dou Renty wypacane z gry

d nd d nd
E n = ( e + )s n|i E n = ( 1 + i )( e + )s n|i
i i i i
suma n rent, obliczona na koniec n-tego okresu wypacania rent
d nd d nd
E0 = ( e + )a n|i ( 1 + i ) n E0 = ( e + )a n|i ( 1 + i ) ( 1 + i ) n +1
i i i i
zdyskontowana na chwil pocztkow suma E n ,
1 d 1 d
e= K (1+ i ) N ( s N |i N ) e= K (1+ i ) N -1 ( s N |i N )
s N |i i s N |i i
wysoko pierwszej renty, wyraona przez pozostae parametry
(kapita pocztkowy, stop procentow, liczb rent, wysoko kwoty d)
K (1 + i ) N es N |i K (1 + i ) N -1 es N |i
d = i d = i
s N |i N s N |i N
kwota, powikszajca kolejn rent, wyraona przez pozostae parametry
(kapita pocztkowy, stop procentow, liczb rent, wysoko pierwszej renty)
13.4. RENTA TWORZCA CIG GEOMETRYCZNY

Oznaczenia:
e wysoko pierwszej renty

q mnonik zwikszajcy rent (gdy q > 1), zmniejszajcy j (gdy q < 1) lub
nie zmieniajcy jej (gdy q = 1); kada nastpna renta wyraona jest przez
poprzedni wzorem: ek +1 = ek q
n zdyskontowana do chwili pocztkowej suma E n ,
E0 = En ( 1 + i )
K = EN ( 1 + i ) N
119
Wzory dotyczce rent tworzcych cig geometryczny:

ne(1+ i ) n-1
gdy q = 1+ i ne(1+i )n gdy q=1+i

En = q n ( 1 + i )n En = n
q (1+ i )n
e q ( 1 + i ) gdy q 1+ i e(1+i ) q (1+ i ) gdy q 1+i

ne
1+ i gdy q = 1+ i ne gdy q = 1+ i
E0 = n n n
q ( 1+ i )n 1 E0 = q ( 1 + i ) 1
e gdy q 1+ i e gdy q 1+ i
q ( 1+ i ) q( 1 + i )1 1

zdyskontowana na chwil pocztkow suma E n
K(1 + i ) K
N gdy q=1+ i N gdy q=1+i

e= e=
K(1+ i )N [q (1 + i )] K(1+i )N-1 [q (1+ i )]
gdy q 1+ i gdy q 1+i
q N (1 + i )N q N (1+ i )N
wysoko pierwszej renty, wyraona przez pozostae parametry
(kapita pocztkowy, stop procentow, liczb rent, mnonik q)
K(1 + i ) K
e gdy q =1+ i e gdy q=1+i

N = e N = e(1+i )
log log
e+ K[q-(1+ i )] e(1+i )+ K[q-(1+i )]
gdy q 1+ i gdy q 1+i
1+ i 1+i
log log
q q
cz cakowita prawej strony opisuje liczb rent o zadanej postaci, jak mona
wypaci z kapitau K przy stopie i
e N +1 = K N ( 1 + i ) e N +1 = K N
wysoko ostatniej renty po wypaceniu z kwoty K N rent o zadanej postaci
120
13.5. RENTA TWORZCA

UOGLNIONY CIG ARYTMETYCZNY
Oznaczenia:
e wysoko pierwszych w rent

w liczba wypat staej renty
k numer okresu staoci renty
k-1 numer podwyki
d wysoko podwyki
en+w = en + d zwizek pomidzy rentami oddalonymi o w okresw pacenia
renty
n powizanie numeru renty z numerem okresu staoci renty

k 1< k
w
E0 = En ( 1 + i ) n zdyskontowana do chwili pocztkowej suma E n ,
K = EN ( 1 + i ) N
Wzory dotyczce rent tworzcych uoglniony cig arytmetyczny:

En = En( k ) = esn|i + En = En( k ) = e(1+ i )sn|i +
d a( k 1 )w|i d(1+ i ) a( k 1 )w|i

+ [( 1 + i )n ( k 1 )] + [( 1 + i )n ( k 1 )]
i sw|i i sw|i
E0 = En( k ) ( 1 + i ) n = ea n|i + E0 = En( k ) ( 1 + i ) n = (1+ i )an|i +
d a( k 1 )w|i d(1+ i ) a( k 1 )w|i

+ [ ( k 1 )( 1 + i ) n ] [ ( k 1 )( 1 + i ) n ]
i sw|i i sw|i
zdyskontowana na chwil pocztkow suma E n
121
Wzory dotyczce rent tworzcych uoglniony cig arytmetyczny - c.d.:

( K ea N | i ) i ( K e( 1 + i )a N |i )i
d = d=
a ( k 1 )w|i N
a( k 1 )w|i
( k 1 )( 1 + i ) ( 1 + i )[ ( k 1 )( 1 + i ) N ]
sw|i sw|i
wysoko podwyki (N=kw)
1 d 1 K d(1 + i )
e= {K e= {
a n|i i a n|i 1+ i i
a( k 1 )w|i a ( k 1)w|i
[ ( k 1 )( 1 + i ) n ]} [ ( k 1 )( 1 + i ) n ]}
sw|i s w|i
wysoko pierwszych w rent
13.6. RENTA TWORZCA

UOGLNIONY CIG GEOMETRYCZNY
Oznaczenia:

k-1 numer podwyki
q mnonik dla poprzedniej renty
en+w = en q zwizek pomidzy rentami oddalonymi o w okresw pacenia
renty

k 1< k
w
E0 = En ( 1 + i ) n zdyskontowana do chwili pocztkowej suma E n ,

K = EN ( 1 + i ) N
K ( 1 + i )N EN = 0 rwnanie na liczb rent
122
Wzory dotyczce rent tworzcych uoglniony cig geometryczny:
Renty wypacane z dou - wzory na E n i E0 :
e
[ nw
i (q 1)( k 1)(1+ i ) + (1+ i ) q

n k 1
] gdy q =(1+ i )w
En = En( k ) =
e (1+ i )( k 1)w qk 1
(q 1)(1+ i )n( k 1)w + (1+ i )n qk 1 gdy q (1+ i)w
i (1 + i ) q
w

e
[ w
i ( q 1)( k 1)( 1 + i ) + 1 q ( 1 + i )

k 1 n
] gdy q = (1 + i )w
E0 =
e ( 1 + i )( k 1 )w q k 1
( q 1)( 1 + i )( k 1 )w + 1 q k 1
( 1 + i )n
gdy q (1+ i )
w
i (1 + i ) q
w

Dla n = kw:
eks ( 1 + i )( k 1 ) w gdy q = (1 + i ) w
w| i
E kw = ( 1 + i ) kw q k
es w| i
gdy q (1+ i ) w
( 1 + i )w q
Renty wypacane z gry - wzory na E n i E0 :
e(1 + i )

i
[
( q 1)( k 1)(1 + i )nw + (1 + i )n q k1 ] gdy q =(1 + i )w
En = En( k ) =
e(1 + i ) n( k1)w (1 + i )
( k1)w
qk1
( q 1)(1 + i ) + (1 + i )n qk1 gdy q (1+ i )w
i (1 + i ) q
w

e( 1 + i )
i
[ ]
( q 1)( k 1 )( 1 + i ) w + 1 q k 1 ( 1 + i )n gdy q = (1 + i )w
E0 =
e( 1 + i ) ( k 1 )w ( 1 + i )
( k 1 )w
q k 1
( q 1 )( 1 + i ) + 1 q k 1 ( 1 + i )n gdy q (1+ i )w
i (1 + i ) q
w

Dla n = kw:
eks ( 1 + i )( k 1 ) w +1 gdy q = (1 + i ) w
w|i
E kw = ( 1 + i ) kw q k
e ( 1 + i ) s w|i
gdy q (1+ i ) w
( 1 + i )w q
123
13.7. RENTA TWORZCA UOGLNIONY CIG

GEOMETRYCZNO-ARYTMETYCZNY
Oznaczenia:

k-1 numer podwyki
d wysoko podwyki
q mnonik dla poprzedniej renty
en+w = en q + d zwizek pomidzy rentami oddalonymi o w okresw pacenia
renty,
k 1< k
w
E = E ( 1 + i ) n zdyskontowana do chwili pocztkowej suma E n ,
0 n
K = EN ( 1 + i ) N
K ( 1 + i )N EN = 0 rwnanie na liczb rent
Renty wypacane z dou - wzr na E n :
e d d qk1 1
(q1+ )(k 1)(1+i )nw +(1+i )n qk1 gdy q=(1+i )w
i e e q 1
En(k) =

e (q1+ d )(1+i )n(k1)w (1+i )
( k1)w
qk1 k1
k1 d q 1 w
+(1+ i )n
q gdy q (1+i )
i e (1+i ) q
w e q1

Dla n = kw:
s
eks (1+ i )( k1)w + d (k -1)(1+ i )(k-1)w ( k1)wi| gdy q=(1+ i )w
wi| i swi|
Ekw =
(1+ i ) q d (1+ i ) (q 1) (1+ i ) (q 1) + qk q
kw k kw w k
eswi| + gdy q (1+i )w

(1+ i ) q i
w
(q 1)[(1+ i ) q]
w
Dla rent wypacanych z gry prawe strony podanych zwizkw mnoymy przez 1+ i.
124
13.8. RENTA WYPACANA

W PODOKRESACH OKRESU KAPITALIZACJI
Oznaczenia:
m liczba podokresw okresu kapitalizacji, rwna liczbie wypaconych rwnych rent e

i stopa procentowa w okresie kapitalizacji (skadajcym si z m podokresw pacenia
renty)
E suma m rent, wypaconych w jednym okresie kapitalizacji
czna warto m wypaconych w podokresach jednego okresu kapitalizacji rent ma

posta (por. cz. 7.2):
i
e[m + 2 ( m 1 )] gdy renta e jest wyp acana z do u
E=
i
e[m + ( m + 1 )] gdy renta e jest wyp acana z gry
2
Suma mn rent, obliczona na koniec n-tego okresu kapitalizacji, E n , ma tu posta

nastpujc:
i
e[m + 2 ( m 1 )] sn|i gdy renta e jest wyp acana z do u
En = Esn|i =
i
e[m + ( m + 1 )] sn|i gdy renta e jest wyp acana z gry
2
Do sumy E stosuj si wzory z czci 13.2., dotyczce rent wypaconych z dou. Suma E
stosowana jest w tych wzorach tak samo, jak renta e w czci 13.2. Prowadzi to m.in. do
nastpujcych wzorw:

i i suma n rent
En = e[m + ( m 1)]sni| En = e[m + ( m + 1 )] sn|i
2 2
i i zdyskontowa-
E0 = e[m + ( m 1)]ani| E0 = e[m + ( m + 1 )]an|i na suma E n
2 2
K K wysoko
e= e= renty
i i
[m + ( m 1 )] a N | i [m + ( m + 1 )] a N | i
2 2
125
13.9. PRZYKADY
13.9.1. Pracownik przez 30 lat pracy odkada na fundusz emerytalny kwot 1800
z rocznie, wpacajc j na ten fundusz zawsze na kocu roku. Przy stopie
procentowej 10% obliczy:
a) wysoko maksymalnej miesicznej renty wieczystej paconej z gry, jak
mona uzyska z tego funduszu;
b) wysoko maksymalnej renty wieczystej rocznej, patnej z dou, jak mona
uzyska z tego funduszu;
c) wysoko renty miesicznej, patnej z gry, jak przez 20 lat mona mie
wypacon z tego funduszu przy miesicznej kapitalizacji odsetek;
d) liczb wypat renty miesicznej, patnej z gry, o wysokoci 600,00 z, jak
mona uzyska z tego funduszu przy miesicznej kapitalizacji odsetek.
Rozwizanie:
Dane:
N = 30 lat
W = 1800 z rocznie z dou
r = 10 % tzn. r = 0,1
Szukane:
wysoko maksymalnej miesicznej renty wieczystej, patnej z gry, e w
wysoko maksymalnej rocznej renty wieczystej, patnej z dou, e w
wysoko renty miesicznej e, patnej przez 20 lat z dou,
liczb wypat N renty miesicznej z gry o wysokoci 600 z.
Obliczamy kapita podstawy, z ktrego wypacane s renty:
( 1 + 0 ,1 )30 1
K = Wsn i = 1800 = 296089 ,24 z
0 ,1
Dalej korzystamy ze wzorw z cz. 13.2.
a) obliczamy warto maksymalnej renty wieczystej miesicznej, z gry:
0 ,10
i= = 0 ,00833333
12
K i 296089 ,24 0 ,00833333
ew = = = 2277 ,61 z
1+ i 1 + 0 ,00833333
b) obliczamy warto maksymalnej renty wieczystej, rocznej z dou :

e w = K i = 296089 ,24 0 ,10 = 29608 ,92 z
c) n = 20 12 = 240 (n - ilo rent miesicznych)

i = 0,00833333
Obliczamy wysoko renty miesicznej patnej z gry
K 296089 ,24
e= = = 2833 ,71
( 1 + i ) a n i ( 1 + 0 ,00833333 ) a 240 0 ,00833333
126
d) e = 600,00 z, i = 0,008333333
600(1+0,00833333)
log( )
600(1+0,008333333)- 296089,24 0,008333333
N= = nieskoczono,
log( 1 + 0 ,00833333 )
gdy wysoko renty jest 600 z, a maksymalna renta wieczysta wynosi 2277,61 z
miesicznie. Obliczajc wyraenie przedstawione wyej dochodzi si do ujemnej liczby
pod logarytmem w liczniku, co oznacza, e renta 600 z miesicznie bdzie rent
wieczyst, a N = .
Odpowied: Maksymalna miesiczna renta wieczysta wypacana z gry wynosi

2277,61 z, maksymalna roczna renta wieczysta wypacana z dou wynosi 29 608,92 z.
Wysoko renty miesicznej wypacanej z gry przez 20 lat wynosi 2833,71 z.
Natomiast liczba wypat renty miesicznej N o wysokoci 600,00 z jest nieskoczona.
13.9.2. Jaka winna by wysoko corocznej podwyki o sta kwot d renty

wypacanej z dou, aby wpacony kapita 20000 z wystarczy przy pierwszej
rencie 2000 z i stopie procentowej 12% na 10 rocznych rent ?
Rozwizanie:
Dane:
K = 20 000,00 z,
e = 2000,00 z
r = 12 % tzn. r = 0,12
N = 10 lat, renty roczne, tzn.
i = 12 % tzn. i = 0,12
Szukane:
d=?
Korzystamy ze wzorw z cz. 13.3.
20000(1+ 0,12)10 2000s10|0 ,12
d= 0 ,12 = 429 ,52 z
s10|0 ,12 10
Odpowied: Wysoko corocznej podwyki powinna wynosi 429,52 z.
13.9.3. Kapita K wpacono na fundusz emerytalny, aby otrzyma miesiczn

rent wypacan z gry . Wysoko wypaconej renty ma by co rok
podwyszana o 20 z, a podczas pierwszego roku wysoko renty ma wynosi
400 z. Obliczy wielko wpacanego kapitau, jeli stopa procentowa wynosi
12%, kapitalizacja odsetek jest miesiczna, a renta ma by wypacana przez 10
lat. Obliczy warto wypacanych rent po N latach.
Rozwizanie:
Dane:
d = 20 z,
e = 400 z
127
r = 12 % tzn. r = 0,12
N = 10 lat, renty miesiczne z gry, podwyszane raz na rok tzn.
w=12
k=10
n=120
i = r/12 = 1 % tzn. i = 0,01
Szukane:
K=?
E120 =?
Korzystamy z wzorw z cz. 13.5.
Obliczamy warto wypaconych rent po N = 10 latach:
20 (1 + 0,01) a108 0,01
E120 = 400 (1 + 0,01) s120 0,01 + [(1 + 0,01)10 (10 1)] = 86342,53 z
0,01 s12 0,01
Obliczamy wielko wpaconego kapitau:
E120
K= = 26 161,34 z
( 1,01 )120
Odpowied: Wielko wpacanego kapitau wynosi 26 161,34 z a warto wypacanych
rent po N latach wynosi 86 342,53 z.
13.9.4. Obliczy warto wypaconych procznych rent z gry po 10 latach, jeli

w pierwszym roku wysoko renty wynosia 2400, a w kadym nastpnym renta
bya 1,1 razy wiksza ni w poprzednim. Stopa procentowa wynosi 20%, a
kapitalizacja odsetek jest proczna. Obliczy take wysoko kapitau, z ktrego
byy wypacone te renty.
Rozwizanie:
Dane:
q = 1,1,
e = 2400 z
r = 20 % tzn. r = 0,2
N = 10 lat, renty proczne z gry, podwyszane raz na rok czynnikiem 1,1,
tzn.
w=2
k=10
n=20
i = r/2 = 10 % tzn. i = 0,1
Szukane:
K=?
E20 =?
Korzystamy z wzorw z cz. 13.6.
Obliczamy warto wypaconych rent po N = 10 latach:
q (1 + i )w bo 1,1 ( 1 + 0 ,1 ) 2 1,1 1,21
128
Zatem warto wypaconych z gry rent obliczamy ze wzoru:

( 1 + 0 ,1 )102 1,110
E20 = 2400 ( 1 + 0 ,1 ) s2 0,1 = 208341,38 z
( 1 + 0 ,1 ) 2 1,1
Warto kapitau, z ktrego byy wypacone renty:
E20
K= = 30938 ,62 z
( 1,1 )20
Odpowied: Warto wypacanych z gry rent wynosi 208 341,34 z. Wypacano je z
kapitau 30 938,62 z.
13.10. Zadania
13.10.1. Dom wartoci K oddano w zamian za rent. Przy stopie procentowej r, okresie
wypat renty rwnym okresowi kapitalizacji i danych liczbowych podanych niej obliczy:
a) wysoko renty wieczystej,
b) wysoko renty rocznej paconej z gry przez 20 lat,
c) wysoko renty miesicznej, paconej z dou przez 30 lat.,
Dane liczbowe:
1) K = 200 000 z, r = 12%; 2) K = 120 000 z, r = 18%; 3) K = 150 000 z, r =
10%;
4) K = 100 000 z, r = 6%; 5) K = 50 000 z, r = 18%; 6) K = 200 000 z, r = 6%.
13.10.2. Kapita K wpacono na fundusz emerytalny. Przy stopie procentowej r, okresie

wypat renty rwnym okresowi kapitalizacji i danych liczbowych jak w zadaniu 13.10.1.
obliczy:
a) na ile miesicznych rent o wysokoci 1000 z wystarczy kapita K, jeli renty maj by
pacone z dou? Jaka wtedy bdzie wysoko ostatniej renty?
b) na ile rocznych rent o wysokoci 15 000 z wystarczy kapita K, jeli renty maj by
pacone z gry? Jaka wtedy bdzie wysoko ostatniej renty?
13.10.3. Pracownik przez N lat pracy odkada na fundusz emerytalny kwot W rocznie,
wpacajc j na ten fundusz zawsze na kocu roku. Przy stopie procentowej r obliczy:
a) wysoko maksymalnej miesicznej renty wieczystej, paconej z gry, jak mona
uzyska z tego funduszu,
b) wysoko maksymalnej renty wieczystej rocznej, patnej z dou, jak mona uzyska
z tego funduszu,
c) wysoko renty miesicznej, patnej z gry, jak przez 20 lat mona mie wypacan
z tego funduszu przy miesicznej kapitalizacji odsetek,
d) liczb wypat renty miesicznej, patnej z gry, o wysokoci 600 z, jak mona uzyska
z tego funduszu przy miesicznej kapitalizacji odsetek.
Dane liczbowe:
1) N = 40 lat, W = 1200 z, r = 12%; 2) N = 30 lat, W = 1800 z, r = 10%;
3) N = 35 lat, W = 1500 z, r = 11%; 4) N = 25 lat, W = 2400 z, r = 12%;
5) N = 20 lat, W = 3600 z, r = 14%; 6) N = 28 lat, W = 2000 z, r = 15%.
129
13.10.4. Jaka jest teraniejsza warto renty staej o wysokoci e, wypacanej co miesic
z gry przez N lat przy stopie procentowej r i miesicznej kapitalizacji odsetek? Jaka jest
suma tych rent, obliczona na koniec okresu wypat?
1) e = 400 z, N = 20 lat, r = 15%; 2) e = 500 z, N = 17 lat, r = 12%;
3) e = 600 z, N = 12,5 roku, r = 14%; 4) e = 450 z, N = 16 lat, r = 10,5%;
5) e = 900 z, N = 8 lat, r = 11%; 6) e = 800 z, N = 11 lat, r = 8%.
13.10.5. Jaki kapita K naley zoy na lokacie terminowej przez N 1 lat przy stopie r1 ,
aby potem przez N 2 lat pobiera rent wysokoci e przy stopie procentowej r2 ?
a) N 1 = 5 lat, r1 = 18%, lokata kwartalna, N 2 = 20 lat, e = 400 z, r2 = 12%, renta
miesiczna, patna z gry przy miesicznej kapitalizacji odsetek;
b) N 1 = 3 lat, r1 = 19%, lokata roczna, N 2 = 15 lat, e = 600 z, r2 = 10%, renta
miesiczna patna na koniec miesica przy miesicznej kapitalizacji odsetek;
c) N 1 = 10 lat, r1 = 20%, lokata proczna, N 2 = 18 lat, e = 5000 z, r2 = 11%, renta
roczna patna z gry.
13.10.6. Jaki kapita pozostanie spadkobiercom rencisty z zadania 13.10.1., jeli umrze on
po a) 10 latach, b) 15 latach, c)19 latach, d) na p roku przed kocem okresu pacenia
renty?
13.10.7. Ile powinny wynosi miesiczne wkady oszczdnociowe W z gry przez N 1

lat przy stopie procentowej r1 i kapitalizacji rocznej, aby po upywie tego czasu zapewni
sobie comiesiczn rent e patn z dou przez okres N 2 lat przy stopie procentowej r2
i kapitalizacji miesicznej?
a) N 1 = 5 lat, r1 = 16%, e = 600 z, N 2 = 20 lat, r2 = 10%;
b) N 1 = 10 lat, r1 = 18%, e = 500 z, N 2 = 10 lat, r2 = 9%;
c) N 1 = 8 lat, r1 = 15%, e = 450 z, N 2 = 15 lat, r2 = 12%;
d) N 1 = 20 lat, r1 = 16%, e = 800 z, N 2 = 20 lat, r2 = 10%.
13.10.8. Kapita K wpacono na fundusz emerytalny, aby otrzyma miesiczn rent

wypacan "z gry". Pierwsza renta ma wynosi e, a kada nastpna ma by wiksza od
poprzedniej o d. Obliczy wielko wpaconego kapitau, jeli stopa procentowa wynosi r,
kapitalizacja jest miesiczna, a renta ma by wypacana przez N lat. Oblicz take warto
wypaconych rent po N latach.
a) e = 400 z, d = 20 z, r = 12%, N = 10 lat;
b) e = 600 z, d = 30 z, r = 10%, N = 20 lat;
c) e = 500 z, d = 25 z, r = 8%, N = 15 lat;
d) e = 800 z, d = 40 z, r = 12%, N = 25 lat.
130
13.10.9. Jaka powinna by wysoko pierwszej rocznej renty paconej "z dou", aby
wpacony kapita K przy podwykach o d rocznie i stopie procentowej r wystarczy na N
rent?
a) K = 20 000 z, d = 300 z, r = 12%, N = 10 lat;
b) K = 50 000 z, d = 500 z, r = 10%, N = 20 lat;
c) K = 30 000 z, d = 250 z, r = 14%, N = 15 lat;
d) K = 40 000 z, d = 300 z, r = 11%, N = 20 lat.
13.10.10. Jaka powinna by wysoko corocznej staej podwyki rocznej renty paconej "z
dou", aby kapita K przy pierwszej rencie e i stopie procentowej r wystarczy na N rent?
a) K = 20 000 z, e = 2000 z, r = 12%, N = 10 lat;
b) K = 50 000 z, e = 3000 z, r = 10%, N = 20 lat;
c) K = 40 000 z, e = 1800 z, r = 14%, N = 15 lat;
d) K = 50 000 z, e = 2000 z, r = 9%, N = 25 lat.
13.10.11. Kapita K wpacono na fundusz emerytalny, aby otrzyma roczn rent

wypacan "z dou". Pierwsza renta ma wynosi e, a kada nastpna ma by wiksza od
poprzedniej q razy. Jaka powinna by wysoko pierwszej renty, aby wpacony kapita K
przy stopie procentowej r wystarczy na N rent?
a) K = 20 000 z, q = 1,01, r = 12%, N = 10 lat;
b) K = 50 000 z, q = 1,03 , r = 10%, N = 20 lat;
c) K = 30 000 z, q = 1,05 , r = 14%, N = 15 lat;
d) K = 40 000 z, q = 1,02 , r = 11%, N = 20 lat.
13.10.12. Kapita K wpacono na fundusz emerytalny. Obliczy, na ile rent patnych

pierwszego kadego miesica wystarczy ten kapita przy miesicznej kapitalizacji odsetek,
jeli kada nastpna renta ma by wiksza od poprzedniej q razy? Jaka bdzie wysoko
przedostatniej i ostatniej renty?
a) K = 20 000 z, e = 300 z, r = 12%, N = 10 lat, q = 1,01;
b) K = 50 000 z, e = 400 z, r = 10%, N = 20 lat, q = 1,02;
c) K = 40 000 z, e = 500 z, r = 14%, N = 15 lat, q = 1,03;
d) K = 50 000 z, e = 450 z, r = 9%, N = 25 lat, q = 1,04.

wypacan "z gry". Pierwsza renta ma wynosi e, a kada nastpna ma by wiksza od
poprzedniej q razy. Obliczy wielko wpaconego kapitau przy miesicznej kapitalizacji,
jeli stopa procentowa wynosi r, a renta ma by wypacana przez N lat.
a) e = 400 z, q = 1,02 , r = 12%, N = 10 lat;
b) e = 600 z, q = 1,03 , r = 10% N = 20 lat;
c) e = 500 z, q = 1,05 , r = 8% N = 15 lat;
d) e = 800 z, q = 1,01 , r = 12% N = 25 lat.

wypacan "z gry". Wysoko wypacanej renty ma by co rok podwyszana o d, a
podczas pierwszego roku wysoko renty ma wynosi e. Obliczy wielko wpaconego
131
kapitau, jeli stopa procentowa wynosi r, kapitalizacja odsetek jest miesiczna, a renta
ma by wypacana przez N lat. Oblicz take warto wypaconych rent po N latach.
a) e = 400 z, d = 20 z, r = 12%, N = 10 lat;
b) e = 600 z, d = 30 z, r = 10% N = 20 lat;
c) e = 500 z, d = 25 z, r = 8% N = 15 lat;
d) e = 800 z, d = 40 z, r = 12% N = 25 lat.
13.10.15. Jaka powinna by wysoko corocznej podwyki kwartalnej renty paconej "z
dou", aby wpacony kapita K przy pierwszej rencie e i stopie procentowej r wystarczy,
przy kapitalizacji kwartalnej, na N lat?
a) K = 20 000 z, e = 500 z, r = 12%, N = 10 lat;
b) K = 50 000 z, e = 750 z, r = 10%, N = 20 lat;
c) K = 40 000 z, e = 450 z, r = 14%, N = 15 lat;
d) K = 50 000 z, e = 500 z, r = 9%, N = 25 lat.
13.10.16. Jaka powinna by wysoko miesicznej renty paconej "z dou" w pierwszym
roku, aby wpacony kapita K przy podwykach o d rocznie i stopie procentowej r
wystarczy, przy kapitalizacji miesicznej, na N lat?
a) K = 20 000 z, d = 20 z, r = 12%, N = 10 lat;
b) K = 50 000 z, d = 30 z, r = 10%, N = 20 lat;
c) K = 30 000 z, d = 25 z, r = 14%, N = 15 lat;
d) K = 40 000 z, d = 40 z, r = 11%, N = 20 lat.

wypacan "z dou". Wysoko wypacanej renty ma by kadego nastpnego roku wiksza
q razy ni w roku poprzednim, a podczas pierwszego roku wysoko renty ma wynosi e.
Obliczy wielko wpaconego kapitau, jeli stopa procentowa wynosi r, kapitalizacja
odsetek jest miesiczna, a renta ma by wypacana przez N lat. Oblicz take warto
wypaconych rent po N latach.
Dane liczbowe:
a) e = 400 z, q = 1,05 , r = 12%, N = 10 lat;
b) e= 600 z, q = 1,06 , r = 10% N = 20 lat;
c) e = 500 z, q = 1,04 , r = 8% N = 15 lat;
d) e = 800 z, q = 1,03 , r = 12% N = 25 lat.
13.10.18. Obliczy warto wypaconych procznych rent "z gry" po N latach, jeli w
pierwszym roku wysoko renty wynosia e, a w kadym nastpnym renta bya q razy
wiksza ni w poprzednim. Stopa procentowa wynosi r, a kapitalizacja odsetek jest
proczna. Obliczy take wysoko kapitau, z ktrego byy wypacane te renty.
a) N = 10 lat, e = 2400 z, q = 1,1, r = 20%;
b) N = 20 lat, e = 3000 z, q = 1,21, r = 20%;
c) N = 15 lat, e = 3600 z, q = 1,15, r = 12%;
d) N = 5 lat, e = 2400 z, q = 1,2, r = 16%;
132
13.10.19. Obliczy warto wypaconych kwartalnych rent (i) "z dou" (ii) "z gry", jeli
w pierwszym roku wysoko renty wynosia e, a w kadym nastpnym w stosunku do roku
poprzedniego rent powikszano q razy i dodatkowo zwikszano o d. Stopa procentowa
wynosi r, a kapitalizacja odsetek jest kwartalna. Obliczy take wysoko kapitau,
z ktrego byy wypacane te renty.
a) N = 10 lat, e = 1200 z, q = 1,12, d = 100 z, r = 20%;
b) N = 20 lat, e = 1500 z, q = 1,22, d = 120 z, r = 20,39%;
c) N = 15 lat, e = 1800 z, q = 1,15, d = 130 z, r = 12%;
d) N = 5 lat, e = 1200 z, q = 1,2, d = 110 z, r = 15,12%.
13.10.20. Rozwiza zadanie 13.10.4 dla przypadku rocznej kapitalizacji odsetek.
14. PODSTAWY MATEMATYKI UBEZPIECZENIOWEJ
14.1. POJCIA PODSTAWOWE
Rola ubezpieczenia - wyrwnywanie (do wysokoci kwot i w przedziale czasowym

przewidzianych w umowie) skutkw zdarze losowych, powodujcych (bezporednio lub
porednio) utracenie korzyci materialnych.
Ubezpieczyciel - instytucja, ktrej ubezpieczony paci skadk ubezpieczeniow,

tworzc fundusz ubezpieczeniowy.
Skadka ubezpieczeniowa - kwota wpacana

jednorazowo lub
cyklicznie w okrelonym przedziale czasu lub
cyklicznie do koca ycia.
Wysoko skadki ustala si na podstawie teraniejszej (zdyskontowanej na pocztek
okresu ubezpieczenia) wartoci przyszego wiadczenia, wypacanego w przypadku
wystpienia okrelonego wypadku losowego, a take kosztw obsugi ubezpiecze,
funduszu rezerwowego oraz funduszu na realizacj ubocznych celw dziaalnoci
ubezpieczeniowej. Skadki ubezpieczeniowe tworz fundusz ubezpieczeniowy.
Skadka ubezpieczeniowa netto - ta cz skadki ubezpieczeniowej, ktra przeznaczona

jest na zaspokojenie roszcze uposaonego.
Odszkodowanie (wiadczenie) - suma pienina, ktr ubezpieczyciel jest zobowizany

wypaci ubezpieczonemu lub uposaonemu (osobie uprawnionej do podjcia
133
odszkodowania) w przypadku wystpienia okrelonego wypadku losowego. Moe by ono

wypacone jednorazowo lub w postaci renty, w zalenoci od umowy ubezpieczenia.
Ubezpieczenia yciowe - dzielimy na
ubezpieczenie na ycie (na wypadek mierci), w ktrych ubezpieczyciel wypaca
wiadczenie uposaonemu w roku mierci ubezpieczonego;
ubezpieczenie na doycie, w ktrym wypata wiadczenia nastpuje w przypadku
doycia przez ubezpieczonego wieku okrelonego w umowie ubezpieczenia;
ubezpieczenie renty, ktre moe by doywotnie lub czasowe.
Dwa pierwsze rodzaje ubezpiecze zostan tu krtko omwione.
Tablice trwania ycia - tablice (podane na kocu skryptu dla lat 1985-1986 oraz 1990-
1991), opracowane na podstawie bada empirycznych, opisujce proces wymierania
badanej generacji od chwili urodzenia a do jej zaniku. Na og jest to przedzia od 0 do
100 lat. Dotyczy okrelonej, zamknitej zbiorowoci osb, urodzonych w tym samym roku
i yjcych w podobnych warunkach geograficznych, spoecznych, ekonomicznych itp.
Suy m.in. do wyznaczania okresu, na ktry naley dokona dyskontowania wiadczenia
(w celu ustalenia wysokoci skadki ubezpieczeniowej) w ubezpieczeniach yciowych.
14.2. TABLICE TRWANIA YCIA

Przytoczone w tym podrczniku tablice trwania ycia zawieraj nastpujce parametry: x
(wiek), l x , d x , q x , p x , e x . Wielkoci te opisane s w oznaczeniach. Polskie tablice
trwania ycia s osobno obliczone dla kobiet i dla mczyzn.
Oznaczenia:
l0 wielko pocztkowa populacji w chwili narodzin (zwykle przyjmuje si

prbk 100 000 osb, tzn. l 0 = 100 000)
x liczba przeytych do dzisiaj lat przez osoby z badanej populacji (spord
tych l 0 )
lx liczba osb z badanej populacji, doywajcych x lub wicej lat (co
najmniej x lat), podana w tablicach trwania ycia
d x = l x l x +1 liczba osb z badanej populacji, zmarych w wieku x lat
(zmarych w przedziale wiekowym <x, x+1) lat)
d x + n = l x + n l x + n+1 liczba osb z badanej populacji, zmarych w
przedziale wiekowym <x+n, x+n+1) lat
Rx liczba lat, liczona od wieku x lat do pewnego wieku, jaki ma osign
osoba z danej populacji, majca dzisiaj x lat (zmienna losowa)
R x# liczba lat, liczona od wieku x lat do chwili zgonu osoby z danej populacji,
majcej dzisiaj x lat (zmienna losowa)
px prawdopodobiestwo zdarzenia, e osoba, majca dzisiaj x lat, przeyje
rok;
p x = P ( Rx 1 ) P ( Rx )
134
px+n prawdopodobiestwo zdarzenia, e osoba, majca dzisiaj x lat, bdzie y

jeszcze co najmniej n lat (n lub wicej lat);
px+n = P ( Rx n )
zatem p x p x +1
qx prawdopodobiestwo zdarzenia, e osoba, majca dzisiaj x lat, umrze w
cigu roku;
q x = 1 px
q x+n prawdopodobiestwo zdarzenia, e osoba, majca dzisiaj x lat, umrze
pomidzy n-tym a (n+1)-szym rokiem dalszego ycia
ex przecitne dalsze trwanie ycia osoby z danej populacji, ktra przeya x
lat.
lx + n
px + n = P( R n )
lx
lx+n lx+n+1 lx+n lx+n+1 dx+n

qx+n = P( Rx# = n) = P( Rx n) P( Rx n+1) = px+n px+n+1 = =
lx lx lx lx
czyli
d x+n
q x + n = P ( R x# = n )
lx
Warto oczekiwan e x liczby lat, liczonej od wieku x lat, dla osoby z danej populacji,
majcej dzisiaj x lat, mona obliczy, sumujc prawdopodobiestwa przeycia roku po
kadym dalszym roku ycia tej osoby. Wielko e x jest podana w tablicach trwania ycia.
Na kocu podrcznika przytoczono tablice trwania ycia z lat 1985-86 i 1990-91.

Z porwnania danych zawartych w tych tablicach mona wycign wiele interesujcych
wnioskw dotyczcych dugoci ycia Polek i Polakw okresie 1985-1990.
14.3. RENTY YCIOWE
Rent yciow nazywamy cig patnoci wypacanych regularnie osobie ubezpieczonej,

co najwyej do chwili jej zgonu. Dzielimy je na renty doywotnie oraz renty czasowe. W
przypadku renty czasowej okresem ubezpieczenia jest n kolejnych lat, renta jednak
135
wypacana jest nie duej ni do chwili zgonu ubezpieczonego. Renta moe by wypacana
z dou lub z gry. Przy dalszych rozwaaniach przyjmiemy, e renta jest wypacana z dou.
Oznaczenia:
N liczba wypaconych corocznie kwot (przy rentach doywotnich - do koca ycia)

W suma prosta wypaconych kwot (bez uwzgldnienia pomnaajcego wpywu czasu)
W0 warto wypaconych kwot na chwil pocztkow wypacania rent
e renta roczna, staa
ex renta roczna, warto w k-tym roku
Wielkoci N, W, W0 s zmiennymi losowymi.
Oczekiwan liczb wypaconych rocznych rent doywotnich z dou mona dla x-latka
okreli przyblionym wzorem:
k =
1
E( N ) =
lx l
k =1
x+k
liczba wypaconych rocznych rent doywotnich z dou
Zwykle jest to suma od 1 do takiej liczby, dla ktrej jest okrelona w tablicach wielko
l x + k (czyli do 100-x).
Jeli wypacana renta roczna jest staa i rwna e, to warto oczekiwana sumy prostej
wypaconych kwot W bdzie rwna
k =
e
E( W )
lx l
k =1
x+k
Warto oczekiwana zmiennej losowej W0 (czyli minimalna jednorazowa skadka

ubezpieczeniowa netto, bez kosztw ubezpieczenia i zysku towarzystwa
ubezpieczeniowego) bdzie nastpujca:
k =
e l x+k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =1
k
minimalna jednorazowa skadka ubezpieczeniowa netto
136
1
Wielkoci lx oraz lx+k odczytuje si z tablic trwania ycia, za jest czynnikiem
( 1 + r )k
dyskontujcym.
Przy rentach wypacanych z gry przesuwa si o jeden okres kapitalizacji moment

wypaty. Std ostatecznie wzory dla rocznych staych rent doywotnich wypacanych z
gry (z dou):
coroczne renty z dou coroczne renty z gry opis wzoru

k = k = oczekiwana liczba
1 1
E( N ) =
lx l
k =1
x+k E( N ) =
lx l
k =0
x+k
wypaconych
rocznych rent
doywotnich
k = k =
e e
E( W )
lx
k =1
l x+k E( W )
lx l
k =0
x+k
suma prosta
wypaconych kwot
k = k = minimalna
e l x+k e l x+k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =1
k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =0
k
jednorazowa skadka
ubezpieczeniowa
netto
Przez nieskoczono w grnej granicy sumowania naley rozumie tak liczb, dla ktrej
da si jeszcze okreli sumowany skadnik na podstawie tablic trwania ycia.
Wzory dla rocznych staych rent czasowych wypacanych z dou (z gry) przez n lat:
coroczne renty z dou coroczne renty z gry opis wzoru

k=n k = n1 oczekiwana liczba
1 1
E( N ) =
lx l
k =1
x+k E( N )
lx l
k =0
x+k
wypaconych
rocznych rent przez
n lat
k =n k = n1 suma prosta
e e
E( W )
lx l
k =1
x+k E( W )
lx l
k =0
x+k
wypaconych kwot
k =n k = n 1 minimalna
e l x+k e l x+k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =1
k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =0
k
jednorazowa skadka
ubezpieczeniowa
netto
137
Gdy zamiast rent staych wystpuj roczne renty o rnych wysokociach (oglnie: ek ),
to odpowiednie wzory na E( W0 ) (oczekiwana warto minimalnej jednorazowej skadki
ubezpieczeniowej netto) maj nastpujca posta:
dla rocznej renty doywotniej z dou:
k =
1 ek l x + k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =1
k
dla rocznej renty doywotniej z gry:
k =
1 ek l x + k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =0
k
dla rocznej renty wypacanej z dou przez n lat:
k =n
1 ek l x + k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =1
k
dla rocznej renty wypacanej z gry przez n lat:
k = n 1
1 ek l x + k
E( W0 )
lx (1 + r )
k =0
k
Renty wypacane w okresach krtszych ni rok (kwartalne, miesiczne) sprowadza si do

rent rocznych z dou, obliczajc ich warto na koniec kadego roku wypat. Dla
obliczenia minimalnej jednorazowej skadki ubezpieczeniowej netto wykorzystuje si
nastpnie wzory podane wyej.
138
14.4. UBEZPIECZENIA YCIOWE

14.4.1. Ubezpieczenie mieszane
(na ycie, tzn. na wypadek mierci oraz na doycie do okrelonego wieku)
Ubezpieczajcy si x-latek wpaca skadk ubezpieczeniow jednorazowo (dla

uproszczenia). Jeli ubezpieczony umrze w cigu najbliszych n lat, to ubezpieczyciel
wypaci uposaonemu kwot T. Jeli ubezpieczony przeyje n kolejnych lat, to zostanie
mu wypacona kwota L. Przyjmujemy, e wypaty nastpuj na kocu roku mierci lub
przeycia (z dou).
Warto oczekiwana zmiennej losowej W0 (czyli minimalna jednorazowa skadka

ubezpieczeniowa netto, bez kosztw ubezpieczenia i zysku towarzystwa
ubezpieczeniowego) bdzie nastpujca:
k = n 1 k = n1
q x+kT px+n L T d x+k L l x+n
E( W0 ) =
k =0 (1 + r ) k +1
+
(1 + r ) n

lx
k =0 (1 + r ) k +1
+
l x ( 1 + r )n
czyli
k = n 1
T d x+k L l x+n
E( W0 )
lx (1 + r )
k =0
k +1
+
l x ( 1 + r )n
T minimaln jednorazow skadk oblicza si wykorzystujc tablice trwania ycia.
14.4.2. Bezterminowe ubezpieczenie na ycie
Jest to sytuacja, gdy w poprzednim przypadku pooymy n = oraz L = 0. Wwczas

warto oczekiwana zmiennej losowej W0 (czyli minimalna jednorazowa skadka
ubezpieczeniowa netto) bdzie nastpujca:
k =
T d x+k
E( W0 )
lx (1+ r )
k =0
k +1

139
14.4.3. Terminowe (okresowe) ubezpieczenie na wypadek mierci
Jest to sytuacja, gdy w rozwaaniach ubezpieczenia mieszanego pooymy L = 0. Wypata

kwoty T nastpi tylko wtedy, gdy w cigu najbliszych n kolejnych lat nastpi zgon
ubezpieczonego. Wwczas warto oczekiwana zmiennej losowej W0 (czyli minimalna
jednorazowa skadka ubezpieczeniowa netto) bdzie nastpujca:
k = n1
T d x+k
E( W0 )
lx

k=0 ( 1 + r ) k +1
14.4.4. Czyste ubezpieczenie na doycie
W tej sytuacji w ubezpieczeniu mieszanym T = 0. Kwota L zostanie wypacona tylko

wtedy, gdy ubezpieczony przeyje jeszcze co najmniej okres ubezpieczenia obejmujcy
umowne n lat. Warto oczekiwana zmiennej losowej W0 (czyli minimalna
jednorazowa skadka ubezpieczeniowa netto) bdzie wwczas nastpujca:
L l x+n
E( W0 )
l x ( 1 + r )n
14.5. PRZYKADY
14.5.1. Z tablic trwania ycia (lata 1985-1986) odczytujemy, e dla mczyzny 20-
letniego prawdopodobiestwo przeycia jeszcze co najmniej 1 roku wynosi
p 20 = 0,99876. Przecitny 20-latek przeyje jeszcze e 20 = 48,85 lat - ale
przecitny 60-latek przeyje jeszcze e 20 = 15,31 lat. Natomiast dla kobiety 20-
letniej prawdopodobiestwo przeycia jeszcze co najmniej 1 roku wynosi
p 20 = 0,99963. Przecitna 20-latka przeyje jeszcze e 20 = 56,92 lat - ale
przecitna 60-latka przeyje jeszcze e 20 = 19,90 lat.
140
14.5.2. Prawdopodobiestwo, e osoba 20-letnia przeyje jeszcze co najmniej 50

lat wynosi p20 + 50 = p70 = 0,64672 (z tablic trwania ycia - lata 1985-1986 -
wykorzystano tu nastpujce dane dotyczace populacji ogem: l70 = 62 981,
l20 = 97 385) . Jeli to bdzie mczyzna, to p20 + 50 = p70 = 0,52973 ( l70 = 51 353,
l20 = 96 942) . Jeli to bdzie kobieta, to p20 + 50 = p70 = 0,76223 ( l70 = 74 586,
l20 = 97 852). Prawdopodobiestwo, e osoba 20-letnia umrze dokadnie w wieku
45 lat (przed ukoczeniem 46 roku ycia) wynosi q20 + 25 = q45 = 0,00453
wykorzystano tu nastpujce dane: d 45 = 441 , l20 = 97 385).
14.5.3. Polis ubezpieczeniow zamierza wykupi osoba 70-letnia. Okres

ubezpieczenia mieszanego ustala si na 5 lat. Ustali wysoko skadki
ubezpieczeniowej, jeeli T = 10 000 z oraz L = 20 000 z. Roczna stopa
procentowa wynosi 20%.
Rozwizanie:
Mamy tu do czynienia z ubezpieczeniem mieszanym. Poniewa nie znamy pci tej osoby,
korzystamy z tablic trwania ycia ogem (lata 1985-1986). W oparciu o odpowiedni
wzr z cz. 13.4 znajdujemy jednorazow skadk ubezpieczeniow netto:
10000 2270 2372 2488 2617 2757 20000 50476

E( W0 ) = + + + + + = 7608,50 z.
62981 1,2 1,2 2 1,2 3 1,2 4 1,5 5 62981 1,2 5
Gdy przy niezmienionych pozostaych danych przyjmiemy L = 5000 z, to E(W0 ) = 2777,24 z.
14.5.4. 90-letni mczyzna ubezpiecza si bezterminowo na wypadek mierci,

wpacajc jednorazow skadk netto w wysokoci 20 000 z. na jak wypat
moe liczy rodzina w roku mierci ubezpieczonego, jeli roczna stopa
procentowa wynosi 18%?
Rozwizanie:
Tutaj znamy jednorazow skadk netto E( W0 ) = 20 000 z. Wielkoci obliczan jest T
(wypata odszkodowania na wypadek mierci). Przeksztacajc odpowiedni wzr
dotyczcy bezterminowego ubezpieczenia na ycie i posugujc si tablicami trwania ycia
(lata 1985-1986) otrzymujemy jednorazow skadk ubezpieczeniow netto:
1
758 585 441 323 231 160 108 71 45 28 17
T = 20000 2789 + 2
+ 2
+ 4
+ 5
+ 6
+ 7+ 8
+ 9
+ 10
+
,
118 ,
118 ,
118 ,
118 ,
118 ,
118 ,
118 ,
118 ,
118 ,
118 , 11
118
skd ostatecznie
T = 32 265,18 z.
14.5.5. Okreli skadk ubezpieczenia netto, jeeli ubezpieczajca si osoba

chce zapewni rodzinie wypat 30 000 z w roku mierci. Dodatkowe dane: wiek
141
x = 70 lat, kobieta, okres ubezpieczenia n = 5 lat, roczna stopa procentowa

r = 15%.
Rozwizanie:
Mamy tu do czynienia z terminowym ubezpieczeniem na wypadek mierci. Podstawiajc
do odpowiedniego wzoru i posugujc si tablicami trwania ycia ogem (lata 1985-
1986) otrzymujemy jednorazow skadk ubezpieczeniow netto:
30000 1970 2116 2281 2467 2670

E( W0 ) = + + + + = 3 037,09 z
74586 1,15 1,15 2 1,15 3 1,15 4 1,15 5
Gdyby ubezpieczajc si osob by mczyzna, to jednorazowa skadka ubezpieczeniowa

netto, wyliczona w oparciu o tablice trwania ycia (lata 1985-86), wynosiaby 5 267,62 z.
14.5.6. W ubezpieczeniu na doycie 10 lat 70-letni mczyzna wpaci

jednorazow skadk netto w wysokoci 20 000 z. Roczna stopa procentowa
wynosi 15%. Na jak wypat L moe liczy ubezpieczony po ukoczeniu 80 roku
ycia?
Rozwizanie:
Mamy tu do czynienia z czystym ubezpieczeniem na doycie z nastpujcymi danymi:
E( W0 ) = 20 000 z, l x = l70 = 51 353, n = 10, l x +10 = l80 = 22 932 (tablice trwania
ycia, lata 1985-1986), r = 0,15.. Po podstawieniu do przeksztaconego wzoru
otrzymujemy
51353 1,15 10
L = 20000 = 181 189,19 z
22932
14.6. Zadania
14.6.1. Oblicz prawdopodobiestwo, e
a) pan liczcy 40 lat przeyje jeszcze 60 lat
b) pani liczca 25 lat przeyje jeszcze 75 lat
c) osoba 50-letnia przeyje jeszcze 30 lat.
14.6.2. Oblicz prawdopodobiestwo, e

a) pan liczcy 40 lat umrze po 15 latach
b) pani liczca 25 lat umrze po 5 latach
c) osoba 50-letnia umrze po 30 latach
14.6.3. Sprawd w tablicach trwania ycia, jaka jest oczekiwana warto liczby lat dla
osoby w twoim wieku.
14.6 4. Jak (prawdopodobnie) liczb rent doywotnich, patnych corocznie z dou,

otrzyma
a) 70-latek, b) 80-latek, c) 90-latek?
142
14.6.5. Obliczy minimaln jednorazow skadk ubezpieczeniow netto dla przypadku,

gdy przy wypatach z dou i stopie procentowej rwnej 20% osoba w wieku A lat chce
otrzymywa rent w wysokoci B z rocznie
a) A=70, B=6000 b) A=75, B=4800 c) A=80, B=7200
14.6.6. Rozwiza zadanie 5 dla przypadku rent patnych z gry.
14.6.7. Rozwiza zadanie 5 dla przypadku, gdy renty maj by wypacane z gry przez
a) 5 lat b) 7 lat c) 10 lat d) 20 lat
14.6.8. Rozwiza zadanie 5 dla przypadku, gdy renty maj by wypacane z dou przez
a) 5 lat b) 7 lat c) 10 lat d) 20 lat

gdy przy stopie procentowej 15% i corocznych wypatach z dou rencista (mczyzna) chce
otrzymywa przez 10 lat rent, ktra w pierwszym roku wynosi 6000 z, a w kadym
nastpnym jest o 300 z wysza ni w poprzednim. Kandydatem na rencist jest
a)70-latek b) 75-latek c) 80-latek

gdy przy stopie procentowej 18% i wypatach z gry rencistka (kobieta) chce otrzymywa
przez 15 lat rent, ktra w pierwszym roku wynosi 4800 z, a w kadym nastpnym jest 1,2
raza wysza ni w poprzednim. Kandydatem na rencist jest
a)70-latek b) 75-latek c) 80-latek
14.6.11. Ubezpieczajcy si mczyzna w wieku A lat zawar w umowie ubezpieczenia

zapis, e jeli umrze w cigu najbliszych B lat, to jego spadkobiercy otrzymaj kwot T z,
a jeli przeyje ten okres, to zostanie mu wypacona kwota L. Obliczy wysoko
minimalnej jednorazowej skadki ubezpieczeniowej netto, jak musia zapaci, aby
umowa wesza w ycie.
a) A=70 lat, B=10 lat, T = 100 000 z, L = 50 000 z, r = 15%
b) A=65 lat, B=5 lat, T = 50 000 z, L = 150 000 z, r = 20%
c) A=75 lat, B=10 lat, T = 150 000 z, L = 100 000 z, r = 12%
14.6.12. Ubezpieczajcy si mczyzna w wieku A lat, ktry wpaci jednorazow skadk

ubezpieczeniow netto w wysokoci S, zawar w umowie ubezpieczenia zapis, e jeli
umrze w cigu najbliszych B lat, to jego spadkobiercy otrzymaj kwot T z, a jeli
przeyje ten okres, to zostanie mu wypacona kwota L. Obliczy wysoko ewentualnej
wypaty L, jak otrzyma ubezpieczajcy si po przeyciu B lat.
a) A=70 lat, B=10 lat, T = 100 000 z, S = 70 000 z, r = 15%
b) A=65 lat, B=5 lat, T = 50 000 z, S = 40 000 z, r = 20%
c) A=75 lat, B=10 lat, T = 150 000 z, S = 100 000 z, r = 12%
143
14.6.13. Ubezpieczajca si kobieta w wieku A lat zawara w umowie ubezpieczenia zapis,

e jeli umrze w cigu najbliszych B lat, to jego spadkobiercy otrzymaj kwot T z.
Obliczy wysoko minimalnej jednorazowej skadki ubezpieczeniowej netto, jak musiaa
zapaci, aby umowa wesza w ycie.
a) A=40 lat, B=20 lat, T = 100 000 z, r = 15%
b) A=55 lat, B=15 lat, T = 150 000 z, r = 20%
c) A=60 lat, B=10 lat, T = 150 000 z, r = 12%
14.6.14. Rozwiza zadanie 13 dla przypadku, gdy ubezpieczajcym si by mczyzna.
14.6.15. Ubezpieczajca si osoba w wieku A lat postanowia zabezpieczy swoj

przyszo, zawierajc w umowie ubezpieczenia zapis, e jeli przeyje B lat, to zostanie jej
wypacona jednorazowo kwota L z. Obliczy wysoko minimalnej jednorazowej skadki
ubezpieczeniowej netto, jak musiaa zapaci, aby umowa wesza w ycie.
a) A=40 lat, B=30 lat, L = 100 000 z, r = 15%
b) A=45 lat, B=25 lat, L = 150 000 z, r = 18%
c) A=55 lat, B=15 lat, L = 150 000 z, r = 20%
d) A=60 lat, B=10 lat, L = 150 000 z, r = 12%
14.6.16. Rozwiza zadanie 15 dla przypadku, gdy t osob jest kobieta.
14.6.17. Rozwiza zadanie 15 dla przypadku, gdy t osob jest mczyzna.
14.6.18. Ubezpieczajca si osoba w wieku A lat postanowia zabezpieczy swoj

przyszo, zawierajc w umowie ubezpieczenia zapis, e jeli przeyje B lat, to zostanie jej
wypacona jednorazowo kwota L z. Opacona zostaa przy tym minimalna jednorazowa
skadka netto w wysokoci S. Jakiej wypaty moe si spodziewa ta osoba po B latach?
a) A=40 lat, B=30 lat, S = 20 000 z, r = 15%
b) A=45 lat, B=25 lat, S = 30 000 z, r = 18%
c) A=55 lat, B=15 lat, S = 40 000 z, r = 20%
d) A=60 lat, B=10 lat, S = 50 000 z, r = 12%
14.6.19. Rozwiza zadanie 18 dla przypadku, gdy t osob jest kobieta.
14.6.20. Rozwiza zadanie 18 dla przypadku, gdy t osob jest mczyzna.
144
15. PODSTAWY WYCENY

PAPIERW WARTOCIOWYCH
15.1. WARTO ZAKTUALIZOWANA NETTO (NPV)
Podany w czci 1 wzr na stop zwrotu (zysku) okrela relacj pomidzy
zainwestowanym kapitaem K0 oraz kapitaem pomnoonym K1 (otrzymanym w wyniku
zainwestowania K0 w konkretn inwestycj).
Wewntrzna stopa zwrotu jest specyficzn stop zysku, zawsze zwizan z konkretn
inwestycj. Okrela si j jako stop dyskonta, ktra zrwnuje teraniejsz warto
przyszych wpyww z teraniejsz wartoci przyszych nakadw.
Oznaczmy:
Wi wpywy na kocu i-tego okresu kapitalizacji

Ni nakady na pocztku i-tego okresu kapitalizacji
r wewntrzna stopa zwrotu w okresie roku
n liczba lat
Rwnanie okrelajce wewntrzn stop zwrotu r przy zaoeniu, e wpywy Wi i

nakady N i s jednoznacznie okrelone i znane (nie maj charakteru losowego) ma
posta:
N1 N2 Nn W1 W2 Wn
0
+ 1
+ ...+ n 1
= 1
+ 2
+ ...+
(1 + r ) (1 + r ) (1 + r ) (1 + r ) (1 + r ) ( 1 + r )n
Porwnujc wyliczon wewntrzn stop zwrotu z przewidywan na rozwaany okres

stop dyskontow mona okreli opacalno inwestycji. Suy do tego:
Warto zaktualizowana netto (Net Present Value - w skrcie: NPV) danego

przedsiwzicia - jest warto otrzymana przez zdyskontowanie, oddzielnie dla kadego
roku, rnicy pomidzy wpywami (przychodami) i wydatkami (nakadami) pieninymi
przez cay okres trwania inwestycji, przy okrelonym poziomie stopy dyskontowej r.
NPV oblicza si ze wzoru:
W1 N 2 W2 N 3 W N Wn
NPV = + + ... n1 n1n + N1
1+ r (1 + r ) 2
(1 + r ) ( 1 + r )n
145
Kryterium NPV polega na zbadaniu znaku NPV przy zadanej stopie r. Pozwala ono
okreli opacalno inwestycji.
NPV < 0 oznacza, e tempo pomnaania kapitau w danej inwestycji (stopa zysku)
bdzie mniejsze ni stopa r (oczekiwana lub rzeczywista stopa dyskontowa)
NPV > 0 oznacza, e stopa zysku bdzie wiksza ni stopa r
Niech
r+ - warto r, dla ktrej NPV = NPV+ > 0
r- - warto r, dla ktrej NPV = NPV- < 0
Wartoci r+ oraz r- powinny by dobrane tak, aby wartoci NPV+ oraz NPV- byy jak
najblisze zeru. Wtedy
ro r+ NPV+
=
r r+ NPV+ + NPV
przybliona warto rzeczywistej stopy zwrotu r0
Dla stp dotyczcych okresw krtszych ni rok w podanych wyej wzorach trzeba
zamiast r wpisa wielko i = r/k , a zamiast n wielko kn. Tutaj k - liczba okresw
kapitalizacji w roku, r - nominalna roczna stopa procentowa.
15.2. ZASADA WYCENY PAPIERW WARTOCIOWYCH

Naczeln regu wyceny, czyli okrelenia wartoci jakiego dobra, jest zasada oparta na
wartoci teraniejszej PV (Present Value) tego dobra. Oznacza to, e okrelenie wartoci
(dokonanie wyceny) polega na zdefiniowaniu strumienia wpyww, stanowicego
efekty posiadania okrelonego dobra (aktywu), stopy dyskontowej i zastosowaniu wzoru
na NPV. W sytuacji, gdy wszystkie nakady N 1 , N 2 ,..., N n s rwne zeru, warto NPV
oznaczamy jako PV. Jest to wtedy zdyskontowany strumie samych wpyww.
Zatem formu wyceny dobra (aktywu) mona okreli wzorem
P = PV
gdzie: P - cena, PV - obecna warto strumienia wpyww przy zaoonej (znanej) stopie
dyskontowej r.
Jeli P bdzie cen, jak zapacimy za dane dobro i bdzie to jedyny poniesiony nakad
(wydatek), to dla tego dobra NPV = 0.
146
15.3. WYCENA OBLIGACJI O STAYM OPROCENTOWANIU

Obligacja - papier wartociowy, potwierdzajcy zacignicie przez emitenta kredytu u
nabywcy obligacji. Wysoko zacignitego kredytu okrela warto nominalna obligacji.
Zwrot tego kredytu nastpuje zgodnie z okrelonym w obligacji terminem wykupu,
zwanym te terminem wanoci obligacji.
Kupony - odsetki z tytuu wypoyczenia kredytu. Pewne rodzaje obligacji nie posiadaj
odsetek (s to tzw. obligacje o kuponie zerowym).
Rodzaje obligacji:
- obligacje o staym oprocentowaniu (odsetki tworz cig stay)
- obligacje zamienne (na akcje)
- obligacje o kuponie zerowym (brak odsetek, sprzeda z dyskontem)
- obligacje indeksowane (odsetki oraz zwracana warto nominalna s indeksowane o
stop inflacji).
Poniej omwiono krtko tylko obligacje o staym oprocentowaniu.
Oznaczenia:
P cena obligacji
C stay kupon (odsetki), obliczany na podstawie nominalnej stopy dyskontowej
r rzeczywista stopa dyskontowa
n liczba lat do terminu wykupu obligacji
M warto nominalna obligacji
an|r =
1
r[1 (1 + r)
n
]
czynnik umorzeniowy (patrz tablice na kocu podrcznika)
M
P = Can r +
( 1 + r )n
- cena sprzeday obligacji o staym oprocentowaniu o odsetkach paconych raz na
rok
M
P = Cakn i +
( 1 + i )kn
cena obligacji dla odsetek paconych k razy w roku przy kapitalizacji w podokresach
(stopa w podokresie jest wtedy rwna i = r/k )
147
Przy znanej (podyktowanej przez rynek) cenie obligacji, Pm , dla inwestora wana jest
wewntrzna stopa zwrotu r0 . Mona j wyznaczy przy pomocy wzoru przyblionego,
wykorzystujc kryterium NPV. Traktujc mianowicie warto P, obliczon wg jednego z
poprzednich wzorw, jako potencjalny wpyw, a cen rynkow Pm jako nakad mona
okreli NPV ze wzoru
NPV = P - Pm
Obliczajc - przy ustalonej cenie Pm - warto NPV dla dwch rnych stp r takich, e
dla r+ warto NPV+ > 0, za

dla r- warto NPV- < 0,
mona obliczy przyblion warto wewntrznej stopy zwrotu r0 na podstawie

ostatniego wzoru podanego w cz. 15.1.
Gdy cena nabycia obligacji jest rwna wartoci nominalnej, to cakowity dochd z tej
obligacji jest rwny sumie odsetek, czyli
nC (przy kapitalizacji rocznej) lub

knC (przy kapitalizacji w k podokresach w roku).
Gdy cena nabycia obligacji Pm rni si od jej wartoci nominalnej, to dochd ten rni
si od podanego wyej o warto M - Pm .
15.4. WYCENA AKCJI
Akcje najczciej dzieli si na akcje zwyke oraz akcje uprzywilejowane.
Wpywy z posiadanej akcji wynikaj z dywidendy oraz przyrostu ceny akcji w

rozpatrywanym przedziale czasu.
Przy wycenie akcji zwykle przyjmuje si jeden z trzech modeli:

- model staej wartoci dywidendy,
- model staego wzrostu dywidendy (model Gordona),
- model dwch faz.
148
Oznaczenia:
P cena akcji
Dk k-ta dywidenda
D staa dywidenda
r stopa dyskontowa
ak stopa przyrostu dywidendy w k-
tym okresie kapitalizacji
15.4.1. Model staej wartoci dywidendy
Przyjmuje si, e firma rozwija si w jednostajnym tempie, uzyskujc stae dochody. W

konsekwencji wypacane dywidendy, oznaczane D, bd rwnie stae, czyli stopa a
przyrostu dywidendy jest rwna zero. Std przy staej stopie dyskontowej r cena akcji ma
posta

D D
P= (1 + r )
k =1
k
=
r
Jest to cena akcji, gdy we wszystkich okresach dywidenda wynosi D.
Gdy uwzgldnia si tylko n okresw stopy dyskontowej, przy czym w kadym okresie
wielko dywidendy jest inna, rwna Dk , a warto akcji po tym okresie jest rwna Pn ,
to cena akcji przyjmuje posta
P = PV1 + PV2
gdzie
n
Dk
PV1 = (1 + r )
k =1
k
Pn
PV2 =
( 1 + r )n
Ostatecznie otrzymujemy
n
Dk Pn
P = +
k =1 ( 1 + r ) ( 1 + r )n
k
Jest to cena akcji, gdy w poszczeglnych okresach dywidenda wynosi Dk ,

a po tym okresie cena akcji jest rwna Pn
149
Gdy wszystkie dywidendy Dk maj tak sam warto D, to

n
D
PV1 = (1 + r )
k =1
k
= Da nr|
i dostajemy
Pn
P = Da nr| +
( 1 + r )n
Jest to cena akcji, gdy w poszczeglnych okresach dywidenda wynosi D,
a po tym okresie cena akcji jest rwna Pn
Gdy znana jest cena rynkowa akcji Pm oraz warto dywidendy D, to wewntrzn stop
zwrotu mona obliczy ze wzoru
D
r0 =
Pm
15.4.2. Model Gordona
Zakada si, e firma rozwija si w staym tempie a > 0, co oznacza, e wypacane przez
ni dywidendy tworz cig geometryczny: Dk = D( 1 + a ) k . Przy staej stopie
dyskontowej r cena akcji wyraa si wzorem:

D( 1 + a )k1 D
P=
k =1 (1 + r ) k
=
r a
dla a r .
15.4.3. Model dwch faz
W tym modelu zakada si, e w pocztkowym okresie firma rozwija si bardzo

dynamicznie w tempie a1 > 0 . Potem nastpuje okres stabilizacji, w ktrym firma rozwija
si w staym tempie a2 , ale a 2 < a 1 . Niech pierwsza faza trwa n okresw. Wtedy cen
akcji mona przedstawi nastpujco:
150
D 1 + a1
n n
D( 1 + a1 )k 1 Pn Pn
P= ( 1 + r ) k
+
( 1 + r ) n
=
r a

1
1
1 + r

+
( 1 + r )n
k =1
gdzie

D( 1 + a1 ) n1 ( 1 + a 2 ) k 1 + a2
Pn =
k =1 (1 + r ) k
= D( 1 + a1 ) n1
r a 2
Ostatecznie w modelu dwch faz na cen akcji mamy wzr:
n1
D 1 + a1
n
D 1 + a1 1 + a2
P= 1 +
r a1 1 + r r a 2 1 + r 1+ r
gdzie a1 r , a 2 r . W szczeglnym przypadku, gdy a 2 = 0 , otrzymujemy:
D 1 + a1 D ( 1 + a1 )n1
n
P= 1 +
r a1 1 + r r ( 1 + r )n
15.5. PRZYKADY
15.5.1. Wynajcie samochodu na 4 lata kosztuje 5000 z patne z gry.

Przewidywane wpywy s nastpujce: w pierwszym roku - 3000 z, w drugim
roku - 2000 z, w trzecim roku - 1500 z, w czwartym roku - 1000 z. Zbada
opacalno przedsiwzicia przy stopie zwrotu wynoszcej a) 15%, b) 25%. Jaka
jest wewntrzna stopa zwrotu w tym przypadku?
Rozwizanie:
Dane:
N 1 = 5000 z; pozostae nakady s rwne zeru.
W1 = 3000 z
W2 = 2000 z
W3 = 1500 z
W4 = 1000 z
a) r = 15%, tzn. r = 0,15
b) r = 25%, tzn. r = 0,25
Szukane:
NPV = ?
Aby zbada opacalno przedsiwzicia korzystany z kryterium NPV. Korzystamy ze
wzoru z cz. 15.1.:
151
W1 W2 W3 W4
NPV = + + + N1
1 + r (1 + r ) 2
(1 + r ) 3
( 1 + r )4
Otrzymana warto mierzona jest w zotwkach; dla jasnoci wywodu opucimy z.
Dla przypadku a) otrzymujemy:
3000 2000 1500 1000
NPV = + + + 5000 = 679,01 > 0
1 + 0 ,15 ( 1 + 0 ,15 )2 ( 1 + 0 ,15 )3 ( 1 + 0 ,15 )4
Oznacza to, e dla przewidywanej stopy zwrotu wynoszcej 15% przedsiwzicie jest
opacalne.
Dla przypadku a) otrzymujemy:
3000 2000 1500 1000
NPV = + + + 5000 = -142,40 < 0
1 + 0 ,25 ( 1 + 0 ,25 )2 ( 1 + 0 ,25 )3 ( 1 + 0 ,25 )4
Oznacza to, e dla przewidywanej stopy zwrotu wynoszcej 25% przedsiwzicie nie jest
opacalne.
Wewntrzn stop zwrotu mona w przyblieniu okreli ze wzoru
ro r+ NPV+
=
r r+ NPV+ + NPV
W rozwaanym przypadku mamy r+ = 0,15, r = 0,25, NPV+ = 697,01, NPV = -142,40.
Podstawiajc te dane do wzoru otrzymujemy rwnanie
ro 0 ,15 697 ,01
=
0 ,25 0 ,15 697 ,01 + 142 ,40
skd ro = 0,233. Oznacza to, e wewntrzna stopa zwrotu w tym przypadku wynosi ok.
23,3%.
15.5.2. Wyznaczy cen obligacji 20-letniej o wartoci nominalnej 100 z w dniu

emisji, jeli jej nominalna roczna stopa procentowa wynosi 16%, odsetki
wypacane s co rok, a aktualna roczna stopa dyskontowa wynosi 20%.
Rozwizanie:
Posugujemy si wzorami z cz. 15.3.
Dane:
M = 100 z
n = 20 lat
nominalna stopa procentowa rnom = 16%, tzn. rnom = 0,16
C = 100 0 ,16 = 16 z
rzeczywista stopa dyskontowa r = 20%, tzn. r = 0,20
n = 20
k = 1, tzn. i = r = 0,20
Szukana:
cena obligacji P = ?
152
Ze wzoru
M
P = Cakn i +
( 1 + i )kn
po podstawieniu otrzymujemy:
P = 16 a 20 0 ,2 + 100 ( 1 + 0 ,2 ) 20 = 80,52 z
Odpowied: Cena tej obligacji w dniu emisji wynosi 80,52 z.
15.5.3. Dywidenda za rok ubiegy stanowia kwot 16 z przypadajc na 1 akcj.

Zakada si, e przez kolejne 3 lata dywidendy bd rosy w tempie 30% rocznie,
a potem wzrost ustabilizuje si na poziomie 6 % rocznie. Przewidywana stopa
dyskontowa wynosi 10%. Obliczy cen 1 akcji.
Rozwizanie:
Posugujemy si wzorami z cz. 15.4.3.
Dane:
D = 16 z
r = 10 %, tzn. r = 0,10
a1 = 0,30
a 2 = 0,06
n=3
Szukane:
P=?
Ze wzoru
D 1 + a1
n
D 1 + a1
n1
1 + a2
P = 1 +
r a 1 1 + r r a2 1 + r 1+ r

po podstawieniu otrzymujemy:
1 + 0 ,3 3 3 1
16 16 1 + 0 ,06 1 + 0 ,06
P= 1 + = 409,98 z.
0 ,10 0 ,30 1 + 0 ,1 0 ,1 0 ,06 1 + 0 ,1 1 + 0 ,1
Odpowied: Obliczona cena jednej akcji wynosi 409,98 z.
15.6. Zadania
15.6.1. Przy prowadzeniu inwestycji zakada si, e nakady w poszczeglnych latach bd

wynosiy N 1 , N 2 ,..., N n , a wpywy W1 ,W2 ,...,Wn . Zbada opacalno przedsiwzicia
przy stopie zwrotu r1 oraz r2 . Jaka jest w rozwaanym przypadku wewntrzna stopa
zwrotu? Dane:
153
a) n = 4 lata, N 1 = 20 000 z, N 2 = 25 000 z, N 3 = 30 000 z, N 4 = 10 000 z,

W1 = 50 000 z, W2 = 60 000 z, W3 = 70 000 z, W4 = 40 000 z; r1 = 20%, r2 = 30%;
b) n = 3 lata, N 1 = 10 000 z, N 2 = N 3 =0; W1 = 30 000 z, W2 = 20 000 z,
W3 = 10 000 z; r1 = 20%, r2 = 30%;
c) n = 4 lata, N 1 = 10 000 z, N 2 = 5 000 z, N 3 = N 4 =0 z; W1 = 50 000 z,
W2 = 25 000 z, W3 = 10 000 z, W4 = 5 000 z; r1 = 15%, r2 = 35%.
15.6.2. Wyznaczy cen obligacji o wartoci nominalnej M i nominalnej stopie

procentowej rnom , jeli rynkowa stopa dyskontowa wynosi r, okres wykupu n lat, , odsetki
pacone s jak podano niej.
a) M = 10 000 z, rnom = 16%, r = 18%, n = 10 lat, odsetki pacone co p roku;
b) M = 20 000 z, rnom = 12%, r = 15%, n = 20 lat, odsetki pacone co rok;
c) M = 100 000 z, rnom = 15%, r = 16%, n = 10 lat, odsetki pacone co kwarta;
d) M = 20 000 z, rnom = 14%, r = 16%, n = 5 lat, odsetki pacone co p roku;
15.6.3. Ile wynosi nominalna cena obligacji, jeli jej cena rynkowa na n lat przed
terminem wykupu jest rwna P przy nominalnej stopie procentowej rnom oraz rynkowej
stopie r? Okres pacenia odsetek podano niej.
a) P = 42472 z, rnom = 12%, r = 15%, n = 10 lat, odsetki pacone rocznie;
b) P = 186 580 z, rnom = 14%, r = 16%, n = 5 lat, odsetki pacone co p roku;
c) P = 193 795 z, rnom = 10%, r = 11%, n = 4 lat, odsetki pacone rocznie;
d) P = 16 000 z, rnom = 5%, r = 7%, n = 5 lat, odsetki pacone rocznie.
15.6.4. Jaka jest warto odsetek C od n-letniej obligacji o wartoci nominalnej M, jeeli
jej cena rynkowa wynosi P, a rynkowa stopa dyskontowa jest rwna r?
a) n = 6 lat, M = 5 000 z, P = 6 000 z, r = 12%, odsetki pacone rocznie;
b) n = 5 lat, M =10 000 z, P = 8 900 z, r = 16%, odsetki pacone co p roku;
c) n = 10 lat, M =2 000 z, P = 1 900 z, r = 14%, odsetki pacone rocznie.
15.6.5. Wyznaczy cen akcji, dla ktrej pierwsza dywidenda wynosia D, przez kolejne n
lat przynosia roczne dywidendy wzrastajce w tempie a1 , a nastpnie rosa w tempie
a2 . Stopa dyskontowa wynosi r.
a) D = 10 z, n = 3 lata, a1 = 8%, a2 = 2%, r = 10 %;
b) D = 16 z, n = 4 lata, a1 = 10%, a2 = 0%, r = 15 %;
c) D = 10 z, n = 3 lata, a1 = 8%, a2 = 2%, r = 10 %;
d) D = 5 z, n = 10 lat, a1 = 20%, a2 = 5%, r = 18 %.
154

MFskrypt

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MFskrypt

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Krzysztof Grysa

Podstawy matematyki finansowej

1 STOPA ZWROTU .................................................................... 9

2 RACHUNEK CZASU W MATEMATYCE FINANSOWEJ. 10

3 PROCENT PROSTY ................................................................ 13

5 BONY SKARBOWE ................................................................ 37

7 OPROCENTOWANIE WKADW OSZCZEDNOCIOWYCH... 52

8 ROZLICZANIE POYCZEK -RATY O STAEJ CZESCI

9 ROZLICZANIE POYCZEK -RATY O RWNYCH

10 KREDYTY Z DODATKOWA OPATA............................... 101

11 KREDYTY Z OPZNIONYM OKRESEM SPAT............... 106

12 KREDYTY W WARUNKACH WYSOKIEJ INFLACJI...... 109

14. PODSTAWY MATEMATYKI UBEZPIECZENIOWEJ.132

15 PODSTAWY WYCENY PAPIERW WARTOSCIOWYCH ..145

Suchacze wykadu Podstawy matematyki finansowej i

K0 kapita pocztkowy (zainwestowany w jakie przedsiwzicie)

K1 kapita otrzymany po zakoczeniu przedsiwzicia (kocowy)

rz stopa zwrotu (tempo przyrostu kapitau)

r stopa zwrotu (tempo przyrostu kapitau) podana w skali roku

Gdy rozwaa si opacalno inwestycji kapitau K 0 w jakie

Kwesti czsto sporn, ktra si tu nieuchronnie pojawia, jest sprawa

2.1. DOKADNA LICZBA DNI

2.2. ZASADA RWNYCH MIESICY

2.4.1. Oblicz dugo okresu czasu od 6 czerwca do 6 wrzenia,

Odpowied: Dugo okresu od 6 czerwca do 6 wrzenia wynosi: wg DLD

2.4.2. Zainwestowano kapita K 0 w przedsiwzicie, ktre po

2.5.2. Zainwestowano kapita K 0 w przedsiwzicie, ktre po czasie n

2.6. Rozwizania zada

2.5.2. Czas n obliczamy z dokadnoci do 6 miejsc po przecinku. Stopy

3.1. ODSETKI, WARTO PRZYSZA KAPITAU

P pocztkowa warto kapitau

Wzr na wysoko odsetek (opaty za prawo dysponowania kapitaem) od

Wzr ten mona przeksztaci, wyznaczajc z niego P, r lub n:

kapita pocztkowy P stopa procentowa r czas n

Wzr ten mona przeksztaci, wyznaczajc z niego P, r lub n:

kapita pocztkowy P stopa procentowa r czas n

3.2. PRZECITNA STOPA PROCENTOWA

dugoci podokresw; okres czasu n jest rwny

r1 ,r2 ,...,rk stopy procentowe, obowizujce w podokresach 1, 2,...,k

Dla tej stopy

3.3. SYNTETYCZNA OCENA WIELU TRANSAKCJI

n1 , n 2 , ..., n k dugoci okresw oprocentowania lokat terminowych

Przy zadanym n mona z tego wzoru wyznaczy rprz ; przy zaoonej

3.4. DYSKONTOWANIE PROSTE

(jest to operacja odwrotna do oprocentowania prostego, gdzie r - stopa

Zauwamy, e zaleno kapitau P od jego przyszej wartoci F

3.5. DYSKONTO HANDLOWE

Wzr ten mona przeksztaci, wyznaczajc z niego F, d lub n:

warto kapitau F stopa dyskontowa d czas n:

Relacje pomidzy stopami procentow r a dyskontow d , dajcymi po

3.6.1. Oblicz odsetki od kapitau P= 2000 z po czasie n = kwarta

3.6.2. Wyznaczy przysz warto kapitau P = 1200 z po upywie

= 1200 [ 1 + ( 0 ,40 0 ,25 + 0 ,36 0 ,25 + 0 ,30 0 ,25 )] = 1518 ,00 z

Odpowied: Warto przysza kapitau P bdzie wynosia F = 1518 z.

3.6.3. Obliczy warto pocztkow P kapitau F= 1650,00 z,

3.6.4. Oblicz wysoko dyskonta handlowego i faktyczn wielko

Taki sam wynik otrzymuje si, odejmujc od kwoty F kwot P.

3.6.5..Oblicz dugo okresu (w miesicach - przy zastosowaniu

Odpowied: Dugo okresu wynosi 0,1587730158 roku. Wg ZRM jest to

3.7.1. Oblicz odsetki od kapitau P po czasie n przy stopie procentowej r:

3.7.2. Oblicz warto przysz kapitau P po czasie n i przy stopie

3.7.3. Po jakim czasie n kapita P zwikszy si do wartoci F przy stopie

3.7.4. Oblicz wysoko oprocentowania r, w wyniku ktrego odsetki od

3.7.5. Ile pienidzy naley poyczy na 32%, aby po dwch miesicach