ISTOTA INTERAKCJI (RELACJI) PEDAGOGIKI

Z INNYMI NAUKAMI

1) PEDAGOGIKA A FILOZOFIA
Rol filozofii w rozwoju refleksji (take praktyki) pedagogicznej mona sprowadzi do kilku
podstawowych sformuowa:
1. Filozofia oferuje pedagogice okrelon
a. koncepcj czowieka
b. koncepcj wiata i wzajemnych midzy nimi relacji.
Filozofia staje si dla pedagogiki dyscyplin pomocnicz.
- Filozofia stwarza okrelon koncepcj aksjologiczn bdc podstaw teleologii, epistemologia i
logika su dydaktyce, etyka - teorii wychowania moralnego, estetyka - teorii wychowania
estetycznego ( analizujc sztuk w odniesieniu do rnorodnych przey czowieka i jego rozwoju
twrczego, ekspresyjnego ), filozofia prawa i pastwa - podbudowuje koncepcje wychowania
obywatelskiego, filozofia religii jest podstaw wychowania religijnego, historia filozofii wraz z
metodologi wskazuj drog historii pedagogiki, prakseologia stanowi przesank skutecznej
metodyki, antropologia filozoficzna zajmuje si ogln teori czowieka.
- Filozofia formuuje konkretne idee, ktre pedagogika z rnym stopniem krytycyzmu podejmuje
(pedagogika marksistowska, religijna itp.) lub wytwarza idee dominujce w poszczeglnych epokach,
one za uzyskuj wzgldnie adekwatn egzemplifikacj w pedagogice ( np. redniowieczna idea
ascetyczno- religijna, odrodzeniowa idea nieskoczonej natury, owieceniowa idea prawa natury czy
XIX wieczna idea indywidualnoci )
- Filozofia jest rdem metodologii pedagogiki ( doprowadzajc j do krytyki wasnych podstaw i
czasem do odrzucenia filozofii ) i jej subdyscyplin.
- Filozofia buduje podne definicje poj, ktre chtnie wykorzystuje pedagogika - np. pojcie osoby
w filozofii W. Stern, do ktrej nawizano w zrnicowanych postaciach personalizmu, wszdzie tam,
gdzie osoba zostaa przeciwstawiona rzeczy. Inne pojcia, ktre przenikny z gruntu filozoficznego
do pedagogiki to pojcie normy, typu, caoci ( wwczas chtnie nazywane totalnoci ). Z
niemieckiej filozofii kultury (Dilthey,Spranger) przenikny podstawowe pojcia kultury - ksztacenia
i wychowania.
- Filozofia moe inspirowa kierunek bada empirycznych, np. metafizyka Sterna leaa u podstaw
psychologii i pedagogiki zajmujcych si badaniem rnie indywidualnych.
Istnieje wiele argumentw za tym, aby wysoko ceni filozofi w procesie ksztacenia
czowieka. Zwracano uwag na to, e ma on swj udzia w dojrzewaniu psychicznym czowieka, e
jest szko umysu, dziki czemu zdobywamy zdolno krytycznego mylenia i opanowujemy istotne
pojcia. Okres modzieczy jest czasem poszukiwania wasnego miejsca w wiecie i sensu ycia. Bez
filozofii, ktra umoliwia najpeniejsze poznanie rzeczywistoci i zdobycie wiatopogldu rozwj
osobowoci byby niepeny. Filozofia wic okazuje si potrzeb wielu ludzi, a nie tylko grona
specjalistw, podobnie jak pedagogika jest rzeczywistoci caego spoeczestwa a nie tylko
nauczycieli. Ta swoista totalno obu dziedzin jest rwnie cech je zbliajc. Pedagogika chce
przeksztaca ycia - Filozofia - je zrozumie.
Specyfik filozofii w jej wykadni bya wielka rnorodno pogldw i systemw, midzy
ktrymi istniej jaskrawe, nie dajce si zharmonizowa sprzecznoci. Dla pedagogiki - nazwijmy j
umownie - ortodoksyjnej ta wasno refleksji filozoficznej moe okaza si przeszkod nie do
pokonania. W miejsce oczekiwanych prawd niepodwaalnych filozofia mnoy wtpliwoci i pytania.
A wic widzimy, e filozofia oprcz wnoszenia wiele do pedagogiki swoimi pytaniami czy tezami
burzy tradycyjn, a take w pewnym stopniu bezrefleksyjnie przyjmowan postaw pedagogiki wobec
swego przedmiotu. Filozofia jest wic niepokojem pedagogiki.

Jakich inspiracji dostarcza filozofia dla rozwoju wspczesnego nauczyciela-pedagoga?

Prokopiuk W., Samoksztacenie nauczycieli w kontekcie humanistycznego paradygmatu rozwoju
czowieka.
- Humanistyczno-personalistyczna filozofia powinna by inspiracj dla peniejszego okrelenia
osobowego ja nauczyciela jako wartoci, ujcie osoby nauczyciela jako bytu stajcego si,
zobowizanego wobec podmiotu wychowania i wobec siebie. W tej perspektywie nauczyciel jest

1
osob wobec innej stajcej si osoby, jest ruchem od siebie ku innym i ponad siebie w deniu do
odnawiania siebie, by moliwe byo inspirowanie i wspomaganie swoim odnowieniem
- Najwicej inspiracji dla rozwoju nauczyciela jako czowieka, znajdujemy w filozofii
personalistycznej, gdzie osoba stanowi byt niepowtarzalny, niezastpiony i wyraa si w wewntrznej
aktywnoci. Jej dowiadczenie powstaje na drodze dowiadczenia drugiego czowieka poprzez
komunikowanie i nawizywanie kontaktw midzyludzkich jednostki. Komunikacja w formie dialogu
jest metoda dojcia do penej realizacji jednostki. Obok aktywnoci wewntrznej w procesie stawania
si osoba wane s zwizki czowieka ze wiatem
- Dla rozwijajcego si nauczyciela jest inspiracj do denia w procesie samoksztacenia do
harmonijnego ujmowania czsto przeciwstawnych sfer: natury, ducha, kultury
-W problematyce pracy nauczyciela nad sob wane jest nie tylko wiedza o wiecie, chodzi o
uobecnianie w niej nowej etyki czowieka, nowej wizji wiata. Potrzeba od przechodzenia z
racjonalnoci adaptacyjnej do emancypacyjnej, ktra ycie postrzega w kategoriach zmiany
- filozofia dostarcza inspiracji do samoksztacenia nauczycieli jako dziaalnoci indywidualnej, jako
tworzenie samego siebie
- dostarcza inspiracji do bycia czowieka nauczyciela jako istoty wolnej i zdolnej do twrczoci, m
moliwo wyboru wartoci

Jakie grzechy popenia pedagogika odrywajc si od filozofii?

Pedagogika odrywajc si od filozofii przysania nauczycielom wane, autentyczne problemy ycia
czowieka, ksztatowania jego peni, zostawiajc tylko jakie fragmenty, jedynie realizacyjn stron
oderwanych od siebie dziaa. Odrywajc si od filozoficznej bazy mylowej, ped. koncentruje si na
funkcjach prowadzenia wychowanka tylko po drogach socjalizacji. Nauczyciel przestaje namyla si
nad sensem zawodu, przestaje zadawa pytania dokd idziesz dokd prowadzisz, co potguje brak
zrozumienia istoty czowieka, problemw jego ludzkiego bycia. Bez uwiadamiania podstaw
filozoficznych ped grozi fragmentaryczno, sytuacyjno, atomizm pojedynczych fenomenw i
zjawisk.

O potrzebie i moliwociach przechodzenia nauczycieli-pedagogw do

filozoficznego systemu bycia.
Prokopiuk W., O potrzebie i moliwociach przechodzenia nauczycieli-pedagogw do filozoficznego
systemu bycia.
O potrzebie
-W okresie transformacji pedagodzy wraz ze wzrostem wiadomoci spoecznej stoj wobec zwrotu
ku sobie w kierunku poznania siebie jako podmiotu procesw ped. co wymaga pilnego podniesienia
ich kultury filozoficznej
- filozofia, bdca rodkiem ogarnicia caoci, staym ruchem myli, uwiadamia sprzeczny obraz
rzeczywistoci ped. i potrzeb poszukiwania nowych orientacji w jej poznawaniu i przeksztacaniu
- nauczycielowi jako kierownikowi procesu rozwoju ucznia, potrzebna jest wiedza podmiotowa,
subiektywna, a wic relatywna czerpana z filozofii
- problemowy charakter filozofii, krytycyzm mylenia filozoficznego, aksjologiczne napicie teorii
filozoficznych pokazuje ogromn warto dla pedagogw, wyposaenie ich w wiedz filozoficzn
umoliwia tworzenie integralnego obrazu wiata z rozproszonej wiedzy przedmiotowej
- nauczycielstwo stoi wobec zwrotu ku sobie w kierunku poznania siebie jako podmiotu procesw
ped., co wymaga szybkiego podniesienia kultury filozoficznej;
- nauczyciel jako przedstawiciel najbardziej humanistycznego zawodu w pracy z czowiekiem musi
dobrze rozumie podstawowe pojcia filozofii typu ja, drugi, spotkanie, ich interpretacja
umoliwia wejcie w obszar filozoficzno-antropologicznych idei takich fenomenw jak:
autentyczno, spontaniczno, wolno wyboru, intuicja, samorealizacja, stawanie si
- filozofi pedagogiki naley rozumie jako teoretyczn sfer, przestrze duchow, baz mylow do
prowadzenia refleksji nad rzeczywistoci pedagogiczn, refleksji typy hermeneutycznego, idzie o
mylenie rozumiejce, zmuszajce do ujmowania sensu, ustalania znacze procesw i zjawisk
pedagogicznych

2
- Filozofia to wany drogowskaz dla pedagogw, moe by pytaniem o sens pedagogiki, dla ped.
samookrelenie si w zawodzie to poszukiwanie w nim niepowtarzalnego sensu, swojej miary bycia,
wasnego stosunku do prawd
Przejcie nauczycieli-pedagogw do filozoficznego systemu bycia jest moliwe:
- poprzez uwiadomienie celu i znaczenia swojej pracy zawodowej na drodze uwalniania si od
wszelkich form wiadomoci faszywej, opartych na relacjach panowanie-zniewolenie;
- poprzez zbudowanie systemu autentycznych, ludzkich interakcji, wymiany sensw z uczniami
czonkami grup odniesienia, autentycznych, duchowych interakcji
- poprzez likwidacj niedookrelonoci zachowa, zmian postaw rytualnych na konceptualne
- refleksje nad wasn dziaalnoci ma obudzi w nauczycielu sumienie jako, e ono kieruje
czowiekiem w poszukiwaniu sensu
- zwrot w toku refleksji ku sumieniu daje nadziej na mono budowania na bazie wiedzy
filozoficznej moralnego zawodu nauczyciel
- Filozoficzny system bycia jest now drog refleksji filozoficznej w ped., ktry moe przezwyciy
czstkowo, ubstwo, a jednoczenie jest drog refleksji, zamierzajcej ku globalnoci, spjnoci
obiektywnej i peni
Dlaczego w okresie transformacji (wszelkiej) konieczny jest zwrot pedagogiki i pedagogw ku
filozoficznemu systemowi bycia?
W okresie przemian, przyspieszenia spoeczestwo wci si zmienia sw wiadomo. Pedagodzy
stoj przed trudnymi zadaniami do spenienia, by im sprosta powinni zwrci si ku filozoficznemu
systemowi bycia. Zawd nauczyciela jest nasycony humanizmem. W pracy z drugim czowiekiem
pedagog musi rozumie podstawowe pojcia filozofii. Filozoficzny system bycia dy do krytycznego
mylenia, nie opierania si na stereotypach, na prawdzie obiektywnej o czym co si nie zmienia wraz
z sytuacj. Filozofia nakania do cigego zadawania pyta, musz to by pytania o sw dyscyplin, o
sens ped., kieruje do cigego rozwoju, aby zrozumie innych trzeba zrozumie siebie. Praca z ludmi
powinna opiera si na wartociach, filozoficzny system bycia otwiera drog do wymiany sensw z
uczniami do gbokich duchowych interakcji. Refleksja nad wasn dziaalnoci ma obudzi w
nauczycielu sumienie, jako e on kieruje czowiekiem w poszukiwaniu sensu. Najbardziej istotnym
akcentem teoretycznego przygotowania nauczycieli jest ich otwarcie na krytyczn myl zwaszcza
filozoficzn. Ktra uwiadomi relacje miedzy byciem a stawaniem si. Czym absolutnie
podstawowym staje si umiejtno dialogu z drugim czowiekiem i z samym sob. Filozoficzny
system bycia uwiadamia, e wiedza ped. nie jest uniwersalna, e ulega cigym przeobraeniom, nie
ma gotowej matrycy, recepty na wszelkie trudnoci i problemy

2) PEDAGOGIKA A ANTROPOLOGIA
Rozwj pedagogiki jako naukowej teorii ksztacenia i wychowania, wymaga ujcia czowieka w
aspekcie konstytuujcych go wartoci. Analiza teorii wychowania ukazuje, e u rde tendencji
wychowawczych ley zwykle okrelona koncepcja wartoci i czowieka. Antropologia filozoficzna
staje si zatem niezbdn podstaw bada pedagogicznych.
Wychowanie to urzeczywistnianie osobowych wartoci w twrczym rozwoju wychowankw.
Uksztatowanie penego czowieka wymaga rozumienia ludzkiej natury oraz moliwoci, jakie on w
sobie zwiera. Znajomo istoty czowieka i wiedza o tkwicych w nim moliwociach rozwojowych
powinny zatem stanowi niezbdn rkojmi formuowania programw wychowawczych oraz
konieczn podstaw intelektualnego wyposaenia kadego wychowawcy i nauczyciela. Jeeli w duchu
autentycznego humanizmu podejmujemy zbudowanie uniwersalnego systemu wychowania, to
jednoczenie musimy uwiadomi sobie konieczno wypracowania jego trwaych podstaw
filozoficznych: antropologicznych.
Momentem, ktry czy problematyk pedagogiczn z zagadnieniami antropologii filozoficznej,
przedmiotem jej bada jest sam czowiek. Ma ona charakter nie tylko przedmiotowy, lecz take
treciowy i metodologiczny. Chodzi tu gwnie o dwie kwestie: metodologiczno-formaln rol zaoe
filozoficznych w teorii wychowania i ich teoretyczno- poznawcz tre. Chodzi wic o to, jaka
koncepcja czowieka oraz jaka koncepcja miaaby stanowi filozoficzno-antropologiczn podstaw
teorii wychowania.

3
 Antropologia filozoficzna nie ogranicza swych bada do uchwycenia poszczeglnych
aspektw czy sfer czowieka, jak czyni to szczegowe nauki o czowieku, lecz zmierza do jego
caociowego ujcia. Szczegowa wiedza humanistyczna, jakiej dostarcza np. pedagogika,
psychologia czy socjologia, jakkolwiek bardzo istotna w tworzeniu teorii wychowania, okazuje si
jednak niewystarczajca dla jej potrzeb, zwaszcza dlatego, poniewa nie wyczerpuje poznawczo
natury czowieka i moliwoci jego aksjologicznego rozwoju. Bez zrozumienia np. zoonej budowy
czowieka, jego sposobu istnienia oraz powiza ze wiatem wartoci, niemoliwe jest waciwe
organizowanie procesw wychowawczych.
W antropologii filozoficznej istnieje wiele odmiennych wizji czowieka, wynikajcych
z rnych, przyjmowanych w niej zaoe oglnofilozoficznych: ontologicznych, aksjologicznych,
epistemologicznych i wiatopogldowych. yjemy w epoce cierania si rnych prdw ideowych i
filozoficznych, odmiennych wizji czowieka i jego losw, szczcia i przeznaczenia. W parze z tym
idzie cieranie si przeciwstawnych nadrzdnych celw wychowania, programw i metod
wychowawczych. W tej sytuacji pedagogika nie moe przejmowa nieprzydatnych dla niej gotowych
rozwiza, lecz nie musi rwnie budowa cakowicie nowej teorii czowieka; moe natomiast i
powinna przejmowa i dostosowywa do swoich potrzeb osignicia filozoficznego poznania
czowieka i wicych si z nim wartoci. Potrzebuje ona przede wszystkim takiej teorii czowieka, w
ktrej byby on pojty jako podmiot i twrca wartoci, sam za idea wychowania wyrasta z analizy
aksjologicznego i spoecznego charakteru natury ludzkiej.
Spord zagadnie dotyczcych swoistej struktury czowieka naley w
problematyce pedagogicznej rozway i rozwin akcentowan w filozofii koncepcj osobowego JA,
bdcego zarazem podmiotem wartoci osobowych i moralnych przysugujcych czowiekowi.
Koncepcja czowieka jako osoby realizujcej wartoci wie si wanie bezporednio z szeroko
rozumianym wychowaniem. Nie powinno ono ogranicza si do pewnego tylko okresu ycia
czowieka i okrelonych instytucji, takich jak szkoy czy inne zakady wychowawcze. Osobowy
rozwj czowieka wymaga wiadomej dziaalnoci wychowawczej, zarwno instytucjonalnie
organizowanej, jak i polegajcej na autokreacji w cigu caego ycia.

3) PEDAGOGIKA A AKSJOLOGIA
Wartoci i wychowanie czowieka to pojcia, ktre dominuj w pedagogice i tym samym
postuluj potrzeb wypracowania w jej teorii grupy zagadnie, tworzcych problematyk
aksjologiczno-wychowawcz. Analiza teorii wychowania ukazuje, e u rde tendencji
wychowawczych ley zwykle okrelona koncepcja wartoci. Aksjologia staje si zatem niezbdn
podstaw bada pedagogicznych.
Zagadnienia aksjologii jako oglnej teorii wartoci lub filozoficznej nauki o wartociach,
wyaniaj si z problematyki tych dyscyplin, ktre zwizane s bezporednio lub porednio z
czowiekiem i wiatem swoicie ludzkim. Znaczenie aksjologii ronie wraz z uwiadamianiem sobie
bliskiej obecnoci wiata wartoci oraz jego roli w rozwizywaniu trudnoci i konfliktw, ktre niesie
z sob wspczesny wiat. Std pynie znaczenie aksjologii dla pedagogiki, w szczeglnoci za dla
teorii wychowania. Nauka o wychowaniu powinna si opiera na wiedzy o wartociach, w imi czego
wychowawca powinien podejmowa swoj dziaalno, jak i tym, co stara si on ksztatowa w
wychowanku. Wspczesny wychowawca powinien posiada nie tylko znajomo pedagogiki, lecz
take powinien rozumie wiat ludzkich wartoci.
Wychowanie to przede wszystkim urzeczywistnianie osobowych wartoci w twrczym
rozwoju wychowankw. Uksztatowanie penego czowieka wymaga rozumienia ludzkiej natury.
Czowiek jako podmiot i waciwy cel posiada swoist charakterystyk aksjologiczn.
Dlatego wzorzec, czy idea wychowania powinien wyrasta ze zrozumienia aksjologicznej specyfiki
natury ludzkiej. Elementem czcym pedagogik z aksjologi jest wsplny przedmiot bada - sam
czowiek. Powizanie midzy tymi dyscyplinami ma charakter nie tylko podmiotowy, lecz take
treciowy i metodologiczny.
Wartoci czowieka o ktre w wychowaniu przede wszystkim chodzi s to wartoci osobowe,
materialne i przedmiotowe. Zalenoci midzy tymi wartociami, a postpowaniem czowieka
przynosz konsekwencje zarwno dla teorii jak i praktyki wychowania. Nastawienie wychowawcze,
ukierunkowane na jedn z moliwych stref aktywnoci ludzkiej i podkrelajce rang jednych
wartoci kosztem innych, prowadzi do zawenia oddziaywania wychowawczego i zuboenia

4
osobowoci wychowanka. Wychowanie powinno dy do oddziaywania na osobowo wychowanka
poprzez pobudzenie do moralnie wartociowej dziaalnoci, jak i ksztatowania jego spoecznie
uytecznych czynw poprzez rozwj jego osobowych wartoci.
Znajomo wartoci jest dla wychowanka nieodzownym warunkiem rozumienia i
organizowania wasnego ycia duchowego oraz osigania naleytej motywacji moralnej swego
postpowania, a tym samym - wasnej aksjologicznej dojrzaoci. Dlatego te ksztatowanie osobowego
Ja oraz charakteru i woli, musi by w pedagogice wyznaczone takimi wartociami, ktre w duchowej
sferze czowieka znajduj najmocniejsze zakotwiczenie i ktrych realizacja suy formowaniu
indywidualnej postawy moralnej wychowanka, przygotowujc go do pracy samowychowawczej w jego
dalszym yciu.

4) PEDAGOGIKA A TEOLOGIA
Termin teologia wywodzi si z jzyka greckiego - theologeia i oznacza dosownie sowo o Bogu
lub mwienie o Bogu (teos bg i logos sowo, mowa). W znaczeniu religioznawczym teologia
wyraa cz doktryny religijnej zajmujcej si okreleniem natury Boga (lub bogw) oraz jego
stosunku do wiata i czowieka. Jednak sama w sobie teologia jest najczciej zwizana z konkretnym
kocioem lub wyznaniem. W wszym znaczeniu, okrelonym przez chrzecijastwo, przedmiotem
teologii jest wyciganie wnioskw rozumowych z dogmatw, czyli prawd wiary. W tym te znaczeniu
odnosi si ona do wszystkich religii uniwersalnych.
Co w sposb szczeglny zblia do siebie teologi i pedagogik:
Teologowie od dawna dostrzegaj sens i potrzeb korzystania z dorobku pedagogiki i dydaktyki oglnej
poprzez nauczanie przygotowuje si dzi ucznia do rozumienia przekazywanych treci umoliwiajc
mu gbszy wgld w poznawan rzeczywisto, pomc mu odkry zawarte w niej zadanie. I wanie w
tym kontekcie w sposb szczeglny teologia spotyka si z pedagogik. Maj one wsplne paszczyzny
na fundamencie ujmowania istoty czowieka, wsplnej troski o wychowanie moralne oraz szukania
prawdy i wychowania wsplnoty:
1. Paszczyzna antropologiczna: Przedstawicielom obu nauk zaley na tym samym podmiocie, na
prowadzeniu osoby czowieka-wychowanka do osignicia penej dojrzaoci osobowej. Proces
wychowania w aspekcie teologiczno-antropologicznym stanowi harmonijn cao bo opiera si na
caociowej wizji osoby ludzkiej oraz na obiektywnej analizie jej rzeczywistoci, a take historii.
2. Troska o wychowanie moralne: Teologiczne a zarazem pedagogiczne spojrzenie na czowieka i
wanych, budujcych wartoci peni czowieczestwa decyduje o postawie moralnej, osobistej i
wsplnotowej czowieka. Wartoci takie jak mio, postawa suebna, szacunek dla ludzkiej godnoci,
sprawiedliwo, pokj s wartociami podstawowymi w spoeczestwie, ale w aspekcie teologicznym
przyjmuj wymiar radykalny i absolutny. Wychowanie oparte na teologii przygotowuje czowieka do
poszukiwania sensu istnienia, a to poszukiwanie przyczynia si do spojrzenia w wietle wiary na
wartoci, ktre realizujemy w yciu.
3. Szukanie prawdy i denie do wsplnoty: Pedagogika bezsprzecznie prowadzi do poszukiwania
prawdy. W wietle teologii, punkt odniesienia do prawdy o Bogu i czowieku skada si na tre
Objawienia. W teologii to Bg objawia rdo prawdy czowiekowi. Prawda nie opiera si na
subiektywizmie ludzkim, ale wcza si w dialog z Bogiem, ktrego sowo objawia i prowadzi
czowieka do odkrywania prawdy. Na ksztat wsplnoty wpywa tradycja, i zerwanie z przeszoci
jednostki moe mie powane konsekwencje.
4. Teologiczna wizja czowieka, w cigej inkulturacji tej samej trwaej wiary, formuje si w
nawizaniu do tradycji religijnej i kulturowej. Powane wspdziaanie teologii i pedagogiki, mimo
licznych przemian w kulturze wobec dochodzcych do gosu subkultur, moe chroni od
zaprzepaszczenia i zniszczenia tego, co w naszej cywilizacji najbardziej wartociowe i suszne.

5) PEDAGOGIKA A NAUKI PSYCHOLOGICZNE

Psychologia ma duy udzia w procesie rozwoju intelektualnego czowieka, gdy wanie ta dziedzina
zajmuje si badaniem oglnych prawidowoci rzdzcych procesem przyswajania wiedzy i
ksztatowania osobowoci.
Dziki znajomoci teorii psychologicznych pedagogika moe weryfikowa trafno realizowanych
dziaa wychowawczych i modyfikowa je, by czyni je bardziej efektywnymi.
Najwaniejszymi subdziedzinami psychologii z punktu widzenia pedagogiki s:

5
 - psychologia rozwojowa;
- psychologia wychowawcza.
To dziki psychologii rozwojowej, jednej z gazi psychologii, dziecko nie jest ju uwaane za
'miniatur' dorosego czowieka, ktra nie czuje, nie myli a tylko rozwija si, by w kocu mc sta si
prawdziwym czowiekiem. Badania psychologiczne dowiody, e dziecko tak samo jak kady
czowiek posiada indywidualne cechy osobowoci, umysowoci, uczucia i wiatopogld, ktry z
wiekiem przybiera coraz to nowych ksztatw i staje si peniejszy i coraz bardziej wiadomy.
Dowiedziono rwnie, e proces rozwoju jest uwarunkowany rnymi czynnikami zarwno
zewntrznymi jak i wewntrznymi, a nie wiekiem, dlatego te nie mona podporzdkowywa
okrelonych waciwoci poszczeglnym okresom ycia czowieka, jak to si dzieje np. w przypadku
rozwoju fizycznego, ktry moemy opisa posugujc si oglnie przyjtymi normami, szablonami.
Psychologia wychowawcza natomiast dowodzi, e wszelkie nasze zachowania w okrelonych
sytuacjach warunkuj nasze cechy indywidualne.
Wan dla pedagoga dziedzin psychologii jest rwnie psychopatologia, ktra zbiera informacje na
temat dzieci trudnych, nerwicowych, psychopatycznych, upoledzonych umysowo czy chorych
psychicznie. Bada ona przyczyny powstania tego typu zaburze oraz okrela sposoby przeciwdziaania
im czy te dostosowywania, modyfikowania negatywnych zachowa dzieci dotknitych tymi
zaburzeniami do ycia w spoeczestwie.

6) PEDAGOGIKA A SOCJOLOGIA
Dorastanie do zada ludzi konkretnych spoeczestw danych okresw historycznych tak Bogdan
Suchodolski okrela proces wychowawczy w pedagogice. Definicja ta jest dla zagadnienia stosunku
midzy pedagogik a socjologi korzystnym punktem wyjcia syntezuje bowiem wszystkie
podstawowe elementy procesu wychowawczego jako przedmiotu bada zarwno pedagogiki jak i
socjologii.
Proces wychowawczy zaczyna aktualizowa si w pewnych maych grupach spoecznych w
grupach wychowankw. W ostatnim czasie zaobserwowano, ze wychowanie staje si coraz bardziej
istotnym elementem w yciu spoecznym. Dlatego te pedagodzy i socjolodzy intensywnie
wsppracuj ze sob prowadzc badania dotyczce procesu wychowania. Socjologii przypisuje si
nastpujce przedmioty bada:
- procesy uspoeczniania , czyli uczestnictwo wychowanka w yciu spoecznym
- proces wychowania zinstytucjonalizowanego.
Ponadto to wanie socjologii zawdzicza si naukowe sprecyzowanie szerokiej definicji wychowania.
W samym procesie badawczym socjolog ujmuje proces wychowawczy inaczej ni pedagog. Proces
wychowania jako przedmiot bada jest dla socjologa swoist kategori interesujcych go zjawisk
spoecznych, pedagog natomiast kierujc si przesankami prakseologii ujmuje go w jego moliwie
penej strukturze na miar potrzeb praktyki. Ten odrbny sposb ujmowania procesu wychowawczego
jest wyznaczony stosowaniem w badaniach odrbnych zaoe metodologicznych. Tak wic dziedziny
te czy wsplny przedmiot bada, cho jest przez nie inaczej ujmowany.
Dziedzinom pedagogiki odpowiadaj w ronym zakresie dziedziny socjologii wychowania. Ponadto
socjologiczne badania nad procesami wychowawczymi zbiegaj si z dziedzinami pedagogiki. Co
wicej pedagogika stosuje metody i systemy wiedzy socjologicznej. Zauwaamy wic e obie
dziedziny silnie na siebie oddziauj. Moemy dopatrzy si take rnic pomidzy pedagogik a
socjologi. Maj one odrbne zadania oraz odpowiadajce im zaoenia metodologiczne i systemw
wiedzy.
Zagadnienie stosunku miedzy pedagogik a socjologia w badaniach procesw wychowawczych
wystpuje ze szczegln ostroci w odniesieniu do pedagogiki spoecznej i socjologii wychowania.
Obie te dziedziny wyodrbniy si z odmian stanowisk i teorii dotyczcych wsplnego spoecznego
aspektu procesw wychowawczych. Pedagogika spoeczna odwouje si do wynikw socjologii
wychowania, co wicej wynikom tym zawdzicza w duym stopniu swj rozwj i efekty badawcze.
Socjolog przygotowuje dla pedagoga przesanki opisowo wyjaniajce, ktre pedagog wykorzystuje
do rozwizania problemw prakseologicznych.
Obie dziedziny korzystaj z siebie nawzajem ,aby w jak najlepszy sposb kontynuowa badania nad
procesem wychowania.

6
 7) PEDAGOGIKA A NAUKI BIOMEDYCZNE, MEDYCYNA
Pedagogika wchodzi w interakcje z naukami biomedycznymi. Pedagogika, ktra wspiera rozwj
dziecka, czowieka musi korzysta z informacji dostarczanych przez nauki biomedyczne. Jak wiadomo
czowiek rodzi si z genetycznie przekazywanymi cechami przez rodzicw, natomiast dalszy rozwj
jest take uwarunkowany przez warunki w jakich odbywa si proces wychowawczy. Zadaniem
pedagogw jest stworzenie warunkw do optymalnego rozwoju fizycznego i umysowego dziecka.
Moliwoci rozwoju intelektualnego i fizycznego s okrelane genetycznie, natomiast puap ich
rozwoju osiga si w przewaajcym stopniu poprzez proces wychowania. Skoro wychowanie polega
na uksztatowaniu osobowoci, na dostarczaniu odpowiedniego zasobu wiedzy teoretycznej, a przede
wszystkim na stworzeniu optymalnych warunkw do jego rozwoju musi uwzgldnia biologiczne
aspekty swego oddziaywania. Rwnie stan zdrowia, czyli stan dobrego samopoczucia fizycznego i
psychicznego ma znaczcy wpyw na wychowanie i nauczanie.
Kanon wiedzy medycznej dla pedagogw zawarty jest w dwu przedmiotach ksztacenia. S to :
biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania oraz edukacja zdrowotna. Tym co scala nauki medyczne
i pedagogik jest pojcie zdrowia. Zdrowie to warto i kategoria poznania, badania i praktyki
pedagogicznej, organizujca pewien zakres wiedzy pedagogicznej. W budowaniu tego pojcia obok
nauk medycznych odkrywamy wkad nauk humanistycznych i spoecznych.
Medycyna definiowana jest jako nauka o zdrowiu i chorobach czowieka oraz sztuka leczenia
chorych i zapobiegania chorobom.
Medycyna i pedagogika, dziedziny reprezentujce nauki przyrodnicze i humanistyczne nauki o
naturze i nauki o kulturze, za centralny punkt odniesienia swoich poszukiwa uwaaj czowieka w
jego caociowej egzystencji. Kategori, ktra w swoisty sposb scala te dwa obszary ludzkiej wiedzy,
jest zdrowie. Na gruncie pedagogiki zdrowie jest ujmowane jako kategoria edukacyjna i odnoszone do
celw wychowania. Synteza dorobku myli pedagogicznej w tym zakresie, skoncentrowanego
zwaszcza w obrbie pedagogiki spoecznej, zaowocowaa w poczeniu z medycyn zapobiegawcz,
wyodrbnieniem pedagogiki zdrowia, traktowanej jako dyscyplina szczegowa pedagogiki i
stanowicej swoiste ukierunkowanie mylenia pedagogicznego na problemy zdrowia .
Wymiar antropologiczny i aksjologiczny medycyny i pedagogiki wyznacza kierunek i si wizi
midzy tymi dyscyplinami naukowymi. Trwao tych wizi zalee bdzie od rozumienia
interdyscyplinarnoci obydwu dziedzin nauki i przedmiotu poznania, ktrym jest CZOWIEK.

8) PEDAGOGIKA A EKOLOGIA (NAUKI PRZYRODNICZE)

Rozwj cywilizacji naukowo- technicznej ingerujcej w prawa natury wywoa ostry, cigle
pogbiajcy si kryzys ekologiczny o charakterze globalnym. Jedn z drg poprawy stanu rodowiska
jest koncepcja zrwnowaonego rozwoju, ktra pociga za sob tworzenie nowych sposobw realizacji
praktyki ksztacenia i wychowania. Edukacja ekologiczna staa si jedn z waniejszych orientacji
pedagogicznych. Wspomaga zrozumienie zalenoci midzy czowiekiem, jego wytworami i przyrod
poprzez umoliwienie kademu czowiekowi zdobywania wiedzy i umiejtnoci niezbdnych do
poprawy stanu rodowiska, tworzenie nowych wzorcw, zachowa, ksztatowania postaw, wartoci i
przekona jednostek, grup spoecznych i spoeczestw. Koncepcja zrwnowaonego rozwoju jest to
proces majcy na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia poprzez
gospodarowaniu zasobami naturalnymi i ich ochronie oraz na wymuszeniu technologicznych i
instytucjonalnych zmian z zachowaniem moliwoci zaspokojenia tych samych aspiracji przez przysze
pokolenia. Osignicie celw zrwnowaonego rozwoju wymaga integracji pedagogiki z ekologi,
czyli szerokiego, kompleksowego ujcia, uwzgldniajc konieczno zaangaowania wszystkich
uczestnikw procesw gospodarczych, rzdw oraz ogu spoeczestwa oraz konieczno znaczcych
zmian w obecnych modelach konsumpcji i zachowa czowieka. Informacja, owiata, szkolenia nale
do priorytetowych obszarw dziaania.
Realizacja zaoe zrwnowaonego rozwoju wymaga wysokiej spoecznej wiadomoci
ekologicznej, nie jest ona moliwa w spo. niewyksztaconym i to przede wszystkim w sensie
humanistycznym.
Systematyczne uczenia modego pokolenia mylenia holistycznego, globalnego, ekologicznego
poprzez rozwijanie systemu wartoci, zamiast mylenia mechanicznego oferowa bdzie przede
wszystkim takie informacje i umiejtnoci , na podstawie ktrych bd umieli:
- Odnajdowa harmoni i rwnowag wewntrzn

7
 - Wspistnie z przyrodniczym rodowiskiem
- Efektywnie wspdziaa w rnych grupach spoecznych
- Korzysta z zasobw informacyjnych naszej cywilizacji

9) PEDAGOGIKA A NAUKI INFORMATYCZNE

Poczwszy od lat osiemdziesitych XX wieku, szczegln rol w yciu czowieka zaczy
odgrywa komputery, a nastpnie Internet. Niesie on ze sob ogromne szanse edukacyjne, ale take
spore zagroenia wychowawcze.
Zgodnie z raportem UNESCO z roku 1994, wyrniamy trzy fazy wprowadzenia technologii
informacyjnej w spoeczestwie :
1. faza automatyzacji ludzie z personelu technicznego zajmuj si technologi informacyjn
2. faza upowszechniania informacji duy nacisk kadzie si na pozyskiwanie i
rozpowszechnianie informacji
3. faza wprowadzania komunikacji w sieci najbardziej zaawansowana faza, w ktrej
komputery na caym wiecie s do siebie podczone poprzez sie, dziki czemu ludzie mog
w atwy sposb komunikowa si ze sob
Wrd zalet stosowania technologii informacyjnej w yciu spoecznym mona wyrni m.in.:
atwy dostp do aktualnych informacji
Zrezygnowanie z suchego przyswajania wiedzy encyklopedycznej na rzecz rozumowego
mylenia poznawczego, ktre prowadzi do cigego uczenia si
Moliwo korzystania z informacji, ktre udostpniaj nam inni uytkownicy Internetu oraz
tworzenie wasnych i udostpnianie ich z rwnoczesnym prowadzeniem dyskusji i stawianiem
pyta
atwo porozumiewania si z ludmi z caego wiata poprzez urzdzenia podczone do sieci
Moemy zauway, e cz tych zalet czy pedagogik z naukami informatycznymi. Internet
zajmuje szczeglne miejsce w technologii informacyjnej. Warto zauway, e jest on jedynym
medium, ktre czy wszystkie, znane na dzie obecny, rodki przekazu ( telewizja, radio, itp. ). Przy
jego pomocy moemy pracowa, uczy si oraz bawi. Edukacja, ktr otrzymujemy poprzez Internet
moe zrewolucjonizowa szkolnictwo, wymaga to jednak zastosowania bardzo obszernej wiedzy o
edukacji.
W pedagogice nauki informatyczne stanowi bardzo wane rdo informacji pod warunkiem
waciwego ich wykorzystywania.

10) PEDAGOGIKA A EKONOMIA

Pedagogika to nauka o wychowaniu, o ksztaceniu i o samorozwoju kadego czowieka w jego
yciu. Pedagogika z ekonomi, ktra ukazuje rol edukacji we wzrocie gospodarczym ekonomika
ksztacenia. Edukacja jest usug spoeczn, poniewa dynamicznie rozwijajcy si wspczesny rynek
pracy stawia due wymagania, ktrym ludzie musz dorwna i sprosta. Obecnie zapotrzebowanie na
absolwentw szk o najwyszych kwalifikacjach jest coraz wiksze. Absolwenci przeznaczeni s do
wiadczenia wysoko wyspecjalizowanych usug, tworzc kapita ludzki. Edukacja z perspektywy
rynkowej to produkcja wiedzy i kompetencji potrzebnych do wykonywania rnego rodzaju usug na
rynku pracy. Relacje edukacji z rynkiem pracy s cile powizane ze sob, poniewa wyksztacenie,
kwalifikacje i kompetencje zawodowe s towarem, ktry zapewnia ludziom pewien status na rynku
pracy z czego wynika bezpieczestwo zatrudnienia, tre pracy, pozycja zawodowa i jej rozwj, a
take poziom pacy. Wspczenie rynek pracy zaleny jest od edukacji, ale rwnoczenie na ni
wpywa i napdza j. Zaleno ta dziaa take w drug stron, ale naley pamita, i oba s
niezalene, autonomiczne. Edukacja tworzy fundament adu ekonomicznego, spoecznego i
politycznego w krajach opartych na demokratycznym kapitalizmie.
Ekonomici interesuj si wpywami wychowawczymi, czy tez szkolnictwem, poniewa od
zawsze szkolnictwo wywierao duy wpyw na zasoby siy roboczej, ksztatujc take pracownicze
nawyki i umiejtnoci a take kwalifikacje.
Role edukacji we wzrocie gospodarczym ukazuje wyspecjalizowana ga nauk ekonomicznych-
ekonomika ksztacenia, ktrej przedmiotem badawczym stay si przede wszystkim:
zwizki i zalenoci pomidzy rozwojem spoeczno-gospodarczym kraju a rozwojem
szkolnictwa

8
 zagadnienia racjonalnego gospodarowania w dziedzinie szkolnictwa.
Zainteresowanie badawcze ekonomiki sfer owiatow bierze si std, i szkolnictwo pochania
coraz wicej rodkw finansowych i angauje coraz wicej ludzi. Mamy tu do czynienia z
ekonomizacj ksztacenia, ktra polega na tym, e ksztacenie podobnie, jak inne sfery
dziaalnoci spoecznej wymaga rwnie stosowania bodcw ekonomicznych oraz nowych
kryteriw ekonomiczno-pedagogicznej oceny pracy personelu pedagogicznego i administracyjnego.
Paszczyzny wspdziaania pedagogiki i ekonomii:
Edukacja jako usuga spoeczna wytwarzania wysoko wykwalifikowanej kadry przygotowanej do
wiadczenia wysoko wyspecjalizowanych usug.
Zwizek edukacji z rynkiem pracy Edukacja produkcja wiedzy i kompetencji, inwestowanie w
wyksztacenie, rynek edukacyjny, popyt na okrelone kompetencje, usugi edukacyjne, rynek
edukacyjny.
- Wyksztacenie i kwalifikacje s form wasnoci pracownika wyznaczajca jego status na rynku
pracy, zapewniajca pozycje zawodow i poziom pacy.
- Edukacja i rynek pracy funkcjonuj jako sprenie zwrotne.Ukad poczonych elementw,
oddziaywujcych na siebie bezporednio tj.: rozwj dziaalnoci dziedzin ekonomicznych
powoduje zapotrzebowanie na now, wyspecjalizowana kadr, czyli powoduje jednoczenie
rozwj edukacji w danej dziedzinie.
-Edukacja posiada wiodc role w rozwoju wspczesnego spoeczestwa i gospodarki, stanowi
te fundament adu ekonomicznego.
-Ekonomia oparta jest o edukacje (wiedz wytwarzana w procesie edukacji), dziki niej
funkcjonuje i si rozwija.
Opacalno edukacji. Lepsze wyksztacenie daje lepsz prac, co owocuje dobr sytuacj materialn
jednostki ( satysfakcjonujce zarobki, wikszy dochd na osob w rodzinie, wzrost poziomu ycia,
zamonoci, pozycji spoecznej itd.). Inwestowanie w edukacje jest inwestowaniem w siebie i swoja
przyszo.
Ksztacenie przez cae ycie. Ekonomiczne znaczenie owiaty nie moe by analizowane tylko w
dziedzinie szkolnego przygotowania modziey do podejmowania pracy zawodowej. Dotyczy to take
procesu ksztacenia przez cae ycie. Widoczne jest to m.in. w: doksztacaniu; przekwalifikowywaniu;
kursach i szkoleniach dorosych pracownikw rnych firm i przedsibiorstw.
Ekonomiczna refleksja nad zagadnieniami edukacyjnymi powinna sta si integraln czci
poszukiwa badawczych. Pozwala ona na poszerzenie horyzontu mylenia o wychowaniu, ksztaceniu
i samoksztaceniu czowieka przez cae ycie.

11) PEDAGOGIKA A NAUKI O ZARZDZANIU

Zarzdzanie- jest to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy czonkw
rnych organizacji za pomoc wszelkich dostpnych celw. Zarzdzanie jakoci- jest to cay cykl
istnienia wyrobu(od badania rynku do wykorzystania surowcw wtrnych).
Wyksztacenie obywateli ma ogromne znaczenie dla rozwoju spoeczno- gospodarczego
kadego kraju. Obecnie widzimy silne wspzalenoci gospodarcze pomidzy krajami caego wiata,
co powoduje potrzeb regulacji jakoci rnych dyscyplin i przedsiwzi, w tym take jakoci
ksztacenia. Zauway mona, i pedagogika i nauki o zarzdzaniu wzajemnie si uzupeniaj,
przenikaj si i wywieraj na siebie wpyw. Uczelnie ju dawno przeksztaciy si w instytucje, ktre
musz respektowa pewne prawa rynkowe i zasady konkurencji. Z przeksztaceniem tym wie si
wprowadzanie do szkoy systemw zarzdzania jakoci ksztacenia(dostarcza informacji niezbdnych
do porwnywania osignitych wynikw ksztacenia i wie siz doskonaleniem tego procesu oraz
wzrostem jego efektywnoci, decyduje on w bardzo duym stopniu o pozycji absolwentw na rynku
pracy). Pojawiaj si pewne standardy ksztacenia, do ktrych szkoy musz si dostosowa.
Wdraanie i realizowanie standardw wie si z wykorzystywaniem wiedzy o zarzdzaniu. Szkoy
powinny sta si organizacjami uczcymi si, zwaszcza na paszczynie zarzdzania wiedz. Tylko
umiejtne zarzdzanie prowadzi do tego, i szkoy staj si atrakcyjne dla uczniw, oraz wzrasta ich
efektywnoci na rynku edukacji i nauki.
1) Wzajemne wspistnienie i oddziaywanie na siebie pedagogiki i nauk o zarzdzaniu moe
sprzyja efektywnoci ksztacenia (poprzez rozwj ucznia i nauczyciela)

9
 2) Ewaluacja w pedagogice i ewaluacja jakoci ksztacenia w naukach o zarzdzaniu dostarcza
informacji niezbdnych do porwnywania osignitych efektw ksztacenia z zaoonymi
celami(prowadzi to do doskonalenia procesu ksztacenia, wpywa na jako zarzdzania
szkoami, ale take doskonali rozwj ucznia i nauczyciela)
3) Rozwj szk powinien by zwizany z przyswajaniem i wykorzystywaniem wiedzy z zakresu
zarzdzania, jedynie wwczas bd miay szans uzyskania przewagi na konkurencyjnym
rynku edukacji
4) Przed szko staje wyzwanie realizowania TQM (Total Quality Management- Kompleksowe
Zarzdzanie przez Jako) jest to filozofia i strategia dochodzenia do wyszej jakoci pracy,
osiganie poprawy jakoci wiadczonych usug i wyrobw, co w kontekcie szkoy prowadzi
do poprawy jakoci ksztacenia

12) PEDAGOGIKA A PRAKSEOLOGIA

Prakseologia to oglna teoria sprawnego dziaania, dziedzina bada naukowych dotyczcych metod
wszelkiego celowego dziaania; nauka skutecznego dziaania.
Prakseologia moe interesowa pedagoga pod dwoma podstawowymi wzgldami: ze wzgldu na
potrzeby wynikajce z jego wasnej pracy ped. oraz ze wzgldu na sprawno dziaa tych podmiotw
dziaajcych, ktrych pedagog wspiera w rozwoju ich osobowoci, zachowa, postaw.
Podstawowe kierunki bada prakseologii to analiza i opis elementw i form dziaania oraz
formuowanie prakseologicznych zasad postpowania. Jedn z dziedzin, w ktrej znajduj szerokie
zastosowanie zasady prakseologii jest teoria organizacji. Podmiotem jej s zespoy ludzkie pozytywnie
wsppracujce. Zainteresowanie pedagoga teori organizacji s uzasadnione koniecznoci jego
pracy z zespoami i w zespoach. Prakseologia przykada du rol do opracowywania i precyzowania
wasnej aparatury pojciowej. Na szczegln uwag zasuguj dwa pojcia: sprawstwa i sprawnoci.
Pojcie sprawstwa interesuj pedagoga ze wzgldu na jego dziaanie, jak i element kadego procesu
pedagogicznego: ksztacenia umysowego, fizycznego itp. wiadomo tego, co pedagog naprawd
ocenia, skutki dziaa, stanowi z jeden z elementarnych skadnikw prakseologicznego postpowania
pedagogicznego. Niektre prakseologiczne charakterystyki sprawnoci manualnej s w szczeglnoci
cenne dla pedagoga. Do takich np. nale sprawno umysowa, pewno albo niezawodno.
Uyteczno prakseologii dla pedagogiki sprowadza si do trzech wzgldw:
1) prakseologia tworzy i doskonali aparatur pojciow niezbdn do opisu, analizy,
projektowania i oceny dziaa;
2) prakseologia formuuje praktyczne problemy dziaania;
3) prakseologia systematyzuje twierdzenia dotyczce dziaa.
Warto prakseologii dla pedagogiki jest szczeglna zwaszcza w zakresie tworzenia uoglnie.
Dziaania pedagogiczne, by zapewni im skuteczno, nie mog ulec schematyzmowi, a zastosowania
uoglnie prakseologicznych w pedagogice jest niezbdne, gdy w tej dyscyplinie istnieje potrzeba
wyodrbniania tego, co dla jej zakresu dziaa specyficzne. Zastosowanie prakseologicznych kategorii
rozumienia jest niezbdne do tego, aby wyraniej uwiadomi sobie, e rodki pedagogiczne, by
mona mwi o ich skutecznoci, musz by odpowiednie nie tylko do postawionego celu, ale take
do aktualnych waciwoci osb ksztaconych.
Pedagogika moe czerpa oglne zalecenia prakseologiczne dotyczce czynnoci konstruowania
rodkw dziaania ped., a szczeglnie chodzi tu o prac nad metodykami szczegowymi potrzebnymi
dla organizowania procesw ksztacenia.

13) PEDAGOGIKA A POLITYKA EDUKACYJNA

Pedagogika i polityka edukacyjna
Pedagogika i inne nauki spoeczne wyrniaj nastpujce obszary programw polityki edukacyjnej:
oglna filozofia edukacyjna, priorytety edukacyjne, podstawy programowe, programy nauczania i
podrczniki szkolne, ksztatowanie ustroju szkolnego, jego sieci, organizacja i zarzdzanie
szkolnictwem ,finansowanie szkolnictwa, ksztacenie i doskonalenie nauczycieli itp. Jednym z
warunkw efektywnego funkcjonowania systemu edukacji jest rozwijanie pedagogiki,w tym
subdyscypliny polityki edukacyjnej i pedagogiki porwnawczej.
Polityka edukacyjna ma dwojakie znaczenie:

10
 1. Jako dyscyplina naukowa, zajmujca si podstawami teoretycznymi dziaalnoci w systemie
edukacji i wychowania.
2. Jako celowa i zorganizowana dziaalno wadz pastwowych i samorzdowych, zapewniajca
dzieciom, modziey i dorosym zdobywanie wiedzy, umiejtnoci zawodowych, rozwijania
osobowoci oraz zaspokajanie aspiracji i de.
Reformy szkolnictwa w Polsce rezultaty i dowiadczenia:
Decyzje o reformach s czsto podejmowane w ogniwach centralnych z pominiciem dialogu i
konsultacji z rnymi podmiotami, a take ewaluacji rezultatw. W Polsce XX wieku reformy szkolne
byy nie tylko reakcj na aktualne problemy spoeczne i ekonomiczne, lecz take poszukiwaniem
odpowiedzi edukacji na wyzwania teraniejszoci i przeszoci.
System szkolnictwa w Polsce w latach 90-tych XX wieku Nastpi proces pozytywnych
zmian edukacyjnych czego wyrazem jest przede wszystkim:
-znaczcy wzrost wskanika skolaryzacji na poziomie rednim i rozwj niepublicznego sektora
edukacji
-Decenteralizacja systemu kierowania i zarzdzania
-upowszechnianie si rnych naukowych orientacji pedagogicznych oraz innowacji i eksperymentw
edukacyjnych.
Pozytywnym procesom towarzyszyy rwnie negatywne zjawiska w rozwoju edukacji:
-znaczcy i trway spadek udziau owiaty
-znaczcy spadek wynagrodze nauczycieli
-przeduajce si prace i rozstrzygnicia w sprawach podstaw programowych
-zakcenia w dialogu spoecznym i negocjacjach MEN z rnymi podmiotami polityki edukacyjnej
Refleksje i konstatacje:
-szkolnictwo nigdy nie pracowao w warunkach dostatku rodkw finansowych
-reformy szkolne w Polsce XX wieku nie zawsze byy dobrze przygotowane oraz pomylnie
przeprowadzone do koca
-w Polsce obserwuje si niezadowalajcy udzia nauk pedagogicznych w wypracowaniu finalnych
koncepcji reform szkolnych
-na progu XXI wieku gwnym rodkiem produkcji s : wiedza ,nauka i edukacja
-reformowanie edukacji jest zespoem wyzwa i zada oraz naley do przedsiwzi
dugookresowych ,najwaniejszych spoecznie i kosztownych .

Literatura:
Skulicz D. Pedagogika a nauki medyczne; Denek K., Pogranicze pedagogiki i ekonomii; Kojs W.,
Edukacja, pedagogika i prakseologia wybrane paszczyzny wspdziaania, Kubik W., Dialog midzy
pedagogik i teologi; Gnitecki J., Inspiracje badawcze i poznawcze pynce z pogranicza pedagogiki i
globalistyki, Banach Cz., Relacje pedagogiki i polityki edukacyjnej-wnioski z dowiadcze polskich
reform szkolnictwa; Szcepaniec-Cicia E. Relacje midzy pedagogika a ekologi na przykadzie
nauczania i wychowania dla zrwnowaonego rozwoju; Stawowy M. Pogranicze nauk o zarzdzaniu i
pedagogiki na przykadzie ewaluacji jakoci ksztacenia w szkole wyszej Palka S. Badania z
pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych. [W:]-Pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych. S.Palka
(red.). Krakw 2004
Godlewski M., Pedagogika.
Nowak M., Od tradycyjnej pedagogiki oglnej ku nowym wyzwaniom dla bada nad postawami edukacji.
W: Pedagogika oglna. Tradycja- teraniejszo-nowe wyzwania. T. Hejnicka-Bezwiska (red),
Bydgoszcz 1995, s. 107-126.
Przetacznikowa-Gierowska M., Rola psychologii w systemie nauk pedagogicznych. Potrzeby a
rzeczywisto. W: Szanse naukowego rozwoju pedagogiki. S. Palka (red), Zeszyty Naukowe UJ,
Zarba E., Rozwj pedagogiki a dowiadczenia socjologii. W: Szanse naukowego Zeszyty UJ,
Kunowski S., Podstawy wspczesnej pedagogiki. Warszawa 1997, s.49-62.
Urbaski R.: Nauki pedagogiczne a nauki o wychowaniu. Ruch Pedagogiczny 1986/1
Soncki K. Pedagogika wrd innych nauk. W: Rozwj pedagogiki zachodniej na przeomie XIX i XX
wieku. Warszawa 1967.
Cicho W., Aksjologiczna i antropologiczna problematyka w badaniach pedagogicznych.W: Szanse
naukowego rozwoju pedagogiki. S. Palka (red.) Zeszyty Naukowe UJ. 1987

11