KLASYCYZM

Wyjanienie nazwy, gwne zaoenia:

styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwoujcy si do osigni

staroytnych Grekw i Rzymian.
nazwa "klasycyzm" pochodzi od aciskiego "classicus" - pierwszej klasy, wzorowy,
doskonay
daty ramowe - pocztek to umownie mier J.S. Bacha, koniec rok 1815 Kongres
wiedeski; rne rda podaj rne daty. S to ok. 1750-1800 lub ok. 1750-1820 lub ok.
1760-1830
architektura:
wzorowanie si na staroytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektrych
budowlach odrodzenia
stosowanie kolumnad i kolumnowych portykw, duych okien
denie do uzyskania efektu harmonii, zrwnowaonej kompozycji, stosowanie symetrii;
w opozycji do baroku przewaaj fasady o liniach prostych bez wygi i skrtw
najwaniejsze budynki wybudowane w tym okresie w Poznaniu, to: Biblioteka
Raczyskich, Paac Dziayskich
literatura:
wanym przejawem teorii i praktyki klasycyzmu byo przestrzeganie norm gatunkw
literackich, ich hierarchii i czystoci
najwyej ceniono gatunki o tradycji antycznej: epos, tragedi, od, list poetycki, bajk,
satyr.
malarstwo
wyrazio si g. w tematyce hist. (zw. mitologicznej., alegorycznej i portrecie

Klasycyzm w muzyce (1750 - 1815)

rozwin si gwnie w Austrii i we Francji

charakteryzuje si przewag elementw formalnych, deniem do najdoskonalszej harmonii,

realizowanej za pomoc okrelonej techniki kompozytorskiej

dominuje symetryczna budowa okresowa (okres muzyczny)

podstawow form okresu klasycznego jest cykl sonatowy. Wanie sonata (jej pierwsza cz-
allegro sonatowe = forma sonatowa) staje si podstaw takich form, jak: sonata solowa
i kameralna, symfonia, koncert, kwartet

z barokowego snucia motywicznego powstaje praca tematyczna, ktra polega na przetwarzaniu

materiau motywicznego za pomoc rnych rodkw muzycznych

rozwija si forma wariacyjna wariacje ornamentalno figuracyjne, kolejne wariacje

zachowuj plan harmoniczny tematu

krystalizuje si ostatecznie funkcyjny system tonalny jako system formotwrczy (harmonika

funkcyjna)

rozwija si nowoczesna technika instrumentacyjna i orkiestrowa

klasyczny skad orkiestry symfonicznej bez b.c. (wyjtek pocztkowe symf. Haydna)
koncert wykorzystanie innych instrumentw w porwnaniu z barokiem (fortepian, klarnet,
kontrabas), inne proporcje partii sol. i orkiestrowych (wiksza rola solisty), ustalenie budowy
4 cz. z allegrem sonatowym, wirtuozowskie i improwizacyjne kadencje
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 1
 MUZYKA NA PRZEOMIE BAROKU I KLASYCYZMU

Francuskie rokoko

pocztek XVIII w. powstanie we Francji stylu dekoracyjnego (architektura, sztuka)

lekko, wdzik, elegancja, kameralno.
nazwa rokoko jest prawdopodobnie poczeniem sw: barocco i rocaille (ornamenty z
muszli i kamykw, ktrymi zdobiono fontanny)
w muzyce nazwa styl rokoko stosowana jest wymiennie z nazw styl galant (1720 -1760)
o styl ten rozwija si g. w muzyce klawesynowej
o widoczne odejcie od polifonii
rozwj prostych form opartych na fakturze homofonicznej

Styl galant w muzyce:

styl muzyki rokokowej w XVIII w., charakteryzujcy si lekkoci (w przeciwiestwie do
poprzednio panujcego baroku) i bogat ornamentyk melodii na tle akompaniamentu
akordowego (homofonia akordowa)
w okresie tym rozwija si muzyka instrumentalna, szczeglnie klawesynowa (we Francji
F Couperin, J - Ph. Rameau, w Niemczech synowie J. S. Bacha, we Woszech D. Scarlatti).
styl galant rozwin si gwnie w muzyce instr. (zwaszcza klawesynowej) i dramat. we Francji
i Woszech, w sabszym stopniu w Niemczech
formy: proste oparte na fakturze homofonicznej: suita o charakterze programowym, rondo,
jednoczciowa. Sonata
kompozytorzy muzyki klawesynowej: przyczynili si do rozwoju faktury instr., ktrej istotn
cech jest szerokie wykorzystanie rodkw zdobniczych, rekompensujcych krtki dwik
klawesynu
najwybitniejszy przedstawiciel stylu galant we Francji - Jean Philippe Rameau (1683 1746)
kompozytor muzyki klawesynowej, operowej, teoretyk
o skomponowa miniatury klawesynowe zebra w 4 zbiorach Pieces de clavecin
o suity o programowych tytuach, np.: Tamburyn, Kura, Rado
o czsto wrd czci tanecznych pojawia si menuet
o w XVIII w. wyksztaca si praktyka wprowadzenia drugiego menueta i powtrzenia
pierwszego forma 3 cz.: menuet trio menuet
o rozwija faktur klawesynow
o zwraca uwag na dynamik, kolorystyk, ilustracyjno.
czoowym reprezentantem muz. klawesynowej we Woszech by D. Scarlatti
w Niemczech twrczo instr. w stylu galant. uprawia gwnie C.Ph.E. Bach (sonaty i fantazje)

Muzyka operowa
styl galant przyczyni si do rozwoju opery komicznej (we Francji opra comique, we
Woszech opera buffa, w Niemczech singspiel
wspaniae dekoracje
kostiumy nie zwizane z tematyk utworu
opera komiczna charakteryzuje si w porwnaniu z oper seria uproszczeniem rodkw,
np. zastpieniem arii prost piosenk o budowie zwrotkowej
twrczo t reprezentowali: we Woszech L. Vinci, L. Leo, G.B. Pergolesi, we Francji
Jean Philippe Rameau, Jean Jacques Rousseau Wiejski wrbita, w Niemczech A. Hiller.)
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 2

REFORMA OPEROWA GLUCKA

Christoph Willibald Gluck 1714 1787

niemiecki kompozytor, obok Mozarta najwybitniejszy twrca operowy XVIII w.
gra w kocioach na organach zarobek na ycie
otrzyma od papiea tytuu Kawalera Zotej Ostrogi = tytu: von Gluck
pojawiy si spory midzy gluckistami (zwolennikami opery francuskiej) a piccinistami
(zwolennikami opery woskiej i kompozytora Niccolo Picciniego)

Gluck wprowadza zmiany w balecie:

rezygnacja z suitowego szeregu tacw
muzyka podporzdkowana akcji scenicznej
na I planie mimika i choreotechnika

Reforma opery powanej dokonana przez Glucka (zaoenia przedstawione w przedmowie do opery
Alcesta i do opery Parys i Helena)
opera to rodzaj dramatu muzycznego
podporzdkowanie muzyki sowu muzyka (gosy wok. i inst.) podporzdkowana
dramatycznemu wyrazowi dziea
uwertura wprowadza w tok akcji dramatyczne, powizana jest z oper pod wzgldem
wyrazowym i motywicznym (motywy uwertury wykorzystywane w dalszym przebiegu
opery)
na I planie partie chralne chr bierze bezporedni udzia w akcji (chr komentujcy,
dramatyczny, rytualny)
proste libretto rezygnacja z nadmiaru szczegw
rezygnacja z recytatyww secco
ograniczenie elementw popisowych
denie do zatarcia rnicy midzy ari a recytatywem podzia rozbija tok akcji
rne rodzaje arii zwrotkowe, koncertujce, monologi z pogranicza arii i recytatywu
secco
wana rola orkiestry odzwierciedla akcj dramatyczn (skad: kwintet smyczkowy
wiolonczela i kontrabas realizuj wspln parti, podwjne drzewo, 2 rogi, 2 trbki,
3 puzony, koty; czasami roek ang., harfa, flet piccolo, talerze, trjkt)
wykorzystanie w scenach baletowych tacw (sarabanda, gawot, menuet)
przykady dzie operowych: Orfeusz i Eurydyka, Alcesta, Parys i Helena, Ifigenia
w Aulidzie, Ifigenia w Aulidzie

STYL GALANT WE WOSZECH

Przedstawiciel: Domenico Scarlatti (1685 1757) syn Aleksandra

komponuje: opery, oratoria, msze, koncerty, utwory fortepianowe
istotne znaczenie maj utwory fortepianowe Esserciiz per clavicembalo (Studia fortepianowe)
skomponowa 555 sonat:
wana rola w procesie ksztatowania allegra sonatowego
budowa 1-czciowa z podziaem wewntrznym na 2 odcinki
widoczny dualizm tematyczny, partia przetworzeniowa
brak zrnicowania midzy przetworzeniem a repryz
faktur instrumentaln cechuje lekko i piewno
Inni kompozytorzy stylu galant piszcy sonaty (poczenie elementw sonaty da chiesa, suity
i osigni Scarlattiego):
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 3
 Domenico Alberti twrca akompaniamentu harmonicznego opartego na rozoonych akordach
= bas Albertiego
Domenico Cimarosa

Muzyka skrzypcowa
Giuseppe Tartini wirtuoz, kompozytor, nauczyciel (1692 1770)
I skrzypek w bazylice w. Antoniego w Padwie (przez ok. 50 lat)
autor pierwszego traktatu zajmujcego si ornamentyk muzyki XVIII w.
rozwin technik smyczkowania i podwjnych chwytw
twrca 130 koncertw i ok. 160 sonat na skrzypce

Muzyka kameralna i zespoowa

powstaj sonaty Giovanniego Battisty Pergolesiego
symfonie Giovanniego Battisty Sammartiniego 4 cz. forma cykliczna = punkt wyjcia dla
cyklu sonatowego w szkole mannheimskiej
rozpoczyna si proces ksztatowania klasycznej formy allegra sonatowego z dualizmem
tematycznym = przejcie od barokowego przeciwstawiania solo tutti do kontrastujcych dwch
tematw = dualizm tematyczny proces ten widoczny jest w twrczoci (koncerty, symfonie)
Johanna Christiana Bacha (zwany Bachem mediolaskim lub londyskim) wykorzystuje efekty
dynamiczne < >, fp, pf; obsada orkiestry: zesp smyczkowy, podwjne drewno (oprcz
klarnetu), rogi, koty

OPERA WOSKA PRZEOMU BAROKU I KLASYCYZMU

Zmiana roli libretta traktowane jest jak utwr dramatyczny

librecista i poeta zwracajcy uwag na znaczenie libretta Pietro Metastasio

Cechy opery seria:

wykorzystywanie woskiej melodyki i koloratury, podporzdkowanie tych elementw
wymogom wyrazu dramatycznego
stosowanie dynamiki np. < , dla podkrelenia wyrazu dziea
maa rola arii da capo ze wzgldu na jej schematyczno
wprowadzenie arii dal segno to wokalny odpowiednik formy allegra sonatowego (partie
koloraturowe peni funkcj cznikw midzy poszczeglnymi ogniwami formy)
wana rola recytatywu akompaniowanego
chr bierze udzia w akcji, komentuje wydarzenia
stosowanie barokowej teorii afektw (uczucia negatywne wyraane tonacjami bemolowymi
i odwrotnie)
skad orkiestry: zesp smyczkowy, inst. drewniane (bez klarnetu), rogi, trbki i koty
(czasami mandolina)
uwertura w formie woskiej sinfonii (3cz.), stopniowo coraz czciej wykazuje zwizek
z oper (wykorzystanie motyww mel. rytm. w dalszym przebiegu dziea)
przedstawiciele:
Niccolo Jomelli, Tomasso Traetta

PRZEDKLASYCZA MUZYKA NIEMIECKA WOKALNO-INSTRUMENTALNA

Rozwj singspielu
rodzaju opery, w ktrej cz dialogw jest mwiona
forma popularna w rodowisku mieszczaskim
krytyka przesadnie dramatycznego stylu opery seria
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 4
 widoczny wpyw angielskiej opery ebraczej
proste libretto
arie o formie piosenek (wykorzystywanie mel. ludowych)
najwybitniejszy twrca w II po. XVIII w. Johann Hiller zainicjowa w 1781 r. koncerty
w lipskim Gewandhausie

Rozwj liryki wokalnej

popularne pieni o idyllicznej tematyce
prosta budowa zwrotkowa = cechy stylu galant
koniec XVIII w. widoczny wpyw uczuciowoci, wykorzystywanie poezji lirycznej

SZKOY PRZEDKLASYCZNE

Gwne orodki niemieckiej inst. muzyki przedklasycznej:

Szkoa pnocno niemiecka, Szkoa berliska, Szkoa mannheimska, Szkoa starowiedeska

Szkoa pnocno niemiecka

gwny przedstawiciel Georg Philipp Telemann
twrczo: utwory klawesynowe (fantazje, fugi), suity orkiestrowe, sonaty
faktura gwnie homofoniczna
czsto forma o budowie 3 cz. da capo
ograniczanie rodkw zdobniczych (typowych dla baroku)

Szkoa berliska
gwny przedstawiciel Carl Philips Emanuel Bach oraz Wilhelm Friedmann Bach
wany element kantylenowy
wzmoona uczuciowo
silne kontrasty = prby odejcia od stylu galant
zainteresowanie problemami wykonawczymi, metodyk gry na instrumencie powstanie
podrcznikw gry
C.Ph. E. Bach:
czoowy przedstawiciel muzyki klawikordowej swojej epoki
pisze sonaty o 3 cz. budowie z wyranym dualizmem tematycznym
koncerty i symfonie wykorzystuj koncertujcy styl barokowy

Szkoa mannheimska
rozwj stylu uczuciowego
dominacja kantylenowej melodyki
stosowanie motyww westchnie wykorzystywanie przednutek
orkiestra w Mannheim najlepszy zesp w Europie
powstanie nowoczesnej instrumentacji
stworzenie nowoczesnej faktury symfonicznej: melodia, podstawa harmoniczna
i wypenienie harmoniczne
stopniowe ograniczanie i w kocu usunicie b.c.
zesp orkiestrowy = kwintet smyczkowy podstawa zespou (wiolonczele i kontrabasy
realizuj wspln lini mel.), podwjna obsada fletw, obojw i rogw, koty (czasami)
dynamika to czynnik wyrazowy, precyzyjnie stosowna ( zmiany dynamiczne
w poszczeglnych taktach), artykulacja element wyrazowy
ustalenie 4-cz. budowy symfonii: allegro (ekspozycja, przetworzenie, repryza, koda),
andante, menuet, fina (szybkie tempo) = Johann Stamic, Anton Stamic, Carl Cnnabich
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 5
Szkoa wiedeska - przedstawiciele: Matthias Monn, Georg Reuter
w muzyce przenikanie si rnych stylw = wielonarodowociowa struktura cesarstwa
austro wgierskiego
rozwj mieszczastwa wzrost zainteresowania muz. instrumentaln o popularnym
charakterze, wykonywan na wolnym powietrzu
popularne formy: serenady, divertimenta, notturni, cassationes utwory wieloczciowe
wykorzystujce czsto popularne melodie operowe, pieni ludowe, tace
wpyw w.w. form na symfonie starowiedeskiej
KLASYCY WIEDESCY

JOSEPH HAYDN

ur. 31. 03. 1732 Rohrau, zm. 31. 05. 1809 Wiede
urodzi si na terenie Austrii, ojciec jego, ciela, gra na harfie, widzc zdolnoci muzyczne
syna, oddaje go na wychowanie swojemu krewnemu, nauczycielowi muzyki
mody kompozytor uczy si piewu w chrze kocielnym, gry na fortepianie, skrzypcach,
kotach, bbnie i innych instrumentach
jego wyjtkowe zdolnoci zwracaj uwag bogatych mionikw muzyki (objcie stanowiska
kapelmistrza w prywatnej kapeli hrabiego Morzina w Lukave w Czechach przez 3 lata)
obejmuje funkcj nadwornego kapelmistrza orkiestry u ksicia Esterhazego w Eisenstadt na
Wgrzech przez 30 lat.
mier ks. Esterhazego = rozwizanie orkiestry ksicej, Haydn przenosi si do Wiednia
.pobyt w Wiedniu przerywaj kompozytorowi dwa ptoraroczne wyjazdy do Anglii,
zaproponowane przez skrzypka, impresaria, J. P. Salomona. (wykonano tam midzy innymi
symfonie zwane Londyskimi, ktre zyskay szczeglne uznanie)
Uniwersytet Oxfordzki nadaje Haydnowi tytu doktora Honoris Causa (podczas tej uroczystoci
wykonano Symfoni G-dur = Oxfordzka
Haydn by czonkiem wielu towarzystw muzycznych i akademii, otrzyma honorowe
obywatelstwo Wiednia
wyczerpany wieloletni prac twrcz od 1802r. przestaje komponowa, a liczne honory,
zaszczyty i tytuy jakimi go obdarzano, uprzyjemniaj jemu ostatnie lata ycia.
umiera majc 77 lat ( pogrzeb przy dwikach Requiem Mozarta)

W twrczoci Haydna wyrnia si zwykle 3 okresy:

do 1761 - wczesna dziaalno kompozytorska
1761 - 1790 - dziaalno na dworze Esterhazych
1791 - 1802 - dziaalno w Wiedniu i Londynie

Twrczo symfoniczna

Haydn to przede wszystkim twrca muzyki symfonicznej i kameralnej.

symfonie pisa przez cae ycie, to utwory nieopusowane, a ich numeracja nie jest zgodna
z chronologi powstania.
wczesne symfonie
o niewielkie rozmiary, trzy lub cztery czci (z menuetem porodku cyklu), o budowie
najczciej dwuczciowej z repetycj
o okoo 40 symfonii wykorzystuje cembalo - zasadniczy element baroku.
o utrzymane s przewanie w tonacjach do dwch znakw przykluczowych.
symfonie skomponowane w Eisenstadt, Wiedniu i Londynie
o rezygnuje z basso continuo, co powoduje zwikszenie aktywnoci gosw rodkowych,
a tym samym wzrost nasycenia brzmieniowego.

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 6

 o tonalno utworw urozmaicona poszczeglne czci cyklu wykorzystuj rne
tonacje, odlege modulacje.
o zrnicowana dynamika i rytmika
o wykorzystuje nowe efekty brzmieniowe instrumentw dtych, szczeglnie rogw
i obojw
Symfonie paryskie (nr 82 87)
o nowy okres twrczoci orkiestrowej Haydna.
o zwikszenie wolumenu brzmienia,
o bogata harmonika (chromatyka, akord neapolitaski).
o rozbudowany temat gwny peni wiodc rol w ekspozycji i przetworzeniu

Symfonie londyskie (nr 93 104)

o wzorzec symfonii i instrumentacji klasycznej
o ustala si w nich cykl symfoniczny jako kompozycja czteroczciowa ( Icz. allegro
sonatowe, IIcz. wolna, np. temat z wariacjami, IIIcz. menuet, IVcz. fina w formie
ronda).
o w allegrze sonatowym wystpuj dwa kontrastujce ze sob tematy o budowie
okresowej
o symetria w konstrukcji tematw, jak i wikszych czci symfonii, proporcjonalny
rozkad kontrastw, zastosowanie prostych rodkw melodycznych i harmonicznych
daje poczucie adu i porzdku, tak charakterystycznego dla estetyki klasycyzmu.
o ustala si tutaj klasyczny skad orkiestry
o podstaw brzmieniow tworzy kwintet smyczkowy (wiolonczele i kontrabasy unisono,
pisane na jednej piciolinii, tylko sporadycznie kontrabasy maj odrbn lini
melodyczn), podwjna obsada instrumentw dtych drewnianych Dodanie czasami
klarnetu i trbek powoduje wzrost wolumenu brzmieniowego symfonii. Instrumenty
perkusyjne to koty, rzadko trjkt, bben.
o melodi realizuj zwykle skrzypce I i II, flety i oboje, podstaw harmoniczn -
wiolonczele, kontrabasy, fagoty, a wypenienie harmoniczne II skrzypce, altwki, oboje,
klarnety, rogi.

Koncerty
koncerty na rne instrumenty: skrzypce, wiolonczel, kontrabas, obj, flet, rg, cembalo,
fortepian, organy.
typowa form trzyczciowa
zrnicowane pod wzgldem wirtuozowskim

Muzyka kameralna
Kwartety smyczkowe
Haydn - twrca klasycznego kwartetu smyczkowego
rwnorzdnie traktowane cztery wspdziaajce ze sob instrumenty.
pojawiaj si tematy o budowie okresowej , wzrasta rola harmoniki, wprowadzone s w finaach
fugi.
Kwartety rosyjskie op. 33 = dalszy etap rozwoju tej formy - rozwinita praca tematyczna,
wystpowanie zamiast menueta scherza lub schercanda o cechach lendlera.
Kwartety pruskie op.50 (sze) = dalsze udoskonalenie formy kwartetu, w ktrych wzrasta
znaczenie wiolonczeli i altwki (eksponowanie tematu)

Tria:
Tria fortepianowe

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 7

 o kompozycje gwnie na klawesyn, a od 1794 fortepian i dwa instrumenty smyczkowe
skrzypce, wiolonczela).
o nosz one rne nazwy: sonata, partita, divertimento.
o pisane gwnie dla amatorw (atwe do wykonania).
o gwn rol odgrywa instrument klawiszowy.
Tria smyczkowe,
o zwane divertimentami,
o przeznaczone s na dwoje skrzypiec i wiolonczel lub baryton (instrument podobny do
violi da gamba), altwk i wiolonczel
o to utwory trzyczciowe z menuetem jako czci rodkow.
o pisane byy dla celw rozrywkowych.
Sonaty
o 52 sonaty klawesynowe (fortepianowe).
o wczesne wykazuj pokrewiestwo z divertimentem, wpyw stylu galant (figuracje
szesnastkowe, ruch triolowy).
o czci rodkow jest menuet lub scherzando, a fina jest najczciej rondem

Utwory religijne

gatunki: msze, offertoria, motety, arie, opracowania psalmw, oratoria.

wana rola w twrczoci Haydna oratoriw
bdc w Anglii, Haydn, zapozna si z oratoriami Haendla i Purcella. Pod ich wpywem skomponowa
cztery oratoria religijne i jedno wieckie

oratoria:
w swoich oratoriach poczy Haydn zdobycze przeszoci z tendencjami wspczesnymi
z przeszoci przej monumentalne finay wokalno - instrumentalne, bas cyfrowany
w recytatywach secco, technik polifoniczn, technik koncertujc.
ze wspczesnoci wie Haydna umiowanie symetrii, homofonia, forma sonatowa,
formotwrcza rola harmoniki.
pierwsze oratoria, Stabat Mater i Powrt Tobiasza, s napisane pod wpywem szkoy
neapolitaskiej (wpyw opery - przewaga partii solowych, koloraturowe arie)

oratoria religijne w dojrzaym stylu:

Siedem ostatnich sw Chrystusa na krzyu
o utwr wielokrotnie Haydn przerabia.
o napisa muzyk do naboestwo w Wielki Pitek
o zdanie Haydna skomponowanie siedmiu nastpujcych po sobie adagiw, z ktrych
kade miao trwa ok. 10 minut, nie wywoujc znuenia suchaczy
o wszystkie czci utrzymane s w wolnym tempie, poprzedzone wstpami
wykonywanymi przez chr a cappella, ktry piewa zdania z Nowego Testamentu dot.
mierci Chrystusa.
o V cz rozpoczyna si parti tenoru solo, penicego rol narratora
o kompozytor w mistrzowski sposb zestawia kwartet solistw z chrem, rnicuje
brzmienie orkiestry
.Stworzenie wiata
o utwr trzyczciowy
o czci I i II odpowiadaj szeciu dniom tworzenia wszechwiata, dominuje w nich
narracja i opisowo.
o cz III stanowi pean na cze Boga - Stworzyciela, goszony w dzie sidmy, dzie
witowania, o charakterze lirycznym

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 8

oratorium wieckie:
Pory roku
jedyne wieckie oratorium Haydna
podstaw czteroczciowej budowy kompozycji stanowi libretto, ktre pozbawione jest akcji
dramatycznej.
solici opiewaj pikno natury i prace na wsi

Wokalno instrumentalne utwory wieckie

gatunki: pieni, opery, arie, kantaty solowe i chralne, duety, tercety, kwartety, opracowa szereg
pieni szkockich i walijskich, ktre cieszyy si w Anglii du popularnoci.

Haydn przebywajc u Esterhazego tworzy niemal wycznie woskie opery komiczne.

Skomponowa take pi singspieli
Charakterystyczne cechy oper:
czenie opery komicznej i powanej.
z opery seria kompozytor przej dominowanie partii solowych, koloraturowe arie, recytatywy
akompaniowane
z opery buffa wykorzysta pie zwrotkow, ansamble, zespoowe finay.
tylko trzy dziea reprezentuj oper seria: L isola disabitata, Acide, Armida. Znajduj si one
pod wyranym wpywem opery woskiej (recytatywy secco i akompaniowane, powizane
z duymi ariami).

Haydn komponowa rwnie muzyk dla teatrw marionetkowych

Wkad Haydna w rozwj muzyki polega midzy innymi na:

uksztatowaniu klasycznej formy sonatowej i instrumentacji
rozwiniciu formy symfonicznej,
stworzeniu faktury kwartetowej
ukazaniu moliwoci kolorystycznych instrumentw,
urozmaiceniu harmoniki,
wykorzystaniu zdobyczy poprzednich epok.

Haydn pozostawi dziea o nieprzemijajcej wartoci artystycznej. Fakt ten potwierdzaj sowa na jego
nagrobku non omnis moriar.

WOLFGANG AMADEUSZ MOZART

ur. 27.I. 1756 w Salzburg, zm. 5. XII. 1791 w Wiedniu

kompozytor austriacki, jeden z klasykw wiedeskich.
od najmodszych lat wykazywa niezwyke zdolnoci muzyczne
pierwsze lekcje muzyki pobiera u swojego ojca, Leopolda kompozytora, skrzypka,
pedagoga.
uczy si gry na klawesynie, organach, skrzypcach, poznawa zasady kompozycji.
ojciec, pragnc zapewni synowi midzynarodow karier, organizowa liczne podre
artystyczne
pierwsz podr odby Wolfgang z siostr Mariann do Monachium i Wiednia.(mia wtedy
sze lat).
koncertowa rwnie w Belgii, Francji, Holandii, Szwajcarii
majc 6 lat pisze I koncert fortepianowy, 8 lat = I symfoni.

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 9

 majc 12 lat napisa oper komiczn La finta semplice(Udana naiwno) oraz singspiel
Bastien und Bastienn (Pasterz i pasterka). Zacz te w tym czasie tworzy dziea religijne

w celu pogbienia wiedzy o muzyce religijnej wyjecha Mozart do Woch (w Rzymie

wzbudzi sensacj zapisujc z pamici usyszane w Kaplicy Sykstyskiej Miserere
G Allegriego. Partytura tego utworu, Miserere mei Deus Zmiuj si Boe nade mn to
pidziesity psalm Dawida, bya zastrzeona.)

nastpne lata spdzi Mozart w Salzburgu wyjedajc jeszcze dwukrotnie do Woch.

w Salzburgu tworzy gwnie muzyk religijn o charakterze polifonicznym.
obj stanowisko kapelmistrza w orkiestrze arcybiskupiej, zaj si ponownie
komponowaniem muzyki kocielnej.
o powstaa w tym czasie Msza koronacyjna, Nieszpory
najbardziej interesowaa Mozarta opera w 1781r. wypowiedzia stanowisko koncertmistrza
w kapeli arcybiskupiej i wyjecha do Wiednia. Zosta tam dworskim muzykiem kameralnym
o w tym czasie powstay najwybitniejsze dziea operowe Mozarta, jak: Wesele Figara, Don
Giovanni, Cosi fan tutte, Czarodziejski flet.
ostatnim, nieukoczonym dzieem Mozarta byo Requiem.
zmar po krtkiej chorobie, pochowany zosta we wsplnym grobie dla ubogich.

Twrczo instrumentalna

W twrczoci instrumentalnej na plan pierwszy wysuwaj si formy cykliczne, gwnie: sonaty,

koncerty, symfonie, kwartety smyczkowe

Sonaty
pierwsze sonaty fortepianowe Mozarta s dwu lub trzyczciowe.
o czci te utrzymane s w jednej tonacji (wpyw suity).
o gwn cech formy sonatowej jest wielotematowo z kontrastami melodycznymi
i dynamicznymi.
pniejsze sonaty maj trzy czci: I cz. allegro sonatowe, II cz. andante o formie
najczciej ABA, III cz. presto zwykle rondo lub skrcona forma sonatowa.
o faktura fortepianowa odznacza si rwnouprawnieniem obydwch rk.
sonaty skrzypcowe charakteryzuje rozwinita faktura skrzypcowa

Koncerty

Koncerty fortepianowe:
napisa ok. 25 koncertw.
komponowa je na fortepian, a nie na klawesyn, jak to czynili inni kompozytorzy, traktujc te
instrumenty wymiennie.
budowa trzyczciowa.
charakterystyczny piewny temat drugi, ktry czasami nie wystpuje w ekspozycji orkiestry,
lecz dopiero w partii solowej fortepianu (np. Koncert Es - dur KV 482).
innym odstpstwem od klasycznej budowy koncertu jest u Mozarta nowa wersja ekspozycji =
czasami rozpoczyna koncert parti solow a nie orkiestrow.
w Koncercie d - moll KV 466 materia motywiczny ekspozycji orkiestry odgrywa przez moment
rol tematu, a funkcj t zmienia partia fortepianowa, ktrej kantylenowe solo jest dopiero
waciwym tematem.
Koncert D dur KV 537 - nazwany zosta Koncertem koronacyjnym Mozart wykona go
z okazji koronacji cesarza Leopolda II, koncert ma charakter wirtuozowski (czci skrajne),
cz II nastrojowe Larghetto

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 10

Koncerty skrzypcowe

napisa 5 koncertw
charakteryzuj si humorem, piewnoci, gracj.
reprezentuj styl galant.
zostay skomponowane na zamwienie salzburskiego kapelmistrza

inne koncerty: koncerty midzy innymi na fagot, obj, flet, rg, klarnet

Symfonie
napisa ponad 50 symfonii, z ktrych zachowao si 40.
punktem wyjcia bya symfonia woska
pierwsze symfonie Mozarta to dziea krtkie
wikszo symfonii przeznaczona jest na orkiestr smyczkow z dwoma obojami i dwoma
rogami.
o rozszerza ten skad o flet, trbki i koty.
o wiolonczel, kontrabas i fagot traktuje, podobnie jak Haydn, jako jeden gos bas
o wyeliminowa z orkiestry cembalo, ktre wg niego przeszkadzao w uzyskaniu
szlachetnego brzmienia.
o od ok. 1764r. wprowadza do symfonii klarnet = pocztkowo traktuje ten instrument
wymiennie z obojem, czasami nie wcza klarnetu, np.: Symfonia C dur K. V. 551, tzw.
Jowiszowa nie posiada partii klarnetowej
o zdaniem Mozarta klarnet jest rodkiem wzmacniajcym i wypeniajcym brzmienie
orkiestry
wikszo symfonii ma budow czteroczciow, z menuetem midzy czci woln, a finaem
(trzyczciowa z pniejszego okresu jest Symfonia D dur K V. 504 tzw. Praska)
tematy ekspozycji allegra sonatowego cechuje rnorodno melodyczna, w przeciwiestwie do
jednolitych motywicznie tematw Haydna.
repryza nie jest mechanicznym powtrzeniem ekspozycji, stanowi jej rozwinicie pod
wzgldem instrumentacyjnym i harmonicznym

w finaach stosuje Mozart niekiedy technik polifoniczn, np. w Symfonii Jowiszowej.

o technik polifoniczn traktuje rwnorzdnie z technik homofoniczn.

w ostatnich symfoniach widoczne jest usamodzielnienie si partii instrumentw dtych

blaszanych = stanowi to wany etap w rozwoju instrumentacji.
w caej twrczoci symfonicznej Mozart wykorzystuje tonacje gwnie do trzech znakw
przykluczowych (nie przekracza tonacji pooonych pomidzy A-dur a Es-dur)

Utwory kameralne

wrd utworw kameralnych wane miejsce zajmuj kwartety smyczkowe.

o wzorem dla Mozarta by cykl Kwartetw rosyjskich op.33 Haydna.
o w zakresie tej formy kompozytor szybko wyksztaci swj indywidualny styl.
o charakteryzuje si on rwnouprawnieniem wszystkich instrumentw, mia
harmonik i chromatyk, stosowaniem opnie i nut przejciowych, zrnicowan
dynamik.
o wane miejsce w kwartetach zajmuje altwka, ktrej to partia staje si czsto
samodzielnym elementem formy.
o rozwin, przejte ze szkoy mannheimskiej, tzw. motywy westchnie (przednutki)
interesujce s efekty kolorystyczne - zagszczanie brzmienia wraz ze wzrostem dynamiki
i odwrotnie.
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 11
 o stosuje technik homofoniczn i polifoniczn.
o synne s tzw. Kwartety pruskie, powicone Fryderykowi Wilhelmowi II (wiolonczel
potraktowa tutaj Mozart koncertujco, ze wzgldu na bezporedni udzia w ich
wykonywaniu krla Prus jako wiolonczelisty)

Inne utwory kameralne to midzy innymi: kwintety, tria fortepianowe, divertimenta, serenady
(np. Haffner-Serenade, Eine kleine Nachtmusik utwr napisany na kwartet a wykonywany
przez orkiestr smyczkow, posiada 4 czci
Opery
pisa opery przez cae swoje ycie.
tworzy wszystkie rodzaje oper: powane (Idomeneo, krl Krety), komiczne (Wesele Figara,
Don Giovanni, Cosi fan tutte), singspiele (Bastien und Bastienne, Czarodziejski flet,
Uprowadzenie z Seraju).
historyczne znaczenie maj opery komiczne i singspiele, gdy nastpio w nich
przezwycienie stylu opery barokowej
zamiast barokowych symboli wprowadzi postacie indywidualne, ktre charakteryzuje
odpowiedni melodyka oraz specjalnym doborem instrumentw.
rodkiem komicznym u Mozarta jest najczciej powtarzanie tych samych sw i rozbijanie ich
za pomoc pauz.
w koloraturach stosuje bogate figuracje, staccata w najwyszych rejestrach, nale one jednak
do rzadkoci.
zmianie ulegy proporcje pomidzy partiami solowymi i zespoowymi = kompozytor stopniowo
ogranicza partie solowe na rzecz partii zespoowych
w operach Mozarta znajdujemy wszystkie rodzaje arii, midzy innymi zwrotkowe, dwu
i trzyczciowe, rondowe, wzorowanej na formie sonatowej
wanym rodkiem potgujcym napicie dramatyczne jest harmonika (chromatyczne
pochody basu, akordy septymowe zmniejszone).

Charakterystyka wybranych dzie operowych:

Wesele Figara - opera buffa - komiczna

opera w 4 aktach
libretto: P. Beaumarchais
miaa tre sztuki jak na tamte czasy: przedstawiciel stanu mieszczaskiego triumfuje nad
arystokracj (ze wzgldu na tre cesarz musia wyda zezwolenie na wystawienie)
znakomite libretto komizm sytuacyjny
postacie wspaniale scharakteryzowane muzycznie
ograniczenie (zmian proporcji) partii solowych na rzecz zespoowych dramatyczny dialog
w miejsce lirycznego monologu
dostosowanie formy muzycznej do fabuy dramatycznej

Don Giovanni
dramma giocoso per musica = semiseria
2 akty
libretto: wg dramatu Moliera
opera napisana na zamwienie teatru operowego w Pradze
oddanie rodkami muz. atmosfery dziea: poczenie pogodnej komedii z akcj dramatyczn
pen grozy i tragizmu
kompozytor podkrela funkcj uwertury jako integralnego elementu dziea operowego,
wykorzystujc jej materia motywiczny w dalszym toku utworu zapowied formy
romantycznej

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 12

 ksztatowanie melodyki, harmoniki czy metrum odpowiednio do przebiegu akcji scenicznej
w jednej ze scen wprowadzi dwie orkiestry, z ktrych jedna gra w metrum parzystym, a druga
w nieparzystym. Jest to jeden z pierwszych przykadw polimetrii.
"Nigdy w dziejach teatru muzycznego nie udao si osign tak wysokiego poziomu
integralnoci sceny, akcji scenicznej, fabuy i muzyki" jak w Don Giovannim. ( muzykolog -
B. Pociej).

Czarodziejski flet
singspiel wykorzystuje j. niemiecki, mwione dialogi
2 akty
libretto: Emanuel Schikaneder
przeciwstawienie wiata fantastycznego i realnego w warstwie muzycznej i dramatycznej
zapowied opery romantycznej
motywy muzyczne przypominajce postaci, przedmioty
partie mwione w miejsce recytatyww dla podkrelenia opozycji dramatycznej
nowa jako gatunku poczenie cech opery buffa, seria i singspielu
radykalne ograniczenie koloratury (uywana tylko jako rodek charakterystyki postaci)
wykorzystuje symbolik wolnomularsk = przeladowania masonw stay si inspiracj dla
librecisty tego dziea opera ta staa si wic rodzajem buntu, pociechy i nadziei w zwycistwo
idei humanizmu, rodzajem moralietu o etycznej wymowie
uwertura wykazuje kunsztowne konstrukcje polifoniczne, przejrzyst form
ogromna rnorodno melodyczna: proste melodie w stylu ludowym, melodie nastrojowe,
figurowany chora
dzieo uwaane jest za najdoskonalsz oper z niemieckim librettem przed Wagnerem

Pieni
Mozart pisa pieni od wczesnej modoci
wyrni mona: pieni menuetowe, zwrotkowe, z elementami arii da capo, rondowe, arie
koncertowe z rozwinit koloratur (Ave verum, Exsultate, jubilate).

Muzyka religijna

Mozart komponowa rne formy religijne, np.: msze, motety, litanie, offertoria, pieni.
Szczeglne znaczenie maj msze
pisa je bdc organist i kapelmistrzem kapeli arcybiskupiej w Salzburgu
to przede wszystkim missae brevis msze uytkowe, przeznaczone do wykonywania podczas
naboestwa.
msze koncertowe to Msza koronacyjna, Msza c-moll, Requiem.
Msza koronacyjna
o jej tytu wi si prawdopodobnie z koronacj cudownego obrazu Marii Panny
w kociele Wniebowzicia w Salzburgu
o sposb notowania tej kompozycji nawizuje do baroku wiolonczele, kontrabasy, fagoty
i organy realizuj gos najniszy, wystpuje bas cyfrowany
o faktura utworu jest gwnie homofoniczna, natomiast polifonia jest elementem
epizodycznym.
Requiem
o ostatnie dzieo kompozytora
o pozostawi je nieukoczone
o ucze Mozarta, Sussmayer, korzystajc w pewnym stopniu z notatek kompozytora,
ukoczy msz

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 13

 o Mozart przed mierci naszkicowa 40 stron partytury. Napisa Requiem aeternam i Kyrie
(fuga o dwch tematach), naszkicowa rwnie osiem czci od Dies irae do Hostias
(wpisa do partytury gosy wokalne, bas oraz sugestie dotyczce instrumentacji)

LUDWIG VAN BEETHOVEN

ur. 16. 12. 1770 Bonn, zm. 26. 03. 1827 Wiede
rodzina Beethovenw pochodzia z Flandrii = rodzina mieszczaska (dziadek Ludwika by
pierwszym w tej rodzinie muzykiem
Ludwik mia cikie i smutne dziecistwo - matka czsto chorowaa, ojciec by alkoholikiem
oboje zmarli, gdy syn by dorastajcym modziecem
uczy si gry na skrzypcach, altwce, fortepianie i organach
jako omioletni chopiec wystpowa publicznie
w wieku 9 lat napisa swoje pierwsze utwory, a majc 14 lat rozpocz trudn prac w kapeli
dworskiej.
w Bonn odnosi pierwsze triumfy jako wietny pianista i improwizator
w 1792r. wyjecha Beethoven do Wiednia w salonach wiedeskiej arystokracji pojawia si
jako nauczyciel muzyki, pianista lub uczestnik kameralnego muzykowania
stale szuka nowych rodkw wyrazu - widzia je przede wszystkim w formie symfonii
w 27 roku ycia Beethoven odkry, e jego such zacz sabn z zastraszajc szybkoci =
unika ludzi w obawie, by kto nie spostrzeg jego kalectwa. Uleg zaamaniu psychicznemu,
myla o samobjstwie W kontakcie z przyrod spodziewa si odnale ch ycia. Wyjecha
zwizku z tym do Heiligenstadt pod Wiede
o tam w jego muzyce tego okresu ksztatuje si idea bohaterstwa, walki z losem
(powstaje: Eroika, V Symfonia, Appasionata, Fidelio, uwertury Koriolan i Egmont,
Koncert fortepianowy Es-dur op.73)

o obok wielkich dzie o charakterze bohaterskim pojawiaj si w tych latach dziea

wyraajce nastroje pene spokoju i pogody, np. Symfonie IV i VI

o od 1819 r. zupenie guchy 49-letni Beethoven porozumiewa si ze swym otoczeniem

za pomoc Zeszytw konwersacyjnych, ktre stanowi najbardziej autorytatywne
rdo informacji o yciu kompozytora , Beethoven powiedzia: Od dwch lat zupenie
przestaem udziela si towarzysko. Nie mog przecie powiedzie ludziom tak po prostu
- Jestem guchy.
o w tym czasie pisze swoje najwiksze i najgbsze dziea: Sonaty fortepianowe op.109,
110, 111, ostatnie kwartety, Miss solemnis oraz IX Symfoni
dziea Beethovena wybiegaj znacznie w przyszo w stosunku do innych muzycznych
osigni epoki i s dowodem geniuszu Beethovena.

Oglne cechy twrczoci:

jest kompozytorem z przeomu dwch epok klasycyzmu i romantyzmu.

wytyczy on rozwj muzyki na cay XIX w. w rnych kierunkach:

stworzy now faktur instr., w szczeglnoci fort., kamer. i symf.

rozwin form sonatow i wariacyjn, eliminujc ostatecznie elementy suitowe

rozszerzy znacznie zasb rodkw harmonicznych (np. akordy bifunkcyjne w IX Symfonii

i sonacie Das Lebewohl);
w bagatelach zapocztkowa rozwj romantycznej liryki fort.

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 14

 w IX Symfonii stworzy typ symfonii wok.-instr., do ktrej nawizali H. Berlioz, F Mendelssohn,
F Liszt, G. Mahler

w zakresie kontrapunktu zerwa ostatecznie z polifoni baroku; stworzy typ koncertu symf.
(oznaczajcego odwrt od koncertu brillant), do ktrego nawizali gwnie R. Schumann,
F Liszt i J Brahms

w dziedzinie muzyki rel. stworzy nowy typ mszy, tzw. msz symf., zrywajc z tradycj mszy
typu kantatowego;

wprowadzi do ork. symf. potrjn (w Eroice) i poczwrn (w IX Symfonii) obsad rogw,

3 puzony (w finale V Symfonii), kontrafagot (w V i IX Symfonii, Fideliu i Missa solemnis), flet
piccolo (w V VI i IX Symfonii oraz w Fideliu), usamodzielni parti wiolonczel (np. w II cz. V
Symfonii)

by pierwszym kompozytorem, dla ktrego oznaczenia wykonawcze stay si istotnym

wspczynnikiem utworu
opusowa swe kompozycje dopiero od powstaych w Wiedniu Triw op. 1.
technika wariacyjna i polifoniczna jest przedmiotem staego zainteresowania Beethovena

Tradycyjnie dzieli si twrczo Beethovena na 3 okresy:

1 okres do 1802r. charakteryzuje si:

przejciem cech stylistycznych Haydna i Mozarta
form czteroczciow,
zastpieniem w symfoniach i sonatach menueta scherzem, ktre posiada zewntrzne cechy
menueta ( metrum 3/4, forma trzyczciowa, tempo szybkie)
wirtuozostwem popisowym

2 okres 1802 1815r. charakteryzuje si:

wzrostem rodkw muzycznych
zwikszeniem rozmiarw formy
rozszerzeniem skadu orkiestry
stosowaniem odlegych modulacji
wirtuozostwem, ktre ma na celu uzyskanie nowych efektw dwikowych

3 okres 1815 1827r. zaliczany jest do okresu romantycznego i charakteryzuje si:

swobod w traktowaniu formy
posugiwaniem si maymi formami (miniaturami)
improwizacyjnym traktowaniem melodii
powikszonym skadem orkiestry
wykorzystaniem muzyki programowej.
stosowanie techniki wariacyjnej, polifonicznej

Muzyka symfoniczna
Symfonie:
Najczciej w rozwoju symfonii Beethovena wyrnia si cztery okresy wyznaczone konkretnymi
dzieami

1. Symfonia I C-dur op.21, Symfonia II D-dur op.36

2. Symfonia III Es-dur op.55, Symfonia IV B-dur op.60
3. Symfonia V c-moll op.67, Symfonia VI F-dur op.68, Symfonia VII A-dur op.92, Symfonia VIII F dur
op.93
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 15
4. Symfonia IX d-moll op.125

Pierwszy okres:
w pierwszych symfoniach Beethovena widoczny jest wpyw Haydna i Mozarta
ustala si skad orkiestry z podwjn obsad instrumentw dtych drewnianych, do ktrego
weszy klarnety.
gwnym rodkiem ksztatujcym form w tym okresie jest fazowy rozwj tematw
tematy rozwijaj si dynamicznie i harmonicznie

Okres drugi:
powstaje Symfonia III zwana Eroik - bya jednym z najbardziej ukochanych dzie
kompozytora.
szkice do niej powstay w 1802r. podczas pobytu Beethovena w Heiligenstadt
ma ona niespotykane, jak na owe czasy, rozmiary
cechuje j powaga i sia, akcenty walki
pierwsza cz tej symfonii (Allegro con brio) przeniknita jest pojawiajcym si na wstpie
motywem fanfar.
zamiast lirycznej drugiej czci wprowadza kompozytor marsz aobny (Marcia funebr)
cz trzecia to scherzo
cz czwarta - cykl wariacji.

Okres trzeci:
Symfoni V c-moll op.67 biograf Beethovena, Schindler, nazwa Symfoni przeznaczenia
powoujc si na sowa kompozytora, ktry okreli czoowy motyw pierwszej czci sowami:
tak puka przeznaczenie do wrt
o utwr reprezentuje now koncepcj formaln = widoczna jednolito motywiczna
cyklu poprzez zastosowanie motywu losu we wszystkich czciach. Motyw ten jest
rnie opracowany pod wzgldem melodycznym, rytmicznym, harmonicznym,
agogicznym, instrumentacyjnym
o wspaniay przykad pracy motywicznej
o Beethoven wzbogaca aparat orkiestrowy o may flet, kontrafagot oraz 3 puzony
o wan rol odgrywa perkusja
o dzieo jest czteroczciowe, a czci trzecia i czwarta cz si bezporednio ze sob.

Symfonia VI zwana jest Symfoni pastoraln = pochwaa ycia wiejskiego

o tytu jej jak i nazwy poszczeglnych czci pochodz od kompozytora:
Icz. Obudzenie si pogodnych uczu z chwil przybycia na wie
II cz. - Scena nad strumykiem
III cz. Zabawa wiejska
V cz. Burza
Vcz. Pie pastuszka
o jest to utwr programowy - przepeniony emocjami, stanowi zarazem wczesny przykad
romantycznego "programu" muzycznego = tworzenia scen i obrazw za pomoc
dwiku. Sam kompozytor okrela j raczej jako "malowanie uczu, nie scen
o gwny temat pierwszej czci powierzony jest najpierw skrzypcom, potem obojowi
jako instrumentowi najbliszemu swym brzmieniem pastuszkowej fujarce
o jest to temat pastoralny, czcy w sobie wspomnienie wielu piosenek pasterskich
o dzieo jest picioczciowe, a czci trzecia, czwarta i pita cz si ze sob tworzc
jeden cig formalny.

Symfonia VII A-dur nie posiada ani programu, ani tytuu

o nazwana przez Wagnera apoteoz taca

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 16

 o gwnym czynnikiem ksztatujcym form jest rytm.

Okres czwarty:
Symfonia IX d-moll
stanowi koron i syntez caego ycia i caej twrczoci Beethovena
uwaajc, e treci uczuciowe wyraone poprzez instrumenty s zawsze niedookrelone,
stworzy form wokalno instrumentaln
I cz. Allegro, II cz. scherzo, III cz. Adagio, IV cz. Presto, Allegro przypomnienie myli
muzycznych poprzednich czci, druga cz finau to cykl wariacji
w czwartej czci symfonii wystpuje chr, solici oraz orkiestra
partie wokalno - instrumentalne poprzedzone s fragmentami instrumentalnymi
wykorzystana jest technika wariacyjna i polifoniczna
tekst partii wokalnych oparty jest na Odzie do radoci Schillera:

Uwertury koncertowe

oprcz symfonii Beethoven napisa 11 uwertur

przykady: Koriolan, Egmont, trzy Leonory, Ruiny Aten
charakteryzuje je dua rozpito dynamiczna, podstaw budowy jest forma sonatowa

Muzyka fortepianowa
utwory fortepianowe pisze przez cae ycie
przykady form: sonaty, wariacje, ronda, tace, miniatury, ktre nazywa bagatelami
najwaniejsz rol odgrywaj sonaty i wariacje

Sonaty:

pierwsze sonaty nawizuj do Haydna i Mozarta

w kolejnych sonatach Beethoven poszukiwa nowej formy, np.:
o Sonata c-moll op.13 Patetyczna- jej pierwsz cz poprzedza wolny, patetyczny
wstp

o Sonata cis-moll op.27 Ksiycowa jako pierwsz cz wprowadza Adagio, zostaa

ukoczona w 1801 roku., tu przed gwatownym pogorszeniem suchu kompozytora.
Mwiono, e zadedykowa j swojej pierwszej mioci, hrabinie Giulietcie Guicciardi,
a dramatyczna zmiana nastroju - od pogody i szczcia do motyww tragicznych - to
wierna historia ich zwizku zakoczonego utrat ukochanej. Beethoven nie nazwa
sonaty ksiycow - ten tytu dorzuci pniej niemiecki poeta, dla ktrego pierwsza
cz utworu wiernie oddawaa tajemnicz atmosfer ksiycowej nocy

o Sonata C-dur op.53 Waldsteinowska jest dwuczciowa

o Sonata f-moll op.57 Appassionata ma ukad trzyczciowy z powoln czci
wariacyjn w rodku;
o Sonaty op.109, 110, 111 posiadaj swobodnie rozszerzon form, wykorzystuj rodki
polifoniczne
dla ostatnich sonat (od op. 101) charakterystyczne jest:
o rodki polifon., w szczeglnoci forma fugi
o zanikanie w nich symetrii okresowej, due znaczenie zyskuje praca motywiczna.
o piewno ostatnich sonat, ktr B. podkrela nawet w oznaczeniach agogicznych
(np. Moderato cantabile, molto espressivo), czyni je utworami stojcymi na pograniczu
romantyzmu

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 17

 o wyranie widoczne jest przenikanie si pracy tematycznej, techniki wariacyjnej, techniki
fugowanej oraz wykorzystywanie caej skali dynamicznej

Wariacje:
wariacje byy pierwszym utworem drukowanym Beethovena (Wariacje na temat marsza
Dresslera)
oprcz popularnej techniki ornamentalnej stosuje tzw. technik charakterystyczn = temat ulega
przeobraeniom harmonicznym, rytmicznym, agogicznym, itp.
by wybitnym nowatorem w zakresie formy i techniki wariacyjnej
stworzy liczne samodzielne cykle wariacyjne ( 33 Wariacje na temat Diabellego op. 120)

Koncerty
sze koncertw fortepianowych, jeden skrzypcowy, jeden koncert potrjny na fortepian,
skrzypce i wiolonczel

Koncerty fortepianowe:

pisa przede wszystkim dla siebie, wykonujc je z ogromnym powodzeniem

obecnie wymienia si pi opusowanych koncertw: B-dur op.19, C-dur op.15, c moll op.37, G-
dur op.58, Es-dur op.73
faktura pierwszych koncertw jest wirtuozowska, o duych wymaganiach technicznych.
koncerty ze rodkowego okresu twrczoci Beethovena (IV, V, potrjny i skrzypcowy)
charakteryzuj si symfonizacj formy - od III Koncertu c-moll zacz Beethoven aktywizowa
orkiestr,
IV Koncert G dur zwany Skowronkowy
o temat rozpoczyna sam solista bez akompaniamentu po raz pierwszy w historii koncertu
fortepianowego
o druga cz. to jeden z najbardziej dramatycznych utworw literatury koncertowej

V Koncert Es dur
o charakterystyczne cechy: marszowe rytmy, proste i ywe motywy, na dalszym planie
liryczne epizody rysy bohaterskie
o rozbudowana pierwsza cz, to jedyny z koncertw kompozytora, ktrego nie gra sam
publicznie
o element improwizacyjno - wirtuozowski podporzdkowany zosta koncepcji
symfonicznej
o popisowa kadencja staa si integraln czci kody

Koncert potrjny
o partie skrzypiec, fortepianu i wiolonczeli maj rwnorzdne znaczenie

Muzyka kameralna

twrczo kameralna B. obejmuje sonaty na skrzypce i fort., sonaty na wiolonczel i fort.,

16 kwartetw smyczk., 2 kwintety smyczk., 4 tria smyczk., 6 triw fort. oraz utwory na instr.
dte (duety, tria, kwintety, sekstety, septet i oktet)
osignicia B. w zakresie muzyki kamer. dotycz przede wszystkim kwartetu smyczk.,
w szczeglnoci faktury i formy. B. stworzy typ faktury, ktry rozwinli dopiero M. Ravel i B.
Bartk.
o w kwartetach op. 59 pojawiaj si elementy folkloru ros.,
o w ostatnich kwartetach kompozytor zerwa z 4-czciow koncepcj formy cyklicznej:
wykorzystuje 5,6,7 czci
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 18
 o ostatnie kwartety wiadcz o deniu kompozytora do integracji formy cyklicznej;
najpeniej ujawnia si ono w Kwartecie cis-moll op. 131, ktrego wszystkie czci
wywodz si z tematu wstpnego Adagia
o istotn cech ostatnich kwartetw s rodki polifoniczne

Muzyka wokalna instrumentalna

komponowane formy: pieni, kantaty, oratorium Chrystus na Grze Oliwnej, msze oraz opera Fidelio

pieni:
wikszo pieni ma charakter liryczny
ujte s w cykl Do ukochanej dalekiej i wykazuj cechy romantyczne
o data powstania tego cyklu (1815r.) zbiega si z dat powstania trzech wielkich pieni
Schuberta do tekstw Goethego (Krl Olch, Magorzata przy koowrotku, Nocna pie
wdrowca)
o rok 1815 uwaany jest za narodziny pieni romantycznej
o cykl Beethovena powsta zupenie niezalenie od pieni Schuberta i wskazuje na
romantyczne cechy w jego twrczoci
opera:
Beethoven skomponowa jedn oper - Fidelio
tematyka libretta dotyczy czsto wykorzystywanych w operze wtkw: przeladowanie
niewinnych ludzi oddanych sprawie, ktrych od niechybnej mierci ratuje w ostatniej chwili
czyja bohaterska ofiara
akcja tej opery dzieje si w Hiszpanii
dzieo zrywa wizy czce oper z barokiem
kada z osb dramatu scharakteryzowana jest muzycznie zgodnie z ide, ktr reprezentuje
podstawowym rodkiem formo twrczym jest forma sonatowa
ca oper spaja jeden podstawowy motyw, ktry wie dzieo w organiczn cao

msze:
Missa solemnis (Msza uroczysta) D-dur op.123
uwaana jest za najwiksze, obok Mszy h-moll BWV 232 J. S. Bacha i Requiem d-moll KV626
W A Mozarta, dzieo sakralne w historii muzyki
jest dzieem nowatorskim, prekursorskim, podobnie jak ostatnie sonaty i kwartety Beethovena
okrelana czsto mianem mszy symfonicznej z powodu swych rozmiarw i struktury
tekst Mszy pochodzi z liturgii katolickiej, Beethoven praktykujcym katolikiem nigdy nie by,
a w Mszy interesoway go - podobnie jak w IX Symfonii - oglne idee = idea marnoci
czowieczej a nieskoczonej potgi Boga, w przypadku IX Symfonii za - oglnoludzkie
braterstwo
zaznacza si zwrot od mszy typu kantatowego do mszy symf. (np. Gloria zblione jest budow
do symfonii)
Beethoven napisa na partyturze dziea jako motto: "Von Herzen - mge es zu Herzen gehen"
(Z serca - oby do serc trafia).
kompozytor zrezygnowa z tradycyjnego traktowania tekstu liturg. (np. w Credo zastpi
solow recytacj parti chr.)
posuguje si technik polifoniczn i homofoniczn, wiksze czci maj budow
czteroczciow i wykazuj podobiestwo z symfoni
przeplatajc fragmenty ekstatyczne, monumentalne z modlitewnym skupieniem, koncentrujc si
muzycznie na znaczeniu kadego pojedynczego sowa, Beethoven w sposb maksymalny
uplastycznia, oywia liturgiczny tekst, powodujc rwnie, e Msza jest utworem bardzo
osobistym, subiektywnym

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 19

 msza Beethovena inspirowaa wielu twrcw XIX wieku, np.: Berlioza (Requiem), Brahmsa
(Deutches Requiem), Verdiego (Requiem), Liszta (oratoria), Brucknera (Te Deum, msze),
Dworzaka (Stabat Mater, Requiem), a nawet Mahlera (VIII Symfonia').

Wrd klasykw wiedeskich Beethoven by tym, ktrego twrczo wyrasta wprawdzie ze stylu
klasycznego, ale jednoczenie wprowadza, zwaszcza w zakresie twrczoci instrumentalnej, w wiek
XIX. Jest pierwszym kompozytorem w dziejach muzyki, ktry swoj twrcz dziaalno podnis do
rangi wolnego zawodu.

Kompozytorzy wspczeni klasykom wiedeskim

wyjtkowy poziom twrczoci klasykw wiedeskich usun w cie dziaalno innych
kompozytorw tego okresu
wrd kompozytorw woskich w muzyce fortepianowej najwiksze znaczenie posiada Muzio
Clementi (1752-1832)
o jeden z pierwszych koncertujcych pianistw
o przyczyni si do udoskonalenia budowy fortepianu
o pooy due zasugi w rozwoju techniki fortepianowej, zwaszcza biegoci palcowej
przy zachowaniu niezalenoci rk
o jego technika opieraa si na przebiegach gamowych, pasaowych, podwjnych tercjach
o wykorzystywa odlege rejestry, bogactwo kontrastw dynamicznych i moliwoci
artykulacyjnych.
o kwintesencj tych osigni jest zbir Gradus ad Parnassum zawierajcy 100 etiud. Jest
rwnie autorem szeregu prac dydaktycznych i wspautorem Encyklopedii muzyki.
o do uczniw Clementiego naleeli midzy innymi Cramer, Moscheles i Meyerbeer
o jest te, obok Haydna i Mozarta, gwnym przedstawicielem sonaty klasycznej

Luigi Boccherini (1742 1805)

podobn rol jak w muzyce fortepianowej Clementi, w muzyce kameralnej odegra
Luigi Boccherini
napisa ok. 60 triw i 100 kwartetw smyczkowych
do tria wprowadza altwk, wzbogacajc w ten sposb brzmienie dotychczas tria posiaday
obsad dwoje skrzypiec i wiolonczela
w kwartetach natomiast zwraca uwag na rwnorzdne traktowanie wiolonczeli
z pozostaymi instrumentami.
preferowa jednak form kwintetu, ktrych napisa ok. 200 na rn obsad instrumentaln
(uchodzi za twrc tego gatunku)
by znakomitym, koncertujcym wiolonczelist, std dominacja tego instrumentu w jego
twrczoci obejmujcej cznie ok. 580 pozycji

Giovanni Battista Viotti

klasyczna twrczo symfoniczna rozwija si pod wpywem Szkoy mannheimskiej i nosi

cechy stylu galant

te cechy zawarte s rwnie w muzyce skrzypcowej Viottiego oraz w fortepianowej Jana Duszka,
Leopolda Koelucha

Muzyka operowa

dla rozwoju muzyki operowej due znaczenie miaa reforma Glucka

jej kontynuator to dziaajcy w Wiedniu Woch - Antonio Salieri, znany gwnie z legendarnego
konfliktu z Mozartem, twrca 39 oper, licznych utworw wokalno-instrumentalnych
i symfonicznych

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 20

 reforma ta zadecydowaa rwnie o ksztacie opery francuskiej
szczeglnie popularne byy opery Luigiego Cherubiniego, stanowice etap przejciowy
midzy klasycyzmem a romantyzmem = rozbudowanie formy, zwikszenie wolumenu
brzmienia, ekspresja melodyki, motywy przypominajce i bogactwo rodkw harmonicznych
przy zachowaniu klasycznych proporcji
ze wzgldu na bogactwo pomysw instrumentacyjnych Cherubini uwaany jest za
prekursora poczyna Berlioza, a monumentalizm i konstrukcja dramatyczna jego oper
zwiastuj parysk grand oper

KLASYCYZM W POLSCE

wielki program reform podjty przez Stanisawa Augusta znajdowa swoje odzwierciedlenie
w zjawiskach kulturalnych, w tym muzycznych.
Krl zorganizowa na nowo kapel, a na jej czele stali wybitni muzycy woscy: Gaetani
i Albertini.
na dworze dziaa woski i francuski zesp operowy.
szczeglnie troskliw opiek otoczony by teatr, w ktrym od 1778 r. regularnie wystawiane
byy polskie opery
oprcz tych niejako centralnych instytucji due znaczenie w yciu muzycznym miay kapele
i teatry operowe na dworach magnackich.

Opera polska
najbardziej reprezentacyjn form muzyki ery stanisawowskiej bya opera.
jako dzieo muzyczno - literackie opera bawia such i moga wyraa treci o charakterze
moralizatorskim,
pierwsze polskie opery powstaway rwnolegle na dworze krlewskim i na dworach magnatw:
Radziwiw w Niewieu i Ogiskich w Sonimiu.

M. K. Ogiski
patronowa teatrowi w Sonimiu
wielki hetman litewski, poeta i muzyk grajcy na kilku instrumentach.
muzyka jego piciu oper nie zachowaa si do dnia dzisiejszego; znamy natomiast libretta
na ich podstawie mona stwierdzi, e opery te skaday si z wielu arii, recytatyww, scen
zespoowych, a na zakoczenie wystpowa chr z moralizatorskim przesaniem.
takimi dzieami byy m.in. Filozof zmieniony czy Pola Elizejskie

Maciej Kamieski
11 lipca 1778 w teatrze warszawskim odbya si premiera Ndzy uszczliwionej,
opera ta jest uwaana za pierwsz oper narodow.
libretto wg komedii Franciszka Bohomolca, przerobionej przez Wojciecha Bogusawskiego.
Bogusawski, zwany pniej ojcem teatru polskiego
Kamieski by z pochodzenia Sowakiem, przyjecha do Warszawy, gdzie zosta kapelmistrzem
i nauczycielem muzyki.
Ndza uszczliwiona jest sielank, w ktrej perypetie dwojga modych wieniakw znajduj
szczliwe zakoczenie dziki hojnoci dobrego pana
o wystpuj efektowne, o bogatej koloraturze arie w stylu woskim, arie komiczne
w stylu buffo i proste piosenki o charakterze ludowym
o uwertura do opery uksztatowana jest na wzr woski - allegro-adagio-allegro
Kamieski napisa cznie siedem oper, ktre pod wzgldem formy s wodewilami. Podejmuj
one tematyk wiejsk lub mieszczask, ale oprcz opery Zoka, czyli wiejskie zaloty, adna nie
powtrzya sukcesu Ndzy....

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 21

Gaetani
ten kapelmistrz Stanisawa Augusta napisa pi oper do tekstw polskich i jedn do
francuskiego) przerbki Wrbity wiejskiego J. J. Rousseau.
najciekawszym dzieem Geataniego jest ta szlafmyca albo Kolda na Nowy Rok, do tekstu
Fr. Zabockiego.
o w operze tej wykorzystane si rytmy oberka, poloneza i autentyczne melodie
mazowieckie.
inna popularna opera: Nie kady pi, co chrapi.

Jan Dawid Holland

(1746 - 1827), muzyk pochodzenia niemieckiego,
do Polski przyby ok. 1780r. i zosta nadwornym muzykiem ksicia Radziwia w Niewieu,
czc to stanowisko z funkcj dyrygenta orkiestry i chru Uniwersytetu Wileskiego
bardzo wan rol w rozwoju opery polskiej odegra teatr Radziwiw w Niewieu.
szczytowy okres w dziaalnoci tego teatru jest zasug Macieja Radziwia, autora librett
operowych i kompozytora.
w 1784 r., z okazji wizyty Stanisawa Augusta, wystawiono w Niewieu oper Agatka, czyli
przyjazd pana, z librettem ksicia Radziwia i muzyk Jana Dawida Hollanda.
o obok zawodowych aktorw w przedstawieniu brali udzia wieniacy grajcy w ksicej
kapeli.
o w Agatce... udao si kompozytorowi poczy styl galant z cechami muzyki polskiej,
mimo e przebywa w Polsce dopiero cztery lata.
o w operze brzmi rytmy poloneza, krakowiaka, oberka, a take autentyczne pieni
ludowe.
ludowe wpywy zdradza te uwertura do drugiego wodewilu Hollanda - Cudzy majtek nikomu
nie suy, gdzie kwarta lidyjska wystpuje na zmian z kwart czyst

Wincenty Lessel
by kapelmistrzem i nadwornym kompozytorem na dworze Adama Czartoryskiego (zaoyciel
teatru w Puawach)
napisa dziewi oper
byy wrd nich dziea o treci historycznej Piast, patriotycznej Matka Spartanka
i sielanki Cyganie
wzorowa si na muzyce Haydna, Mozarta, ceni wysoko sztuk J. S. Bacha, co wwczas
naleao do rzadkoci
interesowa si folklorem polskim, wprowadzajc do swych oper autentyczne mazury
i krakowiaki.
z jego twrczoci zachoway si niestety jedynie nieliczne fragmenty

Jan Stefani
urodzony w Pradze, wyksztacony we Woszech, by pocztkowo skrzypkiem w Czechach
i Wiedniu, wikszo ycia spdzi w Warszawie
by dyrygentem orkiestry Teatru Narodowego
najwikszym wydarzeniem w dziedzinie opery w czasach stanisawowskich bya premiera
jego opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Grale (1.03.1794)
o libretto - Wojciecha Bogusawskiego.
o opera ta powstaa bezporednio przed wybuchem powstania kociuszkowskiego
o Bogusawski gorcy patriota pragn przedstawi w swoim dziele tych, ktrzy
pracuj, bawi si, a gdy trzeba bij o polsk ziemi
o spord dziewiciu skomponowanych przez niego oper zachowaa si jedynie
Krakowiacy i Grale. muzyka tego dziea, pena rozmachu i temperamentu, w peni
oddaje natur polskich chopw.

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 22

 o kompozytor siga po oryginalne melodie ludowe, np. melodia gralska z okolic Babiej
Gry lub tworzy wasne melodie na wzr ludowy. Robi to tak zrcznie, e niektre
z tych melodii zostay zaadoptowane przez lud jako wasne
o Stefani stara si podkreli muzyczn odrbno folkloru gralskiego i krakowskiego
o nie zabrako w jego operze rytmw poloneza, mazura i krakowiaka.
o obfitujca w polityczne aluzje tre opery, jak i jej rdzennie narodowy charakter
sprawiy, e premiera Krakowiakw... przeksztacia si w burzliw manifestacj
patriotyczn. Opera po zaledwie trzech przedstawieniach zostaa na rozkaz wadz
carskich zdjta ze sceny Teatru Narodowego

Po okresie stanisawowskim gwnymi reprezentantami w muzyce s Jzef Elsner i Karol

Kurpiski. Pojawiaj si nowe gatunki melodramat i opera komiczna. Prawie zawsze posiaday
one dialogowane sceny mwione

Muzyka instrumentalna

niejako w cieniu opery rozwijaa si polska muzyka symfoniczna

uprawiana bya na dworach magnackich - np. na dworze Iliskich w Romanowie dziaa stu
dwudziesto osobowy, kierowany przez Ignacego Dobrzyskiego, zesp wokalno
instrumentalny, skadajcy si wycznie z zespou blaszanych rogw

niezwykle wan rol odgryway kapele dziaajce przy kocioach i klasztorach. Wykonyway
one zarwno muzyk religijn jak i wieck. Ich repertuar obejmowa dziea najwybitniejszych
twrcw europejskich oraz utwory kompozytorw rodzimych.

Kompozytorzy i ich dziea:

Haczewski
by jednym z pierwszych kompozytorw symfonii
nie znamy nawet jego imienia o inicjale A.
napisa Symfoni D - dur, w ktrej II cz jest polonezem.

Jakub Gobek
twrca piciu symfonii

Jan Waski ( 1762 - 1800)

utalentowany kompozytor i skrzypek, autor trzech symfonii,
by najwybitniejsz postaci w yciu muzycznym Poznania.
dwie z jego symfonii osnute s na motywach zaginionych oper artysty Pasterz nad Wis,
Kmiotek. kompozycje Waskiego odznaczaj si zgrabn instrumentacj i yw melodyk

Antoni Milwid
twrca muzyki religijnej i symfonicznej
symfonie Milwida wykazuj sowiaski charakter
wszystkie utwory religijne pisa na sopran, bas i zesp instrumentalny.
kompozytor zrezygnowa z techniki polifonicznej, preferujc szerok, o sowiaskim
charakterze, lini melodyczn.
wykorzystywa niejednokrotnie motywy ludowe, a w Glorii z Mszy in Dis pojawia si melodia
popularnej koldy Lulaje Jezuniu

Jan Dawid Holland

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 23
 utwory instrumentalne stanowi poczenie stylu galant ze zdobyczami muzyki klasycznej
jest autorem midzy innymi Symfonii narodowej, Symfonii D - dur, kwartetw, utworw
fortepianowych

Maciej Radziwi
autor libretta Agatki... pisa rwnie kompozycje kameralne, z ktrych na szczegln uwag
zasuguje Divertimento D dur

Wojciech Dankowski,
twrca ok. 60 kompozycji religijnych i symfonii, z ktrych ocalaa tylko jedna
zwizany by pocztkowo z kapel w Gnienie, a potem we Lwowie i po 1800r. z kapel
katedry poznaskiej.
jego twrczo stanowi syntez rodkw muzycznych klasycyzmu i elementw rdzennie
polskich
motywy ludowe przenikaj nawet do muzyki kocielnej Dankowskiego, o czym wiadcz tempa
czci cyklu mszalnego: Tempo di polonese, Tempo di mazur

Franciszek cigalski
skomponowa najlepsz polsk symfoni z tego okresu - Symfoni D-dur,
kompozytor zwizany z Poznaniem
utwr utrzymany jest w klasycznym czteroczciowym schemacie, z liryczn, o wyranie sowiaskim
charakterze, czci drug.

Feliks Janiewicz
to niezwykle ciekawa posta (1762-1848).
by jednym z najwikszych skrzypkw swoich czasw.
jako pitnastoletni chopak zosta skrzypkiem w kapeli krlewskiej, a otrzymawszy stypendium
wyjecha do Wiednia, gdzie prawdopodobnie by uczniem Jzefa Haydna.
W. A. Mozart dedykowa Janiewiczowi Andante A-dur K.V. 470).
w dalszych latach Janiewicz wiele koncertowa w caej Europie, biorc midzy innymi na
zmian z Viottim udzia w synnych koncertach Salomona w Hanowerze.
w twrczoci Janiewicza przewaaj utwory skrzypcowe, pisane z myl o sobie jako
wykonawcy.
mimo, e w tej dziedzinie by waciwie samoukiem, jego utwory wiadcz o doskonaym
opanowaniu rzemiosa kompozytorskiego, a take o wielkiej inwencji melodycznej.
pisa koncerty, sonaty i muzyk kameraln.
w utworach czsto wykorzystywa rytmy poloneza.

Franciszek Lessel (1780 1838)

ucze Haydna
syn Wincentego.
ze studiw tych przywiz partytur swojej jedynej Symfonii g-moll.
zachowa si z niej niestety tylko fina
fina posiada czyst form allegra sonatowego, ale momentami wrcz balladowy charakter
melodyki pozwala mwi o Lesslu jako o prekursorze polskiego romantyzmu.
po powrocie do kraju kompozytor rezygnuje z twrczoci symfonicznej, gwnie z powodu
braku moliwoci wykonywania tego typu muzyki.
napisa jeszcze, rwnie zaginion, Uwertur C-dur i dwa koncerty fortepianowe.
poza tym pisa liczne utwory fortepianowe

Na przeomie XVIII i XIX w. rozwijaa si miniatura fortepianowa (klawikord), gwnie

w formie taca mazurek, polonez. S to utwory przeznaczone do suchania, co podkrelone jest
nastrojem sentymentalno melancholijnym.
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 24
Micha Kleofas Ogiski
pisze polonezy,
emigrant po klsce powstania kociuszkowskiego.
ten arystokrata, dyplomata i ordownik sprawy polskiej u Napoleona otrzyma bardzo staranne
wyksztacenie muzyczne, co pozwolio jemu w formie twrczoci fortepianowej wyraa swoj
tsknot za krajem
polonezy Ogiskiego przyniosy saw swojemu twrcy i stay si na dugie lata symbolem
sztuki narodowej
o miniatury te odznaczaj si starann form,
o ich styl pozbawiony jest elementw wirtuozowskich.
o posiadaj natomiast gboko osobisty ton, co stanowi o tym, e s zapowiedzi polskiego
romantyzmu.
Ogiski jest rwnie autorem, dedykowanej Napoleonowi, opery Zelida i Valcour
.
Maria Szymanowska
znana w caej Europie pianistka nie pozbawiona rwnie talentu kompozytorskiego.
pisaa liczne miniatury, ktre wykonywaa podczas swoich koncertw.
byy to miniatury taneczne polonezy, mazurki i nietaneczne etiudy, preludia, nokturny.
tworzone przez ni mazurki posiadaj nieskomplikowan form i wykorzystuj skromne rodki
muzyczne. jest to zabieg celowy, gdy sama autorka nazywa te utwory aranacjami.
kompozycje nietaneczne odznaczaj si du rnorodnoci problemw technicznych
i niespotykanym w naszej muzyce przed Chopinem wyczuciem walorw instrumentu.
czynnik wirtuozowski w duej mierze podporzdkowany jest treciom wyrazowym.

MUZYKA POLSKA NA POCZTKU XIX w.

Na progu nowego wieku za szczytow form i wyraz najwikszych kompozytorskich

kompetencji uwaano oper. W Polsce szczeglny nacisk zaczto ka na narodowy charakter tych
dzie. Opery takie pisali Jzef Elsner i Karol Kurpiski.

Jzef Elsner (1769-1854)

by pedagogiem, odkrywc geniuszu Chopina i zasuonym organizatorem polskiego ycia

i szkolnictwa muzycznego, lecz rwnie uznanym kompozytorem.
bdc dyrygentem opery warszawskiej stworzy wiele kompozycji religijnych,
okolicznociowych i ok. 30 oper
Elsner prowadzi wasne wydawnictwo muzyczne
by polskim korespondentem synnej lipskiej Allgemeine Musikalische Zeitung.
dziaalno pedagogiczn rozwija pocztkowo w szkole Bogusawskiego, a potem w zaoonej
przez siebie Szkole Elementarnej Muzyki i Sztuki Dramatycznej, Instytucie Muzyki i Deklamacji
i Szkole Gwnej Muzyki
by najbardziej uniwersaln postaci w polskim yciu muzycznym, a biorc pod uwag, e
posiada te podstawy wyksztacenia teologicznego i medycznego, naley ocenia jego jako
twrc szczeglnie wszechstronnego
jest autorem wielu dzie symfonii, muzyki kameralnej, licznych pieni i muzyki religijnej
stworzy ok. 130 dzie religijnych oratoria i msze oparte na technice polifonicznej.
o pisa te tzw. msze ludowe, z polskimi tekstami

Muzyka Elsnera:
reprezentuje styl klasyczny doby przedchopinowskiej, czcy rodki i formy wyksztacone
przez klasykw wiedeskich z elementami polskiej muzyki ludowej
Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 25
 elementy ludowe Elsner bd cytuje dosownie, bd je przetwarza
o czyni to w tak doskonay sposb, e mazurek z opery Krl okietek zosta przez Oskara
Kolberga zanotowany jako pie ludowa

opery:
o ich polska tematyka historyczna bya w tym czasie mia nowoci
o cz oper powicona bya krlom polskim Leszek Biay, Krl okietek, Jagieo
w Tenczynie i zdobya wielk popularno
z wielkim uznaniem o operach Elsnera wypowiada si, synny ju wwczas Bogusawski

Karol Kurpiski (1785 1857)

by kompozytorem obdarzonym wikszym talentem od Elsnera

urodzi si w Wielkopolsce, jako syn wiejskiego organisty. W 1810 r. zosta przez
Bogusawskiego zatrudniony jako II dyrygent Teatru Wielkiego w Warszawie.
na tym stanowisku napisa szereg oper i wodewilw o nie zawsze literacko wartociowych
tekstach: Paac Lucypera, Marcinowa w Seraju
s w rd nich take opery historyczne Jadwiga krlowa Polski, Jan Kochanowski
w Czarnym Lesie, Ksie Popiel

do najlepszych oper Kurpiskiego nale:

o Zabobon czyli Krakowiacy i Grale
o do tego samego libretta, co dzieo Stefaniego,
o Zamek na Czorsztynie i Leniczy w Puszczy Kozienickiej

w czasach kiedy by dyrektorem opery warszawskiej dba, by na tej scenie wystawiano

najnowsze i najwartociowsze dziea europejskie

wrd dzie instrumentalnych Kurpiskiego wyrnia si;

o Koncert na klarnet
o jedyna symfonia o charakterze ilustracyjno programowym Wielka symfonia bitw
wyobraajca

pisa pieni patriotyczne, ktre na stae weszy do repertuaru chralnego Olszynka, Mazur
Chopickiego, a przede wszystkim Warszawianka.

Notatki z lekcji - opracowanie Barbara Cegiea 26