ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU

ROZPOCZCIA EGZAMINU!

Wypenia kandydat przed rozpoczciem pracy

PESEL KANDYDATA KOD KANDYDATA

EGZAMIN WSTPNY
MBI-R1_1P-093
Z BIOLOGII

ROK 2009
POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy 150 minut

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 19 stron (zadania

1 36). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou
nadzorujcego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy
kadym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym Za rozwizanie
tuszem/atramentem. wszystkich zada
4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel. mona otrzyma
5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. cznie
6. Podczas egzaminu moesz korzysta z linijki. 60 punktw

yczymy powodzenia!
2 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 1. (2 pkt)
Spord niej zamieszczonych zda (A D) dotyczcych wpywu temperatury
na struktur i funkcje komrek organizmw zaznacz dwa, ktre s prawdziwe.
A. Temperatura reguluje metabolizm komrek, ale nie decyduje o szybkoci reakcji
chemicznych w nich zachodzcych.
B. Temperatura oddziauje m.in. na struktur przestrzenn czsteczek biaek i kwasw
nukleinowych, ktra jest utrzymywana dziki wizaniom wodorowym.
C. Tylko wysokie temperatury wpywaj negatywnie na bony komrkowe, powodujc ich
uszkodzenia.
D. Jeeli na skutek dziaania niskiej temperatury wewntrz komrek powstan krysztay
lodu, moe nastpi rozerwanie komrki.

Zadanie 2. (1 pkt)
W procesie rozwoju zarodka jego komrki podlegaj procesowi rnicowania, ktry prowadzi
do powstania w organizmie rnych rodzajw wyspecjalizowanych grup komrek:
somatycznych (budujcych ciao) oraz komrek pciowych.
Zaznacz poniej okrelenie (A lub B), ktre pozwoli poprawnie zakoczy podane
zdanie. Uzasadnij swj wybr jednym argumentem.
Proces rnicowania komrek jest w przypadku erytrocytw
A. odwracalny, B. nieodwracalny,
poniewa ......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
Na rysunkach przedstawiono rne rodzaje wyspecjalizowanych komrek rolinnych.

Spord przedstawionych rodzajw komrek (A D) zaznacz na schemacie ten, ktry

zawiera komrki mikiszu asymilacyjnego. Swj wybr uzasadnij jednym argumentem.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
 Egzamin wstpny z biologii 3
Poziom rozszerzony

Zadanie 4. (2 pkt)
Przyporzdkuj do miejsc oznaczonych na schemacie literami A, B i C odpowiednie cyfry
(14) okrelajce substraty i produkty przedstawionych reakcji biochemicznych.

1. 6CO2 + 6H2O + energia 2. C6H12O6 + O2, 3. aminokwasy, 4. tuszcze

A. .........., B. .........., C. ..........

Zadanie 5. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono transport jonw Na+ i K+ w bonie komrkowej neuronw.

a) Okrel kierunek transportu jonw sodowych i jonw potasowych w stosunku

do gradientw ich ste.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) Podaj nazw mechanizmu aktywnego transportu jonw wykorzystywanego
w przedstawionym przypadku i okrel czynnik, od ktrego jest on zaleny.
.......................................................................................................................................................
4 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 6. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono mechanizm dziaania hormonu kortyzonu w regulacji
funkcjonowania komrki.

Uzupenij dwa brakujce etapy procesu zilustrowanego na schemacie.

1. Kortyzon przedostaje si przez bon komrkow do cytoplazmy.

2. ...................................................................................................................................................
3. Dwa powstae kompleksy cz si ze sob i przedostaj si do jdra komrkowego.
4. ...................................................................................................................................................

Zadanie 7. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono zmian poziomu energii swobodnej substratw przeksztacanych
w produkty w pewnej reakcji chemicznej.

a) Ustal, czy jest to reakcja endoergiczna, czy egzoergiczna. Odpowied uzasadnij

jednym argumentem.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) Podaj nazw energii (A) niezbdnej do zajcia tej reakcji.
.......................................................................................................................................................
 Egzamin wstpny z biologii 5
Poziom rozszerzony

Zadanie 8. (2 pkt)
Na schematach pokazano dwa mechanizmy inhibicji (hamowania) reakcji enzymatycznych.

Wyjanij dziaanie inhibitora w obu mechanizmach hamowania reakcji

enzymatycznych;

a) w przypadku inhibicji kompetycyjnej ..............................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

b) w przypadku inhibicji niekompetycyjnej .........................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 9. (1 pkt)
Na schematach A i B przedstawiono przebieg procesu fotosyntezy charakterystyczny np.
dla kaktusw i innych rolin gruboszowatych. Wyksztaciy one swoisty sposb asymilacji
CO2 i jego uwalniania podczas fotosyntezy.
Roliny te s przystosowane do warunkw suszy i do wysokich temperatur. Maksymalnie
oszczdna gospodarka wodna stanowi dla tych rolin warunek istnienia.

A B
PEP fosfoenolopirogronian

Ustal, ktry z przedstawionych procesw (A czy B) odbywa si w nocy. Uzasadnij, e jest

to wynik przystosowania do warunkw ycia.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 10. (2 pkt)

Spord poniszych stwierdze (A D) dotyczcych odywiania si czowieka zaznacz
nieprawdziwe.
A. Zapotrzebowanie organizmu na skadniki pokarmowe zaley m.in. od wieku, pci, rodzaju
wykonywanej pracy, stanu fizjologicznego organizmu.
B. Wana jest tylko warto odywcza skadnikw pokarmowych, a nie ich warto energetyczna.
C. Stan odywienia organizmu zaley wycznie od spoywania odpowiednich pokarmw,
a nie od ich proporcji w diecie.
D. Rozwj organizmu jest w pierwszym rzdzie skutkiem przyjmowania odpowiedniej iloci
skadnikw poywienia oraz odpowiedniej jakoci tych skadnikw.
 Egzamin wstpny z biologii 7
Poziom rozszerzony

Zadanie 11. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono aktywacj enzymw wydzielanych przez trzustk
do dwunastnicy.

a) Podaj dwie drogi aktywacji enzymw wydzielanych przez trzustk.

1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
b) Okrel, w ktrej z tych drg moe wystpowa zjawisko autokatalizy.
.......................................................................................................................................................

Zadanie 12. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono gospodark glukozy w organizmie. B

A
glukoza glikogen
B
Do reakcji oznaczonych A i B przyporzdkuj po trzy oznaczenia cyfrowe (spord 1 7)
odpowiednich okrele tych reakcji.

1. glikogeneza, 2. glikogenoliza, 3. glukoneogeneza, 4. nadmiar substancji ulega przemianie,

5. w miar potrzeby substancja ulega przemianie, 6. regulacja przez glukagon, 7. regulacja
przez insulin.

A. ....................................................., B. .....................................................
8 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 13. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono reakcj komrki bakteryjnej na infekcj przez bakteriofaga (faga).

Wyjanij, jakie znaczenie ma obecno enzymw restrykcyjnych w komrce tej bakterii.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono cykl yciowy glonu zawotni (Chlamydomonas sp.).

a) Spord wymienionych poniej okrele (A C) zaznacz typ rozmnaania pciowego,

ktry wystpuje u tej zielenicy.
A. izogamia B. anizogamia C. oogamia
b) Podaj, ktre stadium cyklu rozwojowego stanowi faz diploidaln, i okrel, w wyniku
jakiego podziau (mitoza, mejoza) powstaj z tego stadium osobniki potomne.

stadium ........................................ podzia ........................................

 Egzamin wstpny z biologii 9
Poziom rozszerzony

Zadanie 15. (1 pkt)

Poniej zamieszczono krtkie opisy (A C) dotyczce rnych sposobw zdobywania
pokarmu przez grzyb boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus).

A. Moe wystpowa na martwych pniach drzew, czowiek hoduje go dla swoich potrzeb np.
na trocinach, poniewa boczniak moe rozkada martw materi organiczn.
B. Moe te zasiedla ywe drzewa liciaste np. topole, wierzby, buki, czerpic z nich
substancje pokarmowe i wod.
C. Jeeli obok jego owocnikw pojawi si nicienie, wydziela substancj, ktra je paraliuje,
a nastpnie nicie staje si pokarmem dla grzyba.

Przyporzdkuj po jednym prawidowym opisie, spord A C, do podanych niej nazw

strategii pokarmowych.
drapienictwo ......., saprotrofizm .......

Zadanie 16. (2 pkt)

Na schemacie przedstawiono budow kwiatu roliny okrytonasiennej.

Korzystajc z rysunku, wypisz dwa przykady ponnych elementw budowy kwiatu

i podaj po jednej penionej przez nie funkcji.
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
10 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 17. (2 pkt)

Uzupenij tabel, wpisujc przy odpowiednich opisach korzenia po jednej wybranej
spord wymienionych (AE) nazw modyfikacji korzeni.
A. korzenie kurczliwe B. korzenie oddechowe C. korzenie powietrzne
D. korzenie spichrzowe E. korzenie czepne
Opis korzenia Modyfikacja korzenia
Pozwalaj pnczom wspina si po podporach.
Wcigaj rolin w gb gleby, co pozwala na jej lepsze
umocowanie w glebie.
Zaopatruj w wod epifity (roliny yjce na gaziach
drzew).
Pionowe, wystajce z gleby korzenie, ktre dostarczaj
tlen do systemu korzeniowego.

Zadanie 18. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono zaleno midzy zawartoci w podou skadnikw mineralnych
a wzrostem rolin. Roliny tego samego gatunku i jednakowej wielkoci posadzono w tym
samym czasie, ale w miejscach o rnej zawartoci skadnikw mineralnych.

a) Ustal zawarto skadnikw mineralnych w podou dla rolin w miejscach A, B i C,

wybierajc jedno z poniszych okrele (13):

1. nadmierna, 2. minimalna, 3. optymalna

A. .......... B. .......... C. ..........
b) Opisz, jak wpywa zawarto skadnikw mineralnych w podou na intensywno
wzrostu rolin.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
 Egzamin wstpny z biologii 11
Poziom rozszerzony

Zadanie 19. (1 pkt)

Auksyny wpywaj na wzrost caej roliny. Wzrost poszczeglnych jej organw zachodzi pod
wpywem ronych ste auksyn. Na schemacie przedstawiono reakcje wzrostowe rnych
organw rolinnych na wzrastajce stenie auksyny.

Okrel, jak na wzrost korzeni, pkw bocznych i odygi wpywa przekroczenie stenia
auksyny o wartoci 107.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 20. (1 pkt)

Mzg ssakw okresu kredowego charakteryzuj bardzo due paty wchowe, due
(w porwnaniu z ich gadzimi przodkami) pkule mzgowe, odsonite od strony grzbietowej
rdmzgowie oraz krtki, szeroki mdek. Mzg wspczesnego oposa ma podobn
budow, ale u wikszoci wspczesnych ssakw rdmzgowie nie jest odsonite.
Wyjanij, dlaczego patrzc na mzg wspczesnego ssaka od strony grzbietowej, zwykle
nie widzimy rdmzgowia.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 21. (2 pkt)

a) Podaj jedno kryterium, ktre pozwala zaliczy pewne grupy krgowcw
do owodniowcw.
.......................................................................................................................................................

b) Podaj przykady dwch gromad krgowcw nalecych do owodniowcw.

1. ............................................................. 2. .............................................................
12 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 22. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono trzy modele ukw odruchowych (I, II i III) wystpujcych take u
czowieka.

Na podstawie analizy rysunkw;

a) zaznacz poniej, ktry rodzaj receptorw, spord wymienionych na rysunkach,

dostarcza informacji o stanie mini poprzecznie prkowanych (skurcz, rozciganie
bierne, napicie) i staww, umoliwiajc np. zachowanie odpowiedniej pozycji ciaa.

A. proprioreceptory B. eksteroreceptory C. interoreceptory

b) zaznacz model (I, II lub III), na ktrym przedstawiono uk odruchowy autonomiczny.

 Egzamin wstpny z biologii 13
Poziom rozszerzony

Zadanie 23. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono wpyw leptyny na orodki sytoci i godu w podwzgrzu.

NPY neuropeptyd wytwarzany

w podwzgrzu
+ pobudzanie
hamowanie
Wyjanij zaleno midzy wydzielaniem leptyny, dziaaniem orodkw godu i sytoci,
a przyjmowaniem pokarmu przez czowieka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 24. (1 pkt)
Na wykresach (A C) przedstawiono krzywe dysocjacji hemoglobiny.

Cinienie parcjalne tlenu (mm Hg Po2)

Podaj, ktra z przedstawionych krzywych (A, B czy C) obrazuje wysycenie hemoglobiny tlenem
w warunkach panujcych we krwi przepywajcej przez naczynia wosowate w wentylowanych
pcherzykach pucnych czowieka. Odpowied uzasadnij jednym argumentem.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
14 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 25. (1 pkt)

Uzupenij ponisze zdanie, wpisujc w puste miejsca oznaczenia literowe dwch
okrele, wybranych spord zamieszczonych poniej (A D).
A. komrki NK (natural killer) B. przeciwciaa C. limfocyty T D. makrofagi
Do elementw mechanizmu swoistej odpornoci organizmu nale ........... i ...........
Zadanie 26. (2 pkt)
Cechy warunkowane przez geny znajdujce si w chromosomie X nazywamy cechami
sprzonymi z pci. Chorob genetyczn sprzon z pci jest hemofilia objawiajca si
zaburzeniami krzepnicia krwi. Spowodowana jest mutacj w genie znajdujcym si
w chromosomie X. Zmutowany allel (h) jest recesywny w stosunku do prawidowego (H).
Na hemofili choruj wycznie mczyni, heterozygotyczne kobiety s nosicielkami genu
(h) i nie wykazuj objaww choroby.
Zapisz odpowiedni krzywk genetyczn i na jej podstawie okrel, jakie jest
prawdopodobiestwo wystpienia hemofilii w potomstwie matki nosicielki genu (h)
i zdrowego ojca.
a) Genotypy rodzicw: matka ...................., ojciec ....................
Krzywka genetyczna:

b) Prawdopodobiestwo wystpienia hemofilii w potomstwie: ..................................................

Zadanie 27. (1 pkt)

Na wykresie przedstawiono zaleno czstoci wystpowania ci mnogich od wieku matki.

Odczytaj z wykresu i podaj w procentach czsto wystpowania blinit

monozygotycznych u matek w wieku 40 lat.
...........................................................................
 Egzamin wstpny z biologii 15
Poziom rozszerzony

Zadanie 28. (2 pkt)

Genom typowego retrowirusa zbudowany jest z jednoniciowego RNA. W cyklu yciowym
takiego wirusa ni jego RNA wnika do wntrza komrki gospodarza wraz z enzymem
odwrotn transkryptaz. Odwrotna transkryptaza syntetyzuje, uywajc jako matrycy RNA
wirusa, ni DNA (powstaje DNA / RNA). Nastpnie ni RNA zostaje usunita, a odwrotna
transkryptaza syntetyzuje ni komplementarn do DNA. Tworzy si dwuniciowe DNA, ktre
ulega integracji z genomem gospodarza.
Na podstawie zamieszczonego tekstu przedstaw w postaci uproszczonego schematu
opisan cz cyklu yciowego retrowirusa. Na schemacie wyranie zaznacz miejsca
dziaania odwrotnej transkryptazy.
Ni RNA wirusa

Zadanie 29. (2 pkt)

Barwa skry u czowieka zaley od trzech par alleli: Aa, Bb, Cc. Allele oznaczone duymi
literami warunkuj ciemn barw skry (), a oznaczone maymi literami barw jasn ().
Na diagramie przedstawiono czsto wystpowania cechy zabarwienia skry w pokoleniu
potomnym (F1) dwojga rodzicw (P) o rednio ciemnej skrze.

Na podstawie diagramu
a) sformuuj zaleno barwy skry czowieka od jego genotypu
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) zapisz genotypy obojga rodzicw (P) tego pokolenia, ktrego fenotypy przedstawia
diagram.
.......................................................................................................................................................
16 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 30. (2 pkt)

Bakterie, do ktrych wprowadzono ludzkie geny (bakterie transformowane), s
wykorzystywane do wytwarzania ludzkich biaek lub peptydw o znaczeniu terapeutycznym
oraz do wytwarzania biakowych antygenw. Peptydami terapeutycznymi wytwarzanymi
przez transformowane bakterie s m.in. insulina i erytropoetyna.
a) Podaj po jednym przykadzie chorb, w leczeniu ktrych mog by wykorzystywane
wymienione peptydy terapeutyczne.
insulina ................................................, erytropoetyna ................................................
b) Okrel, jak mona praktycznie wykorzysta biakowe antygeny wytwarzane przez
transformowane bakterie, np. w przypadku chorb infekcyjnych.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 31. (1 pkt)
Najstarsze ssaki wyodrbniy si z gadw ssakoksztatnych cynodontw okoo 225 mln lat
temu. Przez pierwsze 160 mln lat swojej historii wikszo ssakw bya maa (wielko
myszy lub szczura), tylko nieliczne osigay rozmiary lisa. yjc w cieniu dinozaurw, ssaki
prowadziy nocny tryb ycia. Kiedy 65 mln lat temu dinozaury wymary, u czci ssakw
zaczy si pojawia przystosowania do nowych warunkw ycia w postaci powikszania
rozmiarw ciaa i moliwoci ycia w wietle dnia.
Wyjanij, czy moe istnie zwizek midzy wymarciem dinozaurw a rozwojem
ewolucyjnym ssakw.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 32. (2 pkt)
Na wykresach A i B przedstawiono krzywe wzrostu liczebnoci dwch rnych populacji.

Na podstawie obu wykresw

a) okrel, jaka moe by przyczyna zhamowania wzrostu liczebnoci populacji
przedstawionej na wykresie B
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) podaj, ktry z wykresw (A czy B) moe przedstawia pierwsze etapy masowego
pojawiania si szkodnika w uprawie monokulturowej.
....................
 Egzamin wstpny z biologii 17
Poziom rozszerzony

Zadanie 33. (2 pkt)

Wskanik zagszczenia populacji to liczba osobnikw populacji przypadajca na jednostk
powierzchni lub objtoci rodowiska.
Wyjanij, jak na rozrodczo danej populacji moe wpyn
a) mae zagszczenie populacji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) przegszczenie populacji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt)

Na schematach przedstawiono tzw. efekt wskiego garda (I) i tzw. efekt zaoyciela (II),
czyli powstawanie nowych populacji z niewielkiej liczby osobnikw.
I II

A populacja wyjciowa, A populacja nowa

a) Wybierz spord okrele AC to, ktre prawidowo charakteryzuje rnorodno

genetyczn populacji A w stosunku do populacji A w obu przypadkach (I i II).

A. wiksza, B. mniejsza, C. taka sama.

b) Podaj przykad konsekwencji, jak moe mie dla osobnikw populacji A zjawisko
zaznaczone przez Ciebie w odpowiedzi do polecenia a).
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
18 Egzamin wstpny z biologii
Poziom rozszerzony

Zadanie 35. (2 pkt)

Na rysunku przedstawiono dwa blisko spokrewnione gatunki zib Darwina Geospiza fuliginosa
(I) i Geospiza fortis (II) o podobnych wymaganiach pokarmowych, ale rnice si od siebie
m.in. gruboci dzioba. Na diagramach przedstawiono udzia procentowy osobnikw o rnej
gruboci dzioba w populacjach tych ptakw: A yjcych na tym samym terenie, B yjcych
osobno.

a) Na podstawie diagramw podaj, jakie wartoci gruboci dziobw dominuj w kadej

z populacji, gdy yj one na tym samym terenie (A)
I ........................................, II ........................................
oraz jaka grubo dzioba dominuje w kadej z populacji, gdy yj one osobno (B).
I ........................................, II ........................................
b) Sformuuj wniosek o ewolucji gruboci dziobw u wspistniejcych gatunkw zib.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 36. (2 pkt)
Wrd zamieszczonych poniej stwierdze (A D) zaznacz dwa, ktre s prawdziwe.
A. W DNA organizmw blisko spokrewnionych oraz w DNA organizmw daleko
spokrewnionych wystpuje podobna liczba identycznych sekwencji nukleotydw.
B. Narzdy homologiczne maj wsplne pochodzenie i wykazuj podstawowe podobiestwo
strukturalne, mimo e peni rne funkcje.
C. Narzdy analogiczne peni podobne funkcje, ale nie maj wsplnego pochodzenia i nie
wykazuj podobiestwa pod wzgldem budowy.
D. Narzdy szcztkowe to pozostaoci narzdw, ktre u przodkw byy sabo rozwinite
i nie speniay adnych funkcji.
Egzamin wstpny z biologii 19
Poziom rozszerzony

BRUDNOPIS