Professional Documents
Culture Documents
NARODOWEJ
Mirosaw Dziedzicki
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Opracowanie redakcyjne:
mgr Mirosaw Dziedzicki
Konsultacja:
mgr Magorzata Sotysiak
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Materiay malarskolakiernicze technologia wykoczenia powierzchni
z drewna 7
4.1.1. Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 30
4.1.3. wiczenia 30
4.1.4. Sprawdzian postpw 32
4.2. Maszyny i urzdzenia do wykoczenia powierzchni drewna.
Bezpieczestwo i higiena pracy, ochrona przeciwpoarowa i ochrona
rodowiska 33
4.2.1. Materia nauczania 33
4.2.2. Pytania sprawdzajce 54
4.2.3. wiczenia 54
4.2.4. Sprawdzian postpw 57
5. Sprawdzian osigni 58
6. Literatura 62
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w nabywaniu umiejtnoci z zakresu wykoczenia
powierzchni drewna, zastosowania maszyn i urzdze do wykoczania drewna a take
pozwoli na zastosowanie technologii oraz prawidowe zastosowanie materiaw malarsko-
lakierniczych. Poradnik ten pozwoli na poznanie rzemielniczych sposobw wykoczenia
drewna.
Na proces wykoczania mebli ma wpyw szereg czynnikw, ktre zostay przedstawione
w materiale nauczania zawartym w tej jednostce moduowej.
Poradnik ten zawiera:
1. wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtnoci, ktre powiniene posiada,
aby przystpi do realizacji tej jednostki moduowej,
2. cele ksztacenia tej jednostki moduowej, ktre okrelaj umiejtnoci, jakie opanujesz
w wyniku procesu ksztacenia,
3. materia nauczania zawierajcy informacje niezbdne do realizacji zaplanowanych
szczegowo celw ksztacenia umoliwia samodzielne przygotowanie si do wykonania
wicze i zaliczenia sprawdzianw.
Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazan literatur, oraz inne rda informacji.
Obejmuje rwnie:
pytania sprawdzajce wiedz niezbdn do wykonania wicze,
wiczenia z opisem sposobu ich wykonania, oraz wyposaenia stanowiska pracy,
sprawdzian postpw, ktry umoliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po
wykonaniu wicze,
4. sprawdzian osigni w postaci zestawu pyta sprawdzajcych opanowanie umiejtnoci
z zakresu caej jednostki. Zaliczenie tego jest dowodem umiejtnoci okrelonych w tej
jednostce moduowej,
5. wykaz literatury dotyczcej programu jednostki moduowej.
Jeeli masz trudnoci ze zrozumieniem tematu, lub wiczenia, to popro nauczyciela lub
instruktora o wyjanienie lub ewentualne sprawdzenie czy dobrze wykonujesz dan czynno.
Po zapoznaniu si z materiaem nauczania sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki
moduowej. Wykonujc sprawdzian postpw, powiniene odpowiada na pytania tak lub nie,
co oznacza, e opanowae materia lub nie.
3
742[01].Z2
Proces produkcji
wyrobw stolarskich
742[01].Z2.01
Wykonywanie pocze
stolarskich
742[01].Z2.02
Klejenie i oklejanie
elementw z drewna
i tworzyw drzewnych
742[01].Z2.03
Wykoczanie powierzchni
drewna
742[01].Z2.04 742[01].Z2,05
Wytwarzanie mebli Wytwarzanie wyrobw
stolarki budowlanej
742[01].Z2.06
Organizowanie produkcji
wyrobw stolarskich
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
charakteryzowa i ocenia jako materiaw drzewnych i pomocniczych,
organizowa odpowiednie skadowanie oraz transport materiaw i wyrobw stolarskich,
posugiwa si dokumentacj techniczn,
ocenia jako klejenia i okleinowania powierzchni,
ocenia jako obrbki skrawaniem, usun usterki,
przestrzega przepisy bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz
ochrony rodowiska.
5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
posuy si terminologi dotyczc materiaw malarsko-lakierniczych oraz technologii
ich nanoszenia,
zorganizowa stanowisko rcznego i maszynowego lakierowania oraz malowania
powierzchni drewna,
scharakteryzowa barwniki i wytrawy,
scharakteryzowa materiay gruntujce i wypeniacze porw,
scharakteryzowa materiay podkadowe, wybielajce i odywiczajce,
scharakteryzowa rodzaje lakieru jednoskadnikowego i dwuskadnikowego,
scharakteryzowa rodzaje politury,
scharakteryzowa farby nawierzchniowe i emalie,
scharakteryzowa rozpuszczalniki i rozcieczalniki,
scharakteryzowa materiay do szlifowania i polerowania powok malarsko-
lakierniczych,
okreli warunki przechowywania i skadowania materiaw malarsko-lakierniczych,
okreli warunki lakierowania,
przygotowa powierzchni drewna do wykoczania materiaami kryjcymi,
przygotowa powierzchni drewna do wykoczania materiaami przezroczystymi,
przygotowa materiay do wykonania powok malarsko-lakierniczych,
wybarwi powierzchni drewna barwnikami syntetycznymi, wodnymi i spirytusowymi,
nanie materiay malarsko-lakiernicze sposobem rcznym, poprzez natryskiwanie
i zanurzanie,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia do wykoczania powierzchni drewna,
obsuy pistolet natryskowy,
dokona czyszczenia oraz konserwacji maszyn i urzdze do nanoszenia materiaw
malarsko-lakierniczych,
scharakteryzowa rzemielnicze techniki wykoczania powierzchni drewna,
oceni jako powok malarsko-lakierniczych,
zastosowa przepisy bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz
ochrony rodowiska,
zastosowa racjonaln gospodark materiaami, narzdziami i energi.
6
4. MATERIA NAUCZANIA
7
Podoem nazywamy powierzchni przedmiotu przeznaczon do wykoczenia. Zalenie
od rodzaju podoa i zamierzonego efektu wykoczenia przeprowadza si odpowiednie
zabiegi przygotowawcze, tj. odywiczanie wybielanie i barwienie (przy przezroczystym
wykoczeniu drewna), wypenianie porw, kitowanie i szpachlowanie. Do tego celu su
niej wymienione materiay.
Materiay wybielajce s to substancje chemiczne dziaajce utleniajco na drewno.
Bejce s roztworami waciwymi lub koloidalnymi barwnikw (pigmentw) naturalnych lub
sztucznych w wodzie albo w alkoholu, stosowanymi do bezporedniego barwienia drewna
pod wykoczenie przezroczyste.
Wytrawy su do tego samego celu, lecz ich dziaanie jest odmienne, polega ono na
wywoywaniu barwnych reakcji chemicznych z garbnikami zawartymi w drewnie lub
uprzednio wprowadzonymi do drewna.
Wypeniacze porw s to substancje stae (w postaci proszkw) lub cieke, uywane do
wypeniania porw drewna bez zmiany jego naturalnego rysunku i barwy.
Kit szpachlowy jest substancj w postaci pasty, uywan do wyrwnywania wgbie,
pkni itp. ubytkw podoa. Podobnym materiaem, lecz o bardziej lunej konsystencji
(czsto pynnej) jest szpachlwka, ktra suy do wyrwnywania powierzchni podoa przed
naoeniem nastpnej warstwy wyrobu lakierowego.
Grunt szpachlwka wykazuje waciwoci farby do gruntowania i szpachlwki
natryskowej.
Podkady s to wyroby lakierowe przeznaczone do nakadania na uprzednio
zagruntowane i zaszpachlowane podoe albo na zeszlifowan midzy warstw lakierow.
Midzy warstw za nazywamy wyrb lakierowy przeznaczony do otrzymywania porednich
warstw powoki, w celu zwikszenia spjnoci midzy warstwami ssiadujcymi ze sob lub
w pewnych wypadkach dla zabezpieczenia warstwy wczeniej naoonej przed niszczcym
oddziaywaniem warstwy nastpnej.
Wymienione materiay su do otrzymywania powoki malarsko-lakierniczej, czyli
wszystkich warstw wyrobw lakierowych, naniesionych na podoe. Powoki mog by
jedno- lub wielowarstwowe, przy czym warstw malarsk (lakierow) nazywa si warstw
wyrobu lakierowego jednorazowo naniesion na podoe albo na poprzedni warstw
malarsk.
Ze wzgldu na rodzaj efektu dekoracyjnego rozrnia si powoki gadkie, poyskujce
lub matowe; powoki marszczone, ktrych efekt dekoracyjny stanowi dese skadajcy si
z rwnomiernie rozmieszczonych pomarszcze; powoki motkowe o deseniu imitujcym
motkowany (uderzany motkiem) metal; powoki pkajce, ktrych efekt dekoracyjny polega
na rnego rodzaju i wielkociach pkni, tworzcych dese przypominajcy skr
krokodyla. Wszystkie powoki, oprcz gadkiej, stosuje si do wykoczenia imitujcego
zakrywajcego naturaln struktur podoa.
Rodzaj powoki malarsko-lakierniczej nazywa si take wykoczeniem. Wykoczenie
moe by przezroczyste, tj. nie zakrywajce naturalnej struktury podoa; kryjce
(zakrywajce) struktur podoa; zabezpieczajce, ktre nie ma walorw dekoracyjnych, lecz
jedynie odgrywa rol rodka zabezpieczajcego podoe przed zabrudzeniem, wchanianiem
wilgoci itp. Wykoczenie przezroczyste podoa drewnianego moe by wykoczeniem
z otwartymi porami drewna i wykoczeniem z wypenionymi porami drewna. Wykoczenie
przezroczyste stosuje si gwnie w wyrobach wykonanych ze szlachetnych gatunkw
drewna dla zachowania, a nawet podkrelenia walorw estetycznych drewna. Kryjce wyroby
lakierowe su do wykoczania elementw z drewna pospolitych gatunkw, elementw
wykonanych z tworzyw drzewnych nie okleinowanych oraz elementw metalowych.
Wikszo powok malarsko-lakierniczych ma zdolno uporzdkowanego odbijania
wiata, t cech nazywamy poyskiem. Przeciwiestwem poysku jest mat, charakteryzujcy
8
powierzchnie pozbawione poysku. Zalenie od intensywnoci odbijania promieni wietlnych
rozrnia si: wykoczenie na mat, wykoczenie na pmat, wykoczenie na ppoysk
(zwane take wykoczeniem na poysk lub mat jedwabisty) oraz wykoczenie na poysk
wysoki, odpowiadajcy poyskowi lustrzanemu. Te efekty powok uzyskuje si dziki
stosowaniu odpowiednich wyrobw lakierowych albo przez szlifowanie i polerowanie
utworzonych powok pastami szlifierskimi i pynami polerskimi.
Pasta do szlifowania jest mieszanin sproszkowanych substancji mineralnych z wazelin,
naft lub olejem rycynowym.
Pyn do polerowania skada si z substancji, wykazujcych zdolnoci rozpuszczania
suchej powoki, wystpujcych w postaci roztworu koloidalnego w wodzie.
Barwniki
9
Barwniki naturalne
Barwniki rolinne i zwierzce. Barwniki rolinne i zwierzce byy dawniej prawie
jedynymi substancjami barwicymi, uywanymi do barwienia rnych materiaw, m. in.
drewna. Obecnie zastpiono je barwnikami syntetycznymi, ktre s tasze i produkowane
z powszechnie dostpnych surowcw. Zalet barwnikw rolinnych jest ich na og trwao,
tote uywa si ich jeszcze w niektrych gaziach przemysu. Z tej grupy barwnikw
bardziej znane s: kurkumina barwnik ty, santalina barwnik czerwony, indygotyna
barwnik niebieski, sepia barwnik brunatny.
Barwniki kopalne otrzymuje si z przerobu kopalnych pigmentw pochodzenia
organicznego. Do bardziej znanych barwnikw kopalnych uywanych do barwienia drewna
naley brunat kasselski i brunat Bismarka.
Brunat kasselski wystpuje w zoach obok pokadw wgla brunatnego i torfu.
Przygotowuje si go w roztworze wodnym o steniu 110% (zalenie od danej
intensywnoci barwy), czsto z dodatkiem amoniaku. Przez stosowanie brunatu kasselskiego
uzyskuje si rwnomierne brunatne zabarwienie imitujce barw orzecha; wnika on
stosunkowo gboko w drewno. Jest odporny na dziaanie wiata.
Brunat Bismarka wystpuje w kilku odmianach, jako brunaty zasadowe i brunaty
tuszczowe. W meblarstwie najczciej uywa si brunatu zasadowego G i brunatu
zasadowego R. S one rozpuszczalne w wodzie i alkoholu. Przez stosowanie brunatw G i R
uzyskuje si czerwonobrunatne zabarwienie o ywym odcieniu, imitujce kolor drewna
mahoniu i z tego powodu popularna nazwa tego barwnika bejca mahoniowa. Brunat
Bismarka wykazuje stosunkowo ma odporno na dziaanie wiata.
Barwniki syntetyczne
Surowcem wyjciowym do produkcji barwnikw syntetycznych s najczciej
wglowodory aromatyczne, np.: benzen, toluen, otrzymywane w wyniku destylacji smoy
pogazowej wgla kamiennego.
Barwiki bezporednie s przewanie zwizkami azotowymi. Stosuje si je w roztworach
wodnych o steniu 0,15%. Barwiki bezporednie nie maj zdolnoci gbokiego wnikania
w tkank drzewn i z tego powodu nadaj si tylko do barwienia powierzchniowego. W celu
uatwienia wnikania barwnika w drewno dodaje si do roztworu 510% amoniaku. Barwniki
bezporednie odznaczaj si do dobr odpornoci na wiato, mona je miesza miedzy
sob lub z barwnikami innych grup w celu otrzymania rnych odcieni barw. Najczciej
uywa si ich do wybarwie szarych i brunatnych.
Barwniki kwasowe s najczciej solami sodowymi lub wapniowymi barwnikw
nitrozowych, azowych i nitrowych. Odznaczaj si one bardzo dobr rozpuszczalnoci
w wodzie i stosunkowo du atwoci wnikania w drewno. Dziki temu nadaj si do
wgbnego barwienia drewna. Stosuje si je w 0,25% roztworze wodnym pojedynczo oraz
jako mieszaniny kilku barwnikw kwasowych lub mieszaniny z barwnikami bezporednimi.
W celu oywienia i wyrwnania barwy mona dodawa do roztworu kwas octowy, siarkowy
lub mrwkowy i sl glaubersk.
Barwniki zasadowe s najczciej chlorowodorkami, siarczanami i szczawianami
barwnych zasad, rozpuszczalnymi w wodzie i alkoholu etylowym. Do barwienia drewna
uywa si roztworw o steniach 0,44%. Charakteryzuj si du jaskrawoci i czystoci
kolorw wybarwie. Jako wybarwie podnosi dodatek kwasu octowego. Nie mona
natomiast dodawa amoniaku i innych zasad, gdy powoduje to wytrcanie si osadu
z roztworu. Wad barwnikw zasadowych jest maa odporno na dziaanie wiata.
Barwniki do drewna stosuje si w roztworach wodnych lub alkoholowych o steniu
0,56%. Barwniki te nadaj si do powierzchniowego wgbnego barwienia. Przez
stosowanie barwnikw uzyskuje si wybarwienia rwnomierne i odporne na wiato.
10
Handlowe nazwy barwnikw tej grupy s utworzone od nazw rodzajw drewna, ktre imituj,
np.: rubin mahoniowy, brunat orzechowy itp.
Wytrawy
Wytrawy s roztworami soli metali zdolnych do barwnej reakcji chemicznej z garbnikami
zawartymi w drewnie lub wprowadzonymi do drewna przed jego wytrawieniem. Przez
stosowanie soli rnych metali uzyskuje si zabarwienie drewna garbnikowego. Na przykad
sole elaza powoduj zabarwienie szare do granatowego, sole chromu barwi drewno na kolor
tobrzowy do ciemnobrzowego, sole cynku i oowiu daj zabarwienie czerwone, sole
wapnia brzowe.
Intensywne i trwae zabarwienie uzyskuje si dziaajc solami metali tylko na drewno
o duej zawartoci naturalnych garbnikw, a wic drewno np. dbu, orzecha, buka
i niektrych innych drzew liciastych. W odniesieniu do drewna tych drzew wystarczy
naniesienie samego roztworu soli. Takie barwienie nazywa si wytrawianiem
jednostopniowym. W stosunku do drewna ubogiego w garbniki (np. drewna drzew iglastych)
wytrawianie jednostopniowe nie przynosi adnych efektw, wybarwienie jest bardzo sabe
i nietrwae. Stosuje si wic wytrawianie dwustopniowe, ktre polega na nasyceniu
powierzchni drewna wytraw wstpn, stanowic roztwr mieszaniny soli metalu
z substancj garbnikow i nastpnym powleczeniu trawionej powierzchni roztworem soli
metalu zwanym wytraw wtrn.
Jako wytrawy wstpne stosuje si np. roztwory:
chlorku miedzi i kwasu pirogalusowego do odcieni brunatnych,
octanu elaza i pirokatechiny do odcieni czarnych,
siarczanu miedzi i pirokatechiny do odcieni zielonych.
Wytrawami wtrnymi, odpowiednimi do wymienionych wytraw wstpnych, s roztwory
soli chromowych z dodatkiem amoniaku. Najczciej uywa si chromianu potasu lub
dwuchromianu potasu.
11
Kity szpachlowe i szpachlwki nitrocelulozowe s zawiesinami pigmentw
i wypeniaczy w splastyfikowanym roztworze nitrocelulozy w mieszaninie kwasu octowego,
alkoholi i wglowodorw aromatycznych.
Farby olejne podkadowe. Farby olejne podkadowe s zawiesin pigmentw i wypeniaczy
(obcinikw) w spoiwie olejowym. Zalenie od rodzaju i procentowego udziau pigmentw
i wypeniaczy rozrnia si rne typy tych farb, np.: farby olejne podkadowe oglnego
zastosowania; farby olejne miniowe, ktre stanowi zawiesin minii oowianej w spoiwie
olejnym i su do zabezpieczania powierzchni stalowych i eliwnych przed korozj; farby
olejne podkadowe stosuje si w kolejnictwie, w budownictwie itp.
W meblarstwie stosuje si farby oleje podkadowe oglnego przeznaczenia
charakteryzuj si one dobr przyczepnoci do podoa i elastycznoci. Dziki temu uywa
si ich jako podkad (midzywarstwa) pod nawierzchniowe farby i emalie olejne, a take
niektre syntetyczne, nanoszone na poprzednio zagruntowane podoe.
Farby ftalowe styrenowane do gruntowania. Farby te s zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w ksylenowym roztworze ywicy ftalowej styrenowanej z dodatkiem sykatyw
i rodkw przeciw kouszeniu. Kolor farby zaley od rodzaju zastosowanego pigmentu. Farb
tych uywa si do gruntowania podoy metalowych lub drewnianych jako podkad pod
emali styrenowane.
Podkady nitrocelulozowe. Podkady nitrocelulozowe s zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w spoiwie sporzdzonym na roztworach nitrocelulozy ywic syntetycznych
i innych substancji w wglowodorach aromatycznych, estrach i alkoholach.
Podkady syntetyczne pod emalie nitrocelulozowe. Podkady te s zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w spoiwie sporzdzonym z ywic syntetycznych z dodatkiem sykatyw,
w kolorze biaym, tym i czerwonym. Podkady syntetyczne stosuje si do malowania
podoy drewnianych, uprzednio zapokostowanych lub pokrytych lakierem syntetycznym,
oraz podoy stalowych, zagruntowanych farb antykorozyjn.
Podkad pod stolark budowlan, biay jest to wyrb lakierowy syntetyczny
chemoutwardzalny, stosowany do malowania stolarki budowlanej jako grunt pod emalie
chemoutwardzalne. Nanosi si go pdzlem, natryskiem pneumatycznym lub przez zanurzanie.
Wytwarza powok tward o duej przyczepnoci do podoa.
Farba chemoutwardzalna do gruntowania prdoprzewodzca stosowana jest
w stolarce budowlanej jako pierwsza warstwa pod podkad i emalie chemoutwardzalne
nanoszone elektrostatycznie. Wyrb ten tworzy powok tward, przyczepn do podoa
i przewodzc prd.
Do nakadania drugiej warstwy na okna i drzwi, malowane metod elektrostatyczn,
suy podkad chemoutwardzalny na stolark budowlan do elektrostatycznego natrysku.
Powoka jest twarda, przyczepna i podatna do szlifowania.
Lakier do gruntowania. Jest to roztwr pochodnych celulozy w estrach kwasu
octowego i wglowodorach aromatycznych, splastyfikowany ywicami syntetycznymi.
Stosuje si go do gruntowania podoa drewnianego, przeznaczonego do wykaczania
lakierem chemoutwardzalnym bezbarwnym do mebli, w celu zabezpieczenia powierzchni
drewna przed ciemnieniem pod dziaaniem tego lakieru.
Wypeniacze porw. Wypenianie i zacieranie porw jest zabiegiem wstpnym przed
naoeniem lakieru bezbarwnego lub politury na podoe. Podoem jest drewno
charakteryzujce si naczyniami o duej rednicy, a wic przede wszystkim drewno drzew
liciastych piercieniowonaczyniowych (db, wiz, jesion), a take niektrych drzew
liciastych rozpierzchonaczyniowych (np. orzech). Wypenienie porw umoliwia uzyskanie
wykoczenia o wysokim poysku, a take przyczynia si do zmniejszenia zuycia lakieru lub
politury.
12
Lakiery, politury i matyny
Lakiery, politury i matyny s wyrobami lakierowymi, ktre su do wykaczania
przezroczystego.
Lakiery olejne s roztworami stopu ywic z olejami schncymi w rozpuszczalnikach
organicznych. Do ich wyrobu uywa si ywic kopalowych, kumaronowych, alkidalowych
oraz kalafonii i innych ywic.
W zalenoci od odpornoci na wod i od przeznaczenia, rozrnia si 4 rodzaje tych
lakierw:
I do malowania przedmiotw drewnianych nie naraonych na dziaanie wody
i czynnikw atmosferycznych,
II do malowania przedmiotw drewnianych i metalowych naraonych na dziaanie
czynnikw atmosferycznych i okresowe dziaanie wody,
III do malowania urzdze pokadowych i zewntrznych nadwodnych pomieszcze
okrtowych z drewna, naraonych na bezporednie dziaanie atmosfery morskiej,
IV do zwilania gazy, za pomoc, ktrej zbiera si py z powierzchni przeznaczonych
do dalszego malowania.
Wszystkie te lakiery s bezbarwne. Odporno na wod i czynniki atmosferyczne
uzyskuje si dziki dobraniu i zmieszaniu skadnikw ywicy i oleju w odpowiednich
proporcjach.
Lakiery nitrocelulozowe s roztworami suchej nitrocelulozy w lotnych zwizkach
organicznych, speniajcych funkcj rozpuszczalnikw i rozcieczalnikw. Jako
rozpuszczalniki stosuje si najczciej estry kwasu octowego, etery kwasu octowego, etery
glikolu oraz niektrych gatunkw benzyny.
Produkuje si wiele rodzajw lakierw nitrocelulozowych od lakieru oglnego
stosowania do lakierw o waciwociach, przystosowanych do specjalnego przeznaczenia
i technologii nanoszenia lakieru. Waciwoci lakierw nitrocelulozowych zale od rodzaju
podstawowego skadnika nitrocelulozy, tj. przede wszystkim od jej lepkoci (maa, rednia,
dua), oraz od rodzaju uytych ywic i zmikczaczy, a take od proporcji skadnikw lakieru,
bowiem nitroceluloza nie jest jedynym skadnikiem bonotwrczym lakieru.
Lakier nitrocelulozowy bezbarwny na drewno
Jest to lakier oglnego przeznaczenia, szeroko stosowany m.in. w meblarstwie. Stanowi
on roztwr nitrocelulozy rednio lepkiej w mieszaninie estrw kwasu octowego, alkoholi,
wglowodorw aromatycznych z dodatkiem plastyfikatorw, ywicy alkidowej
modyfikowanej olejem rycynowym oraz ywicy melaminowej. Nakada si go przez natrysk
lub polewanie w temperaturze od 1840C bezporednio na podoe drewniane lub na
warstw wypeniacza porw pod wyroby nitrocelulozowe.
Lakier nitrocelulozowy bezbarwny do gorcego natrysku
Lakier ten jest roztworem nitrocelulozy w mieszaninie estrw, wglowodorw
aromatycznych i alkoholi z dodatkiem ywic syntetycznych i plastyfikatorw.
Podstawow waciwoci tego lakieru jest jego przystosowanie do natrysku
w temperaturze 4080C. Pozwala to na znaczne zaoszczdzenie lotnych rozpuszczalnikw,
poniewa lepko robocz lakieru uzyskuje si wanie przez jego podgrzanie, a nie przez
dodatek duej iloci rozpuszczalnika.
Lakier nitrocelulozowy bezbarwny do drewna matowy
Lakier ten jest roztworem nitrocelulozy i ywic syntetycznych w mieszaninie
plastyfikatorw, estrw kwasu octowego, alkoholi, wglowodorw aromatycznych
z dodatkiem substancji matujcych. Jest on przeznaczony do lakierowania na mat szlachetny.
Nakada si go metod natrysku, jako warstw na podoe uprzednio pokryte innymi
lakierami nitrocelulozowymi, wypolerowane i przeszlifowane papierem ciernym.
13
Lakiery nitrocelulozowe kolorowe
Lakiery kolorowe s lakierami rwnie przezroczystymi, ktre oprcz podstawowych
skadnikw, takich jak nitroceluloza, rozpuszczalniki, rozcieczalniki i plastyfikatory
zawieraj ywice naturalne nadajce lakierowi zabarwienie. Ze wzgldu na barw rozrnia
si nastpujce lakiery kolorowe: orzech I, orzech II i maho.
Lakier ftalowy modyfikowany, schncy na powietrzu, oglnego zastosowania jest
wyrobem lakierowym stanowicym roztwr stopu ywicy ftalowej modyfikowanej olejami
schncymi z ywic fenolow w rozpuszczalnikach organicznych, z dodatkiem rodkw
pomocniczych i sykatyw. Lakier jest przeznaczony do malowania pdzlem lub pistoletem
natryskowym przedmiotw z drewna i metalu, uprzednio zagruntowanych. Daje powok
tward, poyskujc oraz odporn na wod i wiele substancji chemicznych.
Lakiery poliestrowe
Lakiery poliestrowe s wyrobami lakierowymi bezrozpuszczalnikowymi. Stanowi one
roztwr ywicy poliestrowej (poliestrw kwasu melainowego, fumarowego, ftalowego)
w styrenie. Przez dodanie odpowiednich katalizatorw i przyspieszaczy nastpuje reakcja
kopolimeryzacji, w wyniku ktrej otrzymuje si tward nierozpuszczaln i nietopliw
powok lakiernicz. W czasie tej reakcji nastpuje prawie cakowite chemiczne zwizanie
skadnikw, tak e praktycznie tworzenie i utwardzanie powoki odbywa si bez
odparowywania rozpuszczalnika.
Oprcz lakierw poliestrowych bezbarwnych produkuje si lakiery pigmentowane.
Lakiery poliestrowe maj dobre waciwoci wypeniajce. Mona je wic nanosi
bezporednio na podoe (bez stosowania wypeniaczy porw), przy czym wystarcza
dwukrotne naniesienie w odstpach 1525 min do uzyskania powoki o duej gadkoci.
Przez szlifowanie papierem ciernym i past szlifiersk i nastpnie polerowanie pynami
polerskimi otrzymuje si powoki o wysokim poysku.
Lakiery chemoutwardzalne na drewno
S to lakiery bezbarwne dwuskadnikowe. Skadnik podstawowy jest roztworem ywic
aminowych i ftalowych w butanolu i ksylenie z dodatkiem dwubutylu i oleju silikonowego.
Drugi skadnik utwardzacz, bdcy roztworem kwasu solnego w etanolu, spenia rol
katalizatora powodujcego chemiczne utwardzenie powoki. Przed uyciem skadnik
podstawowy miesza si w odpowiedniej proporcji z utwardzaczem i nanosi na podoe za
pomoc pdzla lub metod natrysku.
ywotno mieszaniny wynosi okoo 8 godzin w temperaturze 20C.
Lakiery chemoutwardzalne szybko schnce do mebli
S to bezbarwne lakiery dwuskadnikowe przeznaczone specjalnie do wykaczania
mebli. Skadnik podstawowy (I) jest roztworem nitrocelulozy, ywic aminowych
i splastyfikowanych ywic ftalowych w rozpuszczalnikach organicznych, z dodatkiem
rodkw pomocniczych. Skadnik II utwardzacz stanowi roztwr kwasw
w rozpuszczalnikach organicznych (np.: alkoholowy roztwr kwasu solnego). W celu
uzyskania powoki matowej lub pmatowej do skadnika podstawowego dodaje si zawiesin
rodka matujcego.
Lakier nanosi si natryskiem pneumatycznym. Uzyskane powoki s elastyczne, odporne
na wod zimn i gorc, alkohol, atrament, tuszcze i wiele substancji chemicznych.
Politury spirytusowe
Politury spirytusowe otrzymuje si przez rozpuszczenie szelaku w alkoholu etylowym
(praktycznie uywa si do tego celu skaonego alkoholu, zwanego spirytusem denaturowym).
Rozpuszczony w alkoholu szelak tworzy przezroczyst ciecz bezbarwn lub o zabarwieniu od
jasnotego do czerwonego. Zabarwienie zaley od zawartoci w szelaku naturalnego
barwnika i wpywa na jako szelaku i przyrzdzonej z niego politury.
14
Nitropolitura w patkach jest mieszanin szelaku i nitrocelulozy. Do jej rozpuszczenia
uywa si zestawu rozpuszczalnikw, w ktrego skad wchodz: alkohol etylowy, octan
amylu, octan etylu i alkohol butylowy. Do stenia roboczego nitropolitur rozciecza si
alkoholem etylowym, podobnie jak politur spirytusow.
Matyny
Matyny s roztworami szelaku w alkoholu etylowym z dodatkiem oleju rycynowego lub
roztworami szelaku i ywic syntetycznych w alkoholu z dodatkiem plastyfikatorw.
15
z tych emalii s twarde i poyskujce, odporne na wod, mydo i rodki chemiczne uywane
w gospodarstwie domowym. Korzystn waciwoci technologiczn emalii ftalowych jest
krtki czas schnicia, co umoliwia monta i okuwanie mebli ju po 20h od zakoczenia
malowania.
Emalie strenowane
Emalie styrenowane s zawiesina pigmentw i wypeniaczy w roztworze ksylenowym
ywicy ftalowej styrenowanej z dodatkiem sykatyw. Stosuje si je do ostatecznego
wykoczenia elementw z drewna i metalu po uprzednim zagruntowaniu podoa
styrenowymi farbami do gruntowania. Powoki wykonane z tych emalii s twarde, elastyczne
i odporne na wod, odznaczajce si ppoyskiem. Produkuje si je w kilku kolorach.
Emalie chemoutwardzalne
Emalie te s zawiesin pigmentw w roztworze ywic aminowych i ftalowych
w butanolu i ksylenie, z dodatkiem oleju silikonowego. Utwardzanie powoki odbywa si
w wyniku reakcji chemicznej po dodaniu utwardzacza do wyrobw chemoutwardzalnych.
Emalie chemoutwardzalne do mebli
Wyrb lakierowy dwuskadnikowy, ktrego skadnik I stanowi zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w roztworze ywic ftalowych i aminowych z dodatkiem rodkw matujcych,
a skadnik II (utwardzacz) jest roztworem kwasu solnego w alkoholach alifatycznych.
Emalie chemoutwardzalne szybko schnce do mebli
Emalie te maj podobny skad chemiczny, jak poprzednio omwione.
Emalia chemoutwardzalna na stolark budowlan, biaa jest przeznaczona do
nawierzchniowego malowania stolarki budowlanej (szczeglnie drzwi penych) uprzednio
zagruntowanej podkadem chemoutwardzalnym.
Emalia chemoutwardzalna na stolark budowlan do elektrostatycznego natrysku,
biaa suy do nawierzchniowego malowania okien i drzwi balkonowych metod
elektrostatycznego natrysku, uprzednio zagruntowanych farb prdoprzewodzc
i podkadem chemoutwardzalnym. Emalia wytwarza powok tward, odporn na cieranie
i na czynniki atmosferyczne.
Emalie syntetyczne melaminowe
Polskie wyroby tego typu nosz nazw Pololak. S one zawiesin pigmentw
w roztworze ywicy melaminowej i ftalowej w wglowodorach aromatycznych i alkoholach.
16
rozcieczalnikw uywa si mieszaniny wglowodorw aromatycznych i alifatycznych lub
roztworu oleju schncego w benzynie lakowej.
Rozpuszczalnikami nitrocelulozowych wyrobw lakierowych s: estry kwasu octowego,
etery glikolu, aceton, metyloetyloketon, cykloheksanon i alkohol dwuacetonowy.
Jako rozcieczalniki stosuje si najczciej toluen i ksylen, niektre gatunki benzyny oraz
alkohol etylowy i propylowy.
Do rozcieczania syntetycznych wyrobw lakierowych uywa si specjalnych
rozcieczalnikw stanowicych kompozycje rnych substancji organicznych, jak alkohole,
estry, wglowodory aromatyczne i inne przystosowane charakterystyki chemicznej
poszczeglnych lakierw i emalii syntetycznych.
Pasty do szlifowania i pyny do polerowania. Pasty do szlifowania powok malarsko-
lakierniczych s mieszaninami rozdrobnionych, mikkich materiaw ciernych, takich jak:
kaolin, kreda, pumeks, ziemia okrzemkowa z tuszczami, rozpuszczalnikami, plastyfikatorami
i niekiedy wod.
Pyny do polerowania s mieszanin rozpuszczalnikw, plastyfikatorw, emulgatorw,
tuszczw i wody. Su one do usunicia resztek pasty do szlifowania i ostatecznego
wypolerowania powoki. Dobr rozpuszczalnikw i plastyfikatorw rwnie i w wypadku
pynw musi by odpowiedni do rodzaju polerowanej powoki.
17
Przygotowanie materiaw jednoskadnikowych
Z chodnego magazynu materiay malarsko-lakiernicze powinny by przeniesione do
pomieszczenia (magazyn podrczny) o temperaturze 1825C. Uywanie materiaw o niskiej
temperaturze jest niedopuszczalne i daje ze efekty. Nastpn czynnoci jest otwarcie
opakowania uywa narzdzi nie powodujcych iskrzenia. Po otwarciu naley
z powierzchni materiau usun kouch, jeeli si wytworzy. Materiay pigmentowe po
usuniciu koucha musz by dokadnie wymieszane. Po wymieszaniu materiau naley
oznaczy jego lepko za pomoc Kubka Forda o rednicy dyszy wypywowej 4 mm po czym
naley go rozcieczy do lepkoci roboczej wymaganej instrukcj dla danego materiau
i metody nanoszenia. Do rozcieczenia naley uy waciwego rozcieczalnika o temp.
20C. Rozcieczenie naley przeprowadzi stopniowo dodajc rozcieczalnik przy cigym
mieszaniu do wymaganej lepkoci.
18
Usuwanie przebi klejowych powodem wystpowania przebi klejowych jest przede
wszystkim nieodpowiednia jako okleiny miejsca przewitujce i niejednolita
nieodpowiednia grubo. Inn przyczyn moe by niewaciwe dobranie parametrw
klejenia tj. lepkoci kleju i dozowania kleju, cinienia prasowania itp. Usunicie przebi
klejowych uzyskujemy poprzez cyklinowanie i szlifowanie powierzchni. Usunicie przebi
klejowych to operacja do trudna i kopotliwa a niekiedy niemoliwa do wykonania.
Barwienie drewna ma na celu wywoanie zmiany naturalnej barwy drewna i podkrelenia
szczegw jego budowy anatomicznej.
Barwienie dzieli si na wgbne i powierzchniowe. Drewno barwione powierzchniowo
nie moe by obrabiane po barwieniu, natomiast drewno barwione wgbnie moe by
obrabiane. Powierzchniowe barwienie drewna dzieli si na barwienie jednostopniowe lub
dwustopniowe. Barwienie jednostopniowe polega na jednokrotnym lub kilkakrotnym
nanoszeniu na powierzchni tego samego roztworu lub roztworw rnicych si steniem
lub barw. Zasada barwienia polega na stosowaniu najpierw roztworw o najmniejszych
steniach a nastpnie o coraz wikszych i barw od najjaniejszych do coraz ciemniejszych.
Proces technologiczny skada si z nastpujcych operacji: przygotowanie powierzchni,
przygotowanie roztworu, nanoszenie roztworu, suszenie, wygadzanie powierzchni
barwionych.
Przygotowanie roztworw barwicych polega na rozpuszczeniu odwaonej wg receptury
iloci skadnikw w okrelonej iloci rozpuszczalnika. Wodne roztwory przygotowuje si
przez rozpuszczenie barwnika lub innego rodka barwicego w gorcej wodzie
(o temperaturze co najmniej 80C) po czym roztwr studzi si do temp. 30C, dodaje
pozostae skadniki i cedzi si przez gaz lub gste sito.
Przy stosowaniu jako rozpuszczalnikw cieczy organicznych barwniki rozpuszcza si na
zimno. Nanoszenie roztworw barwicych przeprowadza si rcznie lub mechanicznie. Do
rcznego nanoszenia stosuje si pdzel, gbk, pistolet natryskowy nanosi si obficie, przy
znacznym nacisku rozprowadzajc roztwr w obu kierunkach (wzdu i poprzek wkien).
Nadmiar roztworu usuwa si wycinitym pdzlem lub gbk, a zabarwione powierzchnie
odkada si do wyschnicia. Elementy barwione ukada si poziomo. Przy koniecznoci
barwienia paszczyzn pionowych, nanoszenie roztworu zaczyna si od dou i prowadzi ku
grze stopniowo nasycajc powierzchnie. Drobne wyroby barwimy przez zanurzanie.
Przygotowany roztwr wlewa si do wanny, a barwione elementy wsypuje si do kosza
z nierdzewnego drutu. Po wyjciu kosza z wanny elementy wysypuje si do drewnianego
koryta o perforowanym dnie. Nastpnie mokre jeszcze elementy wsypuje si do obrotowego
bbna (2025 obr/min). Po wyjciu elementw z bbna elementy suszy si przez 6 godzin.
Nanoszenie roztworw barwicych pistoletem natryskowym stosuje si do barwienia duych
paskich powierzchni, jak i wyrobw szkieletowych. Podczas barwienia pistoletem
natryskowym stosuje si nastpujce parametry.
rednica dyszy pistoletu 0,81,2 mm
cinienie powietrza 0,150,2 hPa
odlego pistoletu 1525 cm
Mechaniczne nanoszenie roztworw barwicych roztwr barwicy nanosi si za
pomoc systemu wakw stalowych pokrytych warstw gbczast lub zaopatrzonych
w szczotki. Roztwr do systemu wakw jest podawany pomp z odpowiedniego zbiornika.
19
Naprawianie uszkodze mechanicznych i naprawiane wad
Uszkodzenia mechaniczne, zalenie od ich charakteru i wielkoci, mona zaprawia
kitem, jeeli s to niewielkie ubytki lub wtoczenia drewna.
Wszelkie wiksze uszkodzenia naley zaprawia usuwajc wadliwy wycinek, wstawiajc w to
miejsce kawaek drewna dobrej jakoci. Kierunek przebiegu sojw przyrostw rocznych we
wstawionym materiale powinien by zgodny z kierunkiem przebiegu sojw w zaprawianym
elemencie. Jedynie w wyjtkowych wypadkach zdarzaj si uszkodzenia przelotowe
elementw meblowych. Najczciej ubytek materiau siga pewnej gbokoci. Krawdzie
i dno uszkodzenia naley wyrwna nadajc mu rwnoczenie ksztat wybranej figury
geometrycznej odpowiadajcej ksztatowi ubytku. Wykonywanie tych prac za pomoc
rcznych narzdzi jest pracochonne. Dlatego korzystniejsze jest wywiercenie wgbienia
w miejscu istniejcej wady za pomoc wierte: sednika lub rodkowca dwuostrzowego.
Nastpnie wkleja si w wykonane gniazdo okrg wstawk, zwan korkiem.
Wilgotno drewna, z ktrego wstawka jest wykonana, powinna by 23% nisza od
wilgotnoci zaprawianego elementu. W ten sposb po zrwnaniu si wilgotnoci wstawka
spcznieje i nastpi silne przyleganie jej krawdzi do krawdzi gniazda. Do przyklejania
wstawek uywa si klejw polioctanowinylowych (wikol).
Zaprawianie naturalnych wad drewna, jak np. ski czy mursz, przebiega w podobny
sposb.
Odywiczanie
Obecno ywicy w drewnie gatunkw iglastych jest zjawiskiem naturalnym. Substancja
ta psuje efekty wykoczania powierzchni drewna, poniewa uszkadza powok lakierow
przechodzc pod wpywem ciepa w stan cieky. Dlatego drewno gatunkw iglastych naley
odywicza przez zmywanie podoa rodkami chemicznymi, rozpuszczajcymi ywic, jak
np. benzyna czy terpentyna. Mona rwnie sporzdzi 25% roztwr wodny acetonu albo 5%
roztwr wodny sody kalcynowanej lub kaustycznej, ktre powoduj zmydlenie ywicy.
rodki odywiczajce naley wciera wzdu wkien drewna najlepiej za pomoc mikkiej
szczotki. Po dokonaniu tej operacji podoe naley zmy ciep wod, osuszy, a nastpnie
dobrze wygadzi przez szlifowanie. Wystpujce na powierzchni drewna pcherze ywiczne,
to jest skupienia ywicy w tkance drzewnej, naley usuwa podobnie jak ski czy
uszkodzenia mechaniczne drewna. Szlifowanie podoa przeprowadza si bez uprzedniego
zwilania wod.
20
Tabela 1. Wady powok malarsko-lakierniczych i przyczyny ich powstawania
Rodzaj wady Przyczyny powstawania wady
Zbielenie powok przezroczystych - zbyt niska temperatura w pomieszczeniach lakierni
- zbyt niska temperatura lakieru i podoa
- przecigi w lakierni
- woda w lakierze lub w powietrzu spronym dostarczonym do
pistoletu natryskowego
- zbyt dua wilgotno powietrza w lakierni
- za dua wilgotno podoa
Pcherzyki powietrza w powoce - lakier za gsty
lakierowej - zbyt wysoka temperatura suszenia powoki
- za gruba warstwa lakieru
- zbyt lotny rozpuszczalnik
Powoka nie twardnieje - niewaciwa jako lakieru
- zy dobr lakieru do wypeniaczy porw i podkadu
Niedostateczna przyczepno - podoe zbyt wilgotne
powoki do podoa - wilgotno powietrza za dua
- powoka za gruba
- wypeniacze porw niewaciwie dobrane do lakieru
Zbyt powolne utwardzanie powoki - za duo plastyfikatora w lakierze
- nadmiar par rozpuszczalnikw i rozcieczalnikw w powietrzu
Zacieki - za maa odlego dyszy pistoletu natryskowego od podoa
- za gruba warstwa jednorazowo nanoszonego lakieru
- rozcieczalnik zej jakoci
- za maa lepko materiau lakierniczego
- le wypoziomowane prty wzka do przetrzymywania elementw
podczas suszenia powoki
Zmarszczenia powoki (mora) - za dua lepko lakieru
- za szybkie suszenie powoki
- za duy przewiew powietrza podczas suszenia powok
- za niska temperatura powietrza w lakierni
- za niska temperatura elementu i lakieru
Wklnicia i otwory - podoe zabrudzone olejem lub innym tuszczem
- za szybki przebieg suszenia
- niedostatecznie wysuszony roztwr barwnika
- przecigi w lakierni
Wsychanie lakieru w podoe - niedostateczne zapenienie porw w wykoczeniu przezroczystym
- niedostateczne wysuszenie wypeniaczy porw
- za duy nacisk wywierany podczas szlifowania lub polerowania
- za gruba powoka
Niedostateczny poysk powoki. - podoe zbyt wilgotne
Zielone i biae smugi. - powietrze w lakierni za wilgotne
- niedostatecznie wysuszony barwnik
- za dua ilo rozcieczalnika lub rozpuszczalnika
Niedostateczna twardo powoki. - za maa ilo utwardzacza w lakierach chemoutwardzalnych
Trudnoci w przeprowadzaniu - niedostateczne wymieszanie komponentw
szlifowania - materia lakierniczy zej jakoci
- temperatura pomieszcze lakierni zbyt niska 8
Pknicia powoki - za maa elastyczno lakieru
- dua wilgotno drewna
- niewaciwy podkad
- ujemne temperatury dziaajce na powoki lakieru poliestrowego
- uszkodzenie mechaniczne powoki
21
Typowe procesy wykoczania powierzchni mebli
Proces technologiczny wykoczania powierzchni mebli z zakryciem struktury podoa
(wykoczanie kryjce) skada si z operacji:
odywiczania przeprowadzonego w celu usunicia z powierzchni drewna ywicy, ktra
zmniejsza przyczepno materiaw malarskich,
kitowania dokonywanego w celu wyrwnania nierwnoci wystpujcych na
powierzchni drewna,
gruntowania pokrywania powierzchni drewna materiaem lakierniczym, zwikszajcym
przyczepno dalszych warstw materiaw malarskich,
szpachlowania pierwszego zapenianie mniejszych nierwnoci,
szpachlowania drugiego zapenianie porw drewna na caej jego powierzchni i zakrycie
struktury drewna,
nakadania farby nawierzchniowej, ktre ma za zadanie zabarwi na dany kolor
powierzchni przedmiotu i stworzy odpowiedni warstw izolacyjn,
nakadania emalii przeprowadzonego w celu zwikszenia poysku powierzchni wyrobu.
Poszczeglne warstwy nanoszone na podoe s wykonywane z rnych materiaw
malarskich, przy czym kada warstwa stanowica podoe dla warstw nastpnych jest
szlifowana.
Proces technologiczny wykoczania powierzchni mebli z zachowaniem struktury podoa
(wykoczanie przezroczyste) skada si z nastpujcych operacji:
odywiczania cel jak wyej,
wybielania majcego na celu usunicie z powierzchni drewna plam i przebarwie
obniajcych jej estetyczny wygld,
barwienia dokonanego w celu zmiany naturalnej barwy drewna,
wypeniania porw przeprowadzonego w celu wyrwnania powierzchni drewna,
nanoszenia materiaw lakierniczych wytwarzajcych powok lakierow,
uszlachetniania powok lakierowych, ktre ma za zadanie doprowadzi do odpowiedniej
gadkoci i poysku.
Przebieg wykoczania powierzchni mebli zaley od rodzaju podoa, uytego materiau
malarsko-lakierniczego oraz od danego efektu.
Obecnie najczciej uywanymi materiaami malarsko-lakierniczymi s materiay szybko
schnce, dajce powoki kryjce lub przezroczyste. Bardziej estetyczne s powoki
uszlachetniane przez szlifowanie i polerowanie, dlatego jedynie gorsze gatunki mebli maj
powierzchnie wykoczane lakierami i emaliami olejnymi, ktre daj poysk.
Denie do uproszczenia i skrcenia procesw technologicznych kryjcego wykoczania
powierzchni elementw meblowych spowodowao wprowadzanie rnego rodzaju folii,
laminatw, papierw dekoracyjnych.
22
Tabela 2. Warunki tworzenia powok malarsko-lakierniczych
Temperatura podczas nanoszenia Lakier Lakier Lakier
nitrocelulozowy poliestrowy chemoutwardzalny
chemolak
18C 22C 22C
Nanoszenie natryskiem
Lepko 2025 s 1820 s 3545 s
rednica dyszy 1,52mm 1,51,8 mm 1,51,8 mm
Cinienie 3,54 MPa 22,5 MPa 23,5 MPa
Odlego pistoletu od podoa 250 mm 250300 mm 250300 mm
Liczba naoonych warstw 45 krzyowe 3 krzyowo 3 krzyowo
Czas suszenia midzywarstwowego 48 godz. 1520 min 1530 min
Suszenie w temperaturze
pomieszczenia
Do czasu szlifowania midzy
naniesieniem poszczeglnych warstw 48 godz. - 15 godz.
Do czasu szlifowania ostatecznego 46dni 1225 godz. 14 godz.
Do czasu polerowania 24 godz. 3672 godz. 15 godz.
po szlifowaniu od naniesienia po ostatnim
naniesieniu
Szlifowanie
Prdko tamy szlifierskiej 1220m/s 1220m/s 1220m/s
Polerowanie
Prdko tamy polerskiej 812 m/s 812 m/s 812 m/s
23
Kryjce na _
mat 6070 2029 2 150 2
Kryjce na gruntoszpachlwka
poysk olejna 5060 20 _ 280320 2
lakierowy emalia olejna 2225 _ 150
Poysk (wyk. lakier
przezrocz.) poliestrowy 4045 2022 95 2 150 2
Uwaga: midzy naniesieniem jednej warstwy a drugiej stosowa 30-minutow przerw.
Intarsja i inkrustacja
W meblach z minionych epok historycznych powierzchnie elementw, widocznych
podczas uytkowania, byy oklejane kawakami oklein, metali, masy perowej itp., ktre
tworzyy przerne wzory ornamentalne i figuralne. W zalenoci od sposobu wykonania
zdobienia rozrnia si intarsj, inkrustacj i markieteri.
Inkrustacja jest to technika zdobnicza polegajca na wycinaniu w litym podou
wgbie, ktre nastpnie wypenia si kawakami innych gatunkw drewna, koci, miedzi
itp. tworzyw. Podoe wykonywane ze szlachetnych gatunkw drewna jest czciowo
widoczne. Jest to metoda bardzo pracochonna i obecnie prawie nie stosowana.
Intarsja jest to technika zdobnicza polegajca na wykadaniu powierzchni przedmiotu
dekoracyjnymi materiaami, jak np. drewnem, metalami szlachetnymi, mas perow, koci
soniow, ktre tworz na powierzchni ozdabianego przedmiotu motywy dekoracyjne.
Wykonywanie intarsji mona podzieli na pi etapw, a mianowicie: przygotowanie
podoa, wybr oklein lub tworzyw do intarsji, przyklejanie intarsji do podoa oraz
wykoczanie powierzchni. Podoe pod intarsje przygotowuje si w podobny sposb jak do
okleinowania. Odpowiedni wybr oklein lub tworzyw decyduje w duej mierze
o ostatecznym efekcie. Du rnorodno odcieni kawakw oklein mona uzyska przez ich
barwienie oraz przypalanie.
Wspczesne techniki wykonywania intarsji. Najatwiejsz dla amatora jest technika
wykonywania intarsji noem. Polega ona na:
przygotowaniu barwnego projektu intarsji i jednej jego kopii,
wyciciu (noem) z kopii jednego elementu skadowego intarsji,
podoeniu pod wycit cz w kopii forniru o barwie i sojach podanych w kolorowym
projekcie,
wyciciu dalszej czci intarsji wzdu konturw kopii (n naley trzyma pionowo, aby
cite cianki nie byy skone),
przyklejeniu (paskami papieru) klejem glutynowym, wycitej czci do kopii w miejsce
uprzednio wycitego fragmentu,
24
przygotowaniu i wklejeniu w ten sam sposb kolejnych elementw intarsji.
Po wklejeniu ostatniego elementu intarsja jest gotowa do nanoszenia poprawek (wszelkie
niedokadnoci mona zobaczy posugujc si lustrem). Czci, ktre nie pasuj do reszty
barw lub rysunkiem drewna mona wyci i zastpi innymi, a ewentualne szczeliny
wypeni kitem. Po naniesieniu poprawek intarsje przykrywa si pask pyt i obcia w celu
jej wyprostowania, nastpnie nakleja na podoe czyst spodni stron i wykacza.
Technika ta ma wiele zalet. atwo jest wykorzysta naturalne pikno drewna.
Wspczesne cienkie forniry (gruboci 0,6 mm) atwo daj si ci noem, nie wymagaj
wic pracochonnego sklejania. Do wykonywania intarsji t technik potrzebne s proste
narzdzia, a dla amatora wystarczy zwyky ostry n, ktry mona wykona np. ze starej
brzytwy. Technik t mona stosowa przy wykadaniu podkadu jednym, dwoma lub
wieloma rnymi fornirami.
Jeli chcemy wpasowa tylko jakie fragmenty intarsji w to, naley ci oba zoone
i zbite gwodzikami forniry (gwodziki naley wbi tam, gdzie maj by szczeliny),
z podkadu wyj wycit cz, a miejsce uzupeni wycitym fragmentem intarsji.
Nastpnie intarsj odwrci razem z podkadem, wklei w podkad i zakitowa szczeliny.
Rzeba w drewnie
Wyrniamy kilka odmian rzeby w drewnie. Rzeb pask mamy wtedy, gdy rysunek
lub to rzeby znajduje si na jednym poziomie z paszczyzn zdobionego elementu. Odmian
tej rzeby jest rytowanie, nazywane rwnie rzeb konturow, ktra polega na wykonaniu
w drewnie linii wgbionych wg obranego rysunku. Rzeba konturowa moe by
wykonywana rwnie na powierzchni wykoczonej materiaami lakierniczymi.
Rzeba aurowa powstaje przez usuwanie ta wg okrelonego rysunku.
Rzeba wypuka jest wtedy, gdy rysunek ozdobny wznosi si ponad paszczyzn, na
ktrej zosta wykonany.
Rzeba okrga (pena) tworzy ozdobne rzebione figury oddzielone od ta.
W produkcji mebli w stylach historycznych, podobnie jak w wyrobach artystycznych
z drewna, mog wystpowa wszystkie wymienione rodzaje rzeby. Drewno przeznaczone do
rzebienia powinno by wolne od skw, zawioci sojw i pkni, ktre to wady
w znaczny sposb obniaj jako rzeby i utrudniaj jej wykonanie. Najlepiej nadaje si do
rzebienia drewno lipy, gruszy, klonu, orzecha, gorzej drewno brzozy i dbu. Wilgotno
drewna powinna si waha w granicach 814%.
Proces rzebienia mona podzieli na trzy etapy: przygotowanie drewna, wykonanie
rzeby oraz jej wykoczenie.
Przygotowanie drewna zaley od rodzaju rzeby, jak zamierzamy wykona oraz jej
wielkoci. W razie wykonania rzeby wypukej poszczeglne deski naley sklei w jedn
bry. Wykonujc rzeb pask lub aurow naley powierzchni drewna wyrwna
i wygadzi papierem ciernym. Do wykonania rzeby wypukej nie jest to konieczne.
Wykonanie rzeby najczciej rozpoczyna si od naniesienia na drewno rysunku
ornamentu, jaki ma by wyrzebiony. Rysunek mona przenosi przez kalk lub, dla wikszej
liczby takich samych ornamentw, za pomoc specjalnych wzornikw. Przygotowany w ten
sposb element zostaje unieruchomiony przez zamocowanie go do stou rzebiarskiego.
W produkcji mebli funkcj t spenia strugnica stolarska. Rzebienie polega na wycinaniu
linii konturowych rysunku oraz na wycinaniu ta za pomoc dut o odpowiednio dobranych
ksztatach.
Wykoczenie rzeby polega na jej oczyszczeniu i wygadzeniu oraz na wykoczeniu jej
powierzchni. Oczyszczania i wygadzania dokonuje si szczotkami i sproszkowanym
pumeksem, jak rwnie drobnoziarnistym papierem ciernym. Przed barwieniem rzeby
naley zwily j ciep wod. W ten sposb osiga si rwnomierno zabarwienia.
25
Wykoczenie powierzchni rzeb wykonuje si pdzlami, szczotkami lub natryskiem. Rczne
wykonywanie rzeb jest pracochonne. Dlatego w wielu wypadkach mona prac rcznymi
narzdziami zastpi narzdziami poruszanymi mechanicznie. S to rnego rodzaju i ksztatu
frezy do drewna zakadane w frezarkach, czy kopiarkach rzebiarskich. Poszczeglne fazy
rcznego wykonywania rzeby paskiej pokazuje rysunek.
Narzdzia snycerskie
Do podstawowych narzdzi snycerskich, sucych do uzupeniania ubytkw i uszkodze
rzeby, nale duta (rys. 2) i noyki rzebiarskie (rys. 3). Komplet dut tworz:
wcinak duto z prostym i paskim ostrzem, suce do wcinania si w drewno
i wygadzania powierzchni,
skonik wcinak z lewo- lub prawoskonym ostrzem, przydatny do nacinania brzegw,
obak, duto z pokrgym ostrzem na prostym ukowato zagitym trzpieniu, suce do
wyabiania wgbie,
obak ykowy duto z uformowanym w ksztacie yki ostrzem na ukowato
zakrzywionym trzpieniu (obak ykowy odwrotny suy do rzebienia powierzchni
wypukych),
ktnik paski duto z ostroktnym ostrzem do wycinania bruzd (ktnik moe mie
ukowato wygity trzpie).
26
Rys. 2. Duta rzebiarskie: a wcinak, b skonik, c obaki, d obaki ykowe, e ktnik prosty
27
Najwikszy rozwj techniki pozotniczej nastpi w redniowieczu. W tym czasie
rozpowszechnia si imitacja zota, np. py z brzu. Znano rwnie wykaczanie srebrem
i cyn, ktre czsto pokrywano laserunkiem, czyli przezroczyst, wykoczeniow warstw
farby. W okresie renesansu prawie odstpiono od techniki pozotniczej, ale w baroku nastpi
do niej nawrt. Zocono cae rzeby lub ich elementy.
W XVIII wieku pozotnictwo byo najpowszechniej stosowan technik wykoczeniow
mebli szkieletowych. Otrzymywano wietne efekty przez polerowanie jednych i matowanie
innych czci mebla. Niekiedy krzesa posrebrzano lub posrebrzano i pozacano jednoczenie.
Pod koniec XIX wieku pojawiy si tanie patki metalu imitujcego zoto
(tzw. szlagmetal), co doprowadzio do ograniczenia stosowania techniki pozacania na
pulmencie, gdy metal by nakadany bezporednio na podoe olejne. Obecnie oprcz wyej
opisanych materiaw stosuje si brzy i zote farby o konsystencji pasty.
Wypalanie
W praktyce wykoczenia wyrobw z drewna do czsto stosuje si zdobienie
powierzchni wyrobw metod wypalania.
W wyniku wypalania powierzchnia drewna w zalenoci od metody, uzyskuje mniej lub
bardziej zoony rysunek. Rysunek uzyskany w wyniku wypalania skada si z czci drewna
przypalonego na kolor od jasnego do ciemnobrzowego i drewna nie przypalonego
o naturalnym zabarwieniu.
Wypalanie przeprowadza si kilku metodami:
pomieniem lampy lub palnika gazowego,
przez rysowanie gorc ig metalow,
przez prasowanie w gorcych prasach,
przez przetaczanie gorcego walca metalowego.
Powierzchnie poddawane wypalaniu szlifuje si papierem ciernym i wykacza najlepiej
lakierami nitrocelulozowymi.
Fladrowanie mazerowanie
Na specjaln uwag zasuguje imitowanie oklein szlachetnych. Spord rnych
sposobw uzyskiwania imitacji oklein szlachetnych najbardziej dostpna dla rzemiosa jest
metoda fladrowania, zwana take mazerowaniem. Do wykonywania imitacji tym sposobem
potrzebne s pewne zdolnoci artystyczne, umoliwiajce odtwarzanie wzorw sojw
rocznych rnych gatunkw drewna. Przygotowanie podoa w tej metodzie polega na
naniesieniu na powierzchni drewna lakieru podkadowego, a po jego utwardzeniu
wygadzenie papierem ciernym wykoczonej powierzchni. Barwa lakieru podkadowego
wpywa na uzyskiwane efekty i zaley od gatunku drewna, jaki zamierza si imitowa. Lakier
taki mona uzyska mieszajc bezbarwny lakier z biel cynkow, ugrem czy ochr. Na t
warstw nakada si rysunek podstawowy, odtwarzajcy barw i zarysy usojenia drewna
imitowanego. Do imitowania stosuje si najczciej farby suche, ktre rozrabia si do postaci
ppynnej jasnym piwem. Czynno fladrowania wykonuje si grzebieniami, gbk,
pdzelkami, szczotkami i pirami. Po wysuszeniu rozpuszczalnika rysunek podstawowy
pokrywa si lakierem w celu zabezpieczenia go przed uszkodzeniem podczas nanoszenia
rysunku uzupeniajcego. Celem tego zabiegu jest wykonanie imitacji byszczu, skadania
okleiny itp. Po wysuszeniu powoki rysunek utrwala si lakierem i elementy przekazuje do
dalszego wykoczania. W omwionej metodzie moe by stosowany lakier nitrocelulozowy
jak rwnie olejny, nanoszone natryskiem lub pdzlami. Efekty fladrowania wtedy s dobre,
gdy rysunek odtwarza wiernie barw i usojenie imitowanego drewna. Uproszczenia
prowadz do ujemnych wynikw, czsto obserwowanych w meblach malowanych.
28
Politurowanie
Politurowanie jest przezroczystym wykoczeniem powierzchni mebli. Polega ona na
nanoszeniu bardzo cienkich warstewek politury co najmniej kilkunastu, niekiedy nawet
kilkudziesiciu. W zalenoci od danego efektu estetycznego politurowanie mona
przeprowadzi bez zacierania porw lub z zacieraniem porw. W pierwszym wypadku jest to
wykoczanie na mat, a w drugim na wysoki poysk.
Powierzchnie drewna pod politurowanie przygotowuje si tak, jak w innych metodach
przezroczystego wykoczania. Sam przebieg politurowania mona podzieli na trzy fazy:
gruntowanie, politurowanie waciwe i politurowanie ostateczne. Gruntowanie podczas
wykoczania na mat odbywa si bez uycia pumeksu. Wykoczajc powierzchni drewna na
wysoki poysk naciera si j najpierw olejem wrzecionowym w celu oywienia rysunku
drewna. Nadmiar oleju naley zetrze such szmatk. Natart powierzchni posypuje si
sproszkowanym pumeksem, a nastpnie wciera si go tamponem nasyconym politur.
Rys 4. Tampon do politurowania: 1 wena, 2 tkanina baweniana, 3 osona z mocnej tkaniny lnianej,
4 stopka tamponu, 5 uchwyt tamponu
29
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Jakie podstawowe czynniki maj wpyw na prawidow organizacj stanowiska
roboczego?
2. Jakie rodzaje barwnikw stosuje si do barwienia drewna?
3. Jakie zadanie w procesie wykoczenia drewna speniaj materiay gruntujce,
wypeniajce i podkadowe?
4. Jak scharakteryzujesz pomocnicze materiay malarsko-lakiernicze?
5. Jakie s zasady prawidowego magazynowania materiaw malarsko-lakierniczych?
6. Na czym polega przygotowanie materiaw malarsko-lakierniczych, jednoskadnikowych
i dwuskadnikowych?
7. Jakie s zasady przygotowania powierzchni pod powoki przezroczyste?
8. Jakie s zasady barwienia drewna?
9. Jakie s zasady przygotowania powierzchni pod powoki kryjce?
10. Jakie rzemielnicze metody wykorzystuje si przy wykoczeniu mebli?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Przygotuj lakier jednoskadnikowy pigmentowany do nanoszenia rcznego przez
zanurzanie.
30
wiczenie 2
Przygotuj lakier dwuskadnikowy chemoutwardzalny do lakierowania (metoda natrysku
pneumatycznego).
wiczenie 3
Przygotuj podoe wykonane z drewna sosnowego pod wykoczenie kryjce.
31
szpachlwka,
roztwr wodny acetonu,
szlifierka,
papier cierny 80, 120,
komplet wierte do zaprawiania wad,
wiertarka.
wiczenie 4
Przygotuj powierzchni pod powok przezroczyst elementw pytowych
okleinowanych oklein naturaln.
32
4.2. Maszyny i urzdzenia do wykoczenia powierzchni drewna.
Bezpieczestwo i higiena pracy, ochrona przeciwpoarowa
i ochrona rodowiska
33
Maszyny i urzdzenia do nanoszenia wyrobw lakierowych
Urzdzenia do zanurzania. Wykaczanie przez zanurzanie polega na kpieli
przedmiotu w wyrobie lakierowym. Lepko lakieru powinna wynosi 1545 s wedug kubka
Forda nr 4.
34
Przykad zmechanizowanego urzdzenia do zanurzania i suszenia wykaczanych
przedmiotw przedstawiono na rysunku 7. Po mechanicznym zanurzeniu i wynurzeniu
przedmiotw ze zbiornika 6 z wyrobem lakierowym mechanizm obrotowy 3 przemieszcza
palety 5 z powleczonymi ju lakierem przedmiotami do sekcji obciekania, a nastpnie
podsuszania. Wydajno pracy urzdzenia dziki ukadowi grzejnemu 4 jest znacznie wiksza
od omwionej uprzednio wanny. Hermetyczne zamknicie korpusu 1 i sprawny ukad
wentylacyjny 7 zapewniaj odpowiednie warunki pracy robotnikom obsugujcym
urzdzenie.
35
Urzdzenia przedstawione na rysunkach 6 i 7 charakteryzuj si tym, e zbiornik
z lakierem jest nieruchomy, natomiast opuszczane i podnoszone s przedmioty poddawane
wykaczaniu. Stosowane s take urzdzenia, w ktrych zbiornik z lakierem podnoszony jest
do gry, dziki czemu nieruchomo zawieszone przedmioty zostaj w nim zanurzone,
nastpnie opuszcza si zbiornik i przesuwa pod kolejn palet z zawieszonymi nieruchomo
przedmiotami.
Urzdzenia do natrysku
Nanoszenie wyrobw lakierowych metod natrysku wymaga jednoczesnego uywania
kilku urzdze, ktre razem nazywamy urzdzeniem natryskowym. Skada si ono z aparatu
natryskowego, zwanego popularnie pistoletem, zbiornika wyrobu lakierowego (jeeli pistolet
nie ma zbiorniczka przy korpusie), zestawu przygotowania powietrza, przewodw do
powietrza i wyrobu lakierowego, sprarki powietrza oraz stanowiska natryskowego, kabiny
natryskowej lub ciany wycigowej. Niekiedy stosowane jest jeszcze urzdzenie do
podgrzewania wyrobu lakierowego.
Wyroby lakierowe mog by natryskiwane za pomoc spronego powietrza (natrysk
pneumatyczny) lub bez uycia spronego powietrza (natrysk hydrodynamiczny). W tym
przypadku wyrb lakierowy jest toczony pod cinieniem ok. 20 MPa przez dysz o maej
rednicy (0,280,55 mm). Po przejciu przez otwr dyszy strumie wyrobu lakierowego ulega
rozpyleniu na drobne czstki.
Natrysk za pomoc spronego powietrza moe by prowadzony na zimno (bez
podwyszania temperatury wyrobu lakierowego) lub na gorco (przy podwyszonej
temperaturze wyrobu lakierowego).
Rys. 8. Budowa pistoletu natryskowego: 1 zbiornik lakieru, 2 kana lakieru, 3 dysza, 4 iglica,
5 spryna dociskowa, 6 dopyw powietrza, 7 zawr powietrzny, 8 system kanaw
powietrznych, 9 szczelina powietrza, 10 jzyk spustowy, 11 regulacja docisku spryny,
12 nasadka, 13 nakrtka, 14 przewody powietrzne do regulacji ksztatu strumienia
36
Pistolet pracuje dziki wykorzystaniu energii kinetycznej strumienia powietrza
wypywajcego z du prdkoci przez otwr o ksztacie piercienia. Dziki wytworzonemu
podcinieniu czstki wyrobu lakierowego zostaj porwane ze rodkowego otworu, ktrego
wielko regulowana jest ruchem iglicy, ulegaj rozdrobnieniu na bardzo mae czsteczki
w strumieniu powietrza i pod postaci mgy kierowane s na wykaczany przedmiot.
Po napenieniu zbiornika 1 wyrobem lakierowym i podczeniu kocwki rkojeci
pistoletu do przewodu doprowadzajcego sprone powietrze jest on przygotowany do pracy.
Uruchomienie nastpuje przez naciniecie jzyka spustowego 10. Zawr powietrzny 7 zostaje
otwarty i przez szczelin 9 wok dyszy wydostaje si z du prdkoci sprone powietrze.
Dalszy nacisk na jzyk spustowy powoduje cofnicie iglicy 4, otwiera si dysza 3, przez ktr
zaczyna wypywa wyrb lakierowy.
Dziki wytworzonej przez wydostajce si sprone powietrze sile sscej wyrb
lakierowy zostaje porwany, rozpylony na drobne czstki, zmieszany ze strumieniem
powietrza, a nastpnie przeniesiony i osadzony na wykaczanej powierzchni. Zwolnienie
jzyka spustowego powoduje zamknicie dopywu powietrza oraz otworu dyszy, pistolet
przestaje pracowa.
37
Rys. 10. Schemat ukadu dysz i iglic pistoletu do wyrobw dwuskadnikowych:
a w czasie spoczynku, b w czasie pracy, 1 lakier, 2 utwardzacz
38
Rys. 11 Kabina natryskowa: 1 korpus, 2 zbiornik wody, 3 st obrotowy, 4 filtr wodny,
5 pompa, 6 tryskacze wodne, 7 filtr, 8 rynienki ciekowe, 9 wentylator
promieniowy, 10 silnik, 11- przewd sscy, 12 dyfuzor
39
Rys. 12. ciana wycigowa: 1 przewody, 2 przepustnice
40
Rys. 13. Schemat natryskiwania: a natrysk hydrodynamiczny, b natrysk przy uyciu spronego powietrza
41
Rys. 14. Urzdzenia do natrysku hydrodynamicznego: a urzdzenie do natrysku hydrodynamicznego
na zimno, b- schemat urzdzenia natrysku hydrodynamicznego na gorco; 1 pompa, 2 zbiornik,
3 zawr zwrotny, 4 zbiornik wyrwnawczy, 5 pompa obiegowa, 6 podgrzewacz,
7 pistolet natryskowy, 8 zawr, 9 zawr odpowietrzajcy
42
Rys. 15. Miejsca smarowania pistoletu natryskowego: 1 uszczelnienie iglicy, 2 uszczelnienie
zaworu powietrznego, 3 o jzyka spustowego, 4 spryna iglicy
Rys. 16. Zasada budowy i dziaania polewarki: 1 gowica, 2, 3 listwy, 4 zbiornik, 5 pompa,
6 zawr przelewowy, 7 koryto, 8 przenoniki tamowe, 9 polewany element,
10 warstwa lakieru, 11 przewody lakieru, 12 mimord
43
Rys. 17. Polewarka z podcinieniow regulacj wypywu: a schemat przepywu lakieru,
b gowica polewarki; 1 gowica, 2 przewd, 3 rynna, 4 wziernik, 5 filtry,
6 termometr, 7 rynna rubowa, 8, 9, 10, 11 zawory, 12 mimord
44
Grubo kurtyny wypywajcego z gowicy lakieru mona regulowa inn metod, tzw.
podcinieniow. Schemat dziaania takiej polewarki przedstawiono na rysunku 17. Rnica
polega na tym, e gowica 1 polewarki jest od gry szczelnie przykryta pokryw. W pokrywie
znajduje si zawr odpowietrzajcy 11. Grubo kurtyny reguluje si nastpujco. Lakier
doprowadza si przewodem 2 do gowicy z odpowiednio ustawion szczelin przy
zamknitych zaworach 9 i 10. Zawory 8 i 11 s wtedy otwarte. Lakier doprowadza si do
poziomu troch przewyszajcego rynn rozprowadzajc 3, co obserwuje si przez wziernik
4. Zamyka si wtedy zawr 11 i otwiera szczelin na ca szeroko. Otwiera si te zawr 9
i kieruje nadmiar lakieru do zbiornika. Ustala si w ten sposb potrzebn ilo lakieru
podawanego do gowicy. Podcinienie panujce w gowicy powoduje, e lakier wypywa
strumieniem o gruboci proporcjonalnej do iloci jaka jest dostarczana do gowicy, pomimo
otwarcia szczeliny na pen szeroko. Filtry 5 zapewniaj odpowiedni czysto
doprowadzanego do pompy i gowicy lakieru, a rubowa rynna 7 zapewnia agodne spywanie
lakieru do zbiornika.
Po zakoczeniu pracy naley spuci lakier ze zbiornika i przewodw polewarki.
Nastpnie zbiornik powinno napeni si 2030 l rozcieczalnika i uruchomi pomp na
okoo 15 min. Po zatrzymaniu pompy rozcieczalnik spuszcza si ze zbiornika, mona go na
nastpnej zmianie uywa do rozcieczania lakieru.
Szczeglnie wane jest staranne czyszczenie polewarek jednogowicowych, ktrymi
nanoszono wyroby dwuskadnikowe, co jest moliwe, jeeli stosuje si utwardzacze wolno
dziaajce.
45
stosuje si bbny o wikszej pojemnoci, ktre s przewanie wyposaone w limakowy
przenonik uatwiajcy przemieszczanie si drobnych przedmiotw wewntrz bbna, np. przy
impregnacji zapaek.
Najlepsze efekty uzyskuje si w przypadku uywania do wykaczania wyrobw olejnych
lub nitrocelulozowych, zarwno lakierw, farb jak i emalii.
46
Poniewa przy usuwaniu nadmiaru szpachlwki wystpoway kopoty z odprowadzaniem
jej spod szpachli, zastpiono j polerowanym walcem obracajcym si w przeciwnym
kierunku od obrotw walca nanoszcego i od ruchu szpachlowanego elementu. Walec okaza
si bardziej skuteczny, gdy poza wtaczaniem i wyrwnywaniem szpachlwki wygadza jej
powierzchni, a nadmiar odprowadza. Zastosowano take elastyczne zawieszenie walca
o staym nacisku. Schemat urzdzenia przedstawiony na rysunku 21.
Rys. 22. Schemat dziaania nakadarki: 1 zbiornik, 2 walec dozujcy, 3 walec nanoszcy, 4 element,
5, 6 walce posuwowe, 7 walec wygadzajcy, 8 zgarniak, 9 walec nawilajcy, 10, 11 przenoniki
47
odpychaj si wzajemnie, co zwiksza rozproszenie wyrobu oraz umoliwia rwnomierne
osadzanie si czstek na wykaczanej powierzchni. Poruszajce si wzdu linii pola
elektrostatycznego czstki osiadaj na powierzchni uziemionego przedmiotu, trac posiadany
adunek i tworz powok.
Niewielka liczba czstek nie trafia na powierzchni przedmiotu, jest to przyczyna
nieznacznych strat lakieru wynoszcych tylko kilka procent. Dla zmniejszenia tych strat
czasem stosuje si dodatkowe elektrody, ktre umieszcza si po drugiej stronie
wykaczanego przedmiotu. Tor lotu czstek przy natrysku elektrostatycznym jest zupenie
odmienny ni przy natrysku pneumatycznym (rys. 23)
Rys. 23. Schemat toru lotu czstek wyrobu lakierowego: a przy natrysku elektrostatycznym,
b przy natrysku pneumatycznym
48
Rys. 25. Schemat dziaania gowicy rozpylajcej: 1 wirujca tarcza, 2 obudowa tarczy, 3 rozpylany wyrb,
4 strumie rozpylanego wyrobu lakierowego, 5 uziemiony przedmiot poddawany wykaczaniu
Rys. 26. Schemat urzdzenia do nanoszenia wyrobw lakierowych przez przeciganie: 1 zbiornik
z wyrobem lakierowym, 2 konierze gumowe, 3 walce podawcze, 4 wykaczany przedmiot
49
naturalnych. Imitacje uzyskuje si metoda drukowania rysunku szlachetnego gatunku drewna
na uprzednio przygotowana powierzchni pytowego elementu meblowego.
Rys. 27. Drukarka do nadruku rysunku drewna na elementach pytowych: 1 walec zanurzony w farbie,
2 walec z wygrawerowanym rysunkiem, 3 walec nanoszcy, 4 walce zwilajce, 5, 6 listwy zgarniajce
Maszyny do polerowania
Polerowanie powok lakierowych stanowi ostatni faz obrbki uszlachetniajcej. Polega
ono na wygadzeniu powierzchni powoki, dziki czemu staje si ona gadka i uzyskuje
poysk. Do cierania nierwnoci uywa si mikroproszkw ciernych, ktre wchodz
w skad past, woskw i pynw polerskich. W praktyce stosuje si najczciej oba rodzaje
past; gruboziarnist do polerowania wstpnego i drobnoziarnist do polerowania
ostatecznego.
50
Rys. 28. Dwuwalcowa polerka bliniacza (kozio polerski) i schemat budowy walca polerskiego:
a kozio polerski, b schemat budowy walca polerskiego; 1 plisowane
krki z tkaniny, 2 turbinki, 3 konierz zaciskowy
51
Budow walca polerskiego przedstawiono na rysunku 28 b. Skada si on z kilku podwjnych
krkw 1 z plisowanej tkaniny naoonych na wa. Krki przedzielone s metalowymi
przekadkami w formie turbinek 2. W konierzach zaciskowych 3 s otwory, ktre
umoliwiaj dopyw powietrza do wntrza przekadek, dziki temu pod dziaaniem siy
odrodkowej powietrze przemieszcza si na zewntrz walca i ochadza polerowana
powierzchnie powoki.
Przedmioty o niepaskich powierzchniach mog by polerowane na polerkach
z wzornikiem, przykad takiej polerki przedstawiono na rysunku 29. Polerowanie moliwe
jest dziki zastosowaniu wzornika 2 i rolki kopiujcej 3 oraz uoyskowaniu wau w dwch
wychylnych ramionach 4. Cylinder 5 zapewnia docisk rolki 3 do wzornika 2, a tym samym
narzdzia roboczego 1 do polerowanego przedmiotu.
Rys. 30. Polerka wielowalcowa: 1 przenonik, 2 walce polerskie, 3 wosk, 4 wycigi powietrzne
52
odpowiednie ochodzenie polerowanej powierzchni, ktra nie moe nagrzewa si zbytnio
podczas obrbki. Popularn, jednowalcow polerk typu DAJA przedstawiono na rysunku 31.
Przepisy bhp
Wykaczanie powierzchni wyrobw z drewna, ze wzgldu na toksyczno i atwopalno
skadnikw wyrobw lakierowych, stwarza zagroenie zdrowia pracownikw. Lotne
skadniki lakierw tworz z powietrzem mieszaniny groce wybuchem i poarem. Z tych
powodw najwaniejsze zalecenia bhp maj na celu ochron zdrowia pracownikw
zatrudnionych przy wykaczaniu oraz zapobieganie wybuchom i poarom. Zalecenia te s
nastpujce:
pomieszczenia lakierni powinny odpowiada warunkom okrelonym przez przepisy
budowlane, naley je sytuowa w oddzielnych budynkach parterowych lub na
najwyszych kondygnacjach budynkw pitrowych, powinny mie kilka wyj,
musi by zapewniona skuteczna wentylacja pomieszcze, wzgldna wilgotno powietrza
powinna wynosi 6065%, a temperatura 1820C, konieczna jest kontrola wielkoci
ste substancji szkodliwych dla zdrowia oraz substancji tworzcych mieszaniny
wybuchowe,
dy naley do hermetyzacji procesw nanoszenia i suszenia wyrobw lakierowych,
przeprowadza trzeba okresowe kontrole sprawnoci dziaania urzdze i maszyn do
nanoszenia wyrobw lakierowych, urzdze wentylacyjnych i grzejnych oraz instalacji
elektrycznych,
wszystkie urzdzenia i maszyny kabiny natryskowe, ciany wycigowe, urzdzenia do
zanurzania, polewarki, nakadarki, podgrzewacze lakieru, polerki musz by dokadnie
uziemione,
szczeglnie dokadnego uziemienia wymagaj urzdzenia do natrysku
elektrostatycznego, musz one by dodatkowo wyposaone w blokady uniemoliwiajce
dostp do urzdze bdcych pod wysokim napiciem,
stosowa naley blokady uniemoliwiajce wczanie urzdze do wykaczania przed
uruchomieniem systemu wentylacyjnego,
maszyny i urzdzenia powinny by stale utrzymywane w czystoci, szczeglnie takie ich
czci jak: filtry, termometry, manometry, pulpity sterujce, wczniki i wyczniki itp.,
nie wolno dopuszcza do przegrzewania si lub iskrzenia urzdze,
lakiernia powinna by wyposaona w tablice informacyjne, znaki ostrzegawcze,
szczegowe instrukcje obsugi poszczeglnych stanowisko roboczych itp.,
przygotowanie wyrobw lakierowych powinno odbywa si w osobnych wydzielonych
pomieszczeniach, przez osoby uprzednio przeszkolone,
53
nanoszenie wyrobw lakierowych metod natryskow naley przeprowadza wycznie
w kabinach lub przy cianach wycigowych, pracowa trzeba w maskach ochronnych,
lakiernia musi by dobrze owietlona i wyposaona w dopyw zimnej i czystej wody,
niezbdnej do utrzymania czystoci,
suszenie przedmiotw lub elementw ju wykoczonych powinno odbywa si
w osobnych pomieszczeniach oddzielonych od lakierni cianami ogniotrwaymi,
pracownicy zatrudnieni przy wykaczaniu powinni by zdrowi i uznani przez lekarza za
zdolnych do pracy w lakierniach, musz oni przechodzi okresowe badania lekarskie
i mie zapewniona sta opiek lekarsk,
pracownicy przystpujcy do pracy musz by w peni sprawni, odpowiednio ubrani
w odzie ochronn, twarz i rce naley pokrywa kremem ochronnym,
w lakierniach zabrania si spoywania posikw, uywania do mycia rozcieczalnikw
organicznych, palenia tytoniu, wchodzenia w podkutych butach, uywania narzdzi
mogcych spowodowa iskrzenie, przesuwania po pododze blaszanych naczy lub
przedmiotw metalowych itp.
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj lakierowania lakierem nitrocelulozowym metod zanurzania.
54
czas zanurzania,
parametry ustali dowiadczalnie,
6) ustali ilo naniesie,
7) dokona naniesie,
8) ustali czas midzy kolejnymi naniesieniami,
9) dokona ostatecznego suszenia.
wiczenie 2
Dokonaj wykoczenia powierzchni lakierem chemoutwardzalnym metod natrysku
pneumatycznego.
55
literatura tej jednostki moduowej,
instrukcja stosowania materiau lakierniczego.
wiczenie 3
Dokonaj wykoczenia elementw pytowych lakierem poliestrowym metod polewania.
wiczenie 4
Dokonaj konserwacji urzdzenia natryskowego po zakoczeniu pracy.
56
6) rozmontowa pistolet namoczy nasadk dysz, iglic i nakrtk w rozcieczalniku,
7) zmontowa pistolet,
8) dokona smarowania zgodnie z instrukcj.
57
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada o rnym stopniu trudnoci. S to zadania wielokrotnego wyboru.
Do kadego zadania doczone s 4 odpowiedzi, tylko jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem,
a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Test skada si z zada o rnym stopniu trudnoci.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie sprawiao Ci trudno, wtedy od jego
rozwizanie na pniej i wr do niego, gdy zostanie czas wolny.
8. Na rozwizanie testu masz 45 min.
Powodzenia
58
6. Do wykoczania metod zanurzenia najlepiej nadaj si elementy
a) nogi do stow.
b) pytowe.
c) o skomplikowanych ksztatach.
d) o duych gabarytach.
59
14. Zbielenie powok malarsko-lakierniczych moe by spowodowane
a) du wilgotnoci podoa.
b) du gstoci lakieru.
c) uszkodzeniem mechanicznym.
d) zbyt wysok temperatur suszenia.
60
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko..................................................................................................................
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
61
6. LITERATURA
1. Nowak H.: Stolarstwo i materiaoznawstwo cz. 2. WSiP, Warszawa 2000
2. Praca zbiorowa: Obrabiarki i urzdzenia Techniczne. PWRiL, Warszawa 1982
3. Przdka W., Szczuka J.: Technologia meblarstwa cz. 2. WSiP, Warszawa 1996
4. Szczuka J., Zurowski J.: Materiaoznawstwo Przemys Drewna. WSiP, 1999
5. Szwaczyna I.: Meble naprawa i odnawianie. PWRiL, Warszawa 1995
6. Tyszka J.: Powierzchniowe uszlachetnianie wyrobw z drewna. WNT, Warszawa 1987
62