You are on page 1of 63

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Mirosaw Dziedzicki

Wykoczanie powierzchni drewna


742[01].Z2.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego


Recenzenci:
mgr in. Elbieta Krajnik-Scelina
mgr in. Urszula Przystalska

Opracowanie redakcyjne:
mgr Mirosaw Dziedzicki

Konsultacja:
mgr Magorzata Sotysiak

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 742[01].Z2.03


Wykoczanie powierzchni drewna, zawartego w moduowym programie nauczania dla
zawodu stolarz 742[01].

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Materiay malarskolakiernicze technologia wykoczenia powierzchni
z drewna 7
4.1.1. Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 30
4.1.3. wiczenia 30
4.1.4. Sprawdzian postpw 32
4.2. Maszyny i urzdzenia do wykoczenia powierzchni drewna.
Bezpieczestwo i higiena pracy, ochrona przeciwpoarowa i ochrona
rodowiska 33
4.2.1. Materia nauczania 33
4.2.2. Pytania sprawdzajce 54
4.2.3. wiczenia 54
4.2.4. Sprawdzian postpw 57
5. Sprawdzian osigni 58
6. Literatura 62

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w nabywaniu umiejtnoci z zakresu wykoczenia
powierzchni drewna, zastosowania maszyn i urzdze do wykoczania drewna a take
pozwoli na zastosowanie technologii oraz prawidowe zastosowanie materiaw malarsko-
lakierniczych. Poradnik ten pozwoli na poznanie rzemielniczych sposobw wykoczenia
drewna.
Na proces wykoczania mebli ma wpyw szereg czynnikw, ktre zostay przedstawione
w materiale nauczania zawartym w tej jednostce moduowej.
Poradnik ten zawiera:
1. wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtnoci, ktre powiniene posiada,
aby przystpi do realizacji tej jednostki moduowej,
2. cele ksztacenia tej jednostki moduowej, ktre okrelaj umiejtnoci, jakie opanujesz
w wyniku procesu ksztacenia,
3. materia nauczania zawierajcy informacje niezbdne do realizacji zaplanowanych
szczegowo celw ksztacenia umoliwia samodzielne przygotowanie si do wykonania
wicze i zaliczenia sprawdzianw.
Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazan literatur, oraz inne rda informacji.
Obejmuje rwnie:
pytania sprawdzajce wiedz niezbdn do wykonania wicze,
wiczenia z opisem sposobu ich wykonania, oraz wyposaenia stanowiska pracy,
sprawdzian postpw, ktry umoliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po
wykonaniu wicze,
4. sprawdzian osigni w postaci zestawu pyta sprawdzajcych opanowanie umiejtnoci
z zakresu caej jednostki. Zaliczenie tego jest dowodem umiejtnoci okrelonych w tej
jednostce moduowej,
5. wykaz literatury dotyczcej programu jednostki moduowej.
Jeeli masz trudnoci ze zrozumieniem tematu, lub wiczenia, to popro nauczyciela lub
instruktora o wyjanienie lub ewentualne sprawdzenie czy dobrze wykonujesz dan czynno.
Po zapoznaniu si z materiaem nauczania sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki
moduowej. Wykonujc sprawdzian postpw, powiniene odpowiada na pytania tak lub nie,
co oznacza, e opanowae materia lub nie.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

3
742[01].Z2
Proces produkcji
wyrobw stolarskich

742[01].Z2.01
Wykonywanie pocze
stolarskich

742[01].Z2.02
Klejenie i oklejanie
elementw z drewna
i tworzyw drzewnych

742[01].Z2.03
Wykoczanie powierzchni
drewna

742[01].Z2.04 742[01].Z2,05
Wytwarzanie mebli Wytwarzanie wyrobw
stolarki budowlanej

742[01].Z2.06
Organizowanie produkcji
wyrobw stolarskich

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
charakteryzowa i ocenia jako materiaw drzewnych i pomocniczych,
organizowa odpowiednie skadowanie oraz transport materiaw i wyrobw stolarskich,
posugiwa si dokumentacj techniczn,
ocenia jako klejenia i okleinowania powierzchni,
ocenia jako obrbki skrawaniem, usun usterki,
przestrzega przepisy bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz
ochrony rodowiska.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
posuy si terminologi dotyczc materiaw malarsko-lakierniczych oraz technologii
ich nanoszenia,
zorganizowa stanowisko rcznego i maszynowego lakierowania oraz malowania
powierzchni drewna,
scharakteryzowa barwniki i wytrawy,
scharakteryzowa materiay gruntujce i wypeniacze porw,
scharakteryzowa materiay podkadowe, wybielajce i odywiczajce,
scharakteryzowa rodzaje lakieru jednoskadnikowego i dwuskadnikowego,
scharakteryzowa rodzaje politury,
scharakteryzowa farby nawierzchniowe i emalie,
scharakteryzowa rozpuszczalniki i rozcieczalniki,
scharakteryzowa materiay do szlifowania i polerowania powok malarsko-
lakierniczych,
okreli warunki przechowywania i skadowania materiaw malarsko-lakierniczych,
okreli warunki lakierowania,
przygotowa powierzchni drewna do wykoczania materiaami kryjcymi,
przygotowa powierzchni drewna do wykoczania materiaami przezroczystymi,
przygotowa materiay do wykonania powok malarsko-lakierniczych,
wybarwi powierzchni drewna barwnikami syntetycznymi, wodnymi i spirytusowymi,
nanie materiay malarsko-lakiernicze sposobem rcznym, poprzez natryskiwanie
i zanurzanie,
scharakteryzowa maszyny i urzdzenia do wykoczania powierzchni drewna,
obsuy pistolet natryskowy,
dokona czyszczenia oraz konserwacji maszyn i urzdze do nanoszenia materiaw
malarsko-lakierniczych,
scharakteryzowa rzemielnicze techniki wykoczania powierzchni drewna,
oceni jako powok malarsko-lakierniczych,
zastosowa przepisy bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz
ochrony rodowiska,
zastosowa racjonaln gospodark materiaami, narzdziami i energi.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

6
4. MATERIA NAUCZANIA

4.1. Materiay malarsko-lakiernicze technologia wykoczenia


powierzchni z drewna

4.1.1. Materia nauczania


Waciwy dobr materiaw wykoczeniowych, obok prawidowo przeprowadzonego
procesu wykoczania, ma zasadniczy wpyw na jako wyrobw i czsto decyduje o ich
powodzeniu rynkowym.
Wszystkie substancje przeznaczone do wytwarzania powok malarsko-lakierniczych na
dowolnym podou nazywamy materiaami malarskimi. Zalicza si do nich zarwno wyroby
lakierowe, jak i rnego rodzaju barwniki, materiay wybielajce, materiay do polerowania
powoki itp. materiay pomocnicze. Wyroby lakierowe to oglna nazwa wyrobw (wraz
z substancjami dodatkowymi), ktre wchodz w skad powok malarsko-lakierniczych.
Wyroby lakierowe nie zawierajce czci lotnych lub zawierajce czci lotne, ktre jednak
podczas zestalania si powoki wbudowuj si w substancj bonotwrcz, nazywamy
wyrobami lakierowymi bezrozpuszczalnikowymi, np. lakier poliestrowy. Lakier jest
wyrobem lakierowym niepigmentowanym, przejrzystym, bezbarwnym lub podbarwionym,
stanowicym roztwr ywic lub stopw ywic z olejami w lotnych rozpuszczalnikach
z dodatkiem pomocniczych substancji lakierniczych. Lakier z dodatkiem pigmentw daje
powok kryjc i barwn. Taki wyrb lakierowany nazywa si emali.
Farby s materiaami malarskimi otrzymywanymi przez wymieszanie pigmentw w oleju
schncym (pokocie) z dodatkiem rozpuszczalnikw, wypeniaczy, sykatyw (bez udziau
ywicy). Farby przeznaczone do bezporedniego nakadania na podoe w celu zwikszenia
przyczepnoci wierzchniej warstwy malarskiej nazywamy farbami do gruntowania, warstw
utworzon z tych farb gruntem, za farby tworzce wierzchni warstw farbami
nawierzchniowymi.
Politury s to roztwory ywic naturalnych (np. szelaku) lub syntetycznych w alkoholu
etylowym. Lakier nitrocelulozowy z dodatkiem szelaku nosi nazw nitropolitury. Odmian
politur s matyny szelakowe i szelakowo-nitrocelulozowe. Zawieraj one mniej substancji
bonotwrczej i daj powoki matowe lub z lekkim poyskiem.
W skad wyrobw lakierowych wchodz substancje podstawowe i dodatkowe.
Podstawowym skadnikiem, ktry czy si trwale z podoem, tworzcy po wyschniciu lub
chemicznym utwardzeniu wytrzyma tward bon, jest substancja bonotwrcza (ywica lub
olej schncy). Cieka cz wyrobu lakierowego, ktra wie czsteczki substancji
bonotwrczej, pigmentw, wypeniaczy i innych substancji dodatkowych, nazywa si
spoiwem. W wypadku wyrobw lakierowych olejnych spoiwo (olej) jest jednoczenie
substancj bonotwrcz. Pigmentami nazywamy rozdrobnione substancje barwice, nadajce
powokom wymagan barw, waciwoci krycia, a niekiedy i waciwoci ochronne.
Rozpuszczalnik jest skadnikiem ciekym i lotnym, majcym waciwoci rozpuszczania
substancji bonotwrczych. Rozcieczalnik jest rwnie skadnikiem ciekym i lotnym
wyrobu lakierowego, nie wykazujcym jednak zdolnoci do rozpuszczania substancji
bonotwrczych; dodaje si go w celu obnienia lepkoci wyrobu lakierowego. Sykatywy s
to zwizki chemiczne, ktrych dodatek przyspiesza schnicie wyrobw zawierajcych oleje
schnce. Olej schncy to taki olej (przewanie rolinny), ktry rozprowadzony cienk
warstw na podou w krtkim czasie utlenia si na powietrzu i tworzy stosunkowo
wytrzyma, tward i elastyczn powok. Odpowiednio preparowany olej schncy, np.
lniany, z dodatkiem sykatyw nazywa si pokostem naturalnym.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

7
Podoem nazywamy powierzchni przedmiotu przeznaczon do wykoczenia. Zalenie
od rodzaju podoa i zamierzonego efektu wykoczenia przeprowadza si odpowiednie
zabiegi przygotowawcze, tj. odywiczanie wybielanie i barwienie (przy przezroczystym
wykoczeniu drewna), wypenianie porw, kitowanie i szpachlowanie. Do tego celu su
niej wymienione materiay.
Materiay wybielajce s to substancje chemiczne dziaajce utleniajco na drewno.
Bejce s roztworami waciwymi lub koloidalnymi barwnikw (pigmentw) naturalnych lub
sztucznych w wodzie albo w alkoholu, stosowanymi do bezporedniego barwienia drewna
pod wykoczenie przezroczyste.
Wytrawy su do tego samego celu, lecz ich dziaanie jest odmienne, polega ono na
wywoywaniu barwnych reakcji chemicznych z garbnikami zawartymi w drewnie lub
uprzednio wprowadzonymi do drewna.
Wypeniacze porw s to substancje stae (w postaci proszkw) lub cieke, uywane do
wypeniania porw drewna bez zmiany jego naturalnego rysunku i barwy.
Kit szpachlowy jest substancj w postaci pasty, uywan do wyrwnywania wgbie,
pkni itp. ubytkw podoa. Podobnym materiaem, lecz o bardziej lunej konsystencji
(czsto pynnej) jest szpachlwka, ktra suy do wyrwnywania powierzchni podoa przed
naoeniem nastpnej warstwy wyrobu lakierowego.
Grunt szpachlwka wykazuje waciwoci farby do gruntowania i szpachlwki
natryskowej.
Podkady s to wyroby lakierowe przeznaczone do nakadania na uprzednio
zagruntowane i zaszpachlowane podoe albo na zeszlifowan midzy warstw lakierow.
Midzy warstw za nazywamy wyrb lakierowy przeznaczony do otrzymywania porednich
warstw powoki, w celu zwikszenia spjnoci midzy warstwami ssiadujcymi ze sob lub
w pewnych wypadkach dla zabezpieczenia warstwy wczeniej naoonej przed niszczcym
oddziaywaniem warstwy nastpnej.
Wymienione materiay su do otrzymywania powoki malarsko-lakierniczej, czyli
wszystkich warstw wyrobw lakierowych, naniesionych na podoe. Powoki mog by
jedno- lub wielowarstwowe, przy czym warstw malarsk (lakierow) nazywa si warstw
wyrobu lakierowego jednorazowo naniesion na podoe albo na poprzedni warstw
malarsk.
Ze wzgldu na rodzaj efektu dekoracyjnego rozrnia si powoki gadkie, poyskujce
lub matowe; powoki marszczone, ktrych efekt dekoracyjny stanowi dese skadajcy si
z rwnomiernie rozmieszczonych pomarszcze; powoki motkowe o deseniu imitujcym
motkowany (uderzany motkiem) metal; powoki pkajce, ktrych efekt dekoracyjny polega
na rnego rodzaju i wielkociach pkni, tworzcych dese przypominajcy skr
krokodyla. Wszystkie powoki, oprcz gadkiej, stosuje si do wykoczenia imitujcego
zakrywajcego naturaln struktur podoa.
Rodzaj powoki malarsko-lakierniczej nazywa si take wykoczeniem. Wykoczenie
moe by przezroczyste, tj. nie zakrywajce naturalnej struktury podoa; kryjce
(zakrywajce) struktur podoa; zabezpieczajce, ktre nie ma walorw dekoracyjnych, lecz
jedynie odgrywa rol rodka zabezpieczajcego podoe przed zabrudzeniem, wchanianiem
wilgoci itp. Wykoczenie przezroczyste podoa drewnianego moe by wykoczeniem
z otwartymi porami drewna i wykoczeniem z wypenionymi porami drewna. Wykoczenie
przezroczyste stosuje si gwnie w wyrobach wykonanych ze szlachetnych gatunkw
drewna dla zachowania, a nawet podkrelenia walorw estetycznych drewna. Kryjce wyroby
lakierowe su do wykoczania elementw z drewna pospolitych gatunkw, elementw
wykonanych z tworzyw drzewnych nie okleinowanych oraz elementw metalowych.
Wikszo powok malarsko-lakierniczych ma zdolno uporzdkowanego odbijania
wiata, t cech nazywamy poyskiem. Przeciwiestwem poysku jest mat, charakteryzujcy

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

8
powierzchnie pozbawione poysku. Zalenie od intensywnoci odbijania promieni wietlnych
rozrnia si: wykoczenie na mat, wykoczenie na pmat, wykoczenie na ppoysk
(zwane take wykoczeniem na poysk lub mat jedwabisty) oraz wykoczenie na poysk
wysoki, odpowiadajcy poyskowi lustrzanemu. Te efekty powok uzyskuje si dziki
stosowaniu odpowiednich wyrobw lakierowych albo przez szlifowanie i polerowanie
utworzonych powok pastami szlifierskimi i pynami polerskimi.
Pasta do szlifowania jest mieszanin sproszkowanych substancji mineralnych z wazelin,
naft lub olejem rycynowym.
Pyn do polerowania skada si z substancji, wykazujcych zdolnoci rozpuszczania
suchej powoki, wystpujcych w postaci roztworu koloidalnego w wodzie.

Organizacja stanowisk roboczych


Prawidowa organizacja stanowisk roboczych w oddziaach wykoczeniowych jest
elementem skadowym organizacji oddziau i musi uwzgldni wszystkie czynniki
wpywajce na jako pracy np. jej wydajno, bezpieczestwo i samopoczucie pracownika,
ergonomi ruchw, wykorzystanie urzdze, surowcw itp.
Prawidowa organizacja stanowisk jest niezbdna w kadym procesie technologicznym,
zarwno w pracy rcznej jak te i zmechanizowanej.
Stanowisko pracy jest to wydzielona cz przestrzeni produkcyjnej, wyposaona
w maszyny, przyrzdy, narzdzia, przybory i materiay lub pprodukty. Kade stanowisko
pracy wspdziaa ze stanowiskami nastpnymi, z ktrymi pozostaje w stanie czynnej
kooperacji. Na oglne warunki pracy skada si szereg elementw.
Owietlenie powinno zapewnia jak najlepsz widoczno, ktra sprzyja pewnoci
dziaania, a wic wydajnoci pracy, utrzymaniu porzdku i chroni wzrok przed nadmiernym
zuyciem. W lakierniach powinno si stosowa owietlenie nie sabsze ni 5001000 luxw.
Owietlenie powinno by rwnomierne, grne, wiato biae.
Temperatura otoczenia wpywa na gospodark ciepln organizmu i na samopoczucie
pracownika. Przy pracach uciliwych jest wymagana temperatura od 10 do 15C, przy pracy
lekkiej zasadniczo 1522C. W specjalnych przypadkach wysza temperatura jest dyktowana
procesem technologicznym. W lakierni dopuszcza si temp. 1825C.
Wilgotno powietrza powinna si mieci w granicach od 55 do 70% przy podanej
wyej temperaturze.
Czysto powietrza
Zapylenie lub zawarto par zwizkw toksycznych i gazw w powietrzu w zalenoci
od stenia moe powodowa wiksze lub mniejsze zagroenie dla zdrowia i bezpieczestwa
pracownika. Zwizkami toksycznymi w lakierni s czstki rozpylonej farby oraz pary
rozpuszczalnikw. Dla tych zwizkw s ustalone granice dopuszczalnego stenia, ktrych
absolutnie nie wolno przekracza. Mona to osign przez waciw wentylacj
i odpowiednie obudowy oraz zabezpieczenia miejsc, w ktrych wystpuje zanieczyszczenie
powietrza.

Barwniki

Charakterystyka oglna i podzia barwnikw


Ze wzgldu na pochodzenie substancje przeznaczone do barwienia drewna dzieli si na
barwniki naturalne i barwniki syntetyczne. Barwniki naturalne mog by pochodzenia
zwierzcego, rolinnego i kopalnego. Rozrnia si barwniki syntetyczne: bezporednie,
kwasowe i zasadowe. Mieszaniny wymienionych barwnikw, przeznaczone specjalnie do
barwienia drewna, tworz podgrup, zwan barwnikami do drewna. Specjalny rodzaj
materiaw do barwienia drewna stanowi wytrawy.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

9
Barwniki naturalne
Barwniki rolinne i zwierzce. Barwniki rolinne i zwierzce byy dawniej prawie
jedynymi substancjami barwicymi, uywanymi do barwienia rnych materiaw, m. in.
drewna. Obecnie zastpiono je barwnikami syntetycznymi, ktre s tasze i produkowane
z powszechnie dostpnych surowcw. Zalet barwnikw rolinnych jest ich na og trwao,
tote uywa si ich jeszcze w niektrych gaziach przemysu. Z tej grupy barwnikw
bardziej znane s: kurkumina barwnik ty, santalina barwnik czerwony, indygotyna
barwnik niebieski, sepia barwnik brunatny.
Barwniki kopalne otrzymuje si z przerobu kopalnych pigmentw pochodzenia
organicznego. Do bardziej znanych barwnikw kopalnych uywanych do barwienia drewna
naley brunat kasselski i brunat Bismarka.
Brunat kasselski wystpuje w zoach obok pokadw wgla brunatnego i torfu.
Przygotowuje si go w roztworze wodnym o steniu 110% (zalenie od danej
intensywnoci barwy), czsto z dodatkiem amoniaku. Przez stosowanie brunatu kasselskiego
uzyskuje si rwnomierne brunatne zabarwienie imitujce barw orzecha; wnika on
stosunkowo gboko w drewno. Jest odporny na dziaanie wiata.
Brunat Bismarka wystpuje w kilku odmianach, jako brunaty zasadowe i brunaty
tuszczowe. W meblarstwie najczciej uywa si brunatu zasadowego G i brunatu
zasadowego R. S one rozpuszczalne w wodzie i alkoholu. Przez stosowanie brunatw G i R
uzyskuje si czerwonobrunatne zabarwienie o ywym odcieniu, imitujce kolor drewna
mahoniu i z tego powodu popularna nazwa tego barwnika bejca mahoniowa. Brunat
Bismarka wykazuje stosunkowo ma odporno na dziaanie wiata.

Barwniki syntetyczne
Surowcem wyjciowym do produkcji barwnikw syntetycznych s najczciej
wglowodory aromatyczne, np.: benzen, toluen, otrzymywane w wyniku destylacji smoy
pogazowej wgla kamiennego.
Barwiki bezporednie s przewanie zwizkami azotowymi. Stosuje si je w roztworach
wodnych o steniu 0,15%. Barwiki bezporednie nie maj zdolnoci gbokiego wnikania
w tkank drzewn i z tego powodu nadaj si tylko do barwienia powierzchniowego. W celu
uatwienia wnikania barwnika w drewno dodaje si do roztworu 510% amoniaku. Barwniki
bezporednie odznaczaj si do dobr odpornoci na wiato, mona je miesza miedzy
sob lub z barwnikami innych grup w celu otrzymania rnych odcieni barw. Najczciej
uywa si ich do wybarwie szarych i brunatnych.
Barwniki kwasowe s najczciej solami sodowymi lub wapniowymi barwnikw
nitrozowych, azowych i nitrowych. Odznaczaj si one bardzo dobr rozpuszczalnoci
w wodzie i stosunkowo du atwoci wnikania w drewno. Dziki temu nadaj si do
wgbnego barwienia drewna. Stosuje si je w 0,25% roztworze wodnym pojedynczo oraz
jako mieszaniny kilku barwnikw kwasowych lub mieszaniny z barwnikami bezporednimi.
W celu oywienia i wyrwnania barwy mona dodawa do roztworu kwas octowy, siarkowy
lub mrwkowy i sl glaubersk.
Barwniki zasadowe s najczciej chlorowodorkami, siarczanami i szczawianami
barwnych zasad, rozpuszczalnymi w wodzie i alkoholu etylowym. Do barwienia drewna
uywa si roztworw o steniach 0,44%. Charakteryzuj si du jaskrawoci i czystoci
kolorw wybarwie. Jako wybarwie podnosi dodatek kwasu octowego. Nie mona
natomiast dodawa amoniaku i innych zasad, gdy powoduje to wytrcanie si osadu
z roztworu. Wad barwnikw zasadowych jest maa odporno na dziaanie wiata.
Barwniki do drewna stosuje si w roztworach wodnych lub alkoholowych o steniu
0,56%. Barwniki te nadaj si do powierzchniowego wgbnego barwienia. Przez
stosowanie barwnikw uzyskuje si wybarwienia rwnomierne i odporne na wiato.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

10
Handlowe nazwy barwnikw tej grupy s utworzone od nazw rodzajw drewna, ktre imituj,
np.: rubin mahoniowy, brunat orzechowy itp.

Wytrawy
Wytrawy s roztworami soli metali zdolnych do barwnej reakcji chemicznej z garbnikami
zawartymi w drewnie lub wprowadzonymi do drewna przed jego wytrawieniem. Przez
stosowanie soli rnych metali uzyskuje si zabarwienie drewna garbnikowego. Na przykad
sole elaza powoduj zabarwienie szare do granatowego, sole chromu barwi drewno na kolor
tobrzowy do ciemnobrzowego, sole cynku i oowiu daj zabarwienie czerwone, sole
wapnia brzowe.
Intensywne i trwae zabarwienie uzyskuje si dziaajc solami metali tylko na drewno
o duej zawartoci naturalnych garbnikw, a wic drewno np. dbu, orzecha, buka
i niektrych innych drzew liciastych. W odniesieniu do drewna tych drzew wystarczy
naniesienie samego roztworu soli. Takie barwienie nazywa si wytrawianiem
jednostopniowym. W stosunku do drewna ubogiego w garbniki (np. drewna drzew iglastych)
wytrawianie jednostopniowe nie przynosi adnych efektw, wybarwienie jest bardzo sabe
i nietrwae. Stosuje si wic wytrawianie dwustopniowe, ktre polega na nasyceniu
powierzchni drewna wytraw wstpn, stanowic roztwr mieszaniny soli metalu
z substancj garbnikow i nastpnym powleczeniu trawionej powierzchni roztworem soli
metalu zwanym wytraw wtrn.
Jako wytrawy wstpne stosuje si np. roztwory:
chlorku miedzi i kwasu pirogalusowego do odcieni brunatnych,
octanu elaza i pirokatechiny do odcieni czarnych,
siarczanu miedzi i pirokatechiny do odcieni zielonych.
Wytrawami wtrnymi, odpowiednimi do wymienionych wytraw wstpnych, s roztwory
soli chromowych z dodatkiem amoniaku. Najczciej uywa si chromianu potasu lub
dwuchromianu potasu.

Materiay gruntujce, wypeniajce i podkadowe


Do tej grupy materiaw zaliczamy: pokosty, kity szpachlowe i szpachlwki, farby
podkadowe i wypeniacze porw.
Pokosty. Pokosty s to odpowiednio spreparowane schnce oleje rolinne i syntetyczne.
Produkty otrzymywane z olejw rolinnych nosz nazw pokostw naturalnych, za z olejw
syntetycznych lub z mieszaniny olejw syntetycznych z rolinnymi, a take z ywicami
syntetycznymi pokostw sztucznych lub syntetycznych.
Pokosty stosuje si gwnie do gruntowania podoa przeznaczonego do dalszego
wykoczania. Pokosty naturalne stanowi ponadto podstawowy materia do produkcji innych
wyrobw lakierowych, przede wszystkim lakierw, emalii i farb olejnych. Pokosty sztuczne
i syntetyczne nie nadaj si do tego celu. Odznaczaj si one znacznie gorszymi
waciwociami techniczno-uytkowymi.
Kity szpachlowe i szpachlwki. Rodzaj kitw szpachlowych i szpachlwek jest
dostosowany do rodzaju wyrobu lakierowego, przeznaczonego na wierzchni warstw
powoki malarsko-lakierniczej. Na przykad do ostatecznego wykaczania powierzchni
elementu olejnymi wyrobami lakierowymi uywa si olejnych kitw i szpachlwek, do
wykaczania nitrocelulozowymi wyrobami lakierowymi kitw i szpachlwek specjalnie
przystosowanych do powok nitrocelulozowych.
Kity szpachlowe i szpachlwki olejne produkuje si jako zawiesiny pigmentw
i wypeniaczy (np. kredy szlamowanej) w lakierze olejnym lub zasykatywowanym stopie
olejw schncych z ywic fenolow z dodatkiem benzyny.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

11
Kity szpachlowe i szpachlwki nitrocelulozowe s zawiesinami pigmentw
i wypeniaczy w splastyfikowanym roztworze nitrocelulozy w mieszaninie kwasu octowego,
alkoholi i wglowodorw aromatycznych.
Farby olejne podkadowe. Farby olejne podkadowe s zawiesin pigmentw i wypeniaczy
(obcinikw) w spoiwie olejowym. Zalenie od rodzaju i procentowego udziau pigmentw
i wypeniaczy rozrnia si rne typy tych farb, np.: farby olejne podkadowe oglnego
zastosowania; farby olejne miniowe, ktre stanowi zawiesin minii oowianej w spoiwie
olejnym i su do zabezpieczania powierzchni stalowych i eliwnych przed korozj; farby
olejne podkadowe stosuje si w kolejnictwie, w budownictwie itp.
W meblarstwie stosuje si farby oleje podkadowe oglnego przeznaczenia
charakteryzuj si one dobr przyczepnoci do podoa i elastycznoci. Dziki temu uywa
si ich jako podkad (midzywarstwa) pod nawierzchniowe farby i emalie olejne, a take
niektre syntetyczne, nanoszone na poprzednio zagruntowane podoe.
Farby ftalowe styrenowane do gruntowania. Farby te s zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w ksylenowym roztworze ywicy ftalowej styrenowanej z dodatkiem sykatyw
i rodkw przeciw kouszeniu. Kolor farby zaley od rodzaju zastosowanego pigmentu. Farb
tych uywa si do gruntowania podoy metalowych lub drewnianych jako podkad pod
emali styrenowane.
Podkady nitrocelulozowe. Podkady nitrocelulozowe s zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w spoiwie sporzdzonym na roztworach nitrocelulozy ywic syntetycznych
i innych substancji w wglowodorach aromatycznych, estrach i alkoholach.
Podkady syntetyczne pod emalie nitrocelulozowe. Podkady te s zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w spoiwie sporzdzonym z ywic syntetycznych z dodatkiem sykatyw,
w kolorze biaym, tym i czerwonym. Podkady syntetyczne stosuje si do malowania
podoy drewnianych, uprzednio zapokostowanych lub pokrytych lakierem syntetycznym,
oraz podoy stalowych, zagruntowanych farb antykorozyjn.
Podkad pod stolark budowlan, biay jest to wyrb lakierowy syntetyczny
chemoutwardzalny, stosowany do malowania stolarki budowlanej jako grunt pod emalie
chemoutwardzalne. Nanosi si go pdzlem, natryskiem pneumatycznym lub przez zanurzanie.
Wytwarza powok tward o duej przyczepnoci do podoa.
Farba chemoutwardzalna do gruntowania prdoprzewodzca stosowana jest
w stolarce budowlanej jako pierwsza warstwa pod podkad i emalie chemoutwardzalne
nanoszone elektrostatycznie. Wyrb ten tworzy powok tward, przyczepn do podoa
i przewodzc prd.
Do nakadania drugiej warstwy na okna i drzwi, malowane metod elektrostatyczn,
suy podkad chemoutwardzalny na stolark budowlan do elektrostatycznego natrysku.
Powoka jest twarda, przyczepna i podatna do szlifowania.
Lakier do gruntowania. Jest to roztwr pochodnych celulozy w estrach kwasu
octowego i wglowodorach aromatycznych, splastyfikowany ywicami syntetycznymi.
Stosuje si go do gruntowania podoa drewnianego, przeznaczonego do wykaczania
lakierem chemoutwardzalnym bezbarwnym do mebli, w celu zabezpieczenia powierzchni
drewna przed ciemnieniem pod dziaaniem tego lakieru.
Wypeniacze porw. Wypenianie i zacieranie porw jest zabiegiem wstpnym przed
naoeniem lakieru bezbarwnego lub politury na podoe. Podoem jest drewno
charakteryzujce si naczyniami o duej rednicy, a wic przede wszystkim drewno drzew
liciastych piercieniowonaczyniowych (db, wiz, jesion), a take niektrych drzew
liciastych rozpierzchonaczyniowych (np. orzech). Wypenienie porw umoliwia uzyskanie
wykoczenia o wysokim poysku, a take przyczynia si do zmniejszenia zuycia lakieru lub
politury.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

12
Lakiery, politury i matyny
Lakiery, politury i matyny s wyrobami lakierowymi, ktre su do wykaczania
przezroczystego.
Lakiery olejne s roztworami stopu ywic z olejami schncymi w rozpuszczalnikach
organicznych. Do ich wyrobu uywa si ywic kopalowych, kumaronowych, alkidalowych
oraz kalafonii i innych ywic.
W zalenoci od odpornoci na wod i od przeznaczenia, rozrnia si 4 rodzaje tych
lakierw:
I do malowania przedmiotw drewnianych nie naraonych na dziaanie wody
i czynnikw atmosferycznych,
II do malowania przedmiotw drewnianych i metalowych naraonych na dziaanie
czynnikw atmosferycznych i okresowe dziaanie wody,
III do malowania urzdze pokadowych i zewntrznych nadwodnych pomieszcze
okrtowych z drewna, naraonych na bezporednie dziaanie atmosfery morskiej,
IV do zwilania gazy, za pomoc, ktrej zbiera si py z powierzchni przeznaczonych
do dalszego malowania.
Wszystkie te lakiery s bezbarwne. Odporno na wod i czynniki atmosferyczne
uzyskuje si dziki dobraniu i zmieszaniu skadnikw ywicy i oleju w odpowiednich
proporcjach.
Lakiery nitrocelulozowe s roztworami suchej nitrocelulozy w lotnych zwizkach
organicznych, speniajcych funkcj rozpuszczalnikw i rozcieczalnikw. Jako
rozpuszczalniki stosuje si najczciej estry kwasu octowego, etery kwasu octowego, etery
glikolu oraz niektrych gatunkw benzyny.
Produkuje si wiele rodzajw lakierw nitrocelulozowych od lakieru oglnego
stosowania do lakierw o waciwociach, przystosowanych do specjalnego przeznaczenia
i technologii nanoszenia lakieru. Waciwoci lakierw nitrocelulozowych zale od rodzaju
podstawowego skadnika nitrocelulozy, tj. przede wszystkim od jej lepkoci (maa, rednia,
dua), oraz od rodzaju uytych ywic i zmikczaczy, a take od proporcji skadnikw lakieru,
bowiem nitroceluloza nie jest jedynym skadnikiem bonotwrczym lakieru.
Lakier nitrocelulozowy bezbarwny na drewno
Jest to lakier oglnego przeznaczenia, szeroko stosowany m.in. w meblarstwie. Stanowi
on roztwr nitrocelulozy rednio lepkiej w mieszaninie estrw kwasu octowego, alkoholi,
wglowodorw aromatycznych z dodatkiem plastyfikatorw, ywicy alkidowej
modyfikowanej olejem rycynowym oraz ywicy melaminowej. Nakada si go przez natrysk
lub polewanie w temperaturze od 1840C bezporednio na podoe drewniane lub na
warstw wypeniacza porw pod wyroby nitrocelulozowe.
Lakier nitrocelulozowy bezbarwny do gorcego natrysku
Lakier ten jest roztworem nitrocelulozy w mieszaninie estrw, wglowodorw
aromatycznych i alkoholi z dodatkiem ywic syntetycznych i plastyfikatorw.
Podstawow waciwoci tego lakieru jest jego przystosowanie do natrysku
w temperaturze 4080C. Pozwala to na znaczne zaoszczdzenie lotnych rozpuszczalnikw,
poniewa lepko robocz lakieru uzyskuje si wanie przez jego podgrzanie, a nie przez
dodatek duej iloci rozpuszczalnika.
Lakier nitrocelulozowy bezbarwny do drewna matowy
Lakier ten jest roztworem nitrocelulozy i ywic syntetycznych w mieszaninie
plastyfikatorw, estrw kwasu octowego, alkoholi, wglowodorw aromatycznych
z dodatkiem substancji matujcych. Jest on przeznaczony do lakierowania na mat szlachetny.
Nakada si go metod natrysku, jako warstw na podoe uprzednio pokryte innymi
lakierami nitrocelulozowymi, wypolerowane i przeszlifowane papierem ciernym.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

13
Lakiery nitrocelulozowe kolorowe
Lakiery kolorowe s lakierami rwnie przezroczystymi, ktre oprcz podstawowych
skadnikw, takich jak nitroceluloza, rozpuszczalniki, rozcieczalniki i plastyfikatory
zawieraj ywice naturalne nadajce lakierowi zabarwienie. Ze wzgldu na barw rozrnia
si nastpujce lakiery kolorowe: orzech I, orzech II i maho.
Lakier ftalowy modyfikowany, schncy na powietrzu, oglnego zastosowania jest
wyrobem lakierowym stanowicym roztwr stopu ywicy ftalowej modyfikowanej olejami
schncymi z ywic fenolow w rozpuszczalnikach organicznych, z dodatkiem rodkw
pomocniczych i sykatyw. Lakier jest przeznaczony do malowania pdzlem lub pistoletem
natryskowym przedmiotw z drewna i metalu, uprzednio zagruntowanych. Daje powok
tward, poyskujc oraz odporn na wod i wiele substancji chemicznych.
Lakiery poliestrowe
Lakiery poliestrowe s wyrobami lakierowymi bezrozpuszczalnikowymi. Stanowi one
roztwr ywicy poliestrowej (poliestrw kwasu melainowego, fumarowego, ftalowego)
w styrenie. Przez dodanie odpowiednich katalizatorw i przyspieszaczy nastpuje reakcja
kopolimeryzacji, w wyniku ktrej otrzymuje si tward nierozpuszczaln i nietopliw
powok lakiernicz. W czasie tej reakcji nastpuje prawie cakowite chemiczne zwizanie
skadnikw, tak e praktycznie tworzenie i utwardzanie powoki odbywa si bez
odparowywania rozpuszczalnika.
Oprcz lakierw poliestrowych bezbarwnych produkuje si lakiery pigmentowane.
Lakiery poliestrowe maj dobre waciwoci wypeniajce. Mona je wic nanosi
bezporednio na podoe (bez stosowania wypeniaczy porw), przy czym wystarcza
dwukrotne naniesienie w odstpach 1525 min do uzyskania powoki o duej gadkoci.
Przez szlifowanie papierem ciernym i past szlifiersk i nastpnie polerowanie pynami
polerskimi otrzymuje si powoki o wysokim poysku.
Lakiery chemoutwardzalne na drewno
S to lakiery bezbarwne dwuskadnikowe. Skadnik podstawowy jest roztworem ywic
aminowych i ftalowych w butanolu i ksylenie z dodatkiem dwubutylu i oleju silikonowego.
Drugi skadnik utwardzacz, bdcy roztworem kwasu solnego w etanolu, spenia rol
katalizatora powodujcego chemiczne utwardzenie powoki. Przed uyciem skadnik
podstawowy miesza si w odpowiedniej proporcji z utwardzaczem i nanosi na podoe za
pomoc pdzla lub metod natrysku.
ywotno mieszaniny wynosi okoo 8 godzin w temperaturze 20C.
Lakiery chemoutwardzalne szybko schnce do mebli
S to bezbarwne lakiery dwuskadnikowe przeznaczone specjalnie do wykaczania
mebli. Skadnik podstawowy (I) jest roztworem nitrocelulozy, ywic aminowych
i splastyfikowanych ywic ftalowych w rozpuszczalnikach organicznych, z dodatkiem
rodkw pomocniczych. Skadnik II utwardzacz stanowi roztwr kwasw
w rozpuszczalnikach organicznych (np.: alkoholowy roztwr kwasu solnego). W celu
uzyskania powoki matowej lub pmatowej do skadnika podstawowego dodaje si zawiesin
rodka matujcego.
Lakier nanosi si natryskiem pneumatycznym. Uzyskane powoki s elastyczne, odporne
na wod zimn i gorc, alkohol, atrament, tuszcze i wiele substancji chemicznych.
Politury spirytusowe
Politury spirytusowe otrzymuje si przez rozpuszczenie szelaku w alkoholu etylowym
(praktycznie uywa si do tego celu skaonego alkoholu, zwanego spirytusem denaturowym).
Rozpuszczony w alkoholu szelak tworzy przezroczyst ciecz bezbarwn lub o zabarwieniu od
jasnotego do czerwonego. Zabarwienie zaley od zawartoci w szelaku naturalnego
barwnika i wpywa na jako szelaku i przyrzdzonej z niego politury.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

14
Nitropolitura w patkach jest mieszanin szelaku i nitrocelulozy. Do jej rozpuszczenia
uywa si zestawu rozpuszczalnikw, w ktrego skad wchodz: alkohol etylowy, octan
amylu, octan etylu i alkohol butylowy. Do stenia roboczego nitropolitur rozciecza si
alkoholem etylowym, podobnie jak politur spirytusow.
Matyny
Matyny s roztworami szelaku w alkoholu etylowym z dodatkiem oleju rycynowego lub
roztworami szelaku i ywic syntetycznych w alkoholu z dodatkiem plastyfikatorw.

Farby nawierzchniowe i emalie


Farby nawierzchniowe i emalie su do wykaczania kryjcego. Produkuje si emalie
i farby olejne, emalie nitrocelulozowe, emalie syntetyczne i inne tego typu wyroby lakierowe
o zrnicowanych waciwociach i rnym przeznaczeniu.
Emalie i farby olejne s zawiesin pigmentw i wypeniaczy w spoiwie olejnym lub
olejno-ywicznym.
Emalie nitrocelulozowe s zawiesin pigmentw w spoiwie sporzdzonym z roztworu
nitrocelulozy w rozpuszczalnikach organicznych.
Emalie i farby syntetyczne s zawiesin pigmentw i wypeniaczy w spoiwie
sporzdzonym z ywic syntetycznych.
Farby nawierzchniowe olejne i syntetyczne oglnego stosowania
S to wyroby lakierowe, stanowice zawiesin pigmentw i wypeniaczy w odpowiednio
spreparowanych olejach rolinnych (farby olejne) lub w roztworach ywic ftalowych,
modyfikowanych olejami rolinnymi (farby syntetyczne). Produkuje si je w rnych
kolorach zalenie od zastosowanego barwnika. W meblarstwie stosuje si je w ograniczonym
zakresie ze wzgldu na mae efekty estetyczne powok otrzymywanych z tych farb; nie mona
uzyska wykoczenia o wysokim poysku przez bezporednie ich naniesienie, ani te przez
obrbk mechaniczn (nie nadaj si do szlifowania i polerowania).
Emalie olejne oglnego stosowania
Stanowi one zawiesin pigmentw w spoiwie olejno-ywicznym z dodatkiem sykatyw.
Emalii tych uywa si do malowania elementw z drewna, metali i innych tworzyw,
uprzednio zagruntowanych i ewentualnie zaszpachlowanych.
Emalie olejne do szlifowania
Emalie te s zawiesin pigmentw w spoiwie stanowicym roztwr stopu oleju lnianego
i tungowego z ywic fenolow w rozpuszczalnikach organicznych.
Emalie olejno-ywiczne wodoodporne
S wyrobem lakierowym o podobnym skadzie podstawowym, jak emalie olejne
oglnego zastosowania, z dodatkiem rodkw pomocniczych, ktre uodparniaj otrzyman
powok na dziaanie czynnikw atmosferycznych oraz powoduj rnice w wygldzie
powoki (poysk, pmat, mat).
Emalie nitrocelulozowe
S to pigmentowane lakiery nitrocelulozowe. W przeciwiestwie do emalii olejnych
odznaczaj si jasnymi, czystymi kolorami, ktre mona modyfikowa przez mieszanie
emalii o rnych kolorach. Nanosi si je przewanie metod natrysku na podoe uprzednio
zagruntowane, zaszpachlowane i ewentualnie pokryte farbami podkadowymi
przystosowanymi pod wyroby nitrocelulozowe. Powoki wykonane z emalii
nitrocelulozowych odznaczaj si duymi walorami estetycznymi, mona je uszlachetnia
przez szlifowanie i polerowanie.
Emalie ftalowe szybko schnce do mebli
Emalie ftalowe stanowi zawiesin pigmentw w roztworze stopu olejno-ywicznego
i ywicy ftalowej. Su do ostatecznego malowania pdzlem, pistoletem natryskowym albo
przez polewanie elementw mebli kuchennych z drewna i tworzyw drzewnych. Powoki

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

15
z tych emalii s twarde i poyskujce, odporne na wod, mydo i rodki chemiczne uywane
w gospodarstwie domowym. Korzystn waciwoci technologiczn emalii ftalowych jest
krtki czas schnicia, co umoliwia monta i okuwanie mebli ju po 20h od zakoczenia
malowania.
Emalie strenowane
Emalie styrenowane s zawiesina pigmentw i wypeniaczy w roztworze ksylenowym
ywicy ftalowej styrenowanej z dodatkiem sykatyw. Stosuje si je do ostatecznego
wykoczenia elementw z drewna i metalu po uprzednim zagruntowaniu podoa
styrenowymi farbami do gruntowania. Powoki wykonane z tych emalii s twarde, elastyczne
i odporne na wod, odznaczajce si ppoyskiem. Produkuje si je w kilku kolorach.
Emalie chemoutwardzalne
Emalie te s zawiesin pigmentw w roztworze ywic aminowych i ftalowych
w butanolu i ksylenie, z dodatkiem oleju silikonowego. Utwardzanie powoki odbywa si
w wyniku reakcji chemicznej po dodaniu utwardzacza do wyrobw chemoutwardzalnych.
Emalie chemoutwardzalne do mebli
Wyrb lakierowy dwuskadnikowy, ktrego skadnik I stanowi zawiesin pigmentw
i wypeniaczy w roztworze ywic ftalowych i aminowych z dodatkiem rodkw matujcych,
a skadnik II (utwardzacz) jest roztworem kwasu solnego w alkoholach alifatycznych.
Emalie chemoutwardzalne szybko schnce do mebli
Emalie te maj podobny skad chemiczny, jak poprzednio omwione.
Emalia chemoutwardzalna na stolark budowlan, biaa jest przeznaczona do
nawierzchniowego malowania stolarki budowlanej (szczeglnie drzwi penych) uprzednio
zagruntowanej podkadem chemoutwardzalnym.
Emalia chemoutwardzalna na stolark budowlan do elektrostatycznego natrysku,
biaa suy do nawierzchniowego malowania okien i drzwi balkonowych metod
elektrostatycznego natrysku, uprzednio zagruntowanych farb prdoprzewodzc
i podkadem chemoutwardzalnym. Emalia wytwarza powok tward, odporn na cieranie
i na czynniki atmosferyczne.
Emalie syntetyczne melaminowe
Polskie wyroby tego typu nosz nazw Pololak. S one zawiesin pigmentw
w roztworze ywicy melaminowej i ftalowej w wglowodorach aromatycznych i alkoholach.

Pomocnicze materiay malarskie


Do pomocniczych materiaw malarskich zaliczamy materiay, ktre nie wchodz
w skad powoki malarsko-lakierniczej, lecz s niezbdne do prawidowego wytworzenia tej
powoki. S to wic: materiay wybielajce i odywiczajce, ktre su do oczyszczania
podoa drewnianego przed naoeniem powoki; rozpuszczalniki i rozcieczalniki, ktre
uatwiaj, a niekiedy umoliwiaj naniesienie wyrobu lakierowego; pasty szlifierskie i pyny
do polerowania, ktrych uywa si do uszlachetniania powoki.
Rozpuszczalniki i rozcieczalniki. Lakiery, politury, emalie, farby i inne wyroby
lakierowe zawieraj w swym skadzie m. in. rozpuszczalniki. S to przewanie ciecze
organiczne, ulatniajce si w temperaturze pokojowej, o stosunkowo niskich temperaturach
wrzenia, ktre maj zdolno rozpuszczania substancji bonotwrczej.
Oprcz rozpuszczalnikw uywa si take rozcieczalnikw, ktre s cieczami atwo
lotnymi pochodzenia organicznego, nie wykazujcymi jednak zdolnoci rozpuszczania
substancji bonotwrczych. Ich dodatek powoduje jedynie rozcieczenie (obnienie lepkoci)
roztworu substancji bonotwrczej w rozpuszczalniku.
Rozpuszczalnikami olejnymi wyrobw lakierowych s: benzyna lakowa, mieszanina
benzyny lakowej z alkoholem butylowym lub ksylenem oraz olej terpentynowy. Jako

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

16
rozcieczalnikw uywa si mieszaniny wglowodorw aromatycznych i alifatycznych lub
roztworu oleju schncego w benzynie lakowej.
Rozpuszczalnikami nitrocelulozowych wyrobw lakierowych s: estry kwasu octowego,
etery glikolu, aceton, metyloetyloketon, cykloheksanon i alkohol dwuacetonowy.
Jako rozcieczalniki stosuje si najczciej toluen i ksylen, niektre gatunki benzyny oraz
alkohol etylowy i propylowy.
Do rozcieczania syntetycznych wyrobw lakierowych uywa si specjalnych
rozcieczalnikw stanowicych kompozycje rnych substancji organicznych, jak alkohole,
estry, wglowodory aromatyczne i inne przystosowane charakterystyki chemicznej
poszczeglnych lakierw i emalii syntetycznych.
Pasty do szlifowania i pyny do polerowania. Pasty do szlifowania powok malarsko-
lakierniczych s mieszaninami rozdrobnionych, mikkich materiaw ciernych, takich jak:
kaolin, kreda, pumeks, ziemia okrzemkowa z tuszczami, rozpuszczalnikami, plastyfikatorami
i niekiedy wod.
Pyny do polerowania s mieszanin rozpuszczalnikw, plastyfikatorw, emulgatorw,
tuszczw i wody. Su one do usunicia resztek pasty do szlifowania i ostatecznego
wypolerowania powoki. Dobr rozpuszczalnikw i plastyfikatorw rwnie i w wypadku
pynw musi by odpowiedni do rodzaju polerowanej powoki.

Magazynowanie barwnikw, wyrobw lakierowych i pomocniczych materiaw


malarskich
Barwniki w postaci staej naley magazynowa w suchych pomieszczeniach ustawione
na pkach lub regaach w opakowaniu fabrycznym. Roztwory barwnikw mona
przechowywa nie duej ni przez tydzie w naczyniach szklanych, szczelnie zamknitych,
lepiej w innym pomieszczeniu ni barwniki w postaci staej.
Wyroby lakierowe naley przechowywa w specjalnych do tego celu przeznaczonych
budynkach lub w czciach innych budynkw, oddzielonych od pozostaych pomieszcze
cian ogniotrwa i drzwiami stalowymi. W oddziaach produkcyjnych mona magazynowa
wyroby lakierowe tylko w iloci potrzebnej do produkcji na okres jednej zmiany.
Magazyny powinny spenia warunki odpowiadajce przepisom dotyczcym
przechowywania materiaw atwopalnych. Temperatura wewntrz pomieszcze
magazynowych powinna wynosi 520 gromadzi si adunki elektrostatyczne, powinny by
uziemione.
Wyroby lakierowe naley przechowywa w szczelnie zamknitych opakowaniach
fabrycznych, ustawionych w sposb zabezpieczajcy je przed przewrceniem oraz
umoliwiajcy atwy do nich dostp i pobieranie wyrobw lakierowych. Pomocnicze
materiay malarskie przechowuje si w tych samych magazynach i w takich samych
warunkach jak wyroby lakierowe.

Pobieranie i przygotowanie materiaw malarsko-lakierniczych


Waciwy proces przygotowania materiaw do pracy polega na nastpujcych
czynnociach:
doprowadzenie materiau lakierowego do danej w pracy temperatury,
doprowadzenie do jednorodnej konsystencji,
doprowadzenie do danej lepkoci,
pozbawienie wszelkich zanieczyszcze,
sprawdzenie waciwoci technologicznych.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

17
Przygotowanie materiaw jednoskadnikowych
Z chodnego magazynu materiay malarsko-lakiernicze powinny by przeniesione do
pomieszczenia (magazyn podrczny) o temperaturze 1825C. Uywanie materiaw o niskiej
temperaturze jest niedopuszczalne i daje ze efekty. Nastpn czynnoci jest otwarcie
opakowania uywa narzdzi nie powodujcych iskrzenia. Po otwarciu naley
z powierzchni materiau usun kouch, jeeli si wytworzy. Materiay pigmentowe po
usuniciu koucha musz by dokadnie wymieszane. Po wymieszaniu materiau naley
oznaczy jego lepko za pomoc Kubka Forda o rednicy dyszy wypywowej 4 mm po czym
naley go rozcieczy do lepkoci roboczej wymaganej instrukcj dla danego materiau
i metody nanoszenia. Do rozcieczenia naley uy waciwego rozcieczalnika o temp.
20C. Rozcieczenie naley przeprowadzi stopniowo dodajc rozcieczalnik przy cigym
mieszaniu do wymaganej lepkoci.

Przygotowanie wyrobw dwuskadnikowych


Coraz wicej nowoczesnych materiaw malarsko-lakierniczych dostarcza si
uytkownikowi w postaci dwch skadnikw w dwch oddzielnych opakowaniach, ktre
przed uyciem wymagaj zmieszania w odpowiednich proporcjach okrelonych instrukcj.
Naley materiay malarko-lakiernicze przenie z magazynu chodnego do magazynu
podrcznego o temp. 1825C celem podgrzania lakieru. Po wymieszaniu naley odway
dane iloci podstawowego materiau i utwardzacza, po czym stopniowo dodajc
utwardzacz cao dokadnie wymiesza i nastpnie, po oznaczeniu lepkoci, rozcieczy
odpowiednim rozcieczalnikiem. Materiay chemoutwardzalne naley przygotowa w takich
ilociach, jakie zostan zuyte zanim materia ulegnie zgalareceniu. Materiay
chemoutwardzalne mieszamy w naczyniach kwasoodpornych. Do istotn spraw
w praktyce lakierniczej jest trafne okrelenie iloci rozcieczalnika potrzebnej do uzyskania
lepkoci roboczej. Ilo ta zaley od lepkoci handlowej danego materiau oraz od danej
lepkoci roboczej.

Przygotowanie powierzchni pod powoki przezroczyste


Podoem pod powoki przezroczyste zasadniczo powinny by elementy pytowe
oklejone oklein naturaln lub syntetyczn albo drewno lite. Przy elementach z drewna litego
moe zachodzi konieczno zaprawiania wad, ktre musi by wykonane precyzyjnie.
Wszystkie powierzchnie pod powoki przezroczyste wymagaj dokadnego szlifowania.
W tym celu stosuje si papiery cierne o numeracji 80240.
Pod niektre lakiery po drugim szlifowaniu stosuje si wodowanie lub nasycanie
roztworem kleju kostnego a niekiedy i mocznikowego (45% roztwr) w temp. 3040C.
Powierzchnie nasycone roztworem kleju powinny wysycha w warunkach otoczenia 68 h,
po czym powierzchnie poddaje si szlifowaniu i odpyleniu.
Poza wodowaniem, nasycaniem roztworu kleju i szlifowaniem powierzchnie
przeznaczone pod powoki przezroczyste wymagaj czsto i innych zabiegw a mianowicie:
usuwanie plam, wybielanie powierzchni drewna, barwienie drewna itp. oraz usuwania przebi
klejowych. Do usuwania plam stosuje si przewanie 56% wodny roztwr kwasu
szczawiowego lub kwany szczawian potasowy poczony z kwasem szczawiowym.
Wybielanie drewna dokonuje si przewanie stosujc roztwr wody utlenionej o steniu
1015% z nieznacznym dodatkiem amoniaku. Wod utlenion o temperaturze okoo 25C
nanosi si pdzlem na ca wybielan powierzchni do mocno wcierajc w pory drewna.
Wybielanie nastpuje w czasie wysychania powierzchni. Wybielanie stosuje si po drugim
szlifowaniu.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

18
Usuwanie przebi klejowych powodem wystpowania przebi klejowych jest przede
wszystkim nieodpowiednia jako okleiny miejsca przewitujce i niejednolita
nieodpowiednia grubo. Inn przyczyn moe by niewaciwe dobranie parametrw
klejenia tj. lepkoci kleju i dozowania kleju, cinienia prasowania itp. Usunicie przebi
klejowych uzyskujemy poprzez cyklinowanie i szlifowanie powierzchni. Usunicie przebi
klejowych to operacja do trudna i kopotliwa a niekiedy niemoliwa do wykonania.
Barwienie drewna ma na celu wywoanie zmiany naturalnej barwy drewna i podkrelenia
szczegw jego budowy anatomicznej.
Barwienie dzieli si na wgbne i powierzchniowe. Drewno barwione powierzchniowo
nie moe by obrabiane po barwieniu, natomiast drewno barwione wgbnie moe by
obrabiane. Powierzchniowe barwienie drewna dzieli si na barwienie jednostopniowe lub
dwustopniowe. Barwienie jednostopniowe polega na jednokrotnym lub kilkakrotnym
nanoszeniu na powierzchni tego samego roztworu lub roztworw rnicych si steniem
lub barw. Zasada barwienia polega na stosowaniu najpierw roztworw o najmniejszych
steniach a nastpnie o coraz wikszych i barw od najjaniejszych do coraz ciemniejszych.
Proces technologiczny skada si z nastpujcych operacji: przygotowanie powierzchni,
przygotowanie roztworu, nanoszenie roztworu, suszenie, wygadzanie powierzchni
barwionych.
Przygotowanie roztworw barwicych polega na rozpuszczeniu odwaonej wg receptury
iloci skadnikw w okrelonej iloci rozpuszczalnika. Wodne roztwory przygotowuje si
przez rozpuszczenie barwnika lub innego rodka barwicego w gorcej wodzie
(o temperaturze co najmniej 80C) po czym roztwr studzi si do temp. 30C, dodaje
pozostae skadniki i cedzi si przez gaz lub gste sito.
Przy stosowaniu jako rozpuszczalnikw cieczy organicznych barwniki rozpuszcza si na
zimno. Nanoszenie roztworw barwicych przeprowadza si rcznie lub mechanicznie. Do
rcznego nanoszenia stosuje si pdzel, gbk, pistolet natryskowy nanosi si obficie, przy
znacznym nacisku rozprowadzajc roztwr w obu kierunkach (wzdu i poprzek wkien).
Nadmiar roztworu usuwa si wycinitym pdzlem lub gbk, a zabarwione powierzchnie
odkada si do wyschnicia. Elementy barwione ukada si poziomo. Przy koniecznoci
barwienia paszczyzn pionowych, nanoszenie roztworu zaczyna si od dou i prowadzi ku
grze stopniowo nasycajc powierzchnie. Drobne wyroby barwimy przez zanurzanie.
Przygotowany roztwr wlewa si do wanny, a barwione elementy wsypuje si do kosza
z nierdzewnego drutu. Po wyjciu kosza z wanny elementy wysypuje si do drewnianego
koryta o perforowanym dnie. Nastpnie mokre jeszcze elementy wsypuje si do obrotowego
bbna (2025 obr/min). Po wyjciu elementw z bbna elementy suszy si przez 6 godzin.
Nanoszenie roztworw barwicych pistoletem natryskowym stosuje si do barwienia duych
paskich powierzchni, jak i wyrobw szkieletowych. Podczas barwienia pistoletem
natryskowym stosuje si nastpujce parametry.
rednica dyszy pistoletu 0,81,2 mm
cinienie powietrza 0,150,2 hPa
odlego pistoletu 1525 cm
Mechaniczne nanoszenie roztworw barwicych roztwr barwicy nanosi si za
pomoc systemu wakw stalowych pokrytych warstw gbczast lub zaopatrzonych
w szczotki. Roztwr do systemu wakw jest podawany pomp z odpowiedniego zbiornika.

Przygotowywanie podoa do wykoczenia kryjcego


Przygotowanie podoa do wykoczenia kryjcego obejmuje nastpujce prace:
naprawianie uszkodze mechanicznych i usuwanie wad,
odywiczanie,
szlifowanie podoa.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

19
Naprawianie uszkodze mechanicznych i naprawiane wad
Uszkodzenia mechaniczne, zalenie od ich charakteru i wielkoci, mona zaprawia
kitem, jeeli s to niewielkie ubytki lub wtoczenia drewna.
Wszelkie wiksze uszkodzenia naley zaprawia usuwajc wadliwy wycinek, wstawiajc w to
miejsce kawaek drewna dobrej jakoci. Kierunek przebiegu sojw przyrostw rocznych we
wstawionym materiale powinien by zgodny z kierunkiem przebiegu sojw w zaprawianym
elemencie. Jedynie w wyjtkowych wypadkach zdarzaj si uszkodzenia przelotowe
elementw meblowych. Najczciej ubytek materiau siga pewnej gbokoci. Krawdzie
i dno uszkodzenia naley wyrwna nadajc mu rwnoczenie ksztat wybranej figury
geometrycznej odpowiadajcej ksztatowi ubytku. Wykonywanie tych prac za pomoc
rcznych narzdzi jest pracochonne. Dlatego korzystniejsze jest wywiercenie wgbienia
w miejscu istniejcej wady za pomoc wierte: sednika lub rodkowca dwuostrzowego.
Nastpnie wkleja si w wykonane gniazdo okrg wstawk, zwan korkiem.
Wilgotno drewna, z ktrego wstawka jest wykonana, powinna by 23% nisza od
wilgotnoci zaprawianego elementu. W ten sposb po zrwnaniu si wilgotnoci wstawka
spcznieje i nastpi silne przyleganie jej krawdzi do krawdzi gniazda. Do przyklejania
wstawek uywa si klejw polioctanowinylowych (wikol).
Zaprawianie naturalnych wad drewna, jak np. ski czy mursz, przebiega w podobny
sposb.

Odywiczanie
Obecno ywicy w drewnie gatunkw iglastych jest zjawiskiem naturalnym. Substancja
ta psuje efekty wykoczania powierzchni drewna, poniewa uszkadza powok lakierow
przechodzc pod wpywem ciepa w stan cieky. Dlatego drewno gatunkw iglastych naley
odywicza przez zmywanie podoa rodkami chemicznymi, rozpuszczajcymi ywic, jak
np. benzyna czy terpentyna. Mona rwnie sporzdzi 25% roztwr wodny acetonu albo 5%
roztwr wodny sody kalcynowanej lub kaustycznej, ktre powoduj zmydlenie ywicy.
rodki odywiczajce naley wciera wzdu wkien drewna najlepiej za pomoc mikkiej
szczotki. Po dokonaniu tej operacji podoe naley zmy ciep wod, osuszy, a nastpnie
dobrze wygadzi przez szlifowanie. Wystpujce na powierzchni drewna pcherze ywiczne,
to jest skupienia ywicy w tkance drzewnej, naley usuwa podobnie jak ski czy
uszkodzenia mechaniczne drewna. Szlifowanie podoa przeprowadza si bez uprzedniego
zwilania wod.

Wady powok malarsko-lakierniczych i przyczyny ich powstawania


Wady powok malarsko-lakierniczych mog by spowodowane z jakoci materiau,
niedostatecznym przygotowaniem podoa lub nieodpowiedni technologi noszenia,
suszenia i uszlachetniania powok. Najczciej ta sama przyczyna powoduje kilka podobnych
nastpstw w razie stosowania rnych materiaw i odmiennych sposobw wykoczania
powierzchni. Poniewa wikszo wad nie mona usun z powoki, dlatego tym bardziej
naley unika ich powstawania.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

20
Tabela 1. Wady powok malarsko-lakierniczych i przyczyny ich powstawania
Rodzaj wady Przyczyny powstawania wady
Zbielenie powok przezroczystych - zbyt niska temperatura w pomieszczeniach lakierni
- zbyt niska temperatura lakieru i podoa
- przecigi w lakierni
- woda w lakierze lub w powietrzu spronym dostarczonym do
pistoletu natryskowego
- zbyt dua wilgotno powietrza w lakierni
- za dua wilgotno podoa
Pcherzyki powietrza w powoce - lakier za gsty
lakierowej - zbyt wysoka temperatura suszenia powoki
- za gruba warstwa lakieru
- zbyt lotny rozpuszczalnik
Powoka nie twardnieje - niewaciwa jako lakieru
- zy dobr lakieru do wypeniaczy porw i podkadu
Niedostateczna przyczepno - podoe zbyt wilgotne
powoki do podoa - wilgotno powietrza za dua
- powoka za gruba
- wypeniacze porw niewaciwie dobrane do lakieru
Zbyt powolne utwardzanie powoki - za duo plastyfikatora w lakierze
- nadmiar par rozpuszczalnikw i rozcieczalnikw w powietrzu
Zacieki - za maa odlego dyszy pistoletu natryskowego od podoa
- za gruba warstwa jednorazowo nanoszonego lakieru
- rozcieczalnik zej jakoci
- za maa lepko materiau lakierniczego
- le wypoziomowane prty wzka do przetrzymywania elementw
podczas suszenia powoki
Zmarszczenia powoki (mora) - za dua lepko lakieru
- za szybkie suszenie powoki
- za duy przewiew powietrza podczas suszenia powok
- za niska temperatura powietrza w lakierni
- za niska temperatura elementu i lakieru
Wklnicia i otwory - podoe zabrudzone olejem lub innym tuszczem
- za szybki przebieg suszenia
- niedostatecznie wysuszony roztwr barwnika
- przecigi w lakierni
Wsychanie lakieru w podoe - niedostateczne zapenienie porw w wykoczeniu przezroczystym
- niedostateczne wysuszenie wypeniaczy porw
- za duy nacisk wywierany podczas szlifowania lub polerowania
- za gruba powoka
Niedostateczny poysk powoki. - podoe zbyt wilgotne
Zielone i biae smugi. - powietrze w lakierni za wilgotne
- niedostatecznie wysuszony barwnik
- za dua ilo rozcieczalnika lub rozpuszczalnika
Niedostateczna twardo powoki. - za maa ilo utwardzacza w lakierach chemoutwardzalnych
Trudnoci w przeprowadzaniu - niedostateczne wymieszanie komponentw
szlifowania - materia lakierniczy zej jakoci
- temperatura pomieszcze lakierni zbyt niska 8
Pknicia powoki - za maa elastyczno lakieru
- dua wilgotno drewna
- niewaciwy podkad
- ujemne temperatury dziaajce na powoki lakieru poliestrowego
- uszkodzenie mechaniczne powoki

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

21
Typowe procesy wykoczania powierzchni mebli
Proces technologiczny wykoczania powierzchni mebli z zakryciem struktury podoa
(wykoczanie kryjce) skada si z operacji:
odywiczania przeprowadzonego w celu usunicia z powierzchni drewna ywicy, ktra
zmniejsza przyczepno materiaw malarskich,
kitowania dokonywanego w celu wyrwnania nierwnoci wystpujcych na
powierzchni drewna,
gruntowania pokrywania powierzchni drewna materiaem lakierniczym, zwikszajcym
przyczepno dalszych warstw materiaw malarskich,
szpachlowania pierwszego zapenianie mniejszych nierwnoci,
szpachlowania drugiego zapenianie porw drewna na caej jego powierzchni i zakrycie
struktury drewna,
nakadania farby nawierzchniowej, ktre ma za zadanie zabarwi na dany kolor
powierzchni przedmiotu i stworzy odpowiedni warstw izolacyjn,
nakadania emalii przeprowadzonego w celu zwikszenia poysku powierzchni wyrobu.
Poszczeglne warstwy nanoszone na podoe s wykonywane z rnych materiaw
malarskich, przy czym kada warstwa stanowica podoe dla warstw nastpnych jest
szlifowana.
Proces technologiczny wykoczania powierzchni mebli z zachowaniem struktury podoa
(wykoczanie przezroczyste) skada si z nastpujcych operacji:
odywiczania cel jak wyej,
wybielania majcego na celu usunicie z powierzchni drewna plam i przebarwie
obniajcych jej estetyczny wygld,
barwienia dokonanego w celu zmiany naturalnej barwy drewna,
wypeniania porw przeprowadzonego w celu wyrwnania powierzchni drewna,
nanoszenia materiaw lakierniczych wytwarzajcych powok lakierow,
uszlachetniania powok lakierowych, ktre ma za zadanie doprowadzi do odpowiedniej
gadkoci i poysku.
Przebieg wykoczania powierzchni mebli zaley od rodzaju podoa, uytego materiau
malarsko-lakierniczego oraz od danego efektu.
Obecnie najczciej uywanymi materiaami malarsko-lakierniczymi s materiay szybko
schnce, dajce powoki kryjce lub przezroczyste. Bardziej estetyczne s powoki
uszlachetniane przez szlifowanie i polerowanie, dlatego jedynie gorsze gatunki mebli maj
powierzchnie wykoczane lakierami i emaliami olejnymi, ktre daj poysk.
Denie do uproszczenia i skrcenia procesw technologicznych kryjcego wykoczania
powierzchni elementw meblowych spowodowao wprowadzanie rnego rodzaju folii,
laminatw, papierw dekoracyjnych.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

22
Tabela 2. Warunki tworzenia powok malarsko-lakierniczych
Temperatura podczas nanoszenia Lakier Lakier Lakier
nitrocelulozowy poliestrowy chemoutwardzalny
chemolak
18C 22C 22C
Nanoszenie natryskiem
Lepko 2025 s 1820 s 3545 s
rednica dyszy 1,52mm 1,51,8 mm 1,51,8 mm
Cinienie 3,54 MPa 22,5 MPa 23,5 MPa
Odlego pistoletu od podoa 250 mm 250300 mm 250300 mm
Liczba naoonych warstw 45 krzyowe 3 krzyowo 3 krzyowo
Czas suszenia midzywarstwowego 48 godz. 1520 min 1530 min

Nanoszenie nakadarkami walcowymi


Lepko 40 s - 6080 s
Nanoszenie przez polewanie
Lepko 4060 s 2430 s 6080 s
Prdko posuwu 6080 m/min 5060 m/min 5060 m/min
Szeroko szczeliny gowicy 0,60,8 mm 0,60,8 mm 0,60,8 mm
Ilo nanoszenia 6001000 g/m 700800 g/m 300350g/m

Suszenie w temperaturze
pomieszczenia
Do czasu szlifowania midzy
naniesieniem poszczeglnych warstw 48 godz. - 15 godz.
Do czasu szlifowania ostatecznego 46dni 1225 godz. 14 godz.
Do czasu polerowania 24 godz. 3672 godz. 15 godz.
po szlifowaniu od naniesienia po ostatnim
naniesieniu
Szlifowanie
Prdko tamy szlifierskiej 1220m/s 1220m/s 1220m/s

Polerowanie
Prdko tamy polerskiej 812 m/s 812 m/s 812 m/s

Tabela 3. Wielkoci technologiczne wystpujce podczas natrysku


Rodzaj Rodzaj materiau Lepko Temp. Ilo subst. Ilo Liczba
wykoczenia w sekundach w C bonotwrczych mater. warstw
w% w g/m
Mat lakier
jedwabisty nitrocelulozowy 1524 2022 1518 110125 1
(wykoczenie
przezroczyste)
Mat lakier podkadowy,
jedwabisty emalia 2022 2022 2 180 2
nitrocelulozowa 2225 1 150 1
Mat politura
poyskujcy nitrocelulozowa 26 2022 18 180 1
(ppo.) lakier
(wyk. nitrocelulozowy stenie
przezroczyste) 1518
Poysk ( z wypeniacz lakier
zacier. porw nitrocelulozowy 90100 7075 2930 1500 45
wyk.
przezroczyste)
Ppoysk ,,Chemolak
(wyko. I naoenie 1820 2022 2 80 2
przezroczyste) II naoenie 15

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

23
Kryjce na _
mat 6070 2029 2 150 2
Kryjce na gruntoszpachlwka
poysk olejna 5060 20 _ 280320 2
lakierowy emalia olejna 2225 _ 150
Poysk (wyk. lakier
przezrocz.) poliestrowy 4045 2022 95 2 150 2
Uwaga: midzy naniesieniem jednej warstwy a drugiej stosowa 30-minutow przerw.

Tabela 4. Wielkoci technologiczne wystpujce podczas polerowania


Rodzaj wykoczenia Rodzaj materiau Lepko Temp. Ilo Liczba
lakieru lakieru lakieru warstw
w sekundach w C w g/m
Bezbarwne na mat lakier podkadowy 50 2022 100110 1
jedwabisty nitrocelulozowy

Bezbarwne na poysk lakier nitrocelulozowy 5560 3540 5 200 5

Bezbarwne na poysk lakier poliestrowy ,,Polimal 2835 2022 2(250280) 2


(polewarka
dwugowicowa)

Rzemielnicze techniki wykoczenia powierzchni drewna to intarsja, inkrustacja,


mazerowanie, zocenie, rzebienie, politurowanie, wypalanie, piaskowanie.

Intarsja i inkrustacja
W meblach z minionych epok historycznych powierzchnie elementw, widocznych
podczas uytkowania, byy oklejane kawakami oklein, metali, masy perowej itp., ktre
tworzyy przerne wzory ornamentalne i figuralne. W zalenoci od sposobu wykonania
zdobienia rozrnia si intarsj, inkrustacj i markieteri.
Inkrustacja jest to technika zdobnicza polegajca na wycinaniu w litym podou
wgbie, ktre nastpnie wypenia si kawakami innych gatunkw drewna, koci, miedzi
itp. tworzyw. Podoe wykonywane ze szlachetnych gatunkw drewna jest czciowo
widoczne. Jest to metoda bardzo pracochonna i obecnie prawie nie stosowana.
Intarsja jest to technika zdobnicza polegajca na wykadaniu powierzchni przedmiotu
dekoracyjnymi materiaami, jak np. drewnem, metalami szlachetnymi, mas perow, koci
soniow, ktre tworz na powierzchni ozdabianego przedmiotu motywy dekoracyjne.
Wykonywanie intarsji mona podzieli na pi etapw, a mianowicie: przygotowanie
podoa, wybr oklein lub tworzyw do intarsji, przyklejanie intarsji do podoa oraz
wykoczanie powierzchni. Podoe pod intarsje przygotowuje si w podobny sposb jak do
okleinowania. Odpowiedni wybr oklein lub tworzyw decyduje w duej mierze
o ostatecznym efekcie. Du rnorodno odcieni kawakw oklein mona uzyska przez ich
barwienie oraz przypalanie.
Wspczesne techniki wykonywania intarsji. Najatwiejsz dla amatora jest technika
wykonywania intarsji noem. Polega ona na:
przygotowaniu barwnego projektu intarsji i jednej jego kopii,
wyciciu (noem) z kopii jednego elementu skadowego intarsji,
podoeniu pod wycit cz w kopii forniru o barwie i sojach podanych w kolorowym
projekcie,
wyciciu dalszej czci intarsji wzdu konturw kopii (n naley trzyma pionowo, aby
cite cianki nie byy skone),
przyklejeniu (paskami papieru) klejem glutynowym, wycitej czci do kopii w miejsce
uprzednio wycitego fragmentu,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

24
przygotowaniu i wklejeniu w ten sam sposb kolejnych elementw intarsji.
Po wklejeniu ostatniego elementu intarsja jest gotowa do nanoszenia poprawek (wszelkie
niedokadnoci mona zobaczy posugujc si lustrem). Czci, ktre nie pasuj do reszty
barw lub rysunkiem drewna mona wyci i zastpi innymi, a ewentualne szczeliny
wypeni kitem. Po naniesieniu poprawek intarsje przykrywa si pask pyt i obcia w celu
jej wyprostowania, nastpnie nakleja na podoe czyst spodni stron i wykacza.
Technika ta ma wiele zalet. atwo jest wykorzysta naturalne pikno drewna.
Wspczesne cienkie forniry (gruboci 0,6 mm) atwo daj si ci noem, nie wymagaj
wic pracochonnego sklejania. Do wykonywania intarsji t technik potrzebne s proste
narzdzia, a dla amatora wystarczy zwyky ostry n, ktry mona wykona np. ze starej
brzytwy. Technik t mona stosowa przy wykadaniu podkadu jednym, dwoma lub
wieloma rnymi fornirami.
Jeli chcemy wpasowa tylko jakie fragmenty intarsji w to, naley ci oba zoone
i zbite gwodzikami forniry (gwodziki naley wbi tam, gdzie maj by szczeliny),
z podkadu wyj wycit cz, a miejsce uzupeni wycitym fragmentem intarsji.
Nastpnie intarsj odwrci razem z podkadem, wklei w podkad i zakitowa szczeliny.

Rzeba w drewnie
Wyrniamy kilka odmian rzeby w drewnie. Rzeb pask mamy wtedy, gdy rysunek
lub to rzeby znajduje si na jednym poziomie z paszczyzn zdobionego elementu. Odmian
tej rzeby jest rytowanie, nazywane rwnie rzeb konturow, ktra polega na wykonaniu
w drewnie linii wgbionych wg obranego rysunku. Rzeba konturowa moe by
wykonywana rwnie na powierzchni wykoczonej materiaami lakierniczymi.
Rzeba aurowa powstaje przez usuwanie ta wg okrelonego rysunku.
Rzeba wypuka jest wtedy, gdy rysunek ozdobny wznosi si ponad paszczyzn, na
ktrej zosta wykonany.
Rzeba okrga (pena) tworzy ozdobne rzebione figury oddzielone od ta.
W produkcji mebli w stylach historycznych, podobnie jak w wyrobach artystycznych
z drewna, mog wystpowa wszystkie wymienione rodzaje rzeby. Drewno przeznaczone do
rzebienia powinno by wolne od skw, zawioci sojw i pkni, ktre to wady
w znaczny sposb obniaj jako rzeby i utrudniaj jej wykonanie. Najlepiej nadaje si do
rzebienia drewno lipy, gruszy, klonu, orzecha, gorzej drewno brzozy i dbu. Wilgotno
drewna powinna si waha w granicach 814%.
Proces rzebienia mona podzieli na trzy etapy: przygotowanie drewna, wykonanie
rzeby oraz jej wykoczenie.
Przygotowanie drewna zaley od rodzaju rzeby, jak zamierzamy wykona oraz jej
wielkoci. W razie wykonania rzeby wypukej poszczeglne deski naley sklei w jedn
bry. Wykonujc rzeb pask lub aurow naley powierzchni drewna wyrwna
i wygadzi papierem ciernym. Do wykonania rzeby wypukej nie jest to konieczne.
Wykonanie rzeby najczciej rozpoczyna si od naniesienia na drewno rysunku
ornamentu, jaki ma by wyrzebiony. Rysunek mona przenosi przez kalk lub, dla wikszej
liczby takich samych ornamentw, za pomoc specjalnych wzornikw. Przygotowany w ten
sposb element zostaje unieruchomiony przez zamocowanie go do stou rzebiarskiego.
W produkcji mebli funkcj t spenia strugnica stolarska. Rzebienie polega na wycinaniu
linii konturowych rysunku oraz na wycinaniu ta za pomoc dut o odpowiednio dobranych
ksztatach.
Wykoczenie rzeby polega na jej oczyszczeniu i wygadzeniu oraz na wykoczeniu jej
powierzchni. Oczyszczania i wygadzania dokonuje si szczotkami i sproszkowanym
pumeksem, jak rwnie drobnoziarnistym papierem ciernym. Przed barwieniem rzeby
naley zwily j ciep wod. W ten sposb osiga si rwnomierno zabarwienia.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

25
Wykoczenie powierzchni rzeb wykonuje si pdzlami, szczotkami lub natryskiem. Rczne
wykonywanie rzeb jest pracochonne. Dlatego w wielu wypadkach mona prac rcznymi
narzdziami zastpi narzdziami poruszanymi mechanicznie. S to rnego rodzaju i ksztatu
frezy do drewna zakadane w frezarkach, czy kopiarkach rzebiarskich. Poszczeglne fazy
rcznego wykonywania rzeby paskiej pokazuje rysunek.

Rys. 1. Kolejne fazy rcznego wykonywania rzeby w drewnie

Narzdzia snycerskie
Do podstawowych narzdzi snycerskich, sucych do uzupeniania ubytkw i uszkodze
rzeby, nale duta (rys. 2) i noyki rzebiarskie (rys. 3). Komplet dut tworz:
wcinak duto z prostym i paskim ostrzem, suce do wcinania si w drewno
i wygadzania powierzchni,
skonik wcinak z lewo- lub prawoskonym ostrzem, przydatny do nacinania brzegw,
obak, duto z pokrgym ostrzem na prostym ukowato zagitym trzpieniu, suce do
wyabiania wgbie,
obak ykowy duto z uformowanym w ksztacie yki ostrzem na ukowato
zakrzywionym trzpieniu (obak ykowy odwrotny suy do rzebienia powierzchni
wypukych),
ktnik paski duto z ostroktnym ostrzem do wycinania bruzd (ktnik moe mie
ukowato wygity trzpie).

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

26
Rys. 2. Duta rzebiarskie: a wcinak, b skonik, c obaki, d obaki ykowe, e ktnik prosty

Rys 3. Noyki rzebiarskie

Wykaczanie powierzchni technik pozotnicz


Pokrywanie powierzchni patkami zota i srebra, foli cynow i metalow oraz proszkami
ze zota i brzu nazywane jest pozotnictwem. Technik t naley odrni od zotnictwa,
ktre polega na odlewaniu albo wykuwaniu przedmiotw ze zota lub nakadaniu powoki
galwanicznej.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

27
Najwikszy rozwj techniki pozotniczej nastpi w redniowieczu. W tym czasie
rozpowszechnia si imitacja zota, np. py z brzu. Znano rwnie wykaczanie srebrem
i cyn, ktre czsto pokrywano laserunkiem, czyli przezroczyst, wykoczeniow warstw
farby. W okresie renesansu prawie odstpiono od techniki pozotniczej, ale w baroku nastpi
do niej nawrt. Zocono cae rzeby lub ich elementy.
W XVIII wieku pozotnictwo byo najpowszechniej stosowan technik wykoczeniow
mebli szkieletowych. Otrzymywano wietne efekty przez polerowanie jednych i matowanie
innych czci mebla. Niekiedy krzesa posrebrzano lub posrebrzano i pozacano jednoczenie.
Pod koniec XIX wieku pojawiy si tanie patki metalu imitujcego zoto
(tzw. szlagmetal), co doprowadzio do ograniczenia stosowania techniki pozacania na
pulmencie, gdy metal by nakadany bezporednio na podoe olejne. Obecnie oprcz wyej
opisanych materiaw stosuje si brzy i zote farby o konsystencji pasty.

Wypalanie
W praktyce wykoczenia wyrobw z drewna do czsto stosuje si zdobienie
powierzchni wyrobw metod wypalania.
W wyniku wypalania powierzchnia drewna w zalenoci od metody, uzyskuje mniej lub
bardziej zoony rysunek. Rysunek uzyskany w wyniku wypalania skada si z czci drewna
przypalonego na kolor od jasnego do ciemnobrzowego i drewna nie przypalonego
o naturalnym zabarwieniu.
Wypalanie przeprowadza si kilku metodami:
pomieniem lampy lub palnika gazowego,
przez rysowanie gorc ig metalow,
przez prasowanie w gorcych prasach,
przez przetaczanie gorcego walca metalowego.
Powierzchnie poddawane wypalaniu szlifuje si papierem ciernym i wykacza najlepiej
lakierami nitrocelulozowymi.

Fladrowanie mazerowanie
Na specjaln uwag zasuguje imitowanie oklein szlachetnych. Spord rnych
sposobw uzyskiwania imitacji oklein szlachetnych najbardziej dostpna dla rzemiosa jest
metoda fladrowania, zwana take mazerowaniem. Do wykonywania imitacji tym sposobem
potrzebne s pewne zdolnoci artystyczne, umoliwiajce odtwarzanie wzorw sojw
rocznych rnych gatunkw drewna. Przygotowanie podoa w tej metodzie polega na
naniesieniu na powierzchni drewna lakieru podkadowego, a po jego utwardzeniu
wygadzenie papierem ciernym wykoczonej powierzchni. Barwa lakieru podkadowego
wpywa na uzyskiwane efekty i zaley od gatunku drewna, jaki zamierza si imitowa. Lakier
taki mona uzyska mieszajc bezbarwny lakier z biel cynkow, ugrem czy ochr. Na t
warstw nakada si rysunek podstawowy, odtwarzajcy barw i zarysy usojenia drewna
imitowanego. Do imitowania stosuje si najczciej farby suche, ktre rozrabia si do postaci
ppynnej jasnym piwem. Czynno fladrowania wykonuje si grzebieniami, gbk,
pdzelkami, szczotkami i pirami. Po wysuszeniu rozpuszczalnika rysunek podstawowy
pokrywa si lakierem w celu zabezpieczenia go przed uszkodzeniem podczas nanoszenia
rysunku uzupeniajcego. Celem tego zabiegu jest wykonanie imitacji byszczu, skadania
okleiny itp. Po wysuszeniu powoki rysunek utrwala si lakierem i elementy przekazuje do
dalszego wykoczania. W omwionej metodzie moe by stosowany lakier nitrocelulozowy
jak rwnie olejny, nanoszone natryskiem lub pdzlami. Efekty fladrowania wtedy s dobre,
gdy rysunek odtwarza wiernie barw i usojenie imitowanego drewna. Uproszczenia
prowadz do ujemnych wynikw, czsto obserwowanych w meblach malowanych.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

28
Politurowanie
Politurowanie jest przezroczystym wykoczeniem powierzchni mebli. Polega ona na
nanoszeniu bardzo cienkich warstewek politury co najmniej kilkunastu, niekiedy nawet
kilkudziesiciu. W zalenoci od danego efektu estetycznego politurowanie mona
przeprowadzi bez zacierania porw lub z zacieraniem porw. W pierwszym wypadku jest to
wykoczanie na mat, a w drugim na wysoki poysk.
Powierzchnie drewna pod politurowanie przygotowuje si tak, jak w innych metodach
przezroczystego wykoczania. Sam przebieg politurowania mona podzieli na trzy fazy:
gruntowanie, politurowanie waciwe i politurowanie ostateczne. Gruntowanie podczas
wykoczania na mat odbywa si bez uycia pumeksu. Wykoczajc powierzchni drewna na
wysoki poysk naciera si j najpierw olejem wrzecionowym w celu oywienia rysunku
drewna. Nadmiar oleju naley zetrze such szmatk. Natart powierzchni posypuje si
sproszkowanym pumeksem, a nastpnie wciera si go tamponem nasyconym politur.

Rys 4. Tampon do politurowania: 1 wena, 2 tkanina baweniana, 3 osona z mocnej tkaniny lnianej,
4 stopka tamponu, 5 uchwyt tamponu

Wcieranie pumeksu powtarza si kilkakrotnie, a do zatarcia porw, mocno przy tym


przyciskajc tampon. Ruchy wykonywane tamponem s koliste, semkowe i podune.
Przerwy miedzy jednym a drugim nakadaniem politury nie powinny by krtsze ni 35
minut. Najkorzystniej jest wykocza rwnoczenie powierzchnie kilkunastu elementw.
Po 34 dniowej przerwie wykonujemy politurowanie waciwe. Uywa si politury
o steniu 810% z bardzo niewielkim dodatkiem pumeksu. Politur nanosi si tamponem
sabo nasyconym, lekko go tylko dociskajc. Dla uzyskania polizgu tamponu powierzchni
wykoczan skrapia si niewielk iloci oleju (lnianego w przypadku politury szelakowej,
parafinowego w przypadku politury nitrocelulozowej). Nakadanie politury powtarza si co
najmniej kilkakrotnie (zwykle kilkanacie razy).
Po kolejnej 3dniowej przerwie mona przeprowadzi politurowanie ostateczne, ktrego
celem jest nadanie wykoczanej powierzchni lustrzanego poysku. Efekt ten uzyskuje si
dziki nanoszeniu politury o coraz mniejszym steniu, ju bez pumeksu i w kocowej fazie
bez oleju. Ruchy tamponem s szybsze ni w poprzednich fazach, a docisk coraz mniejszy.
Po naniesieniu ostatniej warstwy politury usuwa si z wykoczonej powierzchni resztki oleju
tamponem zwilonym w spirytusie. Po uzyskaniu piknego poysku politurowanie trzeba
zakoczy.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

29
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Jakie podstawowe czynniki maj wpyw na prawidow organizacj stanowiska
roboczego?
2. Jakie rodzaje barwnikw stosuje si do barwienia drewna?
3. Jakie zadanie w procesie wykoczenia drewna speniaj materiay gruntujce,
wypeniajce i podkadowe?
4. Jak scharakteryzujesz pomocnicze materiay malarsko-lakiernicze?
5. Jakie s zasady prawidowego magazynowania materiaw malarsko-lakierniczych?
6. Na czym polega przygotowanie materiaw malarsko-lakierniczych, jednoskadnikowych
i dwuskadnikowych?
7. Jakie s zasady przygotowania powierzchni pod powoki przezroczyste?
8. Jakie s zasady barwienia drewna?
9. Jakie s zasady przygotowania powierzchni pod powoki kryjce?
10. Jakie rzemielnicze metody wykorzystuje si przy wykoczeniu mebli?

4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Przygotuj lakier jednoskadnikowy pigmentowany do nanoszenia rcznego przez
zanurzanie.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) doprowadzi pobrany lakier do temperatury pokojowej 1825C,
2) otworzy opakowanie stosujc narzdzia nie iskrzce,
3) usun kouch i dokadnie wymiesza (ewentualnie przecedzi),
4) oznaczy lepko lakieru (lepko handlowa),
5) rozcieczy dodajc odpowiedni rozcieczalnik stopniowo przy cigym mieszaniu (do
lepkoci roboczej),
6) oznaczy lepko robocz zgodn z instrukcj dla danego lakieru.

Wyposaenie stanowiska pracy:


lakier pigmentowany jednoskadnikowy,
rozcieczalnik,
Kubek Forda dysza wypywowa nr 4,
naczynie do przelewania lakieru,
stoper (zegarek do pomiaru czasu),
narzdzie do otworzenia opakowania (nie iskrzce),
mieszado (opatka),
instrukcja dla przygotowywanego lakieru,
literatura tej jednostki moduowej,
notatnik,
przybory do pisania.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

30
wiczenie 2
Przygotuj lakier dwuskadnikowy chemoutwardzalny do lakierowania (metoda natrysku
pneumatycznego).

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) doprowadzi pobrany lakier do temperatury pokojowej 1825C,
2) otworzy opakowanie stosujc narzdzia nie iskrzce,
3) dokadnie wymiesza,
4) odway ilo podstawowego materiau i utwardzacza zgodnie z instrukcj i wymiesza,
5) oznaczy lepko lakieru,
6) rozcieczy odpowiednim rozcieczalnikiem, stopniowo przy cigym mieszaniu,
7) oznaczy lepko robocz lakieru doprowadzajc do waciwej, wymaganej instrukcj,
8) przygotowa w takiej iloci jaka zostanie zuyta,
9) ustali parametry nanoszenia.

Wyposaenie stanowiska pracy:


lakier dwuskadnikowy (materia podstawowy i utwardzacz),
rozcieczalnik (do uytego lakieru),
Kubek Forda dysza wypywowa 4,
naczynie kwasoodporne,
stoper (zegarek do pomiaru czasu),
instrukcja dla danego lakieru,
narzdzie do otworzenia opakowania (nie iskrzce),
mieszado (opatka),
literatura tej jednostki moduowej,
notatnik,
przybory do pisania,
waga laboratoryjna.

wiczenie 3
Przygotuj podoe wykonane z drewna sosnowego pod wykoczenie kryjce.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) oceni jako wykonanych elementw sosnowych,
2) dokona naprawy powierzchni niewielkie uszkodzenia naprawi szpachlowaniem,
wiksze uszkodzenia, wstawiajc kawaki drewna,
3) sezonowa,
4) dokona rwnania powierzchni (szlifowaniem),
5) przygotowa wodny roztwr acetonu,
6) odywiczy powierzchni elementw sosnowych,
7) sezonowa,
8) dokona szlifowania.

Wyposaenie stanowiska pracy:


literatura z tej jednostki moduowej,
elementy wykonane z drewna sosnowego,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

31
szpachlwka,
roztwr wodny acetonu,
szlifierka,
papier cierny 80, 120,
komplet wierte do zaprawiania wad,
wiertarka.

wiczenie 4
Przygotuj powierzchni pod powok przezroczyst elementw pytowych
okleinowanych oklein naturaln.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) dokona odbioru jakociowego elementw pytowych,
2) precyzyjnie zaprawi drobne usterki wynike z obrbki maszynowej,
3) przygotowa roztwr do wybielania drewna (jeeli zachodzi taka konieczno),
4) dokona operacji wybielania drewna,
5) przygotowa roztwr do usuwania plam (jeeli zachodzi taka konieczno),
6) usun plamy wystpujce na powierzchni,
7) usun ewentualne przebicia klejowe,
8) sezonowa,
9) dokona szlifowania.

Wyposaenie stanowiska pracy:


elementy pytowe,
szpachla,
papier cierny,
wodny roztwr kwasu szczawiowego (56%),
woda utleniona o steniu 1015% z dodatkiem amoniaku,
cyklina,
literatura tej jednostki moduowej.

4.1.4. Sprawdzian postpw


Czy potrafisz:
Tak Nie
1) przygotowa do lakierowania lakier jednoskadnikowy?
2) przygotowa do lakierowania lakier dwuskadnikowy?
3) przygotowa powierzchni pod powoki kryjce?
4) przygotowa powierzchni pod powoki przezroczyste?
5) dokona barwienia drewna powierzchniowo i wgbnie?
6) przygotowa poprawnie stanowisko pracy do nanoszenia
materiaw malarsko-lakierniczych?
7) okreli wady i przyczyny niewaciwego wygldu powierzchni
malarskich?
8) scharakteryzowa rzemielnicze metody wykoczenia
powierzchni mebli?
9) posuy si terminologi dotyczc materiaw malarsko-lakierniczych?

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

32
4.2. Maszyny i urzdzenia do wykoczenia powierzchni drewna.
Bezpieczestwo i higiena pracy, ochrona przeciwpoarowa
i ochrona rodowiska

4.2.1. Materia nauczania

Podzia i zastosowanie maszyn i urzdze


Wykaczanie powierzchni wyrobw z drewna polega na naniesieniu powoki, nastpnie
utwardzeniu jej i ewentualnie uszlachetnieniu. Powoka zabezpiecza powierzchni przed
wpywem warunkw uytkowania, uatrakcyjnia wygld oraz przedua trwao caego
wyrobu.
Wykaczanie obejmuje wiele operacji technologicznych wykonywanych za pomoc
specjalnych maszyn lub urzdze, dostosowanych do rodzaju wykaczanych przedmiotw
oraz stosowania wyrobw lakierowych, zwanych czsto materiaami malarsko-lakierniczymi.
Maszyny i urzdzenia do wykaczania powierzchni dzielimy na:
maszyny i urzdzenia do nanoszenia wyrobw lakierowych,
maszyny do nadruku rysunku drewna,
maszyny do polerowania powok.
Pierwsza grupa jest najliczniejsza. Ze wzgldu na technologi nanoszenia wyrobw
lakierowych mona w ramach tej grupy wyodrbni: maszyny i urzdzenia do zanurzania,
natrysku, polewania, bbnowania, odciskania (nanoszenie za pomoc walcw), przecigania
i nanoszenia elektrostatycznego.
Niedobr oklein naturalnych powoduje, e obecnie coraz czciej zamiast oklein
naturalnych, szczeglnie gatunkw szlachetnych, stosowane s do okleinowania imitacje.
Uzyskuje si je metod drukowania rysunku szlachetnego gatunku drewna, a maszyny
suce do tego nazywa si drukarkami lub nakadarkami walcowymi. Maszyny suce do
uszlachetniania powok, w tym przypadku do polerowania, nazywane s polerkami. Sposoby
nanoszenia wyrobw lakierowych na wykaczane powierzchnie przedstawiono
schematycznie na rysunku 5.

Rys. 5. Sposoby nanoszenia wyrobw lakierowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

33
Maszyny i urzdzenia do nanoszenia wyrobw lakierowych
Urzdzenia do zanurzania. Wykaczanie przez zanurzanie polega na kpieli
przedmiotu w wyrobie lakierowym. Lepko lakieru powinna wynosi 1545 s wedug kubka
Forda nr 4.

Rys 6. Urzdzenie do nanoszenia wyrobw lakierowych przez zanurzanie:


1 pytka, 2 rama, 3 prowadniki, 4 bben, 5 przeciwciar

Zanurzanie i wynurzanie musi by prowadzone z okrelon prdkoci, najczciej od


kilku do kilkunastu cm/min. Do wykaczania ta metoda nadaj si wyroby lakierowe
nitrocelulozowe, olejne, olejne modyfikowane i syntetyczne, np. ftalowe, zarwno lakiery,
farby jak i emalie. Najlepsze rezultaty uzyskuje si przy wykaczaniu elementw lub
przedmiotw o nieskomplikowanych ksztatach, np. uchwytw do narzdzi, listewek miar
metrycznych, ng stow lub krzese, podzespow okien.
Najprostszym urzdzeniem do nanoszenia lakierw przez zanurzanie jest wanna
wyposaona w zesp do mechanicznego zanurzania i wynurzania wykaczanych
przedmiotw. Urzdzenie takie przedstawiono na rysunku 6. Przeznaczone do wykaczania
przedmioty mocuje si do pyty 1, ktr wsuwa si do ramy 2. Rama wyposaona jest
w prowadniki 3 osadzone w prowadnicach wspornika. Mechanizm z bbnem 4 suy do
podnoszenia i opuszczania ramy. Umoliwia to przymocowana do ramy lina, na kocu ktrej
znajduje si przeciwciar 5. Napd bbna moe by mechaniczny lub rczny.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

34
Przykad zmechanizowanego urzdzenia do zanurzania i suszenia wykaczanych
przedmiotw przedstawiono na rysunku 7. Po mechanicznym zanurzeniu i wynurzeniu
przedmiotw ze zbiornika 6 z wyrobem lakierowym mechanizm obrotowy 3 przemieszcza
palety 5 z powleczonymi ju lakierem przedmiotami do sekcji obciekania, a nastpnie
podsuszania. Wydajno pracy urzdzenia dziki ukadowi grzejnemu 4 jest znacznie wiksza
od omwionej uprzednio wanny. Hermetyczne zamknicie korpusu 1 i sprawny ukad
wentylacyjny 7 zapewniaj odpowiednie warunki pracy robotnikom obsugujcym
urzdzenie.

Rys. 7. Zmechanizowane urzdzenie do zanurzania i suszenia wykaczanych przedmiotw drewnianych:


1 korpus, 2 mechanizm zanurzania, 3 mechanizm obrotu, 4 ukad grzejny,
5 palety z zawieszonymi przedmiotami, 6 zbiornik lakieru, 7 ukad wentylacyjny

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

35
Urzdzenia przedstawione na rysunkach 6 i 7 charakteryzuj si tym, e zbiornik
z lakierem jest nieruchomy, natomiast opuszczane i podnoszone s przedmioty poddawane
wykaczaniu. Stosowane s take urzdzenia, w ktrych zbiornik z lakierem podnoszony jest
do gry, dziki czemu nieruchomo zawieszone przedmioty zostaj w nim zanurzone,
nastpnie opuszcza si zbiornik i przesuwa pod kolejn palet z zawieszonymi nieruchomo
przedmiotami.

Urzdzenia do natrysku
Nanoszenie wyrobw lakierowych metod natrysku wymaga jednoczesnego uywania
kilku urzdze, ktre razem nazywamy urzdzeniem natryskowym. Skada si ono z aparatu
natryskowego, zwanego popularnie pistoletem, zbiornika wyrobu lakierowego (jeeli pistolet
nie ma zbiorniczka przy korpusie), zestawu przygotowania powietrza, przewodw do
powietrza i wyrobu lakierowego, sprarki powietrza oraz stanowiska natryskowego, kabiny
natryskowej lub ciany wycigowej. Niekiedy stosowane jest jeszcze urzdzenie do
podgrzewania wyrobu lakierowego.
Wyroby lakierowe mog by natryskiwane za pomoc spronego powietrza (natrysk
pneumatyczny) lub bez uycia spronego powietrza (natrysk hydrodynamiczny). W tym
przypadku wyrb lakierowy jest toczony pod cinieniem ok. 20 MPa przez dysz o maej
rednicy (0,280,55 mm). Po przejciu przez otwr dyszy strumie wyrobu lakierowego ulega
rozpyleniu na drobne czstki.
Natrysk za pomoc spronego powietrza moe by prowadzony na zimno (bez
podwyszania temperatury wyrobu lakierowego) lub na gorco (przy podwyszonej
temperaturze wyrobu lakierowego).

Urzdzenia do natrysku pneumatycznego


Metoda natrysku pneumatycznego polega na wytworzeniu mgy skadajcej si
z mieszaniny drobnych czstek wyrobu lakierowego oraz powietrza i na osadzeniu tej mgy
na wykaczanej powierzchni. Wyrb lakierowy rozpylany jest za pomoc spronego
powietrza. Urzdzeniami sucymi do tego celu s pistolety natryskowe. Budow typowego
pistoletu do nanoszenia wyrobw lakierowych jednoskadnikowych przedstawiono na
rysunku 8.

Rys. 8. Budowa pistoletu natryskowego: 1 zbiornik lakieru, 2 kana lakieru, 3 dysza, 4 iglica,
5 spryna dociskowa, 6 dopyw powietrza, 7 zawr powietrzny, 8 system kanaw
powietrznych, 9 szczelina powietrza, 10 jzyk spustowy, 11 regulacja docisku spryny,
12 nasadka, 13 nakrtka, 14 przewody powietrzne do regulacji ksztatu strumienia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

36
Pistolet pracuje dziki wykorzystaniu energii kinetycznej strumienia powietrza
wypywajcego z du prdkoci przez otwr o ksztacie piercienia. Dziki wytworzonemu
podcinieniu czstki wyrobu lakierowego zostaj porwane ze rodkowego otworu, ktrego
wielko regulowana jest ruchem iglicy, ulegaj rozdrobnieniu na bardzo mae czsteczki
w strumieniu powietrza i pod postaci mgy kierowane s na wykaczany przedmiot.
Po napenieniu zbiornika 1 wyrobem lakierowym i podczeniu kocwki rkojeci
pistoletu do przewodu doprowadzajcego sprone powietrze jest on przygotowany do pracy.
Uruchomienie nastpuje przez naciniecie jzyka spustowego 10. Zawr powietrzny 7 zostaje
otwarty i przez szczelin 9 wok dyszy wydostaje si z du prdkoci sprone powietrze.
Dalszy nacisk na jzyk spustowy powoduje cofnicie iglicy 4, otwiera si dysza 3, przez ktr
zaczyna wypywa wyrb lakierowy.
Dziki wytworzonej przez wydostajce si sprone powietrze sile sscej wyrb
lakierowy zostaje porwany, rozpylony na drobne czstki, zmieszany ze strumieniem
powietrza, a nastpnie przeniesiony i osadzony na wykaczanej powierzchni. Zwolnienie
jzyka spustowego powoduje zamknicie dopywu powietrza oraz otworu dyszy, pistolet
przestaje pracowa.

Rys. 9. Rodzaje pistoletw natryskowych: a z dolnym zbiornikiem, b z grnym zbiornikiem,


c z podczeniem do zbiornika centralnego

Stosowane s rne sposoby zasilania pistoletw w wyroby lakierowe, przedstawiono je


na rysunku 9. Pistolety z maymi indywidualnymi zbiornikami (0,71,01) stosowane s do
wykaczania pojedynczych przedmiotw (rys. 9 a i b). S one mniej wydajne od pistoletw
(rys. 9 c) podczonych do zbiornika o duej pojemnoci (40200 l), poniewa konieczne jest
czste napenianie zbiorniczkw. Omwione powyej pistolety su do natrysku wyrobw
jednoskadnikowych.
Obecnie do wykaczania przedmiotw z drewna stosowane s, poza wyrobami
jednoskadnikowymi, chemoutwardzalne wyroby dwuskadnikowe. ywotno roboczego
roztworu (mieszaniny skadnikw) tych wyrobw jest niewielka, przygotowana mieszanina
musi wic by szybko zuyta. Wyroby te mona natryskiwa przy uyciu omwionych ju
pistoletw, jest to jednak kopotliwe, gdy wymaga przygotowywania maych porcji
roztworw roboczych, ktre naley w krtkim czasie zuywa.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

37
Rys. 10. Schemat ukadu dysz i iglic pistoletu do wyrobw dwuskadnikowych:
a w czasie spoczynku, b w czasie pracy, 1 lakier, 2 utwardzacz

Z tego powodu opracowano specjalne pistolety do natryskiwania wyrobw


dwuskadnikowych, w ktrych lakier czy si z utwardzaczem (lub komponenty wyrobu)
dopiero po wyjciu z dyszy pistoletu. Rnica midzy tymi pistoletami a pistoletami do
natrysku wyrobw jednoskadnikowych polega na wyposaeniu ich w podwjn dysz. Na
rysunku 10 przedstawiono schematycznie ukad dysz i iglicy takiego pistoletu.
Pistolety do wyrobw dwuskadnikowych zasilane s czsto z dwch oddzielnych
zbiornikw. Skadniki doprowadzane s do pistoletu pod cinieniem, regulacja stosunku
zmieszania skadnikw wymaga stosowania specjalnego urzdzenia. Przy wykonywaniu prac,
do ktrych zuywane s do due iloci wyrobw lakierowych, pistolety mog by zasilane
ze specjalnych zbiornikw cinieniowych.
Do sprania powietrza su sprarki. Najczciej stosowane s sprarki tokowe. Dla
zapewnienia odpowiedniej czystoci, cinienia i temperatury powietrza doprowadzanego do
pistoletu natryskowego kada sprarka musi by wyposaona w filtr powietrza, zbiornik
powietrza, manometry i regulatory cinienia, odwadniacz oraz automatyczny wycznik
cinieniowy.
Filtr powietrza to blaszany pojemnik wypeniony drobnymi, stalowymi wirami
zwilonymi olejem. Na jednym z bokw pojemnika, ktry stanowi wloty powietrza, zaoona
jest gsta siatka, zatrzymujca wiksze zanieczyszczenia mechaniczne. Py osiada na wirach
zwilonych olejem, a do cylindra dostaje si powietrze pozbawione zanieczyszcze; jest ono
nastpnie wtaczane do zbiornika.
Zbiornik powietrza suy do utrzymania staego cinienia 500800 kPa. Midzy
zbiornikiem a punktem odbioru powietrza wmontowane s reduktory, zapewniajce stae
cinienie o okrelonej wielkoci, najczciej 250400 kPa. Aby zapobiec przedostawaniu si
pary wodnej do powietrza, midzy zbiornikiem a miejscem odbioru montuje si
tzw. odwadniacze cylindryczne zbiorniki wypenione koksem i filcem.
Sprarka wyposaona jest te w automatyczny wycznik, wyczajcy silnik sprarki,
kiedy zostanie przekroczone dopuszczalne cinienie w zbiorniku i wczajcy go wtedy, gdy
cinienie spadnie do poziomu minimalnego.
Natryskiwanie wyrobw lakierowych przeprowadza si w pomieszczeniach odpowiednio
wentylowanych na specjalnych stanowiskach, takich jak kabiny natryskowe lub ciany
wycigowe. Kabina natryskowa stanowi komor osonit z trzech stron. Kabin natryskow
przedstawiono na rysunku 11. W kabinach natryskuje si przedmioty o niewielkich lub
rednich wymiarach, np.: galanteri drzewn, krzesa, skrzynki teletechniczne. Natryskiwane
przedmioty znajduj si wewntrz kabiny, robotnik stoi przed otworem roboczym ciany
przedniej.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

38
Rys. 11 Kabina natryskowa: 1 korpus, 2 zbiornik wody, 3 st obrotowy, 4 filtr wodny,
5 pompa, 6 tryskacze wodne, 7 filtr, 8 rynienki ciekowe, 9 wentylator
promieniowy, 10 silnik, 11- przewd sscy, 12 dyfuzor

Przedmioty przeznaczone do wykaczania ustawia si na obrotowym stole 3. Robotnik


stojcy na zewntrz kabiny nanosi wyrb lakierowy pistoletem natryskowym. Skadniki lotne
oraz cz czstek wyrobu lakierowego dostaj si poza natryskiwany przedmiot i porywane
s przez strumie powietrza wytwarzany przez wentylator 9. Przez znajdujcy si
w wewntrznej cianie kabiny otwr sscy 11 powietrze dostaje si w obszar dziaania
tryskaczy 6. Rozpylona przez tryskacze woda, skierowana przeciwnie do kierunku ruchu
powietrza, strca cz czstek wyrobu lakierowego do zbiornika wody 2. Pozostaa cz
czstek wyrobu lakierowego zostaje wychwycona przez filtr 7. Oczyszczone w ten sposb
powietrze dostaje si do wentylatora 9, skd kierowane jest na zewntrz lakierni.
Wytrcone z powietrza czstki wyrobu lakierowego opadaj wraz z wod do zbiornika
wody 2 bdcego jednoczenie odstojnikiem zawiesin. Poprzez filtr wodny 4 woda zasysana
jest do pompy 5. Nastpnie przewodami wyposaonymi w zawory regulacyjne toczona jest
pomp 5 do tryskaczy 6 i rynienek ciekowych 8. Rynienki maj przelewy rozprowadzajce
wod po cianach wewntrznych kabiny. Obmywanie cian wod nie dopuszcza do osadzania
si na nich czstek wyrobu lakierowego. Woda po cianach spywa do zbiornika 2. Obieg
wody jest zamknity, wymaga jednak uzupeniania, a regulowany jest za pomoc zaworu
pywakowego.
Niektre typy kabin wyposaone s w urzdzenia zapewniajce czciow recyrkulacje
powietrza (ok. 80%), co przynosi powane oszczdnoci przy ogrzewaniu powietrza
dostarczanego do lakierni.
ciana wycigowa jest stanowiskiem do natrysku przedmiotw o duych wymiarach np.
mebli szkieletowych lub elementw pytowych. Stanowi ona odmian kabiny natryskowej,
ktra nie ma cian bocznych. Dziki temu mona przed ni natryskiwa przedmioty o rnych
wymiarach. Budowa i istota dziaania ciany wycigowej s niemal identyczne jak kabiny
natryskowej. Rnica polega na braku cian bocznych i stou obrotowego. Natryskiwany
przedmiot ustawia si przed cian robocz na wzku lub przenoniku. Ukad wentylacyjny
ciany wyposaony jest w przewody i przepustnice do czciowej recyrkulacji powietrza. Na
rysunku (12) przedstawiono cian wycigow z maym zbiornikiem wody.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

39
Rys. 12. ciana wycigowa: 1 przewody, 2 przepustnice

Tego rodzaju ciany s ustawiane w lakierniach znajdujcych si na pitrach.


W przypadku instalowania cian w pomieszczeniach na parterze zbiorniki wody mog by
wiksze, s one wtedy wpuszczone w podog.
Urzdzenia do natrysku hydrodynamicznego. Metoda natrysku hydrodynamicznego
(bez uycia spronego powietrza) polega na przetaczaniu wyrobu lakierowego pod wysokim
cinieniem okoo 20 MPa przez dysz o bardzo maym otworze (0,280,55 mm).
Wspdziaanie wysokiego cinienia, pod ktrym znajduje si wyrb lakierowy, oraz bardzo
maego otworu, przez ktry jest on przetaczany, powoduje, e strumie lakieru wypywa
z dyszy z bardzo du prdkoci (100150 m/s).
Szybko wypywajcy cienki strumie lakieru natrafia na opr powietrza i ulega
rozpyleniu na bardzo drobne czstki. Rozpylenie wyrobu lakierowego powiksza szybkie
parowanie nisko wrzcych rozpuszczalnikw spowodowane gwatownym spadkiem cinienia.
Dziki temu uzyskuje si nawet bez podwyszania temperatury wyrobu lakierowego mae
zuycie rozpuszczalnikw oraz du przyczepno czstek lakieru do natryskiwanej
powierzchni. Wyrnia si natrysk hydrodynamiczny na zimno i na gorco (z podwyszeniem
temperatury wyrobu lakierowego).
Do wytwarzania wysokiego cinienia stosowana jest specjalna pompa nurnikowa.
Cinienie jest utrzymywane stale na jednym poziomie. Dziki temu wyrb lakierowy jest
rwnomiernie wytaczany do pistoletu natryskowego i bardzo dobrze rozpylany. Unika si
odbijania czstek wyrobu lakierowego od przedmiotu, czsteczki wyrobu nie s
wydmuchiwane z naroy lub zagbie przedmiotu, nie powstaj wiry powietrzne, mgy
wyrobu nie rozpraszaj si w powietrzu, zmniejsza si wic niebezpieczestwo poaru,
warunki pracy s lepsze i bardziej bezpieczne. Na rysunku 13 przedstawiono schemat
natryskiwania za pomoc spronego powietrza oraz natrysku hydrodynamicznego.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

40
Rys. 13. Schemat natryskiwania: a natrysk hydrodynamiczny, b natrysk przy uyciu spronego powietrza

Urzdzenie do natrysku hydrodynamicznego skada si z kilku podzespow: cylindra


pneumatycznego wraz z ukadem sterujcym i reduktora cinienia z manometrem, pompy
nurnikowej ze zbiornikiem na rozpuszczalnik do czyszczenia nurnika, filtru pywakowego,
przewodu cinieniowego i specjalnego pistoletu hydrodynamicznego. Podzespoy s
montowane na pokrywie zbiornika wyrobu lakierowego.
Na rysunku 14 przedstawiono przenone urzdzenie do natrysku hydrodynamicznego
oraz schemat urzdzenia do natrysku na gorco. Pompa 1 zasysa wyrb lakierowy ze
zbiornika 2 i toczy go przez zawr zwrotny 3 do zbiornika wyrwnawczego 4. Nastpnie
wyrb lakierowy jest przetaczany pomp 5 przez podgrzewacz 6 do pistoletu 7. Nadmiar
wyrobu odpywa z pistoletu i przez zawr 8 wraca do obiegu. Zawr 8 zapewnia cigy obieg
wyrobu lakierowego. Zawr 9 suy do odpowietrzania przewodw i caego ukadu. Cige
otwarcie zaworu 8 zapewnia stay obieg wyrobu i umoliwia utrzymanie jednakowej
temperatury.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

41
Rys. 14. Urzdzenia do natrysku hydrodynamicznego: a urzdzenie do natrysku hydrodynamicznego
na zimno, b- schemat urzdzenia natrysku hydrodynamicznego na gorco; 1 pompa, 2 zbiornik,
3 zawr zwrotny, 4 zbiornik wyrwnawczy, 5 pompa obiegowa, 6 podgrzewacz,
7 pistolet natryskowy, 8 zawr, 9 zawr odpowietrzajcy

Urzdzenie natryskowe naley stale konserwowa. Po zakoczeniu pracy zbiornik


wyrobu lakierowego trzeba oprni. Zbiorniki na pistoletach oprnia si wylewajc lakier,
zbiorniki cinieniowe oprnia si otwierajc zawr spustowy i zamykajc dopyw powietrza.
Do zbiornikw wlewa si rozcieczalnik i pucze je, nastpnie uruchamia si pistolet. W ten
sposb przemywa si pistolet i przewody. Do tak przepukanego zbiornika naley wla now
porcj czystego rozcieczalnika. Z zewntrz pistolet i zbiornik przemywa si szmat zwilon
rozcieczalnikiem.
Co pewien okres pistolet naley rozmontowa. Nasadk, dysz, iglic i nakrtk trzeba
namoczy w rozcieczalniku, nastpnie wytrze i zmontowa. Przy myciu dyszy i iglicy oraz
przewodw nie wolno uywa ostrych narzdzi, np. drutu. Raz w miesicu naley pistolet
nasmarowa. Olejem pokrywa si uszczelnienie iglicy, uszczelnienie mechanizmu
spustowego i zaworu powietrznego. Smarem staym smaruje si spryny mechanizmw.
Miejsca smarowania pistoletu natryskowego przedstawiono na rysunku 15.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

42
Rys. 15. Miejsca smarowania pistoletu natryskowego: 1 uszczelnienie iglicy, 2 uszczelnienie
zaworu powietrznego, 3 o jzyka spustowego, 4 spryna iglicy

Kabiny z filtrami wodnymi naley okresowo czyci, szczeglnie filtry i przewody


wentylacyjne. Wod obiegow naley zmienia co najmniej raz na miesic. ciany
wewntrzne kabin z filtrami suchymi naley smarowa towotem. Materia filtrujcy
wymienia co 2 tygodnie.

Maszyny i urzdzenia do nanoszenia wyrobw lakierowych metod polewania


Nanoszenie wyrobw lakierowych przez polewanie polega na tym, e lakier w postaci
cienkiego ale szerokiego strumienia (tzw. kurtyny), spywa pionowo na poruszajcy si
w paszczynie poziomej element i rozlewajc si na jego grnej powierzchni tworzy warstw
jednakowej gruboci. Maszyny suce do nanoszenia wyrobw lakierowych t metod
nazywane s polewarkami.
Podstawowym podzespoem polewarki, dziki ktremu uzyskuje si wypyw lakieru
w postaci kurtyny, jest gowica. Do nanoszenia wyrobw jednoskadnikowych uywa si
polewarek z jedn gowic. Stosowanie wyrobw dwuskadnikowych wymaga uycia
polewarek z dwoma gowicami, np. do lakierw poliestrowych lub poliuretanowych.
Najbardziej rozpowszechnione s polewarki z gowicami szczelinowymi. Oprcz nich
stosowane s te polewarki z gowicami przelewowymi.

Rys. 16. Zasada budowy i dziaania polewarki: 1 gowica, 2, 3 listwy, 4 zbiornik, 5 pompa,
6 zawr przelewowy, 7 koryto, 8 przenoniki tamowe, 9 polewany element,
10 warstwa lakieru, 11 przewody lakieru, 12 mimord

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

43
Rys. 17. Polewarka z podcinieniow regulacj wypywu: a schemat przepywu lakieru,
b gowica polewarki; 1 gowica, 2 przewd, 3 rynna, 4 wziernik, 5 filtry,
6 termometr, 7 rynna rubowa, 8, 9, 10, 11 zawory, 12 mimord

Budow oraz zasad dziaania polewarki jednogowicowej, z gowic szczelinow,


przedstawiono na rysunku 16. Na przesuwajcy si na przenoniku tamowym 8 element 9
nakadana jest warstwa lakieru wypywajca ze szczeliny gowicy. Grubo nakadanej
warstwy regulowana jest przez zmian szerokoci szczeliny w gowicy 1 za pomoc
mimorodu 12 oraz listew 2 i 3. Lakier toczony przez pomp 5 dopywa do gowicy 1 ze
zbiornika 4 przewodem 11. Regulacj podawania lakieru do gowicy zapewnia zawr
przelewowy 6. Nadmiar lakieru spywa do koryta 7, nastpnie przewodem 11 do zbiornika 4.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

44
Grubo kurtyny wypywajcego z gowicy lakieru mona regulowa inn metod, tzw.
podcinieniow. Schemat dziaania takiej polewarki przedstawiono na rysunku 17. Rnica
polega na tym, e gowica 1 polewarki jest od gry szczelnie przykryta pokryw. W pokrywie
znajduje si zawr odpowietrzajcy 11. Grubo kurtyny reguluje si nastpujco. Lakier
doprowadza si przewodem 2 do gowicy z odpowiednio ustawion szczelin przy
zamknitych zaworach 9 i 10. Zawory 8 i 11 s wtedy otwarte. Lakier doprowadza si do
poziomu troch przewyszajcego rynn rozprowadzajc 3, co obserwuje si przez wziernik
4. Zamyka si wtedy zawr 11 i otwiera szczelin na ca szeroko. Otwiera si te zawr 9
i kieruje nadmiar lakieru do zbiornika. Ustala si w ten sposb potrzebn ilo lakieru
podawanego do gowicy. Podcinienie panujce w gowicy powoduje, e lakier wypywa
strumieniem o gruboci proporcjonalnej do iloci jaka jest dostarczana do gowicy, pomimo
otwarcia szczeliny na pen szeroko. Filtry 5 zapewniaj odpowiedni czysto
doprowadzanego do pompy i gowicy lakieru, a rubowa rynna 7 zapewnia agodne spywanie
lakieru do zbiornika.
Po zakoczeniu pracy naley spuci lakier ze zbiornika i przewodw polewarki.
Nastpnie zbiornik powinno napeni si 2030 l rozcieczalnika i uruchomi pomp na
okoo 15 min. Po zatrzymaniu pompy rozcieczalnik spuszcza si ze zbiornika, mona go na
nastpnej zmianie uywa do rozcieczania lakieru.
Szczeglnie wane jest staranne czyszczenie polewarek jednogowicowych, ktrymi
nanoszono wyroby dwuskadnikowe, co jest moliwe, jeeli stosuje si utwardzacze wolno
dziaajce.

Nanoszenie wyrobw lakierowych za pomoc bbnw


Metoda nanoszenia wyrobw lakierowych za pomoc bbnw stosowana jest do
wykaczania rnych drobnych przedmiotw o nieskomplikowanych ksztatach, np.
uchwytw do narzdzi, gaek, kostek, klockw, listewek miar metrycznych i innej drobnej
galanterii drzewnej. Polega ono na rwnomiernym rozprowadzeniu wyrobu lakierowego na
powierzchni wykaczanych przedmiotw dziki wykorzystaniu wzajemnego tarcia
elementw o siebie w czasie bbnowania.
Do wykaczania uywa si jednego lub kilku bbnw. Do kadego wyrobu lakierowego
najlepiej jest przeznaczy osobny bben. Na rysunku 18 przedstawiono schematycznie bben
obrotowy do wykaczania drobnych przedmiotw z drewna. Najwaniejszym podzespoem
bbna jest pojemnik 3 o przekroju wielokta foremnego (najczciej szecioktny lub
omioktny) wykonany ze sklejki lub drewna litego. Wewntrz bbna, na jego obwodzie, s
zamocowane listwy zapewniajce stopniowe i rwnomierne przesypywanie si
wykaczanych przedmiotw.

Rys. 18. Bben obrotowy do wykaczania drobnych przedmiotw z drewna:


1 silnik, 2 przekadnia, 3 pojemnik bbna, 4 podstawa

Bbny napdza si silnikiem elektrycznym 1 po odpowiednim przeoeniu obrotw, co


umoliwia przekadnia 2. Powinna by zapewniona moliwo regulowania obrotw
w granicach 2040 obr/min. Bben wyposaony jest w szczelnie zamykane drzwi suce do
wsypywania przeznaczonych do wykaczania przedmiotw oraz wlewania lakieru. rednice
bbnw najczciej uywanych wynosz 600900 mm, dugo od 8001400 mm. Niekiedy

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

45
stosuje si bbny o wikszej pojemnoci, ktre s przewanie wyposaone w limakowy
przenonik uatwiajcy przemieszczanie si drobnych przedmiotw wewntrz bbna, np. przy
impregnacji zapaek.
Najlepsze efekty uzyskuje si w przypadku uywania do wykaczania wyrobw olejnych
lub nitrocelulozowych, zarwno lakierw, farb jak i emalii.

Nanoszenie wyrobw lakierowych przez odciskanie (nanoszenie walcami)


Do nanoszenia wyrobw lakierowych o duej gstoci, rednio lub wolno schncych,
stosuje si nakadki walcowe. Tworzenie powoki przez odciskanie polega na nanoszeniu
wyrobu lakierowego przy uyciu walcw odpowiednio ze sob wsppracujcych. Poniewa
nakadki su gwnie do szpachlowania nierwnych powierzchni lub nanoszenia warstw
podkadowych, nazywane s niekiedy szpachlarkami walcowymi. Metoda stosowana jest do
szpachlowania elementw pytowych, paskich o duych powierzchniach. Wyrb lakierowy
mona nanosi na grn lub doln powierzchni wykaczanego elementu.
Schemat metod nanoszenia i dozowania przedstawiono na rysunku 19.

Rys. 19. Schemat nanoszenia i dozowania szpachlwek: a na grn powierzchnie elementu,


b na dolna powierzchnie elementu; 1 walec nanoszcy, 2 zbiornik szpachlwki,
3 walec dozujcy, 4 walec posuwowy, 5 wykaczany element

W obydwu przypadkach nanoszenie odbywa si za pomoc zespou dwch walcw:


nanoszcego 1 i dozujcego 3. Szeroko szczeliny pomidzy walcami 1 i 3 decyduje
o gruboci nanoszonej warstwy. W pierwszym przypadku (rys. 19 a) zbiornikiem 2 wyrobu
lakierowego jest zagbienie pomidzy walcami, w drugim (rys. 19 b) walec nanoszcy 1
obraca si w zbiorniku 2 wypenionym wyrobem lakierowym. Przy grnym zasilaniu mona
nanosi wyroby o wikszej lepkoci. Zastosowanie tej metody przy szpachlowaniu wymaga
wyposaenia nakadek w stalow, elastyczn szpachl do wtaczania nanoszonej szpachlwki
w nierwnoci oraz wyrwnywania powierzchni i usuwania nadmiaru szpachlwki.

Rys. 20. Schemat walcowego urzdzenia do szpachlowania ze szpachl do wtaczania i wygadzania


szpachlwki: 1 szpachlowany element, 2, 3, 6 walce posuwowe, 4 walec dozujcy,
5 walec nanoszcy, 7 szpachla, 8 rolka oporowa

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

46
Poniewa przy usuwaniu nadmiaru szpachlwki wystpoway kopoty z odprowadzaniem
jej spod szpachli, zastpiono j polerowanym walcem obracajcym si w przeciwnym
kierunku od obrotw walca nanoszcego i od ruchu szpachlowanego elementu. Walec okaza
si bardziej skuteczny, gdy poza wtaczaniem i wyrwnywaniem szpachlwki wygadza jej
powierzchni, a nadmiar odprowadza. Zastosowano take elastyczne zawieszenie walca
o staym nacisku. Schemat urzdzenia przedstawiony na rysunku 21.

Rys. 21. Schemat urzdzenia do szpachlowania: 1 szpachlowany element, 2 walec dozujcy,


3 zgarniaki, 4 szpachlwka, 5 walec nanoszcy, 6 walec ucierajcy i wygadzajcy,
7 rolki posuwowe, 8 walce posuwowe

Automatyczna nakadark walcow przedstawiono na rysunku 22 szpachlwk podaje


pompa do zbiornika 1. Pomidzy walcem dozujcym 2 a walcem nanoszcym 3 poprzez
regulowana szczelin robocz nanosi si odpowiednio grub warstw szpachlwki na
powierzchnie elementu 4. Walce posuwowe 5 i 6 przesuwaj element w kierunku walca
wygadzajcego 7. Walec wygadzajcy wykonany jest ze stali, powierzchnie ma
chromowan i doskonale wypolerowan. Obraca si w kierunku przeciwnym do kierunku
posuwu z bardzo ma prdkoci, wyrwnuje powierzchnie, wypenia nierwnoci i pory.
Rwnoczenie walec wygadzajcy zabiera nadmiar szpachlwki, ktra zostaje zagarnita
z walca zgarniakiem 8 i odprowadzona do zbiornika 1. Dla niektrych szpachlwek, np.
poliestrowych, zalecane jest stosowanie walca nawilajcego 9, ktry zwila powierzchni
walca wygadzajcego 7. Uzyskuje si dziki temu lepsza jako i gadko warstwy
szpachlwki. Elementy podawane s przenonikiem 10, a odbierane przenonikiem 11.

Rys. 22. Schemat dziaania nakadarki: 1 zbiornik, 2 walec dozujcy, 3 walec nanoszcy, 4 element,
5, 6 walce posuwowe, 7 walec wygadzajcy, 8 zgarniak, 9 walec nawilajcy, 10, 11 przenoniki

Urzdzenia do natrysku elektrostatycznego


Elektrostatyczne nanoszenie wyrobw lakierowych uzyskuje si dziki wytworzeniu pola
elektrostatycznego, ktre powoduje przenoszenie rozproszonych uprzednio czstek wyrobu
lakierowego na wykaczany przedmiot. Do wytworzenia pola elektrostatycznego suy rdo
prdu staego zwane generatorem. Czstki lakieru uzyskuj adunek dodatni dziki
zastosowaniu elektrody jonizujcej urzdzenia natryskowego. Naadowane jednakowo czstki

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

47
odpychaj si wzajemnie, co zwiksza rozproszenie wyrobu oraz umoliwia rwnomierne
osadzanie si czstek na wykaczanej powierzchni. Poruszajce si wzdu linii pola
elektrostatycznego czstki osiadaj na powierzchni uziemionego przedmiotu, trac posiadany
adunek i tworz powok.
Niewielka liczba czstek nie trafia na powierzchni przedmiotu, jest to przyczyna
nieznacznych strat lakieru wynoszcych tylko kilka procent. Dla zmniejszenia tych strat
czasem stosuje si dodatkowe elektrody, ktre umieszcza si po drugiej stronie
wykaczanego przedmiotu. Tor lotu czstek przy natrysku elektrostatycznym jest zupenie
odmienny ni przy natrysku pneumatycznym (rys. 23)

Rys. 23. Schemat toru lotu czstek wyrobu lakierowego: a przy natrysku elektrostatycznym,
b przy natrysku pneumatycznym

Urzdzenie do natrysku elektrostatycznego skada si z pistoletu elektrostatycznego,


generatora wysokiego napicia, zbiornika cinieniowego z mieszadem i miernika oporu
waciwego wyrobu lakierowego. Zespoem rozpylajcym i adujcym elektrycznie wyrb
lakierowy moe by wirujca gowica napdzana silnikiem elektrycznym lub turbinka
powietrzn. Pistolet poczony jest z generatorem przewodem specjalnym podzespoy
tworzce urzdzenie zmontowane s na wzku. Schemat urzdzenia przedstawiono na
rysunku 24. Budow i zasad dziaania gowicy przedstawiono na rysunku 25.

Rys. 24. Schemat urzdzenia do natrysku elektrostatycznego: 1 generator wysokiego napicia,


2 pistolet natryskowy, 3 zbiornik cinieniowy, 4 przewd spronego powietrza do zbiornika
cinieniowego, 5 przewd spronego powietrza do pistoletu, 6 przewd wyrobu lakierowego,
7 przewd wysokiego napicia, 8 uziemienie pistoletu i generatora, 9 uziemienie
wykaczanego przedmiotu, 10 wykaczany przedmiot

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

48
Rys. 25. Schemat dziaania gowicy rozpylajcej: 1 wirujca tarcza, 2 obudowa tarczy, 3 rozpylany wyrb,
4 strumie rozpylanego wyrobu lakierowego, 5 uziemiony przedmiot poddawany wykaczaniu

Nanoszenie wyrobw lakierowych przez przeciganie


Metoda stosowana jest do wykaczania przedmiotw dugich o staym przekroju na caej
dugoci. Szczeglnie przydatna jest do wykaczania owkw. Grubo nanoszonej warstwy
jest bardzo maa, wykaczane przedmioty musz by przecigane przez urzdzenie kilka razy.
Schemat urzdzenia przedstawiono na rysunku 26.

Rys. 26. Schemat urzdzenia do nanoszenia wyrobw lakierowych przez przeciganie: 1 zbiornik
z wyrobem lakierowym, 2 konierze gumowe, 3 walce podawcze, 4 wykaczany przedmiot

Powok uzyskuje si dziki przepychaniu przedmiotu 4 przez otwory zakryte


wymiennymi konierzami wymiennymi 2, ktre wykonane s w ciankach zbiornika 1
wypenionego lakierem. Do przepychania przedmiotu su walce podawcze 3 znajdujce si
przed zbiornikiem oraz w jego wntrzu. Przedmioty musz by podawane czoo w czoo.
Grubo nanoszonych warstw lakieru mona regulowa poprzez odpowiedni dobr konierzy
gumowych zalenie od poprzecznego przekroju wykaczanych przedmiotw.

Maszyny do nadruku rysunku drewna


Okleiny szlachetnych gatunkw drewna staj si surowcem coraz trudniej dostpnym.
Niepene pokrycie potrzeb stwarza kopoty z doborem rysunku drewna do kompletw mebli
i mebli segmentowych. W zwizku z tym coraz szerzej zaczyna si stosowa imitacje oklein

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

49
naturalnych. Imitacje uzyskuje si metoda drukowania rysunku szlachetnego gatunku drewna
na uprzednio przygotowana powierzchni pytowego elementu meblowego.

Rys. 27. Drukarka do nadruku rysunku drewna na elementach pytowych: 1 walec zanurzony w farbie,
2 walec z wygrawerowanym rysunkiem, 3 walec nanoszcy, 4 walce zwilajce, 5, 6 listwy zgarniajce

Nadruk najczciej nanosi si na element zaokleinowany oklein naturaln, np. bukow.


Okleina na podoe powinna by w kolorze jasnym, a rysunek drewna nie powinien by
wyrany. W takim przypadku wykorzystuje si czciowo naturalna faktur drewna,
imitowane s wtedy tylko soje drewna. Nadruk mona nanosi take na podoe pokryte
powok nieprzezroczyst, wtedy odtwarzany musi by cay rysunek drewna oraz jego barwa.
Maszyny suce do tego celu zwane s drukarkami; schemat dziaania takiej maszyny
przedstawiono na rysunku 27. Walec 2 stanowi najistotniejsz cz zespou roboczego
sucego do nanoszenia rysunku drewna. Wykonany jest on z miedzi i pokryty tward
powok z chromu. W powoce tej wykonano metod chemigraficzn liczne drobne
wgbienia tworzce rysunek drewna szlachetnego gatunku.
Zanurzony w zbiorniku z farb walec 1 obraca si, styka si z walcem 2 i pokrywa jego
grawerowan powierzchni warstwa farby. Listwa zgarniajca 5 dotykajca do walca 2
zgarnia farb z powierzchni walca, pozostawiajc j tylko we wgbieniach. Walec 3, ktrego
powierzchnia robocza jest wyposaona w gumow mikk wykadzin, pobiera farb
z zagbie i odciska j na powierzchni poddanego obrbce elementu, odtwarzajc
wygrawerowany na powierzchni walca 2 rysunek drewna. Walce 4 zwilajc walec 3, listwa
zgarniajca 6 usuwa pozostae resztki farby. Listwy wykonuj niewielkie ruchy oscylacyjne,
dziki czemu krawdzie ich zuywaj si rwnomiernie na caej dugoci. Praca maszyny jest
ciga. Walec 3 odtwarza naturalny rysunek drewna powtarzajc go cyklicznie.

Maszyny do polerowania
Polerowanie powok lakierowych stanowi ostatni faz obrbki uszlachetniajcej. Polega
ono na wygadzeniu powierzchni powoki, dziki czemu staje si ona gadka i uzyskuje
poysk. Do cierania nierwnoci uywa si mikroproszkw ciernych, ktre wchodz
w skad past, woskw i pynw polerskich. W praktyce stosuje si najczciej oba rodzaje
past; gruboziarnist do polerowania wstpnego i drobnoziarnist do polerowania
ostatecznego.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

50
Rys. 28. Dwuwalcowa polerka bliniacza (kozio polerski) i schemat budowy walca polerskiego:
a kozio polerski, b schemat budowy walca polerskiego; 1 plisowane
krki z tkaniny, 2 turbinki, 3 konierz zaciskowy

Maszyny suce do polerowania nazywane s polerkami. Narzdziami roboczymi s:


tarcze, walce i tamy polerskie. Polerowanie mona take przeprowadza uywajc szlifierek
tamowych, na koa ktrych zamiast tamy ciernej nakada si wskie tamy filcowe lub
tamy dywanowe weniane. Budowa polerek zaley od ich przeznaczenia; wyrniamy
polerki jedno - lub wielowalcowe. Do polerowania wskich powierzchni stosuje si polerki
z waem pionowym. Przedmioty o skomplikowanych profilach poleruje si na tzw. kozach
polerskich. Wygld maszyny oraz budow walca polerskiego przedstawiono na rysunku 28.
Maszyna wyposaona jest w poziomy wa, na ktrego kocach osadzone s 2 walce polerskie.
Wa napdzany jest przekadni pasowo klinow. Podczas obrbki powoki robotnik musi
trzyma przedmiot w rkach i dociska do powierzchni walca. Jednoczenie przy tej maszynie
moe pracowa 2 robotnikw. Narzdzia robocze to walce polerskie.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

51
Budow walca polerskiego przedstawiono na rysunku 28 b. Skada si on z kilku podwjnych
krkw 1 z plisowanej tkaniny naoonych na wa. Krki przedzielone s metalowymi
przekadkami w formie turbinek 2. W konierzach zaciskowych 3 s otwory, ktre
umoliwiaj dopyw powietrza do wntrza przekadek, dziki temu pod dziaaniem siy
odrodkowej powietrze przemieszcza si na zewntrz walca i ochadza polerowana
powierzchnie powoki.
Przedmioty o niepaskich powierzchniach mog by polerowane na polerkach
z wzornikiem, przykad takiej polerki przedstawiono na rysunku 29. Polerowanie moliwe
jest dziki zastosowaniu wzornika 2 i rolki kopiujcej 3 oraz uoyskowaniu wau w dwch
wychylnych ramionach 4. Cylinder 5 zapewnia docisk rolki 3 do wzornika 2, a tym samym
narzdzia roboczego 1 do polerowanego przedmiotu.

Rys. 29. Polerka z wzornikiem: 1 walec, 2 wzornik,


3 rolka kopiujca, 4 ramiona, 5 cylinder powietrzny

Do polerowania elementw o duych paskich powierzchniach su polerki


wielowalcowe. Schemat takiej polerki przedstawiono na rysunku 30.

Rys. 30. Polerka wielowalcowa: 1 przenonik, 2 walce polerskie, 3 wosk, 4 wycigi powietrzne

Zesp roboczy skada si z szeciu walcw polerskich 2. Kady walec ma oddzielny


napd, wykonuje ruchy oscylacyjne, mona go nastawia na wysoko odpowiednio do
gruboci polerowanego elementu. Ssiadujce ze sob walce obracaj si w przeciwnych
kierunkach. Zesp posuwowy stanowi przenonik 1 wyposaony w drewniane pyty. Suy
on do przenoszenia polerowanych elementw pod walcami polerskimi. Wosk polerski 3
znajduje si w zbiornikach nad walcami polerskimi. Wycigi powietrzne 4 zapewniaj

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

52
odpowiednie ochodzenie polerowanej powierzchni, ktra nie moe nagrzewa si zbytnio
podczas obrbki. Popularn, jednowalcow polerk typu DAJA przedstawiono na rysunku 31.

Rys. 31. Polerka jednowalcowa typu DAJA

Przepisy bhp
Wykaczanie powierzchni wyrobw z drewna, ze wzgldu na toksyczno i atwopalno
skadnikw wyrobw lakierowych, stwarza zagroenie zdrowia pracownikw. Lotne
skadniki lakierw tworz z powietrzem mieszaniny groce wybuchem i poarem. Z tych
powodw najwaniejsze zalecenia bhp maj na celu ochron zdrowia pracownikw
zatrudnionych przy wykaczaniu oraz zapobieganie wybuchom i poarom. Zalecenia te s
nastpujce:
pomieszczenia lakierni powinny odpowiada warunkom okrelonym przez przepisy
budowlane, naley je sytuowa w oddzielnych budynkach parterowych lub na
najwyszych kondygnacjach budynkw pitrowych, powinny mie kilka wyj,
musi by zapewniona skuteczna wentylacja pomieszcze, wzgldna wilgotno powietrza
powinna wynosi 6065%, a temperatura 1820C, konieczna jest kontrola wielkoci
ste substancji szkodliwych dla zdrowia oraz substancji tworzcych mieszaniny
wybuchowe,
dy naley do hermetyzacji procesw nanoszenia i suszenia wyrobw lakierowych,
przeprowadza trzeba okresowe kontrole sprawnoci dziaania urzdze i maszyn do
nanoszenia wyrobw lakierowych, urzdze wentylacyjnych i grzejnych oraz instalacji
elektrycznych,
wszystkie urzdzenia i maszyny kabiny natryskowe, ciany wycigowe, urzdzenia do
zanurzania, polewarki, nakadarki, podgrzewacze lakieru, polerki musz by dokadnie
uziemione,
szczeglnie dokadnego uziemienia wymagaj urzdzenia do natrysku
elektrostatycznego, musz one by dodatkowo wyposaone w blokady uniemoliwiajce
dostp do urzdze bdcych pod wysokim napiciem,
stosowa naley blokady uniemoliwiajce wczanie urzdze do wykaczania przed
uruchomieniem systemu wentylacyjnego,
maszyny i urzdzenia powinny by stale utrzymywane w czystoci, szczeglnie takie ich
czci jak: filtry, termometry, manometry, pulpity sterujce, wczniki i wyczniki itp.,
nie wolno dopuszcza do przegrzewania si lub iskrzenia urzdze,
lakiernia powinna by wyposaona w tablice informacyjne, znaki ostrzegawcze,
szczegowe instrukcje obsugi poszczeglnych stanowisko roboczych itp.,
przygotowanie wyrobw lakierowych powinno odbywa si w osobnych wydzielonych
pomieszczeniach, przez osoby uprzednio przeszkolone,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

53
nanoszenie wyrobw lakierowych metod natryskow naley przeprowadza wycznie
w kabinach lub przy cianach wycigowych, pracowa trzeba w maskach ochronnych,
lakiernia musi by dobrze owietlona i wyposaona w dopyw zimnej i czystej wody,
niezbdnej do utrzymania czystoci,
suszenie przedmiotw lub elementw ju wykoczonych powinno odbywa si
w osobnych pomieszczeniach oddzielonych od lakierni cianami ogniotrwaymi,
pracownicy zatrudnieni przy wykaczaniu powinni by zdrowi i uznani przez lekarza za
zdolnych do pracy w lakierniach, musz oni przechodzi okresowe badania lekarskie
i mie zapewniona sta opiek lekarsk,
pracownicy przystpujcy do pracy musz by w peni sprawni, odpowiednio ubrani
w odzie ochronn, twarz i rce naley pokrywa kremem ochronnym,
w lakierniach zabrania si spoywania posikw, uywania do mycia rozcieczalnikw
organicznych, palenia tytoniu, wchodzenia w podkutych butach, uywania narzdzi
mogcych spowodowa iskrzenie, przesuwania po pododze blaszanych naczy lub
przedmiotw metalowych itp.

4.2.2. Pytania sprawdzajce


Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Jakie s sposoby nanoszenia wyrobw lakierowych?
2. Jak scharakteryzujesz urzdzenia stosowane w metodzie nanoszenia wyrobw
lakierowych metod zanurzania?
3. Jaka jest rnica midzy natryskiem pneumatycznym a hydrodynamicznym, zalety
i wady?
4. Jak scharakteryzujesz urzdzenia stosowane podczas natrysku pneumatycznego oraz ich
obsug?
5. Jaka jest rnica podczas nanoszenia lakierw jednoskadnikowych a dwuskadnikowych
z zastosowaniem odpowiednich pistoletw natryskowych?
6. Jak scharakteryzujesz urzdzenia stosowane podczas natrysku hydrodynamicznego?
7. Jakie s zasady obsugi i konserwacji pistoletu natryskowego?
8. Jak scharakteryzujesz maszyny i urzdzenia stosowane w metodzie nanoszenia przez
polewanie?
9. Jak scharakteryzujesz zasad ustawiania iloci wypywajcego lakieru w metodzie
polewania z podcinieniow regulacj wypywu?
10. Jakie s zasady nanoszenia lakieru metod bbnowania?

4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj lakierowania lakierem nitrocelulozowym metod zanurzania.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) przygotowa elementy wyrobw o ksztatach dugich i obych,
2) dokona wyboru urzdzenia do zanurzania,
3) dokona wyboru lakieru nitrocelulozowego,
4) dokona wyboru rozcieczalnika,
5) przygotowa roboczy roztwr lakieru (opierajc si na instrukcji stosowania),
lepko,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

54
czas zanurzania,
parametry ustali dowiadczalnie,
6) ustali ilo naniesie,
7) dokona naniesie,
8) ustali czas midzy kolejnymi naniesieniami,
9) dokona ostatecznego suszenia.

Wyposaenie stanowiska pracy:


wanna do zanurzania przedmiotw,
elementy do zanurzania,
lakier nitrocelulozowy,
rozcieczalnik do tego lakieru,
Kubek Forda dysza 4 mm,
stoper (zegarek do pomiaru czasu),
notatnik,
przybory do pisania,
literatura tej jednostki moduowej,
instrukcja stosowania materiau lakierniczego.

wiczenie 2
Dokonaj wykoczenia powierzchni lakierem chemoutwardzalnym metod natrysku
pneumatycznego.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) przygotowa elementy lub wyroby do lakierowania,
2) przygotowa urzdzenia podstawowe i pomocnicze,
3) ustali parametry natrysku (lepko, rednica dyszy, cinienie rozpylajce),
4) przygotowa roboczy roztwr lakieru,
5) sprawdzi poprawno dziaania urzdze lakierniczych,
6) dokona prbnego natrysku (sprawdzajc parametry natrysku),
7) dokona waciwego natrysku,
8) ustali ilo naniesie,
9) ustali czas suszenia midzy kolejnymi naniesieniami,
10) przekaza elementy do ostatecznego suszenia.

Wyposaenie stanowiska pracy:


aparat natryskowy (pistolet)
urzdzenia niezbdne do wykonania lakierowania,
elementy lub wyroby do lakierowania,
lakier chemoutwardzalny,
rozcieczalnik,
utwardzacz,
waga laboratoryjna,
Kubek Forda dysza 4 mm,
stoper (zegarek do pomiaru czasu),
notatnik,
przybory do pisania,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

55
literatura tej jednostki moduowej,
instrukcja stosowania materiau lakierniczego.

wiczenie 3
Dokonaj wykoczenia elementw pytowych lakierem poliestrowym metod polewania.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) przygotowa elementy pytowe do polewania,
2) przygotowa polewark do pracy (dwugowicow),
3) przygotowa roboczy roztwr lakieru:
roztwr A na 100 czci wagowych lakieru naley doda 2 czci wagowe
utwardzacza (naftaninu kobaltu),
roztwr B na 100 czci wagowych lakieru naley doda 5 czci wagowych
utwardzacza (ketonoksu),
4) dokadnie wymiesza roztwory lepko robocza powinna wynosi 2835 s,
5) zala gowic polewarki lakierem roztworem B zalewamy gowic od strony wlotowej,
roztwr A do gowicy od strony wylotowej,
6) ustawi szczeliny w obu gowicach, tak aby ilo nanoszonego lakieru z gowicy
wynosia 120130 g/m,
7) nanie pierwsz warstw lakieru,
8) drug warstw lakieru nanie 1620 min po naoeniu pierwszej,
9) przekaza elementy do suszenia.

Wyposaenie stanowiska pracy:


elementy pytowe do polewania,
polewarka dwugowicowa,
lakier poliestrowy (Polimal 110),
naftanin kobaltu,
ketonoks,
Kubek Forda dysza wypywowa 4 mm,
stoper (zegarek do pomiaru czasu),
naczynia do przygotowania roztworu A i B,
pytka wzorcowa do badania iloci nanoszonego lakieru,
waga laboratoryjna,
instrukcja stosowania lakieru i zasady sporzdzania roztworw.

wiczenie 4
Dokonaj konserwacji urzdzenia natryskowego po zakoczeniu pracy.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:


1) oprni zbiornik lakieru,
2) do zbiornika wla rozcieczalnik,
3) uruchomi pistolet natryskowy,
4) do zbiornika wla nastpn porcj czystego rozcieczalnika,
5) z zewntrz pistolet przemy szmatk zwilon rozcieczalnikiem,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

56
6) rozmontowa pistolet namoczy nasadk dysz, iglic i nakrtk w rozcieczalniku,
7) zmontowa pistolet,
8) dokona smarowania zgodnie z instrukcj.

Wyposaenie stanowiska pracy:


urzdzenie natryskowe,
rozcieczalnik,
instrukcje smarowania pistoletu natryskowego,
smar stay,
olej maszynowy.

4.2.4. Sprawdzian postpw


Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni sposoby nanoszenia materiaw malarsko-lakierniczych?
2) scharakteryzowa urzdzenia niezbdne wchodzce w skad
natrysku pneumatycznego?
3) okreli rnice midzy pistoletem natryskowym
jednoskadnikowym a dwuskadnikowy?
4) poda rnic midzy cian wycigow a kabin natryskow?
5) poda rnic midzy natryskiem pneumatycznym
a hydrodynamicznym?
6) wyjani zasady konserwacji urzdze lakierniczych?
7) wyjani zasad ustawiania iloci wypywajcego lakieru
z gowicy polewarki?
8) scharakteryzowa metod nanoszenia materiaw malarsko-lakierniczych
metod bbnowania?
9) wyjani metod natrysku elektrostatycznego?
10) okreli zastosowanie dwuwalcowej polerki?
11) zastosowa przepisy bezpieczestwa i higieny pracy w lakierniach?

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

57
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 20 zada o rnym stopniu trudnoci. S to zadania wielokrotnego wyboru.
Do kadego zadania doczone s 4 odpowiedzi, tylko jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem,
a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Test skada si z zada o rnym stopniu trudnoci.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie sprawiao Ci trudno, wtedy od jego
rozwizanie na pniej i wr do niego, gdy zostanie czas wolny.
8. Na rozwizanie testu masz 45 min.
Powodzenia

ZESTAW ZADA TESTOWYCH


1. Pigmentami nazywamy rozdrobnione substancje, ktre su do
a) wybielania powierzchni.
b) przyspieszenia wysychania powierzchni.
c) rozpuszczania substancji bonotwrczych.
d) nadawania powokom wymaganej barwy.

2. Substancje przeznaczone do bezporedniego nakadania na podoe w celu zwikszenia


przyczepnoci podoa to
a) pigmenty.
b) sykatywy.
c) farby do gruntowania.
d) wyroby lakierowe bezrozpuszczalnikowe.

3. Do grupy materiaw gruntujcych, wypeniajcych i podkadowych zaliczamy


a) politury.
b) pokosty.
c) barwniki.
d) wytrawy.

4. Lakiery, politury i matyny su do


a) wykoczenia przezroczystego.
b) wykoczenia kryjcego.
c) gruntowania pod lakiery chemoutwardzalne.
d) podkad pod lakiery poliestrowe.

5. Do wyrobw malarsko-lakierniczych dwuskadnikowych zaliczamy


a) politury.
b) matyny.
c) lakiery nitrocelulozowe.
d) lakiery chemoutwardzalne.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

58
6. Do wykoczania metod zanurzenia najlepiej nadaj si elementy
a) nogi do stow.
b) pytowe.
c) o skomplikowanych ksztatach.
d) o duych gabarytach.

7. Metoda polewania stosowana jest do wykoczenia


a) krzese.
b) elementw pytowych.
c) stolarki okiennej.
d) elementw o skomplikowanych ksztatach.

8. W metodzie natrysku hydrodynamicznego wykorzystujemy


a) sprone powietrze.
b) wysokie cinienie przetaczanego lakieru.
c) pole elektrostatyczne.
d) swobodny wypyw lakieru.

9. Kabina natryskowa znajduje zastosowanie podczas nanoszenia materiaw lakierniczych


przez
a) natrysk pneumatyczny.
b) polewanie.
c) zanurzanie.
d) bbnowanie.

10. Za pomoc pistoletw natryskowych dwuskadnikowych nanosimy


a) politury.
b) lakiery chemoutwardzalne.
c) barwniki.
d) lakiery jednoskadnikowe.

11. Kubek Forda z dysz wypywow nr 4 suy do


a) ustalenia jakoci lakieru.
b) ustalenia iloci substancji szkodliwych.
c) ustalenia lepkoci lakieru.
d) ustalenia skadu chemicznego lakieru.

12. Lepko lakieru mierzymy w


a) godzinach.
b) metrach.
c) sekundach.
d) kilogramach.

13. Do usuwania plam na paszczynie okleinowanej oklein naturaln przeznaczon do


lakierowania stosujemy
a) wodny roztwr kwasu szczawiowego.
b) wod utlenion o odpowiednim steniu.
c) wodny roztwr acetonu.
d) wodny roztwr barwnika syntetycznego.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

59
14. Zbielenie powok malarsko-lakierniczych moe by spowodowane
a) du wilgotnoci podoa.
b) du gstoci lakieru.
c) uszkodzeniem mechanicznym.
d) zbyt wysok temperatur suszenia.

15. Wada w postaci zaciekw moe by spowodowana


a) za ma lepkoci lakieru.
b) za du lepkoci lakieru.
c) zabrudzeniem podoa olejem lub innym tuszczem.
d) zbyt du wilgotnoci podoa.

16. Podczas lakierowania natryskiem lakierem poliestrowym czas suszenia


midzywarstwowego wynosi
a) 2 godz.
b) 4 godz.
c) 6 godz.
d) 20 min.

17. Materiay malarsko-lakiernicze przed uyciem naley odpowiednio przygotowa, prace te


wykonujemy
a) na wydziale lakierni.
b) w specjalnym pomieszczeniu.
c) w domu.
d) w drewnie.

18. Do nanoszenia lakieru za pomoc bbnowania najlepiej nadaj si


a) elementy pytowe.
b) elementy stolarki budowlanej.
c) elementy o skomplikowanych ksztatach.
d) drobne przedmioty o nieskomplikowanych ksztatach.

19. Do nanoszenia wyrobw lakierowych chemoutwardzalnych najlepiej zastosowa pistolet


natryskowy
a) z dolnym zbiornikiem.
b) z grnym zbiornikiem.
c) z podczeniem do centralnego zbiornika.
d) do wyrobw dwuskadnikowych.

20. Przedmioty o skomplikowanych ksztatach poleruje si uywajc polerki


a) jednowalcowe.
b) wielowalcowe.
c) z waem pionowym.
d) dwuwalcowe (kozy polerskie).

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

60
KARTA ODPOWIEDZI

Imi i nazwisko..................................................................................................................

Wykoczanie powierzchni drewna


Zakrel poprawn odpowied.

Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

61
6. LITERATURA
1. Nowak H.: Stolarstwo i materiaoznawstwo cz. 2. WSiP, Warszawa 2000
2. Praca zbiorowa: Obrabiarki i urzdzenia Techniczne. PWRiL, Warszawa 1982
3. Przdka W., Szczuka J.: Technologia meblarstwa cz. 2. WSiP, Warszawa 1996
4. Szczuka J., Zurowski J.: Materiaoznawstwo Przemys Drewna. WSiP, 1999
5. Szwaczyna I.: Meble naprawa i odnawianie. PWRiL, Warszawa 1995
6. Tyszka J.: Powierzchniowe uszlachetnianie wyrobw z drewna. WNT, Warszawa 1987

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

62

You might also like