Wykonywanie Połączeń Stolarskich

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
ukasz Styczyski
Wykonywanie pocze stolarskich 742[01].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr in. Elbieta Krajnik-Scelina
mgr in. Urszula Przystalska
Opracowanie redakcyjne:
mgr in. ukasz Styczyski
Konsultacja:
mgr Magorzata Sotysiak
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 742[01].Z2.01

Wykonywanie pocze stolarskich, zawartego w moduowym programie nauczania dla
zawodu stolarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy Radom 2007
1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Poczenia drewna i tworzyw drzewnych 7
4.1.1. Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 24
4.1.3. wiczenia 24
4.1.4. Sprawdzian postpw 27
4.2. Okucia i czniki stosowane w meblarstwie 28
4.2.3. wiczenia 37
4.3. Rysunek zawodowy dotyczcy pocze stolarskich 39
4.3.3. wiczenia 48
5. Sprawdzian osigni 50
6. Literatura 55
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w nabywaniu umiejtnoci z zakresu wykonywania
pocze stolarskich. Pozwoli waciwie wykonywa trasowanie oraz wykonanie rczne jak
i maszynowe pocze stolarskich.
Jednostka moduowa 742[01].Z2.01. Wykonywanie pocze stolarskich jest jedn
z podstawowych jednostek dotyczcych procesu produkcji wyrobw stolarskich.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtnoci, ktre powiniene posiada,
aby przystpi do realizacji tej jednostki moduowej.
2. Cele ksztacenia tej jednostki moduowej, ktre okrelaj umiejtnoci, jakie opanujesz
w wyniku procesu ksztacenia.
3. Materia nauczania zawierajcy informacje niezbdne do realizacji zaplanowanych
szczegowo celw ksztacenia umoliwia samodzielne przygotowanie si do wykonania
wicze i zaliczenia sprawdzianw. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazan
literatur, oraz inne rda informacji. Obejmuje on rwnie:
pytania sprawdzajce wiedz, niezbdn do wykonania wicze,
wiczenia z opisem sposobu ich wykonania, oraz wyposaenia stanowiska pracy,
sprawdzian postpw, ktry umoliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po
wykonaniu wicze.
4. Sprawdzian osigni w postaci zestawu pyta sprawdzajcych opanowanie umiejtnoci
okrelonych w tej jednostce moduowej.
5. Wykaz literatury dotyczcej programu jednostki moduowej.
Jeeli masz trudnoci ze zrozumieniem tematu, lub wiczenia, to popro nauczyciela lub
instruktora o wyjanienie i ewentualne sprawdzenie prawidowoci wykonywania danej
czynnoci.
Po zapoznaniu si z materiaem nauczania sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu
jednostki moduowej. Wykonujc sprawdzian postpw, powiniene odpowiada na pytania
tak lub nie.
Po przyswojeniu materiau sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki moduowej.
Wykonujc sprawdzian postpw powiniene odpowiada na pytania tak lub nie,, co oznacza,
e opanowae materia lub nie.
Bezpieczestwo i higiena pracy

Przy obsudze obrabiarek do maszynowej obrbki drewna musisz przestrzega
regulaminw, przepisw bezpieczestwa i higieny pracy oraz szczegowych instrukcji
opracowanych dla kadego stanowiska.
3
742[01].Z2
Proces produkcji wyrobw
stolarskich
742[01].Z2.01
Wykonywanie pocze
stolarskich
742[01].Z2.02
Klejenie i oklejanie
elementw z drewna
i tworzyw drzewnych
742[01].Z2.03
Wykoczanie powierzchni
drewna
742[01].Z2.04 742[01].Z2,05
Wytwarzanie mebli Wytwarzanie wyrobw
stolarki budowlanej
742[01].Z2.06
Organizowanie produkcji
wyrobw stolarskich
Schemat ukadu jednostek moduowych
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji jednostki moduowej powiniene umie:
wykonywa rysunki podstawowych konstrukcji geometrycznych,
posugiwa si dokumentacj techniczn,
organizowa stanowisko pracy do obrbki drewna,
posugiwa si przyrzdami do trasowania,
wykonywa rczn obrbk drewna i tworzyw drzewnych,
wykonywa maszynow obrbk drewna i tworzyw drzewnych,
posugiwa si przyrzdami kontrolno-pomiarowymi,
ocenia jako obrbki skrawaniem,
ustala parametry wykonywania operacji,
okrela zagroenia zwizane z uytkowaniem obrabiarek i urzdze,
stosowa racjonaln gospodark materiaami, narzdziami i energi,
stosowa zasady bezpiecznej obsugi maszyn i urzdze,
stosowa przepisy ochrony przeciwpoarowej,
okrela wpyw szkodliwych czynnikw zwizanych z obrbk drewna i tworzyw
drzewnych na rodowisko.
5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
zorganizowa stanowisko rcznego i maszynowego wykonywania pocze elementw
i podzespow wyrobw stolarskich,
posuy si terminologi dotyczc pocze stolarskich,
wykona trasowanie oraz poczenia rwnolege wzdune i czoowe elementw
z drewna litego,
wykona trasowanie oraz poczenia ktowe naronikowe paskie elementw z drewna
litego,
wykona trasowanie i poczenia ktowe naronikowe cienne oraz poczenia wzdune
i czoowe elementw z drewna litego,
wykona trasowanie oraz poczenia ktowe pkrzyowe paskie i cienne elementw
z drewna litego,
wykona trasowanie i poczenia ktowe krzyowe paskie elementw z drewna litego,
wykona trasowanie i poczenia elementw z pyt drewnopochodnych: rwnolege,
ktowe, ktowe pkrzyowe,
wykona trasowanie i poczenia podzespow mebli,
wykona trasowanie i zcza elementw mebli skadanych,
zwymiarowa zcza,
oceni jako wykonania zczy, usun ewentualne usterki,
zastosowa racjonaln gospodark materiaami, narzdziami i energi,
zastosowa przepisy bezpieczestwa i higieny pracy podczas rcznego i maszynowego
wykonywania zczy.
6
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Poczenia drewna i tworzyw drzewnych
4.1.1. Materia nauczania

Poczenia drewna i tworzyw drzewnych
Wyroby stolarskie skadaj si z odpowiednio rozmieszczonych i poczonych ze sob
elementw oraz podzespow. Proste wyroby stolarskie mog skada si tylko z jednego
elementu. Natomiast w wyrobach skomplikowanych liczba elementw wynosi niekiedy
kilkaset sztuk.
Element jest podstawow (elementarn) czci skadow wyrobw o rnych ksztatach
i wymiarach. Elementy poczone ze sob w sposb trway tworz podzesp.
W budowie bardziej skomplikowanych wyrobw wyodrbnia si ponadto zespoy, z ktrych
zestawia si gotowy wyrb.
W budowie wyrobw stolarskich stosuje si rne rodzaje elementw. Poniewa ich
okrelenie jest zwykle cile zwizane z rodzajem konstrukcji, blisze omwienie
poszczeglnych elementw nastpi cznie z nauk konstrukcji wyrobw stolarskich.
Mona wyodrbni, w sposb bardzo oglny, dwie grupy elementw:
elementy graniakowe, o maym przekroju w stosunku do dugoci oraz szerokoci rwnej
lub wikszej od gruboci,
elementy pytowe, o duym przekroju w stosunku do ich dugoci oraz o szerokoci
wielokrotnie wikszej od gruboci. Podzia ten uwzgldniono w podanej klasyfikacji
pocze stolarskich.
Cz konstrukcji, w obrbie ktrej nastpuje zespolenie (zczenie) dwch lub wicej
elementw lub podzespow w jedn konstrukcyjn cao, nazywa si poczeniem.
Te czci dwch czonych elementw lub podzespow, ktre cz si ze sob za
pomoc odpowiednio uksztatowanych w nich profilw (np. czop i gniazdo) lub ktre nie
maj profilw, lecz s czone za pomoc elementw obcych (spoina klejowa, koek,
wpustka), nazywaj si zczem.
Elementy obce, stosowane w zczu w celu zespolenia lub wzmocnienia zcza, nosz
nazw cznikw [6, s. 333].
Klasyfikacja i charakterystyka pocze

W zalenoci od wzajemnego ukadu czonych elementw w konstrukcjach stolarskich
wyrnia si poczenia rwnolege i ktowe.
Poczenia rwnolege
Poczenia rwnolege wyrniaj si tym, e czone elementy s uoone obok siebie
w jednej paszczynie na sobie lub we wzajemnym przedueniu. W zalenoci od tego
poczenia rwnolege dzieli si na:
poczenia wzdune, w ktrych powierzchnia przylegania przebiega wzdu wkien
drewna; stosuje si je w celu zwikszenia szerokoci lub gruboci elementu;
poczenia czoowe, w ktrych powierzchnia przylegania przebiega w poprzek wkien
drewna; stosuje si je przy poduaniu elementw.
7
Poczenia ktowe
Poczenia ktowe wyrniaj si tym, e czone elementy s ustawiane wzgldem
siebie pod ktem. Poczenia ktowe dzieli si na:
poczenia naronikowe paskie i cienne, w ktrych elementy czone s kocami (przy
cznikach ciennych rwnie bokami) pod rnymi ktami. poczenia naronikowe
paskie s charakterystyczne dla konstrukcji ramowych i szkieletowych; cienne dla
konstrukcji skrzyniowych,
poczenia pkrzyowe (rodkowe) paskie (stosowane w konstrukcjach szkieletowych)
i cienne (w konstrukcjach skrzyniowych), w ktrych koniec jednego elementu jest
czony pod rnymi ktami z bokiem (w poczeniu paskim) lub z paszczyzn
(w poczeniu ciennym) elementu drugiego,
poczenia krzyowe paskie i cienne (bardzo rzadko stosowane), w ktrych czone
elementy wzajemnie przenikaj si pod okrelonymi ktami. podzia pocze stolarskich
przedstawiono w sposb pogldowy na rys. 1.
Rys. 1. Podzia pocze stolarskich [6, s. 334]
Ze wzgldu na sposb wykonywania samego poczenia wyrnia si:

zcza profilowe elementy z odpowiednimi wyciciami dobranymi zarwno pod
wzgldem wymiarw, jak i ksztatu (wrby, profile) czy si ze sob bez dodatkowych
cznikw lub (co stosuje si najczciej) przez klejenie,
zcza cznikowe elementy czy si ze sob z zastosowaniem rnych cznikw
z drewna (koki, wpustki), metali lub tworzyw sztucznych (wkrty, ruby, cigacze).
Rne rodzaje oku stosowanych jako zcza cznikowe przedstawiono w rozdziale 4.2
poradnika.
Odrbn grup stanowi zcza bezprofilowe, czone wycznie spoin klejow,
okrelane jako zcza stykowe sklejane. Podzia tego rodzaju, pomocny przy dalszym
okrelaniu zczy stolarskich, wykazuje pewne uproszczenie. Zcza ze spoin klejow,
stanowic dodatkowy cznik, wystpuj w tym podziale zarwno w grupie zczy
czopowych jak i cznikowych. W cisym ujciu zcza czopowe ze spoin klejow
naleaoby zaliczy do zczy kombinowanych.
W poczeniach stolarskich mona rwnie wyodrbni zcza nierozczne,
wykonywane przy uyciu kleju, oraz rozczne, w ktrych poczone elementy mog by
atwo rozczone. W zczach rozcznych stosuje si takie czniki, jak: ruby, wkrty,
zatyczki, cigacze i in. Podana klasyfikacja pocze dotyczy zarwno obrbki rcznej,
jak i maszynowej [6, s. 335].
8
Poczenia rwnolege
Poczenia rwnolegle wzdune
Poczenia rwnolege wzdune s to poczenia dwch lub wicej elementw
uoonych obok siebie w kierunku szerokoci lub gruboci. W poczeniach tych stosuje si
zcza bezprofilowe, wpustowo-wypustowe i cznikowe.
Zcza bezprofilowe nazywa si potocznie zczami stykowymi sklejanymi rys. 2 I.
Rys. 2. Poczenia rwnolege wzdune: I Zcza stykowe: a) zwikszajce szeroko, b) zwikszajce grubo,
c) zwikszajce szeroko i grubo. II Zcza wpustowo-wypustowe: a) wrgowe proste (zakadkowe),
b) wregowo-wpustowe (zakadkowo-wpustowe), c) prostoktne, d) trapezowe, e) pkoliste, f) trjktne.
III Zcza cznikowe: a) wpustkowe cige (obce piro), b) wpustkowe przerywane, c) kokowe okrge,
d) kokowe paskie [6, s. 336]
9
Powierzchnie czci czonych tymi zczami powinny by rwne i gadkie; dokadno
przylegania tych powierzchni i prawidowy proces klejenia przyczyniaj si do zwikszenia
wytrzymaoci zcza. Ze wzgldu na du wytrzymao, prostot obrbki i oszczdne
wykorzystanie materiau (bez strat materiau na profile i czniki) zcza stykowe sklejane s
najbardziej praktyczne i powinny by szeroko stosowane w rwnolegych poczeniach
wzdunych konstrukcji meblarskich.
Zcza wpustowo-wypustowe
Poduny wystp, czyli wypust (jeden lub kilka), na boku jednego elementu,
umieszczony w odpowiadajcym mu , co do wymiaru i ksztatu wgbieniu, czyli
gniedzie (te jednym lub kilku), w boku drugiego elementu, tworzy zcze czopowe, zwane
wpustowo-wypustowym. Ksztaty przekrojw poprzecznych czopw i gniazd mog by
rne. Czciej stosowane zcza wpustowo-wypustowe przedstawiono na rys. 2. Do zczy
wpustowo-wypustowych zalicza si te zcza wrgowe. Zcza wrgowe stosuje si
wwczas, gdy wymagana jest wzgldna szczelno caej pyty. W zczach tych nie stosuje
si cznikw. Koce czonych elementw zazwyczaj umieszcza si luno we wpustach
elementw zasadniczych konstrukcji.
W celu zapewnienia wikszej wytrzymaoci zcza stosuje si poczenia wzdune
wieloczopowe rys. 3, w ktrych powierzchnia sklejenia jest znacznie powikszona. Zcza te
wykonuje si wycznie maszynowo.
Zcza wpustowe nie s ekonomiczne, gdy na szerokoci kadego czonego elementu
traci si cz materiau, odpowiadajc szerokoci czopa.
Rys. 3. Przykady pocze rwnolegych wzdunych wieloczopowych maszynowych [6, s. 337]
Zcza cznikowe wpustkowe rys. 2 III s to zcza, w ktrych jako cel oszczdnoci
materiaowej stosuje si wpustk, stanowic cznik. W obu czonych czciach elementw
wykonuje si gniazda i umieszcza w nich wpustk odpowiadajc im pod wzgldem ksztatu
i wymiarw. Wpustki mog by prostoktne cige i prostoktne przerywane. Stosuje si
take czniki kokowe; koki mog by okrge lub paskie [6, s. 337].
Poczenia rwnolegle czoowe

Poczenia rwnolege czoowe rys. 4, umoliwiajce zwikszenie dugoci elementw,
nie maj szerszego zastosowania w obrbce rcznej. Z pocze tych korzysta si przewanie
przy renowacji mebli. W poczeniach czoowych konieczne jest uycie kleju. Do czenia
elementw, ktrych dugo nie przekracza 1000 mm, stosuje si zcza: stykowe skone rys.
4a, zakadkowe proste rys. 4b, zakadkowe cite rys. 4c zastrzaowe rys. 4d.
W poczeniach czoowych elementw duszych stosuje si zcza: kokowe okrge
i paskie rys. 4e,f, widlicowe proste (czopowe proste rys. 4g), widlicowe cite (czopowe
cite rys. 4h), widlicowe wcite rys. 4i.
10
Rys. 4. Poczenie rwnolege czoowe: a) stykowe skone, b) zakadkowe proste, c) zakadkowe cite,
d) zastrzaowe, e) kokowe okrge, f) kokowe paskie, g) widlicowe proste, h) widlicowe cite, i) widlicowe
wcite [6, s. 338]
Obecnie w przemysowej produkcji stolarki budowlanej, a take przy wyrobie iglastych

pfabrykatw tartych dla przemysu meblarskiego, przeznaczonych na ramy siedziskowo-
leyskowe, do czenia na dugo stosuje si rwnie zcza wczepowe klinowe rys. 5.
Poczenia na wczepy klinowe, otrzymywane w sposb zmechanizowany przy uyciu
11
specjalnych agregatw, umoliwiaj lepsze wykorzystanie tarcicy. Dziki duej powierzchni
sklejenia otrzymuje si element zespolony o wytrzymaoci zblionej do wytrzymaoci
drewna litego.
Rys. 5. Poczenia rwnolege czoowe z zastosowaniem zcza wczepowego klinowego [6, s. 339]
Poczenia ktowe
Poczenia ktowe naronikowe
W poczeniach tych stosuje si zcza czopowe i cznikowe z dodatkowym cznikiem
spoin klejow. Rozrnia si zcza ktowe prostopade, o kcie cicia kocw czonych
elementw rwnym 90, i uciosowe, o kcie cicia wynoszcym zazwyczaj 45. Zcza
prostopade s bardziej wytrzymae i atwiejsze w obrbce. Wymiary czopa lub cznika
powinny zapewnia naleyt wytrzymao poczenia i odpowiada warunkom pracy zcza.
Przebieg wkien w cznikach i czopach powinien by moliwie rwnolegy do osi
podunej. Rozrnia si poczenia naronikowe graniakw i poczenia naronikowe pyt.
W poczeniach naronikowych graniakw, czyli ktowych paskich, stosuje si zcza
prostopade: jedno-i dwuczopowe rys. 6, kokowe rys. 7 oraz uciosowe czopowe rys. 8
i cznikowe rys. 9. Czopy w zczach prostopadych przechodzce przez gniazdo wykonane
w caej szerokoci drugiego elementu czonego nazywaj si czopami przelotowymi,
natomiast czopy umieszczone w gniazdach nie przechodzcych przez ca szeroko graniaka
nazywaj si nieprzelotowymi lub krytymi.
12
Rys. 6. Poczenia ktowe naronikowe graniakw (ktowe paskie). Zcza czopowe prostopade:
a) zakadkowe proste, b) pojedyncze przelotowe (widlicowe pojedyncze), c) pojedyncze pkryte (czopowe
pkryte), d) pojedyncze kryte (czopowe kryte), e), f), g) pojedyncze odsadzone (czopowe odsadzone),
h) podwjne przelotowe (widlicowe podwjne), i) podwjne pkryte (widlicowe podwjne pkryte [6, s. 340]
Rys. 7. Poczenia ktowe naronikowe graniakw. Zcze cznikowe prostopade kokowe [6, s. 340]
13
Zgodnie z wymaganiami plastycznymi lub technicznymi czopy mog by wykonywane
z wciciami (odsadkami rys. 6 e, f, g). Ze wzgldu na oszczdno drewna i robocizny
w zczach prostopadych naley stara si zastpowa czopy cznikami kokowymi. Zcza
zakadkowe i cznikowe przewanie stosuje si w konstrukcjach, ktre nie musz spenia
okrelonych wymaga wytrzymaociowych.
Rys. 8. Poczenia ktowe naronikowe graniakw (ktowe paskie). Zcza czopowe uciosowe: a) zakadkowe,
b), c) pojedyncze, d), e) podwjne, f) zcze stykowe [6, s. 341]
Rys. 9. Poczenia ktowe naronikowe graniakw (ktowe paskie). Zcza cznikowe uciosowe: a), b), c)
wpustkowe, d) kokowe [6, s. 341]
14
Rys. 10. Poczenia naronikowe pyt (ktowe cienne) czoowe. I Zcza wczepowe: a) proste, b) skone
odkryte, c) skone pkryte, d) skone kryte. II Zcza cznikowe: a) kokowe prostopade, b), c) kokowe
uciosowe, d) wpustkowe prostopadle, e), f) wpustkowe uciosowe [6, s. 342]
Poczenia naronikowe pyt (ktowe cienne) mog by: czoowe, w ktrych zczenie
nastpuje w bezporednich przyczoowych czciach elementw (prostopady ukad wkien
w elementach czonych), oraz wzdune, w ktrych czy si czci lece bezporednio przy
bokach elementw (rwnolegy ukad wkien w czonych elementach).
15
Poczenia ktowe cienne czoowe stosuje si szeroko w konstrukcjach stolarskich,
zwaszcza w meblarstwie, natomiast poczenia ktowe cienne wzdune stosuje si rzadko.
W poczeniach naronikowych pyt (ktowych ciennych) czoowych stosuje si
zazwyczaj zcza wczepowe (wieloczopowe), cznikowe oraz wrgowe i wpustowe.
W zczach wczepowych stosuje si czopy proste (rys. 10 a) oraz czopy skone (rys. 10 b, c,
d.) W zczach tych wystpuj czopy odkryte pkryte lub kryte. Odlego midzy osiami
czopw (podziaka) wynosi od l do 1,5, a w czopach skonych wyjtkowo do 3 gruboci
czonych elementw. W zczach wczepowych skonych kt nachylenia powierzchni
bocznych czopa skonego wynosi okoo 80.
Zcza wczepowe odkryte z czopami prostymi s bardziej wytrzymae i atwiejsze do
wykonania ni zcza wczepowe z czopami skonymi. Zcza wczepowe z czopami skonymi
wykonuje si w maych zakadach, nie dysponujcych odpowiednimi ciskami montaowymi.
Zcza wczepowe odkryte mona stosowa w poczeniach, w ktrych dopuszczalna
jest widoczno cz czopw.
Zcza wczepowe skone pkryte stosuje si w poczeniach zewntrznych (licowych).
Wysoko czopw wynosi 2/3 do 3/4 gruboci czonych elementw. Ksztat, kt pochylenia
powierzchni bocznych czopa i podziaka s takie jak w zczach odkrytych.
Zcza wczepowe kryte stosuje si w szczeglnych wypadkach, gdy chodzi o pene
zakrycie cz czopw. Czopy i gniazda wykonuje si na 3/4 gruboci elementw, a pozosta
1/4 cz cina si pod ktem 45 (na ucios). Zcza te s trudne do wykonania i mao
wytrzymae. Niektre stosowane w praktyce sposoby wyznaczania zczy wczepowych
przedstawiono na rys. 11.
Rys. 11. Sposoby wyznaczania zczy wczepowych: a) prostopadych, b), c), f) odkrytych skonych przy
prostopadej krawdzi zcza do bokw elementu, g) odkrytych skonych przy kcie mniejszym lub wikszym
od prostego, d) pkrytych skonych, e) krytych skonych [6, s. 344]
16
Rys. 12. Poczenia naronikowe pyt (ktowe cienne) czoowe. Zcza wrgowe: a) wrgowe proste, b)
wrgowe skone, c) wpustowe pojedyncze proste (wpustowe wrgowe), d) wpustowe podwjne skone
(wpustowe podwjne uciosowe), e), f) wpustowe zwane maszynowymi [6, s. 344]
Naley pamita, e w elementach z drewna twardego stosuje si mniejsz podziak

czopw ni w elementach z drewna mikkiego, np. 4 czopy w elemencie z drewna iglastego
powinny odpowiada 5 czopom w elemencie z drewna liciastego twardego (przy jednakowej
szerokoci zcza).
W konstrukcjach stolarskich, ktrym nie stawia si duych wymaga, co do
wytrzymaoci, stosuje si zcza cznikowe kokowe i wpustkowe rys. 10 II oraz zcza
wrgowe i wpustkowe (rys. 12). Ze wzgldu na oszczdno drewna i atwo wykonywania
zcza cznikowe stosuje si w poczeniach naronikowych elementw pytowych w coraz
szerszym zakresie.
W poczeniach naronikowych pyt (ktowych ciennych) wzdunych stosuje si
zcza, stykowe, wrgowe i wpustkowe (rys. 13) [6, s. 345]
Rys. 13. Poczenia naronikowe pyt (ktowe cienne) wzdune. Zcza: a) stykowe, b) wpustowe pojedyncze
proste (wpustowe wrgowe), c) wpustkowe uciosowe [6, s. 345]
17
Poczenia ktowe plkrzyowe (rodkowe)
Poczenia ktowe pkrzyowe stosuje si w konstrukcjach ramowych i skrzyniowych
do czenia ich elementw zewntrznych z elementami wewntrznymi. W poczeniach tych
stosuje si zcza czopowe i cznikowe.
W poczeniach pkrzyowych graniakw (p-krzyowych paskich) stosuje si
przewanie zcza jednoczopowe i cznikowe kokowe. Czopy pojedyncze przelotowe mog
by od zewntrz klinowane. W niektrych konstrukcjach maj zastosowanie zcza klinowe
rozbierane. Typowe przykady zczy pkrzyowych paskich przedstawiono na rys. 14.
Rys. 14. Poczenia pkrzyowe (rodkowe) graniakw (pkrzyowe paskie). I Zcza czopowe:
a) pojedyncze przelotowe, b) pojedyncze przelotowe z odsadkami poprzecznymi, c) pojedyncze kryle,
d) podwjne kryte. II Zcza cznikowe: a) zatyczkowe lub klinowe (czopowe zatyczkowe),
b) kokowe [6, s. 346]
W poczeniach pkrzyowych (rodkowych) pyt (pkrzyowych ciennych)

zazwyczaj stosuje si zcza jednoczopowe oraz cznikowe kokowe (rys. 15) [6, s. 345].
Rys. 15. Poczenia pkrzyowe pyt (pkrzyowe cienne). I Zcza czopowe: a) wpustowe (pene wpustowe),
b) wpustowe jednostronnie cite, c) wpustowe dwustronnie cite (ostro wpustowe), d) wpustowo-wrgowe,
e) wpustowe, f) ppetwowe, g) petwowe (jaskczy ogon), h) wieloczopowe przelotowe (czopowe zwyke
przerywane). II Zcze cznikowe kokowe [6, s. 346]
18
Poczenia ktowe krzyowe
Zakres stosowania pocze krzyowych w konstrukcjach meblarskich jest bardzo
ograniczony. Stosuje si je niekiedy w konstrukcjach mebli ludowych i w konstrukcjach
drzwi oszklonych innych mebli. Poczenia krzyowe su przewanie do czenia
elementw graniakowych o przekroju zblionym do kwadratu lub prostokta o stosunku
bokw 1:2 (rys. 16).
Rys. 16. Poczenia krzyowe graniakw (krzyowe paskie). Zcze zakadkowe proste [6, s. 346]
W poczeniach krzyowych przekrj obu czonych elementw zmniejsza si o poow,,

co znacznie obnia wytrzymao zcza. Dlatego zamiast poczenia krzyowego lepiej jest
stosowa podwjne poczenie pkrzyowe ze zczami czopowymi lub kokowymi. [6, s. 347]
Poczenia elementw wykonanych z pyt wirowych i padzierzowych

Wszystkie wymienione wyej rodzaje zczy stolarskich mog by stosowane
w poczeniach elementw z drewna litego. Natomiast, jak wykazay badania, nie wszystkie
rodzaje zczy mona uwaa za waciwe w poczeniach elementw wykonywanych z pyt
wirowych i padzierzowych. Zasadniczym powodem tego ograniczenia jest rnica budowy
i wynikajcych z niej waciwoci mechanicznych drewna litego i tworzyw pytowych.
Poczenia rwnolege
Poczenia rwnolege elementw z pyt wirowych i padzierzowych ograniczaj si
przewanie do czenia pyt bokami (zwikszenie szerokoci lub dugoci). Pyty wirowe
wytaczane mog by czone tylko bokami jednoimiennymi, tzn. boki rwnolege do
kierunku wytaczania z rwnolegymi, a prostopade z prostopadymi. Zasadniczo mona
czy ze sob tylko pyty tych samych rodzajw i o jednakowej lub zblionej wilgotnoci
i gruboci.
W razie czenia pyt rnej gruboci naley je zestawi w ten sposb, aby pyta grubsza
wystawaa ponad ciesz jednakowo z dwch stron. W poczeniach nie naraonych na
dziaanie wikszych obcie mona stosowa zcza stykowe proste sklejane (rys. 17),
natomiast w przypadku wikszych obcie zaleca si stosowanie zczy stykowych skonych
sklejanych rys. 17b oraz zczy wrbowych sklejanych (rys. 17c). Naley podkreli, e
okleinowanie czonych elementw zwiksza znacznie ich wytrzymao. Wytrzymao
zczy sklejonych pyt wirowych nie okleinowanych jest mniejsza od wytrzymaoci takich
samych zczy z drewna sosnowego o 1030%. Jedynie zcze stykowe skone dugoci l=3h
rys. 17b wykazuje prawie tak sam wytrzymao. Natomiast wytrzymao zczy pyt
wirowych sklejanych i oklejanych dwustronnie obogiem jest znacznie wiksza (2555%) od
19
wytrzymaoci odpowiadajcych im zczy z drewna sosnowego. W poczeniach pyt, oprcz
podanych na rys. 17, stosuje si zcza przedstawione na rys. 3 [6, s. 348].
Rys. 17. Poczenia rwnolege pyt wirowych. Zcza: a) stykowe proste, b) stykowe skone, c) stykowe
wrbowe, d) wpustkowe, e) zakadkowe proste, f) kokowe, g) wpustowo-wypustowe [6, s. 348]
Poczenia ktowe
W poczeniach ktowych elementw z pyt wirowych i padzierzowych prasowanych
nie wyrnia si pocze wzdunych i czoowych. W przypadku czenia pyt wirowych
wytaczanych nie naley czy ze sob bokw elementw o rnym usytuowaniu w stosunku
do kierunku wytaczania (podobnie jak w poczeniu rwnolegym).
Badania zczy przedstawionych na rys. 18 wykazay, e do czenia pyt wirowych
najwaciwsze s zcza kokowe. rednica koka (zalena od gruboci pyty) zwykle rwna
si poowie gruboci elementw. Do czenia pyt o gruboci mniejszej ni 12 mm zaleca si
wpustki zamiast kokw. Rozstaw kokw (odlego midzy osiami ssiednich kokw)
wynosi zazwyczaj 50 mm.
20
Rys. 18. Poczenia ktowe naronikowe (cienne) pyt wirowych i padzierzowych. Zcza: a) stykowe,
b) z obcym pirem, c) kokowe (koki kryte), d) kokowe (koki przelotowe), e) uciosowe, f) uciosowe z ktow
listw wzmacniajc, g) uciosowe wpustkowe, h) uciosowe wpustkowe z ktow listw wzmacniajc,
l) uciosowe kokowe, k) uciosowe kokowe z ktow listw wzmacniajc, l) uciosowe wklejkowe, m) wrgowe
proste, n) wczepowe proste, o) wczepowe skone, p) rozczne ze cigaczem metalowym mimorodowym,
r) rozczne ze cigaczem specjalnym rubowym [6, s. 349]
21
W poczeniach naronikowych uciosowych koek umieszcza si prostopadle do
powierzchni uciosu, moliwie najbliej wewntrznego kta czonych pyt. Dugo kolka
w pytach gruboci 18 mm przyjmuje si w granicach 1620 mm.
Zcza wpustkowe maj podobn wytrzymao jak zcza kokowe, lecz s trudniejsze
do wykonania. Najmniej przydatne do czenia pyt wirowych i padzierzowych s zcza
wrgowe ze wzgldu na znaczne osabienie czonych elementw wyciciami.
Zcza wczepowe s trudne do wykonania i dlatego nie powinno si ich stosowa
w poczeniach pyt wirowych i padzierzowych.
W grupie zczy uciosowych najwiksz wytrzymaoci wyrniaj si zcza
wzmocnione listw ktow.
Wrd wymienionych wyej zczy nierozcznych zcza elementw z drewna
sosnowego s przewanie bardziej wytrzymae ni zcza pyt, natomiast zcza rozczne
pyt dorwnuj wytrzymaoci zczom drewna sosnowego.
Obecnie do pyt wirowych stosuje si nowe rodzaje zczy rozcznych z cznikami
metalowymi i z tworzyw sztucznych, przedstawione w rozdziale 4.2. poradnika.
Przedstawione na rys. 18 przykadowe wymiary zczy umoliwiaj jedynie porwnanie
waciwoci rnego typu pocze ktowych pyt wirowych i padzierzowych.
Zalecane do stosowania wymiary prostopadych zczy kokowych, majcych
podstawowe znaczenie w przemysowej produkcji mebli doktowego (naronikowego)
czenia elementw pytowych, przedstawiono na rys. 19, a zalecane wymiary kokw podano
na rys. 20. Powierzchnia kokw moe by gadka lub rowkowana. Ukad wkien w drewnie
kokw powinien by rwnolegy do ich osi [6, s. 350].
Rys. 19. Poczenia ktowe naronikowe pyt. Zcze cznikowe prostopade kokowe.
(Wymiary kokw wg rys. 26) [6, s. 350]
rednica Odchyka Dugo Odchyka Dugo cicia

d l L1
5 22, 25, 28, 32
6 25, 28, 32, 36
8 28, 32, 36, 40
10 +0,2 32, 36, 40, 45 0,3 2
12 36, 40, 45, 50
16 45, 50, 56, 60
20 55, 60,63
Rys. 20. Wymiary kokw [6, s. 351]
22
Poczenia ktowe pkrzyowe (rodkowe)
W ktowych pkrzyowych poczeniach pyt wirowych i padzierzowych najbardziej
wytrzymae s zcza wpustkowe. Dobrym materiaem na wpustki jest sklejka wodoodporna
gruboci 5 mm i szerokoci rwnej gruboci czonych pyt. Rodzaje stosowanych zczy
przedstawiono na rys. 21.
W konstrukcjach meblarskich naraonych na dziaanie duych obcie stosuje si zcza
wzmocnione listwami ktowymi, dziki ktrym wytrzymao zcza znacznie si zwiksza
(do 3 razy).W konstrukcjach o maym obcieniu mona stosowa zcza stykowe. Wybr
zcza zaley od konstrukcji. Pamita jednak naley, e zcza pocze ktowych pyt
wirowych i padzierzowych s zwykle mniej odporne na dziaanie si niszczcych ni
odpowiadajce im zcza z drewna litego.
Rys. 21. Poczenia ktowe pkrzyowe (rodkowe) pyt wirowych i padzierzowych. Zcza: a) stykowe,
b) stykowe z ktow listw wzmacniajc, c) stykowe z dwiema ktowymi listwami wzmacniajcymi,
d) penowpustowe, e) penowpustowe z ktow listw wzmacniajc, f) penowpustowe z dwiema ktowymi
listwami wzmacniajcymi, g) wrgowo-wpustowe, h) kokowe, i) kokowe z ktow listw wzmacniajc,
k) wpustkowe, l) wpustkowe z ktow listw wzmacniajc, m) wpustkowe z dwiema ktowymi listwami
wzmacniajcymi [6, s. 351]
23
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Co to jest element?
2. Jaka jest rnica pomidzy elementem graniakowym a pytowym?
3. Co nazywamy poczeniem?
4. Co nazywamy zczem?
5. Gdzie maj zastosowanie poczenia rwnolege?
6. Gdzie maj zastosowania poczenia rwnolege czoowe?
7. Ile wynosi wysoko czopw w poczeniach czopowych krytych?
8. Jaka powinna by wilgotno czonych elementw?
9. Co to jest wczep odkryty?
10. Co naley zastosowa do czenia pyt o gruboci poniej 12 mm?
11. Jakie zcza mona zastosowa w poczeniach ktowych pyt wirowych?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Rozpoznaj i nazwij poczenia stolarskie wystpujce w wyrobach stolarskich.
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) przeczyta literatur dotyczc podziau i zastosowania pocze,
2) dokona analizy konstrukcji stolarskiej,
3) rozpozna zastosowane w konstrukcji zcza,
4) zanotowa wyniki pracy,
5) oceni oceny poprawnoci wykonanego wiczenia.
Wyposaenie stanowiska pracy:

konstrukcje wyrobw stolarskich,
foliogramy plansze z poczeniami stolarskimi,
przybory do pisania,
literatura z rozdziau 6.
wiczenie 2
Wykonaj zcze czopowe prostopade pojedyncze przelotowe.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania zczy czopowych,
2) dokona analizy rysunku profilu do wykonania,
3) okreli kolejno wykonywanych czynnoci,
4) dokona wyboru obrabiarki do wykonywanej operacji,
5) ustali parametry skrawania,
6) zamocowa frez na wrzecionach,
7) dokona regulacji odlegoci frezw,
8) ustawi prowadnice i urzdzenia ochronne,
9) wykona frezowanie prbne,
24
10) sprawdzi czy wymiary wykonanego profilu s zgodne z wymiarami na rysunku,
11) oceni oceny poprawnoci wykonanego wiczenia.

zestaw frezw nasadzanych,
frezarka dolnowrzecionowa,
tarcica,
narzdzia kontrolno-pomiarowe,
rysunek wykonawczy zcza,
wiczenie 3
Wykonaj poczenie naronikowe uciosowe graniakw czopowe pojedyncze.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania zczy,
4) przygotowa stanowisko pracy,
5) dokona doboru narzdzia i urzdzenia do wykonania zcza,
6) wykona trasowanie zcza,
7) wykona zcze,
8) sprawdzi, czy wymiary wykonanego profilu s zgodne z wymiarami na rysunku,
9) oceni poprawno wykonanego wiczenia.

tarcica,
przyrzdy traserskie,
narzdzia do rcznej obrbki drewna,
narzdzia pomiarowe i sprawdziany,
normy branowe dotyczce pocze i zczy stolarskich,
przepisy bezpieczestwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoarowej,
wiczenie 4
Wykonaj zcze ktowe naronikowe cienne z drewna litego.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania zczy naronikowych sciennych,
2) dokona analizy rysunku zcza do wykonania,
6) zamocowa frez na wrzecionach,
7) dokona regulacji odlegoci frezw,
25
9) wykona frezowanie prbne,

tarcica,
wiczenie 5
Wykonaj poczenie ktowe naronikowe pyt wirowych; z obcym pirem, kokowe.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania zczy naronikowych sciennych,
4) wykona trasowanie elementw,
5) dokona wyboru obrabiarek do wykonywanej operacji,
8) wykona frezowanie wpustu,
9) wykona wiercenie gniazd,

wiertarka pionowa,
pyta wirowa,
wiczenie 6
Wykonaj zcze pkrzyowe graniakw.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania zczy pkrzyowych,
4) wykona trasowanie elementw,
5) dokona wyboru obrabiarek do wykonywanej operacji,
26
8) wykona piowanie elementw na dugo i szeroko,
9) wykona frezowanie gniazda,
10) wykona frezowanie czopu,

wiertarko-frezarka pozioma,
pilarka stolarska,
tarcica,
4.1.4. Sprawdzian postpw

Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjani, co to jest element w wyrobie stolarskim?
2) wyjani rnic pomidzy elementem graniakowym a pytowym?
3) okreli, co to jest poczenie?
4) wyjani, co to jest zcze?
5) okreli zastosowanie pocze rwnolegych?
6) okreli zastosowanie pocze rwnolegych czoowych?
7) okreli wysoko czopw w poczeniach czopowych krytych?
8) scharakteryzowa wczepy odkryte?
9) scharakteryzowa sposoby czenia pyt o gruboci poniej 12 mm?
10) scharakteryzowa zcza stosowane w poczeniach ktowych pyt
wirowych?
27
4.2. Okucia i czniki stosowane w meblarstwie

Wiadomoci oglne i podzia oku
Okucia s to rnorodne czci skadowe wyrobw stolarskich, penice w ich
konstrukcji funkcj pomocnicz lub uzupeniajc, wykonane z metali, tworzyw sztucznych
lub z obu tych materiaw. Okucia czsto maj cechy zdobnicze. Ich wpyw na jako
wyrobu, a zwaszcza trwao, funkcjonalno oraz estetyk, jest znaczny, a dla wielu
wyrobw decydujcy. Z tego wzgldu wykonanie oku powinno odznacza si szczegln
starannoci. W wyrobach stolarskich stosuje si wiele oku o rnym przeznaczeniu.
Do niedawna okucia produkowano wycznie ze stali, aluminium, mosidzu lub innych
stopw. W ostatnich latach duy wpyw na zwikszenie asortymentu oku wywaro
zastosowanie do ich produkcji tworzyw sztucznych. Waciwoci tych tworzyw, np. wysoka
wytrzymao mechaniczna i odporno na dziaanie korozji, w poczeniu z ma mas, s
przyczyn staego zwikszania ich udziau w produkcji oku.
Waciwoci estetyczne oku stalowych lepszej jakoci podwysza si przez niklowanie,
chromowanie lub mosidzowanie. Okucia gorszej jakoci pokrywane s tylko lakierami lub
oksydowane. Okucia stosowane w wyrobach stolarskich dzieli si oglnie na meblowe
i budowlane.
Przedstawiony w tabeli 1 dalszy podzia oku, zaleny od spenianej przez nie funkcji,
odnosi si zarwno do oku meblowych, jak i budowlanych [6, s. 167].
Tabela 1. Podzia oku w wyrobach stolarskich [6, s. 168]

bez kluczy (m.in. Zatrzaski, zasuwki, zasuwy, zasuwnice,
zakrtki)
zamykajce
z kluczem (zamki)
Okucia
czce nieruchome (zcza)
obrotowe (zawiasy)
uchwytowe (uchwyty, klamki)
zabezpieczajce (ochraniajce), przytrzymujce i specjalne
Charakterystyka oku
Okucia zamykajce bez kluczy

W tej grupie oku rozrnia si okucia meblowe zatrzaski i zasuwki oraz okucia
budowlane zatrzaski, zasuwy, zasuwnice, zakrtki, zamki bezkluczowe, zamykacze i
samozamykacze.
Stosowane w meblarstwie zatrzaski kulkowe dziaaj na zasadzie wypychania spryn
z oprawy zatrzasku czci kulki i wpychania jej w odpowiednio uksztatowane gniazdo lub
zaczep rys. 22 .W nieco inny sposb dziaaj zatrzaski wakowe sprynowe oraz jzyczkowe
rys. 22g. Stosuje si rwnie zatrzaski magnetyczne rys 22h. dziaajce w wyniku siy
przycigania magnesu umieszczonego w oprawie jednej z dwch czci zatrzasku. Te
nowoczesne zatrzaski odznaczaj si dziaaniem bezszelestnym.
Zasuwki su w meblarstwie najczciej do unieruchamiania jednego skrzyda
dwuskrzydowych drzwi wikszych mebli, np. szaf. Rozrnia si kilka odmian zasuwek
w zalenoci od sposobu ich przytwierdzania (wierzchnie, wpuszczane) oraz ksztatu
i usytuowania czci ruchomej, czyli suwaka. Na rysunku 22II a, b przedstawiono dwie
odmiany zasuwek wierzchnich (nakadanych).
28
Rys. 22. Okucia meblowe zamykajce bez kluczy. I Zatrzaski: a) jednokulkowy wpuszczany, 6) jednokulkowy
wierzchni, c) dwukulkowy wierzchni, d) jednowakowy wierzchni, e) dwuwakowy wierzchni, f) sprynowy
wierzchni, g) jzyczkowy, n) magnetyczny. II Zasuwki: a) wierzchnia prosta, b) wierzchnia odgita [6, s. 169]
Zamki zamykane kluczem

Zamki meblowe dzieli si wedug sposobu ich zamocowania na wpuszczane oraz
wierzchnie, czyli nakadane. Pod wzgldem konstrukcyjnym rozrnia si zamki zastawkowe,
majce wewntrz specjalne blaszki zabezpieczajce (zastawki), zamki bezzastawkowe
i bbenkowe.
Ze wzgldu na sposb zamykania rozrnia si najczciej wystpujce zamki
zasuwkowe (suwakowe) oraz zamki skrzydekowe, zaczepowe i zasuwnicowe (baskilowe).
Nazwa tych zamkw wskazuje jednoczenie na rodzaj elementu zamykajcego. Do
zamykania pionowych drzwi meblowych oraz szuflad stosuje si gwnie zamki zasuwkowe
rys. 23. Mog one by wykonane jako lewe i prawe lub jako zamki uniwersalne, zarwno do
drzwi lewych, jak i prawych. Do zamykania drzwi (klap) poziomych uywa si zamkw
skrzydekowych, a do drzwi aluzjowych zamkw zaczepowych [6, s. 171].
Rys. 23. Zamki meblowe: a) zasuwkowy, wpuszczany wewntrzny, b) zasuwkowy wpuszczany zewntrzny,
c) zasuwkowy wpuszczany bbenkowy, d) zasuwkowy p-wpuszczany okrgy, e) zasuwkowy wierzchni,
f) skrzydekowy, g) zaczepowy, h) centralny zasuwnicowy (baskilowy) [6, s. 171]
29
Zamki zasuwnicowe baskilowe, utworzone z waciwego zamka i dwch prtw
o cznej dugoci rwnej wysokoci drzwi rys. 23-h, umoliwiaj ich sztywne zamocowanie
w trzech punktach. S one przeznaczone do zamykania wysokich drzwi meblowych.
Okucia czce
Okucia czce su do rozcznego lub nierozcznego czenia poszczeglnych
elementw lub zespow wyrobw stolarskich w sposb nieruchomy (zcza) lub obrotowy
(zawiasy).
Zcza
Stosowanie oku jako zczy cznikowych jest coraz bardziej powszechne. Dotyczy to
szczeglnie konstrukcji mebli Okucia te zastpuj w wielu wypadkach tradycyjne zcza
stolarskie i s powszechnie stosowane m. in. w meblach rozkadanych. Od dawna stosuje si
zcza rubowe, suce do ktowego czenia wiecw i bokw szaf. Specjalne odmiany
zczy rubowych s przeznaczone do pocze rwnolegych w meblach segmentowych, do
przytwierdzania ng oraz do pocze ktowych w meblach szkieletowych i skrzyniowych
(tzw. ruby motkowe rys. 24e).
Rys. 24. Okucia czce nieruchome czci mebli (zcza): a e) rubowe, f) zaczepy, g) obejmy, h) pytki
[6, s. 174]
Przedstawione na rysunku zcza rubowe s jedynie przykadami spord wielu

istniejcych odmian tych oku. Jako okucia czce nieruchome czci mebli stosuje si
rwnie specjalne zaczepy, obejmy i pytki rys. 24f, g.
30
Rys. 25. Okucia czce nieruchome czci mebli (zcza): a) mimorodowe (z przykrcon wpustk
zaczepow), b) zaczepowe, c) sposb wykonywania poczenia przy uyciu zcza mimorodowego [6, s. 175]
Rys. 26. Zawiasy meblowe: a) splatany tamowy, b) odcinkowy nierozczny, c) odcinkowy ktowy rozczny,
d) jednoczopikowy, e) dwuczopikowe z ograniczonym ktem obrotu, f) walcowy (kokowy), g) puszkowe
przegubowe [6, s. 176]
31
Rys. 27. Sposb montowania zawiasw przegubowych puszkowych [6, s. 176]
Jak wynika z rysunku, w celu przytwierdzenia niektrych oku trzeba uy dodatkowych

cznikw, tj. wkrtw, omwionych poniej.
Cigy postp w zakresie zczy cznikowych doprowadzi do pojawienia si wielu
nowych wzorw oku. Umoliwiajc szybkie wykonywanie pocze trwaych, przyczyniaj
si one do znacznego usprawnienia montau. Nale do nich m.in. rozczone zcza
mimorodowe i zaczepowe. Na rysunku 25 przedstawiono przykadowo zcze mimorodowe
i zaczepowe produkcji krajowej, stosowane do pocze ktowych elementw mebli
skrzyniowych [6, s. 177].
Zawiasy
Bardzo due znaczenie w produkcji wyrobw stolarskich maj obrotowe okucia
czce, czyli zawiasy. Dzieli si je na rozczne i nierozczne Zawiasy meblowe s
rnorodne. Do pionowych drzwi meblowych (obracanych na osi pionowej) stosuje si
splatane zawiasy tamowe, rne odmiany zawiasw odcinkowych zawiasy czopikowe
zwyczajne, szeroko stosowane zawiasy walcowe (kokowe) oraz puszkowe zawiasy
przegubowe. S one w pooeniu zamknitym cakowicie niewidoczne, rwnie przy
drzwiach nakadanych. Na rysunku 27 przedstawiono sposb montowania tego rodzaju
zawiasw. Niekiedy dla zwikszenia estetyki mebli zawiasy si eksponuje, np. przy
wytwarzaniu mebli stylizowanych. Stosuje si wwczas np. zawiasy odziowe i ozdobne
rys. 28. Przy drzwiach meblowych poziomych, nazywanych klapami, stosuje si zawiasy
czopikowe z ograniczonym ktem obrotu.
Rys. 28. Zawiasy meblowe: a) odziowy, b) ozdobny [6, s. 178]
32
Okucia uchwytowe
Okucia uchwytowe uatwiaj otwieranie ruchomych czci wyrobw stolarskich. Okucia
te, wykonywane z metalu, drewna lub tworzyw sztucznych, speniaj rwnie funkcje
dekoracyjne.
Rys. 29. Meblowe okucia uchwytowe. I Gaki: a) zwyka, b) ozdobna, c) walcowa, d) profilowa.
II Uchwyty: ad) prtowe zwyky, walcowy, ozdobny, ozdobne uchylne, e) okrgy miseczkowy wpuszczany,
f) listwowy [6, s. 179]
Meblowe okucia uchwytowe wystpuj jako gaki oraz prty, miseczki i listwy (rys. 29).
Niektre ozdobne odmiany uchwytw prtowych przeznacza si do wyrobw wzorowanych
na meblach stylowych.
Okucia zabezpieczajce (ochraniajce), przytrzymujce i specjalne

W meblarstwie okucia zabezpieczajce i przytrzymujce su do zabezpieczenia
wyrobw stolarskich przed uszkodzeniem lub do utrzymania ich czci w wymaganym
pooeniu. Okucia meblowe tego rodzaju obejmuj: wpustki i tarczki do kluczy lizgacze,
chronice meble przy ich przemieszczaniu, ronego rodzaju wsporniki, np. wsporniki do
pek oraz podprki (rozwrki) do klap, a take rozmaite zaciski, w tym zaciski do luster
i szyb (rys. 30).
Rys. 30. Meblowe okucia zabezpieczajce i przytrzymujce: ac) wpustki do kluczy zwyczajna, prostoktna,
okrga, d) tarczka kluczowa, eg) lizgacze, h, i) wsporniki pek kolkowy, opatkowy, j) podprka
(rozwrka) do klap, k) zacisk do luster, f) zacisk do szyb [6, s. 180]
33
Do oku specjalnych, wykazujcych pod wzgldem funkcji niektre cechy wsplne
z wymienionymi asortymentami, nale podnoniki, nki i kka meblowe oraz prowadnice
(rys. 31) [6, s. 181].
Rys. 31. Meblowe okucia specjalne: a) podnonik do tapczanu, b, c) nki meblowe kwadratowa i okrga,
d) kko meblowe, e) metalowa prowadnica szuflad z prowadnikiem [6, s. 181]
czniki metalowe
czniki metalowe s to metalowe czci zczne, suce do przytwierdzania oku lub
bezporedniego czenia elementw w wyrobach stolarskich. Do cznikw tych zalicza si
ruby i wkrty do drewna oraz gwodzie i zszywki.
Rys. 32. Wkrty i ruby: ae) wkrty do drewna z bem paskim stokowym, kulistym, stokowym
soczewkowym, czworoktnym, szecioktnym, f) wkrt do pyt wirowych, g) ruba noskowa z bem
grzybkowym [6, s. 182]
34
Rys. 33. Wkrty do drewna [3, s. 45]
Wkrty i ruby stosuje si powszechnie w konstrukcjach wyrobw stolarskich. Skadaj

si one z ba i nagwintowanego trzpienia. Zalet ich stosowania jest m.in. moliwo
tworzenia pocze rozcznych. Pod wzgldem ksztatu ba rozrnia si wkrty z bem
stokowym kulistym, stokowym soczewkowym oraz wkrty z bem czworoktnym
i szecioktnym (rys. 32). Trzy pierwsze rodzaje wkrtw maj nacicia do wkrtaka,
a pozostae dwa wkrca si kluczami do rub.
Wkrty cakowicie lub czciowo wpuszczane w materia stosuje si zalenie od
wymogw estetycznych oraz konstrukcji wyrobu. Wkrty z naciciami do wkrtaka maj
rednic ba 2,820 mm, a dugo 6150 mm. Symbol wkrta, np. 4 x 30, oznacza wkrt
35
o rednicy trzpienia 4 mm i dugoci 30 mm. Wymiar dugoci odnosi si do najwikszej
gbokoci, na jak moe by on wkrcony w materia.
Wkrty do drewna tylko czciowo zachowuj swoje zalety w zastosowaniu do tworzyw
drzewnych, takich jak pyty wirowe. W wyniku odmiennej od drewna litego struktury przy
wkrcaniu nastpuje wykruszanie czsteczek drewna. Powoduje to, szczeglnie przy
kilkakrotnym wkrcaniu i wykrcaniu, zniszczenie miejsc zaczepienia zwojw gwintu.
Dlatego do pyt wirowych stosuje si wkrty specjalne, rnice si od wkrtw do drewna
mniejszym ktem i wikszym skokiem gwintu, mniejsz rednic trzpienia oraz
nagwintowaniem na caej jego dugoci.
Do naronikowych pocze pyt wirowych bywa przydatny cznik typu Konfirmat
(rys. 34). Przy jego uyciu w czole jednego elementu wykonuje si otwr rednicy o 0,2 mm
mniejszej od rednicy kocowej czci trzpienia. Otwr w drugim elemencie powinien mie
rednic o 0,51,0 mm wiksz od rednicy walcowej czci ba cznika.
Rys. 34. cznik typu Konfirmant do pyt wirowych [6, s. 183]
ruby, w odrnieniu od ostro zakoczonych wkrtw, s zakoczone gwintem do

nakrtek. Symbol ruby, np. M6 x l00, oznacza rub z gwintem metrycznym o rednicy
gwintu 6 mm i dugoci 100 mm.
Wkrty i ruby produkuje si na og ze stali. Wkrty stalowe s czsto mosidzowane,
niklowane lub chromowane. W wyrobach wysokiej jakoci stosuje si wkrty wytwarzane
z mosidzu [6, s. 184]
Gwodzie wytwarza si w rnych odmianach zalenie od ich przeznaczenia. Przy
wytwarzaniu mebli stosowanie gwodzi ogranicza si tylko do prac tapicerskich. Poczenia
elementw na gwodzie s nierozczne i sabsze od pocze na wkrty. Szersze
zastosowanie znajduj gwodzie w produkcji skrzynek i drobnych wyrobw stolarskich.
Wymiary gwodzi oznacza si podajc ich grubo i dugo w milimetrach. Gwodzie
wytwarza si gwnie z drutu lub tamy stalowej.
Zszywki metalowe (rys. 35) stosuje si obecnie gwnie w pracach tapicerskich.
W przemysowej produkcji mebli zszywek uywa si do czenia cian tylnych z korpusami
mebli skrzyniowych. Zszywki wbija si w drewno zszywaczami pneumatycznymi. Wymiary
zszywek zale od przeznaczenia i wynosz: grubo 0,51,5 mm, szeroko 1030 mm oraz
wysoko 1040 mm.
36
Rys. 35. Zszywki metalowe [6, s. 185]

1. Jaka funkcj peni okucia w wyrobach stolarskich?
2. Co to jest cznik?
3. W jaki sposb klasyfikujemy zamki meblowe ze wzgldu na sposb zamocowania?
4. Do czego su okucia czce?
5. Z jakich materiaw wytwarza si najczciej okucia uchwytowe?
6. Jakie zastosowanie maj okucia zabezpieczajce?
7. Jakie rodzaje uchwytw stosuje si w meblach?
8. Jaki ksztat maj by wkrtw do drewna?
9. Do czego su zszywki?
10. Jaki cznik zastosujesz do naronikowych pocze pyt wirowych?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj zcze elementw mebli skadanych.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania zczy rozcznych,
4) dokona wyboru okucia na podstawie rysunku,
8) wykona wiercenie,

wiertarka pionowa,
zestaw wierte,
pyta wirowa,
37
katalogi oku i akcesoriw meblowych,
okucia czce mimorodowe,
wiczenie 2
Wykonaj poczenie elementw pytowych mebli przy uyciu cznikw metalowych.

1) dokona analizy rysunku poczenia,
2) dokona wyboru cznika,
6) wykona wiercenie,
7) sprawdzi czy wymiary wykonanego gniazda s zgodne z wymiarami na rysunku,

wiertarka pionowa,
zestaw wierte,
pyta wirowa,
katalogi oku i akcesoriw meblowych,
czniki typu Konfirmat,

Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjani, jak funkcj peni okucia w wyrobach stolarskich?
2) wyjani pojcie cznika?
3) dokona podziau zamkw meblowych ze wzgldu na sposb
zamocowania?
4) wskaza zastosowanie oku czcych?
5) scharakteryzowa materiay z jakich wytarzane s okucia uchwytowe?
6) okreli zastosowanie oku zabezpieczajcych?
7) scharakteryzowa rodzaje uchwytw stosownych w meblach?
8) scharakteryzowa ksztat ba wkrtw stosownych do czenia elementw
z drewna i tworzyw drzewnych?
9) okreli zastosowanie zszywek?
10) scharakteryzowa cznik stosowny do naronikowych pocze
pytowych?
38
4.3. Rysunek zawodowy dotyczcy pocze stolarskich

Zcza stolarskie w rzutach prostoktnych
Zcza stolarskie i ich elementy mona traktowa jako bryy geometryczne
z odpowiednimi wyciciami. Rzutowanie zczy mona wykonywa w sposb uproszczony,
tzn. pomijajc ukad osi, a prowadzc tylko linie odnoszce. O liczbie rzutw bdzie
decydowa ksztat, liczba i rodzaj wyci oraz ustawienie w stosunku do paszczyzn rzutw.
Jeeli np. ramiak ma ksztat prostoktny, a wycicia s proste, to liczb rzutw mona
ograniczy do jednego, w innych wypadkach wystpi dwa (rys. 36) lub trzy (rys. 37)
i (rys. 38).
Rys. 36. Element zcza czopowo-uciosowego w dwch rzutach [7, s. 75]
Rys. 37. Element zcza czopowego z odsadzeniem: a) w izometrii, b) w rzutach prostoktnych [7, s. 75]
Rys. 38. Element zcza czopowego: a)w izometrii, b) w rzutach prostoktnych [7, s. 76]
39
Istotny wpyw na liczb rzutw i ich czytelno ma ustawienie elementu w stosunku do
paszczyzny rzutw. Rysunek 39 przedstawia zcze ktowe zakadkowe, gdzie krawdzie s
pokazane lini kreskow (strzaka l na rys. 39 a wskazuje stron, od ktrej rysownik wykona
rzut pionowy). Rysunek ten staje si bardziej czytelny, jeeli kierunek rzutowania zostanie
przyjty od strony przeciwnej (strzaka 2, rys. 39a).
Rys. 39. Element zcza ktowego zakadkowego: a) w izometrii, b) i c) w rzutach prostoktnych [7, s. 76]
Elementy innych zczy stolarskich w rzutach prostoktnych przedstawiaj rysunki 40 i 41.
Rys. 40. Element zcza krzyowego w trzech rzutach [7, s. 76]
Rys. 41. Element zcza naronikowego pyt na wczepy skone odkryte [7, s. 76]
40
Zasady wykonywania pocze stolarskich i wymiarowanie zczy
Zasady wykonywania pocze stolarskich
Poczenia stolarskie naley wykonywa zgodnie z niej omwionymi zasadami:
1. Drewno przeznaczone na czone elementy powinno by zdrowe, bez wad,
o prawidowym ukadzie wkien i wysuszone do stopnia wilgotnoci odpowiadajcego
przeznaczeniu wyrobu.
2. czone elementy musz mie jednakowy stopie wilgotnoci.
3. Elementy z drewna litego czone w pyty powinno si ukada w takim porzdku, aby
stykay si ze sob elementy o zblionej szerokoci sojw oraz (co jest widoczne na
czoach elementw) biel z bielem, twardziel z twardziela. W wyrobach o niewidocznej
strukturze drewna elementy prawe i lewe naley ukada naprzemianlegle, a w wyrobach,
w ktrych struktura bdzie widoczna i decyduj wzgldy estetyczne, elementy prawe
ukada si z jednej strony. Nie naley czy w ten sposb tarcicy bocznej, poniewa
otrzymane pyty atwo ulegaj spaczeniu.
4. Nie naley czy w pyty elementw z drewna litego szerszych ni 100 mm.
5. Koki naley wykonywa z drewna twardego (buk, brzoza, jesion, grab), wpustki (obce
pira) z drewna twardego o przebiegu wkien prostopadym do bokw wpustki.
Zamiast drewna litego zaleca si stosowa wpustki ze sklejki liciastej.
6. Gboko gniazd na koki powinna by wiksza o 1,5 mm od poowy dugoci koka.
Gboko gniazd na czopy powinna by wiksza o l mm od dugoci czopa. Gboko
wpustw na wypusty i wpustki powinna by wiksza o l2 mm od szerokoci wypustu
lub od poowy szerokoci wpustki. Luzy powysze w dwch pierwszych wypadkach s
potrzebne do pomieszczenia nadmiaru kleju przy czeniu; w wypadku trzecim na
ewentualne pcznienie.
7. Krawdzie czoowe kokw, czopw krytych, wpustek i wypustw, jak rwnie
krawdzie odpowiadajcych im gniazd i wpustw powinny by lekko zaamane
(fazowane) dla uatwienia czenia.
8. Podczas trasowania (w obrbce rcznej) dugoci elementw, a nastpnie zczy naley
przewidzie niewielki nadmiar na ostateczne wygadzenie gotowego zcza.
9. Podczas trasowania zczy naley posugiwa si prawidowymi wzornikami.
10. Wykonanie, wykoczenie i dopasowanie czonych elementw, a w szczeglnoci zczy
musi by staranne i dokadne. Stykajce si czci zczy powinny mie rwne i gadkie
wzajemnie przylegajce powierzchnie.
11. Podczas klejenia zczy musi by wywierany dostateczny docisk na czone
powierzchnie w kierunku prostopadym do nich. Niekiedy, np. w zczu wrgowym
i wczepowym, docisk wywiera si w dwch prostopadych do siebie kierunkach.
12. W zczach czopowych elementy z czopami powinny w wyrobie zajmowa pooenie
poziome, a widlice lub gniazda pooenie pionowe. Bywaj jednak wyjtki.
13. Ze wzgldu na oszczdno drewna naley dy do jak najszerszego stosowania zczy
cznikowych [6, s. 353].
Zasady rcznego wykonywania i wymiarowania zczy stolarskich

Zasady rcznego wykonywania i wymiarowania zczy stolarskich przedstawiono na
przykadzie kilku charakterystycznych zczy. Jako podstaw wymiarowania zczy
przyjmuje si gruboci czonych elementw; jeeli elementy maj rn grubo, wymiary
zczy ustala si na podstawie gruboci elementu cieszego. W niektrych zczach za
podstaw wymiarowania suy oprcz gruboci szeroko elementw.
41
Poczenie rwnolege wzdune. Zcze kokowe okrge
Na czonych bokach elementw naley wytrasowa rodki gniazd. W tym celu zaciska
si w strugnicy oba elementy gruboci b mm w ten sposb, aby paszczyzny przewidziane
jako wewntrzne znalazy si na zewntrz, a oba czone boki u gry, oraz eby boki i czoa
leay w tych samych paszczyznach (rys. 42). Za pomoc znacznika nanosi si na obu
bokach rodkowe rysy wzdune AB. rodek pierwszego gniazda powinien by w odlegoci
b mm od czoa elementu. Odmierza si t odlego na krawdzi boku i za pomoc ktownika
i rysika kreli si rys poprzeczn CD. Nastpne poprzeczne rysy EF, GH, IJ nanosi si
w odstpach rwnych a mm (a jest rozstawem rodkw gniazd). Rozstaw a przyjmuje si
w granicach 32120 mm, zalenie od dugoci czonych elementw i potrzebnej
wytrzymaoci zcza. Wymiar a jest podawany na rysunku wykonawczym. Na przeciciach
O rys wzdunych i poprzecznych bd leay rodki gniazd. W punkty O naley wcisn
ostrze rysika, aby w powstae od rysika wgbienia mona byo potem wcisn do widra.
Trzeba pamita, aby przy czeniu elementw obie powierzchnie, przyjte przy trasowaniu
jako zewntrzne, byy umieszczone w jednej paszczynie.
Rys. 42. Trasowanie zcza kokowego okrgego [6, s. 354]
Trasowa naley bardzo dokadnie. Dlatego zamiast nanoszenia rys jest wskazane
stosowanie wzornikw. Wzornik taki moe by wyposaony w kolce (rys. 43), ktre po
dociniciu go od razu wyciskaj wgbienia, lub w mae otworki, przez ktre wyznacza si
miejsca do wiercenia przez wciskanie rysika.
Rys. 43. Wzornik do trasowania otworw (gniazd): a) z kolcami, b) z otworami [6, s. 354]
rednica gniazd powinna wynosi 0,5 b mm, a ich gboko 0,5l + 1,5 mm, przy czym l
stanowi dugo kolka, wynoszc w omawianym zczu 2b. Krawdzie wywierconych
gniazd naley lekko nawierci wiertem grotnikiem.
42
Kolki wykonuje si z drewna brzozowego, bukowego lub jesionowego, z listewek dugoci
ok. 50 cm o przekroju poprzecznym kwadratowym. Bok kwadratu wynosi
0,5 b + (0,51) mm. Krawdzie listewek zaamuje si strugiem i przeciska listewk przez
stalowy kaliber" (listwa stalowa z kilkoma otworami o rednicach odpowiadajcych
najczciej stosowanym rednicom gniazd). Otwory w kalibrze s wzdunie obkowane,
wskutek czego listewka po przejciu przez kaliber" ma wzdune obki. Listewki przerzyna
si wg dugoci kokw. Czoa kokw stpia si wiertem stokowym. Koki w poczeniach
nierozbieralnych osadza si na klej z jednakowym luzem w obu gniazdach. Natomiast w
poczeniach rozbieralnych drugi element wciska si na sucho, czyli bez kleju.
Poczenie naronikowe czoowe pyt

Zcze kokowe prostopade. Grubo czonych elementw wynosi 6 mm. Odlego
osi pierwszego koka b mm; rednica koka 0,5 b odlego midzy ssiednimi kokami
32120 mm; dugo kokw l = b + (1520) mm. Trasowanie i inne operacje przy
wykonaniu tego zcza s podobne do opisanych powyej. Rni si te zcza tylko
wzajemnym ukadem elementw.
Poczenie naronikowe czoowe pyt. Zcze wczepowe skone odkryte

Zcze przedstawiono na rys. 30-a z wymienieniem nazw poszczeglnych czci zcza
w elementach A i B. W kadym zczu wczepowym w elemencie A s dwa boczne czopy,
a w elemencie B odpowiadajce im dwa gniazda. A wic ukad zcza na elemencie A jest
taki: czop + x (wczepina + czop), gdzie x jest liczb kompletw wczepina + czop.
Przyjmuje si szeroko czopw 0,5 b mm, a wczepin b mm, mierzc wzdu linii
rodkowej czoa (b jest gruboci elementw). Dla szerokoci elementw s mona uoy
nastpujcy wzr
b b b
s= + x (b + ) = + x 1,5b
2 2 2
std
b
s
x= 2
1,5b
Wzr 1
Na podstawie tego wzoru mona okreli, ile wczepin + czopw, oprcz czopa
pierwszego, mona zmieci na szerokoci czoa elementu i jaka bdzie ich rzeczywista
szeroko b1
Przykad
Dane: s = 150 mm, b = 26 mm. Trzeba podzieli czoo elementu A na czopy i wczepiny,
czyli znale ich liczb i szeroko rzeczywist. Wedug wzoru 1
b 26
s 150
x= 2= 2 = 150 13 = 137 3,51
1,5b 1,5 26 39 39
Liczba wczepin i czopw nie moe by uamkiem, przyjmujemy wic najblisz liczb
cakowit, czyli x = 4. Trzeba teraz znale rzeczywist szeroko b1 odpowiadajc liczbie 4
(wczepin + czopw):
43
b
s
s
b
= x 1,5b1 ; 1,5b1 = 2 = 150 13 = 137 mm
2 x 4 4
137
b1 = mm 22,8 23mm
4 1,5
Wwczas komplety wczepina + czop zajm wzdu linii rodkowej 4 (23 + 11,5) mm
= 138 mm, a na pierwszy czop pozostanie 150 138 = 12 mm.
Rys. 44. Trasowanie i wykonanie wczepowego, skonego zcza, ktowego ciennego czoowego: a) nazwy
czci zcza, c) graficzne wyznaczanie szerokoci czopw i wczepin wzdu linii rodkowej czoa elementu A,
trasowanie czopw, d) trasowanie dugoci czopw i wczepw na elementach A i B, d) narzynanie czopw
w elementach A, e) trasowanie elementu B [6, s. 357]
44
Prociej podobne rezultaty mona uzyska (nie zmniejszajc szerokoci pierwszego
czopa) sposobem graficznym. Na papierze lub bezporednio na paszczynie elementu kreli
si prost EF pod ktem ostrym do linii czoa elementu CD rys. 44. Na prostej EF odkada si
kolejno odcinki dugoci b+b/2. Liczba odcinkw powinna by taka, aby dugo odcinka EM
jak najmniej rnia si od dugoci odcinka ED = s 0,5 b. Punkt M czy si z punktem D,
a z punktw podziau linii EF prowadzi si rwnolege do MD. Midzy punktami przecicia
rwnolegych z lini krawdzi CD otrzymuje si rzeczywiste szerokoci b1 i b1/2.
Jeeli rysowano na powierzchni elementu A, to z punktw przecicia za pomoc
ktownika i rysika prowadzi si prostopade do linii rodkowej czoa. Prostopade te podziel
lini rodkow w punktach O na odcinki b/2, b1, b1/2.
Jeeli rysunek by wykonany na papierze, to otrzymane kolejno szerokoci zaczynajc
od b/2, nastpnie b1, b1/2 przenosi si bezporednio na lini rodkow czoa elementu. Na
obu elementach A i B za pomoc znacznika prowadzi si rysy poprzeczne w odlegoci b od
krawdzi cz wok tych elementw rys. 44c. Jeeli elementy s rnej gruboci, to rysy
nanosi si na jednym elemencie w odlegoci rwnej gruboci elementu drugiego.
Kolejno poszczeglnych czynnoci jest nastpujca:
1. Przez punkty O podziau linii rodkowej czoa elementu A rys. 44b, za pomoc
ktownika nastawnego i rysika, kreli si skone linie naprzemianlege kk, ll, ... zz
pod ktem 80.
2. Z punktw k, l, ... z kreli si na obu paszczyznach elementu A rysy prostopade do
wytrasowanej linii poprzecznej.
3. Oznacza si krzyykami odpady do usunicia (miejsca na wczepiny).
4. Czopnic (lub grzbietnic w elementach cienkich) narzyna si czopy
zawsze przy rysie od strony wczepiny. Jeeli s dwa jednakowe elementy A (np. przy
wykonaniu skrzyni), to skada si je razem i narzyna jednoczenie dwa elementy, jak
przedstawiono na rys. 44d najpierw prawe strony czopw, a po odpowiednim
przesuniciu elementw strony lewe.
5. Odcinki oznaczone krzyykami dutuje si na wczepiny i wygadza obrabiane
powierzchnie. Praca przy elemencie A jest zakoczona.
6. Elementy A i B ustawia si do siebie prostopadle, jak na rys. 44e, zwracajc uwag, aby
krawd czoa elementu A leaa w jednej linii z rys elementu B i aby boki elementw
leay w jednej paszczynie. Na elemencie B nanosi si rysikiem zarysy wczepw.
7. Zarysy wczepw przenosi si na czoo elementu B i na drug powierzchnie. Krzyykami
zaznacza si odpady do usunicia (miejsca na gniazdo) midzy wytrasowanymi
wczepami.
8. Narzyna si pojedynczo wczepy.
9. Dutuje si gniazda i wygadza obrabiane powierzchnie.
10. Zcze dopasowuje si i skleja. Po upywie doby (sezonowanie) zcze oczyszcza si
i wygadza.
1. Poczenie pkrzyowe (rodkowe) pyt. Zcze petwowe (jaskczy ogon)

Grubo elementw wynosi b mm. Gboko petwiny 1/3b mm, a wysoko petwy
1/3b (0,51) mm. Kt nachylenia cian petwy i petwiny w przekroju poprzecznym z obu
stron po 7580.
Element pionowy nie wymaga trasowania, od razu mog wic by strugane wrgi petwy
strugiem petwiakiem, nastawionym na wysoko petwy. Element poziomy trasuje si rys. 45
w przewidzianym na poczenie miejscu (w meblach nie bliej ni 40 mm od czoa elementu).
45
Rys. 45. Trasowanie zcza pkrzyowego ciennego petwowego [6, s. 359]
Znacznikiem prowadzi si na bokach elementu rysy AB w odlegoci 1/3b mm od

grnej paszczyzny elementu, a za pomoc ktownika i rysika na grnej (lewej) paszczynie
elementu, prostopadle do krawdzi bocznej, wyznacza si rys CD, stanowic lew krawd
petwiny. Z punktu C przecicia rysy z krawdzi boczn elementu za pomoc ktownika
nastawnego prowadzi si rys CA pod ktem 75 (80) do przecicia z lini AB w punkcie A.
Na rysie AB z punktu A odmierza si odcinek AE rwny b mm i z punktu E ktownikiem
nastawnym kreli si rys EF pod ktem 75 (80). Z punktu F prowadzi si rys FG
rwnoleg do CD, Zarys petwiny CAEF przenosi si na drugi bok elementu. Petwin
narzyna si zasuwnic (narznic).
W celu nadania prawidowego kierunku posuwom zasuwnicy wzdu rysy do
narzynania przymocowuje si listw wystrugan wzdunie pod ktem 75 (80). Narznit
z obu stron petwin wybiera si strugiem wyabiakiem lub dutem i oczyszcza si za
pomoc duta.
Jeli trasowanie i obrbk wykonano dokadnie, to po wciniciu petwiny w petw
poczenie powinno by sztywne, a midzy petw i dnem petwiny powinien zaznaczy si
luz 0,51 mm, stanowicy rnic przyjtych z gry wymiarw gbokoci petwy
i petwiny. Ta rnica wymiarw umoliwia docignicie" czonych elementw. Zcza
petwowego nie skleja si, mona tylko pod koniec wciskania petwy nanie klej na kilka
ostatnich centymetrw zcza [6, s. 359].
46
Rys. 46. Przykad wykonania zcza wczepowego prostego [4, s. 107]
47
1. Jakie naley zastosowa zasady podczas wykonywania pocze stolarskich?
2. Ile wynosi rozstaw midzy kokami w poczeniach kokowych?
3. Jaka jest odlego pierwszego koka od czoa elementu?
4. Ile wynosi rednica koka w poczeniach kokowych?
5. Jakie zasady obowizuj podczas wykonywania rysunkw pocze?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj trasowanie zcza kokowego w poczeniu rwnolegym wzdunym.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania trasowania,
2) dokona analizy rysunku poczenia,
4) przygotowa przyrzdy traserskie,
5) zamocowa elementy,
6) wykona trasowanie,

tarcica,
wiczenie 2
Oblicz, ile naley wykona wczepin i znajd ich rzeczywist szeroko, aby wykona
zcze wczepowe skone odkryte majc dane: s = 200 mm, b = 32 mm. Wykonaj trasowanie
poczenia wedug oblicze.

1) przeczyta literatur dotyczc zasad wykonywania trasowania pocze wczepowych
skonych,
2) obliczy ilo wczepin i czopw,
3) obliczy rzeczywist szeroko (wczepin + czopw),
4) wykona trasowanie,

przybory do pisania,
tarcica,
48
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzowa zasady, jakie naley zastosowa podczas wykonywania
pocze?
2) okreli, ile wynosi rozstaw midzy kokami w poczeniach kokowych ?
3) okreli odlego pierwszego koka od czoa elementu?
4) scharakteryzowa rednice kokw w poczeniach kokowych?
5) scharakteryzowa zasady podczas wykonywania rysunkw poacze?
49
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 18 zada o rnym stopniu trudnoci. Kade zadanie zawiera cztery
alternatywy, tylko jedna odpowied jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem,
a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie sprawiao Ci trudno, od jego rozwizanie na
pniej i wr, gdy zostanie czas wolny.
8. Na rozwizanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADA TESTOWYCH

1. Widoczne na rysunku obok poczenie to
a) rwnolege wzdune.
b) rwnolege czoowe stykowe skone.
c) rwnolege czoowe zakadkowe proste.
d) rwnolege czoowe widlicowe proste.
2. Widoczne na rysunku obok poczenie to

a) rwnolege wzdune wrgowe proste.
b) rwnolege wzdune wrgowo-wpustowe.
c) rwnolege wzdune wieloczopowe.
d) naronikowe zakadkowe proste.
3. Widoczne na rysunku obok zcze czopowo prostopade to

a) podwjne pkryte.
b) pojedyncze kryte.
c) pojedyncze przelotowe.
d) podwjne przelotowe.
4. Do oku zabezpieczajcych nale

a) zasuwki.
b) uchwyty.
c) zawiasy.
d) podprki.
50
5. Do czenia elementw na dugo wykorzystywanych w produkcji stolarki budowlanej
stosuje si zcza
a) kokowe.
b) wczepowe klinowe.
c) widlicowe proste.
d) stykowe skone.
6. rednica kokw stosownych do czenia pyt wirowych jest zwykle rwna

a) 1/4 gruboci pyty.
b) 1/3 gruboci pyty.
c) 1/2 gruboci pyty.
d) 2/3 gruboci pyty.
7. Poczenie pkrzyowe pojedyncze przelotowe z odsadkami poprzecznymi to

a) a.
b) b.
c) c.
d) d.
8. Wkrt z bem soczewkowym przedstawia rysunek

a) a.
b) b.
c) c.
d) d.
9. Widoczne na rysunku obok poczenie rwnolego czoowe to

a) zakadkowe skone.
b) zakadkowe proste.
c) zakadkowe cite.
d) wieloklinowe.
10. Widoczne na rysunku obok poczenie naronikowe graniakw to

a) pojedyncze kryte.
b) pojedyncze odsadzone.
c) pojedyncze przelotowe.
d) podwjne pkryte.
51
11. Wpustki przerywane przedstawia rysunek
a) a.
b) b.
c) c.
d) d.
12. Poczenie pkrzyowe ppetwowe przedstawia rysunek

a) a. a) b) c) d)
b) b.
c) c.
d) d.
13. Najwiksze waciwoci wytrzymaociowe ma

a) wczepowe klinowe.
b) zakadkowe proste.
c) widlicowe proste.
d) kokowe okrge.
14. Zcza wczepowe skone pkryte przedstawia rysunek

a) a.
b) b.
c) c.
d) d.
52
15. W poczeniu rwnolegym czoowym dugo zcza powinna wynosi
a) 11,5 h.
b) 1,52 h.
c) 22,5 h.
d) 2,55 h.
16. Wczepina jest elementem zcza

a) zakadkowego prostego.
b) zastrzaowego.
c) stykowego.
d) wczepowego.
17. Dugo czopa w zczu czopowym prostopadym pojedynczym pkrytym naley

wykona na
a) 1/4 gruboci elementu.
b) 1/3 gruboci elementu.
c) 1/2 gruboci elementu.
d) 2/3 gruboci elementu.
18. W poczeniach z uyciem konfirmatu otwr na eb cznika powinien mie rednic

a) mniejsz.
b) tak sam.
c) wiksz.
d) nie ma to znaczenia.
53
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko..........................................................................................................................
Wykonywanie pocze stolarskich
Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
Razem:
54
6. LITERATURA
1. Deyda B., Beilschmidt L., Blotz G.: Technologia drewna, cz 1-2. REA, Warszawa 2002
2. Mtrak C.: Meblarstwo Podstawy konstrukcji i projektowania. Wydawnictwo Naukowo
Techniczne, Warszawa 1987
3. Nowak H.: Stolarstwo Technologia i materiaoznawstwo, cz. 2. WSiP, Warszawa 2000
4. Polaski J.: Drewno moje hobby. Arkady, Warszawa 1988
5. Przdka W.: Technologia Meblarstwo. cz. 1. WSiP, Warszawa 1986
6. Pramo J.: Stolarstwo. cz. 1. WSiP, Warszawa 1997
7. Sawiski M.; Rysunek zawodowy dla stolarzy. WSiP, Warszawa 1987
8. Swaczyna I., Swaczyna M.: Konstrukcje mebli, cz 2. WSiP, Warszawa 1998
9. Norma Branowa BN-76/7140-02 Podstawowe zcza meblowe nierozczne.
Wymagania
55

Wykonywanie Połączeń Stolarskich

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Wykonywanie Połączeń Stolarskich

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Wykonywanie pocze stolarskich 742[01].Z2.01

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 742[01].Z2.01

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Bezpieczestwo i higiena pracy

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1. Poczenia drewna i tworzyw drzewnych

4.1.1. Materia nauczania

Klasyfikacja i charakterystyka pocze

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 1. Podzia pocze stolarskich [6, s. 334]

Ze wzgldu na sposb wykonywania samego poczenia wyrnia si:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 3. Przykady pocze rwnolegych wzdunych wieloczopowych maszynowych [6, s. 337]

Poczenia rwnolegle czoowe

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Obecnie w przemysowej produkcji stolarki budowlanej, a take przy wyrobie iglastych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Naley pamita, e w elementach z drewna twardego stosuje si mniejsz podziak

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

W poczeniach pkrzyowych (rodkowych) pyt (pkrzyowych ciennych)

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

W poczeniach krzyowych przekrj obu czonych elementw zmniejsza si o poow,,

Poczenia elementw wykonanych z pyt wirowych i padzierzowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

rednica Odchyka Dugo Odchyka Dugo cicia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego