Wpisuje zdajcy przed rozpoczciem pracy

Miejsce na nalepk
z kodem szkoy
PESEL ZDAJCEGO

PRBNY EGZAMIN MATURALNY

Z BIOLOGII
Arkusz II
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdajcego

1. Prosz sprawdzi, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron. Ewentualny brak naley zgosi
przewodniczcemu zespou nadzorujcego egzamin.
2. Prosz uwanie czyta wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi naley zapisa czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu.
4. Podczas egzaminu mona korzysta z owka, linijki, gumki i kalkulatora.
5. Prosz pisa tylko w kolorze czarnym; nie pisa owkiem.
6. Wykresy i rysunki mona wykonywa owkiem.
7. Nie wolno uywa korektora.
8. Bdne zapisy trzeba wyranie przekreli.
9. Brudnopis nie bdzie oceniany.
10. Obok kadego zadania podana jest maksymalna liczba punktw, ktr mona uzyska za jego
poprawne rozwizanie.

yczymy powodzenia!

Wpisuje egzaminator / nauczyciel sprawdzajcy prac

Nr. zadania 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47.
Maksymalna
liczba punktw 1 3 3 3 2 2 2 1 2 1 2 1 2 1 2 3 3 3 1 2
Uzyskana
liczba punktw

Nr. zadania 48. 49. 50. 51. 52. 53. SUMA

Maksymalna
liczba punktw 2 2 2 1 2 1 50
Uzyskana
liczba punktw
Zadanie 28. (1pkt)
Schemat przedstawia budow ciany komrkowej rolin.

Podaj nazw struktury oznaczonej liter A i wyjanij jak peni ona funkcj.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................

Zadanie 29. (3pkt)

Dwa wodne roztwory A i B zostay oddzielone bon o waciwociach bony biologicznej.
Okrel wypadkowy kierunek ruchu czsteczek wody midzy roztworami w przypadkach
X, Y i Z.

Stenie substancji Stenie substancji Kierunek ruchu czsteczek

w roztworze A (w mol/dm3) w roztworze B (w mol/dm3) wody
0,2 0,5 X
0,1 0,02 Y
0,01 0,01 Z

X - .................................................................................................................................................
Y - .................................................................................................................................................
Z - ..................................................................................................................................................

Strona 2 z 16
Zadanie 30. (3pkt)
Schemat przedstawia zmiany zachodzce podczas dojrzewania plemnika.

Ustal, z jakich organelli rozwijaj si wi i akrosom oraz wyjanij funkcj kadej z tych
struktur w procesie zapodnienia.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 31. (3pkt)

Dugoci trwania faz cyklu komrkowego pewnej komrki s nastpujce (w godzinach):

Faza G1 Faza S Faza G2 Faza M

12 8 4 2

Narysuj schemat kolisty ilustrujcy opisany wyej cykl komrkowy (kolejno i dugo
trwania faz, kierunek przebiegu cyklu) oraz wpisz przy odpowiednich fazach liczb
czsteczek DNA (2c, 4c) odpowiedni dla kadej z nich.

Strona 3 z 16
Zadanie 32. (2pkt)
Stwierdzenia w tabeli opisuj cechy budowy mitochondrium.
Uzasadnij, e podane poniej cechy s wynikiem przystosowania mitochondrium do
przeprowadzania procesu oddychania tlenowego.

Charakterystyczne cechy budowy Zwizek cechy z procesem oddychania tlenowego

mitochondrium
Zewntrzna bona mitochondrium
jest wysoce przepuszczalna dla
maych czsteczek.

Bona wewntrzna mitochondrium

tworzy wypukoci zwane
grzebieniami.

Zadanie 33. (2pkt)

1 kg suchych (zawierajcych 10 12% wody) ziarniakw jczmienia wydziela w cigu doby 0,4
mg CO2. Wzrost uwodnienia tych nasion do 33% powoduje zwikszenie produkcji CO2 do 2000
mg CO2 na dob.
a) Oblicz, ile razy zwikszya si produkcja CO2 przy wzrocie uwodnienia nasion do
33%.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

b) Wyjanij, dlaczego wraz ze wzrostem uwodnienia nasion wzrasta ilo wytwarzanego

przez nie CO2.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 4 z 16
Zadanie 34. (2pkt)
Schemat przedstawia przemiany zachodzce w komrce
rolinnej.

Wyka, e chloroplasty i mitochondria to organella

przetwarzajce energi.

...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................

Zadanie 35. (1pkt)

Uproszczony schemat cyklu mocznikowego.

Ustal, czy cykl mocznikowy ma charakter anaboliczny czy kataboliczny. Uzasadnij swoj
opini, podajc jeden argument.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 5 z 16
Zadanie 36 (2pkt)
Na schemacie przedstawiono fragmenty tkanek rolinnych.

Wrd przedstawionych tkanek wska dwie tkanki okrywajce i podaj ich nazwy.

................................................................................................................................................................
.

Zadanie 37. (1pkt)

Schematy budowy wizek przewodzcych.

Wyka zwizek midzy budow wizek A i B a przyrostem na grubo rolin, w ktrych one
wystpuj.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 6 z 16
Zadanie 38. (2pkt)
Poniszy tekst zawiera opis cyklu yciowego skrtnicy.
Skrtnica to jednokomrkowy glon tworzcy nitkowate kolonie. W lecie rozmnaa si bezpciowo
na drodze fragmentacji plechy, a jesieni przystpuje do rozmnaania pciowego. Midzy lecymi
naprzeciwko siebie komrkami obu nici wytwarzany jest most cytoplazmatyczny, przez ktry
protoplast jednej komrki przelewa si do drugiej. Zatem komrki uczestniczce w tym procesie
peni funkcj gamet. W wyniku zapodnienia powstaje diploidalna zygota, ktra po wytworzeniu
grubej ciany jest jednoczenie przetrwalnikiem. Wiosn podczas kiekowania zygota dzieli si
mejotycznie i rozwija w now koloni.
Ustal, ktra z faz (haploidalna czy diploidalna) dominuje w cyklu yciowym skrtnicy. Swj
wybr uzasadnij jednym argumentem.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 39. (1pkt)

Wykres ilustruje wyniki dowiadczenia, w ktrym badano wpyw nawoenia azotem na zawarto
oleju i biaka w nasionach lnu.

Okrel, w jaki sposb wzrost dawek nawozw azotowych wpywa na zawarto oleju
i biaka w nasionach lnu.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 7 z 16
Zadanie 40. (2pkt)
Rysunek ilustruje wyniki dowiadczenia badajcego wpyw gibereliny i niskiej temperatury na
zakwitanie marchwi.

I - rolina kontrolna, tj. nie poddana

dziaaniu gibereliny ani niskiej
temperatury

II - rolina poddana dziaaniu

gibereliny

III - rolina uprzednio przetrzymywana przez

6 tygodni w niskiej temperaturze

a) Sformuuj wniosek na podstawie otrzymanych wynikw dowiadczenia.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

b) Zaproponuj praktyczne wykorzystanie wynikw przeprowadzonego dowiadczenia.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 41. (1pkt)

Bonnik skadnik cian komrkowych rolin, jest potencjalnym rdem energii niedostpnym dla
wikszoci zwierzt, gdy brak im enzymw rozkadajcych ten cukier. Na podstawie specjalnych
pomiarw obliczono, e np. owca (ktra nie ma enzymw rozkadajcych bonnik) wykorzystuje
jednak energi zawart w spoytym bonniku a w 87%.
Wyjanij, co umoliwia owcy wykorzystanie bonnika jako rda energii.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 8 z 16
Zadanie 42. (2pkt)
Schemat przedstawia zarodki gada i ssaka.

Wyjanij zaleno midzy form rozrodu a rol omoczni w rozwoju zarodkowym gadw
i ssakw.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 43. (3pkt)

Przeprowadzono dowiadczenie na dwch grupach zwierzt tego samego gatunku. W kadej grupie
bya taka sama liczba zwierzt, wszystkie zwierzta byy bardzo zblionych rozmiarw i kondycji.
Grupa I zwierzta tej grupy otrzymyway diet zrwnowaon, ktra pokrywaa wszystkie ich
potrzeby energetyczne i budulcowe.
Grupa II zwierzta tej grupy otrzymyway diet, ktra rnia si od diety grupy I brakiem
witaminy A.
a) Wska, ktra grupa zwierzt bya grup kontroln, a ktra grup dowiadczaln.
Odpowied uzasadnij.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

b) Sformuuj problem badawczy do tego dowiadczenia.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 9 z 16
Zadanie 44. (3pkt)
Stonka ziemniaczana zimuje w postaci imago (formy dorosej) w warstwie gleby do 50 cm
gbokoci. Wiosn samice skadaj te jaja w zoach na spodniej stronie lici ziemniakw.
Wylgajce si larwy s pkate i z wiekiem przybieraj pomaraczow barw. Podczas lata dorose
chrzszcze oraz larwy eruj na liciach, ogaacajc niekiedy ca rolin. Jesieni w glebie
nastpuje przepoczwarzenie.
Narysuj schemat przedstawiajcy cykl rozwojowy stonki ziemniaczanej. W schemacie
uwzgldnij wszystkie stadia rozwojowe, miejsca i czas ich bytowania.

Zadanie 45. (3pkt)

Schemat I przedstawia proces transkrypcji, schemat II przedstawia sposb syntezy czsteczki
m-RNA.

II

Strona 10 z 16
 a) Wyjanij, jak rol w procesie transkrypcji peni DNA i enzym polimeraza RNA.

..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
b) Wska rdo energii niezbdnej do syntezy m-RNA.

..........................................................................................................................................................

Zadanie 46. (1pkt)

Spord poniszych przykadw wska zestawienie fenotypw i genotypw rodzicw, ktrych
dzieci mog dziedziczy grupy krwi w proporcji: 25%A, 50%B i 25% AB.

Fenotypy Genotypy
A. AiB IA IA oraz IBIB
B. AB i 0 IAIB oraz ii
C. AB i B IA IB oraz IBi
D. AiB IAi oraz IBi

Zadanie 47. (2pkt)

Znamy okoo 6000 chorb spowodowanych uszkodzeniem pojedynczych genw. Wspczesna
terapia genowa polega na zastpieniu wadliwego genu jego prawidow kopi lub wprowadzeniu
do genomu nowej, niezmutowanej kopii. Najpowaniejszym problemem terapii genowej jest sposb
dostarczenia genw do komrek pacjentw. Do tego celu wykorzystywane s midzy innymi
wirusy, z wbudowanymi prawidowymi ludzkimi genami. Niektre prby terapii genowej
zakoczyy si pomylnie, inne tragicznie, poniewa trudno jest przewidzie reakcj organizmu na
wirusa. Terapia genowa moe dotyczy wybranych somatycznych komrek chorego, jak rwnie
gamet i zygot. W wielu krajach terapia genowa komrek rozrodczych jest prawnie zabroniona.
Czy terapia genowa komrek rozrodczych (komrek jajowych lub plemnikw) powinna by
stosowana? Okrel swoje stanowisko, posugujc si dwoma argumentami.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 11 z 16
Zadanie 48. (2pkt)
Czstymi przyczynami mutacji chromosomowych s zaburzenia w przebiegu podziaw
komrkowych.
Wyjanij, na czym moe polega mutacja spowodowana nieprawidowym rozchodzeniem si
chromosomw w anafazie I podziau mejotycznego. Podaj przykad choroby genetycznej
czowieka spowodowanej tak mutacj.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 49. (2pkt)

W pewnej populacji byy preferowane osobniki o redniej wielkoci ciaa. Pojawienie si nowego
drapienika spowodowao, e w walce o byt wiksze szanse na przetrwanie zaczy mie ofiary
o duych i maych rozmiarach ciaa, gdy due osobniki mogy si skutecznie broni, a mae
- atwiej ukry.
Ustal, ktry z wykresw przedstawia rodzaj doboru naturalnego wystpujcego w opisanej
populacji przed presj drapienika, a ktry po pojawieniu si drapienika.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 50. (2pkt)

Wska, ktre z poniszych stwierdze wskazuje czynnik nie wpywajcy na pul genow
populacji i na przebieg ewolucji. Uzasadnij swj wybr jednym argumentem.

A. Zmiany rodowiska zewntrznego (np. zmiany klimatyczne) mog doprowadzi do selekcji

okrelonych genotypw.
B. Zmienno fluktuacyjna spowodowana czynnikami rodowiskowymi polega na tym, e ten
sam genotyp moe wytworzy rne fenotypy w zalenoci od warunkw rodowiskowych.
C. W wyniku zmiennoci mutacyjnej powstaj nowe geny, odrbne ukady genw
w chromosomach lub odrbne ukady chromosomw.
Strona 12 z 16
 D. Dobr naturalny eliminuje niekorzystne allele lub niekorzystne ukady alleli i uatwia
zwikszanie liczby alleli korzystnych w danych warunkach.
E. Izolacja uniemoliwia swobodne krzyowanie si izolowanych populacji, w ktrych
z czasem w wyniku rekombinacji i mutacji nastpuj stopniowe zmiany ich pul genowych.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Zadanie 51. (1pkt)

Na schematach A,B, C uwzgldniono rne powizania pomidzy elementami ekosystemu.

Wska schemat, ktry prawidowo opisuje struktur ekosystemu i uwzgldnia rzeczywiste

powizania pomidzy jego elementami.

...............................

Zadanie 52. (2pkt)

Nowy szkodnik kasztanowcw biaych (drzew, ktrymi od czterech stuleci Europejczycy obsadzaj
swoje miasta) w niespena 20 lat opanowa prawie ca Europ. Jest nim kilkumilimetrowy motyl
o wdzicznej nazwie szrotwek kasztanowcowiaczek. Szkodnik szybko atakuje nowe miejsca
unoszony przez prdy powietrza. Zapodnione samice skadaj jaja na powierzchni lici. Larwy po
wylegniciu si z jaj wgryzaj si pod skrk (na jednym liciu moe ich by ok. 300) powodujc,
e licie kn, brunatniej i zasychaj. Motyle zimuj w stadium poczwarki w martwych liciach.
Co prawda nie brakuje rodkw chemicznych skutecznie dziaajcych na szrotwka, ale
opryskiwanie nimi drzew w miastach zagraa zdrowiu ludzi i zwierzt.
Zaproponuj dwa sposoby skutecznej walki z nowym szkodnikiem kasztanowcw, ktre
byyby bezpieczne dla ludzi i zwierzt.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

Strona 13 z 16
Zadanie 53. (1pkt)
Schemat obiegu materii i przepywu energii przez ekosystem.

Wyjanij, dlaczego zatrzymanie procesw rozkadu martwej materii w ekosystemie moe

spowodowa mier zamieszkujcych go organizmw.

................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................

BRUDNOPIS

Strona 14 z 16
Strona 15 z 16