Określanie Właściwości Drewna

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Wodzimierz Talarkiewicz
Okrelanie waciwoci drewna 742[01]O1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr in. Barbara Krasnodbska
mgr Sawomir Skorupa
Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Wodzimierz Talarkiewicz
Konsultacja:
mgr Magorzata Sotysiak
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 742[01]O1.02

Okrelanie waciwoci drewna, zawartego w moduowym programie nauczania dla
zawodu stolarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy Radom 2007

1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstpne 5
3. Cele ksztacenia 6
4. Materia nauczania 7
4.1. Budowa drzewa i drewna 7
4.1.1 Materia nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajce 14
4.1.3. wiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postpw 15
4.2. Fizyczne waciwoci drewna 16
4.2.1. Materia nauczania 16
4.2.3. wiczenia 25
4.3. Mechaniczne waciwoci drewna 28
4.3.3. wiczenia 35
4.4. Gatunki drewna, techniczna i uytkowa warto drewna 36
4.4.3. wiczenia 38
4.5. Wady drewna, czynniki wpywajce na technologiczne waciwoci drewna 40
4.5.3. wiczenia 47
5. Sprawdzian osigni 49
6. Literatura 54

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten bdzie Tobie pomocny w nauce z zakresu materiaoznawstwa drzewnego,
a konkretnie w okrelaniu rnych waciwoci drewna, jego budowy mikroskopowej
i makroskopowej, rozpoznawanie poszczeglnych gatunkw drewna, krajowego
i egzotycznego oraz jego zastosowanie z uwzgldnieniem wad drewna majcych wpyw na
techniczn i uytkow warto tego drewna.
Jednostka moduowa: Okrelanie waciwoci drewna.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych wiadomoci, ktre powiniene posiada,
aby przystpi do realizacji tej jednostki moduowej.
2. Cele ksztacenia tej jednostki moduowej, ktre okrelaj umiejtnoci, jakie opanujesz
w wyniku procesu ksztacenia.
3. Materia nauczania, ktry zawiera informacje niezbdne do realizacji zaplanowanych
szczegowych celw ksztacenia, umoliwia samodzielne przygotowanie si do
wykonania wicze i zaliczenia sprawdzianw. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazan literatur oraz inne rda informacji.
Obejmuje on rwnie:
zadania sprawdzajce wiedz niezbdn do wykonania wicze,
wiczenia z opisem sposobu ich wykonania oraz wyposaenia stanowiska pracy,
sprawdzian postpw, ktry umoliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po
wykonaniu wicze.
4. Sprawdzian osigni w postaci zestawu pyta sprawdzajcych umoliwi Tobie
opanowanie umiejtnoci z zakresu caej jednostki. Zaliczenie jego jest dowodem
umiejtnoci okrelonych w tej jednostce moduowej
5. Wykaz literatury dotyczcej programu jednostki moduowej.
Jeeli masz trudnoci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia, to popro nauczyciela lub
instruktora o wyjanienie i ewentualne sprawdzenie czy dobrze wykonujesz dan czynno.
Po przerobieniu materiau sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki moduowej.
Wykonujc sprawdzian postpw powiniene odpowiada na pytania tak lub nie, co oznacza,
e opanowae materia lub nie.

3
742[01].O1
Podstawy stolarstwa
742[01].O1.01
Przestrzeganie przepisw
bezpieczestwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoarowej oraz
ochrony rodowiska
742[01].O1.02
Okrelanie waciwoci
drewna
742[01].O1.03
Charakteryzowanie materiaw
drzewnych i pomocniczych
742[01].O1.04 742[01].O1.05
Magazynowanie, skadowanie Posugiwanie si dokumentacja
oraz transport materiaw techniczn
i wyrobw stolarskich
Schemat ukadu jednostki moduowej

4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji jednostki moduowej powiniene umie:
stosowa przyrzdy pomiarowo kontrolne zgodnie z ich przeznaczeniem,
organizowa stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp,
dobiera prbki drewna do wicze praktycznych,
wykonywa i odczytywa schematy, wykresy i szkice,
posugiwa si dokumentacja techniczn,
posugiwa si normami,
pracowa w grupie i indywidualnie.

5
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
okreli budow drzew i drewna,
okreli waciwoci fizyczne i mechaniczne drewna,
rozpozna i okreli wady drewna,
rozpozna i nazwa poszczeglne gatunki drewna,
dobra drewno do wykonania rnych wyrobw.

6
4. MATRIA NAUCZANIA
4.1. Budowa drzewa i drewna
4.1.1. Materia nauczania
Drzewo i jego czci skadowe

Roliny drzewiaste s rolinami wieloletnimi o zdrewniaej odydze. Dziel si one na
trzy grupy: drzewa, krzewy i krzewinki.
Drzewa maj odyg pojedyncz, zwan pniem, na ktrej w pewnej wysokoci tworz si
konary i ulistnione gazie stanowice koron.
Krzewy i krzewinki maj wiksz liczb pdw nadziemnych wyrastajcej z szyi
korzeniowej do wysokoci 0,55 m.
W kadym drzewie wyrnia si nastpujce czci skadowe: korzenie, pie, koron.
Korzenie stanowi podziemna cz skadow drzewa. Zadaniem ich jest pobieranie
z gleby wody wraz z solami mineralnymi oraz mechaniczne wizanie drzewa z podoem.
Pie nazywamy rwnie strza (iglaste) obejmuje nadziemn cz masy drzewnej
midzy szyja korzeniow a wierzchokiem drzewa. Pie spenia w drzewie funkcj
mechaniczn i fizjologiczn, zwizan z magazynowaniem i przewodzeniem substancji
odywczych od korzeni do lici oraz substancji organicznych przewodzonych od korony
w d. W drzewie citym stanowi on najwiksz warto mechaniczno-uytkow jako
surowiec drzewny.
Korona jest to zesp konarw i gazi, ktry wraz z ulistnieniem stanowi dla drzewa
podstawowy aparat asymilacyjny.
Pokrj drzew
W botanice lenej pokrj oznacza ksztat drzewa, ktry okrela si przewanie
w zalenoci od jego rodzaju i warunkw wzrostu.
Na ksztat drzewa wpywa przede wszystkim budowa korony i jej wzajemny ukad
w stosunku do pnia. Drzewa iglaste, rosnce w zwarciu maj przewanie korony symetryczne
w przeciwiestwie do drzew liciastych, u ktrych korony s najczciej rozoyste
(kopulaste), utworzone przez liczne konary i gazie. Drzewa iglaste maj wyranie
wyksztacony pie od podstawy do wierzchoka i dlatego nazywa si go strza. Pie drzew
liciastych jest nazywany kod, poniewa u wikszoci drzew ju w pewnej wysokoci nad
ziemi przechodzi w silnie rozwinite konary i gazie, a w koronie staje si mao widoczny.
Waciwy ksztat pnia zaley nie tylko od rodzaju i gatunku drzewa, lecz take od
warunkw klimatycznych i siedliska. Drzewa wyrose w zwarciu zwaszcza iglaste, maj pnie
(strzay) pene (gonne) i s wysokie w przeciwiestwie do drzew rosncych w odosobnieniu.
Budowa makroskopowa drewna
Elementami makroskopowej budowy drewna okrela si te jego czci skadowe, ktre s
dostrzegalne okiem, nie uzbrojonym. S to: rdze, drewno (soje roczne, biel i twardziel),
kora oraz niekiedy promienie rdzeniowe.
Rdze
Rdze stanowi fizjologiczn o pnia. Zbudowany jest z cienkociennych komrek
mikiszowych, ktre z czasem obumieraj i wypenione s powietrzem. Na przekroju
poprzecznym pnia widoczny jest jako wiksza lub mniejsza plamka o zabarwieniu rnym
(ciemniejszym lub janiejszym) od otaczajcego drewna. Na przekroju podunym zaznacza
si jako ciemny pasek wzdu pnia. rednica rdzenia wynosi 15 mm, nieco wiksza jest w
drewnie drzew liciastych. Ksztat rdzenia bywa przewanie okrgy lub owalny. Niekiedy

7
jego zarys jest cech rozpoznawcz pewnych rodzajw drzew, np.: trjktny olchy,
czworoktny jesionu, picioktny topoli, gwiadzisty dbu.
Rys. 1. Schemat budowy pnia czteroletniej sosny w powikszeniu: 1 rdze, 2 sj roczny, 3 drewno
wczesne, 4 drewno pne, 5 granica soja, 6 przewd ywiczny, 7 miazga, 8 yko, 9 kora,
10 promie rdzeniowy, 11 promie rdzeniowy pierwotny, 12 promie rdzeniowy wtrny [3, s. 18]
Drewno
Drewno stanowi zasadnicz cz pnia. Zajmuje ono przestrze midzy rdzeniem a
warstw yka i kory. Drewno jest materiaem o nierwnomiernej budowie, ma rny wygld
zewntrzny, a jego cechy fizyczne i mechaniczne (wytrzymao) zmieniaj si zalenie od
rozpatrywanego kierunku przekroju. Okrela si, wic drewno jako materia niejednorodny,
rnokierunkowy, czyli anizotropowy.
Zrnicowan budow drewna dostrzega si na podstawie trzech przekrojw.
Rys. 2. Zasadnicze przekroje drewna: 1 poprzeczny, 2 promieniowy, 3 styczny [3, s. 19]
Na przekroju poprzecznym zaznaczaj si warstwy rocznych przyrostw soje roczne.

Na przekroju podunym promieniowym przyrosty roczne soje roczne wystpuj
w postaci pionowo przylegajcych warstw uoonych rwnolegle do kierunku rdzenia, a na
przekroju podunym stycznym w postaci parabolicznych smug.
Soje roczne s wytwarzane na skutek podziau komrek miazgi twrczej. W kadym
okresie wegetacji powstaje jeden sj roczny, dziki czemu drzewo przyrasta, co roku na

8
grubo i wysoko. Z liczby sojw rocznych na przekroju poprzecznym pnia w czci
odziomkowej mona okreli w przyblieniu wiek drzewa.
Najlepsze waciwoci ma drewno o rwnomiernym przebiegu i ukadzie sojw.
W kadym soju rocznym na przekroju poprzecznym uwydatniaj si bardziej lub mniej
warstwy drewna wczesnego i pnego.
Drewno wczesne powstaje na pocztku okresu wegetacyjnego przez podzia
cienkociennych komrek i jest janiejsze od ciemnej warstwy drewna pnego.
Drewno pne powstaje jako przyrost pny w kocu okresu wegetacji zewntrznej
warstwy soju rocznego. Gsto drewna pnego w soju rocznym jest prawie 1,5 raza
wiksza od gstoci drewna wczesnego, a ponadto odznacza si ono wiksz twardoci
i wytrzymaoci.
Na przekroju poprzecznym drewna wielu rodzajw drzew cz zewntrzna jest
janiejsza od czci wewntrznej pooonej wok rdzenia i nazywa si bielem. Natomiast
wewntrzna o ciemnym zabarwieniu (fizjologicznie nieaktywna w drzewie), nazywa si
twardziel.
Biel zbudowany z ywych komrek mikiszu drzewnego i ywych promieni
rdzeniowych bierze udzia w yciowych funkcjach drzewa zwizanych z przewodzeniem
wody i gromadzeniem substancji odywczych.
Twardziel w przeciwiestwie do bielu, jest wypeniona komrkami martwymi i spenia
w drzewie funkcje mechaniczne. Pojawia si ona zwykle midzy 20 a 40 rokiem ycia
drzewa.
Ze wzgldu na wystpowanie twardzieli rozrnia si cztery grupy drzew:
drzewa twardzielowe o zabarwionej twardzieli (np. sosna, modrzew, cis, jaowiec, db,
jarzbina, jabo, kasztan, morwa, orzech, liwa, topole, wierzby),
drzewa twardzielowe o nie zabarwionej twardzieli (np. jesion i wiz),
drzewa beztwardzielowe czyli bielaste (np. brzoza, buk, grab, gg, grusza, jawor,
kasztanowiec, klon, olcha osika).
U wielu drzew liciastych beztwardzielowych wystpuje po ich ciciu faszywa
twardziel. Pojawia si ona najczciej w drewnie buka, brzozy i klonu.
Zawarto substancji twardzielowych w drewnie zwiksza jego gsto, twardo,
trwao, zmniejsza przepuszczalno cieczy i gazw.
Drewno beztwardzielowe (bielaste) jest mikkie, porowate, ma stosunkowo niedu
gsto pod wpywem zmian wilgotnoci wykazuje skonno do paczenia si i kurczenia.
Ma wiksz zdolno wchaniania impregnatw ni drewno twardzielowe, lepiej tez nadaje
si do obrbki plastycznej.
Kora i miazga
Kora skada si z dwch rnych warstw wewntrznej zwanej ykiem i zewntrznej
zwanej tkank korkow lub korowin. Kora niektrych rodzajw drzew (np. dbu) zawiera
liczne garbniki, olejki eteryczne oraz inne substancje, ktre stosuje si w przemyle
chemicznym i farmaceutycznym.
Miazga jest to cienka warstwa niewidoczna goym okiem wystpujca midzy ykiem,
a drewnem. Skada si ona z cienkociennych ywych komrek o ksztacie wyduonym
i spaszczonym w kierunku promieniowym. W wyniku podziau komrek miazgi powstaj na
zewntrz elementy yka, a do wewntrz elementy drewna (warstwa kolejnego soju rocznego).
Budowa mikroskopowa drewna

Komrki i tkanki
Komrki tworzce drewno maj rn budow, ksztat i wielko; s ywe i martwe.
Mona je oglnie podzieli na dwie podstawowe grupy: komrki mikiszowe i komrki
wkniste.

9
Komrki mikiszowe s cienkocienne, maj ksztat owalny lub wieloboczny oraz prawie
jednakowe wymiary we wszystkich kierunkach, tj. 0,010,1 mm.
Komrki wkniste s grubocienne, maj wygld dugich wkien i s znacznie wiksze
od komrek mikiszowych.
Kada komrka skada si z czci wewntrznej i zewntrznej bony komrkowej.
Wntrze ywych komrek wypenia plazma jako galaretowata substancja, jdro i wodniczki
oraz martwe skadniki w postaci ziaren skrobi, biaka, olejkw eterycznych. Plazma wraz
z jdrem decyduje o yciu komrki.
Wiksze zespoy komrek, przystosowane budow i ksztatem do speniania okrelonych
funkcji nosz nazw tkanek. U rolin drzewiastych rozrnia si nastpujce rodzaje tkanek:
twrcz wystpujc w miazdze i stokach wzrostu,
mikiszow wystpujc w liciach (tkanka asymilacyjna i tkanka wydzielnicza) oraz
w promieniach rdzeniowych i mikiszu wknistym (tkanka zapasonona lub
spichrzowa),
przewodzc stanowic cewki i naczynia,
wzmacniajc zbudowan z grubociennych wkien drzewnych, tworzcych szkielet
konstrukcyjny, nadajcy drewnu waciwoci mechaniczne,
okrywajc wystpujc w korowinie.
Elementy anatomicznej budowy drewna

Zalenie od podstawowych funkcji fizjologicznych poszczeglnych zespow komrek
rozrnia si nastpujce elementy automicznej budowy drewna: mikisz wknisty, wkna
drzewne, naczynia, wcistki, cewki, promienie rdzeniowe i przewody ywiczne.
Mikisz drzewny (wknisty wystpuje gwnie w drewnie drzew liciastych
i w nieznacznym stopniu drewnie drzew iglastych. W jego komrkach odbywa si
gromadzenie substancji odywczych.
Rys. 3. Mikisz wknisty: a) wkno zastpcze buka,

b) wkno zastpcze lipy, c) mikisz dbu [3, s. 27]
Wkna drzewne stanowi najliczniejszy skadnik drewna drzew liciastych, brak jest ich
niemal cakowicie w drewnie drzew iglastych. S to wyduone elementy (0,32 mm) o silnie
zgrubiaych i zdrewniaych ciankach przystosowane do speniania funkcji mechanicznych.
W drewnie niektrych drzew liciastych stanowi one 6075% oglnej jego objtoci.

10
Rys. 4. Wkna drzewne: a) buka, b) dbu, c) jaworu, d) lipy, e) brzozy [3, s. 27]
Naczynia s podstawowym elementem tkanki przewodzcej i podobnie jak wkna

drzewne wystpuj przede wszystkim w drewnie drzew liciastych. S to martwe
wielokomrkowe przewody o zdrewniaych cianach, biegnce wzdu pnia w ksztacie rur
o dugoci od kilku do kilkudziesiciu centymetrw.
Rys. 5. Czony naczy: a) czon naczynia o perforacji drabinkowej, b) czon naczynia o przebiciu prostym,
1 jamki proste, 2 jamki lejkowate [3, s. 28]
Cewki s to wrzecionowate wyduone komrki ze zdrewniaymi bonami, dugoci 110

mm Cewki speniaj rwnoczenie czynnoci przewodzenia wody i funkcje mechaniczne.
Cewki s gwnym elementem w drewnie drzew iglastych; stanowi okoo 90% caej
objtoci drewna.

11
Rys. 6. Cewki: a) dbu, b) gwajaku, c) wczesnego drewna sosny, d) pnego drewna sosny [3, s. 28]
Promienie rdzeniowe skadaj si z ywych komrek mikiszowych, a u niektrych

rodzajw drzew (np. sosna) take z cewek uoonych poziomo, ktre speniaj funkcje
przewodzenia substancji odywczych (w kierunku promieniowym poprzecznym) i ich
magazynowania w okresie spoczynku wegetacyjnego. Drewno o duej liczbie promieni
rdzeniowych, widocznych okiem nieuzbrojonym w postaci smug lub plam o wyranym
poysku (jak np. db, wiz i buk), nazywa si materiaem byszczowym. Ta cecha drewna
podnosi warto estetyczn szczeglnie takich sortymentw jak: okleiny i deszczuki
posadzkowe.
Przewody ywiczne okrela si jako system komrek ywicznych, ktre gromadz
i wydzielaj ywic. Wystpuj one w drewnie wielu drzew iglastych takich jak: sosna,
modrzew, wierk, brak jest ich natomiast w drewnie jody, cisa i jaowca. Joda ma jedynie
pcherze ywiczne w korze.
Rys. 7. Przewd ywiczny poduny w drewnie sosny: a) pusty, b) wypeniony ywic,

1 komrki ywicorodne (wyscieajace), 2 martwe komrki mikiszowe,
3 ywe komrki mikiszowe (towarzyszce), 4 cewki, 5 promie rdzeniowy [3, s. 30]
Budowa i charakterystyka drewna drzew iglastych

Drewno drzew iglastych odznacza si stosunkowo prost budow. Zbudowane jest
rwnomiernie, z jednolitych i bardzo drobnych cewek, (ktre stanowi 90% oglnej objtoci
drewna) i promieni rdzeniowych. Brak jest natomiast naczy i wkien drzewnych. Licznie
wystpujce cewki speniaj funkcje mechaniczne i rwnoczenie przewodz wod.
Promienie rdzeniowe s na og niewidoczne. Soje roczne na przekroju poprzecznym pnia s
wyranie zaznaczone i zrnicowane: tworz stref przyrostu drewna wczesnego (jasno

12
zabarwion mniej zwart) i stref drewna pnego (ciemno zabarwion i zwart). Cech
charakterystyczn w drewnie niektrych drzew iglastych s przewody ywiczne (sosna,
modrzew, wierk).
Rys. 8. Soje roczne w drewnie drzew iglastych na przekroju poprzecznym

w piciokrotnym powikszeniu [3, s. 31]
Budowa i charakterystyka drzew liciastych

Drewno drzew liciastych ma bardziej zoon budow anatomiczn ni drewno drzew
iglastych. Podstawowymi elementami drewna liciastego s gwnie wkna drzewne
i naczynia (ok. 50% oglnej objtoci drewna), a w niewielkiej iloci wystpuj rwnie
cewki oraz mikisz wknisty przynaczyniowy. Promienie rdzeniowe s podobnie jak
naczynia zrnicowane, i wykazuj du rozmaito form. Wystpuj one jako promienie
jednoszeregowe i wieloszeregowe wskie (brzoza, jesion, orzech) oraz wskie i szerokie (db
i buk).
Cech charakterystyczn niektrych gatunkw drzew liciastych (np. db, wiz, jesion,
grochodrzew) s stosunkowo due naczynia, dobrze widoczne, uoone centrycznie na
granicy sojw rocznych w wyrane piercienie; std ich nazwa piercieniowonaczyniowe.
Pozostae rodzaje drewna drzew liciastych przewanie beztwardzielowe i niektre
twardzielowe maj naczynia mae, rozrzucone rwnomiernie na caej powierzchni sojw
rocznych i dlatego nosz nazw rozpierzchonaczyniowych.
Rys. 9. Soje roczne w drewnie drzew liciastych piercieniowo naczyniowych

na przekroju poprzecznym w piciokrotnym powikszeniu [3, s. 32]

13
Rys. 10. Soje roczne w drewnie drzew liciastych rozpierzchonaczyniowych
na przekroju poprzecznym w piciokrotnym powikszeniu [3, s. 32]
4.1.2. Pytania sprawdzajce
Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

1. Jakie elementy wchodz w skad budowy makroskopowej drewna?
2. Jak powstaj soje roczne w drzewach?
3. Jakie gatunki drzew maj czci twardzielowe?
4. Ktre drzewa nazywamy beztwardzielowymi (bielastymi)?
5. Jakie waciwoci ma drzewo twardzielowe i bielaste?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj podziau prbek drewna na gatunki twardzielowe i beztwardzielowe.
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) okreli kryteria podziau drewna na gatunki twardzielowe i beztwardzielowe,
2) rozpozna gatunki drewna z ktrych wykonano prbki,
3) podj decyzje o zaszeregowaniu poszczeglnych prbek do grupy gatunku
twardzielowych i beztwardzielowych,
4) wykona notatk o rozpoznanych gatunkach drewna wraz z podziaem,
5) oceni poprawno wykonanego wiczenia.
Wyposaenie stanowiska pracy:

prbki drewna gatunkw iglastych i liciastych,
plansze i katalogi z ilustracjami rnych gatunkw drewna,
notatnik,
przybory do pisania,
literatura z rozdziau 6.

14
wiczenie 2
Na podstawie prbek okrel makroskopow budow drewna gatunkw twardzielowych
i beztwardzielowych.

1) okreli budow makroskopow i charakterystyczne cechy poszczeglnych gatunkw
drewna,
2) okreli gatunki drewna o nie zabarwionej twardzieli,
3) rozrni poszczeglne gatunki drewna i wymieni ich elementy budowy
makroskopowej,
4) sporzdzi notatk z okreleniem elementw budowy makroskopowej udostpnionych
prbek drewna,

prbki drewna gatunkw liciastych i iglastych,
notatnik,
plansze,
4.1.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni gwne czci skadowe drzew i okreli ich funkcje?
2) rozpozna i nazwa poszczeglne gatunki drewna?
3) dokona podziau drewna na gatunki twardzielowe
i beztwardzielowe?
4) wymieni elementy budowy makroskopowej drzew i drewna?
5) powiedzie jakie czynniki wpywaj na moliwo rozrnienia
elementw makroskopowej budowy drewna?
6) wymieni elementy budowy mikroskopowej drzew iglastych
i liciastych?

15
4.2. Fizyczne waciwoci drewna

Fizycznymi waciwociami drewna nazywa si cechy, ktre materia ten wykazuje
w wyniku dziaania czynnikw zewntrznych, nie naruszajcych jego skadu chemicznego ani
jednolitoci struktury.
Barwa drewna
Barwa drewna zaley od wielu czynnikw, gwnie od gatunkw drewna, jego wieku,
warunkw siedliskowych i klimatycznych.
W klimacie umiarkowanym przewaaj gatunki drzew o zabarwieniu janiejszym ni
w strefie podzwrotnikowej, w ktrej wikszo drzew ma bardzo intensywne zabarwienie.
Jednolite zabarwienie jest cech charakterystyczn drewna drzew bielastych
(beztwardzielowych) oraz modych drzew twardzielowych. Z wiekiem nastpuje stopniowe
zrnicowanie barwy, wyodrbniajce janiejszy biel i ciemniej zabarwion twardziel. Barwa
wieo citego drzewa stopniowo ciemnieje w wyniku procesw utleniajcych,
zachodzcych na wolnym powietrzu. Duy wpyw na intensywno zabarwienia drewna maj
garbniki, ktre w poczeniu np. z solami metali powoduj nawet czernienie (drewno dbu).
Zmian barwy drewna mog powodowa grzyby, ktre mog by przyczyn powstawania
sinizny lub czerwieni bielu i twardzieli.
Barwa jest cech okrelonego gatunku drewna stanowi jedn z istotnych jego cech
rozpoznawczych.
Poysk drewna
Drewno w stanie naturalnym nie ma wyranego poysku. T waciwo uzyskuje ono
dopiero po wygadzeniu powierzchni. Drewno drzew iglastych i mikkich liciastych mimo
gadkoci powierzchni ma zawsze mniejszy poysk ni twarde drewno drzew liciastych.
Poysk drewna zaley w duym stopniu od wystpujcych promieni rdzeniowych, ktre
wyranie zaznaczaj si na przekroju promieniowym i stycznym, np. w drewnie dbu, buka,
wizu, platanu. Materiay z du iloci promieni rdzeniowych s chtnie stosowane do
produkcji oklein, deszczuek posadzkowych, galanterii drzewnej itp.
Rysunek drewna
Rysunek drewna tworz soje roczne, promienie rdzeniowe, ukad wkien, ski oraz inne
dostrzegalne cechy makroskopowej budowy drewna, m.in. barwa i poysk drewna. Rysunek
drewna drzew liciastych jest urozmaicony a iglastych mniej.
Rysunek drewna urozmaicaj take pewne nieprawidowoci, wynikajce z budowy
anatomicznej drewna, np. falisty lub zawiy ukad wkien, rnego rodzaju obrzki (narola)
na pniu. Atrakcyjny rysunek drewna, spowodowany obecnoci drobnych sczkw, maj
pewne gatunki klonu nazywane ptasim oczkiem.
Zapach drewna
Drewno wydziela zapach spowodowany obecnoci ywic, gum, olejkw eterycznych,
garbnikw, tuszczw itp. Zapach drewna zmienia si w miar ulatniania rnych substancji
aromatycznych. Z gatunkw krajowych najbardziej swoisty i trway zapach ma jaowiec
i joda. Wikszo drzew iglastych ma zapach ywicy, niektre za drzewa liciaste np. db,
maj zapach garbnikw.
Charakterystyczny zapach niektrych gatunkw drewna moe stanowi jedn z cech
rozpoznawczych.
Rodzaje wody w drewnie
W drewnie wieo citym lub mokrym rozrnia si wod:
woln, czyli kapilarn, ktra wypenia wntrza komrek i przestrzenie
midzykomrkowe, stanowice okoo 65% oglnej zawartoci wody w drewnie,

16
zwizan, czyli higroskopijn, ktra nasyca bony komrkowe, stanowic okoo 30%
oglnej zawartoci wody w drewnie,
konstytucyjn, czyli chemiczn, ktra wchodzi w skad zwizkw chemicznych drewna,
stanowic ok. 5% oglnej zawartoci wody w drewnie; woda ta nie ma praktycznego
znaczenia w procesie suszenia drewna.
Wilgotno drewna
Do okrelenia wilgotnoci drewna bierze si pod uwag wod woln, czyli kapilarn oraz
wod zwizan, czyli higroskopijn.
Wilgotno drewna okrela procentowy stosunek masy wody zawartej w drewnie do
masy drewna. Oznacza si j w jednostkach wagowych albo w procentach. Rozrnia si
wilgotno bezwzgldna i wilgotno wzgldn.
Wilgotno bezwzgldn okrela si jako stosunek masy wody zawartej w drewnie do
masy drewna cakowicie suchego.
Wilgotno wzgldna drewna jest to stosunek masy wody zawartej w drewnie do masy
drewna wilgotnego.
W praktyce uywa si wycznie okrelenia wilgotnoci bezwzgldnej (nazywanej
krtko: wilgotnoci), ktr oblicza si ze wzoru:
GO
= GW
W O g / g
GO
lub
GO
W O
= GW 100 [%]
G O
w ktrym:
Wo wilgotno bezwzgldna drewna wyraona w jednostkach wagowych lub procentach,
Gw masa drewna wilgotnego w gramach,
Go masa drewna cakowicie suchego w gramach.
Wilgotno wzgldn drewna ww. mona podobnie okreli w jednostkach wagowych
lub procentach.
GO
= GW
W W g / g
GW
lub
GO
W W
= GW 100 [%]
G W
wieo cite drewno wykazuje due rnice wilgotnoci zalenie od jego rodzaju
i wieku, warunkw siedliska, pory ciecia i wystpowanie twardzieli. Wilgotno bezwzgldna
drewna z drzewa iglastego wieo citego wynosi 100150%, drewna z drzewa mikkiego
liciastego 80120%, a z twardego liciastego 5565%. Zalenie od wilgotnoci materiau
drzewnego rozrnia si drewno: mokre, wiee, zaadowczo suche, powietrzno suche
i uytkowo suche. Wilgotno drewna mokrego wynosi ponad 70% drewna wieego
2570%. Drewno o wilgotnoci 2025% nazywa si zaadowczo suchym, a drewno
o wilgotnoci w granicach 1320% nosi nazw powietrzno suchego.

17
Suszenie drewna w warunkach naturalnych powoduje zmniejszenie jego wilgotnoci do
1528%. Wilgotno drewna 812% uzyskuje si dziki sztucznemu suszeniu materiaw
drzewnych w suszarniach.
Rozrnia si wilgotno techniczn drewna, zwizan z wymaganiami obrbki oraz
wilgotno uytkow zalen od jego zastosowania i warunkw uytkowania. Wilgotno
techniczna powinna by rwna lub mniejsza o 2% od wilgotnoci uytkowej.
Wilgotno podstawowych wyrobw stolarskich wg PN powinna wynosi:
stolarka meblowa i budowlana w pomieszczeniach ogrzewanych centralnie 810%,
ogrzewanych piecami 1012%,
stolarka budowlana stykajca si z powietrzem wewntrznym i atmosferycznym
1215%,
konstrukcje drewniane kryte dachem lecz nie zamknite 1517%,
konstrukcje drewniane nie chronione dachem 1722%,
budownictwo wodne 2230%.
Oznaczanie wilgotnoci drewna
Wilgotno drewna mona okrela rnymi metodami: suszarkowo-wagow,
destylacyjn oraz za pomoc wilgotnociomierza elektrycznego.
Do oznaczania wilgotnoci drewna metod suszarkowo-wagow potrzebne s prbki
o wymiarach 20x20x20 mm lub 20x20x30 mm, pobrane ze rodkowej partii materiau
i odpowiednio ponumerowane.
Waenie prbek, zwaszcza o masie mniejszej od 20 g odbywa si w szklanym naczynku
wagowym. Waenie prbek i naczynek odbywa si na wadze technicznej z dokadnoci do
0,01 g lub na wadze analitycznej z dokadnoci do 0,001 g, zalenie od potrzeb
okrelajcych dokadno wynikw bada. Po zwaeniu prbki umieszcza si w elektrycznej
suszarce laboratoryjnej w temperaturze 1005C.
Po 6h suszenia prbek drewna drzew iglastych lub 12h suszenia prbek drewna drzew
liciastych studzi si je do temperatury otoczenia (w specjalnych naczyniach zwanych
eksykatorami, w ktrych na dnie znajduje si kwas siarkowy lub bezwodny chlorek wapnia
silnie chonce wilgo). Prbki ostudzone w eksykatorze do temperatury otoczenia way si
i ponownie umieszcza w suszarce elektrycznej. Czas suszenia powinien wynosi tyle, ile za
pierwszym razem. Cykl suszenia, studzenia i waenia prbek powtarza si 3 razy. Gdy ubytek
masy badanych prbek midzy kolejnymi waeniami przekracza 0,2%, uwaa si je za
cakowicie suche, wtedy oblicza si wilgotno drewna ze wzoru:
G G 100[%]
WO= 1 2
G G
2
w ktrym:
Wo wilgotno bezwzgldna prbki w procentach,
G masa naczynka wagowego w gramach,
G1 masa naczynka wagowego z prbk przed suszeniem w gramach,
G2 masa naczynka wagowego z prbk po wysuszeniu w gramach.
Drug metod wykonywan w warunkach laboratoryjnych jest metoda destylacyjna.
Polega ona na odparowywaniu wody z drewna dziki gotowaniu prbki w cieczy wrzcej nie
czcej si z wod. Stosuje si j zwykle do badania prbek drewna, zawierajcego duo
substancji lotnych (np. terpentyny, olejkw eterycznych, impregnatw) atwo wydzielajcych
si podczas suszenia drewna. Przecitny czas potrzebny do okrelenia wilgotnoci t metod
wynosi ok. 6h. Podstaw do ustalenia wynikw bada jest wzr:

18
W = G 2
100[%]
O
G G
1 2
w ktrym:
Wo wilgotno bezwzgldna w procentach,
G1 masa drewna wilgotnego w gramach,
G2 masa odparowanej i skroplonej wody w gramach.
Obydwie metody s czasochonne i pracochonne, a w zwizku z tym mao praktyczne.
Stosunkowo najszybciej mona oznaczy wilgotno drewna za pomoc
wilgotnociomierza elektrycznego. Dziaanie tego przyrzdu polega na pomiarze pojemnoci
elektrycznej drewna lub pomiarze oporu jaki stawia drewno przepywajcemu przeze
prdowi elektrycznemu. Opr elektryczny i pojemno elektryczna drewna zmieniaj si
wycznie wtedy, gdy wilgotno jego wynosi 030%. Powyej tej granicy
wilgotnociomierze elektryczne wykazuj wilgotno drewna o wartoci 30%.
Zaleta wilgotnociomierzy elektrycznych jest moliwo wykonania bardzo szybko
pomiaru przez 23 minut, wad za ograniczona moliwo zastosowania i stosunkowo maa
dokadno pomiaru (tolerancja 12%).
Rys. 11. Wilgotnociomierz elektryczny Weissa: 1 badana prbka, 2 elektrody noykowe,

3 skala do okrelenia wilgotnoci drewna [3, s. 39]
Higroskopijno drewna
Higroskopijno drewna jest to zdolno do zmiany jego wilgotnoci zalenie od stanu
temperatury i wilgotnoci otaczajcego powietrza. Zdolno t drewno ma tylko w przedziale
030% wilgotnoci, tj. a do osignicia punktu nasycenia wkien.
Zjawisko pobierania pary wodnej z powietrza przez drewno, nazywa si sorpcj, za
zjawisko odwrotne, polegajce na oddawaniu wody (zwizane z wysychaniem drewna)
desorpcj.
Ilo pary wodnej, jaka moe wchon drewno zaley od temperatury i wilgotnoci
otaczajcego powietrza. Wzrost temperatury powietrza bez zmian jego wilgotnoci powoduje
parowanie wody z drewna i zmniejszenie wilgotnoci drewna. Zjawisko odwrotne nastpuje
wwczas, gdy zwiksza si wilgotno powietrza, a temperatura jego nie ulega zmianie.

19
Stan, w ktrym drewno nie przyjmuje z powietrza pary wodnej ani jej nie oddaje nazywa
si rwnowag higroskopijn. Oznacza to, e cinienie pary wodnej jest jednakowe na
powierzchni drewna i w powietrzu.
W normalnych warunkach temperatura i wzgldna wilgotno powietrza ulegaj czstym
zmianom; w konsekwencji nastpuj odpowiednie zmiany wilgotnoci drewna.
Nasikliwo i przesikliwo drewna
Nasikliwo drewna jest to zdolno drewna zanurzonego w wodzie do wchaniania tej
wody. Ilo wody wchonitej przez drewno zaley od porowatoci drewna i czasu
zanurzenia. Najwiksz zdolno wchaniania wody ma drewno w stanie cakowicie suchym,
poniewa wnika wwczas do bon komrkowych maksymalna ilo wody wolnej i wody
zwizanej. T ilo wchonitej wody w odniesieniu do masy drewna cakowicie suchego
nazywa si wilgotnoci maksymaln drewna.
Drewno lekkie zawiera wicej porw, jego struktura jest mniej zwarta, co sprawia, e
wchania ono wicej wody ni drewno cikie.
Przesikliwoci drewna nazywa si zdolno przenikania cieczy przez drewno.
Waciwo ta zaley od rodzaju i gatunku drewna, a take od tego, z jakiej czci pnia
pochodzi prbka badanego drewna. Przesikliwo drewna drzew liciastych jest wiksza ni
drewna drzew iglastych. Jest ona take znacznie wiksza, gdy ciecz przenika wzdu wkien,
ni w poprzek wkien przez przekrj promieniowy. Podobnie, przesikliwo jest wiksza
w drewnie bielastym ni w twardzielowym.
Pcznienie i kurczenie si drewna
Pcznienie drewna jest to zwikszanie si jego wymiarw liniowych i objtoci na skutek
wzrostu zawartoci wody zwizanej (higroskopijnej) w drewnie. Drewno pcznieje
w przedziale wilgotnoci higroskopijnej 030%, czyli od stanu absolutnie suchego do punktu
nasycenia wkien. Powyej punktu nasycenia wkien wchaniana woda wolna wypenia
przestrzenie midzykomrkowe, nie powoduje pcznienia drewna.
Kurczenie si drewna jest zjawiskiem odwrotnym do pcznienia polegajcym na
zmniejszaniu si wymiarw (liniowych i objtociowych) wskutek zmniejszania si
zawartoci wody zwizanej. Drewno o wilgotnoci wikszej od 30% oddaje podczas
wysychania tylko wod woln, wobec czego nastpuje stopniowe zmniejszenie masy drewna
bez zmian jego wymiarw. Oddawanie wody zwizanej (higroskopijnej) nastpuje podczas
kurczenia drewna od punktu nasycenia wkien (30%) do stanu cakowicie suchego (0%).
Niejednorodna budowa anatomiczna drewna jest przyczyn niejednakowego skurczu lub
pcznienia drewna na przekrojach w kierunku stycznym i wzdu wkien, skurcz wzdu
wkien natomiast jest tak may, e na og nie jest brany pod uwag.
Warto skurczu, zalenie od rodzaju drewna, jego anatomicznej budowy i kierunku
dziaania, wynosi:
skurcz styczny 6,013,0%,
skurcz promieniowy 2,08,5%,
skurcz wzdu wkien 0,10,35%,
skurcz objtociowy 0,722,5%.
Gsto i porowato drewna
Gsto drewna jest to stosunek masy drewna do jego objtoci w stanie okrelonej
wilgotnoci lub stanie cakowicie suchym. Gsto drewna okrela si w g/ cm3 lub w kg/m3.
W zalenoci od stopnia wilgotnoci rozrnia si: gsto drewna wieo citego, drewna
powietrzno-suchego i cakowicie suchego. Odrbnym pojciem jest gsto substancji
drzewnej. Jest to stosunek masy (substancji drzewnej) do objtoci drewna z wyczeniem
porw i zawartoci wody. Okrela si j w odniesieniu do wszystkich gatunkw drewna jako
warto sta, ktra wynosi rednio 1540 kg/ cm3.

20
Gsto drewna okrela si przy pomocy prbek o wymiarach 2x2x2 cm lub 2x2x3 cm.
Mas prbek okrela si najczciej za pomoc wagi technicznej z dokadnoci do 0,01 g.
Objto oznacza si objtociomierzem rtciowym lub za pomoc suwmiarki mierzc trzy
wymiary prbki. Suszenie prbek odbywa si w suszarce z termoregulatorem w temperaturze
1005C, podobnie jak w metodzie suszarkowo-wagowej. Obliczanie gstoci drewna
dokonuje si wedug wzoru:
= GO g / cm
3
O
VO
lub
= GW g / cm
3
W
VW
o gsto drewna w stanie cakowicie suchym w g/ cm3,

w gsto drewna o wilgotnoci W (%) w g/ cm3,
Go masa prbki cakowicie suchej w gramach,
Gw masa prbki o wilgotnoci W (%) w gramach,
Vo objto prbki cakowicie suchej w cm3,
Vw objto prbki o wilgotnoci W (%) w cm3.
Przyblionym sposobem okrelenia gstoci drewna jest metoda hydrostatyczna. Do
badania przygotowuje si prbki o wymiarach 9x1x1 lub 25x4x4 cm. Dugo badanej prbki
dzieli si na 10 rwnych czci zaznaczajc je kreskami. Prbk zanurza si w parafinie
i wkada do cylindra szklanego wypenionego wod. Kreska podziaki stykajcej si z lustrem
wody wskazuje orientacyjnie gsto drewna. Gsto drewna o dowolnej wilgotnoci mona
rwnie ustali, na podstawie gstoci drewna cakowicie suchego, za pomoc nomogramu
Czulickiego.
Rys. 12. Cylinder do oznaczania gstoci drewna metod hydrostatyczn: 1 wyskalowana prbka drewna,
2 cylinder z wod [3, s. 47]

21
Rys. 13. Nomogram do oznaczania gstoci drewna (wg Czulickiego) [3, s. 47]
Zalenie od gstoci drewna w stanie powietrzno-suchym F. Krzysik rozrnia 6 klas

drewna:
1) drewno bardzo cikie (ponad 0,8g/ cm3): grab, cis, gwajak, heban, eukaliptus;
2) drewno cikie(0,710,80g/ cm3): grochodrzew, buk, db, jesion, orzech, grusza, liwa,
przeorzech (hikory);
3) drewno umiarkowanie cikie (0,610,70 g/ cm3): brzoza, klon, jawor, modrzew, ciz;
4) drewno lekkie (0,510,60 g/ cm3): kasztanowiec, maho, jaowiec;
5) drewno umiarkowanie lekkie (0,410,50 g/ cm3): sosna pospolita, wierk, joda, lipa,
olcha, osika, cedr, tsuga, cyprys, teak;
6) drewno bardzo lekkie (poniej 0,40 g/ cm3): topola, sosna wejmutka.
Najmniejsz gsto ma drewno gatunku Alstonia spathulata, ktra wynosi 0,058 g/ cm3.
Najwiksz gsto ma drewno gwajakowe 1,30 g/ cm3. S to gatunki drewna pochodzce
z krajw tropikalnych.
Porowatoci drewna okrela si stosunek objtoci porw w nim zawartych, do objtoci
drewna w stanie cakowicie suchym. Zaleno porowatoci od gstoci jest odwrotnie
proporcjonalna, czyli im wiksza gsto tym mniejsza jego porowato. Porowato
krajowych gatunkw drewna waha si w granicach 5080%. W drewnie cakowicie suchym
pory wypenione s powietrzem, za w drewnie nasyconym wszystkie pory wypenione s
wod, wobec tego drewno takie jest cisze od wody i tonie.
Waciwoci cieplne drewna
Ciepo waciwe drewna jest to ilo ciepa potrzebna do ogrzania jednostki masy drewna
o 1C.
Ciepo waciwe drewna jest przeszo 3 razy wiksze od ciepa waciwego elaza i stali
(0,11). Do ogrzania drewna potrzeba zatem trzykrotnie wicej ciepa ni do ogrzania elaza
o takiej samej masie.
Przewodno cieplna ciepa jest to zdolno przewodzenia ciepa pozwalajce na
wyrwnanie rnic temperatur w caym materiale. Przewodno ciepln okrela si za
pomoc wspczynnika przewodzenia ciepa, ktry wskazuje ile ciepa przepywa w cigu
1 godziny przez 1 cm2 powierzchni, gdy odlego przeciwlegych cian wynosi; 1 m,
a rnica temperatury 1K. Wspczynnik ten oznacza si symbolem , jednostk jest
W/(m x K). Wspczynnik przewodzenia ciepa decyduje o wartoci danego materiau jako
izolatora; im mniejszy wspczynnik, tym lepsze waciwoci izolacyjne materiau. Warto

22
wspczynnika przewodnoci cieplnej drewna zaley od jego wilgotnoci, temperatury,
kierunku przebiegu wkien oraz gstoci i wynosi 0,1400,407 W/(m x K). Im wiksza jest
gsto drewna, tym wikszy jest jego wspczynnik przewodzenia ciepa. Wzdu wkien
przewodno cieplna jest ok. 1,8 razy wiksza ni w poprzek.
Rozszerzalno ciepln okrela si za pomoc rozszerzalnoci liniowej i objtociowej
obliczanych w stosunku do wymiarw przed ogrzaniem badanego materiau, jeli grzejemy
go o 1C. Rozszerzalno ciepln drewna okrela si rwnie za pomoc wspczynnika
rozszerzalnoci cieplnej, ktry jest bardzo may, szczeglnie wzdu przebiegu wkien.
Waciwoci elektryczne drewna
Przewodno elektryczna drewna okrela si za pomoc elektrycznego oporu waciwego
drewna wyraonego w omometrach ( x m), ktry stawia prbka dugoci 1 m; o przekroju
1 mm2. Opr elektryczny jest zjawiskiem odwrotnym do przewodnoci elektrycznej. Opr ten
jest mniejszy wzdu wkien ni w poprzek. Drewno suche jest sabym przewodnikiem
i mona je uywa jako materiau izolacyjnego w elektrotechnice. Opr elektryczny maleje
w miar wzrostu wilgotnoci drewna w przedziale higroskopijnym 030%. Powyej
wilgotnoci punktu nasycenia wkien przewodnictwo drewna zwiksza si nieznacznie.
Waciwoci dielektryczne drewna maj due znaczenie zwaszcza w badaniach
laboratoryjnych i wykorzystuje si je do szybkiego suszenia drewna w polu dziaania prdw
wysokiej czstotliwoci.
Waciwoci akustyczne drewna
Akustyczne waciwoci drewna s to cechy, ktre wywieraj wpyw na przenikanie
dwiku przez drewno. Waciwoci takie maj tylko niektre rodzaje drewna, okrelane jako
materiay drzewne renesansowe, np. wierk, joda, jawor, klon.
O waciwociach akustycznych drewna jako materiau rezonansowego decyduj przede
wszystkim takie czynniki, jak: prdko rozchodzenia si dwiku w drewnie oraz
pochanianie i tumienie dwiku.
rednia prdko rozchodzenia si dwiku w drewnie w zalenoci od kierunku
przebiegu (wzdu wkien, promieniowo i stycznie) wyraa si stosunkiem 1553.
Pochanianie i tumienie dwiku w drenie okrela si za pomoc wspczynnika
pochaniania wyraonego stosunkiem energii dwikowej pochonitej przez drewno do
energii dwikowej padajcej na jego powierzchni. Badanie izolacyjnoci drewna wykazuj,
ze wspczynnik pochaniania dwiku przez drewno jest niewielki, a tym samym maa jest
rwnie jego dwikochonno. Izolacyjno drewna zaley w duym stopniu od jego
porowatoci oraz gstoci. Z materiaw drzewnych najlepsze waciwoci izolacyjne maj
pyty pilniowe porowate oraz korkowe lub asfaltowo-korkowe.
Trwao drewna
Trwao drewna jest to odporno na niszczce dziaanie czynnikw zewntrznych,
powodujcych jego rozkad. Ocenia si ja na podstawie czasu, w ktrym drewno zachowuje
swoje waciwoci fizyczne i mechaniczne. Du trwao maj: drewno twardzielowe
o cisej budowie i duej gstoci, drewno drzew iglastych i liciastych zawierajce garbniki,
gumy, olejki eteryczne, drewno pozyskane z terenw grskich i pnocnych przewanie ze
cinki zimowej i drewno w rednim wieku.
Drewno niezalenie od rodzaju ma na og du trwao, jeli znajduje si w suchym,
przewiewnym pomieszczeniu, o nieznacznych zmianach temperatury i wilgotnoci powietrza.
Na trwao drewna maj wpyw:
czynniki biologiczne (grzyby, owady, drobnoustroje),
czynniki fizyczne (atmosferyczne zmiany temperatury, wilgotnoci powietrza i opady),
czynniki chemiczne (roztwory kwane lub alkaliczne o duym steniu).

23
Z punktu widzenia trwaoci naturalnej drewna dzieli si na 3 podstawowe grupy:
bardzo trwae: modrzew, db, wiz, cis, cyprys, cedr, daglezja, grochodrzew (akacja),
kasztan, orzech, heban, eukaliptus,
rednio trwae: joda, sosna, wierk, buk, jesion,
nietrwae: brzoza, jawor, kasztanowiec, lipa, olcha, osika, przeorzech, topola, wierzba.
Trwao drewna mona zwikszy przez przesuszenie, nasycanie rodkami
przeciwgnilnymi i pokrywanie powokami ochronnymi. Drzewa wieo cite okorowuje si
(zdejmujc kor, co przyspiesza wysychanie) lub przechowuje drewno okrge w basenie
z wod, co zabezpiecza je przed rozwojem grzybw powodujcych m.in. zgnilizn.
Tabela 1. Trwao drewna w latach [3, s. 53]
Pkanie i paczenie si drewna

Pkanie drewna jest to zjawisko wystpujce podczas nadmiernego wysychania drewna.
Przyczyn pkania drewna jest nierwnomierne wysychanie warstw wewntrznych
i zewntrznych. Wielko pkni zaley od szybkoci wyparowywania wody, rodzaju
i gruboci drewna oraz od rnicy napre warstw wewntrznych. Drewno drzew iglastych
mniej pka ni drewno drzew liciastych, np. buk, grab. Bardziej pkaj grube wyroby
z drewna ni cienkie.
Paczenie si, czyli zmiana ksztatu drewna, wystpuje w materiaach tartych, podobnie
jak pknicia drewna, podczas nierwnomiernego wysychania i zrnicowanego kurczenia
si drewna w kierunku stycznym i promieniowym.
Wielko i rodzaj odksztace tarcicy zaley od rodzaju drewna, wymiarw oraz od tego,
z jakiej czci kody zostay one pozyskane.

24
Rys. 14. Paczenie si materiaw tartych w zalenoci od miejsca pooenia w kadzie: 1, 2 skurcz styczny,
3 skurcz promieniowy rwnomierny, 4 skurcz styczny i promieniowy [3, s. 45]
Paczenie si i pkanie materiaw drzewnych powanie utrudnia ich obrbk oraz

powoduje nadmierne zwikszenie odpadw podczas produkcji.

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Na czym polega badanie wilgotnoci drewna metod suszarkowo-wagow?
2. W jaki sposb przeprowadza si badanie wilgotnoci drewna metoda elektrometryczn?
3. W jakim zakresie mona okreli wilgotno drewna za pomoc wilgotnociomierza
elektrycznego?
4. Co to jest wilgotno bezwzgldna drewna?
5. Co to jest wilgotno wzgldna drewna?
6. Co to jest gsto drewna?
7. Jakimi sposobami mona okreli gsto drewna?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj mierzenie wilgotnoci drewna metod suszarkowo-wagow.

1) okreli wymiary prbek do okrelania wilgotnoci drewna metod suszarkowo-wagow,
2) dobra urzdzenia i sprzty laboratoryjne potrzebne s do badania wilgotnoci drewna
metod suszarkowo-wagow,
3) przeczyta instrukcj obsugi i okreli zasady bhp przy posugiwaniu si potrzebnym
sprztem,
4) okreli wzr do obliczania wilgotnoci drewna,
5) przygotowa prbki,
6) wykona wiczenie zgodnie z zasadami podanymi w instrukcji,
7) obliczy, jak wilgotno ma drewno poddane badaniom,

25
prbki drewna potrzebne do przeprowadzenia wiczenia,
waga laboratoryjna i suszarka,
naczynka wagowe,
eksykator,
notatnik,
instrukcje obsugi urzdze laboratoryjnych,
wiczenie 2
Zmierz wilgotnoci drewna za pomoc wilgotnociomierza elektrycznego.

1) przeczyta instrukcj obsugi i okreli zasady bhp podczas posugiwania si
wilgotnociomierzem,
2) przygotowa prbki drewna do badania wilgotnoci,
3) wykona wiczenie zgodnie z instrukcj,
4) zanotowa wyniki mierzenia wilgotnoci,

wilgotnociomierz elektryczny,
motek do wbijania elektrod w drewno i prbki drewna,
instrukcja obsugi wilgotnociomierza,
notatnik,
dugopis,
wiczenie 3
Oblicz gstoci rnych gatunkw drewna.

1) okreli wymiary prbek do oznaczania gstoci drewna,
2) wybra potrzebn ilo prbek (do 2 metod),
3) okreli objto wybranych prbek,
4) ustali mas prbek przed suszeniem,
5) prbki podda suszeniu (trzykrotnie),
6) zway prbki po suszeniu,
7) obliczy gsto drewna na podstawie wzoru,
8) okreli gsto drewna metod hydrostatyczn,
9) okreli gsto drewna za pomoc nomogramu Czulickiego,
10) zanotowa wyniki bada,

26
prbki z rnych gatunkw drewna,
waga techniczna,
suszarka z termoregulatorem,
suwmiarka,
parafina,
cylinder szklany wypeniony wod,
nomogram Czulickiego,
notatnik,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni czynniki wpywajce na barw drewna?
2) okreli, jakie elementy budowy mikroskopowej maj wpyw na
poysk drewna?
3) okreli, na jakim przekroju drewna najadniejszy rysunek
(usojenie)?
4) okreli, ktre skadniki decyduj o zapachu drewna?
5) wymieni rodzaje wody w drewnie?
6) okreli, jak wilgotno powinny mie podstawowe wyroby
stolarskie?
7) wyjani zjawisko higroskopijnoci drewna?
8) omwi zjawisko pcznienia i kurczenie si drewna?
9) wymieni czynniki wpywajce na trwao drewna?
10) wyjani zjawisko pkania i paczenia si drewna?
11) okreli cieplne, akustyczne i elektryczne waciwoci drewna?

27
4.3. Mechaniczne waciwoci drewna

Mechanicznymi waciwociami drewna okrela si jego zdolno przeciwstawiania si
dziaaniu si zewntrznych, ktre powoduj przejciowe lub trwae jego odksztacenie a nawet
zniszczenie. Siy dziaajce na drewno mog wystpowa jako obcienie statyczne
wzrastajce powoli i rwnomiernie w jednym kierunku dziaanie siy, bd jako obcienia
dynamiczne, dziaajce jednakowo, lecz z szybk zmian kierunku i wartoci dziaania siy.
Tego rodzaju obcienia ze zmiennym kierunkiem dziaania si nazywaj si obcieniami
wibracyjnymi (np. uderzenia, drgania).
Zmiany wymiarw lub ksztatu drewna nazywaj si odksztaceniami. Mog one mie
charakter odksztace sprystych, zanikajcych po ustaniu dziaania siy, lub odksztace
trwaych pozostajcych po ustaniu dziaania siy. Opr stawiany przed drewno w wyniku
dziaania si zewntrznych nazywa si napreniem, ktre okrela si stosunkiem dziaania si
do powierzchni przekroju. Stae naprenia drewna, w wyniku dugotrwaych maych
obcie nie przekraczajcych jego odpornoci w konsekwencji powoduj zmczenie drewna.
Badania mechanicznych waciwoci drewna i wytrzymaoci, wyraonej
w megapaskalach, s niezbdne do ustalenia jego uytecznoci oraz okrelenia przekrojw
elementw wpywajcych na trwao konstrukcyjn wyrobw.
Zasady przygotowywania prbek drewna do bada i maszyny pobiercze

Do bada wytrzymaociowych stosuje si prbki drewna, ktrych jako, ksztat
i wielko s znormalizowane (polskie normy PN). Prbki te niezalenie od rodzaju bada
przygotowuje si wedug ujednoliconych zasad.
Wszelkie wady drewna w prbkach laboratoryjnych s niedopuszczalne. Prbki
przygotowane pod wzgldem ksztatu i wymiarw poddaje si klimatyzacji, w wyniku, ktrej
wilgotno prbek do bada wytrzymaociowych powinna wynosi 123%.
Podstawow maszyn probiercz do bada wytrzymaociowych jest maszyna Amstlera
przystosowana do tego typu bada (z wyjtkiem bada na rozciganie drewna wzdu
wkien).
Maszyna tego typu jest przystosowana do dwch zakresw obcie: w granicach
04 kN oraz 040 kN.
Rys. 15. Uniwersalna maszyna Amslera do badania wytrzymaoci drewna: 1 po MPa olejowa, 2 korba,
3 zbiornik oleju, 4 zawr przepustowy, 5 culinder, 6 rama, 7 spryna, 8 mot udarowy [3, s. 79]

28
Wytrzymao drewna na ciskanie
Wytrzymao drewna na ciskanie jest to opr, jaki stawia drewno poddane dziaaniu si
ciskajcych powodujcych jego odksztacenie lub zniszczenie.
Miar wytrzymaoci drewna na ciskanie jest naprenie w MPa, przy ktrym nastpuje
zniszczenie badanej prbki. Wytrzymao ta zaley od jego kierunku anatomicznego.
Rozrnia si wytrzymao drewna na ciskanie wzdu wkien oraz na ciskanie
prostopade do wkien (kierunek promieniowy i styczny).
Przecitna wytrzymao drewna na ciskanie wzdu wkien wynosi 39,349,2 MPa,
za na ciskanie w kierunku prostopadym do wkien jest 610 razy mniejsza.
Wytrzymao prbki na ciskanie oblicza si ze wzoru:
R = P [MPa]
C max
CW
F
w ktrym:
RCW wytrzymao na ciskanie drewna o wilgotnoci W% w MPa,
P cmax sia niszczca odczytana na siomierzu,
F powierzchnia obcionego przekroju prbki w mm2.
Badanie wytrzymaoci drewna na ciskanie wzdu i prostopadle do wkien wykonuje
si tak samo.
Wytrzymao drewna na rozciganie
Wytrzymao drewna na rozciganie jest to opr, jaki stawia materia drzewny poddany
dziaaniu si rozcigajcych, dcych do jego odksztacenia lub rozerwania. Miar
wytrzymaoci drewna na rozciganie jest naprenie w MPa, przy ktrym nastpuje
zniszczenie badanej prbki. Siy rozcigajce mog dziaa wzdu wkien i prostopadle do
nich. Drewno poddane rozciganiu wzdu wkien wykazuje najwiksz wytrzymao.
Zwiksza si ono take w miar wzrostu gstoci drewna.
Gdy kt nachylenia wkien od kierunku dziaania siy wzrasta 015, wwczas
wytrzymao drewna na rozciganie zmniejsza si do 50% i wicej w stosunku do
wytrzymaoci drewna o prostoliniowym ukadzie wkien.
Rys. 16. Prbki do badania wytrzymaoci drewna na rozciganie (wymiary w mm):

a) wzdu wkien, b) prostopadle do wkien [3, s. 82]

29
Wytrzymao drewna na rozciganie wzdu i prostopadle do wkien oblicza si wg
wzoru:
R = P [MPa]
r max
rw
F
w ktrym:
Rrw wytrzymao na rozciganie drewna o wilgotnoci W% w MPa,
Prmax sia niszczca odczytana na siomierzu w N,
F powierzchnia przekroju prbki w mm2.
Zalenie od rodzaju drewna wytrzymao na rozciganie w poprzek wkien jest 540
razy mniejsza od wytrzymaoci na rozciganie wzdu wkien.
Wytrzymao drewna na cinanie
Wytrzymao drewna na cinanie okrela si wartoci przyoonej siy cinajcej
dziaajcej rwnolegle do wkien, (ktra powoduje zniszczenie); odniesiona do wartoci
obcionego przekroju. Naprenia cinajce wystpuj wwczas, gdy na badan prbk
drewna dziaaj dwie siy rwnolege przeciwnie skierowane, dce do przesunicia (cicia)
czstek drewna w kierunku stycznym do przekroju badanego.
Wytrzymao na cinanie drewna oblicza si wg wzoru:
R = P [MPa]
t max
tw
F
w ktrym:
Rtw wytrzymao na cinanie drewna o wilgotnoci W% w MPa,
Ptmax sia niszczca w N odczytana na siomierzu,
F powierzchnia obcianego przekroju prbki w mm2.
Wytrzymao drewna na cinanie w kierunku rwnolegym do wkien w paszczynie
promieniowej jest zwykle wiksza, ni w paszczynie stycznej do przebiegu sojw
rocznych.
.
Rys. 17. Prbka do badania wytrzymaoci drewna na cinanie w paszczynie: a) promieniowej do przebiegu
sojw rocznych, b) stycznej do przebiegu sojw rocznych (wymiary w mm) [3, s. 84]
Przecitna wytrzymao drewna na cinanie wynosi 1/81/6 wytrzymaoci na ciskanie

wzdu wkien oraz 1/101/8 wytrzymaoci na rozciganie w kierunku rwnolegym do
wkien.

30
Wytrzymao drewna na zginanie statyczne
Zginanie statyczne wystpuje w drewnie podczas wzrastajcego powoli obcienia
zginajcego, dziaajcego bez zmiany kierunku.
Badan prbk niezalenie od jej wielkoci obcia si w rodku dugoci prostopadle do
jej przekroju promieniowego. Przecitny przyrost obcienia, gdy bada si prbki mae,
powinien wynosi 1,781,77 kN w cigu 1 minuty.
Wytrzymao drewna na zginanie statyczne oblicza si ze wzoru:
=
3 P l [MPa]
g
R
2 b h
gw 2
w ktrym:
Rgw wytrzymao na zgicie statyczne drewna o wilgotnoci W (%) w MPa,
Pg sia niszczca w N (odczytana na siomierzu),
l rozstaw podpr w mm,
b wymiar przekroju prbki w kierunku promieniowym w mm,
h wymiar przekroju prbki w kierunku statycznym w mm.
Rys. 18. Badanie wytrzymaoci drewna na zginanie styczne: 1 belka, 2 napora, 3 podpory,
F obcienie zginajce[3, s. 84]
rednia wytrzymao drewna na zginanie statyczne wynosi 78,598, 1 MPa. Jest ona
mniejsza ni wytrzymao na rozcignicie, lecz wiksza ni wytrzymao na ciskanie.
W drewnie drzew iglastych wytrzymao na zgicia statyczne w kierunku statycznym
moe by ok. 12% wiksza ni w kierunku promieniowym.
Wytrzymao drewna na skrcanie

Skrcanie drewna jest wynikiem dziaania pary si powodujcych jego obrt oraz spiralne
skrcenie wkien drzewnych.
Do bada na skrcanie drewna stosuje si specjalne prbki o kolistym przekroju
i rwnolegym ukadzie wkien, ktre na skutek skrcania pkaj podunie.
Wytrzymao na skrcanie oblicza si ze wzoru:
16 M [MPa]
=
s max
d
s 3
w ktrym:
s wytrzymao drewna na skrcanie w MPa,
Msmax maksymalny moment skrcajcy MPa,
d rednica badanej prbki m mm,
Przecitna wytrzymao drewna na skrcanie, zalenie od jego gatunku wynosi
2,9414,7 MPa, gdy ukad wkien jest rwnolegy do osi podunej. Najwiksz
wytrzymao na skrcanie ma drewno jesionu.

31
Udarno
Udarno drewna jest to zdolno drewna do pochaniania energii mechanicznej podczas
zginania dynamicznego.
Charakteryzuje si ona wytrzymaoci drewna na obcienia dynamiczne, dziaajce na
skutek jednorazowego silnego uderzenia.
Mona j okreli jako stosunek iloci pracy potrzebnej do zniszczenia prbki
w odniesieniu do powierzchni przekroju poprzecznego tej prbki. Badania przeprowadza si
motem udarowym. Do wykonania bada na udarno stosuje si najczciej prbki
o wilgotnoci 15% i wymiarach 20x20x300 mm. oraz rozstawie podpr 240 mm, czyli takiej
samej jak do okrelania wytrzymaoci na zginanie statyczne.
Udarno oblicza si ze wzoru:
=
L [MJ / mm ]2
U w
b h
w ktrym:
Uw udarno prbki o wilgotnoci W(%) w MJ/ mm2,
L praca potrzebna do zniszczenia prbki w MJ,
b, h wymiary przekroju poprzecznego prbki w mm.
Przeliczajc wyniki bada na udarno do poziomu wilgotnoci 123% stosuje si
wspczynnik = 0,03.
Wytrzymao drewna na zginanie dynamiczne
Do badania wytrzymaoci drewna na zginanie dynamiczne stosuje si specjalne
urzdzenia, ktre w przeciwiestwie do udarnoci rejestruj si dynamiczn niszczc
prbk, zamiast pracy zuytej na jej zniszczenie. Jedna z podpr urzdzenia do badania
wytrzymaoci drewna jest ruchoma i zaopatrzona w stalow kulk, opierajc si na
aluminiowym prcie, druga za jest umocowana na stae.
Rys. 19. Belka do badania wytrzymaoci drewna na zginanie dynamiczne,

1 ruchoma napora,2 kulka stalowa, 3 prt aluminiowy [3, s. 87]
Wytrzymao na zginanie dynamiczne drewna o wilgotnoci W (%) (123%) okrela si

symbolem Rgdw i oblicza za pomoc takiego samego wzoru, jak wytrzymao na zginanie
statyczne Rgw, przy czym zamiast zginajcej siy niszczcej Pg wprowadza si dynamiczn
si niszczc o symbolu Pgd.
Wytrzymao drewna na zmczenie
Drewno poddawane przez duszy czas napreniom zmiennym, w wyniku dziaania
obcie zmiennych, ulega zniszczeniu nawet wtedy, gdy te naprenia s mniejsze od
wytrzymaoci na obcienia statyczne. Zjawisko to nazywa si zmczeniem drewna.
W badaniach wytrzymaoci drewna na zmczenie uwzgldnia si wytrzymao doran
i trwa.

32
Wytrzymao doran ustala si za pomoc maszyny probierczej, umoliwiajcej
okrelenie najwikszego obcienia drewna, jakie ono moe przenie bez jego zniszczenia
w cigu moliwie najkrtszego czasu.
Wytrzymao trwaa jest wskanikiem rzeczywistej wytrzymaoci drewna na
najwiksze obcienia dziaajce przez dowolnie dugi czas. Ta wytrzymao w praktyce
stanowi okoo 70% wytrzymaoci doranej.
Wytrzymao drewna na zmczenie wzrasta w miar wzrostu gstoci drewna. Prby
bada zmczeniowych przeprowadza si w specjalnych maszynach probierczych przy
zastosowaniu prbek drewna o ustalonych wymiarach i wilgotnoci (123%).
Wspczynnik bezpieczestwa i naprenia dopuszczalne
W projektowaniu rnych konstrukcji drewnianych, gdzie w gr wchodz obcienia
statyczne i dynamiczne, uwzgldnia si wspczynnik bezpieczestwa.
Warto napre dopuszczalnych dla drewna powietrzno suchego gatunkw iglastych
i niektrych liciastych przedstawia ponisza tabela:
Tabela 2. Warto napre dopuszczalnych dla drewna powietrzno suchego gatunkw iglastych i niektrych
liciastych [3, s. 89]
Wyboczenie drewna
Wyboczenie prta drewnianego ciskanego osiowo jest to jego wygicie (utrata
prostoliniowego ksztatu), ktre nastpuje, gdy sia ciskajca przekroczy warto jako
krytyczn.
Wyboczenie prta nastpuje wwczas, gdy stosunek dowolnej dugoci prta l do jego
gruboci d osignie warto l/d=12. Im wiksza jest smuko elementu i due siy dziaajce
pionowo, tym wiksze istnieje niebezpieczestwo wyboczenia.
Sprysto i plastyczno drewna
Sprysto drewna jest to waciwo polegajca na zdolnoci powracania materiau
drewnianego do pierwotnego ksztatu i wymiarw po ustaniu dziaania siy powodujcej
odksztacenie.
Najwiksze dopuszczalne naprenie drewna, ktre nie powoduje jego zniszczenia a po
osigniciu, ktrego (i po ustaniu dziaania si obciajcych) materia moe wrci do
pierwotnego ksztatu i wymiarw, nazywa si granic sprystoci.
Plastycznoci drewna okrela si jego zdolno do przyjmowania i zachowywania
trwaych odksztace powstajcych w wyniku dziaania si mechanicznych; odksztacenia nie
zmieniaj si po ustaniu dziaania tych si. Jest to waciwo przeciwstawna sprystoci
drewna. Plastyczno drewna wzrasta w wyniku dziaania temperatury i wilgotnoci, a maleje
pod wpywem ozibienia i wysuszenia drewna.
upliwo
upliwo jest to odporno drewna na dzielenie na mniejsze czci wzdu wkien za
pomoc narzdzi w ksztacie klina. Okrela si j wartoci siy potrzebnej do rozupania oraz
gadkoci powierzchni uzyskanych po rozupaniu. Drewno jest upliwe tylko wzdu
wkien.
Drewno suche o budowie regularnej i bez skw jest bardziej upliwe ni drewno
o falistym ukadzie wkien z skami. upliwo drewna zaley od rodzaju jego gstoci

33
i wilgotnoci. Najwiksz upliwo ma drewno wierka, jody, topoli i osiki. Do trudno
upliwych zalicza si drewno: jaworu, jesionu oraz gatunkw owocowych, a do bardzo trudno
upliwych drewno: wizu, grabu, grochodrzewu i brzozy. Najmniej upliwe jest drewno
o wilgotnoci okoo 10%. Wiksza lub mniejsza wilgotno drewna powoduje wzrost
upliwoci.
Twardo drewna
Twardo drewna jest to odporno na odksztacenia powodowane siami skupionymi
dziaajcymi na jego powierzchni (powyej 1 cm2) wyraona wartoci siy lub
odksztacenia.
Odporno drewna na odksztacenia jest inna podczas dziaania si statycznych
i dynamicznych. Twardo drewna wzrasta w miar wzrostu jego gstoci. Jest ona z reguy
wiksza na przekroju poprzecznym (czoowym) ni na przekroju podunym stycznym
i promieniowym. Badania twardoci przeprowadza si metod Janki lub Brinella.
Metoda Janki polega na wciskaniu w drewno stalowej kulki o przekroju rednicowym
100 mm2 na gboko jej promienia w okrelonym czasie (ok. 2 minut). Miar twardoci
drewna jest sia potrzebna do wcinicia kulki, ktr odczytuje si na siomierzu maszyny
probierczej. Prby badania twardoci drewna przeprowadza si na prbkach o wymiarach
50x50x50 mm.
Metoda Brinella polega na wciskaniu w drewno kulki stalowej o rednicy 10 mm; si
wcisku odczytuje si na siomierzu. Po dokonanej prbie mierzy si rednic wcisku za
pomoc mikroskopu pomiarowego, a twardo badanej prbki odczytuje z tablic.
Na podstawie bada metod Brinella drewno gatunkw krajowych i egzotycznych dzieli
si na 6 klas twardoci:
1) drewno bardzo mikkie o twardoci do 35 MPa, np.: osika, topola, wierzba, balsa, joda,
wejmutka, wierk, limba,
2) drewno mikkie o twardoci 3649 MPa, np.: brzoza, olcha, jawor, lipa, sosna, modrzew,
jaowiec, daglezja, maho, platan,
3) drewno rednio twarde o twardoci 5059 MPa, np.: wiz, orzech, sosna czarna,
4) drewno twarde o twardoci 6065 MPa, np.: db, jesion, grusza, jabo, winia, tik,
5) drewno bardzo twarde o twardoci 66146 MPa, np.: buk, grab, db bezszypukowy,
grochodrzew, palisander, cis, przeorzech (hikory), bukszpan,
6) drewno twarde jak ko o twardoci ponad 150 MPa np.: heban, gwajak, kokos.
Czynniki wpywajce na waciwoci mechaniczne drewna

Wytrzymao drewna na obcienia zaley znacznie od jego budowy anatomicznej,
midzy innymi od udziau drewna pnego w przyrocie sojw rocznych, a take od
niektrych elementw submikroskopowej budowy bony komrkowej (np.: od zawartoci
celulozy i ligniny). Drewno wolne od wad jest bardziej wytrzymae na obcienia si
zewntrznych ni drewno z wadami. Wytrzymao jest tym mniejsza im wiksza jest kt
odchylenia miedzy kierunkami wkien i dziaajcej siy; skrt wkien uznaje si, wic za
wad techniczn drewna.
Wytrzymao drewna zawsze maleje wraz ze wzrostem wilgotnoci w przedziale
higroskopijnoci 030%. W punkcie nasycenia wkien, czyli przy 30% wilgotnoci,
wytrzymao drewna jest najmniejsza.

1. Co oznacza pojcie mechaniczne waciwoci drewna?
2. Co powoduj siy zewntrzne dziaajce na drewno?

34
3. Na czym polega badanie plastycznoci drewna?
4. Jakie odksztacenia powstaj podczas badania plastycznoci drewna?
5. Jakie waciwoci powinno mie drewno poddawane obrbce hydrotermicznej i giciu?
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Przeprowad prby plastycznoci rnych gatunkw drewna.

1) przygotowa prbki rnych gatunkw drewna,
2) przygotowa sprzt potrzebny do przeprowadzenia wiczenia,
3) wybrane elementy (prbki) podda dziaaniu ciepej i gorcej wody,
4) przeprowadzi prby badania plastycznoci drewna,
5) zanotowa uwagi i spostrzeenia z przeprowadzonych prb,

prbki rnych gatunkw drewna,
kuwety z grzakami do ogrzania wody,
formy gitarskie,
rkawice ochronne,
fartuch gumowy,
notatnik,

Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni rodzaje bada najczciej przeprowadzanych w celu
okrelenia wytrzymaoci drewna?
2) omwi zasady bada wytrzymaociowych?
3) wyjani, na czym polega wytrzymao drewna na obcienia
statyczne i dynamiczne?
4) wymieni czynniki wpywajce na wytrzymao drewna?
5) dokona podziau gatunkw drewna pod wzgldem twardoci?

35
4.4. Gatunki drewna, techniczna i uytkowa warto drewna
Drewno drzew iglastych

Sosna
Cechy rozpoznawcze: drzewo twardzielowe ywiczne, biel jasnoty, twardziel
brunatno czerwona, soje roczne wyrane; strefa drewna pnego szeroka i wyranie
zaznaczona; charakterystyczn wad drewna jest sinizna bielu.
Zastosowanie oglne: kopalniaki, supy teletechniczne, budownictwo ldowe i wodne,
materiay tarte, podkady kolejowe, sprzt gospodarczy.
Zastosowanie specjalne: obogi, sklejka, pyty stolarskie, pfabrykaty meblowe
i elementy konstrukcyjne stolarki budowlanej.
Modrzew
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe; biel tawo biay wski, twardziel
czerwonawa z odcieniem brzu; soje roczne wyrane, szeroka strefa drewna pnego
podobnie, jaki u sosny; przewody ywiczne s drobne i wystpuj nielicznie.
Zastosowanie: mae, z uwagi na niewielkie zasoby tego gatunku drewna w kraju.
Pozyskiwanie surowca ogranicza si tylko do produkcji oklein skrawanych i pojedynczych
sztuk lub zestaww mebli na specjalne zamwienie.
wierk
Cechy rozpoznawcze: drewno biae z odcieniem jasno tym, twardziel nie
zabarwiona; soje roczne wyrane; drewno przewanie szeroko soiste i sabo ywiczne,
gatunki pnocne i wysokogrskie wskosoiste.
Zastosowanie: meble kuchenne, elementy graniakowe, pki, podzespoy ramowe
i oskrzyniowe, rodki pyt stolarskich i sklejka.
Joda
Cechy rozpoznawcze: drewno o twardzieli nie zabarwionej; barwa biaa z szarym
odcieniem; drewno podobne do wierka, lecz matowe, brak przewodw ywicznych; soje
roczne wyrane.
Zastosowanie: podobne jak drewno wierku.
Drewno drzew liciastych piercieniowonaczyniowych

Db
Cechy rozpoznawcze: soje roczne i promienie rdzeniowe wyrane, biel wski tawo-
biay, twardziel brunatna.
Zastosowanie: elementy graniakowe mebli, rzeby w meblach stylowych, doklejki do
elementw pytowych, okleiny.
Jesion
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe, nie zabarwiona jasnota lub brzowa
twardziel, biel wski; soje roczne wyrane, due naczynia widoczne w strefie drewna
wczesnego.
Zastosowanie: elementy graniakowe mebli szkieletowych, doklejki do elementw
pytowych i okleiny; sprzt sportowy.
Wiz
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe o wskim jasnotym bielu; twardziel od
barwy szarobrunatnej (np. wiz grski brzost) do ciemnobrunatnej (np. wiz polny); soje
roczne wyrane; na przekroju stycznym lekko faliste; promienie rdzeniowe widoczne.
Zastosowanie: okleiny, graniakowe elementy mebli (krzesa, fotele), elementy toczone
i gite, ozdoby rzebione intarsja.

36
Grochodrzew (robinia akacjowa)
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe o zabarwieniu zielonkawobrzowym, biel
jasnoty, wski, nietrway, soje roczne wyrane, promienie rdzeniowe sabo widoczne.
Zastosowanie: okleiny, boazerie, galanteria drzewna, sprzt sportowy.
Drewno drzew liciastych rozpierzchonaczyniowych

Buk
Cechy rozpoznawcze: drewno beztwardzielowe biae z odcieniem lekko rowym; cech
charakterystyczn jest czsto wystpujca faszywa twardziel o szarobrunatnym zabarwieniu;
soje roczne i promienie rdzeniowe wyrane.
Zastosowanie: meble gite, graniakowe elementy mebli, obogi i okleiny skrawane;
sklejka.
Grab
Cechy rozpoznawcze: drewno beztwardzielowe z odcieniem szarobiaym; soje roczne
niewyrane; promienie rdzeniowe na przekroju promieniowym widoczne; niekiedy wystpuje
faszywa twardziel szarobrunatna.
Zastosowanie: niewielkie, gwnie jako drewno narzdziowe, czciowo w galanterii
drzewnej.
Olcha
Cechy rozpoznawcze: drewno beztwardzielowe o zabarwieniu biaym, czerwieniejce po
ciciu; soje roczne niewyrane; niekiedy wystpuje faszywa twardziel z odcieniem
szarobrunatnym; charakterystyczna cecha liczne plamki rdzeniowe w kolorze brunatnym.
Zastosowanie: obogi (podokleiny), sklejka, ponadto jako drewno modelarskie, przybory
krelarskie, okadki owkowe, rysownice.
Brzoza
Cechy rozpoznawcze: drewno beztwardzielowe biae ze zocistym odcieniem; soje
roczne niewyrane; charakterystyczne cechy liczne plamki rdzeniowe.
Zastosowanie: wyrzynane lub gite elementy mebli szkieletowych (krzesa, fotele),
doklejki do pytowych elementw mebli, elementy toczone, obogi i okleiny skrawane;
sklejka.
Topola
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe z odcieniem tym i ciemnobrunatnym
(zalene od wieku), biel biay; soje roczne szerokie wyrane, promienie rdzeniowe liczne,
lecz mao widoczne.
Zastosowanie: obogi i okleiny, meble kuchenne, rzeba, galanteria drzewna, ponadto
w produkcji zapaek i przemyle celulozowo papierniczym jako papierwka.
Jawor i klon
Cechy rozpoznawcze: drewno obu gatunkw beztwardzielowe, tawobiae z odcieniem
rowym soje roczne wyrane, za promienie rdzeniowe widoczne tylko na przekroju
promieniowym.
Zastosowanie: obogi, okleiny, graniakowe elementy mebli (krzesa, fotele), elementy
toczone, ozdoby rzebione, intarsja, doklejki do elementw pytowych.
Lipa
Cechy rozpoznawcze: drewno biaote; soje niewyrane, promienie rdzeniowe liczne
i widoczne, zwaszcza na przekroju stycznym.
Zastosowanie: podobnie jak drewna topoli.
Grusza
Cechy rozpoznawcze: drewno jasnoczerwone, twardziel nie zabarwiona; soje roczne
wyrane; wystpuj nieliczne plamki rdzeniowe.
Zastosowanie: okleiny, elementy graniakowe, galanteria drzewna, i meble artystyczne.

37
Niektre rodzaje drewna tropikalnego
Orzech
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe, biel szeroki; biaoszary lub jasnobrunatny,
twardziel zalenie od gatunku i strefy klimatycznej, ciemnobrunatna, czsto z odcieniem
fioletowym i z ciemnymi prkami; soje roczne wyrane, szerokie i nieco faliste, naczynia
due rwnie widoczne.
Maho
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe, biel wski, tawobiay z odcieniem
rowym, twardziel brunatnoczerwona, zrnicowana w kolorze zalenie od wieku i strefy
klimatycznej.
Gabun (okoume)
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe, biel wski o jasnym zabarwieniu, twardziel
zwykle szarorowa lub czerwonobrunatna (zalenie od wieku i strefy klimatycznej).
Palisander
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe, biel jasno zabarwiony, twardziel (zalenie
od wieku i strefy klimatycznej) brunatna lub fioletowa z ciemnymi lub czarnymi pasmami
o rnej intensywnoci zabarwienia.
Heban
Cechy rozpoznawcze: drewno twardzielowe, biel wski biaotawy, twardziel (zalenie
od wieku i strefy klimatycznej) ciemnobrunatna lub intensywnie czarna; soje roczne
niewyrane, promienie rdzeniowe niewidoczne.

1. Co naley bra pod uwag przy rozpoznawaniu rnych gatunkw drewna?
2. Na jakie gwne grupy wedug cech rozpoznawczych dzielimy drewno iglaste?
3. Na jakie gwne grupy wedug cech rozpoznawczych dzielimy drewno liciaste?
4. Jakie przyrzdy mog by pomocne przy oznaczaniu gatunkw drewna?
5. Jakie czynniki wpywaj na technologiczne i uytkowe waciwoci drewna?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Rozpoznaj gatunki drewna iglastego i liciastego.

1) podzieli prbki gatunkw drewna iglastego, zalenie od budowy ich drewna, na
poszczeglne ich grupy,
2) podzieli prbki gatunkw drewna liciastego, zalenie od budowy ich drewna na
poszczeglne ich grupy,
3) na podstawie dokonanego podziau i przy pomocy przyrzdw optycznych (np. lupy)
rozpozna i nazwa poszczeglne gatunki drewna,

38
tablice pogldowe, atlasy i klucze do oznaczania gatunkw drewna,
przyrzdy optyczne,
notatnik,
przybory do pisania
wiczenie 2
Zbadaj i okrel, ktre prbki drewna mog utrudnia obrbk i proces wykoczenia ich
powierzchni.

1) obejrze kad z prbek i okreli ktre z nich maj wady mogce utrudni procesy
obrbki i wykoczenia ich powierzchni,
2) zastanowi si i okreli, ktre z prbek mona dostosowa do potrzeb technologicznych,
3) zanotowa uwagi o zauwaonych ujemnych cechach prbek, przedstawi propozycje
zastosowania rodkw poprawiajcych ich jako,

tablice pogldowe,
notatnik,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) omwi budow poszczeglnych gatunkw drewna?
2) wymieni cechy drewna, ktre uatwiaj rozpoznanie poszczeglnych
gatunkw?
3) okreli, jakie zastosowanie maj poszczeglne gatunki drewna?
4) wymieni charakterystyczne cechy drewna gatunkw egzotycznych?
5) okreli, w jaki sposb wpywa budowa i wilgotno drewna na
przebieg obrbki skrawaniem?
6) okreli, w jaki sposb wpywa struktura i wilgotno drewna na
proces klejenia i obrbk wykoczeniow?

39
4.5. Wady drewna, czynniki wpywajce na technologiczne
waciwoci drewna
Ski
Ski s to czci gazi wronitych w drewno. W drewnie okrgym wystpuj ski
otwarte oraz ski niewidoczne, czyli zaronite (lepe).
Ski wystpuj we wszystkich rodzajach drzew. Wpywaj niekorzystnie na waciwoci
mechaniczne drewna zalenie od ich wymiarw, stanu zdrowotnego, stopnia zronicia
z otaczajcym drewnem oraz zalenie od stopnia ich zgrupowania.
Rys. 20. Sk poduny [3, s. 58]
Rys. 21. Sk skrzydlaty [3, s. 58]

40
Rys. 22. Sk okrgy [3, s. 58]
Rys. 23. Sk niezronity [3, s. 65]
Rys. 24. Sk ciemny [3, s. 65]

41
Rys. 25. Sk nadpsuty [3, s. 65]
Rys. 26. Sk zepsuty [3, s. 65]
Pknicia
Pknicia drewna to rozerwanie tkanki drzewnej, powstajce podczas pozyskiwania
surowca, jego dalszej obrbki oraz wysychania drewna.
Rozrnia si 3 rodzaje pkni: czoowe, boczne, czoowo-boczne wystpujce
w sortymentach drewna okrgego i w tarcicy.
Rys. 27. Pknicia czoowe drewna okrgego: a) rdzeniowe proste, b) rdzeniowe zaamane, c) rdzeniowe
gwiedziste, d) okrne, e) z przesychania [3, s. 66]

42
Rys. 28. Pknicia tarcicy czoowo-boczne przechodzce: a) na powierzchniach przeciwlegych, b)dwukrotnie
na tej samej powierzchni podunej, c) na powierzchniach przylegych [3, s. 68]
Wszelkie pknicia wystpujce zwaszcza w drewnie tartacznym maj ujemny wpyw

na wydajno materiaow i jako uzyskanej tarcicy.
Wady budowy i zabarwienia

Wady budowy drewna to przyrodzone wady budowy lub odchylenia od prawidowej jego
budowy, ktre wpywaj ujemnie na uyteczno drewna jako surowca i pfabrykatu.
Typowymi wadami drewna okrgego i tarcicy s: skrt wkien, twardzica, drewno
cigliwe, nierwnomierna szeroko sojw rocznych, pcherze ywiczne, przeywiczenia
oraz zakorek i rdze o rnych odmianach.
Z wadami budowy drewna cz si take liczne jego zabarwienia spowodowane m.in.
dziaaniem czynnikw atmosferycznych lub zwizkw nieorganicznych. W drewnie okrgym
i tarcicy wystpuj takie zabarwienia jak: faszywa twardziel, plamisto drewna, biel
wewntrzny oraz plamy i zacigi garbnikowe. W tej grupie rozrnia si ponadto typowe
wady tarcicy, takie jak: zawiy ukad wkien i zaszarzenia, za w drewnie okrgym
martwice, zwane zabitk.
Rys. 29. Zabitka [3, s. 68]
Rys. 30. Zakorek [3, s. 70]

43
Rys. 31. Rdze mimorodowy [3, s. 70]
Zabarwienia pochodzenia niebiologicznego

Faszywa twardziel jest to nienormalnie ciemne zabarwienie drewna o rnych
odcieniach i intensywnoci barwy nie zmniejszajce jego twardoci. Wystpuje w drewnie
drzew liciastych o nie zabarwionej twardzieli.
Rys. 32. Faszywa twardziel [3, s. 70]
Zaszarzenie jest to powierzchniowa zmiana barwy drewna na srebrzystoszar

z odcieniem popielatym poczona czsto z jedwabistym poyskiem lub mechowatoci.
Wystpuje zwykle pod wpywem dziaania czynnikw atmosferycznych.
Plamisto drewna jest to miejscowe zabarwienie bielu powstajce w drewnie drzew
liciastych jako charakterystyczne plamy i podune smugi.
Biel wewntrzny widoczny na przekroju poprzecznym pnia wystpuje jako warstwa
jasno zabarwionego drewna (o barwie i waciwociach zblionych do bielu) w strefie
zabarwionej twardzieli obejmujca ukiem lub piercieniem kilka lub kilkanacie sojw
rocznych.
Plamy i zacigi garbnikowe widoczne w postaci powierzchniowych plam na powierzchni
czoowej drewna, zaznaczaj si czerwonobrzowym lub sinobrunatnym zabarwieniem ze
smugami w gb drewna. Powstaj one w drewnie drzew liciastych.

44
Rys. 33. Biel wewntrzny [3, s. 70]
Poraenia grzybami
Poraenie drewna spowodowane dziaaniem grzybw powoduje w pierwszej fazie
zmian naturalnej barwy drewna; w drugiej fazie poraenia nastpuje intensywna zmiana
barwy z rozkadem struktury drewna, ktremu towarzyszy pojawienie si zgnilizny.
Do wad drewna spowodowanych przez grzyby zalicza si: plamy i smugi w twardzieli,
ple, zabarwienie bielu, zaparzenie, brunatnic i zgnilizn drewna (mursz).
Rys. 34. Zgnilizna zewntrzna [3, s. 72]
Rys. 35. Zgnilizna wewntrzna [3, s. 73]

45
Uszkodzenia drewna
Rozrnia si nastpujce rodzaje uszkodze, spord ktrych wikszo odnosi si do
drewna okrgego, tj.: chodniki owadzie, uszkodzenia przez roliny pasoytnicze,
uszkodzenia przez ptaki, spay ywiczarskie, obecno cia obcych, zwglenie, zaciosy,
obdarcie kory.
Wady ksztatu
Typowymi wadami ksztatu s wszelkie krzywizny wystpujce w drewnie okrgym
i w tarcicy.
W drewnie okrgym do tej grupy wad nale: zbieysto spaszczenia, zgrubienie
odziomkowe, napywy korzeniowe, rak i obrzk.
Wielko krzywizny k oblicza si ze wzoru:
k=
f
[cm / m]
l
w ktrym:
k wielko krzywizny w cm/m,
f strzaka wygicia w cm/m,
l dugo krzywizny w m.
Zbieno z oblicza si dzielc rnic rednic sortymentu w grubszym i cieszym
miejscu (D d) przez jego dugo l i wyraa si w centymetrach na metr dugoci, czyli:
Dd
Z= [cm / m]
l
w ktrym:
Z zbieysto w cm/m,
D rednica sortymentu w cm,
d rednica sortymentu w cieszym kocu w cm,
l dugo sortymentu w cm.
Zbieno nie powinna przekracza 1 cm/m.
Czynniki wpywajce na technologiczne waciwoci drewna

Na technologiczne waciwoci drewna i jego warto uytkow wpywaj liczne
czynniki, z ktrych najwaniejszymi s:
budowa anatomiczna,
gsto i twardo,
wilgotno,
wady naturalne i uszkodzenia.
Wymienione czynniki maj istotny wpyw na dobr drewna do zaoonych celw
produkcyjnych, a take determinuj technologiczne waciwoci drewna i jego podatno na
rne rodzaje obrbki.
Wpyw budowy i wilgotnoci drewna na obrbk skrawaniem
Niejednorodna struktura oraz wady budowy anatomicznej utrudniaj obrbk drewna
skrawaniem. Pewne trudnoci wyraniej wystpuj przy skrawaniu drewna gatunkw
iglastych, zwaszcza przy przejciu narzdzia skrawajcego w obrbie przyrostu rocznego
przez stref drewna wczesnego i pnego. Drewno wskosoiste, przewanie bardziej
mikkie, uwaane jest na og jako atwe w obrbce, natomiast drewno szerokosoiste jest
twardsze i na og trudniejsze w obrbce skrawaniem.
Drewno mokre trudniej si przerzyna i wygadza, ni drewno suche, natomiast atwiej
mona je np. struga, frezowa.

46
Wpyw struktury i wilgotnoci drewna na proces klejenia
Zasadnicz rol w procesie klejenia odgrywa wilgotno drewna. Powinna ona zawiera
si w granicach 812% w zalenoci od rodzaju roztworu klejowego i procesu klejenia.
Proces klejenia i okleinowania utrudnia obecno wad, zwaszcza takich, jak: ski,
pcherze ywiczne, zgnilizna mikka.
Podatno drewna na obrbk wykoczeniow
Drewno prawie wszystkich gatunkw atwo poddaje si obrbce wykoczeniowej
przezroczystej lub kryjcej. Drewno niektrych gatunkw liciastych, zwaszcza
piercieniowonaczyniowych, trudniej poddaje si wykoczeniu na poysk ze wzgldu na du
porowato.
Gatunki drewna mikkiego (np. lipa, topola) barwi si atwiej, ni gatunki drewna
twardego. Twardziel przyjmuje mniej roztworu barwionego ni biel.
Zarwno w procesie wykoczenia przezroczystego jak i kryjcego istotn rol odgrywa
waciwa wilgotno drewna, ktra powinna wynosi (812%).
cieralno drewna
Wytrzymao drewna na cieralno zaley od rodzaju drewna, jego twardoci, udziau
drewna pnego w soju rocznym i masy. Du wytrzymao na cieralno ma drewno buka
i dbu, mniejsz drewno sosny i wierka. Najwiksz wytrzymao drewna jest na przekroju
poprzecznym (czoowym) i promieniowym, najmniejsza na przekroju stycznym.
Zdolno utrzymywania gwodzi i wkrtw
Zdolno utrzymywania gwodzi i wkrtw jest istotn cech drewna w poczeniach
elementw. Waciwo ta jest cile zwizana z twardoci drewna, jego mas
i wilgotnoci, a take z kierunkiem przebiegu wkien. Gwd wbijany wzdu wkien na
przekroju poprzecznym powoduje rozsuwanie wkien a przez to zdolno jego utrzymania
si w drewnie jest niewspmiernie mniejsza, ni przy wbijaniu w poprzek wkien, gdzie
nastpuje wiksza sia wizania z drewnem.
Wkrty wi si silniej z drewnem, ni gwodzie, wiksza jest bowiem ich
powierzchnia styku. W zwizku z tym opr drewna przy wyciganiu wkrtw jest wikszy,
poniewa pokonuje on nie tylko opr tarcia, ale take opr na cinanie.

1. Co oznacza pojcie wada drewna?
2. Na jakie grupy dziel si wady drewna?
3. Jaki jest podzia skw wystpujcych w materiaach drzewnych?
4. Jakie s charakterystyczne cechy wad drewna?
5. W jaki sposb rozpozna najwaniejsze wady drewna?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Rozpoznaj (na prbkach i okazach) wady drewna i okrel ich przynaleno grupow.

1) przeczyta literatur na temat zadanego wiczenia,
2) dokona przegldu wad drewna ilustrowanych na planszach, w katalogach i w PN,
3) rozpozna i nazwa poprawnie wady wystpujce w prbkach i okazach drewna,

47
4) okreli przynaleno rozpoznanych wad do poszczeglnych grup; zgodnie z PN,

prbki i okazy drewna z wadami drewna,
plansze, katalogi i egzemplarze PN,
notatnik,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli, jakie s zewntrzne przyczyny powstawania wad drewna?
2) obliczy krzywizn i zbieno drewna okrgego?
3) okreli, jaki wpyw maj wady drewna na jako surowcw
drzewnych?
4) okreli, jaki wpyw maj wady drewna na wykorzystanie
materiaw i pfabrykatw drzewnych?

48
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
4. Test zawiera 22 zadania o rnym stopniu trudnoci. S to zadania wielokrotnego
wyboru. Do kadego zadania doczone s 4 moliwe odpowiedzi, tylko jedna jest
prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem,
a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwizanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiay dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zada testowych,
karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Pie u drzew iglastych nazywa si

a) ukiem.
b) strza.
c) konarem.
d) prtem.
2. Pokrj drzewa to
a) wysoko drzewa.
b) ulistnienie.
c) barwa kory.
d) ksztat drzewa.
3. Drewno jest to
a) tworzywo sztuczne.
b) substancja otrzymana z kauczuku.
c) materia uzyskany po ciciu drzewa.
d) materia odpadowy na opa.
4. Najliczniejszym skadnikiem drewna drzew iglastych s

a) cewki.
b) promienie rdzeniowe.
c) wkna drzewne.
d) naczynia.

49
5. Soje roczne w drzewach powstaj
a) po 6 latach.
b) po 3 latach.
c) corocznie.
d) co drugi rok.
6. Drzewa zawierajce ywic to

a) buk, wierzba.
b) topola, osika.
c) orzech, klon.
d) sosna, wierk.
7. Drewno powietrzne suche ma wilgotno w granicach

a) 1320%.
b) 68%.
c) 2540%.
d) 412%.
8. Higroskopijno drewna to
a) zdolno drewna do pobierania pary wodnej z powietrza.
b) stan w ktrym drewno ma najmniejsz wilgotno.
c) najwiksza twardo drewna.
d) zdolno drewna do przewodzenia dwiku.
9. Drewno w punkcie nasycenia wkien ma wilgotno

a) 1420%.
b) okoo 6%.
c) okoo 30%.
d) ponad 5%.
10. Pcznienie i kurczenie si drewna wystpuje w zakresie wilgotnoci

a) 2540%.
b) 1430%.
c) 030%.
d) 525%.
11. Gsto substancji drzewnej wynosi

a) 60 kg/m3.
b) 900 kg/m3.
c) 1260 kg/m3.
d) 1540 kg/m3.
12. Siy dziaajce na drewno wywouj

a) rozwarstwienie.
b) naprenia.
c) zawilgocenie.
d) zabarwienie.

50
13. Wytrzymao drewna na dziaanie si zewntrznych maleje w przedziale wilgotnoci
a) 030%.
b) 3050%.
c) 1525%.
d) 1060%.
14. Drewno przeznaczone do produkcji mebli powinno mie wilgotno

a) 812%.
b) 410%.
c) 1015%.
d) 06%.
15. Do drzew egzotycznych zaliczamy

a) grab, buk.
b) klon, jawor.
c) palisander, heban.
d) joda, lipa.
16. Soje roczne powstaj w drzewach

a) przez reakcje syntezy.
b) wskutek podziau komrek miazgi twrczej.
c) w nastpstwie poczenia z solami mineralnymi.
d) przez wywieranie na drewno nacisku.
17. Najadniejszy i urozmaicony gatunek drewna jest na przekroju

a) poprzecznym.
b) skonym.
c) wzdunym stycznym.
d) wzdunym promieniowym.
18. Do drzew twardzielowych zaliczamy

a) orzech, grab, jawor.
b) sosn, db modrzew.
c) olch, osik, klon.
d) brzoza, cis, jarzbina.
19. Drewno jako materia anizotropowy to

a) tworzywo sztuczne o duej twardoci.
b) materia niejednorodny, rnokierunkowy.
c) materia o jednolitej budowie.
d) substancja drewnopochodna.
20. Zjawisko pobierania przez drewno pary wodnej z powietrza to

a) desorpcja.
b) sorpcja.
c) wymiana.
d) utlenianie.

51
21. Wytrzymao drewna na dziaanie si zewntrznych maleje w przedziale wilgotnoci
a) 030%.
b) 3050%.
c) 1525%.
d) 1060%.
22. Do drzew piercieniowonaczyniowych zalicza si

a) sosn, buk, wierzb.
b) olch, jod, klon.
c) db, wiz, jesion.
d) brzoz, jawor, modrzew.

52
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko...........................................................................................................................
Okrelanie waciwoci drewna
Zakrel poprawn odpowied.
Nr
Odpowied Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
Razem:

53
6. LITERATURA
1. Nowak H.: Stolarstwo technologia i materiaoznawstwo. Cz 2. WSiP, Warszawa 2000
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
3. Pramo J.: Stolarstwo technologia i materiaoznawstwo. Cz. 1. WSiP,
Warszawa 1999
4. Szczuka J., urowski J.: Materiaoznawstwo przemysu drzewnego. WSiP, Warszawa 1999

54

Określanie Właściwości Drewna

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Określanie Właściwości Drewna

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Okrelanie waciwoci drewna 742[01]O1.02

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 742[01]O1.02

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostki moduowej

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1. Budowa drzewa i drewna

4.1.1. Materia nauczania

Drzewo i jego czci skadowe

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 2. Zasadnicze przekroje drewna: 1 poprzeczny, 2 promieniowy, 3 styczny [3, s. 19]

Na przekroju poprzecznym zaznaczaj si warstwy rocznych przyrostw soje roczne.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Budowa mikroskopowa drewna

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Elementy anatomicznej budowy drewna

Rys. 3. Mikisz wknisty: a) wkno zastpcze buka,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Naczynia s podstawowym elementem tkanki przewodzcej i podobnie jak wkna

Cewki s to wrzecionowate wyduone komrki ze zdrewniaymi bonami, dugoci 110

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Promienie rdzeniowe skadaj si z ywych komrek mikiszowych, a u niektrych

Rys. 7. Przewd ywiczny poduny w drewnie sosny: a) pusty, b) wypeniony ywic,

Budowa i charakterystyka drewna drzew iglastych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 8. Soje roczne w drewnie drzew iglastych na przekroju poprzecznym

Budowa i charakterystyka drzew liciastych

Rys. 9. Soje roczne w drewnie drzew liciastych piercieniowo naczyniowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Sposb wykonania wiczenia

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.2.1. Materia nauczania

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 11. Wilgotnociomierz elektryczny Weissa: 1 badana prbka, 2 elektrody noykowe,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

o gsto drewna w stanie cakowicie suchym w g/ cm3,

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Zalenie od gstoci drewna w stanie powietrzno-suchym F. Krzysik rozrnia 6 klas

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 1. Trwao drewna w latach [3, s. 53]

Pkanie i paczenie si drewna

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Paczenie si i pkanie materiaw drzewnych powanie utrudnia ich obrbk oraz

4.2.2. Pytania sprawdzajce