Kratka istorija upravljanja Internetom

DARPANet (Defense Advanced Research Projects Administration) bio je vojni program

Ministarstva odbrane Amerike s kraja ezdesetih godina prolog vijeka, za umreavanje
udaljenih vojnih centara robusnim sistemom dizajniranim tako da moe da preivi i nuklearni rat.
Sama namjena ove pretee Interneta podrazumijevala je tehniko samoupravljanje.

Osamdesetih godina Internet je ve obuhvatio iru drutvenu zajednicu sa raznih strana svijeta, i
sve se vie udaljavao od vojne prolosti a pribliavao kreativnosti i slobode govora i djelovanja;
ipak, s obzirom na zabavni karakter i mali broj korisnika, znaaj Interneta je bio zanemarljiv pa
nije bilo ni ureenja ni uprave, niti velikih planova za budunost, ve se funkcionalnost bazirala
na tehniki izvedenom samoupravljanju.

Nije se mnogo promijenilo ni 1986, kada je osnovan IETF (Internet Engineering Task Force -
www.ietf.org), institucija koja je za cilj imala da vodi razvoj Interneta kroz kooperativnost i
odluivanje na nivou konsenzusa, uz ukljuivanje velikog broja individualaca.
Amerika NSF (National Science Foundation) 1994. godine po prvi put ukljuuje predstavnike
poslovnog sektora, izdajui licencu za upravljanje nazivima Internet stranica (DNS, Domain
Name System) privantoj kompaniji NSI. Tadanja Internet zajednica, koja je ve brojala znaajan
broj lanova, nije blagonaklono primila ovu promjenu. Dolazi do uzburkanog perioda poznatog
kao DNS rat, koji u upravljanje Internet mreom sve vie uvodi i druge zainteresovane
korporacije, ali i Vlade drava, meunarodne organizacije, pa potom neminovno i predstavnike
nevladinog (NVO) sektora.

Amerika Vlada 1998. godine rjeava spor osnivanjem nevladine institucije ICANN (Internet
Corporation for Assigned Names and Number - www.icann.org), ugovorom vezane za
Ministarstvo trgovine. U skladu sa razvojem, irenjem po svijetu i porastom znaaja Interneta,
sve vie meunarodnih korporacija i nevladinih organizacija eli uspostavljanje pouzdanog
sistema kontrole upravljanja Internetom, dok paralelno sa tim raste meunarodni pritisak za
stavljanje Interneta pod upravu neke internacionalne organizacije, kao to su Ujedinjene
nacije.

Po zajednikoj inicijativi predstavnika vajcarske i Tunisa, a u koordinaciji sa sekretarijatom

Ujedinjenih nacija, dolazi do prvog svjetskog samita o Internetu (WSIS, World Summit on
Information Society - www.wsis.org), odranog u enevi decembra 2003. godine. Ovaj samit
ostao je upamen po tome to su, po prvi put u istoriji UN, pored predstavnika drava masovno
uee ostvarili predstavnici poslovnog sektora kroz brojne multinacionalne softverske i
hardverske korporacije, kao i predstavnici meunarodnih nevladinih organizacija koje se bave
Internetom. Ovo je bio veliki korak naprijed po mnogim pitanjima, a prije svega po tome to je
stvoreno pozitivno okruenje sastavljeno od brojnih aktera iz svih slojeva drutva i sa svih
krajeva svijeta.

Radna grupa za Internet Ujedinjenih nacija (WGIG, Working Group on Internet Governance -
www.wgig.org), osnovana dogovorom iz eneve, definisala je radni prostor i pobrojala aktere,
ime je pripremljena osnova za drugu fazu svjetskog samita, odranu u Tunisu novembra 2005.
Iako je rezultirao usaglaenom Agendom i Planom djelovanja, Tuniski samit nije donio nita
novo sem nastavka svjetske prie o upravljanju Internetom kroz sazivanje Foruma za upravljanje
Internetom od strane Ujedinjenih nacija (IGF, Internet Governance Forum -
www.intgovforum.org).

Zato treba regulisati Internet

Internet je postao globalno javno dobro od ogromnog znaaja za ovjeansvo, pa se tako mora i
tretirati, uz regulisanje koje onemoguava zloupotrebe a ostavlja dovoljno prostora za slobodu i
kreativnost.

Danas, Internet predstavlja jedan od najznaajnijih segmenata savremenog drutva, a prije svega
savremenog poslovanja. Sve vea upotreba Interneta za komunikaciju i razmjenu informacija u
modernom drutvu, kao i mogunosti za elektronsko poslovanje i bankarstvo dovoljan su razlog
da je potrebno regulisati funkcionisanje mree svih mrea. Drugim rijeima, na Internetu nita
se ne smije preputati sluaju. Osobenosti Internet mree koje se moraju ueti u obzir su:

sistem nije centralizovan, ve je sve u krajevima - raunarima: kako god da se mijenja

struktura i svojstva mree, informacija e na kraju ipak stii do odredinog raunara kroz
bilo koji niz vorova u nekoj od gotovo bezbroj kombinacija;
informacija na Internetu je neunitiva i ponovo upotrebljiva: jednom kada neka
informacija ode put Interneta, njena kopija saunavana je na bar nekom od velikog broj
vorova (servera) kroz koje je prola.

Postoje brojni problemi Internet mree - milioni spamova svakodnevno zakruju saobraaj,
raunarski kriminal je u porstu, slobode govora nema ba na svim meridijanima Interneta, ba
kao ni privatnosti, broj dostupnih IP adresa nije dovoljan ni za trenutne potrebe a kamoli za
projektovani i oekivani razvoj, digitalni jaz izmeu razvijenih i nerazvijenih je sve vei, a
ekonomski model provajdinga nije prilagoen manje razvijenim zemljama...

Jedan od najveih problrma Interneta je to to je globalna mrea. Tako, zakonske mjere

regulisane u jednoj zemlji ne moraju da vae u drugoj. Ni lokalna tehnika rjeenja nisu
svemogua, a uz to su i prilino skupa. Jasno je dakle da je za regulisanje Interneta potrebna
globalna sinhronizovana akcija i to iri konsenzus o saradnji svih zainteresovanih uesnika.
Organizacija ICANN je svakako jedan od njih, i to vrlo bitan, ali ne i dovoljan.

Organizacije koje upravljaju Internetom

Internet nema vlasnika, tj. ni jedna drava ili intitucija nema vlast nad cjelinom. Pojedine drave
ili firme su vlasnici djelova komunikacionih kanala ili opreme koja se koristi. Na Internetu je
svako vlasnik svog raunara i ima neogranieno pravo da taj raunar koristi po svojoj volji i da
na njemu dri sadraje koje on eli. Svaki vlasnik raunara samostalno bira nain na koji e se
prikljuiti na mreu, koje e njene sadraje prenositi ili ta e slati drugima.
Internet je mrea bez vlasnika. To je otvoren sistem koji prevazilazi granice zemalja i ne postoji
niti jedna organizacija ili vlada koja ga u potpunosti kontrolie. Izdvojiemo ukratko samo
najee pominjane aktere, izostavljajui pritom niz uticajnih i nimalo marginalnih imena.

I. Nezavisne institucije
ICANN - Internet Corporation for Asigned Names and Numbers (www.icann.org) je
kompanija pod ugovorom sa amerikom Vladom, koja de fakto upravlja Internetom u tehnikom
smislu: dodjeljuje IP brojeve Regionalnim Internet Registrijima, odluuje o TLD i domenima,
radi sa root zone fajlom i serverima... No, iako sama organizacija zapoljava svega pedesetak
ljudi kao administrativno i tehniko osoblje, odluke donose internacionalni komiteti sastavljeni
od predstavnika mnogih meunarodnih organizacija iz brojnih zemalja irom sveta, sa posebnim
naglaskom na zemlje u razvoju.

RIR odnosno Regionalni Internet Registri su organizacije koje se nalaze jedan nivo
ispod ICANN, i koje dalje preraspodeljuju (zapravo preprodaju) blokove IP adresa veim
regionalnim Internet provajderima. Trenutno postoji 5 regionalnih registara: ARIN
(Sjeverna Amerika, www.arin.net), LACNIC (Juna Amerika i Karibi,
http://lacnic.net/en/), RIPE NCC (Evropa i Bliski Istok, www.ripe.net), APNIC (Azija-
Pacifik, www.apnic.net) i AfriNIC (Afrika, www.afrinic.net).

ISOC - Internet Society (www.isoc.org) je vjerovatno najuticajnija nevladina organizacija u

upravljanju Internetom. Bavi se najirim spektrom pitanja a okuplja oko 100 organizacija i
kompanija i preko 20000 pojedinaca, meu kojima su i politiari i javne linosti, nerijetko i
predsjednici drava. Djeluje na globalnom nivou, ali i kroz niz ogranaka (chapters) u preko 180
zemalja irom sveta. Interesantno je da je i IETF jedna od organizacija pod nadlenou ISOC.

Slika 1. Organizacije koje uestvuju u kreiranju Internet standarda

W3C- World Wide Web conorcium (http://www.w3.org) je meunarodni konzorcijum gdje
organizacije lanice, stalno zaposleni, i javnost rade zajedno na razvoju Web standarda. W3C
obavlja svoju misiju prvenstveno stvaranjem Web standarda i smjernica. U svojih prvih deset
godina, W3C je objavio vie od osamdeset takvih W3C Preporuka. W3C takoe uestvuje u
edukaciji, razvija softver, i slui kao otvoreni forum za raspravu o Webu.

IANA - Internet Assigned Names Authority (http://www.iana.org) je sastavni dio ISOC

organizacije. Dodjeljuje i koordinie upotrebu Internet protokol (IP) . Bavi se istraivanjima
vezanim za DNS (domain name system issues). Zajedno sa organizacijom ICANN
kontrolie DNS i glavni je koordinator za dodjelu jedinstvenih Internet protokola.

IETF - Internet Engineering Task Force (www.ietf.org) je organizacija nastala jo 1986, a i

danas je jedan od najbitnijih nezavisnih organizacija koji okuplja ininjere i fokusira rad
uglavnom na standarde vezane za TCP/IP protokol, mada se sve vie bavi i drugim bitnim
tehnikim standardima.

IESG - Internet Engineering Steering Group (http://www.ietf.org/iesg.html)

Nadgleda tehniku stranu realizacije aktivnosti u sprovoenju Internet standarda
(Internet Engineering Task Force - IETF) .Administrira sve procese u
sprovoenju standarda u skladu sa ISOC regulativama i kontrolie ispravnost u radu
IETF radnih grupa.

IAB - Internet Architecture Board (http://www.iab.org)

Savjetodavno tijelo za tehniku stranu standarda u okviru ISOC organizacije. Upravlja sa
RFC procesom. RFC (Request For Comment) je dokument koji opisuje neku Internet
tehnologiju i koji moe predloiti bilo ko kompanije ili pojedinci

IRTF - Internet Research Task Force (http://www.irtf.org)

Radna grupa koja se bavi istraivanjima vezanim za protokole, aplikacije, arhitekturu i
tehnologiju Interneta

IEEE - Institute of Electrical and Electronic Engineers (www.ieee.org) je profesionalna

odnosno strukovna organizacija koja se usko bavi izuavanjem tehnikih standarda vezanih za
infrastrukturu, sa fokusom na kablovske i beine komunikacije.

II. Meunarodne organizacije

Pored velikih organizacija poput UN, u regulisanju Interneta uestvuju i mnoge manje
organizacije pod okriljem velikih, koje se bave uskostrunim oblastima u kojima su ve
akreditovane.
ITU - International Telecommunication Union (www.itu.int) je najstarija, najjaa i, na neki
nain, najlegitimnija meunarodna organizacija koja se bavi postavljanjem standarda Interneta.
Iako je monopol ITU na tehnike standarde nestao pojavom IEEE, IETF i drugih renomiranih
ininjerskih organizacija, injenica da je ITU specijalizovana agencija Ujedinjenih nacija i dalje
joj daje mo i uticaj na meunarodnoj sceni. ITU se, meutim, sem tehnikim standardima
nairoko bavi i standardima regulative telekomunikacionog trita i drugih bitnih pitanja.

Na polju Internet prava vrlo su aktivni OECD - Organisation for Economic Co-operation and
Development (www.oecd.org), CoE Council of Europe (www.coe.int), a posebno WIPO -
World Intellectual Property Organization (www.wipo.int). OECD i CoE takoe su vrlo aktivni
na polju zatite ljudskih prava, prevashodno privatnosti, te su njihove preporuke i smjernice vrlo
esto referencirane i citirane.

Svjetska banka (www.worldbank.org) i UNDP - United Nations Development Programme

(www.undp.org) vodee su organizacije koje pomau nerazvijene zemlje kroz direktne
finansijske investicije, prvenstveno u oblasti poboljanja telekomunikacione infrastrukture. Pored
njih, UNESCO - United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
(www.unesco.org) je prisutna u zemljama u razvoju sa programima drutvenog karaktera,
najee na polju obrazovanja i irenja svijesti o znaaju tehnologija.

WTO - World Traiding Organisation (www.wto.org) vodea je institucija na polju regulative i

standardizacije u oblasti elektronskog poslovanja, kao i liberalizacije trita telekomunikacija,
prava intelektualne svojine i nekih oblasti razvoja. UNCTAD - United Nations Conference on
Trade and Development (www.unctad.org) i UN ICT Task Force (www.unicttaskforce.org)
aktivno se bave razvojem elektronskog poslovanja i capacity building inicijativama, dok su pred
poslovnim sektorom najprije prihvaene ICC - International Chamber of Commerce
(www.iccwbo.org) i GBDe - Global Business Dialogue on Electronic Commerce
(www.gbde.org) koja okuplja veliki broj velikih korporacija. Sem globalnih aktivne su i
regionalne organizacije koje se bave problematikom elektronskog poslovanja, poput azijske
APEC - Asia- Pacific Economic Co-operation (www.apec.org).

III. Predstavnici drava

Najlegitimniji meu jednako legitimnim akterima podijeljeni su, u brojne diplomatske i politike
tabore. Predstavici velikih ekonomskih sila, ukljuujui i EU, uglavnom se ujedinjeno bore
protiv direktnog UN uticaja na upravljanje Internetom, mada ipak (sa izuzetkom Amerike)
podravaju reformu i internacionalizaciju postojeeg sistema.

IV. Poslovni sektor

Brojne svjetske softverske i harverske korporacije i asocijacije uglavnom uvaju interese svojih
lanova, nudei pomo u razvoju u zamjenu za zatitu intelektualne svojine i demonopolizaciju
trita u nerazvijenim zemljama sa velikim potencijalnim tritem, kao i prihvatanje njihovih
tehnlokih rjeenja kao standarda.

BSA - Business Software Alliance (www.bsa.org) je jedan od najjaih uesnika iz poslovnog

sektora, i okuplja brojne svjetske proizvoae softvera i harvera, prevashodno u borbi za zatitu
intelektualne svojine. lanice BSA su izmeu ostalih Adobe, Apple, Autodesk, Borland, Cisco
Systems, Dell, HP, IBM, Intel, McAfee, Microsoft, Symantec, i mnogi drugi.

ASTA - Anti-Spam Technical Alliance je primjer udruivanja kompanija radi rjeavanja jednog
vanog problema: 6 vodeih svetskih kompanija koje pruaju email usluge (Yahoo, AOL, British
Telecomm, Comcast, EarthLink i Microsoft) godinu dana su zajedno radili na pisanju predloga
za tehnoloki i regulatorni pristup spreavanju spama, i nastavljaju sa kooperacijom.

Postoje brojni pokreti i organizacije za promociju otvorenog koda, poput Open Source Initiative
(www.opensource.org). Kako otvoreni kd nije samo softverska industrijska grana ve i mnogo
iri koncept digitalnog stvaranja, organizacije koje djeluju na ovom polju su i korporacije, i
nevladine organizacije, i pokreti...

V. Nevladin sektor
Veliki broj uesnika u regulaciji Interneta dolazi iz redova nevladinih organizacija, medija i
akademskih institucija. titei interese razliitih slojeva ljudi irom svijeta, predstavnici
nevladinog sektora zapravo unose neophodnu teinu opte-drutvenih tema i zastupaju krajnjeg
korisnika Interneta.

Postoji veliki broj meunarodnih mrea nevladinih organizacija, poput GKP - Global Knowledge
Partnership (www.globalknowledge.org), koje se usled raznovrsnosti lanstva bave mnogim
pitanjima Interneta, predominantno ljudskim pravima. Druge velike organizacije
specijalizovane su samo za odreene oblasti, poput engleske IWF - Internet Watch
Foundation (www.iwf.org.uk) koja se bori protiv djeije pornografije i zloupotrebe djece na
Internetu, ili Privacy International (www.privacyinternational.org) grupe koja se jo od 1990.
bavi zatitom privatnosti krajnjeg korisnika.

Predstavnici medija i akademskih institucija, prevashodno univerziteta i istraivakih centara,

stalni su uesnici meunarodnih i lokalnih zbivanja oko regulacije Interneta.