OSI model

U ranim fazama razvoja raunarskih mrea veinu raunarskih sistema su inili Unix mainframe
raunari sa prikljuenim korisnikim terminalima. Iako su korisniki terminali bili povezani
komunikacionim kanalima sa mainframe-om takva mrea se ne moe u smatrati punom smislu
rijei raunarskom pre svega zbog nedostatka raunske moi terminala - veza izmeu terminala i
mainframe-a je imala za zadatak prenos korisnikih instrukcija do mainframe-a i rezultata obrade
do terminala. U takvoj situaciji je ekskluzivno pravo na razvoj hardvera, softvera i
komunikacionih kanala uglavnom imao samo jedan proizvoa koji je svoja rjeenja drao
zatvorenim za ostale proizvoae. Komunikacija izmeu rjeenja razliitih proizvoaa je
najee bila nemogua usled nekompatibilnostiizmeu hardverskih interfejsa i formata
podataka.
Pad cijene raunske moi preko sve jeftinijih tehnologija za razvoj mikroprocesora i raunarske
opreme doveo je do pojavljivanja veeg broja proizvoaa raunarskih sistema. Takav razvoj je
omoguio decentralizaciju raunske moi koja je ukazala na potrebu za kompleksnijom
komunikacijom izmeu radnih stanica. Takoe, postojanje veeg broja proizvoaa ublailo je
razliitost i nekompatibilnost njihovih rjeenja a ubzo se uvidjela i potreba za univerzalnim
komunikacionim standardima.

Slika 1. OSI i TCP/IP modeli

 Uvod u Internet

Na ovu temu se krajem 70-ih godina dvadesetog veka oglasila i Internacionalna Organizacija za
Standardizaciju (ISO) razvijanjem modela za komunikaciju izmeu raznorodnih sistema. Model
je objavljen 1984. godine i nazvan je Open System Interconnection Basic Reference Model ili,
skraeno, OSI model. Ovaj model je ponudio fazno prevoenje formata podataka kroz sedam
slojeva pa se stoga naziva i OSI sedmoslojni model. Prihvatanjem ovog ISO standard
proizvoai su bili u mogunosti da ostvare potpunu komunikaciju sa sistemima bez uvida u
njihovu internu specifikaciju i format podataka. Takoe, ovaj model apstraktno gleda i na najnie
slojeve OSI modela s obzirom na to da se komponente tih slojeva najsporije razvijaju i to
uglavnom od strane velikih organizacija.
Open Systems Interconnection Reference Model (OSI model) je razvijen 1984.godine od strane
ISO organizacije. Iako je OSI model formalni standard danas se u praksi ee koristi
jedostavniji de facto standard - Internet model (TCP/IP). OSI model definie sedam slojeva:

1. Fiziki sloj
Fiziki sloj OSI modela je zaduen za prenos bitova (nula i jedinica) putem komunikacionog
kanala. Ovaj sloj definie pravila po kojima se bitovi prenose, koji elektrini napon je potreban,
koliko bitova se alje po sekundi i fiziki format korienih kablova i konektora.

2. Sloj veze
Sloj veze upravlja prenosom putem fizikog sloja i omoguava prenos osloboen greaka na
ovom i fizikom sloju. Zadatak sloja veze jeste da zatiti slojeve vieg nivoa od greaka nastalih
pri prenosu podataka.Takoe, s obzirom na to da je jedinica prenosa fizikog sloja bit, sloj veze
upravlja i formatom poruka (definie poetak i kraj poruke).

3. Mreni sloj
Zadatak mrenog sloja jeste odreivanje jedne ili vie putanja kojima e poruka biti proslijeena
od izvorita do odredita. Mreni sloj je zaduen da u svakom voru mree (stanici do odredita)
odredi koji je sledei raunar kome poruka treba biti proslijeena.

4. Transportni sloj
Zadatak transportnog sloja jeste obrada poruka na krajnjim takama -izvoritu i odreditu. Ovaj
sloj uspostavlja, odrava i prekida virtuelne veze za prenos podataka izmeu izvorita i
odredita. Transporni sloj jezaduen za nabavku mrene adrese odredita, podjelu podataka u
segmente pogodne za slanje, prilagoavanje brzine prenosa mogunostima strane sa slabijim
performansama, osiguravanje prenosasvih segmenata, eliminisanju dupliranih segmenata i sl.
Takoe, ovaj sloj moe izvriti i dodatnu kontrolu greaka pri prenosu (dodatnu u smislu daje
ona ve izvrena na sloju veze).
5. Sloj sesije
Sloj sesije je zaduen za uspostavljanje, odravanje i prekid logikih sesija izmeu krajnjih
taaka. Svrha sesija jeste definisanje stanja (ili faza) svakog dijaloga radi definisanja validnih
akcija u svakom od stanja. Na osnovu toga se vri upravljanje transportnim slojem i provjera

2
 Uvod u Internet

podataka dobijenih od njega. Dodatna uloga sesija jeste i obraunavanje sesija (eng. session
accounting).

6. Sloj prezentacije
Sloj prezentacije formatira podatke za prezentaciju korisniku. Zadatak ovog sloja jeste da uskladi
format podataka izmeu uesnika u komunikaciji i sloju aplikacije dostavi ove podatke u
formatu koji on zahteva. Na primer, sloj prezentacije moe originalne podatke dobijene od sloja
aplikacije kompresovati radi efikasnijeg prenosa. Ovakve podatke sloje prezentacije na strani
drugog uesnika ne moe direktno proslediti sloju aplikacije ve je pre toga neophodno izvriti
dekompresiju.

7. Sloj aplikacije
Sloj aplikacije predstavlja interfejs mree ka korisniku. Osnovna uloga ovog sloja je omogui
pristup mrei korisnikim programima.

Internet model (TCP/IP)

Nasuprot OSI modelu koji je formalno standardizovan Internet model (TCP/IP) je de facto
standard. Ovaj model je razvijan za potrebe Interneta i jednostavniji je od OSI modela.
Jednostavnost ovog modela se ogleda u apstraktnom gledanju na najvia tri sloja OSI modela
tako da Internet model propisuje samo sloj aplikacije naspram slojeva aplikacije, prezentacije i
sesije kod OSI modela. Takoe, usled nedostatka formalne standardizacije Internet modela u
nekim izvorima se ovaj model definie sa 5 a u nekim sa 4 sloja (slika 1.). Dananje
implementacije mrenog softvera ulgavnom koriste Internet model.
Skup komunikacionih protokola na kome se bazira Internet naziva se TCP/IP po dva osnovna
protokola:
IP (Internet Protocol) i
TCP (Transmission Control Protocol).
Na Internetu se koristi paketski prenos podataka. Podaci se dijele na manje jedinice, tzv.
datagrame koji se nezavisno prenose od rutera do rutera sve do krajnjeg odredita. Rutiranjem
datagrama od izvornog do odredinog hosta bavi se IP protokol. IP se prevashodno izvrava u
ruterima. Funkcija rutera je da svaki primljeni datagram, a shodno njegovoj odredinoj IP adresi,
usmjeri dalje ka sledeem ruteru ili odredinom hostu. U izvjesnim situacijama, ruter mora da
podeli datagram na vie manjih datagrama, tzv. fragmenata. Fragmenti nastavljaju put kao
nezavisne jedinice, da bi se na odredinom hostu objedinili u prvobitni datagram. Pravila za
fragmentaciju i defragmentaciju datagrama su, takoe, definisana IP protokolom. IP protokol ne
garantuje dostavu paketa. Takoe, ovaj protokol ne garantuje ispravnost podataka (npr. da li je
sadraj paketa oteen pri transportu), dozvoljava dupliranje paketa, prenos paketa u izmenjenom
redosledu. Internet protokol verzija 4 (IPv4) je prva verzija ovog protokola koja je iroko
prihvaena za korienje. Danas se IPv4 sve vie zamjenjuje sledeom verzijom Internet
protokola - IPv6.

3
 Uvod u Internet

Osnovna funkcija TCP protokola je da obezbijedi taan prenos paketa poruke izmeu dvije
proizvoljne take na Internetu. Naime, on sekvencira pakete (obeleava ih rednim brojevima) i
potom ih predaju IP-u da ih prenese do cilja. Na prijemnoj strani, TCP pakete dobijene od IP-a
provjerava, pa ako postoji greka usled smetnji na vezama, inicira retransmisiju pogrenih
paketa. Takoe, vri i slaganje paketa prema rednom broju u redosledu kakav je bio na predaji.
Bitno je istai da se na veini raunara na Internetu moe odvijati vie aplikacija (programa)
istovremeno. Zbog toga je potrebno omoguiti viestruku simultanu komunikaciju izmeu
aplikacija na raunarima.

IP adresiranje
Mogunost globalne komunikacije izmeu svih povezanih ureaja predstavlja jednu od glavnih
karakteristika Interneta. Pretpostavka globalne komunikacije je postojanje univerzalne eme
adresiranja koja se koristi za jedinstvenu identifikaciju svakog prikljuenog ureaja
Identifikator koji se koristi na IP sloju TCP/IP protokol steka naziva se IP adresom. Internet ili
IP adresa je 32-bitna (ili 4-bajtna) adresa (identifikator) koja na jedinstven i univerzalan nain
definie vezu raunara na Internet. IP adrese su jedinstvene u smislu da svaka adresa definie
jednu i samo jednu vezu (prikljuak) na Internet. Dva ureaja na Internetu nikada ne mogu imati
istu IP adresu. Meutim, ako ureaj (najee ruter) posjeduje dvije Internet veze, preko dve
razliite mree, onda e on imati i dvije IP adrese.
Adresni prostor
Protokol kao to je IP, koji se oslanja na adrese, pokriva odreeni adresni prostor. Adresni
prostor ine sve adrese koje protokol moe koristiti. Ako protokol predvia N bita za
predstavljanje adresa, tada je veliina adresnog prostora 2N. IP protokol u verziji IPv4 koristi 32-
bitne adrese, to znai da je njegov adresni proctor veliine 232, odnosno 4.294.967.296. To
znai da kada ne bi postojala dodatna ogranienja, na Internet bi moglo da se prikljui vie od 4
milijarde ureaja. Broj od preko 4 milijarde se u trenutku projektovanja IPv4 (1981. godina)
inio sasvim dovoljnim za sve budue potrebe ali se svakoga dana sve vie uvia njegovo
ogranienje.
Notacija
IP adrese se esto zapisuju u takastoj decimalnoj notaciji. U ovom formatu, svaki od etiri bajta
adrese se zapisuje kao decimalni broj, od 0 do 255. Najnia IP adresa je oblika 0.0.0.0 (sve 0), a
najvia 255.255.255.255 (sve jedinice). IPv4 adrese se mogu predstaviti u razliitim formatima
(heksadecimalno, decimalno, oktalno, binarno - sa i bez take) ali se najee koristi decimalna
reprezentacija sa takom. Primjer:
212.062.045.222
Binarno predstavljanje pomenute adrese bi izgledalo ovako:
11010100.00111110.00101101.11011110
4
 Uvod u Internet

Klasno IP adresisiranje
Pod IPv4 svaki ureaj na mrei ima jedinstvenu kompletnu mrenu adresu. Razlog zato se ova
adresa oznaava kao kompletna je to to se ona sastoji iz dva dijela:

mrene adrese (koja je zajednika za sve ureaje na istoj fizikoj mrei)

adrese vora (koja je jedinstvena za svaki ureaj/vor na toj mrei)
U originalu, IPv4 adrese su podijeljene na sledei nain:

adresa mree (prvih 8 bitova)

adresa vora (preostala 24 bita)
Ovakva podjela je dovela do ogranienja od 256 (tanije 254) mrea to je dovelo do nastanka
klasa mrea. Postoje 4 klase mrea - A, B, C, D i E. Kod klasnog IP adresiranja, prostor IP
adresa je podijeljen na pet klasa: A, B, C, D i E. Svaka klasa zauzima jedan kontinualni dio
adresnog prostora (Slika 2.). Kao to moemo videti na slici 2., klasa A pokriva ak polovinu
adresnog prostora, klasa B 1/4, klasa C 1/8, a klase D i E po jednu 1/16. Broj adresa u svakoj
klasi dat je u tabeli sa slikom 2..

Slika 2. Klase i opsezi IP adresa

Odreivanje klase
Svaka IP adresa pripada jednoj klasi. Pripadnost IP adrese klasi moe se odrediti na osnovu
binarnog ili decimalnog oblika adrese. Ako je adresa data u binarnom obliku, tada prvih nekoliko
bita ukazuju na klasu kojoj adresa pripada (Sl.3 (a)). Adresa pripada klasi A ako njen krajnji
lijevi bit ima vrijednost 0. Pripadnost klasi B se prepoznaje po poetnoj sekvenci 10, klasi C po
sekvenci 110, klasi D po 1110 i klasi E po etiri poetne 1-ce.
Da bi smo odredili klasu IP adrese date u obliku takaste-decimalne notacije, potrebno je
pogledati samo prvi (krajnji lijevi) bajt (broj) adrese. Svaka klasa ima odreeni opseg ovih
brojeva (Sl. 3(b)). Na primjer, ako je prvi bajt izmeu 0 i 127, klasa adrese je A. Ako je prvi bajt
izmeu 128 i 191, klasa adrese je B, itd.

5
 Uvod u Internet

Slika 3. Odreivanje klase: (a)u binarnoj notaciji (b) u decimalnoj notaciji

Sistem imena domena (Domain Name System DNS)

Za identifikaciju entiteta na Internetu, TCP/IP koristi IP adrese koje na univerzalan i jedinstveni
nain identifikuju vezu raunara (hosta) na Internet. Meutim, ljudima je lake da koriste
simbolika imena nego IP adrese. Recimo, mnogo je lake je zapamtiti www.unimediteran.net
nego IP adresu 160.136.4.23. Meutim, mrea u svakom sluaju razumije samo IP adrese, to
znai da je neophodan mehanizam za preslikavanje simbolikih imena na IP adrese.
Kada je Internet bio mali, za preslikavanje su korieni tzv. host fajlovi. Host fajl ima samo dvije
kolone: ime i adresa. Host fajl se uvao na hard disku svakog raunara u mrei i periodino se
aurirao preuzimanjem podataka iz glavnog host fajla. Kada je nekom programu ili korisniku
bilo potrebno preslikavanje, host raunar pretrauje host fajl i vraa IP adresu pridruenu datom
simbolikom imenu. Primjer:
1. Uzmimo raunarsku mreu od N lanova.
2. N raunara uva informaciju o N lanova te mree u lokalnim hosts fajlovima:
1. 192.168.1.1 raunar1.lokalna-mrea
2. 192.168.1.2 raunar2.lokalna-mrea
3. 192.168.1.N raunarN.lokalna-mrea

Meutim, ovakav pristup je danas nemogu. Zbog ogromnog broja hostova na Internetu, host fajl
bi bio previe veliki. Takoe, bilo bi nemogue aurirati host fajlove svih hostova na Internetu
uvijek kada se desi neka promjena (dodavanje novog raunara, promjena IP adrese, uklanjanje
raunara,..).
Jedno rjeenje bilo bi da se cjelokupan host fajl smjesti na jedan centralizovani raunar, a da se
svi hostovi na Internetu obraaju ovom raunaru uvijek kada im je potrebno preslikavanje.
Naravno, ni ovo reenje nije praktino, jer bi generisalo veliku koliinu saobraaja na Internetu,
a otkaz centralizovanog raunara doveo bi do otkaza cijelog Interneta.

6
 Uvod u Internet

Rjeenje koje se danas koristi zasnovano je na podjeli ogromne koliine informacija na manje
djelove koji se uvaju na razliitim raunarima u Internet mrei. Host, kome je potrebno
preslikavanje, obraa se najbliem raunaru koji sadri traenu infomaciju. Ovakav metod koristi
DNS (Domain Name System - Sistem imena domena). U ovoj sekciji najprije e biti izloeni
osnovni koncepti DNS-a, a potom i sam DNS protokol.
Prostor imena domena
Prostor imena domena je hijerarhijski prostor imena koji se koristi na Internetu. Prostor je
struktuiran u obliku invertovanog stabla sa korjenom na vrhu. Stablo moe imati najvie 128
nivoa: od nivoa 0 (korjen) do nivoa 127. Kod hijerarhijskog prostora imena, svako ime se sastoji
iz nekoliko djelova. Na primjer, prvi dio moe definisati tip organizacije, drugi ime organizacije,
trei odjeljenje unutar organizacije, i td.
Na Internetu, prostor imena domena (stablo) je podijeljen na dve sekcije: generiki (opti)
domeni i nacionalni domeni (slika 4.). Labele generikih domena navedene su u tabeli sa slici. 5.
Svaka drava ima svoj nacionalni domen. Generiki domeni su pod kontrolom organizacije
ICANN. Imena nacionalnih domena su standardizovana (ISO 3166).
Na drugom nivou hijerarhije su domeni registrovani od strane kompanija, univerziteta i drugih
privatnih, javnih ili vladinih institucija ali i privatnih lica. Registracija takvog domena
podrazumijeva provjeru da li je ime domena slobodno i da li je registrovani zatitni znak. Ako
nema problema, podnosilac zahtijeva, uz simbolinu novanu godinju pretplatu, dobija prava
korienja domena.

7
 Uvod u Internet

me

unimediteran ucg

fit.unimediteran.ac.me

fit fps ftht

Slika 4. Hijerarhijska organizacija DNS-a

Labela
Svaki vor u stablu ima oznaku (labelu). Labela je string od maksimalno 63 karaktera. Labela
korjena je prazan string. DNS zahtijeva da sva djeca nekog vora imaju razliite labele, ime se
garantuje jedinstvenost imena domena.
Ime domena
Svaki vor u stablu ima ime domena. Puno ime domena je niz labela razdvojenih takom (.). Ime
domena se uvijek ita poev od posmatranog vora pa navie do korjena. To znai da se puno
ime domena uvijek zavrava praznim stringom, odnosno takom. Na Sl. 4. su prikazana neka
imena domena.

8
 Uvod u Internet

Slika 5. Generiki domeni

Puno ime domena (FQDN - Fully Qualified Domain Name)
FQDN je labela zavrena praznim stringom (odnosno takom). FQDN je ime domena koje sadri
puno ime nekog hosta. Ono sadri sve labele, od najkonkretnije do najoptije i na jedinstveni
nain definie ime hosta. Na primjer:

fit.unimediteran.net.
je FQDN ime raunara nazvanog fit instaliranog na Fakultetu za informacione tehnologije u
Podgorici. DNS server preslikava jedino FQDN imena na IP adrese.
Djelimino ime domena (PQDN - Partially Qualified Domain Name)
Labela koja nije zavrena takom naziva se PQDN imenom. PQDN poinje od posmatranog
vora, ali ne dosee do korjena. PQDN se koristi kada ime koje treba preslikati pripada istom
sajtu kao i klijent (onaj ko trai preslikavanje). U ovom sluaju, dio koji nedostaje, tzv. sufiks,
pridodaje program koji je zaduen za preslikavanje imena, tzv. resolver, i tako formira FQDN.
Na primjer, korisnik sa sajta unimediteran.net koji eli da sazna IP adresu raunara fit, moe
definisati djelimino ime:

fit
Prije nego to proslijedi ime DNS serveru, DNS klijent dodaje sufiks unimediteran.net.
Normalno, DNS klijent posjeduje listu sufiksa. Lista sufiksa na Fakultetu za informacione
tehnologije u Podgorici moe imati sledei oblik:

fit.unimediteran.net
unimediteran.net
null

9
 Uvod u Internet

(Sufiks null znai nita. golijat sa sufiksom null postaje golijat. (sa takom na kraju)).

Domen
Domen je podstablo prostora imena domena. Ime domena je ime domena vora na vrhu
podstabla. Na slici 6. Je prikazana podjela u okviru domena. Uoimo da sam domen moe biti
podeljen na poddomene

Poddomen

Poddomen
Poddomen

Slika 6. Domen i poddomen

Podela prostora imena

Informacije sadrane u prostoru imena domena moraju negdje biti smjetene. U teoriji, dovoljan
je jedan host koji bi uvao sve informacije o prostoru imena Interneta i odgovarao na sve upite
koji bi dolazili iz bilo kog kraja svijeta. Meutim, u praksi, takav jedan sever bi do te mjere bio
preoptereen da bi bio beskoristan. Uz to, ako bi otkazao, cjelokupan Internet bi stao.
Hijerarhija DNS servera
Rjeenje pomenutih problema je u distribuciji informacija na veliki broj raunara, tzv. DNS
servera, tj. servera za prevoenje imena domena u IP adrese. Cjelokupan prostor podijeljen je na
domene shodno prvom nivou. Drugim rijeima, slino kao na sl. 6, za svaki vor sa prvog nivoa
kreira se jedan domen koji obuhvate sve vorove podstabla sa korjenom u tom voru. Obzirom
da domeni kreirani na ovaj nain mogu biti veoma veliki, DNS omoguava podjelu domena na
manje domene (ili poddomene). Svaki server moe biti odgovoran za jedan domen. Na taj nain,
formira se hijerarhija servera, slino hijerarhiji imena.
Zona
Oblast odgovornosti DNS severa se naziva zonom. Zona se moe definisati kao povezani dio
stabla. Ako je server odgovoran za domen, a taj domen nije dalje podijeljen na manje domene,
tada je zona isto to i domen. Server kreira bazu podataka, tzv. zonski fajl (eng. zone file) u
kojoj uva sve informacije o svakom voru unutar tog domena. Meutim, ako je domen servera
podijeljen na poddomene i dio njegovih odgovornosti prebaen na druge servere, domen i
zona vie nemaju isto znaenje. Informacije o vorovima iz poddomena uvaju se u zonskim
fajlovima servera sa niih nivoa, dok prvobitni server uva neku vrstu referenci na servere sa

10
 Uvod u Internet

niih nivoa. Naravno, vrni server se ne osloboa u potpunosti odgovornosti: on jo uvijek ima
zonu, ali se detaljne informacije uvaju kod servera sa niih nivoa (slika. 6).

Slika 6. Zone i domeni

Primarni i sekundarni serveri
DNS definie dva tipa servera: primarni i sekundarni. Primarni server je onaj koji na svom hard
disku uva fajl o zoni za koju je odgovoran. Primarni server kriera odrava i aurira zonski fajl.
Sekundarni server je server koji informacije o zoni dobija od nekog drugog servera (primarnog
ili sekundarnog). Sekundarni serveri ne kreiraju niti auriraju zonske fajlove. Ako je auruiranje
neophodno, ono se obavlja na primarnom serveru, koji potom sekundarnim serverima alje
aurnu verziju.
I primarni i seknundarni serveri su odgovorni za zonu koju pokrivaju. Ideja nije da se sekundarni
severi postave na nii nivo odgovornosti u odnosu na primarni server, ve da se postigne
redundantnost tako da u sluaju da jedan server otkae preostali mogu nastaviti da opsluuju
klijente.
Root server
Root (ili vrni) server je server iju zonu ini itavo stablo. Vrni server obino ne uva bilo
kakve informacije o domenima, ve delegira svoju odgovornost na druge servere, uvajui samo
reference na te servere. Postoji nekoliko vrnih servera, distribuiranih po cijelom svijetu, od
kojih svaki pokriva cjelokupan prostor imena domena.

Razreavanje imena
Proces preslikavanja imena na adrese ili adresa na imena naziva se razreavanjem ili rezolucijom
(od name-address resolution).
Razreiva
DNS je projektovan kao klijent-server aplikacija. Host kome je potrebno preslikavanje, bilo
imena na adrese bilo adresa na imena, poziva DNS klijenta koji se naziva razreivaem.
Razreiva se obraa najbliem DNS serveru za zahtijevom za konkretno razreavanje. Ako
posjeduje traenu informaciju, server vraa odgovor razreivau; inae, server upuuje rezreiva
na neki drugi server ili se sam obraa drugim serverima kako bi pribavio traenu informaciju.
Kada dobije rezultat preslikavanja, razreiva najprije interpretira odgovor, da bi provjerio da li

11
 Uvod u Internet

odgovor sadri traeno razreavanje ili greku, i konano, isporuuje rezultat procesu koji je
zahtijevao razreavanje.
Najee, razreiva alje serveru ime domena traei od njega odgovarajuu adresu, to
odgovara preslikavanju imena na adrese. (Na primjer, razreiva moe dobiti zahtijev da razrijei
ime domena fit.unimediteran.net.) Mnogo rjee, klijent alje serveru IP adresu koju eli da
preslika na odgovarajue ime domena. Ovakav tip upita se naziva inverzinim upitom. (Na
primjer, razreiva moe dobiti zahtijev da pronae ime domena za IP adresu 160.99.13.134.)

Rekurzivno i iterativno razreavanje upita

Postoje dva naina obrade DNS upita: rekurzivno i iterativno razreavanje.

Rekurzivno razreavanje
Kod rekuzivne obrade DNS upita, klijent (razreiva) oekuje da konani odgovor na svoj upit
dobije direktno od servera kome je postavio pitanje. Ako je domen koji se trai u nadlenosti
DNS servera, razreiva direktno dobija odgovor. Meutim, ako se radi o udaljenom domenu, a
informacija o njemu nije dostupna na lokalnom DNS serveru, server alje zahtijev nekom
drugom serveru (obino roditeljskom serveru) i eka na odgovor. Ako je odgovoran za ime
domena, roditeljski server e vratiti odgovor, a ako nije, proslijedie upit sledeem serveru. Kada
je upit konano razrijeen, odgovor se istom putanjom vraa unazad, od servera do servera, sve
dok konano ne stigne do klijenta koji je izdao prvobitni zahtev. Opisani princip je prikazan na
slici 7.

Slika 7. Rekurzivno razreavanje

Iterativno razreavanje
Kod iterativnog razreavanja, server koji nije u mogunosti da obavi razreavanje ne obraa se
sledeem serveru, ve nazad vraa IP adresu servera za koga smatra da moe razrijeiti upit.
Klijent ponavlja upit i alje ga ovom drugom serveru. Ako zna odgovor, drugi server vraa
klijentu odgovarajuu IP adresu; inae, klijentu vraa IP adresu sledeeg DNS servera. Klijent se

12
 Uvod u Internet

sada mora obratiti treem serveru i td. Opisani proces se naziva iterativnim zato to klijent
ponavlja isti upit ka vie servera. Na lici 8 klijent iz domena fhda.edu koji zahtijeva razreavanje
imena iz domena yahoo.com dobija konani odgovor tek od etvrtog servera odgovornog za
domen yahoo.com.

Slika 8. Iterativno razrjeavanje

Keiranje
Svaki put kada primi upit koji se odnosi na ime koje nije iz njegovog domena, server nakon
pretraivanja svoje baze imena, prosleuje upit dalje odgovarajuem sledeem serveru. Zbog
potrebe aktivnog uea veeg broja servera, proces razreavanja, bilo da je se obavlja
rekurzivno ili hijerarhijski, moe biti dugotrajan. Da bi se vrijeme razreavanja skratilo, DNS
koristi mehanizam keiranja. Server, svaki put kada primi odgovor na upti poslat drugom
serveru, smijeta informacije iz odgovora u svoju ke memoriju, za sluaj da kasnije ponovo
bude potrebna. Ako nekada kasnije, isti, ili neki drugi klijent, zahtijva isto preslikavanje, server
e provjeriti svoju ke memoriju i obaviti zahtijevano razreavanje, bez potrebe da upit alje
nekom drugom serveru. Server vraa odgovor klijentu, uz obavjetenje da odziv dolazi iz ke
memorije, a ne od servera koji je nadlean za domen na koji se upit odnosi.
Keiranje ubrzava razreavanje, ali i stvara nove probleme. Keirana preslikavanja nekog servera
potiu iz nekog drugog domena, za koji taj server nije odgovoran, a promjena uinjena na
udaljenom domenu se nee prenijeti, sama od sebe u njegovu ke memoriju. Ako sever uva
keirano preslikavanje isuvie dugo, moe se desiti da odgovor koji alje klijentu postane
netaan. Da bi se ovaj problem prevaziao, koriste se dvije tehnike.
Prvo, kada odgovara na upit koji se odnosi na domen za koji je nadlean, sever preslikavanju
koje vraa pridodaje i vrijeme ivota (TTL - time-to-live ). TTL je vreme u sekundama koje
definie koliko dugo infomacija iz odgovora moe boraviti u ke memoriji bilo kog severa koji

13
 Uvod u Internet

doe u njen posjed. Posle tog vremena, preslikavanje se smatra zastarjelim, a svaki sledei upit
mora ponovo biti proslijeen nadlenom serveru. Drugo, DNS zahtijeva da server svakoj stavci
iz ke memoriju pridrui TTL broja. Ke memorija se periodino pretrauje i sve stavke sa
prekoraenim vremenom ivota se odstranjuju iz memorije.

14