Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Pytania o Populizm - Szacki Jerzy

    Uploaded by

    bp.smith
    154 views8 pages
    skan z KP

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    skan z KP

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    154 views8 pages

    Pytania o Populizm - Szacki Jerzy

    Uploaded by

    bp.smith
    skan z KP

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 8
    PY TANIA a POPULIZM Prozzsr ware mime si ce najmniej trzech powod6w. Picrwszy ‘to oszalamiajaca kariera slowa ,populizm” we vwspblczesnym dyslersie polityeanym. Drugi +o ston iteratary noukowej aa temat popult zamu, 2 W saczeg6lnesi stan tego cZeRCS, cO~ ‘mocno na wyrost i nazhyt optymis:ycanie — byowa nazywane jego teorig. Powiéd raed 0 sytuacja wielu spoleczefistw, w kt6cych rozu- ‘miany w pewien spos6b populizm (to rozu- rienie sprébuje niée) praedstawi) ckazwje sig isa ogromng poke i wielk, cho naj pewniejplonng, nadzijq milionow ind Pierwsza sprawa nie wymaga dlugiego ko- mentarza, Ktckolwiek bowiern czyta geaety, musi zauwatye, 2e slowo ,populizm” staje sie coraz hardzie} popularne zardwno 1 nas, jak i gd indaie), Raz po raz dowedvjemy sig rianowicic, i czyies postulaty s@ popul= stycme, podobnie jak niektére wypowiedzi ‘tego czy owego polityka, inny natomiast poli- tyk po prostu jest populiste. Dowiadujemy sie rowniet,2e tu cy tam jakis populisa w~ tral wybory lub osiganal wr nich nacspodzie- svanie dobry wynik! ‘Wiadomo, 2e tych okreden wiywa sie praswaanie 36 intencii krytycane), wizskee aickoniecenie jest wystarczajgco jesn, jakie nadaje si¢ im znaczenie. Moina sie jedynie domyslze, 2e chodai o retoryke poli- ‘tyczng nartawiong na ponyskanie 2a wezel- 20] emvrrea rouitvezna 4 kg ceng poklasku thumu i 2 tego powods pracsycona ponsd norme demagogicanyni frazesami oraz obietnicamt nie do dotrzyms Ot6é, nie wrdaje sig, aby we wszysthich takich wypadkach warto byio mowic © pope llamie. Po pierwsze, viystarcayloby duto stat 22 i prostsze okreslenie ,demagogia”, ktore ma te zalete, Ze nie sugeruie istaienia jhiegs abstrakeyjnego iam", a wiec okreslond ‘proynajmniej 2 grubsza doktryny czy kieru ku politycanego; po drugie za§— takim por lista” — zwlaszcea w warunkach demoksad {jest w pewnym stopnis: keidy polityk dba ‘oy © pozyskanie popercie. Jedi nim nie je* wezesnie} czy pOtnie} caeka go Tos pols Unit Wolnoset. Ki o1aBEE? Dormeitey sk won zalem studiowae odpowiednig Ht rature naukows, aby dowiedzie¢ si¢, no co abglby polegaé populizm w §cis le}s23% znaczeniu slows. Zakladam 10% it takie macrenie jest osiggaine, choé nie? ag byé tego pewien. . Ned ta Literatura, ktérej_studiow podtrzymalo moje zainteresowanie Ps riotem, chee zatraymac sig dhize, aby ® rarginesie naszkicowaé wstgpna odPO™ Z praeglac slow pc epitetem, brake nawe pulizmen: aC jega n chocige riotem sp Nie m nak spore. podziche Piorwsza nografi nego myét kw take ruchu spo iretnym ehwying sedana in Raadko a ual m2 chredlenia reystl sa "eh, Tak = oxinose kas po rosyakie | rao do sep sea dos © brain na pytanic takiego popu Fiz? Z literatury tej plynie nade wszystko nauks, 2e speawa jest bardzie} skomplikowa- na nif to sig wydaje na pierwszy raut oka Z proegladu tej lteratury wynika réwnied, 2¢ slowo ,populizm” bynajmniej nie musi byé cpitetem, chocisé cagsto zaiste nim jest. Nie bak nawer powainych autorow, ktorzy x po- ppliamem jawnie sympatyzujg i usilujg doko- na€ jego rehubilitac?. Mnicjsza jednak o to, chociai. warto pamigta¢, i bywa on praed- iiotem sprzecanych ocen Nie migjsce tu, ne oméwienie ove|~ cal- skiem juz obszemej ~ lteratury, niemnie) jed- nak sporo traeba 0 niej powiedziee Literature na temat populiems mona poczielié na dwie bardzo nieréne cagsci. Pierwsza i najwiksza to opracowania mo~ pograficzne potwigcene konkretaym zjewiskom historycznym: ideom jakiegos jed- ‘ego mysliciela lub polityks, pogladam calon- | ow takiego czy innego ugrupowania, hastom | zuchu spolecanego, ktére pojewily sg w ko | kretnym = miejscu it czasie, Najbardziej tuchwytna cech wspolng owych zis jest fadana im preez badaczy nazwa ,populizm”. Badko wjainiaia oni dokladnic, dlaczego (nai 20 stosowne skorzystaé 2 tego akurat lzedlenia, x ktérego jedynie wyjqtkowo ko: raystali sami bohaterowie opisywanych zda- ref. Takie wat sq boda dwa:jednym jest Ioajcy krotkotrwale sukcesy ~ amery opulizm kerica KIX wieku, drgims wdnictwo, ktérego oryginaina m ‘preekladie a wiele jexykéw bram iio. Wlasnie te dwa richy, scadinad fo do sicbie podobne z uvagi na edmien- oie warunkowr daislinia ‘lady spoleczne- 2), tichodzs cagsto za populiam klasycany i, Sytak race, waorcowy. W wieksrosct wypadkow, czgécie) nie AM wypsdku jakiegokolwiek innego ,izmu’, vs populizm’ zostaje nadana preze ob- sGiwatorow i historykow, Ktorzy juz 10 do- Hpis jakies podobienstwo danego zawi- do owego populizmu ,.wzorcoweg0", juz 6 precimuja jg bez wasednicnia od kogos, co to 13 lumu iz tego powodu d_norme demagogicanymi ietnicami nie do dotrzyma- je si, aby we wszystkich | wwarto bylo mowie 0 papa} ¢, wrystarcayloby duo star sSlenic _,demagoxia", ktére + sugerije istnienia jakiegos emu", a wige okreslone} bbsza doktryny czy kierun- » drugie za$—cakim ,popu vy warunkach demokrecii~ ipniu kaédy polityk dbajy rparcia-Feli-iew-nie jest sie} czeka go los polskiej DIABEL? Jo takich wniosk6w, 2 owas odpowiednig lite owiedziet sie, na czym ulizm w $cislejszym wa. Zakladam roboc,* + osiggalne, choc nie mo: i, kiore) studiowit vainteresowanle pried ig diy, by 14 ae wcepna odpowied Ito z jakichs powod6w wiyl jel wezesnie, ju 10, wreszeie, kieruj sie lepiej hub gorze} wy- artykulowanym preekonaniem, i jest one w danym wypadku odpowlednia ze wzzlecu na treté wehodzacych w gre idei lob ze wagleda ns to, do kogo byly kierowane, kto je najchgtnie} prayimowal, ewentualnie: czyje interesy praypuszczalnie wyra2sly. . W aeoNym worKU Joniewad stosowane praez wieki auto- row kryteria populizmu sq nadizwy~ 2a} ogolnikowe (niekiedy wystarcea sam fakt jakiegokolwiek naboteristwa dia jakkolwiek rozumianezo .Judu"), ,populizm’ okazae si workiem bez. dna, w ktorym mieszcza sie bok siebie najbardziej niepodobni do siebie ludzie. Gdybyémy sporzadzili na prayklad i- ste mysliciel, ktérym prytrafito sig choc raz cotrzymanie etykiety populisty, okazalaby sie ona dhuga i deiwaczna. Znaletliby sig ne nie} na prayklad Herder i Owen, Rousseau i P uudhoa, Lew Tolstoj i Peron, Gandhi i senator MacCarthy, Hannah Arendt i general de Gaulle, Sun Yat Seni Poujade, praewodnicza- cy Mao i tanzafisi praywedca Nyerere oraz dliesigtki inaych nazwisk, kt6rych nosicicle rieli ze sobg rownie malo wspélnego. Co wigee), gnzety doraicaja do tej listy coraz to owe oroby i ugrupowania, ktére 2 czasem docecksj sig z pewnoscig swoich monografi Nic przeto deiwnego, 2e znaledl sig auto zy, Ktbezy zasadniczo podali w_watpliwose istnienie czegos takiego, jak jedlen populiam. ‘Watpliwos te bardzo wemacnia okolicanos¢ ie migdzy elementari owego ogromneso abioru jst, jak nietrudno 2gadngé, uderzajqco malo znigzkow i filiagi~ inaczej nit w pray padkw wielkich ideologit XIX i XX wieku W histori populizm, jedi w ogéle jest ona do pomyslenia, niewiele zalazloby sic wamianek 0 wiajemnych oddziatywaniach i kontynuacjach, Jest ona giéwnie 2biorem nie powigzanych ze_soba epi zod6w. Jedeli Andre} Lepper wola: Bl ccerowicz musi:edejse", nie ms to-zapewne Be J. Rakank, © fala pole perl i oseroesaych | ewido, Warnes 203, $592 petal), atv The Popa Mind, nao New Yo ERYTYKA POLITYGZNA 4 [29 30 | ‘ednego zwiark #faktem, ie tylirpopulistow domagalo sig w przestiasci praepedzenia ban= lkiersw adzierajgcych skore 2 biednych luda, Cos ZUPEENIE INNEGO Dstt = sicpormani mnt grupy prac 0 populamie nalesg studi tych badacey, ktGrzy nie popraestavee na opisie honkretnego ziavrska, ecz usilowa- Kiporownywac | generalizowac Jedni nich pisali oroaraitych typach popu liz, uwrdatnaigc pray tym 2gola zasadni- (ze réznice migezy nimi, inni natomiast pod- jh bardzie) lub mnie} udane proby uéctlenia poiecia { pracksetaleenia go wun iwersal- ne kategorie analityczna, pray- datng zarovno dla historyka ide, ak dla hi- storyka ruch6w spolecanyeh. “Takich prob bylojecinak stosunkowo nie- Wiele { zacrely sie poano prawie sto lst po pojewienia sig owa .populizin”. Za ich po catek motna_uweéat publikacie zbiorowa pod redakcja Ghity Tonescu i Frnesta Geline- rs pt. Populi. Its\Meaning’ and Netional Characteristic’ Fa6ca ukazal sig w 1969 10- ku jako pokloste Konferenci zorganiznwane prie2 je) redakzoréw w London School of Economics. W publikacii tej znajdsiemy wszystkie, w gruncle ray, zasadnicze pytar 1, jakie Odtad stawia se w teoretycang)lite- raturze dotyczgeej populizmu. Checiai itera- tura ta powicksza sie kaidym rokiem, tr na jest niewatpliwie opinia Paula Taggarta {eutora jednejz ostatnich prac na ten temat), tory powiada, ie |] jak na tak powszech nie weywany termin, populizmawt jako poje- poswigcone zadaiwisjgco malo uwagi"s Warto tet ednotowse, it az po caz zalascana Jest watpliwose, czy oglne pojecie popul- zm da sig zbudowas, pray caym nawet ngnich (.)jednosepo ‘ted, gdy jakokolwiek lceniejza grupe spo j ci treed sprogran ‘iy cof w rodzaju do rie sig samo przez sig, e ) pulizmu w taki sposdb wy mnie} arbitralnego zawe: wainiejsze, oadania mu podobnego statusu, jaki {dei majg pojecis konserwa czy komunizmnu, co, rece Setar stopnia deka ‘pepalizor ma wiele atry>, Tigrsrstiie" Takie pod ‘mt sugerowae nie tylko 8086 pogladéw uznanych Ktéra w raeceywistosci pc tecena (a wige weale nickoniecnie preedka- leFvchow politycenycl bitalistycane chlopstro) znjcje sig w per Weer na podobienst feryjaym i janie upotledzonym polozeant) ~ BRBRGoszlo do ich powst ‘w stosunka do ofrodkéw bogactwa i wladzy | * 2! Be Pulizm. jest ideowo Jedni autorzy skupiaja calq wage na tzw. po- | Mtn y; a, jesht maj: pala ym pee ey it ng GUM "sree: ‘eau ig bardeej talc zwanym nowym pope: FPackowry sposib. Je Tizmem, niewiele majacym wsp6lnego z obro*} — Pitlizmie dose pospolite je Inlesanie motywow levi WN, konserwatywnych 3 2 tte park wi 1m tradyeyjnych stesunkow agearnych, ja = reguly boda) byl ten pierwary. Oczywisie slono .tradyeyjnych” naledaloby opacreyS ‘wieloms zastrzezeniami,albarwiem 2 regul chodaile 0 przeszlosé mocno wyidealizowan, ina poly mityczng (ak na preys w wypatl su rosyskij obszeziny) Wiara Bez TEOLOG Policia sprawiedin oy DM ae ita ape nach, Kenaiv, Biching sr Pile ncn Tees iso Mh Rane acto jezaleanie od wymienionych réini wird badaccr wyreinie wystepti rechieimost alan co do tego, czy m wld sciwie by! (jest) populizm. Ne téry 7 nich vlegaja 2rocumialej pokusie 5 traktowania go jako swoistej id eo | oii 4 wige obreslonego systemu pogti T grancie re ‘ierdzenia, it wytaym, cenia wielu sowa€ w stu aych. Nie ma i byl geogra. & Zjawiska, (est) po" cae} margi 1 czy WX, ystkim es0- Lacisskiej a wystepo- sk cient proemawia hy Europy, czy nile: aliseycang ‘owng mo- vem, cxy rupa spo- preedks- Pw pery- volezenin i whadu ‘aw po snd inte nn popu ‘robe: joke patrzyt reguly vypad- pale whee Nie 5 sl dow —bye mete, nie w pelni zwerbalizawa ayes; aie calkiem spojnych i uporcadkow:- aych, wystepuigcych w berdzo wieks malo podcbuych do siebie odmianach, niemnic} jedaak tworzgcych 2 grubsea jakas caloss, cos w rodzaju doktryny®s Rom mie sig samo przez se, 2e praedstawianie po- palm w taki sposch wymaga erdzie) hab nic} arbitralnogo zawgéenia pojgcia i, co wainiejsve, nadania mu takiego samego' lub podebnege’ statuss, jak! w oczach historyka ‘dei maje pojecia konserwatyzms, lberaizms czy komunizmu, co, rzece jesna, jest w naj- wyzs7ym stopait dyskusyjne,albowriem .(..) populiem ma wiele atzybutéw idealogi, ale [nie wszysthic". Takie podejscie zdae sie prey tym sigerowaé nie tyiko wewnetrang spoi- nate pogladéw wznanych 20 populistycane, kebre w reecrywistosci pozostawia wiele do ‘ycuenia, ez rownied jakat ich oryginalnos, ponadsytuscyjng trwalase i cigglose rozzoj0~ tra, co, adaniem krytykéw takiezo oodeiécie, jeszcze mnie} odpowiads raecaywistoscl. Wer dug nich, ,(..)jednose popilizms polega nie 1a ednosci teci sprogramowych rbénorod- ayclrruch6w polityeanych, dawnych i obec- rych*, lecz na podobierscwie sycuaci, w jax ich doselo do ich powstania’. Powiads se, 4c populiam jest ideowo pusty i bez ksztaleny;a, jesima jakies idee, s to bez wyjatku idee zapozyezone i polaczone w praypadkowy spos6b. Jak wiadomo, w po- pulizmie dos¢ pospolice jest na prayklad po- Imieszanie motywow lewicowych 2 praviica- vomi, Kenserwatywnych 2 rewelucyinyri Z’ tego punktu widzenia, populizm oka- aije sig nade wazystko zywiolowym, niemal instyaktownym, buntem biednych preeciwko bogetym, radzonych rzeciwko raqczacym, dochodzacym do skut- kar w earuakach ostrege kryeyst spoleceno- toepodarczego i jaskrewego naruszenia hudo! ‘wego pocaucia sprawiedliwosci, cokolwiek te 2 Tgp Pap, Bucknchm, Phinda 20% 10. dwa okreslenia mogy mnaczyé. W sviazku 2 1ym twierdas sip capsto, Ze popilizm jest te- matem nie dla higtorykéw idei, Jecx dia badacry mentalnosci, psychologSwr thumu oraz, rzeca jasna, dla historykow ru- chow spotecenych, trey wiedza, jak cxgsto sa one ideowo niedookredlone, bedac roczej ekspresia mglistych tesknot i falujgcych na- stroj6w ni konsekwentnym urseczywistnia niemplanu dajacego sie dyskursywnie praed- stawi¢. Ideowa berksztaltnosé populizm midhby decydowae 0 jego epizodyca no8ci inotorycenejniezdolnosei do instytucjonalizacji, a takte o tym, 4 populiéci wykazuig poncé sklonnosé do pracchodzenia w miar¢ konkretyzacji swych postalatsw na porycie trwalszych, bardziej okresionych i lepiej zorganizowanych, st po- litycenych, zwiaszcea ckstremistycanych, Nickiedy twierdei sig wrecz, 2e popalizan jest organicznie niezdolny do samo- istnej egzystenc|i, bedac, jesli moé- pa tak powiedsiet, wiara bez teologii i bez Kosciols. Nie zajmuje/stanowi- ska w epravvie elusano6ob tych opinii. Prayte czam je w celu pokazania takiej koncepcii po- pulizmu, wedlug ktSrej nie jest on w facnym rarie ideologis, bedge co najwyie| .sya- dromem* emocji, oczckiweé i nader ogélnych przeswiad- czef, ktére nie skladaja sig na zaden do- Kladaie} ckreSlony program spolecencj reor- ganizaci®. Ta koncepcia nie wyklucza, oczy- ‘wiscie, movliwoses posiadania przez niekto- sych populistow takich programéw. Chodzi nig) tylko 0 t, Ze tadnego populistyeznego programa nie podobax-praypisac populizmo- \wi jako takiemu. Znajge jeden populiem, nie podcbna pracwidziec, w Ktérq strone, zwr6ci sie inny. Praymnsnie racji keytykom koncepeji po- palizmu jekoideclogi, nie pociaga wszakée za Soba rezymnacii 2 uwagledniania w jezo cha- ‘Tost Vis Russa) C.Ieesea! © Gell, Poulson. s Mena ad Nee Charteris, Landon 1969533. tet eg ap. Maca, ope aa esl, [wv G. ncace IE Celene 2153 ne Sema | pone ‘ae ani, Rtching Hy panded pion Re lncopee shonin sonny ig nyse 20 Der ‘yen an Uncen stata Perec Pops, Nasenalon an indusraation Landon New York 1988 goer, dee ‘a Sten a2 180 hock Wil, Asya, sca doce fe] G fom, FG cr 165i ms KRYTYEA poLitvezwa 4 31 rakterystyce pewnych typowych dlaf, jak sig sydei, pogladéw czy haset. Wezyscy teoretycy gawiska na takie poglady i hasla vwskansjg, chociaz niektOrey mocnie) anizel inni podkreslag ich og6lnikowy, niesystema- tycany i malo oryginalny tub wrecz.plagiato- wy" charakter. Nawiasem mowigc, zdarzajg sig autorzy, ktérzy w tej doktrynalnej slabosci populizanu sklonni sa widziec jego sile i jego, by tak rzec, autentyzm jako ruck prawezi- wie ludowego, nie dajgcego sie powodowse iadaym doktrynerom, Praykladem Lawrence Goodwyn ~ wybitny historyk amerykariskie- 0 populizmu, ktSry w swe} pOéniejszej, bar deo grubej, Ksiazce © polskicj Solidarnosci wlotyl dazo trudu w wykaranie, 2e robotnicy doskonale obesaliby sig bez warszawskich in- telekealistw usilujgcych wniesé ideologig doich ruchu?, Ale nie choe tej dygresfi rozbu- dowywae, chaciaz: mogtoby to byé miezl i stracig jedne} ze spraw, 0 kt6rych bedsic Vox Det Pies = resin perry ‘aut oka podetawowg ~ cecha populi zanu jest bez-watpienia preckonani, Ze ud” Jest estoja wszelkich end, posiadaczen wiek ig) ziorowe} madrofci, tre pozivala nex ‘odie odrBinlsg dobro od tla i spravviedl ‘west Od niesprawiedliwosi. ‘Vex populi ~ vox Dei, jak posi stare porzekadlo. Nie da sig zeprescaye, ie bez tego prackonanio nie ma popalizamy, nie znaczy to jednak, 2 wszedzie, srtickolwriek to praekonanie sig pojrwis, ma: sy # nim do czynienia. Romantycina ideal zacja luda. nie byla sama przez sie populi- zmem. Podabnie nie preekonie mnie kwali- fikowanie jako populistki Hannsh Arendt 2 tego powodu, ze w Korzeniach totalitary- zm najwyragnie}idealiauje ona Jad", wy wwajge takich alow jake ,masy", jtlum" lub smotloch" zawsze wtedy, gdy movi o popar- Gia udziclonym nazistom!. Z: drugie| strony, nie widae réwmiez powodu, aby ,populista- mi’ nazywat na preyklad tych komonistycz nych despots, ktdrzy lubili powtarzac, 2e ciagle tezaba ucxyé sig od mas lub nawet wy- sylaliinteligent6w do wiejskich komun, aby spowodowat ich szybsx4 reedukacj. CChodei z pewnoseci 0 motyw zbyt rozpo vwszechinioay w mysti spolecne}, aby na jego podstawie mana bylo cokolwiek sensownie ‘wyr6inié. Ponadto, racig ma, jak sadze, Paul ‘Taggart, stwiendzalac, iz populiscycana retory- a luda” (ewentuainie rwyldych luda" searego celowieka”, ,milezace} wieksoasci” itd.) jest w istocie pochodna od paru innych recy)! Praede weeystkim, (podobnie jsk we ‘wszelkich innych idealizacjach calosc abiore- wwych: Indu, proletariatu czy narodu) chodzi w tym wypadku nie 0 empizyeany, by tak zee, Jud", ktéry moina byloby wyodrebnig za pomoca weglednie obiektywnych kryte- now spolecznych, ekonomicmych cay kultu owych. Nie chodei tet w dadym razie o ten sam .lud*, ktdrego suwerennos ma objawiae sig w wybarach powszechnych. Populstyczny ald” jest kategoriq bez. porswnania weisz, albowiem po pierwsze, jest koniecznie m o~ oli tem, po drugie, jest 2 same} swe} defi. nici preeciwstawny wizelkim ,elitom”~ ber) dap weroko rozumianym i réwnied traktowa nym jako monolit ~ {calkowicie w yo bo: wany 2 istiejgcego systemu politycanege. 5 Taggart wprowadea w zwigeka 2 tym pojgcie ? beardand?? ~ centrum, adrowego jaca proc Ccwstawnego cal} resacie danego fata Spo | lecenego i reprezentujgcego rzckomo nsj-) prawdziwsze interesy I potrzeby wieksaosci Do tego centrum potencjalne naleza, r2ect } jason, wsyscy weydeiedziceni i prosdladowe- | ni, aktualnie tworza je wsvakie ci, ktérey ju 54 windom syua weg zmarginaiznwa: sia i dojrzali do bunts praeciwko nie}. ‘Ale na tym nie konicc. Konstytutywnt | cagScia populistycanego wyobrazenia Judo’ ¢ jest praekoranic, ae jest on biegunem) opozyc/ i, érej preeciwnym bieguncm s¢¢ zalemonizowane, owregie, upraywilejowane & pod kazrlym wagledem i Zyjace kosetem) wigkeaoée, eltyCTim, gdzic te} dychotomi nie ma, bezsensowne jest méwienie o opal § srmie ber wagledu na to, 2 jak wielkim kulter slacks" mamy do czynieni)W tym praypad ku chodei tylez © sentyinent dla Iudu, ag oresentyment w stosunki do elit. Zam mieane wydaje sig prey tym populistycx wyobratenie owych cl ‘ono ie. ryIkoy- 0. nai wielkich posiadaczy isprzy cigs zbijaincych fersuay px Iiego rodzaj i bankierow okie stopy procentoine x deine w hug, lece ronnie: aajrormaiesych gryzipiork anedrkous elpertowi oder wezonych, 7 deugie} strony najhardzie) demokratycenie gdowanie opazycyin swystgpujac rackomo w inn towisa jeduak respektowat saeym systemic polityemys wer Ww moiliwos popr wick 2 dnia na dies. Krotk wenysy; kesray maja cos, {ladze,. majatek, wyksce 4 dbialaje na jego sckode. Z wou wu opuliam x reguly 7 Ko demokrecji_p ‘upartiom.politycanyrn. Jes ‘tzeiSciowo w pewaych w (naiezesciej unikeajae ws2ake =Partia"), to po to tylko, at ay system od wewnatrz, ot Wemokracji bezpo ‘Fegiow autorytarnych, w du" —awolniona od prawny rch skrepowari ~znalzzat naly wyraz. Populiam naj righonwencjonalne i barde Sod walk potycmel ‘ne demnonstracje, nielegalne ddane kontrol icencjonows: Wodowsch) strajki,bojko Loto tum wiles lubienie pokazaé, c2ego lt whreww warysthiemu, 22 €2 ‘ego reckomi prredstawicie! auch oficiatnych instytuci Draws — beeduszneso cx d ‘wionege w wyniku manipul jewanych. Licay sie wyrat i pmgeie eye, sg reedukacje. +ig.0 motyw zbyt rozpo- spoleczne}, aby na jego © cokolwiek sensownie icie ma, jak sadzg, Paul {2 populistyczna retory- nie 2veyklych luda", amilezace) wickszosci® chodina od paru innych 1, (podobnie jak we fnacjach calosci zhioro- tu czy narod) chodai © empiryezny, by tak na byloby wyodrgbnit obiektywnych keryte- romicznych ezy kultu- ww dadaym raze 0 ten erennosé ma objawia’ | hnych. Populistycany | porswnania e252 | jest keniecente:mo- | est z same; swe) defi, ck elite” bar 1 rownle? traktows- Ikowicie wy obeo- | stemu pobitycencso. sigeku 2 tym pojecie sdrowego jadra prae- dancgo Swiata spo- jalnie naleza, reece “zeni i preesladows- vakie Gi, ktorzy ju 0 emerginalizon ccciwko nic}. cc. Konstytutywng ryobrazenia ,ludu" on biegunem waym biegunem ‘uprzywilejowane i dyjqce kosatem: ie tej dychotomii rowienie o popu k wielkin Kalter W tym preypads ent dla luda, o& wnku do elit. Zn m_populistyeat wrobraéenie owych elit, albowiem obejmuje 000 nie. .dko;co; tilzupelaic} zroauiale, swielkich posiadacry i sprayjajaca im biarolers- ice zbijaigcych Porting posredaik6w wszel lego rodaj i bankierow usraymujacych y= sokie stopy procentowe wpedzaigce bieds- lege wedlugi, lece x6wnieé, 2 jedne} strony, najrozmaitszych gryzipiéckw i jaioglowych sedkow,-ekspert6w f Sdérwanych od Judi” eeonych, z drape) strony, wezelkich, chocby ‘mjbardzie} demokratycanie wybranych izde- ‘adouranie opezycyinych, poltykow, keorzy — twsstepuigc rzekomo Ww imienits du” ~ go asi spiednak respektowa€ prayiete w istaie- sag ystems poeycnen reply ey Tle ‘wert w modliwoS poprawrienis czegokol- EC dia nn dais, Rehab, cry to wioyscy, Ke6rzy maja cos, c2ego"Tud nie ma | majgtek, wyksctatcenie, wplywy) lag na jeg sekode. Z wou Lucu yopulizm 2 reguly nwraca sie praeciw- ko demokracji_ praedstawicielskiej stom politycanym. Jet ztych frodkéw iciowo w pewnych wypadkach korzysta (Gajezeicie} unikajqc wszakee wyklete) nazwy otis"), to po to tylko, aby roesadzi€ zasta fi system od wewnatrz, otwicraiac droge cla MBEokracji bezposrednie}. lub -utoryterych, w ktérych wola ,hu- uuwolniona od pravenych i biurokratycz- Iivch skrepowad ~ znalazlaby wreszcie dosko- “maly wyraz. Populizm najchetnie) sega po ickonwencjonalne i bardzic} spektakularne iki walki politycancj~ takie jak gwaltow- ‘fr demonstracje, nielegaine (2 wige i nie pod. “idee kontrol licencjonowanych zwigakéw 2a. iowych) strajki, bojkoty, blokady dr6g trie pokazaé, czego ,lud” naprawde chee ew wszystkiemu, za czym opowiadaje sie Feso reekomi proedstawi Bich oficalnych instytucji 1 obowigaujacego aa - bezdusenego ex definition i stano- Hicgo w wyniku manipulacj grup uprzywi- mencie wola ludu’, a nie zdominowany er elty, sorumpowany i skostialy z na tury raecry uklad instytucjonalny: Wigte si¢ 2 tym migdey innymi swoisty idest prey wédetwa ~ praywodztwarniietaposred niczonego preezutrwalone w danym kra juinstytucje politycae, lecz odwolujg- cezo sig. do jak najbardzie} bezposredaicgo szigaku lidera hub liderow 2 masami: Wyrcho- ddaqc_poza demokracje, rozdaierang_ przez onflikty migdzy partiam, w kierunku mo ralno-polityczne} jednosci .ludu", populizin rausi szukaé uosobienia te} jednosci, jakim jest charyzmatyceny praywédea. “Totalng wrogose wobec elit wamacnia ‘zwykle preekonanie, i Swiadomie dzisaja cone na szkode zwykiych Iudai. W gre weho Gai 2 regily nie tylko usprewiedliwione na cg6l poczucie spraccenosei interesow, lecz rovnicz glgboka wiera w istnienie spisku skierowanego_pracciwko .Judowi". Skoro doswiadeaa wielorakich deprywacii, ietot musi byé tems winien i ktot musi na tym korzysta¢ - tym bardziej, Ze golym okiem widac,i2 w najbiedniejseym nawet kraju nie beak takich, keSrym niczego nie brakuje. Sko- ro istieje bieds,istnieje teé niezawodhnie wy yk, osaustwo, zlodziestwo 1 na prayklad cayjatnieucaciwa konksurencja. Walka 2 bied musi wigc omaczeé nade wszystko walke x wyayskiwaceami, oszustami,, alodzicjami i nieucaciwymi konkurentami. Zrodlem bie- dy jest nie tyle zacofanie gospodareze pocit- aigce za soba og6ine ubSstwo, ile nicwlasci- wy podnial jut istniejacych dabr. Jest czegos brakuje, daieje sig to nie x praycayn crysto cekonomicanych, lecz. dlatego, # istnicigce bogactwo zostalo ukradzione, roztrwonione czy wywiesione. Wystarcay jeden wielki akt sprawicdlivosci spolecene, aby sytuacja luda zasadhiczo sig zmienila, ‘Witnymi okannig sie rwykle jacys o bey: jeéeli nie po prostu Zydzi lub inna nie Lubie- na w danym kraju nacja, to na prayklad zagra- niceny kapitat jako taki, koloniaiam, Bank Swiatowy, globalizacja lub cokolwiek inmego, co nie mieSci sie w ebrebie swojskesc (w Ki KeyTyeA POLITYGZNA 433 syczaym populizmie agrarnym ~ po prost riasto). Sead pojawigjgce sig nickiedy w lite raturze skojarzenie populicmy % nacional zmem ~ w wielu wypadkach 7 pewnoscia ‘usprawiedliwione treécig hasel, ale i do pew- nego stopnia mylace 2 uwagi na to, popul- amoisi nieznany jest postilat narodowego s0- lidaryzmu ~ chyba Ze, co sig niekiedy adarea, naréd zostaje utozsamiony « ludem, elity raf uuznane za 2ywio} obcy i itoty swe) antyna- rodowy. Na ogél populiam dzieli dye chotomicznic naréd ne dot i gorg-orex potrall obchodzic sie bez frazeologii stricte ‘afodowej. Ale to sprawa osobna, na ktorej ‘omamianie nie me tu miejsea. ‘To niemal wszystko, co daje sig w skr6cie powiedsieé o domniemane} ,ideologi” popu- lizm, wigc zaiste stosunkowo niewiele. Meina co najwyiej dod, jeli nie wynika to posrednio x dotychezasowtego wywodty, po- ppulizm jest pryncypialnié antyliberalny,albo vwier nie tylko odaosi sig wrog0 do wolne} onkurencji, w ktdrej zwykli ladzie nie maja szans, ele i traktuje 2 najwieksea podejraliwo Scig wezelkic garancje dle praw jednostec ieuosci, x natury reecay mogace slulye do cbrony praed ,ludem" jskichs preywile- dw. Motns, bye moze, dodat jeszcze parg in- nych racy, a wige ne praxled wepomnics o mice kucharki,, ktora potrafi raqdaie paastwem, micie pozwalajg- jth wierzyé, it kaidy clowick obderzony aarowym rozsidkier i umiejacy czerpae ze biorovre} madrosci jest wystarcrajgco przy- gotowany do sprawowania wladzy w dobre turzdzonym i wolnym od zlych luda kraju. Ale nie pretenduje tu praecie? do wyezerpu- jacej charakterystyki populizme, Wiara gz Kodcroea ora pod uwage ewidentne ubsstwo Meego skrotowo praadstawionego ,pro- gramu”, trudao zaiste daiwi€ sig tym beda- Caom, ktérzy negula Istnienie populistycane} ideologit (Take ideologlt po prostu nie mas S@'¢o nai wy} jakies na nig 2adatki) 2 kiGrych jecnak, nic w dotychezasowe} hi- Stor: nie wyszo, choé populizm ocigrywal i odgrywa istotng role jake czynnik praejscio. 34 KAYTYKA POLITYEZNA @ -we} mobilzaci mas oraz peychelogicme pod- Joie eksteemistycenych oxganizacji polity. aych, caynigeyth zef proypravre. do swoich ideologi | wykorzystujacych do wlasnych ce- ow wabudzany proezen epoleceny niepak Z tego powodu tak wielu autorow twiesdzi, 4e na diuasra mete populizm nie jest i nie mode byé samoistng sly polityceng. Jes to prawda, nie decyduje © tym wy- {acznie brak ideologi, ktory spravia, ze popu- liam tak Iatwo mogl bye preyswajany na pr2y- Kind preee. faseyam cry komunizm, ktérych cagScia skladowe staal sie czasami.Isinieja, jak wisdomo, bardza trwvale formacje pol tycene (preykladem wielkie amerykafshie partie) © niezbyt okreslonym oblicau ideolo- siconym, dla krorych nie jest to Yadnym han- dicapem. Niewiele zreszt4 orgenizaci poi tyceaych ma calkowicie spsiay program i to bynaimnie} nie preeszckadza im w osiaganin sukces6w. Ich sila jest wseakie to, #2 59 oF gonizacjami, Problem populizmu polege ra tym, be na og6l nie potrafi stworzy¢ orge nizaci. Jak pisze Teggart, populiem sam ogra niices modliwosci swojego rozwoju", gdyé rasracajac sig praeciwko istniejacym | w da ‘nym kraj instytucjom - okanje sig przez nie nieufoy wobec wazelkich instytucj, w kiseych traeba beawzalednic pracstrzexst satywnych rasa i poddac sig dyscypiinie. Je zeli takie instytucje w pewnych okolicmno- | Sciach tworzy ich glownym spoiwem staje sig) autorytet praswodcy, a kiedy ten slabnie, 2 ccaynajq sig Spory i secesje 2wigeane 2.tym, #0 | pojecie ,sroli Iudu” jest z natury reeczy po- | datne na wielorakie interpretacje, ktorych nie podobna uzgednié demokeatyconymi meto- © domi, jeSti odraucilo sig easody, a jakich » ‘opera ie system praedstawicielski. Poplizn!, ma wobec tego do wyhora praywodztvo chic, ryantycane, ktéré wiedsio ne og6! prosto 40/ autakici, Tub reapad oewierjecy droge Ie ple} zorganizowanym silom a braechoytejqeym take zy inn hasla popu stycene, ale Kladgcym kres moiliwosci ich wicelenis w tycie w spossb odpowiadsic pocestkowgm madicjom. Wyroea 2 ruck populistyemego autokracj niszexy natn Owe nadaigje w ten spos0b, Ze ~ jae wide auilepies ne preykladze peronizmu oct i rych, berd2o nielic: cigskich ~ wydoby rss, pokarjge nao. alizacja_postulatéw rceczywistosciy ek Wieczi Nizieroze a wstepie powod amu jako tematu be tak czy inaczej, don sig rjawisko spolec popilistycene

    You might also like