GZLLN

ve
GZL TOPLUMLARN
SOSYOLOJS

GEORG SIMMEL
eviren: dil Dndar
 Georg Simmel

JL
ir

Gizliliin ve Gizli Toplumlann Sosyolojisi

G e o rg S im m el (1858-1918): Alman sosyolojisinin kurucularndan. Berlin'de

dodu. almalar toplumsal form kavramnn sosyoloji literatrne kazand
rlmasn salamtr. Bu yzden uluslararas literatrde formlarn sosyologu
olarak bilinir. Simmel, Toplum sam Biimler Okulunun kurucusudur ve bir
kapitalist toplum eletirisi gelitirmitir. D aha ok toplumsal etkileimcilik
kavram zerinde durmutur. Simmel'in 20. yzyl boyunca, kent ve modernite
sosyolojisi, kltrel kuram ve eletirel dnce zerindeki etkisi, 21. yzylda da
zellikle "kltrel almalar" alannda kendini srdrmektedir. Bununla birlik
te mikro sosyoloji kavramn da literatre kazandran Simmel, bireyin ve top
lumun incelenmesi srasnda daha kk olgularn da arannlmas gerektiini
savunmutur. 1910 ylnda Weberle birlikte Alman Sosyoloji Derneini kuran
Simmelin dnceleri, G eorge Lukcs, Talcott Parsons ve Robert M erton gibi
sosyologlar etkilemitir.
d il D n d ar: 1978 ylnda stanbul'da dodu. stanbul niversitesi Klasik
Arkeoloji blmnden mezun oldu. 10 yl boyunca eitli dergi ve yaynevle-
rinde alt. 2010 ylndan beri spanya'da yayor, karlatrmal edebiyat
alannda yksek lisans ve spanyolca ve ngilizceden eviri yapyor. Kitaplarn
evirdii yazarlar arasnda Parker Bilal, Roberto Am puero, Armando Romero
ve Robert M. E dsel yer alyor.
PN H A N Y A Y IN C ILIK
Litros Yolu, Fatih San. Sitesi No: 12/214-215
Topkap/Zeytinburnu stanbul
Tel: (0212) 259 27 60 Faks: (0212) 565 16 74
www.pinhanyayincilik.com
info@pinhanyayincilik.com
Sertifika No: 20913

Bu eviri iin esas alnan kaynak metin: The soriology of secrecy and of secret
societies, Georg Simmel, American Journal o f Sociology (Cilt. 11, No. 4,
Ocak, 1906, ss. 441-498).

Pinhan Yaynclk, 2016

Trke eviri O dil Dndar, 2016

Birinci Basm: Nisan 2016

Genel Yayn Ynetmeni: Mahmut Sever

eviri Editr: Merve Elma
Kapak Grseli: Tereks
Kapak Tasarm: Mahmut Sever

Teknik Hazrlk, Bask ve Cilt:

Yaylack Matbaaclk San. Tic. Ltd. ti.
Litros Yolu Fatih San. Sitesi N o: 12/197-203
Topkap-stanbul Tel: (0212) 567 80 03
Sertifika No: 11931

Kataloglama Bilgisi:
1. Sosyoloji 2. Gizlilik 3. Toplumlar

Pinhan Yaynclk: 100 Sosyoloji Dizisi: 1

ISBN: 978-605-5302-82-5

Bu kitabn tm yayn haklan sakldr. Tantm amacyla, kaynak gster

mek artyla yaplacak ksa alntlar dnda gerek metnin, gerek grsel
malzemenin yaynevinden izin alnmadan herhangi bir yolla oaltlmas,
yaymlanmas ve datlmas 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanu-
nunun hkmlerine aykrdr ve hak sahiplerinin maddi ve manevi hakla
rnn inenmesi anlamna geldii iin su oluturur.
 G ZLL N
VE

G Z L T o p l u m l a r i n
SOSYOLOJS

G eorg Sim m el

eviri:
dil Dndar
 GZLLN
VE
G lZLl TOPLUMLARIN
SOSYOLOJS
PR O FES R D O K T O R G E O R G SIM M EL
Berlin

in doas gerei, insanlar arasndaki btn ilikiler bir

birleri hakknda bir eyler bildikleri n kouluna dayanr.
Tccar, karsndaki kiinin en dk fiyata satn almak ve
en yksek fiyata satmak istediini bilir. retmen, renci
ye belirli bir kalite ve miktarda bilgi salayabileceini bilir.
Her bir sosyal tabaka iinde birey, dier bireylerin her biri
nin yaklak olarak ne kadar kltre sahip olduunu varsa
yacan bilir. Kiisel olarak farkllam btn ilikilerde,
aikr ekincelerle dorulayabileceimiz gibi, her birimin
szler ve eylemler yoluyla dier birime kendini aa vurma
derecesinin younluk ve tonu geliir. Btn bu bilmede ne
kadar hata ve saf nyargnn gizlenmi olabilecei nem
sizdir. Harici doaya dair kavraymzn, kanmalar ve
yanllklarn yan sra, yaam ve trmzn geliimi iin
gerekli olan gerek derecesine erimesi gibi, herkes iliki
kurmak zorunda olduu dierini aa yukar, ihtiya duyu
lan ilikilerin devam edebilmesi iin gereken dereceye kadar
tanr. Bir arada olduumuz kiiyi tanmamz, birlikte bir
eyler yapmann ilk n kouludur. Bir ekilde uzun sren
bir sohbet edildiinde ya da ayn sosyal dzlemde iletiim
kurulduunda gerekletirilen alldk karlkl takdim, ilk
bakta ii bo bir form olsa da, her sosyal ilikinin varsa
ym olan karlkl kavrayn mkemmel bir semboldr.
Bu durum ounlukla bilinten gizlenir; nk ok fazla
sayda ilikinin var olmas durumunda sadece tipik eilim
ve zelliklerin karlkl olarak tannmas gerekir. Genellikle,
bunlara sadece yokluklarnda ihtiya duyulduu gzlenir.
nsanoullar arasndaki eitli ilikilerde ihtiya duyulan
karlkl kavrayn tr ve derecesini aratrmak faydal bir
bilimsel alma olurdu. Her birini karlkl iliki kurmak
iin kullandmz genel psikolojik varsaymlarn nasl olup
da karmzdaki bireye dair zel deneyimle i ie getiini;
ok eitli iliki trlerinde karlkl kavrayn eit olup ol
mamas gerektiini ya da eit olmalarna izin verilip verile
meyeceini; alldk ilikilerin, geliimlerinde sadece bu
karlkl ya da tek ynl bilme araclyla tanmlandn
bilmek yararl olurdu. Aratrmann sonuta kart yne
doru ilerlemesi gerekir; yani, bakalarna dair edindiimiz
nesnel psikolojik resmin nasl olup da uygulamadaki gerek
ilikilerden ve aramzdaki duygulardan etkilendii aratrl
maldr. Bu, hibir ekilde uydurmak anlamna gelmez. Tam
tersine belirli bir birey hakkndaki teorik dnce, olduka
meru bir ekilde tanyann tannanla olan ilikisi tarafndan
belirlenen ve bu dnceyi ekillendiren bak asna gre
deiir. Kii hibir zaman baka birini tam olarak tanya
maz; nk bu her bir dnce ve duygunun bilinmesi
anlamna gelirdi; bunun yerine, gzlemlediimiz paralan
kullanarak kiisel bir btn olutururuz, bu btn de zel
bak amzn grmemize izin verdii orana bal olarak
ekillenir. Ancak bu farklar sadece anlay miktarndaki
farklardan kaynaklanmaz. Hibir psikolojik bilgi sadece
objesinin mekanik bir yanksndan ibaret deildir. Bu bilgi
daha ok, harici doa bilgisinde olduu gibi, tanyan zihnin
ortaya kartt ve genel bilgiye ekledii formlara baldr.
Bireyin birey tarafndan kavranmas sz konusu olduunda,
bu formlar bireysel seviyede birbirinden ok farkllar. Bu
formlar harici doaya dair bilgimizde ve tipik bireysel ruh
sal srelerde bulunabilecek bilimsel genellik ve ar-znel
sonulara varmaz. A, M hakknda B den farkl bir dnce
ye sahipse, bu o dncenin eksik ya da yanl olduu an
lamna gelmez. Tam tersine, A nn kiilii ve M ile olan
ilikisinin koullan gz nne alndnda M hakknda olu
turduu resim dorudur, ayn ekilde B nin ierii farkl
olan ekli de dorudur. Bu iki resmin tesinde, Mye dair
doru ve objektif bir kavray olduunu, bu iki grn
onunla uyuma derecelerine gre geerli olduunu syle
mek yanltr. Daha ziyade ideal doru, phesiz M nin,
A nn kavrayndaki gerek resminin yalnzca, B ninkinden
farkl olarak, kendini ideal yerine koyup, ideal olana teet
gemesidir. Bu ideal, btnleyici dzenleyici n koul ola
rak, A nn fiziksel zglnn yan sra A ve M nin kendi
zellikleri ve ksmetleri sayesinde oluturduklar zel ilikiyi
ierir. Bu durum, kiinin dierine dair dncelerinin ekil
lenmesi temelinde ve bu dncelerin sz konusu rnekte
asl gerei iermesi dolaysyla n varsaym oluturur,
ancak dier yandan, bireylerin mevcut karlkll birbirle-
riyle ilgili trettikleri resme dayanr. Burada entelektel
hayatn derindeki devrelerinden biriyle kar karyayz;
nk bir unsur bir kincisi iin koul oluturduu lde,
ikinci unsur da birincinin koulunu oluturur. Bu dar bir
kapsamda yanltan bir dncedir ve sz konusu entelek
tel srecin tamamn gvenilmez hale getirir, ama daha
genel ve temel bir uygulamada bu iki unsur kanlmaz bir
lik ifadesinde kaynar ve birinciyi kincinin ve ayn zaman
da kinciyi de birincinin zerine ina etmek dnda bu bir
lik bizim dnce formumuzda ifade edilemez. Bu nedenle,
ilikilerimiz birbirimize dair sahip olduumuz karlkl bilgi
temelinde ve bu bilgi de gerek durumlar temelinde geliir.
kisi de ayrlmaz biimde i ie gemitir ve karlkl sosyo
lojik sre iinde birbirlerini izlemeleri bu sreci, gereklik
ve dncenin gizemli btnln ampirik olarak algla
nabilir hale getiren noktalardan biri yapar.
Tavrmzn temelini oluturan toplam gerekliin nda,
sahip olduumuz bilgi zel snrlamalar ve anormalliklerle
ekillenir. lkesel olarak hata hayattr ve bilgi lmdr
diyemeyiz; nk srekli hata yapan bir kii amatan uzak
lar ve sonuta kanlmaz olarak perian olur. Ayn za
manda, yaam koullarmza rastlantsal ve eksik uyum sa
ladmz gz nne alndnda, sadece gerei deil bilgi
sizlii de ycelttiimiz ve pratik amalarmz iin faydal
olan ok sayda hata yaptmz da phesizdir. Bu balam
da, insan hayatn deitiren byk miktardaki insan bilgisi
ni dnebiliri2 , ancak toplam kltrel durum bu deiik
likleri olas ve faydal hale getirmezse, bunlar grmezden
gelinir ya da itibar grmezler. Dier uta, sklkla kendini
kendi varl ve olanaklarnda srdrme amacyla glerine
ve hatta duygularna dair bir yanlsamaya, Tanr ve ayrca
insanlarla ilgili olarak batl inanca ihtiya duyan bireyin
Lebenslgesinden bahsedebiliriz. Bu ruhsal-biyolojik hususta
hata gerekle koordinelidir. Dsal ve ayn zamanda znel
faydas asndan hayat ikisine de sahip olmamz salar, bu
da bizim iin temel olan tavrn zeminini oluturur. Tabii ki
bu nerme sadece byk lekte geerlidir ve ok sayda
deiken ve hatal uyarlamalar ierir.
Ama nesnel bilgi alannda hakikat ve yanlsama iin bir
yer, hem hakikat hem de yanlsamann baka hibir yerde
grlmeyen bir zellik edindii farkl bir blme vardr. Bu
bilgi alannda iletiim halinde olduumuz kiiye dair znel,
isel olgular vardr. Bu kii kendisi hakkndaki hakikati bize
gnll olarak aklam ya da hakikati gizleme yoluyla bizi
kandrm olabilir. nsan dnda, kendini gsterme ya da
gizleme becerisine sahip baka bir zne daha yoktur; baka
hibir zne anlalmay ya da yanl anlalmay gz nnde
bulundurarak tutumunu deitirmez. Bu deiiklik tabii ki
insan ilikilerinin her aamasnda gereklemez. Karmz
daki kii ou adan prensipte doann bir paras gibidir
ve bizim kavraymz onu hareketsiz grr. Ancak ou
adan durum farkldr ve karmzdaki kii hakikati ya da
hatay kendi bak asna gre bildirir, ierii ne olursa
olsun her yalan temel doasnda uydurma bir konuyla iliki
li olarak hatann tevik edilmesidir; nk yalan, kiinin
sahip olduu gerek dnceyi karsndaki insandan sak
lamas durumundan ibarettir. Yalann zel doas, yalan
sylenen kiinin geree dair yanl bir dnceye sahip
olmas noktasnda sona ermez. Bu, yaygn olarak basit bir
hata ieren bir ayrntdr. lave olarak, kandrlan kii yalan
syleyen kiinin gerek niyeti hakknda da hatal bir dn
ceye sahip olur. Drstlk ve yalanclk bylece, insanlarn
birbirleriyle olan ilikilerinde en geni kapsaml anlama
sahiptir. Sosyolojik yaplar en belirgin olarak, ilerinde kul
lanlan yalan lsne gre farkllar. ncelikle, ok basit
ilikilerde bir yalan grubun varl iin, karmak ilikilerde
olduundan ok daha zararszdr. Kstl bir kapsama sahip
toplumlarda yaayan, ihtiyalarm kendi retimi ya da do
rudan ibirlii yoluyla karlayan, ruhsal konulara ilgisini
kiisel deneyim ya da basit geleneklerle snrlayan ilkel insan
varlnn maddesini, daha yksek bir kltre mensup bir
insana kyasla daha kolayca ve eksiksiz biimde inceler ve
kontrol eder. Yksek kltre mensup insan iin hayat, in
sann asla kkenine inip dorulayamayaca binlerce varsa
yma dayanr; bunlar inanca dayanarak kabul etmek zorun
dadr. nsanlarn fark etmeye alkn olduundan ok daha
geni bir derecede modern uygar hayat - gittike daha fazla
kredi-ekonomiye dnen ekonomik sistemden, aratrma
larn byk ounluunun bakalar tarafndan elde edilen
ve dorulamaya tabi tutulamayacak saysz sonu kullanl
masn gerektiren bilimsel almalara kadar bakalarnn
onur sahibi olduuna inanmaya dayanr . En ciddi kararla
rmz karmak bir dnceler sistemine dayandrrz, bu
dncelerin byk ounluu da kandrlmadmz var
sayar. Dolaysyla modern koullarda yalan ifade ok daha
ykc bir ey, hayatn temeline ilk balarda sz konusu ol
duundan ok daha fazla risk yerletiren bir ey haline gelir.
Yalan gnmzde, Yunan tanrlar, Yahudi ileri gelenleri ya
da Gney Denizi Adalarnda yaayanlar arasnda olduu
kadar mazur grlen bir gnah olarak ortaya ksayd; ahlak
yasasnn katl onu reddetmeseydi, modern hayatn aa
mal inas imknsz hale gelirdi; nk modern hayat eko
nomik anlamn ok daha tesinde, bir kredi-ekonomi dir.
Zamanlarn bu ilikisi dier boyutlarn farklar konusunda
yinelenir. nc kiiler kiiliimizin merkezinden ne ka
dar uzakta konumlanrsa, onlarn drstlk eksikliine
kendimizi pratik ve ayn zamanda znel adan o kadar iyi
altrabiliriz. Dier yandan, yakn evremizdeki birka kii
bize yalan sylerse hayat dayanlmaz hale gelir. Ancak bu
banalliin vurgulanmas gerekir; nk ilikilerin devam
etmesine engel oluturmayan doruculuk ve yalanclk
oranlan, bu ilikilerin yaknlk orann belirleyen bir terazi
oluturur. lkel ilikilerde yalan sylemenin sosyolojik a
dan ksmen mazur grlne ilave olarak, yalann pozitif
bir ilevini de gzlemlememiz gerek. Grubun ilk organizas
yonu, katmanlamas ve merkezilemesinin sz konusu
olduu durumlarda, sre zayf olann zihinsel ve fiziksel
olarak stn olana itaat etmesi yoluyla gerekletirilir. Baa
rl olan yalan yani fark edilmeyen - hi phesiz bir zi
hinsel stnl ve daha az kurnaz zihinlere rehberlik
yapma ve egemen olma becerisini ifade eder. Bu, eit l
de acmasz, ama bazen fiziksel yasa kadar uygun ruhsal bir
zorbalktr; rnein, zeknn terbiyesi iin bir seme arac
olarak; ounluun aznlk iin almasn salama, stn
kltrel rnlerin retimi iin bo zaman gvenceye alma
yntemi olarak; grubun liderliini kimin yapacan belirle
mek iin. Amalar ne kadar tartmasz sonular douran
yntemlerle gerekletirilirse yalan sylemeye o kadar az
gerek duyulur ve etik deersizlik bilinci iin o kadar fazla
yer alr. Bu sre kesinlikle tamamlanmamtr. Kk
tccar mallarna dair bir miktar sahte tavsiye olmadan sat
yapamayacan dnr ve vicdan azab duymadan uygun
ekilde davranr. Toptan sat ve byk lekli perakende
sat bu aamay gemitir ve rnlerini pazarlama konu
sunda eksiksiz bir drsdkle hareket eder. Kk tccar
lar ve orta snf tccarlar arasndaki i yapma yntemleri
benzer bir kusursuzluk seviyesine ulatnda, gnmzde
genel olarak bu ilerde sk rasdanan tantma ve rn tavsi
yesinde abartma ve yanltmalar, i evrelerinin bahsettii
ayn etik ayplamalara maruz kalacaktr. Drstlk zerine
ina edilen alveri, aznlk yerine ounluun refah grup
standardn belirledii lde, bir grup iinde genel olarak
daha avantajl olacaktr. Kandrlan kiiler - yalann sonu
cunda zarar grenler yalandan avantaj kazanan yalancya
kyasla her zaman ounlukta olacaktr. Sonu olarak kan
drma unsurunu sosyal hayattan silmeyi hedefleyen bu ay
dnlanma her zaman demokratik bir karaktere sahip olacak
tr.
nsan ilikisi normalde ilikili kiiler arasndaki dnce
eklinin belirli ortak zelliklere sahip olduu kouluna da
yanr; baka deyile, nesnel ruhsal ierik ortak materyali
oluturur ve bu ortak materyal sosyal ilikilerin akndaki
bireysel aamalarda geliir. Bu ruhsal ierik toplamnn tr
ve en temel arac ortak dildir. Ancak biraz daha yakndan
bakarsak burada bahsedilen ortak temel sadece hepimizin
eit lde bildii ya da zel bir rnekte, kiinin dierinin
ruhsal ierii olarak kabul ettii eyden olumaz; birinin
sahip olduu ama dierinin bilmedii bilgi de nemli bir
yer tutar. Eksiksiz karlkl effaflk diye bir ey olsayd,
insanlarn birbirleriyle kurduklar ilikiler hayal edilemeye
cek bir ekilde deiirdi. Farkl ortaya koyulann birbirin
den ok uzak olabilecek saysz kkenden kaynaklanmas ve
her miktarn ayn anda dier kk ya da byk llere
kyaslanmasna bal olarak hem kk hem de byk ola
rak hesaplanan insan doasnn ikilii, sosyolojik ilikileri
genel bir ikilik iinde dnmeyi gerekli klar; yani sosyal
leme glerini oluturan birlik, uyum, ortakln, toplumun
gerek yapsn oluturmak iin mesafe, rekabet, uzakla
trma ile kesintiye uramas gerekir. Toplumun gerek ina-
cs olarak ya da ortaya kan ya da toplumu haliyle ina
eden etkili rgtlenme formlarnn, tepki ve geliimlerinin
birbirini izleyen taviz ve direnle canllk kazanmas iin,
bireyci ve dzensiz gler tarafndan srekli olarak rahatsz
edilmesi, dengesinin bozulmas ve kenara itilmesi gerekir.
Ruhsal-fiziksel yaknln ekilsel arac olan mahrem zelli
e sahip ilikiler, yaknlk ayn anda ve dnml olarak
mesafe ve kesintiyi de iermiyorsa, ekiciliini, hatta mah
remiyet ieriini yitirir. Son olarak imdi ilgilendiimiz
konu da budur sosyal ilikilerin pozitif ierii olan kar
lkl bilgi yegane koul deildir. Tam tersine, tpk bu iliki
lerin olduu gibi, karlkl sr saklamadan llemez biim
de farkl olan bir tanmama orann da n koul kabul eder
ler. Yalan, bu ihtiyacn kendini gsterdii, son tahlilde sk
lkla kendisiyle elien, ok kaba bir formdur. Yalan syle
mek, var olduundan beri, ounlukla bir sosyal ilikiyi
sona erdirse bile, bir yalan ilikinin kuruluunda temel bir
unsur olabilir. Yalan sylemenin etik anlamda negatif dee
ri tarafndan yanl ynlendirilerek, belirli durumlarn ekil
lenmesinde ortaya kan drst davranmamann pozitif
sosyal nemini gz ard etmememiz gerekir. Dahas, bura
da sz konusu olan temel sosyolojik etkenle balantl ola
rak yalan sylemek yani kiinin bakas hakknda sahip
olduu bilginin snrlanmas genel olarak amacn effaf
gizlilik ve sr saklama yoluyla elde edilmesinde kullanlan
olas yntemlerden sadece birisi, pozitif ve agresif olarak
tanmlanabilecek tekniktir, izleyen tartma bu daha genel
ve negatif formlarla ilgilidir. Bilinli olarak istenen sr tutma
olarak gizlilik konusuna gelmeden nce farkl koullarn,
toplumlarn yeleri tarafndan karlkl bilginin eitli dere
celerde gz ard edilmesini gerektirdiini grmemiz gerek.
yeleri tarafndan belli derecede dorudan karlkllk ge
rektiren kombinasyonlar arasnda zel bir ama iin bir
araya toplananlar, bu karlkl bilgi unsurunu ilk ortadan
kaldranlardr. Bu amal rgtler arasnda, prensipte hl
dorudan karlkllk sz konusudur, en u rnek, yeleri
nin tamamyla nesnel performanslarnn gz nnde oldu
u rneklerdir. Bu rnek en tipik olarak, bireylerin gruptaki
etkinliklere katlm iin byk miktarda nakit para ba
lanmas gereken durumlarda grlr. Bu rneklerde kar
lkllk, tutarllk ve ortak ama peinde olmak hibir ekilde
bir yenin dierleri hakknda sahip olduu psikolojik bilgi
ye dayanmaz. Grubun bir yesi olarak birey sadece belirli
bir eylemden sorumludur; ve onu bu etkinlie ynelten
bireysel neden ne olursa olsun ya da bir btn olarak dav
rannn zellikleri ne olursa olsun, bu balamda hibir
nemi yoktur. zel bir amaca sahip rgt (Zmckverband)
allmn dnda gizli bir sosyolojik oluumdur; yeleri
psikolojik adan anonimdir; ve birlii oluturmak iin bir
birleri hakknda bilmeleri gereken tek ey birlii olutur
duklardr. Modern kltr srekli olarak daha nesnel bir hal
alr. Dokular gittike daha ok, kiisel olmayan enerjiler
den oluur ve bireyin znel btnln gittike daha az
iine eker. Bu anlamda el iinde alan kii ve fabrikada
alan kii gemi ve gncel sosyal yap arasndaki fark
aklayan antitezi oluturur. Bu nesnel karakter sosyolojik
yapya da etki eder, bylece nceden bireysel kiinin btn
olarak katld ve bunun sonucunda ilikinin anlk ierii
nin tesinde karlkl bilgi sahibi olunmasn gerektiren
organizasyonlar artk bu anlamda sadece saf nesnellik ze
rine kurulur.
Bu durumun sonucunda, bir bireye dair nceden ya da
sonradan sahip olunan bilgi formu yani toplumdaki en
nemli sentetik glerden biri olan gven duygusuyla elde
edilen zel bir evrim geirir. Gven, gelecekteki davran
a dair bir hipotezdir, bu da pratik eylemin temeli haline
gelmesi iin yeterince kesindir. Bu hipotez, baka biri hak
knda bilgi sahibi olmak ve olmamak arasnda bir orta sevi
yedir. Eksiksiz bilgiye sahip olmak gven ihtiyacm ortadan
kaldrr, bilgiden tamamen yoksun olmaksa gveni
imknsz hale getirir.1 Ayrntl pratik kararn gvene da
yanmasn salamak iin ne kadar bilme ve bilmeme mikta-
nnn kaynamas gerektii, tarihsel dnem, ilgi alanlar ve
bireyler tarafndan belirlenir. Yukarda bahsedilen kltrn
nesnellii, temel gven koulu olarak bilme ve bilmeme
miktarndan kesin bir ekilde ayrlr. Baka biriyle i yapan
modern tccar, baka biriyle ortak aratrmaya balayan

1 Bilgi sahibi olmak ya da olmamak bann dnda kaldndan, mev

cut tartmamzla hibir ilgisi olmayan baka bir tr gven daha vardr.
Bu tre bir insann dierine inanmas adn veririz. Dini inan kategori
sine aittir. Tanrnn varlna kantlara dayanarak inanan hi kimse
yoktur, kandar daha ok sonradan edinilen aklamalar ya da duygula
rn anlk tutumuna dair entelektel dncelerdir; ayn ekilde biz de,
kiinin buna dedii kandarla aklanamayacak olsa ve hatta buna
demediine dair kandar mevcut olsa bile, baka birine inanrz. Bu
gven, bir kiiye kar bu znel koulsuzluk tutumu deneyimler ya da
hipotezlerle ortaya kmaz, baka birine ynelik olarak ruhun birincil
tutumudur. Tamamen saf bir formda olan, her tr ampirik dnceden
bamsz olan bu inan durumu byk ihtimalle sadece din alannda
gerekleir. nsanlara uygulanmas iin muhtemelen yukarda bahsedi
len bilgi ya da mdahaleden elde edilen bir uyarana ya da onaya ihtiya
duyulur. Dier yandan, ne kadar kesin ya da entelektel adan onay
lanm grnrse grnsn, gvenin bu sosyal formlarnda muhteme
len insann insana kar duygusal ve hatta mistik bir inanc gizlidir.
Belki de burada belirtilen tutum tr insan davrannn temel bir kate
gorisidir, ilikimizin metafizik anlamna dayanr ve sadece gvenin zel
bilin temeli yoluyla ampirik, rasdansal ve ksmi olarak gerekleir.
bilim adam, bir seim ya da bir yasa teklifi konusunda ba
ka bir partinin lideriyle bir anlama yapan bir siyasi parti
lideri btn bu kiiler, daha ileride belirtilmesi gereken
istisnalar ve deiikliklerle, ilikileriyle ilgili olarak, sz ko
nusu ilikinin amalar iin neyi bilmenin gerekli olduunu
kesin olarak bilir. Gelenekler ve kurumlar, kamu gr
nn gc, durumun snrlar, ki bireyi kanlmaz biimde
etkiler, o kadar sabit ve gvenilirdir ki, kiinin ilikili eylem
iin gerekli gveni duymak zere dierleriyle ilgili olarak
sadece belirli harici bilgilere sahip olmas yeterlidir. Pren
sipte iliki iinde bir tutum deiikliinin ortaya kmasna
neden olabilecek kiisel zellikler temeli, artk nemini
yitirir. Bu tavrn nedeni ve dzeni o kadar kiisel olmayan
bir programn konusu haline gelmitir ki, artk o temelden
etkilenmez ve gven artk o bireysel unsura dair sahip olu
nan bilgiye bal deildir. Daha ilkel, daha az farkllam
ilikilerde kiinin iliki kurduu kiiye dair bilgisi kiisel
anlamda ok daha fazla ve tamamen nesnel gvenilirlik
anlamnda ok daha az gereklidir. ki faktr birbiriyle ba
lantldr. kinci konunun eksik olmas durumunda, gerekli
gvenin oluturulmas iin ilk trde ok daha yksek bir
bilgi seviyesine ihtiya duyulur.
Bir kiinin tamamen genel nesnel bilgisi, kiiliinde ta
mamen bireysel olan her eyin iliki kurduu kiiler iin bir
sr olarak kalmasnn tesinde, ait olunan zel amal orga
nizasyon yelerinin toplam varl iin temel bir anlam ta
dnda ikinci trde bilgiyle glendirilmelidir. Baka birine
tahl ya da ya satan bir tccar sadece karsndaki kiinin
fiyat kabul edip etmediini bilmeye ihtiya duyar. Ancak
bir ortak olarak baka biriyle ilikiye getii anda, sadece
mali konudaki bak asn ve kiiliinin belirli genel zel
liklerini bilmesi yeterli deildir, kiiliini derinlemesine ta
nmas gerekir; ahlak standartlarn, girikenlik seviyesini,
cesur ya da tedbirli kiiliini tanmak zorundadr; ve bu
trde bir karlkl tanma sadece ilikilerin kurulmasyla
elde edilmez, bu ilikinin devamna, gnlk ortak eylemle
re, ortaklar arasndaki ibirliine vs. baldr. Kiiliin gi
zemi byle bir rnekte sosyolojik adan daha kstldr.
Ortak karn ortaklarn kiisel zelliklerine bal olmas
ls gz nne alndnda, kiinin sahip olmasna izin
verilecek zdenliin kapsam ok snrldr.
Farkl amalara ait organizasyonlarn tesinde, ama top
lam kiilikten doan ilikilerin de tesinde, sosyolojik a
dan olduka anlaml olan ve yksek kltr katmannda
tandk olarak adlandrlan iliki yer alr. Birbirine tan
dk olan kiiler bu anlamda karlkl olarak birbirlerini
tanmazlar; bireysel anlamda kiinin kendine zg kiiliini
derinlemesine bilmezler. Sadece birbirlerinin varlndan
haberdar olduklar anlamna gelir. Bir kural olarak, bu an
lamda tandk olma kavram, isim sylenmesinden, tak-
dim den ibarettir. Kiiliin tannmas, tandk olmaktan
farkldr. Kii belirli biriyle tandk olduu hatta yakndan
tandk olduunu sylerken, gerek bir yakn ilikinin eksik
liini belirgin bir biimde vurgulamaktadr. Bu durumda o
kiinin sadece harici zelliklerini biliyor demektir. Bu zel
likler sosyal ilevlerde sergilenenler, ya da sadece o kiinin
bize gstermeyi setii zellikler olabilir. Birbiriyle yakn
dan tandk olmak cmlesinde ifade edilen tandklk sevi
yesi ayn zamanda dier kiinin temel karakter zelliklerini,
isel doasnda en nemli olan zellikleri kastetmez, sadece
darya sunulan zelliklerini anlatr. Bu nedenle, kibar an
lamda tandklk, dikkatli olunmas gerektiini gsterir.
Bu tutum sadece bakalarnn srrna sayg duymaktan, biz
den unu ya da bunu saklama isteminden ibaret deildir.
Daha ok, kiinin ortaya sermedii btn bilgileri ren
mekten kendimizi alkoymamzdan oluur. Bu anlamda sz
konusu zellikler prensipte yasak blge olarak tanmlan-
mamtr. Daha ok, dier insann toplam kiiliine dair
genel bir ihtiyattan ve zorunluluklann tipik ztlnn zel
bir formundan bahsediyoruz; yani yasak olmayan eye izin
verilir ve izin verilmeyen ey yasaktr. Ayn ekilde, insanla
rn ilikileri birbirlerine dair sahip olduklar bilgi temelinde
farkllar: gizlenmeyen ey bilinebilir ve aklanmayan ey
bilinemez. Son karar, her insan, eitli ynlere ve kiilere
doru farkllaan; kapsamda farkllaan, kiinin bireyin kii
sel deerini rahatsz etmeden nfuz edemeyecei, ideal bir
krenin evreledii bilincine karlk gelir. Onur bu alanda
yer alr. Dil, fazla yaklamak {%u nahe treteri) gibi cmleler
le bu trde bir igali kibar bir ekilde ifade eder. Bu krenin
yarap, baka birinin onurunu ihlal etmeden tesine ge
emeyecei mesafeyi belirler. Benzer trdeki bir dier kre
baka bir kiiliin nemi (Bedeutun) olarak belirlediimiz
eye karlk gelir. nemli insann karsnda kiinin me
safesini koruyacak isel bir drt mevcuttur. Onunla kuru
lan bir nevi mahrem ilikide bile bu ksdama zel bir du
rum olmadka ortadan yok olmaz; ve sadece nemi
takdir edemeyen kiilerde bu ksdama mevcut deildir. Bu
yzden, bu ayrlma alan uak iin mevcut deildir; nk
ona gre bir kahraman yoktur. Ancak bu, kahramann
deil, uan hatasdr. Dahas, btn mdahalecilik insan
lar arasndaki nem leinde hassasln eksik olmasyla
ilikilidir. Belirli bir kiilie kar mdahaleci olanlar o kiiyi
yksek ya da ok yksek seviyede deerlendirmez; tam
tersine, uygun sayg kapasitesinden yoksun olduuna dair
kandar sergiler. Bir ressamn, ok sayda figr ieren bir
resimde dierlerinden belirgin bir mesafede konumlandra
rak tek bir figrn nemi vurgulamas gibi dier kiiyi, kii
liin gc, iradesi ve byklyle dolu belirli bir krenin
dnda tutan mesafe anlamnda sosyolojik bir benzerlik
vardr. Deeri olduka farkl olsa da, benzer bir kre insan
ilikileri ve zellikleri temelinde evreler. Bu kreye merak
yznden nfuz etmek o insann kiiliinin ihlalidir. Maddi
mlk ayn zamanda egonun bir uzantsdr mlkiyet sa
hibine itaat eden eydir, tpk, farkl bir derecede olsa da,
bedenin ilk mlkmz (B e s it olmas gibi ve bu mlki
yete yaplan her trl ihlal kiilie kar bir tecavz olarak
grlr; yani ihlalin merkezinde egonun ihlali anlamna
gelen bir ruhsal zel mlkiyet vardr. Gizlilik, hayatn mah
rem ierikleri alanna sayg duyan bir adalet hissinden baka
bir ey deildir. Tabii ki bu his farkl kiiliklerle ilgili olarak
kapsamda eitlilik gsterir, tpk onur ve kiisel mlkiyet
hislerinin kiinin yakn evresi ve yabanc olduu ya da
ilgilenmedii insanlardan oluan evre arasnda olduka
farkl bir ap uzunluuna sahip olmas gibi. Yukarda bah
sedilen, daha dar bir anlamda sosyal evreler rneinde,
tandk kelimesiyle ifade edilenler gibi, vakit kaybetme
den olduka tipik, belki de tesinde hibir srra yer olma
yan bir snr izmek zorundayzdr; ancak darda kalan
taraf, alldk gizlilik kurallar uyarnca, soru sorarak ya da
baka bir ekilde bu snr aamaz.
Bu snrn, prensipte bile olsa nerede yer ald sorusuna
cevap vermek kesinlikle kolay deildir. Daha ziyade sosyal
formlarn en ince alarna ynlendirir. Biraz nce bahsedi
len ruhsal zel mlkiyet hakk, maddi mlkiyet hakknnki
kadar kesin bir anlamda dorulanamaz. Gelimi toplum-
larda bu ikinci, temel yan olan yaratma, gvenlik ve
retkenlikle ilgili olarak, sadece bireyin kiisel araclna
dayanmaz. Ayn zamanda sosyal evrenin koullarna ve
glerine de baldr; ve sonu olarak snrlanmas, mlkiyet
edinme eklini etkileyen yasaklamalar ya da vergilendirme
yoluyla, batan itibaren herkesin hakkdr. Ancak bu hak,
toplum ve birey arasnda hizmet ve kar-hizmet ilkesinden
daha derin bir temele sahiptir. Bu temel ok daha ilkeseldir;
taraf, btnn varl ve amalar uruna, kendini kendine
yeterlilik snrlamasna tabi tutmak zorundadr. Ayn ilke
znel kiilik kresine de uygulanr. liki ve sosyal tutarllk
sz konusu olduunda, herkes dierleri hakknda belirli
eyleri bilmek zorundadr; ve dier kiinin ahlaki bak a
sndan bu bilginin edinilmesine kar kma ya da dierin
den az sk olmasn isteme hakk yoktur; yani gizliliin
sosyal karlara zarar verecei durumlarda kendi varlk ve
bilin mlkiyetinin rahatsz edilmemesini isteyemez. Baka
laryla uzun vadeli bir szleme ykmll altna giren i
adam; bir hizmetiyi ie alan efendi ve bu ii kabul eden
hizmeti; bir astnn terfisinden sorumlu olan bir ynetici;
sosyal evresine yeni birini katmay kabul eden ev halknn
ba btn bunlar, iletiime girdikleri kiinin gemii ve
bugn, sz konusu ilikinin kabul ya da reddini etkileyebi
lecek olan karakteri ve ahlaki koullarn renme hakkna
sahip olmaldr. Bu rnekler, gizliliin gzelliinin yani
kar tarafn gnll olarak bize aklamad bilgileri
renmekten kanmann pratik ihtiyacn gerekliliklerine
boyun emek zorunda kald temel rneklerdir. Ama daha
hassas ve o kadar basit olmayan bir formda, balantlarn
blk prk pasajlarnda ve konuulmayan detaylarda,
insanlar arasndaki tm alveriilikileri, her birinin birbir
leri hakknda dierinin gnll olarak akladndan daha
fazlasn bildii kouluna dayanr; ve ou adan bu, bilgiye
konu olan kiinin, eer mmknse, aklanmasn engelle
mek isteyecei trde bir bilgidir. Bu durum bireysel iliki
sz konusu olduunda boboazlk olarak kabul edilebilir,
ama sosyal anlamda yakn ve canl bir iliki iin ana koul
olarak sunmak gerekir. Ama ruhsal zel mlkiyete yaplan
bu igalin yasal snrn izmek ok zordur. Genel anlamda
insanlar, dahili yasad yntemleri uygulamadan, saf psiko
lojik gzlem ve tefekkr yoluyla, mmkn olduu srece
her eyi bilme haklarnn olduunu dnrler. Ancak, bu
ekilde uygulanan gizlilii ineme eylemi de, anahtar delik
lerinden gzetlemek ve bakalarnn mektuplarn gizlice
okumak kadar kabul edilemez bir ihlal olabilir. nce bir
psikolojik algs olan herkes iin, insanlar kendilerine ve en
isel dnce ve zelliklerine saysz kez ihanet eder, bu
sadece bunu yapmama abalarna ramen deil, ounlukla
kendilerini koruma abalarnn bir sonucu olarak ortaya
kar. Dnmeden edilmi btn szleri agzllkle g-
zedemek; en kk bir eylem ya da ses tonunun anlam
gibi, skc soruturma srar; u ya da bu ifadelerden ne
anlam karlabilecei; belirli bir isimden bahsedildiinde
yz kzarmasnn anlam btn bunlar harici sr tutma
snrn amaz; tamamen kiinin kendi zihninin iidir ve
dolaysyla znenin sorgulanamaz haklarna dahildir. Psiko
lojik stnln ktye kullanlmas sklkla tamamen istem
d bir sre olarak gerekletiinden, ounlukla bu ge-
erlidir. ok sklkla, kendimizi bakalar hakknda yorum
lama yapmaktan, onlarn znel karakterleri ve niyederine
dair kendi teorimizi gelitirmekten alkoyamayz. Onurlu
bir insan bakalarnn aklamad zelliklerine dair bu tr
dnceler retmekten ne kadar kanmaya ve o kiinin
savumaszlndan yararlanmamaya alrsa alsn, baka
lar hakknda bilme sreci ounlukla otomatik olarak iler,
ounlukla aniden ve kanlmaz olarak kendini gsterir; en
yi niyetli abalar bile onu engelleyemez. Sorgulanmadan
yasaklanan ey ounlukla kanlmaz hale geldiinden, izin
verilen ve verilmeyen arasndaki ayrc izgi daha da belir
sizdir. Gizlilik nereye kadar kendisine ait olan her eyi
idare etmekle, nereye kadar ilikilerin karyla snrlanr,
ayn grup yelerinin karlkl birbirine ball nereye ka
dar bu gizlilik grevini snrlar bu, ahlaki incelik, nesnel
iliki aray ve taleplerinin tek bana yantlayamayaca bir
sorudur; nk iki faktrn de birlikte ilemesi gerekir. Bu
sorunun hassasl bireyin karar alma sorumluluuna stn
gelir, maddi anlamda zel mlkiyetin sz konusu olduu
bir rnekle kyaslandnda genel bir kuraln uygulanmas
sz konusu olmaz.
Karlkl bilgi karm ya da bilginin eksiklii asndan
bakldnda srra sahip kiinin deil nc tarafn tutu
munun sz konusu olduu bu ncl yntem ya da gizlilie
kart bir ekilde, vurgu kinciden ok birincinin miktann-
dadr buna zt olarak, yepyeni bir durumla kar karya-
yz; bu ilikiler, tpk daha nce bahsedilenlerde olduu
gibi, erevesi kesin olarak izilmi ilikileri deil; en azn
dan temel olarak kiileri btnyle kapsayan ilikileri ierir.
Bu kategorideki ana rnekler arkadalk ve evliliktir. Eski
geleneklerden gelen ve geliimini dorudan romantik an
lamda gsteren arkadalk fikri mudak ruhsal gven gerek
tirir, ayrca maddi mlkiyete ballk da arkadalar arasnda
yaygn bir kaynaktr. Blnmemi egonun ilikiye bu dahil
oluu arkadalkta ak ilikisinde olduundan daha makul
olabilir; nk arkadalk rneinde tek bir unsura ynelik
tek tarafl younlama sz konusu deildir, akn duyusal
faktrnde ise tam tersi geerlidir. Kesin olmak iin, olas
balanma nedenleri toplamnda kii birincilii ilikinin ger
ekletii belirli dzene verir, tpk kararlatrlm liderlie
sahip grup rneinde olduu gibi. Tek bir gl tutarllk
faktr ounlukla, aksi takdirde gizli kalacak olan, dierle
rinin izleyecei yolu ortaya karr; ve hi phesiz ou
erkein rneinde cinsel ak btn kiiliin kaplarn ard
na kadar aar; gerekten de, aznlkta olmayan bir ekilde,
cinsellik btn egolarndan vazgeebilecekleri tek formdur;
tpk, sanat rneinde, sanatnn, ne trde olursa olsun,
btn varln sunmasnn tek yolunu oluturmas gibi. Bu
kadnlar arasnda zellikle sklkla gzlenmitir kesin ko
numak iin, ayn durum olduka farkl olan Hristiyan
ak rneinde de sylenebilir yani sevdikleri iin hayat
larn ve geleceklerini hi saknmadan adamakla kalmazlar;
ayn zamanda bu, kimyasal olarak akn iinde znr ve
renk, form ve scakl btnyle kar tarafa aktarlr. D i
er yandan, ak duygusunun yeterince geni olmad, ru
hun dier ieriklerinin yeterince esnek olmad durumda,
belirttiim gibi, erotik ban egemenlii, erotik grubun d
ndaki, sadece ahlaki balantlar deil, ayrca ruhsal olanla-
n da bastrabilir. Sonuta, bu younluun ve adanma eit
sizliinin eksik olduu arkadalk kiinin btnnn baka
bir kiinin btnne daha kolay balanmasn, ruhun koy
duu kurallarn, itkisel bir srele deil, daha geni bir alan
ve daha uzun ardklk yoluyla, daha kolay yklmasn sa
layabilir. Bu eksiksiz gven mahremiyeti muhtemelen, in
sanlarn srekli farkllamas sonucunda, gittike daha zor
lar. Belki de modern insan eski anlamdaki arkadal
mmkn klmak iin ok fazla ey gizlemek zorundadr;
belki kiilikler de, ilk yllar dnda, tahmin ve retici hayalin
temel nemde olduu karlkl eksiksiz anlay iin fazla
bireyci hale gelmitir. Bu nedenle, modern duygu tr ok
farkl arkadalklara; yani tek seferde kiiliin sadece bir
ynne dayanan ve kiiliin geri kalannn rol almad ili
kilere ynelir. Bylece olduka zel bir arkadalk tr or
taya kar. Bizim sorunumuz, yani arkadalk ilikisi iinde
ki ihlal ya da snr koyma derecesi iin bu trn nemi b
yktr. Bizi bir kiiye sempati asndan, dierine entelek
tel benzerlik asndan, bir ncye dinsel itkiler asn
dan, drdncye ortak deneyimler nedeniyle balayan bu
farkllam arkadalklar, saknma, kendini aa vurma ya
da gizleme konusu ile balantl olarak, olduka ilgin bir
sentez oluturur. Arkadalarn, her rnekteki zel ilikiye
dahil olmayan ilgi alan ve duygulan zorlamaktan karlkl
olarak kanmasn talep eder. Bu koulun yerine getiril
memesi durumunda karlkl anlay ciddi bir ekilde zarar
grr. Ama gizlilik tarafndan snrlanan ve ekillenen iliki,
kendisini d snrnn sadece bir blmnde ifade ettii
gereine ramen, kaynan kiiliin btnnn merkezin
de bulur. deal olarak ayn duygu derinliine ve ayn fe
dakrlk kapasitesine ynlendirir; farkllamam dnemler
ve kiiler bunu snr ve gizlilik konularn hi sorgulamadan,
toplam hayat evresiyle ilikilendirir.
Evlilik rneinde, kendini aa vurma ve ihtiyatn, ba
lantl zorla mdahale ve gizlilikle birlikte, lm ok daha
zordur. Bu ilikide bu formlar mahrem ilikiler sosyolojisi
iin en yksek neme sahip evrensel konular arasnda yer
alr. Baz sorularla kar karyayz. Maksimum karlkllk
bireylerin ayr varlklarn tamamen birbirine teslim ettii
bir ilikide mi elde edilir, yoksa tam tersine, belirli bir mik
tar ihtiyat yoluyla m niceliksel adan birbirlerine daha az
ait olduklarnda bu aidiyetin niteliksellii artar m? Bu oran
sorulan tabii ki, balangta, sadece baka bir soruyla yant
lanabilir: nsanlar arasndaki iletiimde, baka birine kar
ihtiyat ve saygnn balad snr nasl izilmeli? Modern
evliliin avantaj - iki sorunun da teker teker zlmesine
imkn salar snrn daha nceki uygarlklarda olduu gibi
bandan itibaren belirlenmemi olmasdr. Bu dier uygar
lklarda evlilik, prensipte, bir ilke olarak, erotik bir fenomen
deil sadece sosyal-ekonomik bir kurumdur. Ak igdle
rinin tatmini bununla sadece rastlantsal olarak balantldr.
Belirli istisnalar dnda, evlilik bireysel ekime deil aile
siyasetine, igc ilikilerine ya da nesli devam ettirme ar
zusuna dayanr. rnein Yunanllar, bu kurumu en u l
de farkllatrmt. Demosthenes yle demitir: Zev
kimiz iin hetaerae1ye1, gnlk ihtiyalanmz iin odalklara
sahibiz, ama bize yasal ocuklar vermesi ve evin iini ekip
evirmesi iin kanlarmz var. Belirli yaam ieriklerini,
an-bireysel koullar yoluyla, evlilik kurumunun dnda
brakma eilimi, a priori, bu anlamal evliliin hangi tarafn
oluturacan nceden seme imknyla, ayn insanlarn yer

1 (Yunanca) Cariye n.
alabilecei evlilik formu eitlerinde ortaya kar. Bu form
lar aileyle ilikili ekonomik, dinsel, yasal ve dier konularla
balantl olarak eitli ekillerde ayrt edilir. ok sayda
ilkel topluluktan, Hintlilerden, Romallardan bahsedebiliriz.
Tabii ki modern hayatta da evliliin byk ounlukla ge
leneksel ya da maddi nedenlerle gerekletirildii kolayca
gzlemlenebilir; ancak, gerekletirilmesinin sklndan
tamamen bamsz olarak, modern evliliin sosyolojik fikri,
annda ve etkileri yoluyla kiiliklerin deerini ve kaderini
belirledii srece btn yaam ieriklerinin topluluudur.
Dahas, bu ideal talebin nyargs kesinlikle etkisiz deildir.
ounlukla, orijinalinde olduka eksik olan bir karlkll
n gittike artan bir anlay ballna doru gelimesini
tevik eder. Ama bu srecin snrszl tam da ilikinin
muduluu ve temel canllnn arac olurken, ztt genellikle
ciddi hayal krklklarn beraberinde getirir. rnein, eer
koulsuz birlik batan itibaren ngrlyorsa, eer talep ve
tatmin hibir ihtiyat trn kabul etmiyorsa, iftler birbirle
rine btnyle aldklarn dnmelerine ramen btn
ince ve derin doalarn her zaman ruhun gizliliklerinde
kalmas gerekse de bu durumlarda tepki ve hayal krkl
er ya da ge ortaya kacaktr.
Evlilikte, tpk benzer trdeki serbest ilikilerde olduu
gibi, kiinin balangta kendini snrszca dierine ama;
ruhun ve bedenin son srlarn bile terk etme ve kendini
btnyle dier kiinin iinde kaybetme istei ok doaldr.
Ancak bu durum genellikle ilikinin geleceini tehdit eder.
Sadece kendini hibir ekilde tamamen teslim edemeyen kii
ler bu tehlikeyi yaamadan kendini tamamen teslim edebi
lir; nk ruhlarnn zenginlii, her adanmay yeni hzinele
rin edinilmesinin takip ettii, srekli ilerleyen gelimede
yatar. Btnyle adanma sadece tkenmez sakl ruhsal zen
ginlik rezervine sahip ve bu yzden tek bir seferlik gven
meyle bu rezervden uzaklaamayacak kiilerde gvenlidir,
tpk bir aacn o mevsim eksiksiz rn vermesinin gelecek
ylki rnn etkilememesi gibi. Ancak, deyim yerindeyse
isel hayatlarnn aa vurma ve duygu ihanetlerini btn
sermayesinden harcayan kiiler iin durum tamamen farkl
dr; onlarn rneinde aa vurulmamas ve esas egodan
ayrlmamas gereken bu unsurlarn tretilebilecei bir kay
nak yoktur. Bu rneklerde gveni oluturan taraflarn bir
gn karlkl eli bo halde kalma olasl ok yksektir;
yani Dionysos benzeri zgr ruhluluk ardnda - adil olma
yan bir ekilde, ama daha az ac da olmayan keyfi kar
lan adanmay hayal krklndan sorumlu tutmak iin bile
olsa byle davranabilecek bir yoksulluk brakabilir. Oluma
eklimiz dolaysyla, belirtildii gibi, hayatmzn temeli ola
rak sadece belirli bir oranda hakikat ve hata deil, ayn za
manda hayat-unsurlanmzn resminde de benzer bir kesin
lik ve belirsizlik karmna da ihtiya duyarz. Bir eyi k
kne kadar net bir ekilde grebilmemiz onun ekiciliinin
snrn da bize gsterir ve fantezimizin geree katkda
bulunmasna izin vermez. Bu kayb hibir gereklik telafi
edemez; nk mahrum olduumuz hayal gcnn eylemi
kendi kendine gerekleen bir eylemdir, hibir karlkllk
ya da keyif tarafndan kalc olarak yeri doldurulamaz. K ar
mzdaki kiinin bize sadece gittike artan bir hediye ver
mesi yetmez, ayn zamanda umutlar ve idealletirmeler,
kendisinin bile bilmedii gizli gzellik ve ekiciliklerle onu
kandrma ihtimali de vermesi gerekir. Ancak, bizim taraf
mzdan ama onun iyilii iin btn bunlar elden kartma
eklimiz, inancn bilginin yerini ald ara blge olan kiili
inin belirsiz ufkudur. Burada sadece illzyon, ya da iyim
serlik, ya da kendi kendini kandrmann sz konusu olma
d grlmelidir. Daha ok, dier kiinin en yksek seviye
deki ekicilii bizim iin korunacaksa, tarafmza ksmen
belirsizlik ya da eriilemezlik formunda sunulmas gerekir.
Bu, insanlarn byk ounluunun, sadece kk bir azn
ln isel yaam ve bymelerinin tkenmezlii araclyla
sahip olduu ekicilik deerinin yerini alabilecek tek eydir.
Btnyle anlay; psikolojik adan en st derecede tanma
seviyesine ulalmas, daha nce byk bir cokunluk ya
anm olsa bile, sonuta yavanlk hissi dourur; ilikinin
canllna zarar verir ve devamnn gereksiz olduu izleni
mini dourur. Mahrem ilikilerin snrsz olaslklarnn ba
tan kartt, gerekten de bu ilikilerde kolayca bir tr
zorunluluk olarak kabul edilebilecek olan, koulsuz ve bir
den fazla anlamda utanmaz teslimiyetlerin tehlikesi budur.
Bu karlkl gizlilik eksiklii nedeniyle, hem almak hem de
vermek asndan, ok sayda evlilik baarszla urar.
ekicilikten yoksun, gndelik alkanlklara, srprize yer
brakmayan doal aka dnrler. Her yeni aa vurma
nn ardnda hl aklanmayan eyler olduunu hissettiren
ve bunun da her gn yeniden kazanc tevik ettii ilikilerin
verimli derinlii, sadece bu hassasiyet ve kendini kontroln
dldr. Bu dl, kiinin tam anlamyla tannd en yakn
ilikilerde bile, sorgulama hakknn gizlilik hakkyla snr
lanmasn salayan isel zel mlkiyete saygdr.
Btn bu kombinasyonlar sosyolojik anlamda, bir tarafn
srrnn belirli bir kapsama kadar dier tarafa tannd ve
kastl ya da kastsz olarak gizlenen eye kastl ya da kast
sz olarak sayg duyulduu gereiyle karakterize edilir.
Ancak gizlemenin amac, bir keif amacyla kar karya
kald anda ok farkl bir younluk kazanr. Bunu, en ger
ek anlamnda gizlilik adn verdiimiz kastl gizleme, yani
agresif savunma izler. Bu anlamdaki gizlilik - yani gizliliin
negatif ya da pozitif anlamlar yoluyla etkili olan insanl
n en byk baarlarndan biridir. Btn zihinsel resimle
rin hemen aa serildii, her giriimin herkesin grne
ak olduu genlik koullarna zt olarak gizlilik ok geni
bir hayat kapsam salar; nk duyuru sonucunda ok
sayda ama hibir zaman uygulamaya geemez. Gizlilik,
apak dnyann yan sra ikinci bir dnya olasln gven
ceye alr ve apak dnya btnyle bu ikinci dnyadan
etkilenir. ki birey ya da iki grup arasndaki btn ilikiler,
onlara dahil olan gizlilik oranyla karakterize edilecektir.
Taraflardan biri giz faktrnn henz farkna varmadn
da bile, gizleyen kiinin tutumu ve sonucunda btn iliki
deiiklie urayacaktr. Toplumun tarihsel geliimi ou
adan, eskiden kamuya ak olan eyin gizlilik korumas
altna getii ve tam tersine, eskiden gizli olan eyin de artk
koruma gerektirmedii gerei ile karakterize edilir. Bu,
bata bilinli olarak gerekletirilen hareketlerin bilind
ve mekanik bir hale geldii ve dier yandan, bilind ve
igdsel olann zamanla bilin seviyesine ykseldii zihnin
dier evrimine benzer. Bu geliim zel ve kamusal hayatin
farkl oluumlarna nasl datlr? Evrim daha iyi uyum
salayan koullara doru nasl ilerler? Bir yandan, garip ve
farkllamam olan gizlilik ok fazla yaygndr, dier yan
dan, ou anlamda gizliliin faydas ok ge kefedilmitir;
gizliliin kuantumu, ieriinin nemi ya da nemsizliine
gre nasl farkl sonulara sahip olur? soru formundaki
btn bilgiler, insan karlkllnn yaps iin gizliliin
anlamna k tutar. Bu balantda gizliliin trl etik nega-
tifliinin bizi kandrmasna izin vermemeliyiz. Gizlilik ev
rensel bir sosyolojik formdur ve ieriinin ahlaki deerlen
diriliiyle hibir ilgisi yoktur. Bir yandan, gizlilik en yksek
deerleri benimseyebilir: demeden sonra kiinin dl
elinde tutmas ama artk gerek deerin orada olmamas
nedeniyle, dln vg ya da cret olarak talep etmeyebi-
len yce ruhun saf utanc. Dier yandan, gizliliin ktle
dorudan bir bamll yoktur, ama ktln gizlilie
vardr. Apak nedenlerle, ahlaksz olan, ok sayda cinsel
su gibi, sosyal bir cezayla kar karya kalmad durum
larda bile kendini gizler. Ahlakszln temel ayrtnc etki
si, birincil sosyal geri tepkilerden tamamen aya olarak,
gncel ve nemlidir. Gizlilik, dier eylerin yan sra, ahlaki
ktln sosyolojik ifadesidir. Geri, Hi kimse kt
grnmeyi isteyecek kadar kt deildir klasik aforizmas
gereklere zt der. natlk ve kinizm ounlukla ktl
gizleme yolunda sklkla yeterli duraklardr. Hatta bu
duraklar kiilii, bakalarnn gznde varolmayan ahlaksz
lklarn kendi reklamn yapmak iin materyal olarak benim
senmesine varan lde bytmek iin ktl kullanabi
lirler.
Gizliliin bir sosyoloji teknii olarak, sosyal evremiz gz
nne alndnda onsuz belirli amalara eriilemeyecek bir
alveriformu olarak uyguland tartmasz ok aktr.
Bir ara olarak anlamnn tesinde sahip olduu cazibesi ve
deeri, rastlantsal ieriine ramen formda gizemli olan
zel iliki ekicilii kadar ak deildir. ncelikle, gizlilik
emberi iinde olmayan her eyin gl bir ekilde vurgu
lanan dlanmas, karlnda ayn lde gl bir kiisel
mlkiyet hissiyle sonulanr. ou kii iin nemini sadece
sahip olma eyleminden almaz, bunun yan sra bakalarnn
mlkiyetten vazgetii bilinci de olmaldr. Bu gerein
kklerinin tam tersine uyarlabilirliimizde olduu aikrdr.
Dahas, bakalarnn bir mlkiyetten dlanmas zellikle
yksek deerin sz konusu olduu durumlarda gerekleti
inden, tersi psikolojik adan ok doaldr, yani ounluk
tan esirgenen eyin zel bir deeri vardr. Bu nedenle eitli
eylerin znel mlkiyetleri gizlilik formu yoluyla kararl bir
deer vurgulamas edinir; bu vurgulamada gizlenen olgula
rn byk nemi, bakalannn bu olgular bilmekten dlan
d olgusuna tabiidir. ocuklar arasnda gurur ve kendini
yceltme ounlukla, bakalarna Senin bilmediin bir ey
biliyorum diyebilecekleri gereine dayanr. Bu yle bir
seviyeye ular ki bir yandan ekilsel bir hava atma ve dier
yandan bakalarn dlama yntemi haline gelir. Bu, hibir
srrn mevcut olmad, tamamen kurgusal durumlarda da
gerekleir. likilerin en dar kapsamlsndan en geni kap
samlsna kadar, bakalarndan gizlenen bir eyi bilmenin
kskanl sergilenir. ngiliz Parlamentosundaki oturma
dzeni uzun sre boyunca srd ve III. Georgeun dne
minde bile bu dzenin basnda yaymlanmas parlamento
haklarnn inenmesi olarak cezaya konu olabilirdi. Gizlilik
kiiye olaanst bir pozisyon salar; prensipte ieriinden
tamamen bamsz olan ama doal olarak sahip olunan zel
srnn anlamnn ve kapsamnn artt lde derecesi yk
selen, tamamen sosyal bir trevin uyaran grevini grr.
Bu balantda, biraz nce bahsedilene benzer bir tersine
fenomen de mevcuttur. Btn stn kiilikler ve btn
stn performanslar, insanln ortalamasna kyasla, gi
zemli bir eye sahiptir. Hi phesiz, insann btn oluu
ve eylemleri aklanamaz glerden doar. Yine de, benzer
kalite ve deer seviyeleri iinde, bu olgu bir kiiyi dier
kiinin sorunu yapmaz, zellikle de bu eitlikle ilgili olarak,
zeknn zel bir ilevi olmayan belli bir dorudan anlay
var olduu iin. Temel bir eitsizlik varsa bu anlaya erii-
lemez ve belirli uyumazlk formunda genel gizemlilik etkili
olacaktr bir ekilde srekli ayn yerde yaayan birisi ev
renin etkisi sorunuyla asla karlamayabilir, ancak bu etki o
kii evresini deitirdii anda kendini dayatabilir ve duygu
larn yaam koullar zerindeki tepkisindeki ztlk, o kiinin
dikkatini durumdaki bu nedensel faktre eker. Derin ve
anlaml olan her eyin zerine bir glge dren bu gizlilik
ten, bir sr olan her eyin temel ve nemli olduu tipik ve
hatal fikri ortaya kar. nsanlarn doal idealletirme dr
ts ve doal utangal gizlilik sz konusu olduunda tek
bir amaca ynelik alr: fanteziyle onu artrmak ve ak
lanm gerekliin hkmedemeyecei bir ilgi seviyesiyle
onu ayrtrmak.
Gizliliin bu ekicilii, tekil olarak, mantksal olarak kar
tyla bir araya gelir; yani doas gerei en az o kadar sosyo
lojik olan srra ihanet. Gizlilik, aklanma annda geveyen
bir gerilim ierir. Bu, srrn geliiminin zirvesini oluturur;
gizliliin btn ekicilii burada younlar ve en yksek
seviyesine ular - bir nesnenin tam ortadan yok olma an
onun deerini en youn seviyeye kartr. Para mlkiyetiyle
ilikili g duygusu, savurgann ruhu iin en eksiksiz ve
youn haline gcnn ellerinden kaymakta olduu anda
ular. Gizlilik ayrca istismar edilebileceinin bilincinde olun
masyla varln srdrr ve dolaysyla kaderi deitirme,
srpriz, nee ve sadece kendimize talihsizlik getirecek bile
olsa, felaket retme gc salar. Bylece ihanet olasl ve
cezbedicilii srrn etrafnda dolar ve dardan gelen ke
fedilme tehlikesi ieriden gelen ve uurumun kenarndan
bakmak kadar byleyici olan kendini kefetme tehlikesiyle
i ie geer. Gizlilik insanlar arasna bariyerler yerletirir
ama ayn zamanda dedikodu ya da itiraf yoluyla bariyerleri
ykma cazibesi de sunar. Bu cazibeye bir st ton olarak
sran ruhsal hayat da elik eder. Bylece srrn sosyolojik
anlam, uygulamadaki ls ve ileme ekli sra kendine
saklama kapasitesi ya da eiliminde ya da ihanet etme dr
tsne kar direnci ya da zayflnda aranmaldr. Bu iki
karn, saklama ve aklamann, oyunundan, insan ilikile
rinin nans ve kaderi ortaya kar. nceki analizimize gre
her insan ilikisi, kiisel zelliklerinden biri olarak, iinde ya
da evresinde bir gizlilik seviyesine sahipse, bu anlamda
ilikinin gelimesi sr tutma ve srr aklama enerjilerinin
birleme oranlarna baldr - birincisi gizliliin pratik ne
mi ve ekilsel ekicilii ile srdrlr, kincisi ise sr tutma
gerilimini daha fazla srdrememe durumu ve gizli olann
stnl ile. Ama bu durum ancak srrn aklanmas
annda ve sklkla, kendini alaltma ve tvbe olarak negatif
ve sapkn bir formda g duygusu ierebilen itiraf keyfi
tarafndan gerekletirilir.
Gizliliin sosyolojik roln belirleyen btn bu faktrler
bireyci doaya sahiptir ama kiiliklerin zellik ve karmak
lklarnn sim oluturma ls, ayn zamanda hayatn te
melini oluturan sosyal yapya baldr. Bu balantda belir
leyici unsur, srrn birinci srada ve tipik ifte role sahip bir
bireyletirici unsur oluudur; yani geni bir kiisel farkllk
lsyle karakterize edilen sosyal ilikiler gizlilie yksek
seviyede izin verir ve onu tevik eder, dier taraftan gizlilik
bu farklla hizmet eder ve onu younlatrr. Kk ve
kstl bir evrede srlarn inas ve korunmas teknik an
lamda zordur; nk herkes herkesin koullarn yakndan
bilir ve iletiim skl ve yaknl aksi takdirde gizli kalacak
bir eyi aa vurma ekiciliini beraberinde getirir. Ama bu
durumda yksek seviyede gizlilie ihtiya yoktur; nk bu
sosyal oluum genellikle yelerini eitleme eilimi gsterir
ve varln, eylemin her ayrcal ya da gizlilik gerektiren
eye sahip olma srar bu sosyal oluuma son derece aykr
dr. Dairenin genilemesinin doal olduu durumlarda b
tn bunlar tam tersi yne geliir. Bu balantda, dier pek
ok zel durumda olduu gibi, mali ilikiler byk dairenin
zel karakterlerini ok belirgin bir ekilde ortaya serer.
Ekonomik deer transferleri temel olarak para yoluyla ger
ekletirildiinden, aksi takdirde ulalamayacak bir sr bu
durumlarda ulalrdr. Burada deerlerin para formunun
zellii nemlidir: birincisi, dikkat ekmeden eline bir ek
sktrarak bir adam zengin yapmak mmkn olduundan,
sktnlabilirliidir; kincisi, deerlere sadece somut nesne
ler olarak sahip olunabildii srece saysz mlkiyet edimi
ve transferinin st kapatlp renilmemesinin salanabil-
meinin sonucu olarak, soyutluu ve niteliksel zelliinin
olmay; ncs, srekli deien deerine yatrm yapa
bilmemiz ve bylece en yakn komumuzun gzlerinden
tam anlamyla saklamamz mmkn olduundan uzun me
safeli etkililiidir. Parann kullanlma kapsam derecesinin
doasnda bulunan ve zellikle yabanc para birimi sz
konusu olduunda tehlikeleri aa kan bu gizleme
imknlar, koruyucu nlemler olarak irketlerin mali ilem
lerinin duyurulmasn ortaya kartt. Bu, yukarda bahsedi
len evrim formlnn daha yakn bir tanmn iaret eder;
yani gizlilik formu boyunca, orijinalde ak olann bir srra
dnt ve orijinalde gizlenen eyin de gizemini yitirdii,
kalc bir ierik ak gerekleir. Bylece, dier alardan
benzer olan koullar altnda, insan ilikilerinin sadece hede
fini deitiren belirli bir gizlilik orann gerektirdii ynn
deki paradoksal dnceye varabiliriz; bir srr braknca
baka birini yakalar ve bu deiim srasnda miktar dei
meden kalr. Bu genel emay biraz daha kesin bir ekilde
de doldurabiliriz. Kltrn artan amal zellikleriyle insan
ilikileri byk lde kamusal, bireylerin ilikileri ise git
tike gizli hale gelir. Yukarda gzlemlendii gibi, daha az
gelimi koullarda bireylerin koullar, onlar karlkl g-
zetieme ve mdahaleden modern yaam trlerinde, zellik
le de olduka farkl bir ihtiyat ve gizlilik seviyesiyle karla
tmz byk ehirlerde gelien yaam trlerinde olduu
lde koruyamaz. Dier yandan, daha olgun ve kapsaml
ilikilerine ramen, imtiyazlarnn kapsam, tekniklerinin
nesnellii, onlar dier bireylerin oundan ayran mesafe
ve davranlarndaki kamusallkla uyumlu teminat ve say
gnlklar araclyla gelimemi devletlerdeki kamu grevli
leri kendilerine mistik bir otorite atfeder. Ancak bu kamu
ilevlerinin yrtld nceki gizlilik, ayn anda hem iha
nete hem de casuslua kar hareketleri ortaya kararak
kendi i elikisini aa seriyordu. 17. ve 18. yzyllara
gelindiinde, hkmeder kamu borcu tutarlarn, vergilen
dirme koullarn ve ordularnn bykln telala gizle
di. Bunun sonucu olarak bykelilerin ii muhbir olarak
grev grmek, mektuplarn ieriklerini renmek ve hiz
metilere varana kadar, deerli bilgilere sahip kiilerin srla
rn aklamasn engellemek oldu.1 Ancak 19. yzylda du
yuru ulusal meselelerde o kadar geni bir kapsama ulat ki,
hkmetler ekilsel verileri hibir gizlilik olmadan yaynla
maya balad, bu nceleri hibir hkmetin mmkn oldu
unu dnmedii bir eydi. Bu nedenle, politika, ynetim
ve adalet gizliliini ve eriilmezliini yitirdi ve modern ha
yat byk ehirlerin kalabalklarnn iinde eskiden sadece
meknsal ayrma yoluyla mmkn olan, bireysel ilikilerin
yaltlmas iin bir teknik gelitirdiinden, birey daha btn
bir mahremiyet kazanma olaslna sahip oldu.
Bu gelimenin nereye kadar avantajl kabul edilecei sos
yal deer standartlarna baldr. Demokrasiler duyuruyu
kendi iinde arzulanan bir koul olarak kabul etmek zorun
dadr. Bundan, kiinin onu ilgilendiren btn ilikiler ve
olaylar hakknda bilgilendirilmesi gerektii sonucu kar;
nk bu kendi roln oynamasnn bir kouludur ve her
bilgi toplumu ayn zamanda eylem toplumuna gemek iin
gerekli psikolojik drty de ierir. Bu sonucun tamamen
balayc olup olmad nemsizdir. Nesnel bir kontrol
yaps bireysel karlarn tesinde ama onlara avantaj sala
yarak ina edildiyse, byle bir yap, ekilsel bamszl
sayesinde, herkesin karlar sz konusu olduu srece ka
musal karakterini etkilemeden belirli bir miktar gizli ileyi
srdrme hakkna sahip olabilir. Dolaysyla st bir muha
kemenin duyuru koullar yararna ihtiya duyaca mantkl
bir balant mevcut deildir. Dier yandan, evrensel klt
rel farkllama plan burada belirgin hale gelir: kamuya ait
olan kamusal kalr, bireye ait olan daha da zel hale gelir.

1 Bu kar hareket ayn zamanda ters ynde de gerekleir. ngiliz krali

yetinin tarihiyle ilikili olarak, mevcut kraliyet komplolar, gizli fslda-
malar, organize entrikalar despotizm altnda deil, kral anayasa dan
manlarna sahip olduktan sonra, hkmet gre ak bir sisteme d
ntnde ortaya kar. Bu zamandan sonra ve zellikle L Edward
dneminden sonra kral, bir ekilde ona dayatlm bakanlara karlk,
ekilsel olmayan ve ayn zamanda gizli bir danmanlar grubu kurmaya
balar. Bu grup kendi iinde ve ona katlma mcadelelerinde, bir gizlilik
ve komplo zinciri dourur.
Dahas, bu tarihsel gelime daha derin olan gerek anlam
ortaya karr: doas gerei kamusal olan, yani herkesi ilgi
lendiren ey, dsal olarak, sosyolojik formunda daha da
kamusal hal alr; doas gerei sadece bireyi ilgilendiren
yani bireysel ilikilerin merkezini oluturan ey sosyolojik
anlamda daha da zel bir karakter, sr olarak kalma olasl
edinmelidir.
Dolaysyla, gizlilik grup yelerinin karlkl ilikisini, da
ha dorusu bu ilikiyi oluturan dier etkileim formlaryla
olan balantsn karakterize ederken, gizli topluluklarn
olumasyla, bir btn olarak grubun snrlar dna da ya
ylabilir. Bir bireyin varl, yaptklar ve sahip olduklar bir
sr olarak kalmaya devam ettii srece, bireyin genel sosyo
lojik nemi izolasyon, antitez, egoist bireysellemedir. Bu
durumda gizliliin sosyolojik anlam dsaldr. Ancak byle
bir grup gizlilii varolu ekli olarak deerlendirdii anda,
gizliliin sosyolojik anlam iselleir. Artk ortak srra sahip
olan kiilerin karlkl ilikisini belirler. Ancak, haberdar
olmayana ynelik bu dlama ilikisi ayn zamanda zel
derecelendirmesi ile var olduundan, gizli toplumlarn sos
yolojisi bir grubun dier unsurlara ynelik gizlilik tutumu
tarafndan belirlenen, o grubun ikin formlarn aa
kartma sorununu ne kartr. Tartmann bu blmnn
balangcn gizli toplumlarn sistematik snflandrmas ile
yapmyorum, ki bunun sadece dsal bir tarihi ilgisi olurdu.
Temel kategoriler bir kerede ortaya kacaklardr.
Gizli bir toplumda temel olan ilk isel iliki yelerinin
karlkl gvenidir. Bu unsura zel bir seviyede ihtiya duyu
lur; nk gizlilii srdrmenin ncelikli amac korumadr.
Btn koruyucu nlemlerin en radikali hi phesiz g-
rnmezliktir. Bu noktada gizli toplum, gizliliin korumasn
arayan bireyden prensipte ayrlr. Bu sadece belirli plan ya
da koullarla ilgili olarak gerekletirilebilir; bir btn ola
rak birey kendini geici olarak saklayabilir, belirli bir oranda
ortalktan ekilebilir; ama karmak kombinasyonlar gz
ard edildiinde, varl bir sr olamaz. Tam tersine, bir top
lumsal btn sz konusu olduunda bu tamamen mm
kndr. yeleri en yaygn alverile yaayabilir, ama bir
toplum oluturduklar bir gizli anlama ya da bir su r
gt, bir gizli dini toplant ya da cinsel arlklar in ku
rulmu bir topluluk temel ve srekli olarak bir sr kalabi
lir. Bireylerin deil kombinasyonunun gizlendii bu tr,
sosyal oluumun tamamen tannd ama yelerinin ya da
amacnn ya da kombinasyonun zel koullarnn sr olduu
dier trlerden belirgin biimde farkldr; mesela doal ya
am tarzn benimseyen insanlar arasndaki ok sayda gizli
grup ya da Masonlar gibi. Gizlilik formu tabii ki ikinci tre
birincinin sahip olduu snrsz korunmay sunmaz, sonuta
onlar hakknda ne kadar ok ey bilinirse o kadar ok ihlal
amal saldrya maruz kalabilirler. Dier yandan, bu grece
gizli toplumlar her zaman belirli bir deikenlik avantajna
sahiptir. Batan itibaren belirli bir duyuru seviyesi temelin
de dzenlendiklerinden, kendilerini ihanete altrmalar
tamamen gizli toplumlardan daha kolay olur. lk keif o
unlukla kinciyi yok eder; nk srlan alternatifle yz
yze gelmek iin uygundur. Srlarn daima sr olarak kal
mamasna yol aan ey gizli toplumlarn zayfldr. Bu
yzden yle diyebiliriz: ki kiinin bildii sr, sr deildir.
Sonuta bu tr toplumlarn salad koruma temelde mut
laktr, ama sadece geici olarak ve pozitif sosyal ieriklere
gelince, gizli toplumlara olan ballklar geiken bir koul
dur, belirli bir derecede gllk gelitirdikten sonra buna
ihtiya duymazlar. Gizlilik sonu olarak, kiinin kesintiler
den kurtularak gvenceye ald korumaya benzer. Kesinti
lerin stesinden gelme gll gelitirilene kadar, sadece
geici olarak ie yarar. Bu koullar altnda gizli toplum,
geliimin erken bir aamasnda, dolaysyla kart karlar
dan zarar grebilecek durumda olan ierikler iin uygun
sosyal formdur. Genlik bilgisi, din, ahlak, parti ounlukla
zayftr ve savunmaya ihtiya duyar. Bu yzden her biri
gizlenmede bir fayda bulur. Bu yzden gizli toplumlann,
yeni yaam ieriklerinin glerin kartlna ramen var
olduu dnemler iin bir alnyazs vardr. 18. yzyl bol
miktarda rnek salar. rnein, sadece bir rnek vermek
gerekirse, o zamanlar Almanyada liberal parti yeleri mev
cuttu. Kalc bir siyasi yapda ortaya kmalar sivil koulla
rn gcyle ertelenmiti. Bu nedenle, gizli iliki tohumlarn
korunup beslenebilecei formdayd, tpk llluminati tarikat
larnda olduu gibi. Gizliliin ykselen hareketlere salad
koruma tr bu hareketlerin d srasnda da gvence
dedir. Gizlilie snmak, yerini yeniliin almas muhtemel
olan sosyal abalar ve gler rneinde yaygndr. Yani
gizlilik, olmak ve olmamak arasnda bir gei staddr. Orta
an sonunda merkezi hkmetlerin artan gc yoluyla
Alman komnal ilikilerine bask yaplmaya balaynca, bu
rgder iinde ok geni kapsaml bir gizli hayat geliti.
Gizli toplant ve konferanslar, gizli yasa uygulamas ve id
detle karakterize ediliyorlard ksmen, lmeye yakn hay
vanlarn gizlenmenin korumasn aramalar gibi. Hem yk
seliteki hem de dteki glere eit bir ara durak sala
mak iin, bir koruma formu olarak gizliliin bu ift ilevi
byk ihtimalle en yaygn rneini dinsel hareketlerde bu
lur. Hristiyan topluluklar devlet tarafndan zulme urad
srece toplantlarn, ibadetierini, btn varlklarn gz
nnden kaldrmak zorunda kald. Ancak, Hristiyanlk
devlet dini haline gelir gelmez, zulm grenlerin destekle
yicileri iin, yani lmekte olan paganizm iin yeni bir inan
dayatlan kendi kltnn benzer bir gizleniinden baka bir
ey kalmamtr. Genel olarak, gizli toplum her yerde des
potluk ve polis kontrolnn sonucu olarak ortaya kar.
Merkezi glerin iddetli basks karsnda hem savunma
hem de saldr korumas grevi grr. Bu sadece siyasi ili
kilerde deil, ayn zamanda kilise, okul ve ailede de geerli-
dir.
Bir harici zellik olarak gizli toplumun bu koruyucu zel
liiyle uyumlu olarak, daha nce gzlemlendii gibi, yeler
arasnda karlkl gvenin dahili zellii mevcuttur. Dahas
bu, olduka zel bir gven trdr, yani sessizlii koruma
becerisine dayanr. Sosyal birlikler, ierikleri sz konusu
olduu srece, gvenin temelleri hakknda ok sayda var
sayma dayanabilir. rnein, i karlarna, dinsel inanlara,
cesarete, aka, yksek ahlaka ya da su rgtlerinde oldu
u gibi ahlaki zorunluluklardan radikal bir kopua gve
nebilirler. Ancak toplum gizli olma zellii kazannca, top
lumun zel amalar tarafndan belirlenen gvene, sessiz
kalma becerisine duyulan ekilsel gven de eklenir tabii
ki, sosyolojik adan dierlerinden daha soyut bir karaktere
sahip olan kiilie duyulan inan; nk btn olas ortak
ilgiler onun altnda snflandrlabilir. Dahas, istisnalar olsa
da, hibir gven tr bylesine srekli bir znel yenilenme
gerektirmez; sz konusu belirsizlik balla ya da enerjiye,
ahlaka ya da zekya, onur ya da hassasiyet anlayna duyu
lan inan olduunda, gereklerin gzlemlenebilmesi ok
daha olasdr; nk aldatma olasln minimuma indire
ceklerinden, gven derecesini nesnel bir ekilde oluturur
lar. Ancak ihanet olasl bir ann ihtiyatszlna, zayflk ya
da ruh halinde alkalanmaya, bir vurgulamann bilind
glgelenmesine konudur. Srr saklamak deiken bir ey
dir, ihanet eilimleri ok eitlidir, ou durumda srekli
bir yol gizlilikten boboazlla gtrr, gizlilie duyulan
snrsz inan znel faktrn mutlak bir stnln ierir.
Bu nedenle, tam gelimemi formlar iki kiinin paylat
srla balayan ve btn zamanlardaki devasa kapsam henz
niceliksel adan bile anlalmam olan o gizli toplumlar,
insanlar arasndaki ahlaki hesap verebilme zorunluluuna
ok verimli bir disiplin etkisi uygulamtr. nsanlarn birbi
rine gvenmesinin nedeni yksek ahlaki deer ve gvenin
hakl karld yoldalk gereidir. Muhtemelen ahlaki
deer daha zgr ve gvenilirdir; nk iimizde uyumakta
olan gven neredeyse ksdayc bir nyargya ular ve ha
yal krklna uratmak iin pozitif trde bir ktlk gerek
tirir. Bunun tam. tersine, bakalarna gvenimizi veririz .
Bu gven kendiliinden bir ekilde sunulduunda fark edi
lemeyecei lde bir talep karlnda da verilemez.
Bu srada gizli toplumlar dorudan zorlanamayan bu giz
lilii tevik etmek iin doal olarak psikolojik yollar arar.
Yemin ve ceza tehdideri burada n plandadr ve tartmaya
gerek yoktur. Daha da ilginci, mezlere sessizlik sanatn
retmek iin bulunan tekniktir. Yukarda bahsedilen dili
kesin olarak tutma zorluklar, zellikle ilkel sosyal dzlem
lerde dnce ile ifade arasnda varolan gammaz balants
ocuklar ve doal hayat sren insanlarn ou iin d
nme ve konuma neredeyse ayn eydir gz nne
alndnda, herhangi bir konu hakknda sessizlik beklen
meden nce, sessizliin renilmesine ihtiya duyulur. Bu
dorultuda, Maluku Adalarnda, yelerine balang aama
s sresince sadece deneyimleri hakknda sessiz kalmalarn
emretmekle kalmayp, bu kiilerin haftalar boyunca aileleri
de dahil olmak zere hi kimseyle hibir konuda tek bir
kelime bile etmelerine izin vermeyen gizli bir tarikatn var
olduunu iitiyoruz. Bu durumda sadece sessizliin eitim
faktrnn ileyiini grmekle kalmyor, ayn zamanda bu
durumun, sessizliin gerekli olduu bir dnemde genel
olarak konumay yasaklamak iin bu kltrel seviyenin
ruhsal benzetirmesine tekabl ettiini de gryoruz. Bu,
olgunlamam insanlarn ksmi gnahlar iin ksmi bir ce
zalandrma uygulanabilecei yerde lm cezasn kolayca
uygulayabilmesi gereiyle ya da benzer insanlarn anlk
olarak ilgilerini eken bir ey iin mlkiyetlerini olduka
orantsz bir ekilde blme eilimi gstermesi gereiyle
paraleldir. Btn bunlarda kendini ilan eden ey belirli ka-
biliyetsizlik tir (Ungeschicklichkeit); zira z, kat bir ekilde
belirlenmi erekten sonra abalara uygun olan zel bir tr
kstlamay stlenme yetersizliinden oluur. Yeteneksiz kii
amac iin sadece iki parma oynatmann yeterli olaca
yerde btn kolunu, kolunu oynatmas gerektii belirtilen
yerde ise btn vcudunu oynatr. Benzer ekilde, bahset
mekte olduumuz zel rneklerde, sadece daha yksek bir
kltr seviyesi zerinde mantk ve gerek dnce dei-
tokuunun konusu olabilen ruhsal alveri stnl, hem
boboazlk tehlikesini ok byk bir seviyede artrr hem
de amalarn rahatsz edecek zel eylemin yasaklanmasnn
ok daha tesine gtrr ve bu eylemin bir kaza olaca
tm ileyii yasaklar. Dier yandan, Pisagorcu gizli toplum,
mezlere birka yl boyunca sessiz kalma kural koydu
unda, bunun amacnn yelerinin sessizlik sanat iinde
disipline edilmesinden ok daha teye gitmi olmas muh
temel, ancak ima edilen sakarla zel referansla deil, ayrt
edilmi amac kendi zel ynnde geniletme hedefiyle;
yani hedef sadece belirli konular hakknda sessizlii garanti
etmek deil, bu zel disiplin yoluyla uzman kiinin genel
olarak kendini kontrol etmek iin g kazanmasdr. Toplu
luk ciddi oto-disiplin ve sistemli bir hayat safl hedefli
yordu ve yllarca sessiz kalmay baaran kii dier ynlerden
gelen batan kartmalara kar da silahlanm oluyordu.
Bir hedef temelinde az skln bir dier yolu Galya ra
hip snf yeleri tarafndan uygulanmt. Onlarn srrnn
ierii, her yenin ezbere bilmesi gereken ruhani arklarda
toplanmt. Ancak bu yle ayarlanmt ki zellikle de bu
arklar yazya dkme yasayla bu ama iin oransz bir
dnem, bazen yirmi yl gerekiyordu. Bu uzun rencilik
dnemi yoluyla, ihanet edilebilecek herhangi nemli bir ey
elde edilmeden nce, aamal bir az skl alkanl
ediniliyordu. Disiplinsiz zihin aniden bildiklerini aa
vurma cazibesinin etkisine girmiyordu. Az sk olma g
revine aamal bir uyum salama imkn vard. Dier kura
ln, yani arklann yazya dklme yasann, ok daha ek
siksiz sosyolojik yapsal ilikileri vard. Bu, srlarn aa
dklmesine kar koruyucu bir nlemden ok daha fazla
syd. Gelenein kiiden kiiye aktarlmas ihtiyac ve bilgi
kaynann nesnel bir edebiyat kaynandan deil, sadece
topluluk iinde akt gerei - bu yenin toplulukla esiz
bir mahremiyet duygusunu paylamasn salyordu. Ona,
bu zle olan ban keserse kendi zn de kaybedecei ve
bir daha hibir yerde geri kazanamayaca duygusunu veri
yordu. Belki de, daha ileri bir kltrel aamada entelektel
ilerin nesnelliinin, bireyin bamszlk iddia etme kapasi
tesini ne kapsamda etkilediini yeterince gzlemlemedik.
Dorudan gelenek, bireysel talimat ve hepsinden tesi kii
sel otoriteler tarafndan kurallarn belirlenmesi, bireyin ruh
sal hayatn belirlemeye devam ettii srece birey genile
yen, yaayan gruba iyice karr. Sadece bu grup ona gerek
letirilmi ve ruhsal bir varlk imkn salar. Yaam ierikle
rini ona getiren bu balayc dokularn yn, somut olarak
her an sadece onun sosyal evresi ile kendisi arasnda akar.
Ancak, grubun grevinin sonucunu edebiyat formunda,
grnr ilerde ve kalc rneklerde belirgin hale getirdii
anda, grup ve bireysel ye arasndaki hayati svnn ak
kesintiye urar. Bireysel yenin hayat sreci artk onu s
rekli ve rekabetsiz bir ekilde gruba mecbur klmaz. Bunun
yerine, nceki otoriter kiilerin varlna bal olmak yerine,
artk gcn nesnel kaynaklardan alabilir. Bu artk birikmi
olan stokun sosyal zihin srelerinden doduu gereinde
grece kk bir yarar vardr. ncelikle, bu arzda ete ke
mie brnen ey ounlukla bireyin mevcut deer duygu
laryla olduka balantsz olan uzak kuaklarn iidir. Ama
bunun da tesinde, bu arzn nesnellik formu, ar-sosyal
doal kaynaa ak olmas sayesinde znel kiilikten ayrlr
ve zihinsel ierii tr ve derece asndan ok daha belirgin
bir biimde geleneksel olarak oluturulan fikirlerden ok
kendine mal etme glerine dayal hale gelir. leride daha
fazla zerinde durulacak olan ve tarikatn karakteristii olan
gven (1/ ertrauen) zelliinden duygular kategorisindeki
yerini alan gizli toplum iindeki ilikilerin zel mahremiyeti,
sylenenlerin sonucu olarak, ruhsal ierikler gelenei birli
in ikincil hedefi olduunda, gizemlerinin ieriini yazya
dkmekten doal olarak kanr.
Gizliliin teknii hakkndaki bu konularla balantl ola
rak, gizlenmenin, topluluun maddi karlarnn teviki iin
tek yol olmad unutulmamal. Gerek ou adan tam
tersidir. Grubun yaps ounlukla belirli konular genel
bilgiden saklamay garanti etme amac tar. Bu, z ezote-
rik bir doktrin, teorik, mistik, dinsel bir bilgi olan zel gizli
toplum trlerinde geerlidir. Bu durumda gizlilik sosyolojik
bir kendi iinde sondur. Konu duyurulmas nlenecek bir
doktrine dnr. yelie kabul edilmek, ortak gizlilik ga
rantisi amac iin bir topluluk oluturur. Bu yelikler sadece
birbirine baml olmayan kiiliklerden ibaretse, sr ksa
zamanda yok olur. Sosyalleme, bu bireylerin her birine
srr aklama drtlerine kar kendisini glendirmek iin
psikolojik bir kaynak salar. Gizlilik, gsterdiim gibi, tecrit
olma ve bireysellemeye ynelik alyorsa, sosyalleme
kar etkide bir faktrdr. Eer bu genel olarak gizli toplu
mun sosyolojik anlamysa, yukarda karakterize edildii
gibi, gizliliin sadece sosyolojik bir teknik olmad, mez
ler iin gzda ve aamal yelie kabul olan yemin ve
mutlak sessizliin ayn amaca hizmet etmesi gibi, sosyal
lemenin de gizliliin daha iyi korunmas iin bir teknik
olduu en ak bir ekilde ortaya kar. Salam bir birle
tirme orannn teviki niteliksel olarak daima deiken olan
niceliklerin eklenmesiyle honut oluyormu gibi, btn
sosyalleme trleri bireyselleme ve sosyalleme ihtiyalar
n kendi formlar ve hatta kendi ierikleri iinde kartrr.
Bylece gizli toplum, toplum olmas olgusuyla, her srra zel
olan ayntnc faktr dengeler.
Gizlilik ve bireyci ayrlk kararl bir ekilde ballaktr,
yle ki gizliliin sosyallemesi iki kart rol oynayabilir. n
celikle, biraz nce belirtildii gibi, gizliliin sonraki devam
sresince yaltma eiliminin ksmen ntrleebilmesi iin
gizli tarikat iinde topluluk drtsnn tatmin olmas
amalanabilir, bu srada dnyann geri kalanna ilikin ola
rak veto edilir. Dier yandan, prensipte gizlilik, ayrntlarla
anlatmann prensipte reddedildii durumlarda grece ne
mini yitirir. rnein masonluk, amacnn en evrensel top
lum, birliklerin birlii , btn zel karakterleri reddeden
ve sadece btn iyi insanlar iin ortak olan z benimse
meyi amalayan tek birlik olduunda srar eder. Bu gittike
daha belirginleen eilimle birlikte, rgtlerin gizlilik unsu
runa, d dnyaya getirdii sadece ekilsel ilikilere izin ve
ren kstlamalarna kar bir kaytszlk da artmaya balar.
Gizlilik artk sosyalleme ile tevik edilir ve onun tarafndan
iptal edilir; bu da hibir eliki iermez. Bunlar sadece gizli
liin bireysellemeyle balantsnn kendini ifade ettii farkl
formlardr bir nevi zayflk ve korkunun birbirine bam
llnn kendini, zayflarn kendini korumak iin sosyal
balanma arad olgusunda ve yalnzken olduklarndan
daha fazla tehlikeyle karlatklarnda sosyal ilikilerden
kandklar olgusunda kendini gstermesi gibi.
Yukarda bahsedilen yelerin aamal kabul ayrca, sos
yolojik formlarn, gizli toplumlarn zel bir ekilde iaret
lendii, ok daha kapsaml ve kollara ayrlan blmne
aittir. Hiyerari, aamal eklemlenme, bir toplum unsurlar
ilkesidir. Gizli toplumlarn zellikle iblm ve yelerinin
derecelendirmesini dzenlemek iin kullandklar arnma ve
sistematikleme imdi tartlacak olan bir dier zellikle
ayn izgidedir; yani hayatlarna dair fa a l bilinleriyle. Bu ha
yat organik olarak daha igdsel glerin srekli dzenle
yici bir iradesinin yerini alr; yani iten bymenin, yapc
amalln. Yaplarndaki bu aklc unsur kendini en net
ekilde dikkatle dnlm ve keskin hatl mimarisinde
ifade eder. rnek olarak, Carbonari grubu modelinde orga
nize olan ve 1893te bir mahkeme srecinin sonucunda
tannr hale gelen gizli ek tarikat Omladindnn yapsn
verebiliriz. Omladindnn liderleri ba parmak ve par-
maklar a blnmt. Gizli toplantda yeler tarafndan bir
ba parmak seiliyordu. O ise drt parmak seiyordu.
Bu parmaklar baka bir ba parmak seiyor ve bu ikinci
ba parmak kendini ilk ba parmaa tantyordu, ikinci
ba parmak drt parmak daha seiyordu; bunlar bir
ba parmak daha; ve bylece eklemlenme devam ediyor
du. lk ba parmak dier btn ba parmaklar tan
yordu, ama dier ba parmaklar birbirini tanmyordu.
Parmaklar dan sadece ayn ba parmak altnda grupla
nan drt tanesi birbirini tanyordu. Omlandinddaki btn
ilemler ilk ba parmak , diktatr tarafndan yrtl
yordu. Dier ba parmaklar btn giriimlerle ilgili bilgi
lendiriyordu. O zaman ba parmaklar kendi altlarna,
parmaklar a gerekli talimatlar veriyordu. Karlnda
parmaklar da kendilerine tahsis edilen Omlandina yeleri
ne talimat veriyordu. Gizli toplumun hesaplama ve bilinli
irade temelinde ina edilmesi gerei, bu rasgele ina ilemi
nin, nceden tertip programlarnn doal elikisi olan zel
tutkuya bir esneklik salar. Btn ema dzenleri - bilim,
davran, toplum sakl bir zorunluluk gc ierir. Dn
cenin dndaki bir materyali dnce tarafndan gelitiril
mi bir forma tabi tutar. Eer bu, a priori ilkelere gre grup
lar organize etme giriimleri iin geerliyse, bymeyen,
tasarmla ina edilen, btn despotik ya da sosyal emalar
dan daha kk bir hazr yapm ina materyali miktaryla
hesaplanmas gereken gizli toplumun en yksek seviyesinde
de geerlidir. Kendi ilerinde zorlayc gler olan plan
yapma ilgisine ve yapc drtye eklenerek, nceden plan
lanm anahatlar, sabit pozisyon ve rtbelerle uygun olarak
bir toplum organizasyonunda, gelecek ve ideal olarak itaat
kr insan grubu zerinde kararl bir etki uygulama uyaran
na sahibiz. Bu drt bazen her trl faydadan kararl bir
ekilde ayrlr ve fantastik bir hiyerari yapsndan zevk alr.
rnein dejenere Masonlarn yksek seviyeleri gibi.
Aklama amacyla Afrikal Usta naatlar Tarikat ndan
birka detay verebilirim. On sekizinci yzyln ortalarnda
Almanya ve Fransada kuruldu ve Mason tarikatnn ilkele
rine uygun olarak kurulmu olsa da, Masonluu yok etmeyi
hedefledi. Bu ok kk toplumun ynetimi on be grevli
tarafndan gerekletiriliyordu; summus kayt grevlisi,
summi locum temenler, kdemli, alt-kdemli, din adam vs.
Tarikatn yedi seviyesi vard: sko mezler, sko Kar
deler, sko Efendiler, sko valyeler, Atl Regii, Secta
Consueta Atllar, Silentii Regii Atllar; vs.
Hiyerarinin geliimi ve benzer snrlamalarla paralel ola
rak, gizli toplumlarda ritel yaps olduunu gzlemliyoruz.
Burada ayrca tarihsel rgtlerin nyarglarndan kurtulmak
onlara byk bir zgrlk ve form zenginlii temeli ina
etme imkn salar. Belki kararl ve karakteristik farklarn
gizli toplumu ak toplumdan ve kullanm deerleri, for
mller, ayinler ve btn bunlarn stnl ve antitez ili
kisini toplumun temsil ettii amalardan ayrmas iin harici
bir eilim yoktur. Toplumun temsil ettii amalar oun
lukla ritel srrndan daha az dikkatle saklanr. lerici Ma
sonluk gizli bir kombinasyon olmadn aka vurgular:
yani yelerini, amalarn ya da eylemlerini saklamaya gerek
yoktur; sessizlik yemini sadece Mason ayinlerinin formunu
kapsar. Yani on sekizinci yzyln sonlarnda renci tarika
t olan Amicisten ynetmeliinin I. blmnde bu karakte
ristik hkme sahiptir:

Her yenin en kutsal grevi tarikan refahyla ilgili konu

larda mutlak sessizlii korumaktr. Bu konular arasnda:
tarikatn sembolleri ve tanma iaretleri, birlik kardelerinin
isimleri, trenler vs.
 Ayn ynetmelikte daha sonra amalar ve tarikatn karak
teri aklanr ve net bir ekilde belirtilir! Carbonarinin yaps
ve karakterini tanmlayan olduka snrl boyuta sahip bir
kitapta, yeni yelerin kabul ve toplantlarda trensel form
lar ve kullanmlarn anlatm yetmi be sayfa tutar! Daha
fazla rnek vermek gereksiz. Gizli toplumlarda ritelin
rol, eski dinsel-mistik tarikadardan 18. yzyln Glhalla-
rna ve en nl su rgderine kadar, yeterince iyi biliniyor.
Bu balantnn sosyolojik nedenleri hemen hemen aada
belirtilenlerdir.
Gizli toplumlarda ritel uygulamasnda artc olan ey
sadece gzlemlenen kesinlii deil, ncelikle bir sr olarak
saklanma endiesidir sanki aa vurulmas toplumun
ama ve eylemlerine, hatta toplumun varlna ihanet kadar
kt bir eymi gibi. Bunun ilevi muhtemelen dsal form
larn btnnn sr tarafndan zmsenmesi araclyla
gizli toplumun sahip olduu btn eylem ve ilgi trlerinin
bir btn haline geldii gereidir. Gizli toplum kendisine
zel kategoriler arasnda bir yaam-btnl tr olu
turmay amalamak zorundadr. Toplumun gl bir ekil
de vurgulad amalar ekirdei etrafnda, tpk ruhun etra
fndaki beden gibi bir formller yaps ve gizliliin koruma
s altndaki yerler ina edilir; nk sadece bir parann
dierini destekledii, uyumlu bir btn var olabilir. Bunun,
harici gizlilik emasnda gl bir ekilde vurgulanmas
gereklidir; nk gizlilik bu yzeyselliklerle ilgili olarak ka
nlmaz bir son deildir ve toplumun gerek karlar ko
nusunda olduu kadar dorudan talep edilmez. Bu askeri
rgtler ve dini topluluklarda da ok farkl deildir. Her
ikisinde de ematizmin, formlar btnnn, sabit davran
larn bu kadar byk bir alan kaplamasnn nedeni genel bir
fikir olarak hem askeri hem de dini kariyerin insann bt
nn talep etmesidir; yani her biri btn hayat zel bir
dzleme yanstr; her biri zel bir bak asndan, bir dizi
enerji ve ilgiyi balantl bir birimde birletirir. Gizli toplum
da genellikle ayn eyi dener. Temel zelliklerinden biri,
sadece ksmi karlar yoluyla bireyleri kendine baladnda,
toplum znde sadece faydacl bir kombinasyon olduun
da bile bireyleri daha geni bir kapsam iinde bir araya geti
rir ve onlar, ak bir toplumda ayn ortak amacn yapaca
ndan daha fazla karlkl zorunluluklara tabi tutar. Rite-
lin sembolizmi birbiriyle belli belirsiz balantl ok sayda
duyguyu canlandrdndan, kendini tamamen adayan in
sanlardan ok daha fazlasnn ilgilerine dokunduundan,
gizli toplum bu ilgileri bireye ynelik btnlkl bir talep
haline getirir. Ritel form yoluyla gizli toplumun zel amac
hem sosyolojik hem de znel olan kapsaml bir birim ve
toplama doru yaylr. Dahas, byle bir ekilcilik yoluyla,
tpk yukarda tarttmz hiyerarik yap yoluyla olduu
gibi, gizli toplum, kendini antitez olarak sunduu ekilsel
dnyann bir nevi muadilini oluturur. Burada evrensel
olarak ortaya kan sosyolojik bir normla kar karyayz;
yani, aslnda iinde yer aldklar daha byk yaplara ztlk
oluturmak ve onlardan ayrlmak ama daha byk yaplarn
formunu kendi iinde tekrarlamak. Sadece bir ekilde bir
btn olarak kabul edilebilecek bir yap, unsurlarn skca
bir arada tutabilecek bir yapya sahiptir. yelerinin birleti
rici bir hayat akmnn kanallar olmas sayesinde, organik
btnlk trn, bireysel yelerinin oktan benimsedii ve
bu taklit yoluyla kolayca bir paralel sunabilecek, daha b
yk bir btnden alr.
Ayn iliki gizli toplumlarda ritel sosyolojisi iin aada
ki nedeni de salar. Her toplum iinde bir l zgrlk
barndrr, bu zgrlk o toplumun yaps iinde salanm
deildir. ster gizli toplum, Vehmede olduu gibi, siyasi
alann eksik yarglama hakkn tamamlasn; ister, su rgt
leri rneinde olduu gibi o blgedeki yasaya kar bir
ayaklanma olsun; isterse gizemler rneinde olduu gibi
kendilerini byk blgenin emir ve yasaklarnn dnda
tutsunlar her durumda gizli toplumu karakterize eden
ayrlk hali (Heraussonderun) bir zgrlk tonuna sahiptir.
Bu zgrln uygulanmasnda toplumun kurallannn ge
erli olmad bir alan igal edilir. Bu haliyle bir gizli toplu
mun doas zerkliktir. Ancak, bir nevi anariye yaklar.
Genel tutarl kolayca elde eden birlik balarndan ekil
mek, gizli toplumda kksz kalmak, yaamla salam bir
ban noksanl (Lebensgefhl) ve kstlayc tereddtler ola
rak sonulanr. Ritelin deimezlii ve ayrntll ksmen
bu eksiklii dengeleme grevi grr. Ayrca insanlarn z
grlk ve yasa arasnda yerleik bir orana ne kadar ihtiya
duyduunu gsterir; ve dahas, ikisinin grece miktar onun
iin tek bir kaynaktan bildirilmedii durumda, byle bir
oran belirlenene kadar sz konusu miktar herhangi bir
kaynaktan tretilen baka bir miktara gre glendirme
giriimlerini sergiler. Ritelle gizli toplum kendini, maddi
kopuu ve kendine yeterliliine bir tamamlayc olarak talep
edilen, gnll olarak ekilsel bir ksdamaya tabi tutar.
Masonlar arasnda, alma eklinde ciddi bir birlik, btn
rgtlerin ritellerinde en yksek derecede aynlk talep
edenler, en fazla siyasi zgrle sahip olan Amerikallar
dr; tam tersine, esaret miktarnn zgrle getirilen kst
lamalar ynnde kar bir talebe ok snrl bir yer brakt
Almanyada her bir bireysel rgtn kendi iini yrtmesi
konusunda daha fazla zgrlk sz konusudur. Dolaysyla,
gizli toplumun ritelinin temelde anlamsz, ematik kstla
mas kesinlikle anariye yaklaan zgrlne, dahil olduu
evrenin kurallarndan ayrmasna tezat oluturmaz. Tpk
gizli toplumlarin ok yaygn varl gibi, bir kural olarak,
kamunun ksdanmasnn, polis dzeni siyasetinin, polis
basksnn bir kantdr; yani, tam tersine, bu toplumlarin
iindeki ritel dzenleme, insan doasnn dengesinin kst
lamay bir kar-etki olarak rettii, prensipte zgrlk ve
serbestlii kantlar.
Bu son dnceler, gizli toplumlarin hl gze arpan
zelliklerine yapacam analizi dayandracam metodolojik
ilkeye gtryor. Konu, ksaca, bu zelliklerin genel olarak
hangi lde tipik sosyalleme zelliklerinin saysal deiik
likleri olduudur. Gizli toplumlarin bu temsil eklini belir
lemek iin, sosyolojik formlar btnndeki konumlarn
tekrar gzden geirmemiz gerekir.
Toplumlardaki gizli unsur ncelikli bir sosyolojik gerek,
belirli bir iliki formu ve nans, grubun ya da grup yeleri
nin alkanlklarn belirleyen dier faktrlerle dorudan ya
da aracl bir karlkllkta ekilsel bir ilikidir. Dier yan
dan, gizli toplum ikincil bir yapdr; yani ancak tamamlan
m bir toplumun iinde ortaya kabilir. Baka bir deyile
gizli toplum, tpk dier toplumlarn, ve hatta kendisinin
bile, st ve alt ilikileri, naho amalar ya da giriimci ka
rakteri ile karakterize edilmesi gibi, srr tarafndan karakte
rize edilir. Ancak kendilerini bu zelliklerle ina edebilme
leri sadece zaten mevcut olan bir toplumun nkoullar
altnda mmkndr. Gizli toplum kendisini, daha byk
toplumun dahil olduu daha geni balantnn antitezi ola
rak belirler. Bu antitez, amac ne olursa olsun, dlama ru
hunun iinde niyetlenilen btn olaylardadr. Btn top
lumu tamamen fedakr bir ruhta belirli bir hizmete dn
trmeyi ve grevini tamamladktan sonra kendisini feshet
meyi amalayan gizli toplum bile toplamdan geici ayrma
sn amacnn kanlmaz teknii olarak kabul eder. Bu ne
denle daha byk gruplar tarafndan snrlanan daha kk
gruplarn hibiri, sosyolojik birlikleri tarafndan, gizli top
lumun ekilsel kendine yeterlilii konusunda yapt kadar
zorlanmaz. Srr, onlar bir esaret gibi evreler, bunun te
sinde maddi, ya da en azndan ekilsel kartlk dnda bir
ey yoktur, bylece toplumu bir btn olarak kendi iine
kapatr. Her tr gruplamalarda, grup yaamnn ierii, hak
lar ve grevler alannda yelerinin eylemleri bilinlerini o
kadar doldurabilir ki, normal koullar altnda sosyalleme
gerei neredeyse hibir rol oynamaz. Dier yandan, gizli
toplum yelerinin kendi zihinlerinden kamak iin bir top
lum oluturduunun kesin bir ekilde farkna varmasna
izin vermez. Srrn her zaman alglanabilir ve her zaman
korunmas gereken dokunakl zellii, srra bal olan birlik
formuna, dier birimlerle kyaslandnda egemen olan bir
anlam salar.
Gizli toplumda organik byme, toplanmada igd
zellii, birbirine ait olmak ve bir btn oluturmak konu
sunda doal ilerleyi mutlak biimde eksiktir, ierikleri ne
kadar mantksz, mistik, izlenimci (gefhlsmssi) olursa ol
sun, kurulma ekilleri her zaman bilinli ve kastldr. Ba
tan itibaren ortaya klar ve bir toplum olma bilinleri srekli
olarak vurgulanr. Bu anlamda gizli toplum, birlemenin
aa yakar yaamn ortak kklere sahip olduu unsurlarn
doal biimde birlikte bymesinin ifadesi olduu btn
genetik (triebhaft) toplumlarn antitezidir. Sosyolojik formu
teleolojik kombinasyonuyla (.Zmckverband) ayndr. Bu bu
luma, gizli toplumlarn yapsndaki form tanmlamalarnn
zel kesinliklere ulatn ve temel sosyolojik zelliklerinin
olduka genel iliki trlerinin saysal ykselilerden ibaret
olduunu anlamay kolaylatrr.
Bu zelliklerden biri daha nce belirtildi; sosyal evreyi
kapatma yoluyla toplumun karakterizasyonu ve tutarll.
Bu amala ounlukla karmak tanma iaretleri kullanlr.
Bu sayede birey, topluma ye olduunu kantlar. Gerekten
de, yaznn genel olarak kullanlmaya balamasndan nceki
dnemlerde, bu tr iaretlerin kullanm zorunluydu. G
nmzde dier sosyolojik kullanmlar sadece kimlik be
lirtme amacnn nne geer. Tanmlayc kimlik kart eksik
olduu srece, farkl yerlerde alt blmlere sahip olan bir
tarikat, bu iaretler kullanlmadnda, yetkili olmayan d
lama ve sadece yelerin kar ya da bilgi edinebilmesi hakl
taleplerini gvenceye alma uygulamalarm gerekletire-
mezdi. Bu iaretler sadece hak eden, onlar sr olarak sak
lamaya sz veren ve tarikatn yesi olarak merulama
amalar iin kullanabilecek olan kiilere aklanyordu. Bu
ayrc izgileri izme amac, doa insanlar (zellikle Afri
kada yaayanlar ve Amerikan yerlileri) arasndaki belirli
gizli tarikatlarn gsterdii ilerlemeyi net biimde karakteri-
ze eder. Bu tarikatlar sadece erkeklerden oluur ve temel
olarak kadnlardan farklann vurgulama amac gder. ye
leri eylem sahnesine ktnda kimliini gizler ve kadnlarn
kendilerine yaklamasn, ciddi ceza tehdidiyle yasaklamak
gelenekseldir. Yine de kadnlar arada bir, bu korkun figr
lerin hayalet deil kendi kocalar olduunu kefetmek iin
gizlilik perdelerine yeterince nfuz etmeyi baarabildi. Bu
olduunda, tarikatlar ounlukla btn anlamn kaybetti ve
zararsz maskeli gsteri seviyesine dt. D oa insanlarnn
farkllamam duyusal grleri, bu tr tarikatlarn kendini
soyutlama arzusu ve hakkna sahip olanlarn klk deitire
rek ya da baka bir ekilde kimliklerini gizleyerek vurgula
mak istedikleri daha btn bir ayrma kavram olutura
maz. Bu, kimlik gizlemenin en ham ve harici olarak en ra
dikal formudur; sadece kiinin zel eylemini deil, kiinin
btnn gizlemek; tarikat gizli olan bir ey yapmaz, onu
oluturan insanlarn toplam onu bir srra dntrr. Bu
gizli toplum formu, btn aktrlerin kendilerini zel bir
etkinlie adad ilkel entelektel dzleme karlk gelir; yani
etkinliin, btn yelerinden daha aznn paylaabilecei bir
karakter salayacak kadar somutlamad dzleme. Dolay
syla, srrn aa kt anda btn ayrmann anlamsz
hale gelii ve tarikatn, aralar ve davurumlaryla, i anla
mn yitirmesi de anlalr.
Sz konusu rnekte ayrma bir deer ifadesi gcne sa
hiptir. Bakalarndan ayrlr; nk bakalarnnkiyle ortak
bir zellii benimseme isteksizlii sz konusudur ve baka
laryla kyaslandnda her birinin kendi stnln iaret
etme arzusu vardr. Bu neden her yerde maddi (.sachlich)
amalarn peinde kurutanlardan net bir ekilde ayrlan
gruplarn oluumuna yol aar. Kendini ayrtrmak isteyen
lerin bir kombinasyon oluturduu gereinin sonucu ola
rak bir aristokrasi ortaya kar. Bu aristokrasi bireylerin
kendilik bilinlerini toplamlarnn arl yoluyla glendi
rir ve artrr. Bu ayrcalkllk ve gruplarn oluumu bylece,
ona ou durumda deer anlamnda zel damgasn sa
layan bir aristokrasi ina etme amac ile birbirine balan
mtr. Okul snflarnda bile, birbirine yakndan bal ok
kk yolda gruplarnn, rgtlenmemi olan bakalarna
kyasla kendilerini elit olarak kabul ettiklerini gzlemleyebi
liriz. rgtlenmemi olan kiiler de kin ve kskanlkla da
olsa, gnlsz bir ekilde bu yksek deeri kabul eder. Bu
rneklerde gizlilik ve gizlilik rol yapmak (Geheimnistnerei),
ayrma duvarm daha da ykseltme ve grubun aristokratik
doasn glendirme yollardr.
Gizli ilikilerin genel sosyolojik ayncalklln younla
mas olarak ifade edilen bu anlam, politik aristokrasilerde
ok dikkat ekici bir ekilde ortaya kar. Aristokratik kont
rol gizliliinin, aristokrasinin gereklilikleri arasnda her za
man bir yeri oldu. Bu gizlilik, bilinmeyenin korkun, gl
ve tehdit edici grnd psikoloji gereinden faydalanr.
ncelikle, bu gerei ynetici snfn saysal kkln
gizlemek iin kullanr. Spartada sava says mmkn
olduu durumlarda gizleniyordu. Venedikte ayn ama,
btn nobil^mn basit siyah kostmler giymesi kararnda da
grlr. Dikkat ekici giysiler, ynetenlerin saysnn ne
kadar az olduunun grlmesini engellemek iin yasaklan
malyd. Bu rnekte politika, en yksek seviyedeki ynetici
lerin dahili emberini tamamen gizlemek iin uygulanrd.
devlet engizisyoncusunun isimleri sadece onlar seen
10 kiilik Konsl tarafndan bilinirdi. Baz svire aristokra
silerinde en nemli yarg nfuz blgelerinden birine gizli
grevliler (die Heimlichen) ad veriliyordu ve Freiburgda
aristokrat aileler die heimlichen Geschlechter olarak tannyordu.
Dier yandan demokratik ilke, duyuru ilkesiyle balantldr
ve ayn amala genel ve temel yasalar oluturma eilimin
dedir. Bu eilim snrsz zne saysyla ilikilidir ve doas
gerei kamusaldr. Tam tersine, aristokrat rejim iinde gizli
lik uygulamas, sadece aristokrasilerin onaylanm, genel,
temel yasalara kar kmay alkanlk edinmesi yararna, bu
sosyal dlama ve muafiyetin ar abartlmasdr.

Aristokrat kavramnn bir grubun politikasndan bir bire

yin zellii olmaya (Gesinnun) geii durumunda ayrma ve
gizlilik ilikisi, dardan bakldnda tamamen deiik bir
dzleme eriir. Hem ahlaki hem de zihinsel adan m
kemmel ayrm (Vomehmheify btn gizlilii reddeder; nk
isel gvenlik bakalarnn hakkmzda ne bildiini ya da
bilmediini, bize dair dncelerinin doru ya da yanl,
yksek ya da dk oluunu nemsizletirir. Bu stnlk
bak asndan, gizlilik harici kiilere bir taviz ve onlar gz
nnde bulundurma bamlldr. Yani ounluun aris
tokrat ruhun, kitlelerin umursanmamasnn bir iareti ve
kann olarak kabul ettii maske , kitlelerin bu insanlara
verdii anlamn dorudan kantdr. Ayrm gerek olanlarn
maskesi, ounluun onlar anlamad, deyim yerindeyse
klk deitirmeden ortaya ktklannda bile, onlar grme
diidir.
 Evrensel bir form gerei olarak gizlilii ilerleyici bir tek
nik eklinde kullanan emberin dnda kalan her eye kar
engel, gizli toplumlarn son gizemlerine giriin alkanlk
olduu ve gizli toplumlarn dier sosyolojik zelliklerine
k tutan derecelerin okluu yoluyla zel bir renk kazanr.
Bir kural olarak mezden, topluma kabul edilmesinin ilk
aamalarndan nce dahi gerekleecek her eyi sr olarak
saklayacana dair ok ciddi bir vaat talep edilir. Bununla
birlikte gizliliin etkileyebilecei, yrrle sokabilecei
mutlak ve ekilsel ayrmadr. Yine de, bu koullar altnda
tarikatn temel ierii ya da amac mezin eriimine ancak
aamal olarak aldndan ama ister gizemlerin kut
sanmas yoluyla ruhun arnmas ve kurtuluu olsun, isterse
Hahailer ve dier su rgtlerinde olduu gibi, btn ah
laki kstlamalarn mutlak biimde ortadan kaldrlmas ol
sun - maddi konulardaki ayrma aksi durumlarda emredi
lir. Yani daha srekli ve greceli hale getirilir. Bu yntem
uygulandnda, yelie yeni kabul edilen kii dardaki bir
kiiye benzer durumdadr. Yeni kiinin test edilmesi ve
ilikinin btn ya da merkezini kavrama noktasna kadar
eitilmesi gerekir. Ancak, bununla birlikte yeni kiiye d
dnyadan koruma ve yaltlma da sunulur. Bu da giri ye
miniyle elde edilen korumann tesine geer. Druidler r
neinde tesadfen gsterildii gibi hl denenmemi ola
nn ihanet etme imkn da ok dktr; nk bir btn
olarak toplumu evreleyen gizli ilke iinde aamal gizlilik,
ayn zamanda temelini oluturduu esnek bir savunma alan
da oluturur. Egzotik ve ezoterik yelerin antitezi, Pisagor-
cular rneinde grdmz gibi, bu koruyucu anlamann
en dikkat ekici formudur. Sadece ksmi ye kabul edilen
kiinin evresi, kesinlikle ye kabul edilmeyene kar geni
bir tampon blge oluturur. Ama her yerde ifte ilevi
balamak ve ayrmak olduundan ya da daha dorusu tek
bir rol oynamasna ramen bizim, onu sezgi kategorilerimi
ze ve gr amza gre birletirici ve ayrc olarak deer
lendirmemizden - bu balantda dahili olarak birbiriyle
atan eylemlerin btnl ok net biimde grlr. Tam
da toplumun alt seviyelerinin srrn gerek merkezine do
layl bir gei oluturmas geritepki kresinin aamal bir
ekilde sktrlmasna neden olur. Bu da tamamen darda
ya da tamamen iinde radikal bir duruun tutarszlndan
ok daha gvenli bir koruma salar.
Sosyolojik kendine yeterlilik kendini bir grup egoizmi
olarak pratik bir etki iinde sunar. Grup, kendi amalarn
kendisinin dndaki yaplarn amalarna gsterdii ayn
umursamazlkla takip eder. Birey rneinde bunun ad ego
izmdir. Bireyin bilinci iin bu tutum muhtemelen, grup
amalarnn kendi ilerinde ar-bireysel, nesnel bir zellie
sahip olduklar gereinden ahlaki bir mazeret edinir. Grup
egoizminin ileminden dorudan kazan salayan bir birey
bulmak ounlukla imknszdr. Grup programna bu
uyumluluk kurucularndan cmertlik ve fedakrlk talep
eder. Ancak buradaki tartma konusu etik deerlendirme
deil, grup egoizminin etkisi ya da iaretiyle grubun kendi
evresinden kopuudur. Kendisini daha byk bir evre
iinde srdrmek ve gelitirmek isteyen kk grup rne
inde, herkesin gzleri nnde srdrld srece bu
politikada belirli snrlar olacaktr. Bir kamu topluluu daha
byk bir organizasyonun dier toplumlanna ya da organi
zasyonun kendisine ne kadar dman olursa olsun, nihai
amalarn gerekletirmenin btnn avantajn artrdn
her zaman belirtmelidir. Bu gstermelik belirtme ihtiyac
her durumda eylemlerinin gerek egoizmine biraz kstlama
getirecektir. Gizli toplumlar rneinde bu ihtiya yoktur.
Dier toplumlara ya da toplumun btnne kar en azn
dan bir dmanlk olasl verilir. Ak toplum bu olasla
meydan veremez ve dolaysyla kstlamalar olmadan bunu
uygulayamaz. Ak toplumu, onu kuatan btnn teleolo
jisiyle dzenlemek iin vazgeilmez olan ikiyzllk ve
tenezzlden vazgeilerek gizli toplumun sosyal evresinden
ayrmas daha kararl bir ekilde sembolize ve tevik edi
lemez.
Her gerek toplumun saysal snrlamasna ramen, hl
nemli miktarda isel eilim mevcuttur: Dlanmayan her
kes ieridedir. Belirli politik, dini ve snf evreleri iinde,
belirli koullan yerine getiren herkes o evreyle ilikili kabul
edilir. rnein, bir devletin snrlar iinde doan herkes,
zel durumlar onu bir istisna yapmad srece, olduka
karmak sivil toplumun bir yesidir. Belirli bir sosyal sn
fn yesi, aslnda, gnll ya da gnlsz olarak kendini
darda brakmazsa, bu gruba ait olma gelenek ve yntem
lerine dahil edilir. Ar rnek, bir kilisenin insan rknn
btnln gerekten kapsad iddiasyla sunulur. Sadece
tarihi kazalar, gnahta srar etme ya da zel bir ilahi ama
bir kiiyi dini cemaatten dlar. Bu nedenle burada yol, ge
nel olarak toplumlarin sosyolojik anlam ilkesinde bir ay
rma ve uygulamada yumuayan kesinlikleri eklinde ikiye
ayrlr. Temel ilkeye kart olarak: Aka darda brakl
mayan kii ieridedir, ve dieri: Aka ieriye alnmayan
kii dardadr. Sonuncusu gizli toplumlar tarafndan ok
kararl bir ekilde temsil edilir. Aynmalarnn snrsz ka
rakteri, geliimlerinin her aamasndaki bilin, hem etki
hem de neden olarak, aka benimsenmeyen kii aka
darda braklmtr kuralna sahiptir. Mason kardelii,
son zamanlarda daha ok vurgulanan gerek anlamda bir
gizli tarikat olmad iddiasn, btn insanlar ierme ve
dolaysyla insanl bir btn olarak temsil etme idealinden
daha iyi destekleyemezdi.
D dnyadan ayrmann younlamas, her yerde olduu
gibi burada da ieride benzer bir dayanmay vurgular.
Bunlar tek bir sosyolojik tutumun iki farkl sergilenme ek
lidir. Bir insana bakalaryla gizli bir ilikiye girdiinde su
nulan amalar ounlukla genel sosyal evrenin o kadar
byk bir blmn dlar ki, gerek ve olas yeler bir
nadirlik deeri kazanr. Bu konu dikkatle ele alnmaldr;
nk ceteris paribus1 onlarn yerine bakasn getirmek, sra
dan bir toplumdakinden ok daha zordur. Dahas, gizli
toplum iindeki her tartma ihanet tehlikesini de berabe
rinde getirir, bunu nlemek iin birey ile btnn ibirlii
yapmas muhtemeldir. Son olarak, gizli toplumlarin onu
evreleyen sosyal sentezden ayrlmasyla, atmalarn ou
ortadan kalkar. Bireyin btn snrlamalar arasnda, gizli

1 (Latince) Dier btn eyler sabitken - n.

toplumlarla olan ilikisinden kaynaklananlar her zaman
srad bir zellie sahiptir. Bunun tam tersine, ak snr
lamalara sahip olan domestik ve sivil, dinsel ve ekonomik,
snf ve arkadalk iinde olan snrlamalar, ierikleri ne
kadar eitli olursa olsun, hl ok farkl bir lye ve etki
ekline sahiptir. Ak toplumun, tek bir dzlemde yer alan
taleplerinin kesitiini gstermek iin gizli toplumlarla kar
latrlmas gerekir. Ayn zamanda, bu alanlardan tek bi
rinde, bireyin gc ve ilgi alan zerinde rekabeti bir a
tma yrttklerinden, bireyler sert bir atma haline gi
rer; nk her biri ayn zamanda dier evrelerin karlar
nedeniyle istenmitir. Gizli toplumlarda, sosyolojik izolas
yonlar gz nne alndnda, bu atmalar olduka snr
lanmtr. Gizli toplumlarn amalar ve programlar, ak
toplumun bu dzleminden gelen rekabeti karlarn kap
nn dnda braklmasn gerektirir. Gizli toplum kendi
dzlemine ait olduundan - bir gizli toplumdan fazlasna
ait olan birka birey yeleri zerinde mutlak bir egemen
lik tr uygular. Bu kontrol, ak ibirlii trnde kolayca
doabilecek atmalar nler. Btn toplumlarda galip
gelmesi gereken Kraln Bar (Burgfriede) zel ve srad
snrlamalar yoluyla gizli toplumlar iinde eklen benzersiz
bir ekilde tevik edilir. Gerekten de, bu daha gereki
zeminden tamamen uzakta, bu gizlilik formu yelerini ra
hatsz edici olabilecek etkilerden korur ve bylece uyumu
daha mmkn klar. Bir ngiliz devlet adam ngiliz bakan
lar kurulunun g kaynan onu evreleyen gizlilik iinde
kefetmeye alt. Kamu hayatnda aktif olan herkes, eer
eylemleri gizli tutulursa, kk bir insan grubunun ok
daha kolay anlamaya varabileceini bilir.
Gizli toplumlar iindeki zel btnlk seviyesi, merkezi
lemesinin kesinliine baldr. Liderlerine snrsz ve kr-
lemesine itaat rnekleri sunarlar. Bu tabii ki baka yerlerde
de gerekleir; ancak burada dikkat ekici olan ey dier
btn yasalara kar sklkla benimsenen anarist ve negatif
tavrdr. Gizli toplumun amalar ne kadar fazla su zellii
tarsa, liderlerinin gc o kadar snrsz ve uygulamalar da
o kadar acmasz olur. Arabistandaki Hahailer, zellikle
on sekizinci yzylda Fransada farkl dallara sahip yamac
bir toplum olan Chauffeurs, 17. yzyldan 19. yzyln bala
rna kadar Ispanyada Engizisyonla ilikili olan su rgt
Gardunas doas kanunsuzluk ve isyan olan btn bunlar,
bazen kendi setikleri ve eletiri ya da snrlama olmakszn
itaat ettikleri tek bir yneticinin ermindeydiler. Buna, hi
phesiz, her zaman zgrlk ve birlik talebinin arasnda
var olan, ritelin ciddiyeti rneinde gzlemlediimiz iliki
de katkda bulunur. Bu iliki iki eilimin u noktalarn bir
birine balar. Bu toplumlann geerli dier kurallarn kar
snda sahip olduu an zgrln, karlarn eitlenmesi
uruna, benzer bir itaatkarlk ve bireysel iradeden vazge
me arl ile dengelenmesi gerekir. Ancak daha da temel
olarak, gizli toplumun varlnn temeli olan merkezileme
ihtiyac ve tek bir merkeze bal olma egemenlii, zellikle
su rgt gibi geimini evresindeki toplumdan salad
nda, ok sayda alan ve eylemde bu toplumla birletiin
de, ihanet ve kar oyalamasyla ciddi olarak tehdit edildi
inde sona erer. Sonucunda gizli toplumun, zellikle her
hangi bir nedenle gl bir birletirici otorite gelitiremedi
inde zel tehlikelere maruz kalmas olaandr. Waldenses
znde gizli bir toplum deildi. Ancak 13. yzylda, kendini
gzlerden uzak tutmaya mecbur brakan d basklarn so
nucunda gizli bir topluma dnt. Bu nedenle, dzenli
toplantlar gerekletirmek imknsz hale geldi ve bu da bir
doktrin birlii eksikliine yol at. zole yaam ve geliime
sahip, sklkla birbirine kar dmanca tutuma sahip olan
ok sayda kol ortaya kt. De getiler; nk gizli
toplumun gerekli ve glendirici zelliine, yani her zaman
etkili olan merkezilemeye sahip deillerdi. Gerek u ki,
Masonluun dinamik anlam doal olarak kapsamyla doru
orantl deildir. Masonluun zenginlii muhtemelen, ne
birleik bir rgte ne de merkezi ynetime sahip olan par
alarnn kapsaml zerklii ile aklanr. Masonlarn ortak
yaam sadece temel ilkeleri ve tanma iaretlerini kapsad
ndan, yelerinin glerini bir arada tutan merkezileme
deil, esas itibaryla sadece eitlik ve insanlar arasndaki
balant normlardr. Bu da gizli toplumun ayrlyla iliki
lidir.
ounlukla olduu gibi, gizli toplumlarn bilinmeyen li
derler tarafndan ynetilmesi, bu ekilsel nedenin abartl
masndan baka bir ey deildir. Dk seviyedekilerin
kime itaat ettiini bilmesi arzu edilmez. Bu zellikle srr
korumak iin yaplr ve bu gz nne alndnda, btn
dzenek byle bir gizli toplumu ina etmek iin abartlr.
Tpk talyadaki Welf valyelerinde olduu gibi. Bu tari
kat 19. yzyln balarnda talyann zgrlne kavuma
s ve btnlemesi amacna ynelik alyordu. Merkezle
rinden her birinde, birbirini tanmayan ama Grnr
adndaki arac yoluyla iletiim kuran, alt kiilik bir st kon
sey vard. Ancak gizli liderliin tek faydas bu deildir. Gizli
liderlik daha ok, merkezi uyumun en u seviyede ve soyut
bir ekilde yceltilmesidir. Taraftar ve lider arasndaki geri
lim, lider gr mesafesinden ekildiinde en yksek sevi
yesine ular. Geriye kalan ey, hibir kiisel detayn yer
almad, en saf ve kusursuz itaat gereidir. Bilinmeyen bir
otoriteye, bir yetkililer grubuna, nesnel bir yasann temsilci
sine itaat etmek kararl bir ciddiyet karakterine sahip olsa
da, yetkili kii prensipte gizli kald srece, bu itaat daha da
ykselerek esrarengiz bir mutlaklk seviyesine ular. Yne
ticinin grnr ve tannr olmasnn yan sra, kiiliin gc
olan bireysel telkinin de hkim olan ilikide ortadan kalkt
kabul edilmelidir. Yine de bununla birlikte ilikideki snr
lamalar da yok olur. Yani gerek ilikide bulunabilecek tek
bir kiinin greceli, deyim yerindeyse insani tavrlar. Bu
durumda itaatin, snrlar sz konusu olduu srece kesin
bir ekilde tanmlanmam, soyut bir gce hibir yerde
grlemeyen ve tam da bu nedenle her yerde beklenebile
cek bir gce - tabi olma hissi ile tevik edilmesi gerekir. Bir
grubun egemen otoritenin birlii yoluyla sosyolojik olarak
evrensel uyumluluu, bilinmeyen liderlie sahip gizli top
lum rneinde, bir focus imagitariusa) doru deiir ve by-
lece en farkl ve youn formunu edinir.

1 (Latince) Hayali odak n.

 Gizli toplumun bireysel unsurlarnn bu merkezilemi
itaatle ilikili sosyolojik karakteri, bireysellemeleridir. T op
lumun ncelikli amac bireysel yelerinin karn gelitir
mek olmadnda ve kendi dna kmadnda ve bunun
yerine toplum yelerini dardaki ama ve etkinlikler iin
bir ara olarak kullandnda, gizli toplum fedakrlk, birey
sellii yok etme seviyesini artrr. Bu da genel olarak sosyal
durumun bir sonucudur. Bu sayede gizli toplum, gizliliin
yukarda vurgulanan bireyselleme ve farkllama zelliini
oaltr. Bu, grn ve etkinlikleri neredeyse her zaman
klk deitirmekle ilikili olan doa insanlarnn gizli tarika
tyla balar. Yani bir uzman, doa insanlar arasnda klk
deitirme (Masken) gzlemlediinde, orada en azndan
gizli bir tarikatn var olabileceinin mmkn olduu ka
rmn yapar. Gizli tarikatnn znn bir paras, yelerinin
kimliklerini gizlemesidir. Yine de, sz konusu kii ne kp
gizli tarikatn bir yesi olarak kendinden emin bir ekilde
hareket eder ve gizledii tek ey yzdr. Bu da kiiliinin
gizli toplumda temsil ettii roln ardnda kaybolduunu net
bir ekilde vurgular. Yetmili yllarda Amerikada Clan-
nagael adyla organize olan rlandalI etede yeler isimleriy
le deil, sayyla adlandrlyordu. Tabii ki bunun amac gizli
lii korumakt. Ancak bu durum gizliliin, bireysellii ne
dereceye kadar bastrabileceine de bir rnek tekil ediyor.
Sadece bir say olarak varlk gsteren benzer durumlarda
grld gibi dier yelerin ismini bilmedii kiiler ara
snda liderlik, bireysel istek ve yetenekleri ok daha az gz
nne alr. Bu anlamda riten kapsaml rol ve ciddiyeti
de ok etkilidir. Bu durum, birliin kendi yelerini birer
birey olarak benimsedii grup rneklerinde tam tersidir.
Btn bunlar hedefin, yelik ve etkinliin bireysellii ze
rinde egemen olduu anlamna gelir. Hiyerarik tarikat,
bireyi sadece belirli bir role sahip unsur olarak kabul eder.
Her bir katlmcya, kiisel hadarnn yok olduu, geleneksel
bir giysi atfeder. Farkl kiilikleri ortadan silmenin bir dier
rnei de, gizli toplumlar yeleri arasnda st seviyede eit
lik yerletirdiinde grlr. Bu, kurulularnn despotik
karakteriyle elimez; nk her tr gruplamada despotluk
ynetilenlerin eitlenmesi ile ilikilidir. Gizli toplum iinde
ounlukla yeler arasnda kardee bir eitlik mevcuttur.
Bu da dier yaam koullanndaki fa r kllklarla keskin bir
ztlk oluturur. Bunun tipik rnekleri, kardelik unsurunun
gl bir ekilde vurguland dinsel-etik karaktere sahip
gizli toplumlarda ve yasad doaya sahip toplumlarda
grlr. Bismarck anlarnda, gen bir mahkeme alan
olarak gzlemlemeye balad, Berlindeki ok geni bir
alana yaylm bir pedofil rgtten bahseder; ve btn
sosyal tabakalar tarafndan yasaklanm bu ahlakszln
ibirlii iinde uygulanmasnn rgt iindeki eitleyici etki-
si ni vurgular. Gizli toplumun, birey ile toplum arasndaki
tipik ilikiyi ar bir seviyeye tand bu kiilii kaybetme
durumu, sonunda kendini karakteristik sorumsuzluk olarak
ortaya koyar. Bu balantda da, fiziksel klk deitirme
[Maske) ilkel bir fenomendir. Gizli Afrika tarikatlarnn
ou, ormann ruhu olarak klk deitiren bir adam tara
fndan temsil edilir. Bu kii karsna kan herkes zerinde,
istedii lde iddet gsterebilir, hrszlk yapabilir ve hat
ta cinayet ileyebilir. fkesine dair ona hibir sorumluluk
yklenmez ve bunun nedeninin sadece klk deitirmek
olduu ok aktr. Bu ksmen ynetilemez yntem saye
sinde bu toplumlar yelerinin kiiliinin ortadan kaybolma
sn salar. Eer bu yntem olmazsa bu yeler hi phesiz
intikam ve cezalandrma duygularnn egemenliine gire
ceklerdir. Ancak, sorumluluk egoyla o kadar yakndan ba
lantldr ki felsefi adan da yle, tm bu sorumluluk
meselesi sadece ego meselesinin bir aynntsdr kiinin
kimlik zelliklerinin ortadan kaldrlmas, sz konusu naif
anlaya gre, sorumluluun ortadan kalkmasn salar.
Siyasi ustalk da bu korelasyondan yeterince faydalanr.
Amerikan Temsilciler Meclisinde gerek sonulara kalc
komitelerde ulalr ve bu kararlar hemen hemen her za
man onaylanr. Ancak bu komitelerin ilemleri gizlidir ve
bu yzden yasama etkinliinin en nemli ksm kamunun
eriimine ak deildir. Bylece temsilcilerin siyasi sorumlu
luu byk lde silinmitir; nk gzlemlenemeyen
ilemlerden kimse sorumlu tutulamaz. Bireylerin ilemlerde
 oynad rol gizli kaldndan, komitelerin ve Temsilciler
Mecsinin eylemleri ar-bireysel bir otoriteye aittir. Bura
daki sorumsuzluk ayn zamanda, grup eyleminin gizliliiyle
bir arada yer alan ayn younlam sosyolojik bireylikten
uzaklamann sonucu ya da semboldr. Eylemleri gizli
olan btn ynetimlerde, fakltelerde, komitelerde, yne
tim kurullarnda vs. ayn ey geerlidir. Birey, emberin
anonim yesi olarak ortadan kaybolur. Onunla birlikte,
somut zel karakterinde onunla hibir ba kurulamayacak
olan sorumluluk da bylece ortadan kaybolur.
Son olarak, evrensel sosyolojik zelliklerin bu tek tarafl
younlamas, gizli toplumu evreleyen byk emberin
hakl ya da haksz olarak gizli toplumda var olduunu d
nd tehlike ile desteklenir. Gl bir merkezileme,
zellikle de siyasi trde, gerekletirilmeye allan bir yer
de, unsurlann birbiriyle iletiimi, ierik ve amalarndan
balanarak engellenir. Sadece bir birlik olarak, temel ilkeyle
uyumlu ekilde bir araya gelebilirler. Merkezi g, yeleri
ortak bir btn eklinde bir araya getirme yetkisini kendine
saklamak ister. Merkezi gcn btn zel toplumlara (.Son-
derbund) kar kskan hevesi btn siyaset tarihinde yaygn
dr. Bunun karakteristik bir tr 1481 tarihli svire anla
masnda grlr. Bu anlamaya gre on konfedere devlet
arasnda ayr bir ittifak kurulamazd. Bir dieri, 17 ve 18.
yzyllardaki despot ynetimler tarafndan raklarn dernek
kurmasnn yasaklanmasdr. Bunun nc rnei, sklkla
modern devlet tarafndan sergilenen, yerel siyasi kurumla-
nn birbiriyle ilikisini kesme eiliminde grlr. zel r
gtten evresindeki btne ynelen bu tehlike, en yksek
seviyesine gizli toplum rneinde ular. nsanlar yabancla
ra ya da ksmen tannan kiilere kar nadiren sakin ve ras
yonel bir tutum gsterir. Tannmayan kiiye var olmayan
muamelesi yapan budalalk ve bilinmeyeni devasa tehlike
ve dehete dntren endieli hayal gc, insan eylemleri
ne ekil veren alkanlklardr. Bu ekilde gizli toplum, sa
dece gizli olduu iin tehlikeli grnr. Herhangi bir zel
organizasyonun gnn birinde yasal olarak biriktirdii g
lerini arzu edilmeyen bir ama urunda kullanp kullanma
yaca bilinmediinden ve tam da bu yzden merkezi g
ler bu organizasyonlara kar prensipte gvensizlik duydu
undan, prensipte gizli olan organizasyonlar rneinde bu
organizasyonlarn gizli olmalarnn, barndrdklar bir tehli
kenin stn kapatt phesi ok doaldr. 19. yzyln
balarnda Katolikliin basklarna kar ngilterede kurulan
Orangemen toplundan halk iindeki btn konumalardan
kand ve sadece gizlilik iinde, kiisel ilikiler ve yazma
lar araclyla varln srdrd. Ama onlara kamu tehlike
si grntsn veren de tam olarak bu gizlilik oldu. K a
mu grn etkilemekten kanan insanlar kesinlikle g
kullanmay planl yordur pheleri dodu. Bylece gizli
toplum, sadece gizli olma temelinde, tehlikeli bir ekilde
mevcut glere kar olan komplolarla ilikilendirilir. zel
organizasyonlann evrensel siyasi ciddiyetinin ne kadar
abartlabilecei, u rnekte aka grlr: En eski Germa-
nik esnaf loncalan, yelerine etkili bir yasal koruma salard
ve bunun kapsam devlet korumasnn nne geerdi. Bir
yandan, Danimarka krallar onlar kamu dzeninin destek
ileri olarak kabul eder ve karlarm korurdu. Ancak kart
olarak, ayn nedenle, devletin dorudan rakipleri olarak
ortaya karlard. Bu nedenle Frenk kilise kurullan onlan
hain olarak damgalayarak mahkm etti. Gizli ilikiler, mer
kezi glerin dman olarak o kadar kt bir itibara sahip
tir ki, politik anlamda onaylanmayan btn ilikiler byle
dmanca bir tavrla sulanr!
 Son kanlar
Glha Aydnlanmas
Frances A. Yates

XV II. yzyln balarnda by, simya ve Kabala asndan yeni bir

an balangcn haber veren, doa hakkndaki yksek seviyedeki bilgi
ve kudreti ifa eden iki manifesto yaymland. Yazan belli olmayan bu
belgeler "Glha Kardelii" adna yazlmt. O zamandan beri bu gizli
hareket bitmek tkenmek bilmeyen bir merak konusu ve birok tart
mann ilgi oda oldu. Tannm tarihi ve akademisyen Frances Yates,
bu almasnda Glha Aydnlanmasyla ilgili gerei ortaya koymakta
ve bata Ingiltere olmak zere tm Avrupa'nn siyasi ve kltrel tarihi
ne etkisini ayrntlaryla gzler nne sermektedir. ada bilim ve
tbbn ekilleniinde okltn oynad rol tarikat mensubu olan Des-
cartes, Bacon, Kepler ve Newton gibi nemli isimleri almasnn
merkezine yerletirerek anlatan Yates'in almas, Bat ezoterik gelene
inin anlalmas bakmndan fevkalade nem arzetmektedir.
Yates X V II. yzylda Glha manifestolar ad altnda yaymlanan
dokmanlarn ncelikle dnemin Alman entelektel camiasna bir
aydnlanma etkisi yarattn ve eitli entelektellerin glha unsurlar
kendi topyalarna kattklarn ifade etmektedir. Yazar Glha hareke
tinin iki unsur zerinde durmaktadr; birincisi bu hareketin Hermesi
felsefeye, Kabalizme ve Rnesansn by geleneklerine dayanddr,
ikinci unsur ise XVI. yzyln nl entelektellerinden John Dee'nin
Glhalk zerindeki etkisidir. Yates, matematik, numeroloji ve bilim
alannda dneminin en nemli uzmanlarndan Dee'nin, Almanya, Bo-
hemia ve Prag' ziyareti srasnda Glha hareketini etkilediini ne
srmekte ve Glhalann eserlerinde yer verdikleri bilim ve rasyonali-
teyle ilgili grlerinin Dee'nin yazlaryla paralellikler tadm ortaya
koymaktadr. Kartezyen felsefe ve Francis Bacon'n dnce anlayla
rnn da Glhalarla balantl olduunu ifade eden Yates, Elias Ash-
mole ve Isaac Newton'n da Glha aydnlanmasndan etkilendiini
ifade etmektedir.
 Sosyoloji ve Felsefe
Emile Durkheim

Emile Durkheim'm belirli makalelerini bir araya getiren bu kitap, yaza

rn yalnzca u ya da bu sosyoloji problemi zerine deil, ayn zamanda
daha ounlukla filozoflar megul eden genel problemler -ruhun mad
deyle, bilincin doayla, akln hissetme yetisiyle ilikisi- zerine dnce
lerine k tutuyor: Sosyolojinin felsefeyi hangi ekilde ve ne lde
yeniden oluturduunu gzler nne seriyor.
Sosyoloji, kendi varolu hakkn yalnzca pozitif aratrmalarla deil,
ayn zamanda ilkelerin mzakeresiyle de kandamak zorunda kalmtr.
Balang dnemindeki bir bilimin kendine tutunma noktas elde etmek
amacyla felsefeye mecbur olmamas ve kendi ferdiyetini yine kendi
alann snrlandrarak kazanmas nadir bir durumdur. Fakat bu bilim;
akl, bilimleraras ilikiler, yntem farkllklar ve varolu biimlerinin
hiyerarisi gibi bir felsefeye iaret eden tm sorular zerinde dnme
ye sevk etmeyi baarmtr.

Yaban Akln Evcilletirilmesi

Jack Goody

Claude Levi-Strauss'un nl yapt Yaban Dnce Bat dnyasnda

byk yanklar uyandrm bir almadr ve ada dncenin klasik
leri arasnda yer alr. lkel olarak adlandrlan toplumlarn snflandrma
ve adlandrma biimlerini yapsalc bir analizle deerlendirip, ele ald
kltrlerin zenginliklerini gzler nne sererek ilkel denilen toplumlar-
la gelimi toplumlar arasndaki derin yaknl vurgulayan bu alma
ortaya birok soru atyordu; bu kitapta tannm antropolog Jack G o
ody, dnce sistemlerinin ileyii, toplumsal rgdenme ve dnce
arasndaki iliki, szl bilginin yazl ortama aktanl srasnda urad
deiiklikler, yaznn toplumsal dnce ve rgdenme biimlerindeki
pay gibi sorulara cevap aramakta ve yazl iletiimin toplum hayatna
etkilerini irdelemektedir. Bu sorularla ilgili doyurucu yantlar ortaya
koymak amacyla belli zihniyeder arasndaki genel farkllklar iletiim
yntemlerindeki deiikliklere, zellikle de yaznn geliimi srasnda
gzlenen bir dizi deiiklie balayarak konuyla ilgili belli bir ereve
saptamaya almaktadr. Tartma teorik hususlarn yannda, yazarn
bizzat Bat Afrika'dan elde ettii birtakm deneysel bulgulara ve Orta
dounun eski toplumlar hakkndaki birok kaynak malzemeye dayan
drlmaktadr.
 Jrgen Habermas ile
Avrupa y Onarmak
Yves Charles Zarka

"Gelecei tasarlayamasak da en azndan imdiki zaman ele alabiliriz.

Deitirebileceimiz, ve muhtemelen iyiletirebileceimiz, imdiki
zamandr. O halde ama, bir kehanet sylemi edinmek yerine, gelece
in, bize kendisini bir kader gibi kabul ettirmemesi, bizim arzu ettii
mizden ok farkl olmamas iin, imdiki zaman zerine dnmek ve
eyleme gemektir. Elinizdeki kitap, bu bak asna gre konumlan-
mtr. Avrupa Birlii projesinin nsan topyalarn tavan arasna kald
rlmamas, projenin, vadettii demokrasi ve bar ufkunun kart gle
rin iddetli darbeleri altnda yok olmamas iin ne yapabileceimiz
belirlenmelidir. Gelecek perspektifinde dnlmesi ve ina edilmesi
gereken imdiki zamandr. Gelecei, imdiki zamanda deerlendirmek;
bu kitaba can veren felsefi grev budur. Her eyi yeni batan yapmak
deil, AvrupalI yapy demokratik bir Avrupa fikri zerine oturtmak
suretiyle, ona yeni bir yn vermek: Avrupal halklarn katlm ve siyase
tin nceliinin geri dnmesi buna dorudan baldr. Elinizdeki eserin
amac tam olarak budur: Muhakeme etmeye olanak veren elverili
kavramlar oluturmaktr; ncelikle yeni bir siyasi ama, yani Avrupal
devlederin devleti deil siyasi Birlii. Burada yeni bir siyasi ama sz
konusu nk ne federal rnek ne de konfedere rnek bu duruma
uygun dmektedir. Ardndan, ulusal demokrasileri yok etmeyen bir
Avrupa demokrasisi: Ulus-sonras deil ulus-tesi bir demokrasi."

Yemek, Mutfak, Snf

(Karlatrmal Sosyoloji almas)
Jack Goody

Yemein hazrlanmas, sunulmas ve yenilmesi tm toplumlarda ortak

baz zelliklere sahiptir, bu yzden de Sir Jam es Frazer'dan beri bu
konu birok antropologun almalarnn merkezinde, eitli teorik ve
ampirik bak alan ile ilenerek yer almtr. Bu alma da Jack G o
ody'nin Bat Afrika'daki gzlemlerinden yola karak, yukarda bahsi
geen abalarn bir paras olarak hazrlanmtr. Goody, mutfan
karlatrmal tarihsel boyutunu gzden karan bu almalar eletire
rek ie balyor, bunun yannda snfl toplumlarda ortaya kan kltrel
farklarn da zerini antropolojik bir bak as ile iziyor.
 Elizabeth Dnemi Oklt Felsefe
Frances A. Yates

"Elizabeth dnyas yalnzca zorlu denizcilerin, akgzl siyasetilerin,

arbal din adamlarnn beii deildi. Ruhlarn, iyinin ve ktnn,
perilerin, cinlerin, cadlarn, hayaletlerin ve byclerin dnyasyd.
Elizabeth dnemi hakknda, devrin iirine yansyan bu gerek, detay-
landrlmaya gereksinim duymayacak kadar iyi bilinmektedir. an
arzu ve zlemlerini barndran epik iir bir "periler" kraliesi evresinde
geliir; iirdeki en nemli figrlerden biri bir bycdr. Dnemin en
byk airlerinin tiyatroda sahnelenen en byk oyunlar da oklt
atmosferine brnmtr. Macbeth cadlarla karlar; Hamlet'e haya
let musallat olur. Bu oklt ura salt popler geleneklerden ya da etki
lerden mi tremiti? Yoksa an felsefesiyle kklemi bir balants
m vard?"
zellikle Avrupa Ortaa, Ezoterizm ve Oklt bilimleriyle ilgili aka
demik almalaryla tannan Frances Yates, Elizabeth Dnemi Oklt
Felsefe ile Tudor Slalesi'nden Avrupa'daki mason yaplanmalara,
Byc Merlin'den Ispanya'dan kovulup OsmanlIlara snan Yahudile-
re, Hapsburg Hanedan'ndan Mesih olduunu ilan eden Sabetay Se-
vi'ye, Kral Arthur ve valyelerinden Spinoza'nn hocas Menasseh'e
uzanan eitlilikte tarihi bir manzara sunar. Yates, bu karmak tabloyu
zmlerken, Shakespeare, Spenser, Milton, Giorgi gibi dnemin usta
air ve filozoflarn meselenin iine katar ve onlarn eserlerine sirayet
eden Kabala etkisini inceler.
 Datc Adaletin Ksa Tarihi
Samuel Fleischacker

M odem anlamda datc adalet, devletin herkesin ihtiyalarn salaya

cak maddi imknlar belirli dzeyde garanti etmesi anlamna geliyor.
Samuel Fleischacker, yoksullara yardmn son iki yzyl ierisinde geli
en modern bir dnce olduunu savunuyor. Aristoteles'inki de dhil
olmak zere erken dnem adalet kavramlar, mlkiyetin deil siyasi
mevkilerin datm ile ilgiliydi. Adaletin fakirlik sorunu ile ilgilenmesi
iin 18. yzyl, Adam Smith ve Immanuel Kant gibi filozoflarn al
malarn beklemek gerekti. Bu yzden de datc adalete daha uzun bir
kken atfetmek sadaka ile adalet arasndaki fark kartrmamza neden
olur.
Fleischacker buradan yola karak, refah devletinin tarihi geliiminin bu
ilkeler etrafnda nasl da yanl anlatldn aklyor. rnein sosyalist
ler ska modern ekonomilerin antik eitlik idealini ve sosyal adaleti
mahvettiinden dem vururlar. Serbest piyasa savunucular bu gre
katlr, ancak phecilik ve sosyal-bilimsel kesinliin bariz zaferini tak
dir ederler. N e var ki her iki yorum da; adaletin, mmknse, herkesin
sefaletten kurtulmas gerektii mevcut varsaymmzdan kaynakl olan
kademeli dn deiimini gzden karr. Fleischacker antik dnem,
ortaa ve modern siyaset felsefesindeki nemlimetinleri inceleyerek
bize datc adaletin modern anlamna nasl ulatn gsteriyor.
 Kltr Eletirisi
Arthur Asa Berger

"O ryay yine grdm. Saat gecenin yd, nasl olduysa bir niversi
te kampsnde, gzel bir binann iinde buldum kendimi. Geni, bo
bir snfa girdim, masann stnde bir teyp vard. Arkasnda da san bir
zarf duruyordu. Masaya doru gittim ve teybi atm. Duyduklanm
unlard:
Senin grevin Arthur, eer kabul edersen, kltr eletirisi ile kltrel
almalar anlalmas kolay terimlerle aklamak. Edebiyat kuram,
gstergebilim, psikanalitik dnce, Marksist dnce ve sosyolojik
dncedeki nemli kavram ve fikirler hakknda, bu konularda bilgisi
olmayan ya da ok az bilgiye sahip olan okuyucular iin aklayc
bir kitap yazacaksn. Grevini gerekletirmene yardmc olmas iin
uluslararas uzmanlardan oluan bir ekip hazrladk. nndeki mhrl
zarfn ierisinde onlarn fotoraflarn bulacaksn. Eer postmodernler
seni yakalarsa ne dekann, ne faklten ne de editrn senin iin sorum
luluk kabul edecek ya da kurtulmana yardm edecektir. Bu teyp
saniye iinde kendi kendini yok edecektir.
U saniye sonra teyp havaya utu ve yanmaya balad. Zarf aldm ve
atm, iinde pek ok kiinin fotoraf vard: Kari Marx, Sigmund
Freud, Ferdinand de Saussure, Mikhail Bakhtin, Michel Foucault,
Jacques Derrida ve daha bir dzinesi. 'ok iyi,' dedim, 'bana yardm
edecek filozoflar, psikanalisder ve kltr kuramclarndan oluan ulus
lararas bir yldzlar topluluu var!'
Souk terler iinde uyandm. 'Aman Tanrm, neye bulatm ben byle?'
dedim kendi kendime. Kahvaltm portakal suyu, yulaf ezmesi, youn,
caffe latte ve tostla yaptm. San Francisco Chronicle ve New York
Times'a gz attm. Derin bir nefes alp kahvalt masasndan kalktm ve
kitaplarla evrili masann stnde, bir bilgisayann olduu odaya doru
yavaa yrdm. Bilgisayan atm ve yazmaya baladm."
 GZLLN
ve
GZL TOPLUMLARIN
SOSYOLOJS
GEORG SIMMEL

"Gizlilik in san lar arasna b a r iy e r le r yerletirir

a m a ayn z a m a n d a d e d ik o d u ya da itiraf yolu yla
b ariye rle ri y k m a cazibesi de sunar. Bu ca zib e y e
bir st ton ola ra k srrn ruh sal hayat da elik
eder. B y l e c e srrn s o s y o l o j i k anla m,
u y g u l a m a d a k i l s v e i le m e e k li, s r r
k e n d in e s a k la m a k a p a s i t e s i n d e y a da a a
v u rm a d rt s n e k ar d iren cinde aranmaldr.
Bu s a k l a m a v e a k l a m a o y u n u n d a n in s a n
ilikilerinin nans ve k a d eri ortaya kar.
nl A lm an s o s y o lo g Georg Sim m el'in
t o p lu m s a l e tk ile im c ilik z e r in e y o u n la a n
r aan d nceleri, g n m z d e de ada
sosyoloji kuram larn e tk ile m e y e d e va m ediyor.
Gizli t o p lu m la r z e r i n e o r t a y a k o y d u u bu
alm asnda Simmel, bireysel ilikiler
z e r in d e n te m e lle n e n g iz lilik k a v ra m n n ,
A f r ik a k a b i le le r i n d e n m a s o n la r a o r a d a n da
m e rk e zi p olitik g le re u zan an etkisinin izlerini
sryor.

ISB N : 978-605-5302-82-5

pinhanyayincilik.com

J ] /pinhanyayincilik

9 7 8 6 0 5 5 3 0 2 8 2 5 ^0 /pinhankitap