SPIS TREŚCI

06 AKTUALNOŚCI
Krzysztof Trynkiewicz

08 OPIS CD
Łukasz Skowroński, Magdalena Maryańska

DLA POCZĄTKUJĄCYCH
10 osCommerce
Magdalena Maryańska
Magdalena w sposób prosty i przejrzysty pokaże Ci, jak zmienić do-
myślny wygląd sklepu osCommerce. Po przeczytaniu tekstu wstawie-
nie własnego banera, zmiana rozmiaru czy kolorystyki sklepu nie bę-
dzie już żadnym problemem.

PRAKTYKA
14 Aplikacje www
Łukasz Skowroński
Łukasz opisuje sposób wykorzystania buforowania aplikacji www.
Dzięki temu zabiegowi zwiększysz wydajność swojej strony. Artykuł
jest niezbędny każdemu programiście, gdyż napisanie dobrej aplikacji
jest niemożliwe bez poruszenia tematyki wydajności.

TECHNIKA
18 CakePHP
Piotr Gapiński
Piotr pokaże Ci zasady tworzenia i zarządzania znacznikami. Zapre-
zentuje również sposoby ich wyświetlania jako tzw. chmury znaczni-
ków. Wiedza na ten temat przyda się każdemu programiście.

PHP Solutions jest wydawany przez Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.

Dyrektor wydawniczy: Sylwia Pogroszewska

Redaktor naczelny: Patrycja Wądołowska patrycja.wadolowska@software.com.pl

Redaktor prowadzący: Dorota Pączka dorota.paczka@software.com.pl

Korekta: Mateusz Lipiński mateusz@lipinski.wroclaw.pl

Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta.kurpiewska@software.com.pl

Projekt okładki: Agnieszka Marchocka

Skład i łamanie: Robert Zadrożny robert.zadrozny@software.com.pl

Dział reklamy: adv@software.com.pl

Prenumerata: Marzena Dmowska pren@software.com.pl

Nakład: 6 000 egz.

4
24 Prado
Michał Gajek
Michał opisuje zasady tworzenia stron z użyciem frameworka PRADO.
W tekście znajdziesz też sposób na zrobienie prostej aplikacji – księgi
gości. Dzięki dużej liczbie gotowych komponentów wykorzystanie PRA-
DO jest bardzo wygodne.
28 Python kontra PHP
Piotr Maliński
Piotr opisuje opensourcowy projekt Python. Z pewnością znasz już ję-
zyk PHP, służący do tworzenia stron, a teraz zapraszamy Cię do przyj-
rzenia się innemu projektowi. Piotr prezentuje go w przyjemny do czy-
tania sposób analizy w kontekście PHP.
NARZĘDZIA
46 Agavi
Łukasz Dywicki
Łukasz pokaże Ci, jakie możliwości posiada framework Agavi oraz jak
możesz je wykorzystać. Prosto przeprowadzi Cię przez instalację, a
następnie pokaże, jak utworzyć nowy projekt.
54 PDF
Tomasz Krawczyk
Tomasz pokaże Ci, jak przygotować bibliotekę do pracy oraz utworzyć
dokumenty PDF i wypełniać je. Musisz tylko wiedzieć, jak tworzyćo-
biekty w PHP oraz dziedziczyć i pisać własne funkcje. Artykuł pokaże
Ci, jak możesz używać tego najpopularniejszego formatu.

BEZPIECZEŃSTWO 62 PostNuke
36 eZ Publish Michał Gacki
Juliusz Całyniuk Michał prezentuje zasady działania PostNuke. Jest to system zarzą-
Juliusz pokaże Ci, czym jest CMF oraz eZ Ecosystem. Poznasz również dzania treścią powstały na bazie starej wersji PHP-Nuke. Każdy po-
podstawy architektury eZ Publish i jej możliwości. Dzięki temu arty- czątkujący programista PHP po zapoznaniu się z artykułem będzie
kułowi dowiesz się, że eZ Publish znany jako system zarządzania tre- miał doskonałą podstawę do nauki o CMSach.
ścią możesz wykorzystać jako wzorzec projektowy. Artykuł pokazuje,
że system dostarcza doskonałe możliwości integracyjne
TESTY KONSUMENCKIE
40 RBAC 74 Stałe łącza internetowe
Adam Byrtek
Adam pokaże Ci model RBAC i nauczy, jak przy jego użyciu zaprojek- 78 RECENZJE
tować elastyczny i rozszerzalny model kontroli dostępu. Dzięki opisa-
nemu modelowi opartemu o role dowiesz się, jak łatwo administro- 79 FELIETON
wać uprawnieniami. Artykuł opisuje, jak uniknąć zaszywania kontroli Łukasz Skowroński
dostępu bezpośrednio w kodzie. Gotowe rozwiązania przeciwko zdrowemu rozsądkowi

Adres korespondencyjny: Redakcja używa systemu automatycznego składu

Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
ul. Bokserska 1, 02-682 Warszawa, Polska Do tworzenia wykresów i diagramów wykorzystano program firmy
tel. +48 22 887 13 35, fax +48 22 887 10 11
www.phpsolmag.org cooperation@software.com.pl
Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt:
cooperation@software.com.pl
Dołączoną do magazynu płytę CD przetestowano programem AntiVirenKit firmy
G DATA Software Sp. z o.o. Druk: ArtDruk

Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na towarzyszących mu
nośnikach informacje i programy były poprawne, jednakże nie bierze odpowiedzialności
za efekty wykorzystania ich; nie gwarantuje także poprawnego działania programów
shareware, freeware i public domain.
Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.
Wysokość nakładu obejmuje również dodruki. Redakcja nie udziela pomocy
technicznej w instalowaniu i użytkowaniu programów zamieszczonych na płycie
CD-ROM dostarczonej razem z pismem.
Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma po innej cenie niż
wydrukowana na okładce – bez zgody wydawcy – jest działaniem na jego
szkodę i skutkuje odpowiedzialnością sądową.

Pismo ukazuje się w następujących wersjach językowych:

Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własności odpowiednich firm zostały
użyte wyłącznie w celach informacyjnych. polskiej , francuskiej

5
 Aktualności

10 podstawowych zasad
prowadzenia projektów open source Trac – otwieramy własny
projekt opensource
W życiu niemal każdego dewelopera przy-
chodzi wreszcie moment, w którym uświa-
damia sobie, że większość jego wiedzy

C
została zdobyta dzięki projektom open zy wreszcie nadszedł Twój czas na
source oraz darmowym tutorialom. Wtedy zajęcie miejsca wśród społeczno-
też często zapada decyzja o zaangażo- ści deweloperskiej? Jeśli odpowiedź
waniu się w rozwój gotowych rozwią-
brzmi tak i zamierzasz dokonać tego przez
zań o ogólnodostępnym kodzie - czy to
w ramach wdzięczności, czy też z potrze- udostępnienie kodu jednego ze swoich pro-
by zaistnienia w społeczności. Bywa także, jektów, to na pewno dojdziesz do wniosku, że
że dobre pomysły z fazy planowania prze- w praktyce uruchamiasz kolejny projekt.
chodzą do fazy realizacji, tworząc równo- Dobry pomysł i jego realizacja to bowiem
cześnie wokół siebie sieć community mem-
nie wszystko, co gwarantuje, że użytkownicy
bers. Tobias Schlitt, certyfikowany przez
Zend programista, brał udział w tego typu będą wdzięczni. Jeśli prezentujemy nasz pro-
przedsięwzięciach. Efektem wielu lat pracy dukt, to musimy pokazać go jak najlepiej. W
jest opisany na jego blogu zbiór dziesięciu praktyce oznacza to, że potrzebujemy nowej
trafnych porad, które być może, po prze- witryny do obsługi naszego projektu openso- Trac oferuje także podział na kategorie w
czytaniu przygaszą lekko zapał począt- urce. wielu działach – na przykład w tzw. Road-
kujących deweloperów, ale równocześnie
Witryna ta musi być przejrzysta, łatwa w Map, która stanowi plan rozwoju naszego
gładko wprowadzą w realia prowadze-
nia projektu open source. Jeśli planuje- edytowaniu (w końcu nasz projekt powinien projektu. Możemy w niej umieszczać kolejne
my dorzucić nasze trzy grosze do wspólnej rozwijać się prężnie) i zawierać typowe mo- zadania i przypisywać je do określonych wer-
puli open source, to warto najpierw zapo- duły: dział download z podziałem na wersje, sji aplikacji, co bardzo pomaga w zarządzaniu
znać się z jego doświadczeniami. FAQ, forum dla użytkowników, system ra- projektem.
http://schlitt.info/applications/blog/ portowania błędów, system wprowadzania Lista projektów, które korzystają z Trac
index.php?/archives/541-10-golden-rules-for-
nowych pomysłów i udoskonaleń, wyszuki- jest już bardzo długa – ma ponad 100 pozy-
starting-with-open-source.html
warkę oraz dokumentację. cji i szybko rośnie. Sam skrypt zawiera w so-
XML do PHP Jak widać, udostępnienie naszego kodu bie schludny layout, zaś jego atutem jest szyb-
Czysty HTML powoli odchodzi w niepa- wymaga niejednokrotnie napisania znacznie kość działania. Jeśli zamierzamy udostępnić
mięć. Wprawdzie niedawno powołano większej jego ilości (oprogramować trzeba nasz kod światu, Trac bardzo ułatwi nam to
zespół mający pracować jeszcze nad udo-
skonaleniem wersji 4 tego języka, jednak
jeszcze stronę). zadanie.
wiadomo, dokąd zazwyczaj zmierza webde- Z pomocą przychodzi Trac – darmowy sys-
velopment. Pierwszym, świeższym podej- tem opensource w stylu Wiki, który oferuje
ściem do tematu ustandaryzowania znacz- wsparcie dla wyżej wymienionych działów i
ników był xHTML. Teraz na popularności świetnie zdaje egzamin, jeśli zależy nam na
zyskuje XML – nadaje się bowiem także do
szybkim udostępnieniu kodu w dobrym sty-
przechowywania danych oraz komunikacji
przy pomocy różnych protokołów. Jeśli więc lu – nasz czas będziemy mogli poświęcić na
jeszcze nie stosowaliśmy XML w naszych rozwój faktycznego projektu. http://trac.edgewall.org
projektach, prawie na pewno będziemy do
tego zmuszeni. Gdy już zajdzie taka potrze-
ba, należy wiedzieć, jak parsować dane z
formatu XML do PHP. Z pomocą przycho-
dzi pakiet XJConf for PHP, domyślnie napi-
sany dla użytkowników Javy i zaadaptowa-
ny do PHP. Oferuje on parsowanie dowol-
nych plików XML, zwracając dane w posta-
ci dowolnych typów zmiennych PHP (za-
równo prostych, jak obiektów). Przystęp-
na licencja LGPL gwarantuje, że rozwiąza-
nie można bez problemu stosować w pro-
jektach komercyjnych. Pakiet dostępny
jest zarówno jako archiwum do pobrania
z poniższej strony, jak również w ramach
repozytorium PEAR. Chociaż XML staje
się bardzo popularny, ilość dobrych parse-
rów dla PHP jest niewielka. Naturalnie, sam
PHP zawiera funkcje pomocne przy parso-
waniu takich dokumentów, które zostały
dodatkowo napisane całkowicie od nowa w
PHP5 (w oparciu o libxml2), jednak użycie
ich w praktyce wymaga czasu. Warto więc
zapoznać się z opisanym projektem.
http://php.xjconf.net
http://pl2.php.net/xml
http://devzone.zend.com/node/view/id/1713

6 xxxxxxxxxxx

Konkurencja dla Wordpress?
S
zybciej niż serwisów społecznościowych
Web 2.0 przybywa już tylko blogów. W
Internecie mnożą się oferty serwisów, któ-
re za darmo oferują możliwość założenia własne-
go dziennika. Ciężko określić, który z nich wie-
dzie prym, bowiem niemal każdy serwis społecz-
nościowy ma wbudowaną możliwość blogowania
dla użytkowników i jest zintegrowany z dodatko-
wymi funkcjonalnościami – przykładem może
być YouTube czy MySpace. Pewne jest natomiast,
że dla dewelopera PHP takie rozwiązanie nie jest
najlepsze – jako programiści, często potrzebuje-
my dodatkowych funkcjonalności, a co za tym
idzie – dostępu do interpretera PHP. Tego, z oczy-
wistych względów, nie uświadczymy w przypad-
ku darmowych serwisów typu Blogger. Przy po-
szukiwaniu gotowych aplikacji pozwalających na
założenie własnego bloga niewątpliwie najpierw
trafimy na Wordpress. System ten jest bardzo po-
pularny, rozwinięty i oferuje szeroką gamę dodat-
ków dla zaawansowanych użytkowników. Moż-
na rzec, że konkurencja nie ma nawet możliwo-
ści przebicia się. W praktyce, zaawansowani użyt-
kownicy coraz częściej wybierają rozwiązania ty-
pu Jogger – wpisów do takiego pamiętnika można
dokonywać bezpośrednio z poziomu komunika-
tora sieci Jabber (XMPP). Warto jednak przyjrzeć
się także innym rozwiązaniom, bowiem z czasem
Wordpress także może ulec, jak to zwykle bywa,
przerostowi formy nad treścią (jak np. phpBB w
opinii wielu użytkowników). Alternatywą może
być Serendipity. Co oferuje? Na dobry początek
ponad 120 dodatków. System szablonów oparto
o Smarty (obecnie jest ich kilkadziesiąt), zastoso-
xxxxxxxxxxxxxxx
wano system automatycznego sprawdzania obec-
ności nowych wersji na oficjalnej witrynie. Do dys-
pozycji mamy także edytor WYSIWYG, komen-
tarze, wielokrotnie zagnieżdżane kategorie, ob-
sługę wielu języków, wbudowaną bazę mediów,
wątki RSS, filtry antyspamowe oraz to, co mo-
że się bardzo przydać – system importowania i
eksportowania wpisów, obsługujący m.in. Word-
press. Całość może działać na bazach MySQL,
MySQLi, PostgreSQL lub SQLite. Przy pomocy
dzielonych zasobów, możemy z jednej instalacji
poprowadzić wiele blogów. Lista użytkowników
systemu podawana jest w tysiącach, co gwaran-
tuje, że zawsze możemy liczyć na pomoc społecz-
ności oraz dobrze opracowaną dokumentację. Sys-
tem ten dostępny jest na licencji BSD i ma zadatki
na poważnego rywala Wordpress.
http://wordpress.org
http://www.s9y.org
http://blogger.com
http://jabberstudio.org
Aktualności
Resources w sesji? Czemu nie!
Wszyscy dobrze wiemy, jak wielkim mankamen-
tem jest niemożność używania różnego typu
danych w zmiennych sesyjnych. Przykładem
może być choćby identyfikator połączenia z bazą
danych. Jeśli przekażemy go do sesji, otrzymamy
ciąg niewiele mówiących znaków, a w przypad-
ku PHP5, otrzymamy informację o błędzie. Pro-
blem polega na tym, że dane sesyjne przechowy-
wane są najczęściej w plikach tekstowych, podle-
gają więc konwersji na ciąg znaków. Jakkolwiek
problemem nie jest wtedy zapisanie zmiennych
typu string, tablic, czy obiektów, natomiast sytu-
acja z innymi typami jest już patowa – w przy-
padku połączenia MySQL, nie mamy szans na
osiągnięcie zamierzonego celu. Przynajmniej
teoretycznie, bowiem w praktyce możemy zse-
rializować dane połączenia, a potem je odtwo-
rzyć. Sprytny sposób rozwiązania tego problemu
zaprezentował Damien Seguy. Dodatkowo, pod
poniższym adresem przeczytamy, jak skompre-
sować tego typu dane, by zaoszczędzić na trans-
ferze. Dla zaawansowanych programistów lektu-
ra obowiązkowa.
http://www.nexen.net/articles/dossier/
16932-the_month_of_php_functions_:
_home_made_serialisation.php
Nowy zarząd PEAR
Grupa PEAR przechodzi zmiany. Wybra-
ny został bowiem nowy zarząd, a co za tym
idzie, nowe cele. W chwili pisania aktualności,
nie była znana jeszcze dokładna obsada trzy-
nastu wolnych stanowisk. Znane natomiast
były postulaty osób mających je zająć. Ogól-
nie nie są one zbyt rewolucyjne, wyjątkiem
jest wiadomość, umieszczona w notkach na
blogach deweloperów, na temat PEAR2 (do-
stępnego tylko dla PHP5). Więcej informacji
na ten temat można znaleźć na blogach:
http://blog.agoraproduction.com/
index.php?/archives/35-PEAR-Group-Elec-
tions-tomorow!-Vote-for-me!-D.html
http://blog.joshuaeichorn.com/archives/
2007/04/19/pear-elections-begin-tomorrow
Stubbles – nowy framework dla PHP 5
Nowe możliwości OOP w PHP5 znajdują
odzwierciedlenie w coraz większej ilości powsta-
jących frameworków. Już teraz jest ich tak wiele,
że z pewnością każdy znajdzie odpowiedni pro-
jekt dla siebie. Oczywiście, opieranie się na fra-
meworkach ma większy sens tylko w przypad-
ku, gdy w pełni odpowiadają naszym wyma-
ganiom. W praktyce podpatrujemy rozwiąza-
nia, które następnie możemy implementować
w naszych własnych, autorskich rozwiązaniach.
Pisany pod kątem PHP 5.2 framework Stubbles
szczyci się prostą i przejrzystą implementacją
wzorców projektowych na bazie OOP. Próbuje
on także wprowadzić kilka pożytecznych funk-
cjonalności rodem z Javy przy pomocy dodatku
stubReflection. Z tego powodu, projekt ten jest
szczególnie wart uwagi programistów „przesia-
dających” się z języka Java na PHP. Framework
rozwijany jest przez trzech głównych dewelope-
rów i kilka innych osób, które tworzyły już projekty
open-source (m.in. pakiety PAT opisane we wcze-
śniejszym wydaniu aktualności).
http://www.stubbles.org
http://www.stubbles.org/archives
7
 Opis CD
MySQL (film instruktażowy)
Specjalnie dla czytelników PHP Solutions przygotowaliśmy
krótką serię filmów, których tematyka oscyluje wokół MySQL.
W pięciu krótkich filmach przekażemy Ci wiedzę dotyczącą in-
stalacji i administracji serwerem MySQL. Jeżeli wcześniej nie
miałeś styczności z tymi zagadnieniami, powinieneś obejrzeć
ten materiał.
W pierwszym filmie zajmiemy się instalacją serwera My-
SQL oraz dodatkowo zainstalujemy serwer Apache z PHP i
PHPMyAdmin. W efekcie otrzymamy serwer gotowy do na-
uki i do pracy.
W następnych filmach zajmiemy się administracją naszej ba-
zy danych spod linii komend jak i PHPMyAdmin-a. Dowiesz się,
jak tworzyć nowych użytkowników ze zróżnicowanymi prawa-
mi dostępu oraz tworzyć kopie zapasowe Twoich danych. Obie
te umiejętności są niezbędne do swobodnej i bezpiecznej pracy
z MySQL.
W dwóch kolejnych filmach zajmiemy się przykładowym opro-
gramowaniem, które pomoże Ci w projektowaniu (DBDesigner) i
zarządzaniu bazą danych (AquaDataStudio). Takie programy mo-
gą ułatwić Ci korzystanie z MySQL. Na pewno są ciekawą alterna-
tywą dla tradycyjnych metod.
Na koniec zajmiemy się interesującym zagadnieniem reseto-
wania hasła root-a dla serwera MySQL. Jest to bardzo przydatna
umiejętność, która nieraz może uratować Cię przed utratą danych
na skutek reinstalacji serwera.
8 04/2007
OsCommerce (animacja)
Na płycie CD dołączonej do tego numeru magazynu umieszczo-
ne zostały pliki potrzebne do uruchomienia i odpowiedniego
działania sklepu osCommerce (wersja 1.03 PL).
Pliki zostały odpowiednio zmodyfikowane w celu uzyska-
nia nowego wyglądu - w sposób szczegółowo opisany w artyku-
le (osCommerce Nowy wygląd krok po kroku, Magdalena Ma-
ryańska).
Ponadto na płycie znajduje się animowana instrukcja instalacji
oraz konfiguracji sklepu.
W filmie pokazano krok po kroku, jak samodzielnie zainstalo-
wać sklep na serwerze. Animacja składa się z trzech części - pre-
zentacja pokazująca instalację poprzedzona jest informacjami o
wymaganiach oraz przygotowaniach potrzebnych do zainstalowa-
nia sklepu.
Druga część pokazuje wszystkie kolejne etapy instalacji oraz
wskazuje potrzebne zmiany w plikach na serwerze.
Część trzecia natomiast przedstawia ustawienia zainstalo-
wanego sklepu oraz sposoby ich modyfikacji - w tym opis pa-
nelu administracyjnego, zarządzanie kontami, zmiany poszcze-
gólnych wartości, edycję strony głównej, opis najważniejszych
działów oraz prezentację dodawania cech do produktów.
 Jeśli nie możesz odczytać zawartości płyty CD, a nie
jest ona uszkodzona mechanicznie, sprawdź ją na co
najmniej dwóch napędach CD. W razie problemów
z płytą, prosimy pisać pod adres: cd@software.com.pl

Redakcja nie udziela pomocy technicznej w instalowaniu

i użytkowaniu programów zamieszczonych na płytach
CD-ROM dostarczonych razem z pismem.

www.phpsolmag.org 9
 Dla początkujących
osCommerce
Nowy wygląd krok po kroku
Wiele osób uważa domyślny wygląd sklepu osCommerce za mało interesujący.
Niestety modyfikacja pliku CSS w tym przypadku nie wystarczy, ponieważ
elementy odpowiedzialne za wygląd sklepu rozmieszczone są także w kilku
innych miejscach. Dodatkowo pracę nad wyglądem utrudnia fakt, że układ
sklepu osCommerce oparty został na wielu zagnieżdżonych tabelach.
Dowiesz się...
• Pokażemy, jak zmienić domyślny wygląd sklepu
osCommerce – wyjaśnimy, w jaki sposób moż-
na wstawić własny baner, ikony oraz przyciski,
a także, jak zmienić rozmiary i kolorystykę skle-
pu oraz usunąć niepotrzebne elementy.
• Opiszemy, które pliki umożliwią nam wprowa-
dzenie zmian oraz jakie rezultaty osiągniemy
modyfikując poszczególne wpisy.
Poziom trudności
M
imo utrudnień – pamiętając o tym,
że wygląd jest równie ważny w sprze-
daży internetowej jak funkcjonalność
– warto poświęcić trochę czasu na opracowanie
własnej, ciekawszej formy. W artykule tym po-
każemy, że nie jest to takie trudne, zwłaszcza kie-
dy wiadomo, gdzie należy szukać danych infor-
macji. Obrazki Rysunek 1. oraz Rysunek 2. po-
kazują wygląd sklepu przed i po wprowadzeniu
zmian (przeglądarka Internet Explorer, rozdziel-
czość ekranu 1024x768).
Zmieniamy szerokość
sklepu i kolor tła
Plik center_shop.php (katalog includes/languages/
polish) zawiera następujące ustawienia:
• wyśrodkowanie sklepu (domyślnie włą-
czone),
• szerokość (domyślnie ustawioną na 780 px),
• wyświetlanie tła wokół sklepu (domyślnie
włączone),
• kolor tła wokół sklepu (domyślnie ciemno-
szary),
• kolor tła dla zawartości sklepu (domyślnie
biały),
10
Powinieneś wiedzieć...
• Należy posiadać umiejętność zainstalowania
sklepu osCommerce.
• Wymagana jest również podstawowa znajo-
mość CSS oraz PHP.
• dodatkowy margines dookoła sklepu (do-
myślnie brak),
• wyświetlanie logo osCommerce jako górny
baner.
Oprócz wymienionych, znajdują się tam rów-
nież ustawienia dotyczące wyświetlania obraz-
ka (logo osCommerce) wraz z linkiem na stro-
nie głównej. Poprzez modyfikację odpowied-
nich sekcji tego pliku, możliwa jest zmiana
domyślnego loga na własne (wraz z linkiem) .
Wygląd strony głównej łatwiej jest jednak edy-
tować za pomocą panelu administracyjnego.
W naszym przykładzie zmieniona została
wartość CENTER_SHOP_WIDTH (szerokość
sklepu) na 1002 i CENTER_SHOP_BACK-
GROUND_COLOR_OUT na #CDC7D8 (ko-
lor tła wokół sklepu). Ustawiliśmy również war-
tość HEADER_IMG_LINK_ON na 0, żeby nie
wyświetlać loga osCommerce w banerze.
Plik header.php
Plik header.php (katalog includes) zawiera definicje
głównych tabel sklepu. Pierwsza z nich to „otocz-
ka” wokół sklepu, druga to sklep „właściwy”. Żeby
zlikwidować dodatkowy margines wokół sklepu,
ustawiamy wartości CELLSPACING, CELLPAD-
DING oraz BORDER w dwóch pierwszych tabe-
lach na 0. W pliku tym zawarte są również infor-
macje o górnej części sklepu: banerze, górnych iko-
nach oraz pasku znajdującym się pod ikonami. Bę-
dziemy je modyfikować w dalszej części artykułu.
Plik stylesheet.css
Znaczna część wyglądu sklepu określona jest
przez plik stylesheet.css (katalog główny). Mo-
dyfikując go możemy np. zmienić kolor tła ca-
łej strony (będzie ono jednak widoczne tylko w
trakcie ładowania się strony, a następnie zosta-
nie przysłonięte przez kolor tła pierwszej tabeli,
która obejmuje 100% strony). Kolor tła strony
określa wartość background w klasie BODY.
Wstawiamy własny
baner oraz ikony górne
Zmieniając wpis w pliku center_shop.php usunę-
liśmy już logo osCommerce wyświetlające się ja-
ko górny baner. Teraz umieścimy w tym miejscu
nasz własny baner oraz zamienimy 3 górne do-
myślne ikony na własne. W pliku header.php kolej-
na (trzecia) tabela wyznacza obszar zarezerwowa-
ny na baner oraz ikon, a jej wygląd określa klasa he-
ader w pliku stylesheet.css. Modyfikujemy tę klasę
odnajdując w pliku stylesheet.css wpis TR.header
(wygląd wiersza w tabeli) i umieszczając w nim
dane odpowiedzialne za odpowiednią wysokość
oraz wyświetlenie baneru jako tła. Po wprowadze-
niu zmian nasza klasa wygląda tak:
TR.header {
background: url('baner.png') no-repeat;
height: 160px;
}
W naszym przykładzie jako tło wstawiliśmy
plik baner.png (umieszczony w katalogu głów-
nym) o wysokości 160 px .
Ikony
W prawym dolnym rogu baneru wyświetlają się
trzy domyślne ikony sklepu: Moje konto, Zawar-
tość koszyka oraz Zamówienie. Możemy je usunąć
lub podmienić własnymi obrazkami. Aby pod-
mienić ikony na własne, należy skopiować własne
pliki graficzne jako: header_account.gif (Moje kon-
to), header_cart.gif (Zawartość koszyka) oraz he-
ader_checkout.gif (Zamówienie) do katalogu ima-
04/2007
 osCommerce

ges (w katalogu głównym) w miejsce istniejących.

Opisy pojawiające się po najechaniu na poszcze-
gólne ikony można zmienić w pliku polish.php
(katalog includes/languages) przypisując zmien-
nym: HEADER_TITLE_MY_ACCOUNT, HEADER_TITLE_
CART_CONTENTS oraz HEADER_TITLE_CHECKOUT
własne treści. Aby natomiast całkiem usunąć gór-
ne ikony, należy w pliku header.php odnaleźć i usu-
nąć (lub ująć w komentarz) linijkę jak na Listingu 1.
oraz dodatkowo usunąć następujący fragment ko-
du (Listing 2.). W ten sposób zostanie usunięta jed-
na kolumna tabeli odpowiedzialnej za górny baner
oraz fragment wyświetlający ikony.

Zmieniamy kolorystykę sklepu

Pod banerem, domyślnie znajduje się szary pa-
sek, na którym umieszczono z lewej strony ścież-
kę informującą o bieżącej lokalizacji, a z prawej
dodatkowe linki odpowiadające trzem opisa-
nym powyżej górnym ikonom. Pasek ten two-
rzy kolejna tabela zawarta w pliku header.php,
jeśli więc chcemy go zlikwidować musimy usu-
nąć z pliku tę tabelę. Jej wygląd opisuje klasa
headerNavigation . Aby zmienić kolor paska
odnajdujemy w pliku stylesheet.css wpis TD.he-
aderNavigation i zmieniamy wartość backgro-
und (kolor tła). Wartość color określa w tym
przypadku tylko kolor elementów pomiędzy
linkami, takich jak >> czy |. Żeby zmienić ko-
lor linków na pasku zmieniamy wpisy w klasie
A.headerNavigation (kolor linków na pasku)
oraz A.headerNavigation:hover (kolor linków Rysunek 1. Domyślny wygląd sklepu osCommerce
na pasku po najechaniu). Należy jednak pamię-
tać, że linki tej klasy znajdują się również na nie-
których belkach ramek (tam, gdzie występują lin-
ki zamiast napisów, np. w ramce Produkty pole-
cane), więc ich kolor również zostanie zmienio-
ny. Drugi pasek znajduje się u dołu sklepu. Tabe-
la, która go tworzy znajduje się w pliku footer.php
(katalog includes). Pierwsza zdefiniowana tabela
w tym pliku to właśnie nasz dolny pasek – może-
my ją usunąć, jeśli chcemy całkowicie zrezygno-
wać z paska. Za wygląd tej tabeli odpowiada w
pliku stylesheet.css klasa footer. Zmieniamy ko-
lor paska oraz umieszczonych na nim napisów
(data oraz ilość odwiedzin) modyfikując w pliku
style.css wpis TD.footer. Druga tabela w pliku fo-
oter.php wyświetla zawartość zmiennej FOOTER_
TEXT_BODY określoną w pliku polish.php (katalog
includes/languages/) – czyli ostatni napis na stro-
nie, umieszczony pod dolnym paskiem (infor-
macje o prawach autorskich osCommerce).

Ramki
W sklepie osCommerce większość informa-
cji rozmieszczona jest w ramkach tzw. boxach.
Każda ramka posiada u góry „belkę” z nazwą
danej ramki (Kategorie, Producenci, Promo-
cje itd.), ma też określone obramowanie oraz
wypełnienie. Tekst znajdujący się w ramkach
określa klasa boxText. Modyfikując tę kla-
sę w pliku stylesheet.css możemy określić ko-
lor, rozmiar oraz krój czcionki dla napisów w
boxach. Kolor linków (domyślnie czarny) mo- Rysunek 2. Wygląd sklepu po dokonaniu zmian

www.phpsolmag.org 11
 Dla początkujących

Przyciski Napis ten wyświetla się ciemnoszarą, pogru-

Domyślne przyciski w osCommerce, to zaokrą- bioną czcionką o rozmiarze 20px – tak samo
glone niebieskie prostokąty na białym tle, z bia- jak nazwa i cena w szczegółach produktu (okre-
łym napisem oraz ikonką. Ich pliki znajdują się w śla je ta sama klasa). Możemy zmienić te usta-
katalogu includes/languages/polish/images/buttons wienia, modyfikując w pliku stylesheet.css wpis
– możemy je przerobić lub zamienić na własne. TD.pageHeading, DIV.pageHeading. Kolejnym
Rysunek 3. Jedna z domyślnych ikonek W naszym przykładzie zmieniliśmy tylko ich ko- napisem umieszczonym na stronie głównej jest
wyświetlanych w tle
lor z niebieskiego na czerwony, który bardziej pa- Witaj Nieznajomy! – możemy go zmienić we
żemy zmienić w pliku stylesheet.css (klasa A), suje do wybranej przez nas kolorystyki. wspomnianym już wcześniej pliku polish.php
należy jednak pamiętać, że ustawienia, jakie (katalog includes/languages). Przeglądając ten
tu wprowadzimy będą dotyczyły wszystkich Usuwamy, co niepotrzebne plik znajdziemy wiele domyślnie używanych
linków w sklepie. Kolor tła dla ramek określa Na podstronach, w części środkowej, wyświe- opisów. Zawiera on m.in. tytuł strony oraz tekst
klasa infoBoxContents, a kolor obramowania tlają się domyślnie małe obrazki (Rysunek powitalny, za który odpowiada linijka:
znajduje się w klasie infoBox. Aby zmienić 3.), które nie wszystkim jednak mogą się po-
wygląd napisów na „belkach” modyfikujemy dobać. Jeśli chcemy z nich zrezygnować, mu- define('TEXT_GREETING_GUEST',
wpisy TD.infoBoxHeading w pliku styleshe- simy usunąć wszystkie pliki *.gif, których na- 'Witaj <span class="greetUser">
et.css – można zmienić rozmiar, kolor i czcion- zwa zaczyna się od table_background, z kata- Nieznajomy!</span> Czy chcesz się
kę napisu. „Belka” nad każdą ramką składa logu images (w katalogu głównym). <a href="%s"><u>zalogować</u></a>?
się z 3 plików graficznych: corner_left.gif, cor- A może jeszcze nie masz u nas konta i
ner_right.gif oraz corner_left_right.gif, a na nie- Co nowego? i Witaj Nieznajomy! <a href="%s"><u>chciałbyś założyć
których znajduje się jeszcze dodatkowo mała W domyślnej konfiguracji sklepu, na stro- </u></a>?');
strzałka – arraw_right.gif. Wszystkie te pliki nie głównej, pojawia się napis Co nowego?
znajdują się w katalogu images/infobox/. Mo- – możemy go usunąć lub zmienić w pliku in- Obrazek na stronie głównej
żemy wykonać własne obrazki i zamienić ni- dex.php z katalogu includes/languages/polish Stronę główną możemy edytować korzystając z
mi istniejące; w naszym przykładzie przerobi- modyfikując wpis: panelu administracji (Administracja –> Sklep: Za-
liśmy te pliki zmieniając ich kolor z zielonego wartość –> Boczne menu –> Sklep –> Edycja strony
na czerwony. define('HEADING_TITLE', 'Co nowego?'); głównej). Za pomocą edytora możemy umieścić
również własny tekst oraz obrazki. Wprowadzo-
ne zmiany zostaną zapisane w pliku mainpage.php
W Sieci (katalog includes/languages/polish). Plik ten może-
• Główna strona osCommerce – informacje, skrypty, skórki oraz wiele różnych dodatków
my również modyfikować „ręcznie” – możliwość
http://www.oscommerce.com ta przydaje się zwłaszcza, jeśli chcemy mieć więk-
• Polskie forum poświęcone osCommerce – porady, dyskusje, moduły i dodatki szą kontrolę nad wprowadzaną treścią.
http://www.oscommerce.pl
• Generator przycisków osCommerce. – http://generator.oscpremium.com Podsumowanie
• Tabela kolorów dla stron www – http://algorytmy.pl/doc/xhtml/index.php?id=0108
W tym artykule pokazaliśmy jak można samodziel-
• Kursy CSS: http://webmade.org/kursy-online/kurs-css.php ; http://www.kurshtml.boo.pl/
• Edytory HTML/CSS: http://dobreprogramy.com/index.php?dz=2&t=135&id=321 nie dopasować wygląd sklepu osCommerce do wła-
• MED (wersja angielska lub niemiecka) – http://www.pfersdorff.de/de/downloadwin.html snych potrzeb. Niestety panel administracyjny skle-
pu nie oferuje zbyt wielu możliwości w zakresie do-
stosowywania wyglądu. Przydatne są opcje zmia-
ny rozmiarów obrazków wyświetlanych jako mi-
Listing 1. Likwidacja górnych ikon.. niaturki czy nagłówki (Administracja –> Sklep: Za-
wartość –> Boczne menu –>Konfiguracja –> Obraz-
echo '<a href="' . tep_href_link(FILENAME_ACCOUNT, '', 'SSL') . '">' . tep_image( ki) . Możemy również określić liczbę produktów
DIR_WS_IMAGES . 'header_account.gif', HEADER_TITLE_MY_ACCOUNT) (Konfiguracja –> Wartości maksymalne) wyświetla-
. '</a>&nbsp;&nbsp;<a href="' . tep_href_link(FILENAME_SHOPPING_CART) nych na stronie głównej (nowości) oraz w poszcze-
. '">' . tep_image(DIR_WS_IMAGES . 'header_cart.gif', gólnych ramkach (Bestsellery, Promocje, Nowe recen-
HEADER_TITLE_CART_CONTENTS) . '</a>&nbsp;&nbsp;<a href="' . tep_href_link( zje itd.), czy też zrezygnować z wyświetlania ramki
FILENAME_CHECKOUT_SHIPPING, '', 'SSL') . '">' . tep_image(DIR_WS_IMAGES Produkty polecane (Konfiguracja –> Produkty poleca-
. 'header_checkout.gif', HEADER_TITLE_CHECKOUT) . '</a>'; ne). Żeby jednak bardziej znacząco wpłynąć na wy-
gląd sklepu, musimy zagłębić się w zawartość pli-
Listing 2. Linijka kodu, którą należy usunąć. ków. Wiedząc, gdzie rozmieszczone są poszcze-
<?php if (HEADER_IMG_LINK_ON=='1') { ?> gólne elementy odpowiedzialne za wygląd, można
<td valign="middle"><?php echo '<a href="' . tep_href_link(FILENAME_DEFAULT) . '"> zmodyfikować domyślny szablon według własnych
' . tep_image(DIR_WS_IMAGES . 'oscommerce.gif', 'osCommerce') preferencji. Pomocne, w osiągnięciu zamierzonego
. '</a>'; ?></td><?php efektu, mogą okazać się dodatkowe materiały, za-
} else { mieszczone na stronach których adresy znajdują się
?> w ramce W Sieci.
<td valign="middle">
<?php echo tep_image(
DIR_WS_IMAGES . HEADER_IMG_PIC, HEADER_IMG_ALT) MAGDALENA MARYAŃSKA
. '<BR>'; ?></td> Autorka pracuje w firmie a3a jako projektant stron
<?php } ?> internetowych.
Kontakt: magda@a3a.pl

12 04/2007
 Praktyka
Aplikacje www
Buforowanie
Wydajność aplikacji jest zagadnieniem, które kiedyś musi pojawić
się w życiu każdego programisty. Napisanie dobrej aplikacji bez
zastanawiania się nad jej wydajnością jest niemożliwe i wskazuje na
brak profesjonalizmu.
Dowiesz się...
• Jak wykorzystywać buforowanie do zwiększe-
nia wydajności strony oraz do eleganckiego ob-
sługiwania błędów.
Poziom trudności
W
raz ze wzrostem doświadczenia za-
czynamy zastanawiać się nie nad
tym, jak coś napisać, ale jak zrobić to
optymalnie. Chcemy mieć pewność, że aplikacja
będzie działać szybko nawet przy dużym obciąże-
niu i tutaj właśnie przychodzi nam z pomocą bufo-
rowanie. W artykule tym zajmiemy się buforowa-
niem w pliku informacji, które nie muszą być ge-
nerowane za każdym razem oraz buforowaniem
stron internetowych we współpracy z wyjątkami.
To tylko dwa przykłady zastosowania buforowa-
nia, ale warto je znać. Zapraszam do lektury.
Buforowanie
dynamicznej strony www w pliku
Wyobraźmy sobie, że mamy serwis napisany
przy pomocy PHP i MySQL. Za każdym razem
wszystkie podstrony są generowane dynamicznie.
Serwer musi więc przetworzyć kod PHP, połączyć
się z bazą danych, wygenerować stronę oraz ją wy-
świetlić. Możemy sobie zadać pytanie, co działoby
się, gdyby serwer musiał jednocześnie wygenero-
wać tysiąc takich stron? Prawdopodobnie każda z
osób łączących się z naszą stroną musiałaby dłuż-
szą chwilę odczekać, a jak wiadomo, nikt nie lubi
tracić czasu. Z tego powodu któryś z odwiedzają-
cych mógłby w ogóle zrezygnować z wejścia na na-
szą stronę. Tutaj właśnie przychodzi nam z pomo-
cą buforowanie, ponieważ możemy dzięki niemu
zapisać raz wygenerowaną stronę w pliku, który
będzie naszym buforem i w zależności od potrze-
14
Powinieneś wiedzieć...
• Powinieneś znać PHP5,
• Wymagana jest znajomość zasad programo-
wania obiektowego i podstaw HTML i MySQL.
by uaktualniać go po zmianach lub po upłynię-
ciu określonej ilości czasu. Przy dużym obciąże-
niu serwera na pewno będzie można odczuć róż-
nicę. Tego typu rozwiązanie zda również egzamin
w przypadku, gdy nasza baza danych znajduje się
na innym serwerze, ponieważ dane z bazy mogą
zostać zbuforowane np. w XML-owym pliku. Za-
oszczędzimy wtedy czas potrzebny na połączenie
do bazy danych i przesłanie informacji, a dodatko-
wo czas na sformatowanie wyników, bo przecież
wszystko może już być przechowywane w odpo-
wiedniej postaci w naszym pliku.
Zaczniemy od stworzenia bardzo prostej
strony internetowej, na której przykładzie bę-
dziemy ćwiczyć. Rzecz jasna nie będziemy zaj-
mowali się jej wyglądem, bo przecież nie to jest
naszym celem. Zrezygnujemy też z wykorzy-
stania w tym przykładzie bazy danych, choć w
praktyce metoda ta w tego typu zastosowaniach
przydaje się najbardziej. Nasza strona właściwie
będzie składać się tylko z jednego dynamiczne-
go elementu, którym będzie wyświetlenie go-
dziny wraz z minutami (Listing 1.).
Podany kod będzie wyświetlać na stronie go-
dzinę jej otwarcia. Treść naszej strony będzie ge-
nerowana za każdym razem przez skrypt PHP.
Łatwo możemy zauważyć, że przez 60 sekund
strona zawsze będzie przybierać tę samą postać,
po co ma być więc ponownie generowana, jeżeli
jej zawartość nie uległa zmianie? Lepiej byłoby,
gdyby strona przez ten czas pozostała statyczna.
Do tego celu użyjemy pliku, w którym będzie-
my zapisywać statyczną stronę i zmieniać ją, co
minutę. Pomimo że w naszym przypadku czas
dostępu do pliku może przewyższyć czas wyge-
nerowania strony, to wydaje mi się, że dzięki
swojej prostocie każdy zrozumie intencję i bez
problemu będzie mógł zastosować tę metodę w
bardziej rozbudowanych projektach, w których
zyski z takiego postępowania będą widoczne.
Rozszerzymy teraz nasz skrypt do postaci wi-
docznej na Listingu 2.
Jak widać, skrypt rozrósł się tylko odrobinę. W
pierwszej kolejności deklarujemy w nim nazwę
naszego pliku. Następnie sprawdzamy czy po-
dany plik istnieje oraz czy nie został on utworzo-
ny na tyle dawno, że wymagana jest jego aktuali-
zacja. W naszym przypadku czas przedawnienia
został ustawiony na 60 sekund. Jeżeli oba warun-
ki zostaną spełnione to naszą stronę wyświetlamy
odczytując ją z pliku i dodając komunikat, tylko
dla własnej wygody, że strona została wczytana z
pliku. Natomiast, jeżeli warunki nie zostaną speł-
nione deklarujemy nazwę dla pliku tymczasowe-
go, w którym będziemy przechowywać bufor do
czasu jego zapisania w pliku temp.cache. Nazwa
tymczasowa zostaje zróżnicowana poprzez do-
danie do nazwy identyfikatora procesu, który jest
unikalny w danym momencie. O ile w tym przy-
padku nie jest to aż tak bardzo ważne, to w mo-
mencie, gdy warunkiem uaktualnienia pliku by-
łyby np. zmiany wprowadzone przez użytkowni-
ków byłoby już ważne, gdyż zaszłoby ryzyko za-
pisywania danych do jednego pliku jednocześnie.
Następnie otwieramy nasz plik do zapisu – jeże-
li nie istnieje zostanie utworzony, co zajdzie wła-
śnie w naszym przypadku, a po tym za pomo-
cą polecenia funkcji ob_start() zaczynamy bu-
forowanie informacji wyświetlanych na stronie.
Wszystko, co od tej pory miałoby zostać wyświe-
Listing 1. Strona internetowa generowana
od nowa przy każdym jej otworzeniu
<HTML>
<BODY>
Aktualna godzina to: &nbsp;
<?php echo date("H:i"); ?>
</BODY>
</HTML>
4/2007

tlone, zostanie przechowane w buforze. Cały kod
HTML oraz PHP nie zostanie wyświetlony. Po za-
ładowaniu strony do bufora chcielibyśmy zapisać
ją do pliku. W tym celu sprawdzamy, czy posia-
damy uchwyt do otwartego pliku tymczasowego.
Jeżeli warunek jest spełniony, całą treść z bufora
zapisujemy za pomocą funkcji ob_get_contents()
do naszej zmiennej, a następnie zapisujemy ją do
naszego pliku tymczasowego, któremu po chwili
zmieniamy nazwę na temp.cache. Pozostało nam
już tylko wyświetlenie strony, co czynimy dzięki
funkcji ob_end_flush(). W ten oto właśnie sposób
utworzyliśmy plik, w którym przechowywana
jest nasza strona w postaci statycznej, wywoływa-
na dynamicznie tylko w przypadku potrzeby.
Wyobraźmy sobie teraz, że mielibyśmy wy-
korzystać ten mechanizm do wyświetlania stro-
ny, której proces wygenerowania wykorzystuje
dużo pamięci i procesora. Przykładem takiego
przypadku może być strona oparta o bazę da-
nych, która musi odczytać informacje, prze-
tworzyć je, a dopiero później wyświetlić wyni-
ki tej operacji. Jeżeli wiemy, że treści te nie mu-
szą być za każdym razem przetwarzane, zdecy-
dowanie lepiej stworzyć stronę statyczną niż za
każdym razem ją generować.
Buforowanie strony
internetowej w parze z wyjątkami
Innym zastosowaniem dla buforowania mo-
że być następująca sytuacja. Załóżmy, że nasz
skrypt dla strony www pobiera dodatkowe in-
formacje z zewnątrz (tzn. z bazy danych, pli-
ku, zmiennych superglobalnych) i po wczyta-
niu pewnej części strony następuje jakiś błąd.
Cała strona zostaje w takim wypadku rozsypa-
na, a jej konstrukcja ulega uszkodzeniu i nasz
“odwiedzający” zamiast przeglądać spodziewa-
ną treść otrzymuje kilka błędów z bazy danych.
Niestety, nie jest to ładny widok. Na szczeście,
buforowanie w połączeniu z obsługą wyjątków
może nas od tego ustrzec i wyświetlić wcześniej
przygotowaną stronę z informacją o błędzie.
Zaczniemy od zapoznania z klasą Exception
(Listing 3.), po której będziemy następnie dzie-
dziczyć, tworząc naszą klasę.
Jak widzimy, klasa Exception większość me-
tod odpowiadających za nasz komunikat o wy-
jątku ma zadeklarowane jako final, przez co nie
możemy ich przedefiniować w klasie dziedzi-
czącej. Jedyną metodą, którą możemy zmienić,
jest __toString() i to właśnie za pomocą niej
zmienimy formę naszego komunikatu. Zrobi-
my to podczas deklaracji naszej klasy PageError,
która dziedziczy po Exception – Listing 4.
W naszej deklaracji, dodaliśmy dodatkowo
metodę template, w której będziemy przecho-
wywać szablon naszej strony będącej komuni-
katem. Dzięki takiemu podejściu łatwiej będzie
nam edytować późniejszy wygląd strony. Następ-
nie wywołujemy naszą funkcję template() z ar-
gumentem $this->getMessage() w metodzie
__toString(), dzięki czemu w wyniku pojawie-
nia się wyjątku zostanie wyświetlona nasza strona
www.phpsolmag.org
Aplikacje www
z odpowiednio sformatowanym komunikatem o użytkownik strony powinien wiedzieć, jak naj-
błędzie. W naszym przypadku informacja ta bę- mniej na temat powstałego problemu, więc najle-
dzie się ograniczać jedynie do napisu podawane- piej wyświetlić mu tylko przygotowany komuni-
go przy rzuceniu wyjątku. Możemy też dodać kat. Dobrym pomysłem może być np. spowodo-
inne informacje odpowiednio zmieniając funk- wanie, aby pozostałe informacje były wysyłane na
cję template i przyjmowane przez nią argumen- adres e-mail administratora strony. Wszystko to
ty. Dodatkowo można wykorzystać informacje o już tylko kwestia własnej inwencji twórczej. Na-
kodzie błędu pliku, w którym powstał problem szą klasę umieszczamy w oddzielnym pliku, któ-
wraz z podaniem konkretnej linii. Z założenia ry nazwiemy class_page_error.php.
Listing 2. Strona internetowa z zaimplementowanym buforowaniem – generowana raz na 60
sekund (przez resztę czasu pozostaje statyczna)
<?php
$file_name="temp.cache";
if(file_exists($file_name) && (filemtime($file_name)+60)>time()){
include($file_name);
echo '<BR/> Godzina pobrana z Pliku';
exit();
}
$file_tmp=$file_name.'.'.getmypid();
$file_handle=fopen($file_tmp,"w");
ob_start();
?>
<HTML>
<BODY>
Aktualna godzina:&nbsp;<?php echo date("H:i"); ?>
</BODY>
</HTML>
<?php
if($file_handle){
$page_content=ob_get_contents();
fwrite($file_handle, $page_content);
fclose($file_handle);
if(file_exists($file_name)){ unlink($file_name); }
rename($file_tmp,$file_name);
}
ob_end_flush();
?>
Listing 3. Klasa Exception – niepełna deklaracja
class Exception{
protected $message = 'Unknown exception';
protected $code = 0;
protected $file;
protected $line;
private $trace;
private $string;
function __construct (string $message=NULL, int $code=0){
if (func_num_args(){ $this->message=$message; }
$this->code = $code;
$this->file=__FILE__;
$this->line=__LINE__;
$this->trace=debug_backtrace();
$this->string=StringFormat($this);
}
final function getMessage(){ return $this->message; }
final function getCode(){ return $this->code; }
final function getFile(){ return $this->file; }
final function getTrace(){ return $this->trace; }
function __toString(){ return $this->string; }
...
}
15
 Praktyka

Nadszedł czas na napisanie głównego skryp-

Listing 4. Deklaracja klasy PageError tu naszej strony. Zakładamy, że zadaniem tej
class PageError extends Exception { strony jest wyświetlenie odpowiednio sforma-
public function construct($message){ parent::__construct($message); } towanej zawartości jednej z tabel naszej bazy
public function __toString(){ return $this->template($this->getMessage()); } danych. Nie będziemy zastanawiać się nad tym,
protected function template ($only_message){ co jest w tej bazie oraz jak to ma być obudowa-
return '<html><body>'.$only_message.'</body></html>'; ne naszą stroną – pomijamy walory estetyczne
} oraz ewentualne stronicowanie zawartości. Ca-
} łość będzie zawarta w blokach try i catch. Kod
jest widoczny na Listingu 5.
Listing 5. Strona wykorzystująca buforowanie oraz wyjątki Przeanalizujemy teraz nasz skrypt. Zaczęliśmy
<?php od deklaracji funkcji show_error(), której zada-
include_once('class_page_error.php'); niem jest wyczyszczenie bufora oraz rzucenie wy-
function show_error($message){ jątku. Moglibyśmy z niej zrezygnować, ale ponie-
ob_end_clean(); waż korzystamy z niej kilka razy, lepiej jest korzy-
throw new PageError($message); stać z funkcji niż kopiować kod. Następnie poja-
} wia się blok try, w którym generowana jest na-
try{ sza strona. Następuje wystartowanie bufora, a na-
ob_start(); stępnie próba połączenia do serwera bazy danych
?> i próba wybrania bazy. Jeżeli któreś z odwołań do
<HTML> bazy zakończy się niepowodzeniem zostanie wy-
<BODY> wołana funkcja show_error(), co oznacza rzuce-
<?php nie wyjątku i wygenerowanie wcześniej przygo-
if(!$db= @mysql_connect('localhost','user','password')){ towanej strony o błędzie. Jeżeli wszystko prze-
show_error('Błąd połączenia do bazy danych.'); biegnie pomyślnie, strona jest generowana dalej,
} a następnie zostaje wyświetlona poprzez opróż-
if(!@mysql_select_db('database_name')){ nienie bufora.
show_error('Błąd podczas wybierania bazy danych.'); Jest to bardziej eleganckie podejście do tego
} samego tematu. Istnieje jeszcze inny sposób wy-
if(!$request=mysql_query('select * from my_table',$db)){ świetlenia tej samej strony, jedyna różnica tkwi
show_error('Błąd podczas wybierania bazy danych.'); w sposobie implementacji. Otóż zamiast tworzyć
} swoją klasę możemy skorzystać z klasy Exception.
?> Nie musimy wtedy deklarować klasy, ale kod jest
<TABLE><TR><TD>key</TD><TD>value</TD></TR> też mniej czytelny i trudniejszy w edycji. Przy-
<?php kład ten widoczny jest na Listingu 6.
while($row=mysql_fetch_assoc($request)){ Jak widzimy, różnica wydaje się nieduża, ale
foreach ($row as $key => $value){ tylko dlatego, że mamy do czynienia z bardzo
echo “<tr><td>$key</td><td>$value</td></tr>”; prostym przykładem. Jasno możemy stwierdzić,
} że poprzedni kod był znacznie bardziej skalowal-
} ny. W poprzednim przykładzie moglibyśmy za-
?> deklarować naszą metodę template jako abs-
</TABLE> trakcyjną i dziedziczyć po naszej klasie PageEr-
</BODY> ror, aby tworzyć całą gamę podstron błędów. W
</HTML> obecnym przypadku nie możemy tego zrobić.
<?php Na tej podstawie widać, że poprzedni kod jest
ob_end_flush(); znacznie mniej elastyczny, ale dla prostych przy-
} kładów możemy go wykorzystać. Połączenie obu
catch(PageError $e){ omówionych metod buforowania, może dać jesz-
echo $e; cze lepsze efekty. Należy też pamiętać, że nie mu-
} simy buforować od razu całej strony, ale możemy
?> objąć buforowaniem np. tylko dynamiczne ele-
menty lub też tylko te narażone na błędy. Wszyst-
Listing 6. Strona wykorzystująca buforowanie oraz wyjątki – mniej elegancka wersja ko to jest już kwestią indywidualnego podejścia.
<?php Mam nadzieje, że poznane techniki, pozwolą
function show_error($message){ wam tworzyć jeszcze wydajniejsze witryny in-
ob_end_clean(); ternetowe, którymi naprawdę będziecie mogli
throw new Exception($message); się pochwalić nie tylko ze względu na wygląd,
} ale i wydajność.
try{ // ten sam kod co w Listingu 5.
...
} ŁUKASZ SKOWROŃSKI
catch(Exception $e){ echo '<html><body>'.$e->getMessage().'</body></html>'; } Autor jest studentem III roku informatyki na Uniwer-
?> sytecie w Białymstoku.
Kontakt z autorem: szeryfek@gmail.com

16 4/2007
 Technika

CakePHP
Tags i Tags clouds – znaczniki

Tag cloud (w dosłownym tłumaczeniu „chmura znaczników”) to specyficzny

sposób prezentowania danych, polegający na wizualnym wyróżnianiu
(np. kolorem) pewnego rodzaju listy haseł.

morzem możemy nadać znaczniki „wakacje”,

Dowiesz się... Powinieneś wiedzieć...
• Poznasz zasady tworzenia i zarządzania znacz- • Wymagana jest podstawowa znajomość fra-
nikami oraz sposoby ich wyświetlania jako tzw. meworku CakePHP;
„chmury znaczników”. • Przydatna będzie znajomość języka SQL i umie-
jętność administrowania bazą danych MySQL.
i zarządzanie zdjęciami). Pomysł się przyjął i
obecnie „chmurki” można znaleźć w bardzo
Poziom trudności wielu serwisach umożliwiających zarządza-
nie treścią.
Znaczniki
„morze”, „molo”, „zachód słońca” itp. Oczywi-
ście możliwe jest nadawanie wielu znaczników
do tego samego zdjęcia.
Takie podejście do gromadzenia i katalogo-
wania danych ma zasadniczą zaletę - wyszu-
kiwanie jest szybkie i intuicyjne. Niestety sto-
sowanie znaczników ma także swoje wady.
Przede wszystkim za każdym razem znaczni-
ki mogą być nazywane nieco odmiennie („za-
chód-słońca”, „Zachód Słońca!”, „zachodzące
słońce” itp.) i mogą mieć rożne znaczenie dla
różnych osób przez co nie uda nam się dotrzeć
do odpowiednich danych. Rozwiązaniem tych

S
posób wyróżnienia poszczególnych Stosowanie znaczników (ang. tags) powiąza- problemów może być tzw. normalizacja lub
fraz nie jest przypadkowy, gdyż niesie nych z danymi udostępnianymi w serwisie jest wybór znaczników z pewnej ograniczonej pu-
ze sobą dodatkowe informacje. Przyj- bardzo popularnym sposobem zarządzania tre- li. Normalizacja to proces ujednolicania. Dzię-
mijmy, że znaczniki-linki są uszeregowane ścią. Dzięki temu, że znaczniki są pewnego ro- ki niemu wyrazy o podobnym znaczeniu, ale
alfabetycznie, natomiast wielkość i pogrubie- dzaju etykietami, możliwe staje się grupowanie różnej pisowni będą mogły być zarządzane w
nie fontu jest zależne od popularności dane- danych. Na przykład zdjęciom z wakacji nad ten sam sposób. W najprostszym przypadku
go znacznika. Dzięki takiemu zabiegowi moż-
liwe jest intuicyjne wyszukiwanie danych za-
równo według alfabetu jak i popularności (Ry-
sunek 1.). Wizualne efekty jakie możemy za-
stosować to:

• Wielkość czcionki;
• Kolor;
• Styl;
• Porządek, w jakim wyrazy są umieszczone
na liście.

Każdy z powyższych efektów możne przeka-

zywać dodatkowe informacje np.:

• Wielkość czcionki może być skorelowana

z liczebnością;
• Kolor z czasem aktualizacji danych;
• Kolejność wyrazów w liście może wynikać
z ważnością danych.

Tag cloud po raz pierwszy został zastosowa-

ny do nawigacji w serwisie flickr.com (serwis
umożliwiający gromadzenie, udostępnianie Rysunek 1. Przykładowa chmura znaczników (serwis flickr.com)

18 04/2007
 CakePHP

normalizacja polega na usunięciu polskich li- by przecież ujednolicać znaczniki bazując na standardowej) pisowni. Ograniczeniem w tym
ter, znaków interpunkcyjnych i spójników. Po np. odmianie wyrazów. Jest to dosyć skompli- przypadku jest sama lista, która może nie za-
takim zabiegu ze znaczników „zachód-słońca” kowane zadanie, czasochłonne i w większości wierać haseł oddających charakter danych. Na-
oraz „Zachód Słońca!” otrzymamy np. znacz- przypadków po prostu zbędne. wet jeżeli proces aktualizacji listy o nowe wy-
nik „zachodslonca”. Metoda ta niestety nie Zdecydowanie skuteczniejsza od normaliza- razy będzie przebiegał sprawnie, to możemy
sprawdza się w bardziej złożonych przypad- cji jest metoda ograniczonego wyboru znaczni- stanąć przed koniecznością ponownego przy-
kach („zachodzące słońce”), ale odpowiednio ków. Wybierając hasła z gotowej listy, nie nara- pisywania znaczników do danych. Jeżeli do li-
zaawansowany algorytm normalizacji mógł- żamy się na kłopoty wynikające z błędnej (nie- sty dodamy nowy znacznik, to z pewnością bę-
dziemy chcieli go przypisać także do danych,
które już wcześniej były katalogowane.
Listing 1. Struktury danych wykorzystane do przechowywania informacji o znacznikach (tags)
powiązanych z wiadomościami (messages)
Zarządzanie znacznikami
mysql> desc messages; W internecie dominują dwa sposoby zarzą-
+------------+------------------+------+-----+---------+----------------+ dzania znacznikami (techniki przypisywania
| Field | Type | Null | Key | Default | Extra | znaczników do danych). Różnica między ni-
+------------+------------------+------+-----+---------+----------------+ mi polega na tym, że w formularzu widoczne są
| id | int(10) unsigned | NO | PRI | NULL | auto_increment | wszystkie lub tylko nowe znaczniki. W pierw-
| title | varchar(60) | YES | | NULL | | szym przypadku istnieje możliwość natychmia-
| content | text | YES | | NULL | | stowej, prostej edycji i w razie potrzeby usunię-
| created_at | datetime | YES | | NULL | | cia wszystkich znaczników jednocześnie. W
+------------+------------------+------+-----+---------+----------------+ drugim przypadku, nowe znaczniki są dołącza-
4 rows in set (0,05 sec) ne do danych, a ich usunięcie wymaga dodatko-
wych zabiegów (najczęściej każdy ze znaczni-
mysql> desc tags; ków musi być usunięty oddzielnie).
+---------+-------------+------+-----+---------+----------------+ Ze sposobem zarządzania znacznikami wią-
| Field | Type | Null | Key | Default | Extra | że się sposób ich prezentacji oraz konstrukcji
+---------+-------------+------+-----+---------+----------------+ adresu www. Znaczniki, które były poddawa-
| id | int(10) | NO | PRI | NULL | auto_increment | ne normalizacji mogą być wyświetlane w posta-
| raw | varchar(60) | YES | | NULL | | ci surowej (ang. raw) lub znormalizowanej. Nie-
| name | varchar(60) | YES | | NULL | | które serwisy pozostawiają wybór sposobu pre-
+---------+-------------+------+-----+---------+----------------+ zentacji użytkownikowi, który najczęściej wi-
3 rows in set (0,03 sec) dzi „swoje” znaczniki w takiej postaci, w jakiej
je wprowadził do systemu (raw). Inni użytkow-
mysql> desc messages_tags; nicy te same znaczniki widzą w postaci znorma-
+-------------+---------+------+-----+---------+----------------+ lizowanej. Prezentacja znaczników przechowy-
| Field | Type | Null | Key | Default | Extra | wanych jako lista haseł odbywa się najczęściej
+-------------+---------+------+-----+---------+----------------+ za pomocą numeru identyfikującego konkret-
| id | int(10) | NO | PRI | NULL | auto_increment | ną pozycję w liście (ID znacznika).
| message_id | int(10) | NO | | 0 | | Sposób prezentacji znaczników ma istotny
| tag_id | int(10) | NO | | 0 | | wpływ na konstrukcję adresu www. Intuicyjny i
+------------ +---------+------+-----+---------+----------------+ łatwy do zapamiętania adres będzie dodatkowo
3 rows in set (0,02 sec) zachęcał użytkowników do odwiedzenia serwi-
su. Wystarczy porównać poniższe adresy:
Listing 2. Relacje między modelami danych Tag oraz Message
class Tag extends AppModel { • http://www.serwer.pl/tags/friends/;
... • http://www.serwer.pl/albumy.php?start=0&
var $hasAndBelongsToMany = array( kategoria=1.
'Messages' => array(
'className' => 'Message',
'fields' => 'Message.id,Message.title', HABTM a nazwy tabel
CakePHP wymaga, by nazwa dodatko-
'order' => 'Message.created_at'
wej tabeli pasowała do wzorca [liczba _
) mnoga _ model _ 1] _ [liczba _ mnoga _
); model _ 2] , przy czym modele danych mu-
} szą by w kolejności alfabetycznej. Dla mo-
class Message extends AppModel {
deli Message i Tag nazwa tabeli będzie mia-
ła postać: messages_tags, dla Message
...
i UserTag: messages _ user _ tags . Klu-
var $hasAndBelongsToMany = array( cze obce w tabeli muszą pasować do wzor-
'Tags' => array( ca [liczba _ pojedyncza _ model] _ id .
'className' => 'Tag', W naszym przypadku będzie to odpowied-
'order'=>'Tags.name ASC' nio message _ id oraz tag _ id . CakePHP
w wersji 1.xx nie umożliwia automatycznej
)
obsługi rozszerzonych relacji między tabela-
); mi (tzn. nie ma możliwości obsługi innych ko-
} lumn niż tych, które zawierają klucze obce).

www.phpsolmag.org 19
 Technika

Pierwszy z powyższych adresów www za-

wiera w sobie wyjaśnienie: link prowadzi Listing 3. Zapisywanie wiadomosci wraz z informacją o znaczniku (powiazanie HABTM)
do strony zawierającej dane powiązane z ha- var $uses = array('Tag','Message');
słem friends (pol. przyjaciele). Już na podsta- $tag_name = $this->data['Message']['tag'];
wie tych informacji możemy określić, czy je- $existing = $this->Tag->findByName($tag_name);
steśmy zainteresowani odwiedzeniem ser- if (!empty(existing)) {
wisu czy też nie. Drugi adres www jest po- $tag = $existing[$this->Tag->name][$this->Tag->primaryKey];
zbawiony takich informacji. CakePHP do- } else {
myślnie obsługuje intuicyjne adresy www $this->data[$this->Tag->name]['raw'] = trim($tag_name);
i w naszym przykładzie wykorzystamy tą $this->data[$this->Tag->name]['name'] = preg_replace('/[^a-z0-9]/', '', low($tag_
właściwość. name));
$this->Tag->recursive = -1; // zapisz tylko dane modelu Tag
Jak to się robi w CakePHP $this->Tag->save($this->data);
Tworzenie chmury znaczników zaczniemy $tag = $this->Tag->id;
od zaprojektowania struktur umożliwiają- }
cych przechowywanie wiadomości i znacz-
ników oraz relacji między nimi. Musimy pa- Listing 4. Przykładowy formularz umożliwiający wprowadzanie informacji (wiadomość i
miętać, że każdy znacznik może być przypi- powiązane znaczniki rozdzielone przecinkami)
sany do wielu wiadomości oraz że każda wia- <h2>Nowa wiadomość</h2>
domość może mieć dowolną liczbę znaczni- <table><tr>
ków (lub nie mieć ich wcale). Taką relację <td>Tytuł:</td><td><?php echo $html->input('Message/title'); ?></td>
między danymi określa się jako m:m (wiele </tr>
do wielu), a w CakePHP jako hasAndBelong- <tr>
sToMany (HABTM). <td>Znaczniki powiązane z wiadomością</td>
Utworzymy tablicę messages (wiadomości), <td><?php echo $html->input('Tag/tag'); ?></td>
tags (znaczniki) oraz tablicę messages_tags. Ta </tr>
ostatnia tablica będzie zawierała informacje o <tr><td colspan="2">
tym, które wiersze tabel messages i tags łączą się <?php echo $html->textarea('Message/content'); ?>
ze sobą (z tego powodu taka tabela nazywana <?php echo $html->hidden('Message/id' , array('value'=>'0')); ?>
jest czasem „przesiadką”). <?php echo $html->submit('Zapisz'); ?>
Przykładowe struktury danych znajdują się </td>
na Listingu 1. (tabela tags zawiera dwie kolum- </tr>
ny raw i name, w których będą przechowy- </table>
wane nazwy znaczników przed i po norma-
lizacji). Listing 5. Metoda saveTags() tworząca listę identyfikatorów (ID) na podstawie nazw znaczników
Relacje między poszczególnymi modela- rozdzielonych przecinkami
mi danych zostały przedstawione na Listin- class Tag extends AppModel {
gu 2. Od strony modelu danych Tag będą wi- ...
doczne tylko kolumny messages.id oraz messa- function saveTags($string = null) {
ges.title, a wiadomości będą posortowane we- $return = array();
dług daty utworzenia messages.created_at. Od if($string) {
strony modelu danych Message będą widocz- $array = explode(',', $string);
ne wszystkie kolumny tabeli tags, które do- foreach($array as $tag) {
datkowo będą posortowane w porządku al- if(!empty($tag)) {
fabetycznym. $this->data[$this->name]['raw'] = trim($tag);
$this->data[$this->name]['name'] = preg_replace('/[^a-z0-9]/', '',
Wprowadzanie danych low($tag));
Zapisywanie danych z uwzględnieniem relacji $this->recursive = -1;
HABTM jest nieco bardziej skomplikowane niż $existing = $this->find("name = '{$this->data[$this->name]['name']}'");
dla pozostałych relacji. W CakePHP zapisywa- if(!empty($existing)) {
nie jest wykonywane w kontekście modelu da- $return[] = $existing[$this->name][$this->primaryKey];
nych tzn. każdy model może zapisywać dane } else {
tylko do „swojej” tabeli. Relacja HABTM skła- $this->id = null;
da się aż z trzech tabel i z tego powodu zapis if($this->save($this->data)) {
jest przeprowadzany „na raty”. Najpierw mu- $return[] = $this->id;
simy zapisać (utworzyć) wiadomość (model da- }
nych Message), a dopiero w następnej kolejności }
dołączyć do niej znaczniki (model danych Tag). }
Ponowny zapis wiadomości uzupełniony o po- }
wiązania ze znacznikami (numery ID znaczni- }
ków) spowoduje automatyczną aktualizację ta- return $return;
beli messages_tags. }
Załóżmy, że w bazie danych już znajdu- ?>
je się wiadomość, do której chcemy dołączyć

20 04/2007
 Technika

znaczniki. W pierwszym kroku upewniamy

Listing 6. Kod weryfikujący zawartości tabeli messages się, że znacznik, który ma zostać przypisany
$message = $this->Message->read(null, $this->data['Message']['id']); do wiadomości już istnieje i zapamiętujemy
$this->set('message', $message); jego numer ID.
print_r($message); Jeżeli znacznik jeszcze nie istnieje, to mu-
simy go utworzyć i poddać normalizacji.
// wynik W naszym przykładzie usuwamy wszyst-
Array kie znaki nie należące do alfabetu łacińskie-
( go i nie będące cyframi arabskimi. Patrz Li-
[Message] => Array sting 3.
( Numer ID znacznika otrzymany w jed-
[id] => 1 nym z powyższych kroków posłuży jako po-
[title] => Cake Model Associations wiązanie między modelem danych Message i
[content] => Time saving, easy, and powerful. Tag. Odczytujemy strukturę danych z żąda-
[created_at] => 2006-04-15 09:33:24 nego wiersza tabeli messages, umieszczamy w
) niej numer ID znacznika (lub tablicę znaczni-
[Tags] => Array ków) i ponownie zapisujemy zmodyfikowa-
( ny rekord. Istotne jest by powiązanie wpro-
[0] => Array wadzić jako zagnieżdżoną tablicę asocjacyjną
( o nazwie zgodnej z relacją HABTM, która zo-
[id] => 1 stała zdefiniowana w modelu danych Message
[raw] => CakePHP (tablica ['Tags']['Tags']).
[name] => cakephp
) $this->data = $this->Message->read
) (null, $this->data['Message']['id']);
) $this->data['Tags']['Tags'] = $tag;
$this->Message->Save($this->data);
Listing 7. Metoda popular() tworząca listę znaczników posortowaną według liczby wiadomości
do których zostały przypisane Powyższy przykład dotyczy przypisania do
class Tag extends AppModel { wiadomości tylko jednego znacznika. Jeżeli
... chcemy przypisywać większą liczbę znacz-
function popular($limit = 10) { ników, to musimy założyć, że będą one
return $this->query("select Tag.id, Tag.name, count(MT.message_id) count wprowadzane do formularza jako ciąg wy-
from tags Tag inner join messages_tags MT on MT.tag_id=Tag.id razów rozdzielonych przecinkami (Listing
inner join messages Message on MT.message_id=Message.id 4.) i zapisywane za pomocą metody Tag-
group by Tag.id order by Tag.name limit $limit "); >saveTags() przedstawionej na Listingu
} 5. W takim przypadku oczywiście zamiast
} jednego numeru ID znacznika w zmiennej
$this->data['Tags']['Tags'] musi się zna-
Listing 8. Przeskalowanie wilekości czcionek przed wyświetleniem chmury znacznkiów leźć tablica zawierająca wszystkie ID znacz-
// minimalna i maksymalna wielkość czcionki ników, które mają być przypisane do wiado-
$minfsize = 8; mości.
$maxfsize = 40;
$dstfsize = $maxfsize - $minfsize; Chmura znaczników
Wreszcie możemy zweryfikować zapisane da-
// minimalna i maksymalna popularność znaczników ne korzystając z metody $this->Message-
$minmax = array(); >read() (Listing 6.) i zabrać się za tworze-
foreach($tags as $no => $tag) { $minmax[$no] = $tag[0]['count']; } nie chmury znaczników. Chmura taka, to nic
asort($minmax); innego jak specyficzna lista wartości, w któ-
$mincnt = $minmax[0]; rej zakodujemy informacje o popularności
$maxcnt = $minmax[sizeof($minmax)-1]; poszczególnych znaczników. CakePHP do-
$dstcnt = $maxcnt + 1 - mincnt; myślnie nie zawiera funkcji, która podsumu-
je nam wykorzystanie znaczników. Musimy
foreach ($tags as $tag) { posłużyć się kodem SQL (Listing 7.), który
// skalowanie wielkości napisu zwróci listę zawierającą m.in. nazwę znacz-
$cnt = $tag[0]['count']; nika i liczbę wiadomości, do których został
$fsize = $minfsize + $dstfsiz * ($cnt - $mincnt)/$dstcnt; przypisany. Listę taką wystarczy wyświetlić
wyróżniając wielkością czcionki odpowied-
echo $html->link($tag['name'], nie hasła.
'/tags/'.$tag['raw'], Oczywiście jest bardzo wiele sposobów wy-
array('style'=>'font-size:'.$fsize.'px;')); świetlania chmury znaczników jednak nie
echo '&nbsp;'; wszystkie dają pożądany efekt. Najczęstszym
} błędem popełnianym przez programistów jest
bezpośrednie mapowanie popularności znacz-

22 04/2007
 CakePHP

ników na wielkość czcionki, którą znacznik bę-

dzie wyróżniony.

foreach ($tags as $tag) {

echo $html->link($tag['name'],
'/tags/'.$tag['raw'],
array('style'=>'font-size:'.
$tag[0]['count'].'px;'));
echo '&nbsp;';
}
Rysunek 2. Chmura znaczników, w której popularność znaczników przekłada się bezpośrednio na
wielkość czcionki
Taki sposób postępowania stwarza problemy
przy wyświetlaniu listy, w której poszczegól-
ne wartości znacznie od siebie odbiegają. Ła-
two sobie wyobrazić, jak będzie wyglądała na-
sza „chmurka”, gdy ze znacznikiem wyróżnio-
nym czcionką 100 pikseli będzie sąsiadował
znacznik narysowany czcionką o wysokości 1
piksela (Rysunek 2). Konieczne jest więc prze-
Rysunek 3. Chmura znaczników, w której wielkość czcionki jest skalowana liniowo względem
popularności znaczników skalowanie wielkości czcionek przed wyświe-
tleniem chmury znaczników (Listing 8.).
Jeżeli zastosujemy skalowanie liniowe, to
wyświetlony wynik znowu nie spełni naszych
oczekiwań. Liniowy rozkład charakteryzuje się
tym, iż niewielkim zmianom popularności bę-
dą towarzyszyły niewielkie zmiany wielkości
czcionki. W skrajnym przypadku, gdy popular-
ność znaczników będzie na zbliżonym pozio-
Rysunek 4. Chmura znaczników, w której wielkość czcionki jest skalowana względem popularności mie, otrzymamy listę zawierającą pozycje róż-
znaczników w funkcji logarytmu dziesiętnego niące się od siebie o np. 1 piksel (Rysunek 3).
Taka lista z pewnością nie będzie przydatna. Do
przeskalowania danych będziemy potrzebowa-
Listing 9. Widok CakePHP tworzący chmurę znaczników przeskalowaną za pomocą funkcji
logarytmicznej li funkcji, która pozwoli uwypuklić niewielkie
zmiany między poszczególnymi znacznikami.
<h2>Chmura znaczników</h2> W tym celu do skalowania wielkości czcion-
<div> ki wykorzystamy popularność znaczników w
<?php if(!empty($tags)): ?> funkcji logarytmu dziesiętnego (Listing 9.). Do-
// minimalna i maksymalna wielkość czcionki piero taki sposób tworzenia chmury znaczni-
$minfsize = 8; ków da pożądany efekt (Rysunek 4).
$maxfsize = 40;
$dstfsize = $maxfsize - $minfsize; Podsumowanie
Stosowanie chmur znaczników wymusza ko-
// minimalna i maksymalna popularność znaczników nieczność takiego ich zorganizowania, by od-
$minmax = array(); powiadały potrzebom użytkowników. Trudno
foreach($tags as $no => $tag) { $minmax[$no] = $tag[0]['count']; } mówić o przydatności listy zawierającej np. kil-
asort($minmax); kaset pozycji ze wszystkimi hasłami, jakie użyt-
$minlog = log($minmax[0]); kownicy serwisu nadali dostępnym artykułom.
$maxlog = log($minmax[sizeof($minmax)-1]); Bardzo trudno dostrzec zmiany w tak rozbudo-
$dstlog = $maxlog - minlog; wanej liście i z punktu widzenia użytkownika
if ($dstlog == 0) $dstlog = 1; będzie ona statyczna (za każdym razem, gdy
odwiedzi serwis będzie miał wrażenie, że lista
foreach ($tags as $tag) { nie uległa zmianie). Korzystniejsze jest wyświe-
// skalowanie wielkości napisu tlanie listy np. kilkunastu najpopularniejszych
$cnt = $tag[0]['count']; haseł. Lista taka prawdopodobnie będzie zmie-
$fsize = $minfsize + $dstfsize * (log($cnt) - $minlog)/$dstlog; niała się dosyć często, co może spowodować, że
użytkownicy serwisu będą mieli możliwość do-
echo $html->link($tag['name'], tarcia do danych, które dotychczas pomijali.
'/tags/'.$tag['raw'],
array('style'=>'font-size:'.$fsize.'px;'));
echo '&nbsp;'; PIOTR GAPIŃSKI
} Autor w wolnych chwilach zajmuje się programo-
?> waniem w różnych językach (głównie Rebol, Ruby,
</div> PHP i AmigaE).
Adres do korespondencji: piotr-gapinski@wp.pl

www.phpsolmag.org 23
 Technika
Prado
PHP Framework
W artykule zajmiemy się frameworkiem dla języka PHP o nazwie PRADO
(ang. PHP Rapid Application Development Object-oriented). Podobnie jak w
opisywanym wcześniej PHP 4 Applications, tak i w tym przypadku, pisanie
stron i aplikacji ułatwione jest dzięki dużej liczbie gotowych komponentów
oraz obsłudze zdarzeń.
Dowiesz się...
• Poznasz zasady tworzenia stron z użyciem fra-
meworka PRADO.
• Dowiesz się, jak stworzyć prostą aplikację -
księgę gości.
Poziom trudności
J
ednak w przeciwieństwie do P4A, PRA-
DO oferuje znacznie szerszy zestaw kom-
ponentów oraz, co ważniejsze, obsługę sza-
blonów. Dzięki szablonom mamy w zasadzie
pełną kontrolę nad generowaną stroną, w pli-
ku możemy np. przeplatać kod HTML z kom-
ponentami PRADO.
Szablon, komponenty i obsługa
zdarzeń, czyli HelloWorld
Dzięki plikowi szablonu (rozszerzenie takiego
pliku to .page), możemy łatwo wstawiać kom-
ponenty w określone miejsca kodu HTML. Kod
wygląda niezwykle podobnie do zwykłego tagu
XHTML, czyli dość schematycznie
<com:TypKomponentu parametr1=
”wartosc1” parametr2=”wartosc2” />
Przykładowo, aby utworzyć przycisk nale-
ży napisać <com:TButton Text=”Przycisk
1” /> .
Obsługa kliknięcia wymaga stworzenia
skryptu php, który będzie „reagował” na różne
zdarzenia występujące na danej stronie, np. na
kliknięcie. Dlatego, aby poznać działanie PRA-
DO napiszemy najprostszy możliwy przykład
– przycisk z obsługą kliknięcia.
Nasza pierwsza aplikacja będzie składała się
z trzech plików – index.php, Home.page i Ho-
24
Powinieneś wiedzieć...
• Powinieneś znać podstawy PHP oraz programo-
wania obiektowego.
me.php. Dwa ostatnie pliki muszą znaleźć się w
katalogu \protected\pages (Rysunek 1.).
Musimy pamiętać, że katalogi assets (do
niego trafiają zasoby udostępniane użytkow-
nikowi przez komponenty np. obrazki, arku-
sze styli CSS itp.) oraz \protected\runtime
(w nim zapisywane są tymczasowo dane do-
tyczące aplikacji, np. stan aplikacji i kompo-
nentów) muszą być dostępne do zapisu dla
serwera (muszą mieć nadane odpowiednie
prawa).
Plik index.php jest jedynym plikiem do-
stępnym bezpośrednio dla użytkownika stro-
ny. Plik ten składa się przynajmniej z trzech
linii, zawierających odpowiednie polecenia,
czyli: komendy dołączenia biblioteki PRADO,
stworzenia nowej instancji aplikacji i jej uru-
chomienia.
require_once('sciezka/do/prado.php');
//dołączenie biblioteki
$application=new Tapplication;
//nowa instancja aplikacji
$application->run();
//uruchomienie aplikacji
Plik home.page – to szablon dla strony głów-
nej aplikacji. W naszej aplikacji, w sekcji BO-
DY kodu HTML napiszemy następujące trzy
linie (odpowiedzialne za stworzenie formula-
rza i przycisku):
<com:TForm>
<com:TButton Text=
"Kliknij tutaj" OnClick="buttonClicked" />
</com:TForm>
Plik home.php – plik z implementacją klasy
Home , w nim znajdzie się kod odpowiedzial-
ny za obsługę kliknięcia przycisku (funkcja
buttonClicked ).
class Home extends TPage {
public function buttonClicked(
$sender,$param)
{//funkcja ta zostanie wywołana
po kliknięciu przycisku $sender->
Text="Kliknąłeś przycisk
"; //ustaw nową wartość Text,
czyli etykiety przycisku
W wersji PRADO 3.1.0 (w chwili pisania
artykułu jest to jeszcze wersja alpha) au-
torzy wprowadzili bibliotekę ActiveCon-
trols, która zawiera zamienniki większo-
ści podstawowych, występujących w PRA-
DO, elementów, jedyna różnica polega na
tym, że do ich obsługi używana jest tech-
nologia AJAX, zamiast przeładowywania
całej strony. Wystarczy, że w pliku szablo-
nu zamiast TButton napiszemy TActive-
Button oraz w pliku z implementacją klasy
Home dodamy linię Prado::using ('System.
Web.UI.ActiveControls.*');, która jest od-
powiedzialna za załadowanie biblioteki Ac-
tiveControls.
Księga Gości
Napiszemy teraz niezwykle prostą księgę go-
ści, używającą technologii AJAX do przesyła-
Instalacja PRADO
Instalacja PRADO sprowadza się do pobra-
nia spod adresu http://www.pradosoft.com/
download/ odpowiedniej wersji frameworku
(prezentowane w artykule skrypty testowane
były na wersji 3.1.0a.r1626) oraz rozpakowa-
niu plików do katalogu dostępnego z sieci. Do
poprawnej pracy PRADO wymagany jest inter-
preter języka PHP w wersji 5.1.0 lub wyższej.
04/2007

nia danych oraz pliku XML do przechowywa-
nia wpisów.
Zacznijmy od stworzenia struktury katalo-
gów i plików (będzie identyczna jak w przypad-
ku HelloWorld, z tą różnicą, że mamy podkata-
log App_Code w katalogu protected).
Szablon
Najpierw musimy stworzyć plik szablonu – bę-
dzie to standardowy plik HTML. W jego treści
stworzymy sekcję div, w której wyświetlane bę-
dą wpisy.
<div id="messages">
Ładowanie ...
<com:TPlaceHolder ID=
"messageList" />
</div>
W przykładzie zamieszczonym na płycie CD,
w treści dokumentu znajduje się arkusz sty-
lów, którego ze względu na rozmiar nie będę
tutaj prezentował.
Skoro gotowe jest już miejsce, w którym
wpisy będą wyświetlane, musimy dać możli-
wość dodawania wpisów.
W tym celu utworzymy kolejną sekcję div,
tym razem jej id to newEntryBox. Wewnątrz
utworzymy komponent TForm (<com:TForm>
... </com:TForm>) - to właśnie ten formularz
będzie odpowiedzialny za przesłanie wpisu
użytkownika do księgi.
Wewnątrz sekcji utworzymy również
trzy komponenty – dwa typu TActiveText-
Box (nick i message) oraz jeden typu TActi-
veButton.
Pierwsze z nich będą służyły do wpisania
nicka i wiadomości (treści wpisu), zaś trzeci,
przycisk, będzie służył do ich wysłania. Kod
powinien wyglądać tak:
R E
Rysunek 1. Struktura katalogów dla pierwszej
aplikacji
<com:TActiveTextBox id="nick" />
<com:TActiveTextBox TextMode=
"MultiLine" id="message" />
<com:TActiveButton Text="Dodaj wpis" id=
"addEntry" OnClick="addEntry" />
W drugim z komponentów TActiveTextBox
ustawiliśmy parametr TextMode=”MultiLine”
dzięki czemu zezwala on na wpisanie wielu
linii tekstu (zamiast jednej).
W przykładzie dołączonym do płyty poszcze-
gólne komponenty zostały rozmieszczone w ko-
mórkach tabeli. Ze względu na czytelność przy-
kładu, nie zamieściłem tu pełnego kodu, a jedy-
nie szkielet aplikacji.
Mamy już możliwość dodawania wpisu,
przydałoby się jeszcze odświeżać wpisy co ja-
kiś czas np. co 15 sekund. W tym celu doda-
my jeszcze jeden komponent – TimeTriggered-
Callback. Już sama jego nazwa sugeruje do
czego służy.
Komponent ten co podaną ilość czasu wy-
wołuje podaną funkcję (oczywiście używając
technologii AJAX).
Atrybuty, których użyjemy to Interval –
odstępy czasu między kolejnymi wywołania-
mi funkcji, oraz OnCallback – nazwa funkcji
z klasy Home do wywołania.
Dodatkowo, atrybut StartTimerOnLoad
ustawimy na true, dzięki czemu odliczanie
K L A M
Prado
Rysunek 2. Efekt końcowy naszych prac
czasu zacznie się zaraz po załadowaniu stro-
ny. Ostateczny kod powinien wyglądać mniej
więcej tak:
<com:TTimeTriggeredCallback OnCallback=
"refresh" Interval="15"
StartTimerOnLoad=
"true" />.
Klasa Home
Tradycyjnie, musimy stworzyć klasę Home (dzie-
dziczącą po TPage), w której znajdzie się obsłu-
ga kliknięcia przycisku oraz funkcja odświeża-
jąca listę wpisów.
Funkcja dodająca wpis (o nazwie AddEntry)
jest dosyć prosta.
Tworzymy w niej obiekt klasy GuestBook
(klasę tę niedługo zaimplementujemy, będzie
ona odpowiedzialna za obsługę pliku XML
zawierającego wpisy), wywołujemy funk-
cję dodającą wpis, ukrywamy obiekty służą-
ce do dodawania wpisów oraz odświeżamyna
A
 Technika

stronie. Treść funkcji addEntry($sender,$param)
przedstawia się więc następująco:
$entry = new GuestBook ();
$entry->AddMessage
($this->message->Text,
$this->nick->Text);
$this->Page->CallbackClient->
puff("newEntryBox", "");
$this->refresh("", "");
//wywołujemy z pustymi parametrami
Musimy jeszcze zaimplementować funkcję
refresh . Wewnątrz niej utworzymy obiekt
GuestBook, wywołamy metodę GetMessages,
a następnie w pętli odczytamy i zaprezentuje-
my dane dotyczące każdego wpisu.
Za chwilę zaimplementujemy klasę Gu-
estBook (znajdzie się ona w pliku \protected\
App_Code\GuestBook.php), aby tego doko-
nać musimy poinformować PRADO, że-
by dołączył ten plik do aplikacji. W tym ce-
lu wywołamy polecenie Prado:using('Applica-
tion.App_Code.*'); Linię tę musimy umieścić
na samym początku Home.php. Jak widać, ja-
ko podmoduł modułu Application podajemy
nazwę katalogu.
Obsługa XML w PRADO
PRADO umożliwia nam niezwykle prostą
obsługę plików XML, a wszystko za sprawą
TXMLDocument i TXMLElement. Techniki
Listing 1. Metoda refresh klasy Home
public function refresh($sender, $param)
{ nentów, wreszcie, jak stworzyć aplikację używa-
$entry = new GuestBook ();
// pobierz wpisy
$msgs = $entry->GetMessages();
$code = "";
if (!empty($msgs)){
//w pętli odczytuj po jednej wiadomości
for ($i = 0; $i < $msgs->Count; $i++){
// formatuj wiadomości
(generowanie kodu XHTML) $code .= "<b>".$msgs[$i]-> getAttribute('nick').
"</b><br />\n";
$code .= "<span class=\"msg\">".$msgs[$i]->getValue()."</span><hr /><br />";
} tów, jednak była doskonałym wprowadzeniem
} do funkcjonalności PRADO.
użycia obu tych klas nauczymy się na przy-
kładzie, czyli pisząc klasę GuestBook.
Na początku, w pliku \protected\App_
Code\GuestBook.php definiujemy nazwę
pliku XML, w którym przechowywane będą
wpisy (musimy pamiętać, aby nadać upraw-
nienia pozwalające na zapis do tego pliku),
w naszym przykładzie będzie to DEFINE(
"StorageFile", dirname(__FILE__) . "./../en-
tries.xml" );
Tak więc plik entires.xml znajdzie się w
katalogu \protected . Nasza klasa Guest-
Book będzie posiadać jedną zmienną - $doc,
do której przypiszemy obiekt TXMLDocu-
ment. Jego utworzeniem zajmiemy się w
konstruktorze klasy, tutaj też załadujemy
zawartość entries.xml (pod warunkiem, że
plik istnieje):
$this->doc = new TxmlDocument
('1.0', 'utf-8');
if (file_exists(StorageFile))
//jeśli plik istnieje,
załaduj dokument
$this->doc->loadFromFile( StorageFile );
$this->doc->TagName = "guestbook";
// nazwa głównego elementu (root)
dokumentu
Kolejnym zdaniem będzie funkcja dodająca
wpis – w niej też nauczymy się, jak tworzyć
element, ustawiać jego atrybuty i wartość:
$elem = new TxmlElement(array());
//utwórz element
$elem->TagName = "entry";
// nazwij go "entry"
$elem->setAttribute("nick", $nick);
// dodaj atrybut o nazwie nick i
zawartości nicka podanego
przez użytkownika
$elem->setValue($message);
//w wartości elementu ustaw wiadomość
Teraz pozostało nam już tylko dodanie nowe-
go elementu do dokumentu XML oraz zapis
dokumentu do pliku:
$this->doc->elements->
add ( $elem ); //dodaj element
$this->doc->saveToFile
( StorageFile ); //zapisz plik
Ostatnią wymaganą operacją jest napisanie
funkcji pobierającej z dokumentu wszystkie
elementy o nazwie entry:
function GetMessages()
{ //zwraca liste elementow jako TList
return $this->doc->
getElementsByTagName("entry");
}
Nasza księga gości jest już gotowa do użycia!
Podsumowanie
Nauczyliśmy się, jak wygląda szkielet aplikacji
używającej PRADO, jak tworzyć szablony, re-
agować na zdarzenia z umieszczonych kompo-
jącą AJAX nie pisząc ani jednej linii kodu w ję-
zyku JavaScript.
Osoby znające nieco narzędzia do tworzenia
aplikacji dla Windows (takie jak Borland® Del-
phi® czy Microsoft VisualStudio .NET) na pew-
no zauważyły, że duża część pomysłów zreali-
zowanych w PRADO jest „zapożyczona” z bi-
bliotek dla Microsoft Windows, co wielu pro-
gramistom ułatwa życie.
Warta uwagi jest dokumentacja, dostępna
pod adresem http://www.pradosoft.com/docs/
manual/.
Zawiera ona bogaty opis klas i ich metod.
Godne uwagi są również przykłady dołączo-
ne do PRADO, m.in. blog napisany w opar-
ciu o SQLite.
Księga gości stworzona w tym artykule nie
wyróżnia się w żaden sposób od innych skryp-

// prześlij zawartość do

<div id = "messages" > MICHAŁ GAJEK

$this->Page->CallbackClient->update("messages", $code); Autor jest programistą – amatorem, od kilku lat
} piszącym również w języku PHP.
Kontakt z autorem: migajek@yahoo.com

26 04/2007
 Technikę
Python kontra PHP
czyli węże i słonie
Trend web 2.0 przyniósł ze sobą nie tylko nowe podejście do tworzenia
stron internetowych, ale również nowe technologie i narzędzia. Wielu z nas
słyszało lub miało kontakt z Ruby on Rails, a użytkownicy portalu grono.net
korzystali z aplikacji napisanej w Django.
Dowiesz się...
• Zapoznasz się z nowymi narzędziami do two-
rzenia stron www.
Poziom trudności
W
królestwo PHP zaczynają wkra-
czać inne języki oferując kon-
kurencyjne rozwiązania, które
to omówimy w tym artykule. Cytując wiki-
pedię Python jest interpretowanym, interak-
tywnym językiem programowania stworzo-
nym przez Guido van Rossuma w 1990 ro-
ku. Rozwijany jest jako projekt Open Source,
zarządzany przez niedochodową Python So-
ftware Foundation. PHP to wykonywany po
stronie serwera skryptowy język programo-
wania służący do generowania stron inter-
netowych. Python tak samo jak Ruby sam
z siebie nie jest przystosowany do tworzenia
stron www, jako że jest to język uniwersal-
ny od początku swojego istnienia. PHP nato-
miast od początku tworzony był jako język
do tworzenia stron www. W niniejszym ar-
tykule skupimy się nie tyle na porównaniu
języków, ale frameworków napisanych w Py-
thonie i PHP.
Różnice i podobieństwa
Oba języki mają wiele wspólnego, ponieważ są:
• Interpretowalnymi językami wysokiego
poziomu z dynamicznym systemem ty-
pów;
• Rozwijane jako projekty OpenSource;
• Posiadają duże społeczności;
• Łatwe w nauce (w porównaniu do np. Javy);
• Łatwe do rozszerzenia poprzez C/C++;
28
Powinieneś wiedzieć...
• Podstawowa znajomość PHP i wzorca MVC.
• Działają na wielu platformach i architek-
turach.
Mimo podobieństw są to dwa różne języki.
Zbiór różnic przedstawia Tabela 1.
Nie ulega wątpliwości, że PHP jest popular-
ny i ma bardzo dużą społeczność, również w
Polsce. Znalezienie pomocy, czy to w postaci
opublikowanych materiałów, czy też w posta-
ci forum dyskusyjnego to nie problem. Rów-
nież praktycznie każdy darmowy, tani ho-
sting będzie zawierał w ofercie obsługę skryp-
tów PHP.
Python ma mniejszą społeczność, w Pol-
sce jest raczej mało popularny, lecz w skali
światowej społeczność jest dość duża i sku-
piona wokół mniejszej ilości serwisów i orga-
nizacji. W kwestii hostingu umożliwiające-
go obsługę aplikacji Zope, Django czy Pylons
nie będziemy mieć licznego grona kandyda-
tów, lecz jakość usług będzie wysoka (np.
WebFaction). Skrypty PHP wystarczy umie-
ścić na serwerze, korzystając np. z klien-
ta FTP. W przypadku aplikacji wspomnia-
nych frameworków praktycznie nieodzow-
ny będzie dostęp do shella oraz odpowied-
nia konfiguracja serwera www. Framewor-
ki Pythonowe nie nadają się więc jako „Mo-
ja pierwsza strona”.
Kolejnym punktem, który warto poruszyć
to wsteczna zgodność Pythona. Aplikacja pi-
sana pod Pythonem 2.5 będzie w stanie dzia-
łać pod Pythonem 2.3. Potencjalne zmiany w
kodzie ograniczą się do zmian nazw modu-
łów czy sposobu ich użytkowania (chyba że
użyjemy „starszej” nazwy modułu). W przy-
padku PHP jest jeden problem. PHP5 udo-
stępniło programistom wiele dobrych roz-
wiązań, które zostały wykorzystane w wie-
lu projektach.
Niestety na większości kont hostingowych
wciąż dominuje PHP4. Wydanie PHP6 jesz-
cze bardziej spotęguje to zjawisko, a progra-
miści oprócz wykonania swojej pracy będą
musieli co chwilę uwzględniać wersję PHP,
pod którą ma działać ich aplikacja.
Python dla programisty PHP
Programista PHP dość szybko może połapać
się w konkurencyjnym języku, choć będzie
musiał przyzwyczaić się do pewnych różnic.
Pierwszą jest brak średnika na końcu linii,
drugą grupowanie kodu za pomocą wcięć. Pę-
tla for w PHP wygląda znajomo:
<?PHP
for($i=1;$i <=5;$i++)
{
print $i.'<br />';
}
?>
W Pythonie wyglądać może tak:
for i in range(1,6):
print i
Nieco większą różnicą jest brak tablic zna-
nych z PHP, a obecność list, tupli i dzienni-
ków. Pierwsze dwa typy uznać można za tabli-
ce numeryczne, a dzienniki za tablice asocja-
cyjne. Oto przykład:
dziennik = {'klucz': 'wartosc'}
print dziennik['klucz']
lista = ['element1', 'element2']
print lista[1]
print lista[0]
tupla = ['element tupli1', 'element
tupli2']
for i in tupla:
print i
04/2007
 Python kontra PHP

Nowością będzie przestrzeń nazw i importo-
wanie modułów. W przypadku PHP w skryp-
cie mamy dostęp do wszystkich funkcji i klas
danej instalacji PHP. W przypadku Pythona
by uzyskać dostęp np. do klas obsługujących
pliki ZIP musimy zaimportować odpowied-
ni moduł:
import zipfile
z = zipfile.ZipFile("plik.zip", "r")
for plik in z.namelist():
print 'Plik: ', plik,
bajty = z.read(plik)
print 'ma', len(bajty), 'bajtow'
Wydajność i skalowalność
Oba języki są interpretowane (do wykonania
skryptu używa się interpretera), lecz PHP nie
jest kompilowany do bajtkodu i zapisywany
do wielokrotnego użytku. Każde żądanie wy-
słane do serwera spowoduje zinterpretowanie
i wykonanie kodu w locie. W przypadku Py-
thona kompilacja do bajtkodu jest automa-
tyczna, natomiast użytkownicy PHP muszą
skorzystać z kompilatorów nie wchodzących
w skład domyślnej dystrybucji PHP, takich
jak Xcache, eaccelerator, APC czy produktów
firmy Zend. W bezpośrednim starciu bez za-
biegów optymalizacyjnych Python wygra,
lecz odpowiednio skonfigurowane PHP nie
będzie miało się czego wstydzić.
Python i niektóre jego frameworki mo-
gą działać wielowątkowo, co jest wydajniej-
sze od zwykłego trybu pracy PHP, jako że ta-
ki tryb pracy zużywa mniej zasobów. Rów-
nież w przypadku Django czy Pylons może-
my skorzystać z różnych sposobów hostowa-
Tabela 1. Różnice pomiędzy językami PHP i Python
PHP
Składnia bazująca na C i Perlu
Instrukcje swith i do... while
Brak przestrzeni nazw
Nawiasy klamrowe stosowane do grupowania kodu
Większa społeczność i popularność
Język głównie do tworzenia dynamicznych stron
Stabilny, lecz gwałtowniej rozwijany (PHP4 – PHP5)
Kompilatory dostępne jako rozszerzenia (APC, Xcache, eaccelerator, zend)
nia aplikacji – dla Apache mamy mod_python
i mod_fcgid, dla Lighttpd, Cherokee czy
Nginx możemy wykorzystać protokół FastC-
GI lub SCGI.
Za chwilę poznamy bliżej framework Django.
W jego przypadku dodanie keszowania dla całe-
go projektu, to dodanie jednego wiersza w usta-
wieniach, a do keszowania możemy użyć m.in.
memcache – wydajnego systemu bazującego na
pamięci RAM.
Stosując Pythona do tworzenia dynamicz-
nych stron www, na pewno nie stracimy na wy-
dajności gotowych aplikacji, a nawet dość często
nawet zyskamy.
Frameworki Pythona
W Pythonie znajdziemy kilka (a nie kil-
kadziesiąt i więcej) frameworków do two-
rzenia stron www, które można wykorzy-
stać. Prym wiedzie Django i Pylons, a trze-
ci – TurboGears znajduje się obecnie w fa-
zie przejściowej między starą i stabilną se-
rią 1.X a przygotowywaną serią 2.X zgodną
z WSGI. Dobrze znane od dawna Zope i Plo-
ne też ewoluują, lecz to Pylons i Django pod
sztandarem nowoczesności i web 2.0 ataku-
ją układ LAMP.
Django to framework dla „profesjonalistów z
terminami”, jak głosi jego motto. Jest to dobrze
zintegrowany zestaw własnych komponentów
takich jak ORM wysokiego poziomu, system
szablonów czy mapper adresów URL. Pylons
to framework bazujący na integracji „najlep-
szych ze swojego rodzaju” rozwiązań.
Wykorzystuje on istniejące podzespoły jak
również umożliwia łatwą ich wymianę, tak
więc nie jesteśmy ograniczani do np. jedne-
Python
Wcięcia stosowane do grupowania kodu
Przestrzenie nazw
Wszystko jest referencją
Wielowątkowość
Dużo typów wysokiego poziomu
Język ogólnego użytku
Wstecznie zgodny, stabilny i dojrzały. Standaryzacja rozwiązań
Automatyczne kompilowanie do bajtkodu
go systemu szablonów. Krótkie porównanie
przedstawia Tabela 2.
Oba frameworki są bardzo dobrymi rozwią-
zaniami. Django jest frameworkiem najlepiej
pasującym do aplikacji typu CMS. Pylons ma
podejście „zrób to sam” i króluje w przypad-
kach, gdy wymagamy elastyczności i stawiamy
nietypowe wymagania.
Portale takie jak Grono.net i lawrence.com
wykonane są w Django – i są dużymi serwisa-
mi internetowymi. Poradnikzdrowie.pl to ser-
wis napisany w Pylons zintegrowany z RedDo-
tem (istniejącą wcześniej strukturą serwisów
właściciela). Serwisy te dobrze obrazują różni-
ce między Django a Pylons.
WSGI
WSGI czyli Web Server Gateway Interface to
standard interfejsu aplikacji napisanej w Py-
thonie do porozumiewania się z serwerami.
Stworzono standard interfejsu, który obec-
nie stosowany jest przez wiele pythonowych
aplikacji, głównie frameworków i aplikacji
sieciowych.
Przestrzeganie standardu ułatwiło współ-
pracę wielu aplikacji ze sobą i z serwera-
mi – pojawiło się pojęcie middleware, czyli
skryptu o określonym interfejsie, modyfiku-
jącym żądanie bądź odpowiedź wysyłaną do
lub z serwera.
Dany skrypt middleware może być bez mo-
dyfikacji stosowany w każdym frameworku,
zgodnym z wytycznymi WSGI, co stanowi
ogromne pole do rozbudowy narzędzi tego
typu o nowe możliwości. Przykładem jest tu
framework Pylons stawiający na WSGI. Sam
nie posiada ani systemu użytkowników, ani

Tabela 2. Porównanie frameworków Pythona

Django
Dobrze zintegrowane własne komponenty
Łatwy w nauce, świetnie udokumentowany
ORM wysokiego poziomu obsługujący MySQL,
SQLite i PostgreSQL (Oracle od wersji 1.0)
Większa społeczność, zastosowany w wielu projektach
Generyczne widoki, Automatyczny panel admina, system użytkowników i
uprawnień
Pylons
Integruje najlepsze istniejące komponenty i umożliwia ich łatwą wymianę
Niespójna i mniej liczna dokumentacja (każdy komponent ma dokumenta-
cję na swojej stronie). Wymaga więcej czasu na naukę i konfigurację kom-
ponentów
Zalecane stosowanie ORMa SQLAlchemy – większe możliwości i łatwiejsza
praca na istniejących tabelach, lecz trudniejszy w nauce.
Aplikacja może działać wielowątkowo
Wiele pomocników JavaSript, Ajax (w tym Scriptaculous)

www.phpsolmag.org 29
 Technikę

obsługi openID, ale middleware, takie jak np. Django kontra Instalacja
AuthKit, bezproblemowo dodają te funkcjo- CodeIgniter i spółka Ostatnią wydaną wersją Django jest wersja
nalności do frameworka. Chęć przestrzega- Zajmiemy się teraz porównaniem obu frame- 0.96. Pobieramy archiwum z frameworkiem ze
nia specyfikacji jest w społeczności tak du- worków, jak i drogi tworzenia aplikacji z ich strony projektu i rozpakowujemy. Otwieramy
ża, że trzeci duży framework – TurboGears użyciem (CodeIgniter opisany został w nume- konsolę i przechodzimy do katalogu z kodem
zawiesił rozwój dotychczasowego niezgodne- rze 2/2007 phpSolutions). Django wykorzystuje Django. Wydajemy polecenie:
go z WSGI drzewa 1.X tworząc zarazem roz- wzorzec MVC , lecz w porównaniu z CI wpro-
wojową obecnie gałąź 2.X, zgodną z WSGI. wadza kilka zmian. Pierwszą z nich jest nazwa python setup.py install
Dla programistów rozwijających framewor- – MTV czyli Model-Template-View. W Django
ka oznacza to przepisanie wielu modułów model określa strukturę tabeli (logikę bazoda- Django wymaga kilku dodatkowych bibliotek
TurboGears. nową ogólnie), widok zawiera logikę aplikacji, Pythona:
W PHP standaryzacja rozwiązań kuleje. Na- a szablon wygląd. Kolejna różnica dotyczy sa-
wet na poziomie nazw funkcji trafimy na róż- mego modelu. W przypadku CodeIgnitera mo- • Do obsługi SQLite Django używa pysqlite;
ne style nazewnictwa. W kategorii komponen- del zawierał definicje różnych operacji na ba- • Postgres: psycopg;
tów sprawę nieco wyjaśnia PEAR, lecz czy Co- zie danych, takich jak pobieranie ostatnich • MySQL: mysql-python.
deIgniter, Symfony lub Zend Framework bez- newsów, kasowanie i aktualizowanie wpisów.
boleśnie integrują API pakietów PEAR? Nie- W Django model definiuje strukturę tabeli, a Tworzenie aplikacji w Django
stety nie. operacje wykonujemy w widokach za pomo- Tworzenie projektu. Projekt składa się z aplika-
Zend Framework i ezComponents jako zbiór cą ORMa. cji, np. CMS z różnych modułów. By stworzyć
luźniejszych komponentów, które łatwiej wy- projekt wystarczy wydać polecenie:
korzystywać w innych frameworkach, dają na- Przykładowy projekt Django
dzieję, lecz na tak daleko posuniętą standary- Zaprezentuję teraz prosty projekt Django – blog django-admin.py startproject NAZWA_PROJEKTU
zację jak w przypadku Pythona nie mamy na z systemem newsów obrazujący sposób tworze- django-admin.py startproject blog
razie co liczyć. nia projektów Django.
Stworzone zostaną podstawowe pliki projek-
tu, możemy nawet uruchomić serwer Django
Listing 1. Podłączenie bazy danych do naszego CMSa
dla tego projektu.
DATABASE_ENGINE =
'sqlite3' # 'postgresql', 'mysql', 'sqlite3' lub 'ado_mssql'. Uruchamianie serwera Django
DATABASE_NAME = Z konsoli po przejściu do katalogu projektu wy-
'bazka.db' # nazwa bazy danych lub ścieżka dla bazy sqlite3 konaj polecenie:
DATABASE_USER =
'' # użytkownik bazy, puste dla sqlite3 python manage.py runserver 8080
DATABASE_PASSWORD =
'' # hasło użytkownika, puste dla sqlite3 Komenda ta uruchomi deweloperski serwer
DATABASE_HOST = Django. Będzie on dostępny pod adresem http:
'' # host do bazy danych, puste localhost //localhost:8080/.
DATABASE_PORT =
'' # Podaj port jeżeli niestandardowy, puste dla sqlite3. Konfiguracja projektu – bazy danych
następnie zmieniamy język i strefę czasową: Django jest silnie powiązane z bazami danych
TIME_ZONE = 'Europe/Warsaw' i do dalszych operacji będzie nam potrzeb-
LANGUAGE_CODE = 'pl' na dostępna baza danych (sqlite3, mysql lub
postgresql). Edytujemy settings.py i ustawia-
Listing 2. Model aplikacji wiadomości my SQLite jako naszą bazę danych: patrz Li-
from django.db import models sting 1.
class News(models.Model): Teraz zatrzymujemy serwer Django i syn-
news_title = models.CharField( chronizujemy bazę danych. Po dodaniu nowej
maxlength=255, verbose_name='Tytuł') aplikacji, bądź danych do bazy danych nowe-
news_text = models.TextField( go projektu, musimy te dane zsynchronizować.
verbose_name='Treść') Służy do tego polecenie:
news_date = models.DateTimeField(
auto_now_add = True, blank= python manage.py syncdb
True, verbose_name='Data dodania')
class Meta: W przypadku rozpoczynania pracy z bazą da-
verbose_name = "Wiadomość" nych Django zapyta nas też o dane głównego
verbose_name_plural = "Wiadomości" admina projektu.
class Admin:
list_display = ('news_title', 'news_date') Tworzenie aplikacji
list_filter = ['news_date'] By stworzyć aplikację wystarczy wykonać pole-
search_fields = ['news_title', 'news_text'] cenie z katalogu projektu:
date_hierarchy = 'news_date'
def __str__(self): python manage.py startapp
return self.news_title NAZWA_APLIKACJI
python manage.py startapp news

30 04/2007

Co stworzy katalog aplikacji wraz z plikami:
news/
__init__.py
models.py
views.py
Zbiór models.py zawiera modele naszej aplika-
cji. Kod modelu dla naszej przykładowej apli-
kacji przedstawia Listing 2.
Każdy model, klasa dziedziczy z
django.db.models.models, przez co może-
my zdefiniować strukturę poszczególnych
tabel. Pole CharField i TextField służą do prze-
chowywania tekstu, DateTimeField daty. Te-
raz edytujemy settings.py projektu. Do IN-
STALLED_APPS dodajemy naszą aplikację
(NAZWA_PROJEKTU.NAZWA_APLIKA-
CJI), czyli blog.news. Zapisujemy i synchroni-
zujemy bazę danych.
Panel Admina
By włączyć panel administracyjny wykonu-
jemy:
• Do INSTALLED_APPS w settings.py doda-
jemy django.contrib.admin;
• Synchronizujemy bazę danych;
• Edytujemy urls.py i usuwamy komentarz
(#) z wiersza:
(r'^admin/', include('django.contrib.
admin.urls')),
Panel Admina dostępny jest pod adresem
http://localhost:8080/admin/ i umożliwia
zarządzanie aplikacją – dodawanie, usu-
wanie i edytowanie wpisów wraz z opcja-
mi pomocniczymi jak listowanie i wyszu-
kiwanie.
Interfejs użytkownika
Mamy gotowy panel administratora wiado-
mości, lecz nie mamy jeszcze interfejsu od
strony użytkownika. Zaczynamy od zapro-
jektowania adresów URL. urls.py zawierają
listę powiązanych adresów URL z akcjami
wywoływanymi w przypadku dopasowania
URLa. Format:
(wyrażenie regularne, funkcja pythona
do wykonania [, opcjonalnie katalog])
urls.py powinien wyglądać tak: Listing 3.
W wielu frameworkach MVC, w tym miej-
scu, musielibyśmy napisać kontrolery (wido-
ki w Django) wykonujące określone czynno-
ści. Lecz Django posiada coś takiego, jak Gene-
ryczne Widoki, czyli predefiniowane akcje ta-
kie jak: pokaż określony wpis, listuj wpisy ze
stronicowaniem i inne. W powyższym kodzie
urls.py użyliśmy generycznego django.vie
ws.generic.list_detail.object_list – li-
sty wpisów ze stronicowaniem. Teraz musi-
my tylko stworzyć szablony.
www.phpsolmag.org
Python kontra PHP
Szablony Teraz wystarczy, że stworzymy szablo-
ny. Skorzystamy z darmowego szablonu.
• W katalogu projektu utwórz katalog Załóżmy, że zawiera on XHTML zawie-
templates (na szablony) i site _ media ra katalog images oraz pliki: default.css i
(na pliki statyczne); index.html .
• Dodaj 'templates' (nazwę katalogu na sza-
blony) w settings.py do TEMPLATE _ • Katalog i plik css kopiujemy do /site _
DIRS. media a index.html do /templates ;
TEMPLATE_DIRS = ( • Edytujemy plik index.html i zastępujemy
'templates', przykładową treść tagiem:
) {% block content %}{% endblock %};
• Znajdujemy <link rel="stylesheet"
Edytuj plik urls.py i dodaj regułę: type="text/css" href="default.css" /> ;
• Zamieniamy na <link rel="stylesheet"
(r'^site_media/(.*)$', 'django.views.static type="text/css" href="/site _ media/
.serve', default.css" /> ;
{'document_root': '/ŚCIEŻKA/DO/site_ • Tworzymy plik /templates/news _
media'}), list.html z kodem: Listing 4.
Listing 3. Dopasowanie adresów URL w urls.py
from django.conf.urls.defaults import *
from blog.news.models import *
urlpatterns = patterns('',
(r'^admin/', include(
'django.contrib.admin.urls')),
(r'^/?$', 'django.views.generic.
list_detail.object_list', {
'queryset':News.objects.all().
order_by('-id'), 'paginate_by':10,
'allow_empty':True, 'template_name':
'news_list.html'}),
(r'^/(?P<page>[0-9]+)$',
'django.views.generic.list_detail.object_list',
{'queryset':News.objects.all().order_by('-id'),
'paginate_by':10, 'allow_empty':True,
'template_name':'news_list.html'}),
)
Listing 4. Przykładowy plik news_list.html
{% extends "index.html" %}
{% block content %}
{% if object_list %}
{% for new in object_list %}
<h3>{{ new.news_title }}</h3>
<p>{{ new.news_text }}... {{
new.news_date|truncatewords:"1" }}</p>
{% endfor %}
{% if has_previous %}
<div style="text-align:center;">
<a href="/?page={{ previous }}">
<b>Nowsze Wiadomości</b></a></div>
{% endif %}
{% if has_next %}
<div style="text-align:center;">
<a href="/?page={{ next }}">
<b>Starsze Wiadomości</b></a></div>
{% endif %}
{% else %}
Brak wiadomości
{% endif %}
{% endblock %}
31
 Technikę
Otwieramy główną stronę swojej aplika-
cji w przeglądarce, wpisując adres http://
localhost:8080/. Efekt przedstawiono na Ry-
sunku 2.
Trochę wyjaśnień, otóż zaczęliśmy od poda-
nia w settings.py nazwy katalogu na szablony,
następnie w urls.py podaliśmy regułę obsługu-
jącą pliki statyczne pod serwerem deweloper-
skim (w warunkach produkcyjnych to serwer
www tym się zajmuje). Pliki statyczne to gra-
fiki, pliki JS czy css, jak i inne, do których chce-
my mieć dostęp z poziomu aplikacji Django. Ko-
lejną czynnością było przystosowanie szablonu
HTML. Przypomnijmy sobie regułę serwującą
statyczne pliki:
(r'^site_media/(.*)$', 'django.views.static
.serve',
{'document_root': '/ŚCIEŻKA/DO/site_
media'}),
r'^site _ media/(.*)$' – oznacza, iż
wszystkie pliki statyczne dostępne są przez
/site_media/plik_ statyczny, tak więc musie-
liśmy zmienić odnośnik do pliku CSS. Ko-
lejnym etapem było zastąpienie przykłado-
wej treści przez tag bloku. Następnie stwo-
rzyliśmy drugi szablon dziedziczący in-
dex.html:
{% extends "index.html" %}
Szablony Django obsługują dziedziczenie –
news_list.html dziedziczy index.html, czyli wy-
Rysunek 1. Panel Admin w akcji
Rysunek 2. Widok strony głównej wiadomości
32
świetla zawartość tego szablonu. Oprócz dzie-
dziczenia skorzystaliśmy z drugiego ważnego
elementu – bloków. W news_list.html podali-
śmy zawartość dla bloku content:
{% block content %}
tutaj zawartość
{% endblock %}
W efekcie wypełniliśmy index.html określoną
przez nas zawartością – listą newsów. Oczy-
wiście możemy stworzyć identyczną aplika-
cję w PHP, lecz kluczowym czynnikiem jest
tutaj szybkość tworzenia. Django jest bardzo
dobrym narzędziem, gdyż jego komponenty
umożliwiają bardzo wydajne tworzenie wyso-
kiej jakości aplikacji. W porównaniu do takie-
go samego programu wykonanego w CodeIgni-
terze różnice są następujące:
• Nie tworzymy tabeli w bazie danych, robi
to framework (dbając m.in. o indeksy);
• Mamy gotowy Panel Admina do zarządza-
nia aplikacjami;
• Generyczne Widoki znacznie ułatwiają
tworzenie interfejsu od strony użytkowni-
ka;
• Model opisuje tabele bazy danych, a nie
operacje na nich – w przypadku CI bez
struktury tabel trudno byłoby je odtwo-
rzyć bazując na kodzie modeli (brak wy-
cieku informacji poza projekt);
• Walidacja na poziomie mapowania URLi
poprzez wyrażenia regularne i na pozio-
mie modelu poprzez wysokopoziomowe
typy pól.
Smaczki Django
Prezentowana przed chwilą aplikacja, nie
pokazała wszystkich możliwości framewor-
ka. Poznanie ich wymaga bardziej dokładne-
go poznania tego narzędzia, lecz poniżej opi-
szę kilka innych przydatnych komponentów
Django.
ORM Django
ORM mapuje strukturę bazy danych – po-
szczególnych tabel na obiekty. W Django obsłu-
ga ORMa jest bardzo prosta, a sam komponent
jest mocno rozbudowany. Propel dostępny dla
PHP niestety nie może pochwalić się tak czy-
stym i przyjemnym interfejsem.
Listing 5. przedstawia model dla systemu
blogów złożony z trzech tabel. Blog – nazwa i
opis blogów, Author – Nazwisko i email auto-
rów. Entry – wpis dla danego bloga.
Zaprezentowany na listingu model prezen-
tuje obsługę powiązanych tabel – Entry ma
pole authors zależne od Author i pole blog za-
leżne od Blogs. Proste zależności wiele-do-
jednego określane są przez pola typu Foreign-
Key, zawierające jako parametr nazwę mode-
lu. Tak więc dany wpis (Entry) przypisany jest
do konkretnego autora i bloga. Django oferu-
je również obsługę zależności wiele-do-wielu
czyli np. gdyby taka zależność dotyczyła pola
blog, to dany wpis (Entry) mógłby być przy-
pisany do wielu blogów. Listing 6. przedsta-
wia operacje na rekordach wykonywane po-
przez ORM.
System uprawnień i użytkowników
Django oferuje również system użytkowni-
ków, grup oraz uprawnień. Przy synchroniza-
cji bazy danych mogłeś zauważyć, że dla każ-
dego modelu (klasy) tworzone są domyślnie
trzy „znaczniki” uprawnień: dodawanie, edy-
cja i usuwanie obiektu danego modelu. Można
też tworzyć własne. W Panelu administracji w
łatwy sposób możemy tworzyć grupy, zbiory
uprawnień jak również nadawać poszczegól-
nym użytkownikom uprawnienia i przypisy-
wać ich do istniejących grup. Wykorzystanie
tego systemu w praktyce jest bardzo łatwe, ja-
ko że w widoku bieżący użytkownik reprezen-
towany jest przez obiekt request.user. Najlepiej
obrazuje to Listing 7. zawierający kod proste-
go widoku.
Middleware
Middleware to pojęcie związane z WSGI,
obecnym również w Django. Middleware
może globalnie wpływać na żądania wysy-
łane do widoków, jak i na ich odpowiedzi.
Do czego można zastosować middleware?
Np. do śledzenia aktywności użytkowników
na stronie – każde żądanie dowolnej strony
04/2007

naszej aplikacji może wykonać kod middle-
ware, aktualizujący listę użytkowników Na
Stronie. Może też posłużyć do modyfikacji
nagłówków, czy zmiany działania serwisu
w określonych warunkach (np. obsługa ope-
nID w Pylons).
Maper adresów URL
Jak już mogliśmy zauważyć w Django (w Py-
lons również) adresy URL są mapowane, co
w PHP jest niespotykane. Za pomocą wyra-
żeń regularnych określamy URL i przypi-
sujemy mu widok, jaki ma zostać wykona-
ny. URLe, które nie zostaną dopasowane do
żadnego wyrażenia nie istnieją (zwrócony zo-
stanie kod 404). Wymaga to od programisty
znajomości podstaw wyrażeń regularnych.
W efekcie dostajemy przyjazne wyszukiwar-
kom odnośniki oraz w przypadku zastosowa-
nia poprawnych formuł – walidację na pozio-
mie mapowania odnośników (nie trzeba tego
robić w widoku). Mapowane adresy URL to
nie przepisany Query String, który również
istnieje i może być stosowany w wyjątkowych
okolicznościach (zaleca się stosowanie mapo-
wanych odnośników).
R E
Zedo.pl – Dlaczego Django?
Zedo.pl to nowo powstały portal społeczno-
ściowy, w którym użytkownicy dzielą się
komponentami do telefonów komórkowych,
takimi jak tapety i w przyszłości motywy czy
dzwonki. Pierwotnie właściciel chciał, by ser-
wis był wykonany w znanej mu technologii
– PHP i MySQL, lecz gdy zapoznałem go z
Django i jego możliwościami zgodził się na to
rozwiązanie. Dlaczego wybrałem Django? Ze
względu na szybkość i przyjemność tworze-
nia kodu aplikacji. Główne problemy, jakie
dostrzegłem po zapoznaniu się ze specyfika-
cją portalu to:
• Rozbudowany system użytkowników
wraz z „użytkownikami online”, rozbudo-
wanymi profilami z komentarzami, przy-
jaciółmi itp.;
• Walidacja formularzy, w szczególności do-
dawanie tapet (walidacja i skalowanie pli-
ków);
• Powiązane między sobą tabele (Komór-
ki z przypisaną rozdzielczością – tapeta o
określonej rozdzielczości) i filtrowanie da-
nych z powiązanych tabel.
K L A M
Python kontra PHP
Nie jest to nic, czego nie można zrobić w PHP,
ale tutaj liczy się czas programisty i wysiłek ja-
ki należy włożyć, by uzyskać założony efekt.
Django zawiera dobry system użytkowników i
uprawnień oraz rozbudowany, elastyczny sys-
tem walidacji i obsługi formularzy, dzięki te-
mu dość łatwo rozwiązać możliwe problemy:
• Skrypt Middleware w przypadku zalogo-
wanego użytkownika, co 5 minut aktuali-
zuje jego obecność na stronie, wykorzystu-
jąc cookie z zapisanym znacznikiem czasu,
do określania czy i kiedy zaktualizować
wpis w bazie danych;
• Do walidacji wysyłanych tapet, oprócz
walidacji rozszerzenia wykorzystany zo-
stał PIL do walidacji rozmiaru i typu MI-
ME (wykrywa łączone pliki typu grafika-
+PHP);
• System użytkowników został rozszerzony
o zależne tabele zapewniające funkcjonal-
ność profilu użytkownika.
Nietypowe rozwiązania
Python to język ogólnego przeznaczenia, istnie-
je więc wiele komponentów, które nie były two-
A
 Technikę

rzone z myślą o stronach www, co nie oznacza,

W Sieci: że nie możemy ich wykorzystać. Chcąc zro-
bić bazę danych wyników analiz chromato-
• http://www.python.org – strona Pythona; graficznych – wystarczy skorzystać z bibliote-
• http://www.ipersec.com/index.php?q=en/bench_ea_vs_apc – porównanie wydajności róż-
ki pyCDF i zapisać wyniki w formacie CDF. Je-
nych enkoderów bajtkodu PHP;
• http://www.python.org/dev/peps/pep-0333/ – opis WSGI; żeli chcemy generować złożone wykresy z tych
• http://wiki.rubyonrails.com/rails/pages/Framework+Performance – porównanie wydajności analiz, lub z innych danych, problem nasz roz-
Symfony, Ruby on Rails i Django; wiąże matplotlib. Generowaniem raportów, pli-
• http://twistedmatrix.com/trac/ – strona frameworka Twisted; ków PDF czy prostych wykresów zajmie się re-
• http://www.djangoproject.com – strona Django;
portlab, a skanowaniem przesyłanych załącz-
• http://www.pylonshq.com – strona Pylons;
• http://www.python.rk.edu.pl/ – polska dokumentacja Django i Pylons ników, pod kątem obecności wirusów, pyCla-
• http://docs.pythonweb.org/ – wiki Pylons mAV. Odpowiednikiem GD z PHP będzie PIL
o równie bogatej, jeżeli nie większej funkcjo-
nalności.
Listing 5. Model systemu blogów
Programowanie sieciowe
class Blog(models.Model): Python w swojej bibliotece standardowej po-
name = models.CharField(maxlength=100) siada szereg modułów przydatnych przy pro-
tagline = models.TextField() gramowaniu sieciowym. Moduł socket, jak sa-
def __str__(self): ma nazwa wskazuje, daje nam możliwość ope-
return self.name rowania na gniazdach. Moduły wyższego po-
class Author(models.Model): ziomu jak urllib, telnetlib, imaplib czy ftplib
name = models.CharField(maxlength=50) zapewniają obsługę poszczególnych protoko-
email = models.URLField() łów. Nie jest to nic nadzwyczajnego. Wymaga-
def __str__(self): jących zapewne zainteresuje coś innego – fra-
return self.name mework sieciowy Twisted, wspierający TCP,
class Entry(models.Model): UDP, SSL/TLS, multicast czy protokoły takie
blog = models.ForeignKey(Blog) jak HTTP, NNTP, IMAP, SSH, IRC, FTP. Fra-
headline = models.CharField(maxlength=255) mework ten umożliwia pisanie asynchronicz-
body_text = models.TextField() nych klientów i serwerów różnego typu.
pub_date = models.DateTimeField()
authors = models.ManyToManyField(Author) Test Driven Development
def __str__(self): Testy jednostkowe i ciągła kontrola rozwija-
return self.headline nej aplikacji w przypadku dużych projektów
jest nieodzowna. Również w Pythonie znaj-
Listing 6. Przykładowe operacje ORMa django dziemy narzędzia do przeprowadzania ta-
# Dodanie wpisu kich testów. Dostępnych jest kilka rozwiązań
b = Blog(name= 'Blog Andrzeja', tagline= jak: unittest, pymock, nose, nosy czy py.test. Py-
'Najnowsze wieści z pola') lons, swój system testów jednostkowych oparł
b.save() o nose, a Django o doctest i unittest, dodając
#edycja dodatkowo własny system do testowania ele-
b.name='Blog Zbyszka' mentów kodu powiązanego z bazą danych (fi-
b.save() xtures). Można również stosować aplikacje ta-
# pobranie wszystkich blogów kie jak Selenium.
blogi = Blog.objects.all()
# pobranie 5 blogów Podsumowanie
blogi = Blog.objects.all()[:5] Powyższy artykuł miał za zadanie przybliżyć
# filtrowanie i sortowanie wyników programistom PHP alternatywne rozwiąza-
wpisy = Entry.objects.filter( nia, jakie można wykorzystać przy tworzeniu
pub_date__year=2005).order_by( stron internetowych. Zarówno PHP, jak i Py-
'-pub_date', 'headline') thon, mają swoje wady i zalety, lecz oba języki
dobrze sprawdzają się w powierzonych im za-
Listing 7. Przykładowy widok wykorzystujący system użytkowników i uprawnień daniach. Jeżeli chcesz poznać nowy język o sze-
def moj_widok(request): rokich możliwościach, nie odchodząc zarazem
if request.user.is_authenticated(): od tworzenia stron www to, moim zdaniem, Py-
# zalogowany thon będzie dobrym wyborem.
else:
# niezalogowany
if request.user.is_staff and PIOTR MALIŃŚKI
request.user.has_perm( Autor jest studentem Politechniki Warszawskiej
'news.add_news'): na kierunku Technologia Chemiczna. Od 4 lat zaj-
# zalogowany, muje się tworzeniem aplikacji w PHP, jak też od
z odpowiednimi uprawnieniamibv niedawna aplikacji o Pythonie.
Kontakt z autorem: riklaunim@gmail.com

34 04/2007
Prenumerata PRO
Więcej informacji: patrycja.wadolowska@software.com.pl tel.: 022 887-13-45

v
 Bezpieczeństwo

eZ Publish
Intergracja różnych systemów autoryzacji użytkowników

eZ Publish jest znany przede wszystkim jako system zarządzania treścią (ang.
content management system – CMS), może być również z powodzeniem
wykorzystany jako wzorzec projektowy (ang. content management framework
– CMF).

Dodatkowo możliwe jest stworzenie własnego

Dowiesz się... Powinieneś wiedzieć... rozszerzenia obsługującego autoryzację. Meto-
• Prezentujemy, czym jest CMF oraz eZ Ecosys- • Powinieneś wiedzieć, czym jest CMS. da autoryzacji ustawiana jest przez administratora
tem. • Powinieneś wiedzieć, jak działają systemy web- na poziomie plików konfiguracyjnych systemu. W
• Poznasz podstawy architektury eZ Publish oraz based. jednym z nich, settings/site.ini, gromadzącym pod-
jej możliwości. stawowe ustawienia znajduje się następujący wpis:

Metody autoryzacji
użytkowników w eZ Publish
Poziom trudności eZ Publish posiada trzy wbudowane metody au-
toryzacji użytkowników. Opierają się one na:
• kontach zarejestrowanych w systemie;
[UserSettings]
LoginHandler[]=standard
Aby umożliwić autoryzację opartą na pliku tek-
stowym, należy nadpisać domyślną konfigura-
cję (Ramka 1.) w następujący sposób:

B
azując na wbudowanych możliwo- • informacjach przechowywanych w pli- [UserSettings]
ściach systemu możemy go dodatko- kach tekstowych; LoginHandler[]=standard
wo rozbudować, dostosowując do po- • integracji z LDAP. LoginHandler[]=textfile
trzeb konkretnego wdrożenia. Enterprise
Open Source CMS, jak nazywany jest eZ Pu-
blish, to:

• Oprogramowanie klasy Enterprise, czyli

system pozwalający na bezpieczne wyko-
rzystanie w dużych projektach produkcyj-
nych, daje odbiorcy:
• pełną gamę wbudowanych funkcjonal-
ności do zarządzania informacją;
• pełne wsparcie producenta;
• Open Source udostępnia w pełni kod źró-
dłowy, a dodatkowo jest:
• ukierunkowany na standardy siecio-
we;
• umożliwia rozbudowę i integrację z
innymi systemami.

Jeden login do wielu systemów

Jednym z podstawowych elementów inte-
gracji systemów informatycznych jest moż-
liwość zastosowania jednolitego systemu au-
toryzacji użytkowników, poprzez integrację
kont. Pojedyncze dane dostępowe użytkowni-
ka (zwykle login i hasło) mogą być wykorzy-
stane do autoryzacji w kilku systemach infor-
matycznych. Rysunek 1. Grupa użytkowników o różnych typach uprawnień

36 04/2007

Taka modyfikacja oznacza, że autoryzacja nadal
opiera się na standardowym mechanizmie eZ
Publish. Jeżeli jednak operacja logowania nie
zakończy się powodzeniem, system będzie pró-
bował wykorzystać dodatkowy mechanizm,
aby sprawdzić uprawnienia użytkownika.
Konta użytkowników w eZ Publish
Domyślna metoda autoryzacji oparta jest na syste-
mie kont użytkowników, zarejestrowanych w eZ
Publish. Ich struktura opiera się na grupach użyt-
kowników oraz kontach zarejestrowanych przez
administratora lub samodzielnie przez użytkow-
nika końcowego. Konto użytkownika zawiera
przede wszystkim dane identyfikacyjne, czyli:
• nazwę użytkownika (login);
• hasło;
• adres e-mail.
Dodatkowo może zawierać inne informacje
związane z osobą lub jej profilem. Przykłado-
wo, zgromadzić można: imię, nazwisko, ad-
res, sygnaturę, zdjęcie i inne dane. Rejestracja
samodzielna (dokonywana przez użytkownika
końcowego) może podlegać autoryzacji. Stosuje
się wtedy mechanizm przesyłania potwierdze-
nia pocztą elektroniczną na podany adres, a na-
stępnie, po zatwierdzeniu poprawności (kliknię-
cie specjalnie spreparowanego odnośnika w wia-
domości), konto zostaje aktywowane. Aktywne
konto użytkownika służy do autoryzacji tożsa-
mości przed każdorazowym rozpoczęciem pra-
cy w systemie.
Pliki tekstowe
Metoda przechowywania danych o użytkow-
nikach w pliku tekstowym bliska jest mecha-
nizmom znanym z systemów operacyjnych ro-
dziny Linux.
Aby skorzystać z autoryzacji opartej na infor-
macjach przechowanych w pliku tekstowym,
Listing 1. Zawartość pliku settings/
textfile.ini
[TextFileSettings]
TextFileEnabled=true
# nazwa pliku
FileName=konta.txt
# polożenie pliku
FilePath=var/storage/konta
# separator danych
FileFieldSeparator=;
# domyślna grupa użytkowników
DefaultUserGroupType=name
DefaultUserGroup=Editors
# kolejność kolumn
LoginAttribute=3
PasswordAttribute=4
FirstNameAttribute=1
LastNameAttribute=2
EmailAttribute=5
www.phpsolmag.org
eZ Publish
konieczne jest odpowiednie skonfigurowanie Dodatkowo możemy zachować informacje na
systemu, czyli zamieszczenie odpowiedniego temat struktury pliku tekstowego. Do tego ce-
wpisu w pliku settings/site.ini: lu służy: settings/textfile.ini. Patrz Listing 1.
[UserSettings] LDAP
LoginHandler[]=standard Metoda autoryzacji oparta na LDAP polega na
LoginHandler[]=textfile integracji usług katalogowych z eZ Publish. Aby
Konfiguracja eZ Publish
Ustawienia konfiguracyjne eZ Publish przechowywane są w plikach tekstowych, zgromadzonych w ka-
talogu settings/ systemu oraz jego podkatalogach. Pliki z rozszerzeniem .ini zawierają predefiniowa-
ne ustawienia – domyślną konfigurację systemu. Konstrukcja pliku konfiguracyjnego jest bardzo prosta
– składa się z bloków gromadzących pokrewne ustawienia oraz z par: “nazwa zmiennej” = “wartość
zmiennej”. Przykładowo blok zawierający konfigurację bazy danych wygląda w następujący sposób:
[DatabaseSettings]
DatabaseImplementation=ezmysql
Server=localhost
User=root
Password=
Database=nextgen
Charset=
Socket=disabled
Transactions=enabled
Konfigurację domyślną można zastąpić własną, tworząc pliki o nazwie zgodnej z wzorcową (zwykle do-
dawane są rozszerzenia .append.php) oraz umieszczając je w podkatalogach settings/. System spraw-
dza ustawienia konfiguracyjne na kolejnych poziomach i ostatecznie bierze pod uwagę te o najwyższym
priorytecie. Kolejność nadpisań od najmniej do najbardziej-istotnego pliku jest następująca:
/settings/site.ini
/settings/siteaccess/<identyfikator-serwisu>/site.ini.append.php
/settings/override/site.ini.append.php
<identyfikator-serwisu> to ciąg znaków, który związany jest z konkretnym interfejsem dostępo-
wym lub serwisem WWW. Przykładowo: Zapis ogólny: http://www.domena.com/<identyfikator-ser-
wisu> Może mieć formę:
• http://www.domena.com/pl – serwis WWW w polskiej wersji językowej;
• http://www.domena.com/en – serwis WWW w angielskiej wersji językowej;
• http://www.domena.com/administrator – panel administracyjny;
Dla każdego z tych interfejsów możliwe jest stworzenie niezależnej konfiguracji.
Listing 2. Zawartość pliku settings/ldap.ini
[LDAPSettings]
LDAPEnabled=true
LDAPServer=ldap.example.com
LDAPPort=389
LDAPBaseDn=ou—users,dn--example,dn--com
LDAPSearchScope=sub
# ustawienie zamiany ciągu znaków w “--” na "="
# dla zmiennych LDAPBaseDn or LDAPSearchFilters
LDAPEqualSign=--
# ustawienia filtrowania wyników
LDAPSearchFilters[]
# identyfikator użytkownika
LDAPLoginAttribute=uid
# przykładowa konfiguracja powiązania użytkowników w grupy
LDAPUserGroupType=id
LDAPUserGroup=12
LDAPUserGroupAttributeType=name
LDAPUserGroupAttribute=pracownicy
LDAPFirstNameAttribute=givenname
LDAPLastNameAttribute=sn
LDAPEmailAttribute=mail
37
 Bezpieczeństwo

skorzystać z tej metody, należy posiadać odpo-
wiednio skonfigurowane środowisko serwera.
Przede wszystkim konieczny jest dostęp do usłu-
gi katalogowej z serwera www oraz moduł LDAP
dla PHP (opcja --with-ldap[=DIR]). Blok, za-
wierający ustawienia związane z użytkowni-
kami w pliku settings/site.ini, powinien zostać Kolejnym ważnym krokiem jest dostosowanie
zmodyfikowany w następujący sposób: konfiguracji związanej bezpośrednio z usługą.
Do tego celu wykorzystywany jest plik settings/
[UserSettings] ldap.ini (Listing 2.).
LoginHandler[]=standard Ponieważ eZ Publish tworzy duplikaty kont
LoginHandler[]=LDAP użytkowników, potrzebne jest cykliczne prze-

Listing 3. Fragment pliku cronjobs/ldapusermanage.php

<?php $r = ldap_bind( $ds );

/* ... */ }
else
// pobranie tablicy użytkowników zapisanych {
// w bazie danych eZ Publish $r = ldap_bind(
$db =& eZDB::instance(); $ds, $LDAPBindUser, $LDAPBindPassword );
$query = "SELECT contentobject_id, login }
FROM ezcontentobject, ezuser
WHERE remote_id like 'LDAP%' if ( !$r )
AND ezcontentobject.id=contentobject_id"; {
$LDAPUsers = $db->arrayQuery( $query ); eZDebug::writeError( 'Cannot bind in to LDAP server',
// odczytanie ustawień konfiguracyjnych dla LDAP 'ldapusermanage.php' );
$ini =& eZINI::instance(); return false;
$LDAPIni =& eZINI::instance( 'ldap.ini' ); }
$LDAPVersion = $LDAPIni->variable( ldap_set_option( $ds, LDAP_OPT_SIZELIMIT, 0 );
'LDAPSettings', 'LDAPVersion' ); ldap_set_option( $ds, LDAP_OPT_TIMELIMIT, 0 );
$LDAPServer = $LDAPIni->variable( }
'LDAPSettings', 'LDAPServer' ); else
$LDAPHost = $LDAPServer; {
$LDAPPort = $LDAPIni->variable( eZDebug::writeError( 'Cannot initialize connection
'LDAPSettings', 'LDAPPort' ); for LDAP server', 'ldapusermanage.php' );
$LDAPBaseDN = $LDAPIni->variable( return false;
'LDAPSettings', 'LDAPBaseDn' ); }
$LDAPBindUser = $LDAPIni->variable(
'LDAPSettings', 'LDAPBindUser' ); // aktualizacja kont użytkowników
$LDAPBindPassword = $LDAPIni->variable( $db->begin();
'LDAPSettings', 'LDAPBindPassword' );
/* ... */ foreach ( array_keys ( $LDAPUsers ) as $key )
{
// nawiązanie połączenia z serwerem LDAP /* ... */
$ds = ldap_connect( $LDAPHost, $LDAPPort ); }
if ( $ds ) $db->commit();
{
ldap_set_option( if ( !$isQuiet )
$ds, LDAP_OPT_PROTOCOL_VERSION, $LDAPVersion ); $cli->output( "All LDAP users have been updated!" );

if ( $LDAPBindUser == '' ) ?>

{

Listing 4. Szablon klasy obsługującej nowy typ autoryzacji użytkowników w eZ Publish

<?php }
include_once( // funkcja obsługująca logowanie użytkownika
"kernel/classes/datatypes/ezuser/ezusersetting.php" ); function &loginUser(
include_once( $login, $password, $authenticationMatch = false )
"kernel/classes/datatypes/ezuser/ezuser.php" ); {
include_once( // zwrócenie obiektu eZUser w przypadku powodzenia
'lib/ezutils/classes/ezini.php' ); return $user;
// lub false po niepowodzeniu logowania
class eZMyLoginHandlerUser extends eZUser // return false;
{
// konstruktor }
function eZDedykowanaAutoryzacjaUser() }
{ ?>

38 04/2007

Rysunek 2. Ekran logowania użytkownika do panelu administracyjnego. Dostęp przez adres typu:
http://www.domena.com/administrator
Rysunek 3. Ekran logowania użytkownika do publicznego serwisu WWW. Dostęp przez adres typu:
http://www.domena.com/pl
prowadzanie aktualizacji ich ustawień. Do te-
go celu wykorzystywany jest moduł zadań cy-
klicznych – cron.
Zadania cykliczne można podzielić na sek-
cje i wykonywać je w tle, w różnych odstępach
czasu.
Synchronizacja kont użytkowników
Do aktualizacji kont użytkowników ba-
zy danych eZ Publish, na podstawie za-
pisów z LDAP, służy skrypt: cronjobs/
ldapusermanage.php.
Oto fragment zawierający najciekawsze czę-
ści kodu obrazuje Listing 3.
www.phpsolmag.org
Autoryzacja użytkowników
w eZ Publish na podstawie kont w LDAP
Do autoryzacji użytkowników, których kon-
ta zapisane zostały w katalogu LDAP, słu-
ży skrypt: /kernel/classes/datatypes/ezuser/
ezldapuser.php.
Dedykowany system autoryzacji
Poza wymienionymi wyżej trzema predefi-
niowanymi przez producenta metodami au-
toryzacji, możliwe jest stworzenie własnego
mechanizmu i zintegrowanie go z eZ Publish.
Aby stworzyć rozszerzenie dedykowana au-
toryzacja należy przygotować skrypt PHP
eZ Publish
Zadania cykliczne w eZ Publish
eZ Publish udostępnia mechanizm wykony-
wania zadań działających systematycznie w
tle. Konfiguracja zadań przechowywana jest
w pliku settings/cronjobs.ini, a aktywowanie
zadań polega na uruchomieniu skryptu run-
cronfobs.php przez PHP działające w trybie
CLI. Istnieje również możliwość zintegrowa-
nia zadań z systemowym mechanizmem
crontab. Do tego celu można wykorzystać
plik ezpublish.cron.
kernel/classes/datatypes/ezuser/ezdedykowana-
autoryzacjauser.php.
Listing 4. przedstawia szablonową konstruk-
cję klasy. Nowa klasa dziedziczy po eZUser i wy-
maga nadpisania funkcji logowania.
Dla potrzeb konfiguracji rozszerzenia
stworzyć można dodatkowy plik z ustawie-
niami settings/dedykowanaautoryzacja.ini. Je-
go konstrukcja oraz zawartość może być po-
dobna do przedstawionej wyżej – przypa-
dek konfiguracji bazującej na zawartości pli-
ku tekstowego.
Przed rozpoczęciem korzystania z rozsze-
rzenia konieczne jest odpowiednie skonfiguro-
wanie systemu. W pliku settings/site.ini, należy
umieścić wpis:
[UserSettings]
LoginHandler[]=standard
LoginHandler[]=DedykowanaAutoryzacja
Podsumowanie
Jak widać, możliwości systemu eZ Publish po-
zwalają przede wszystkim na wykorzystanie
wbudowanych mechanizmów, a dzięki temu
na zaoszczędzenie czasu niezbędnego do im-
plementacji potrzebnych rozwiązań. System
nie jest jednak zamknięty. W sytuacji, gdy po-
trzebujemy stworzyć dedykowane rozwiąza-
nie, możemy rozszerzyć domyślną funkcjonal-
ność systemu.
Przykład metod autoryzacyjnych stosowa-
nych w eZ Publish pokazuje wyraźnie, że sys-
tem ten dostarcza doskonałe możliwości inte-
gracyjne.
Jako system otwarty, może być idealnym
kandydatem na łącznika aplikacji w trakcie
budowania portalu korporacyjnego. Udostęp-
nienie funkcjonalności pojedynczego logowania
to tylko jeden z punktów jego wykorzystania.
Integracji mogą podlegać również inne mecha-
nizmy związane z gromadzeniem i udostęp-
nianiem danych.
JULIUSZ CAŁYNIUK
Autor zajmuje się zarządzaniem projektami w We-
bStyle. Od 7 lat związany z oprogramowaniem dla
platformy LAMP.
Kontakt z autorem: juliusz.calyniuk@ws-webstyle.com
39
 Bezpieczeństwo
RBAC
Kontrola dostępu w aplikacjach webowych
Tworząc aplikacje webowe, szczególnie te bardziej skomplikowane, realizujące
złożoną logikę biznesową, bardzo często spotykamy się z problemem kontroli
dostępu. Każdy system, pracujący na danych o kluczowym znaczeniu, powinien
mieć możliwość ograniczania dostępu do nich dla różnych użytkowników.
Dowiesz się...
• Zaprezentujemy model RBAC i pokażemy, jak
przy jego użyciu zaprojektować elastyczny i
rozszerzalny moduł kontroli dostępu.
Poziom trudności
W
artykule omówimy pokrótce teo-
retyczny model kontroli dostępu,
opartej o role w konfrontacji z in-
nymi powszechnie stosowanymi rozwiązania-
mi, a następnie zaproponujemy przykładową
implementację kontroli dostępu w aplikacji we-
bowej, stosującej wzorzec kontrolera strony.
Problem
Przy tworzeniu praktycznie każdej aplikacji, wy-
korzystywanej przez więcej niż jednego użyt-
kownika, trzeba zmierzyć się z problemami kon-
troli dostępu. Jeden z nich to uwierzytelnianie,
a więc weryfikacja tożsamości podmiotu. Drugi
to autoryzacja, czyli sprawdzanie, czy dany pod-
miot ma dostęp do zasobów, o które prosi.
W aplikacjach webowych uwierzytelnianie
odbywa się na ogół poprzez podanie loginu i
hasła. Implementacja ekranu logowania, to te-
mat opisywany już wielokrotnie, więc na po-
trzeby tego tekstu założymy, że mechanizm
uwierzytelniania jest już gotowy i skupimy się
na bardziej złożonym problemie autoryzacji.
Powszechną praktyką, stosowaną przez twór-
ców aplikacji webowych (nawet jeśli nie są te-
go świadomi), jest zdefiniowanie trzech pod-
stawowych poziomów dostępu:
• Anonimowy użytkownik to taki, który
nie przeszedł procesu uwierzytelnienia.
40
Powinieneś wiedzieć...
• Wskazana jest znajomość architektury MVC i
wzorca dekoratora;
• Podstawowa wiedza z zakresu kontroli dostępu.
Na ogół ma dostęp jedynie do ekranu logo-
wania (system intranetowy) lub może ko-
rzystać z pewnych podstawowych funkcji
(system internetowy);
• Zalogowany użytkownik to taki, który po-
myślnie przeszedł proces uwierzytelnie-
nia. Konta użytkowników są na ogół two-
rzone przez administratora (system intra-
netowy) lub ich samych, na przykład po
weryfikacji mailowej (system interneto-
wy);
• Administrator to specjalny użytkow-
nik, który ma pełną kontrolę nad syste-
mem. Często (choć nie zawsze) korzysta
w tym celu z odrębnego panelu admini-
stratora.
Takie rozwiązanie sprawdza się całkiem
nieźle w prostych scenariuszach, gdy wszy-
scy użytkownicy są równorzędni, a admini-
stratorów jest niewielu i mają władzę abso-
lutną. To założenie można śmiało przyjąć w
przypadku wielu aplikacji internetowych,
może stąd wynika jego powszechność. Jed-
nak rzadko kiedy, tak prosty model okazu-
je się wystarczający dla intranetowych sys-
temów o strategicznym znaczeniu, modelu-
jących logikę biznesową firmy. W takiej sy-
tuacji oczywiste jest, że szef powinien mieć
inny poziom dostępu niż szeregowy pracow-
nik, ten jeszcze inny niż podwykonawca, a
dział techniczny inne uprawnienia niż dział
obsługi klienta.
Rozwiązanie, które często stosowane jest w
takich sytuacjach, polega na sztywnym okre-
śleniu klas użytkowników, a następnie ogra-
niczeniu dostępu do pewnych obszarów czy
funkcji jedynie dla wybranych klas, poprzez
zapisanie warunków bezpośrednio w kodzie.
Na przykład w systemach śledzenia błędów
często rozróżniani są zgłaszający (mogący two-
rzyć nowe zgłoszenia), programiści (mogący
dodatkowo modyfikować stan zgłoszeń) i me-
nedżerowie (mogący generować raporty i ze-
stawienia).
W przypadku systemu, w którym zadania są
jasno zdefiniowane i niezmienne w czasie (jak
wspomniany już system śledzenia błędów) ta-
kie rozwiązanie może się sprawdzić. Jednak
zastosowanie tego podejścia w dużym syste-
mie biznesowym, rozwijanym w warunkach
ciągle zmieniających się wymagań, częstych
reorganizacji i zmian strategii firmy ma licz-
ne wady.
Po pierwsze, cała logika kontroli dostępu za-
pisywana jest bezpośrednio w kodzie, jej mo-
dyfikacja wymaga ingerencji u źródła. Weryfi-
kacja, dbanie o jej spójność i bezpieczeństwo
jest mocno utrudnione. Co więcej, audyt wy-
maga wiedzy programistycznej i znajomości
architektury systemu. Logika kontroli dostępu
rozrzucona jest w różnych miejscach kodu, co
utrudnia tworzenie nowych klas użytkowni-
ków czy implementację nowych modułów sys-
temu, zwiększa też prawdopodobieństwo po-
myłek. W końcu nie ma możliwości wdroże-
nia w oparciu o te same źródła kilku instancji
systemu, z których każda ma inaczej zdefinio-
waną logikę kontroli dostępu. Warto pamiętać
także o tym, że każda zmiana w kodzie wyma-
ga testów, co więcej, na serwerze produkcyj-
nym pojawi się nie od razu, a dopiero po wyda-
niu nowej wersji aplikacji.
Jak widać, w takiej sytuacji cała odpowie-
dzialność za zarządzanie dostępem spada na
programistów, podczas gdy powinna spoczy-
���� ���� ���� ����
������� ���� �����������
Rysunek 1. Model RBAC
04/2007
 RBAC

wać na administratorze systemu, czy osobie
odpowiedzialnej za bezpieczeństwo informa-
cji w firmie.
Takie rozwiązanie, choć często stosowane,
narzuca wiele ograniczeń, które mogą oka-
zać się nie do przyjęcia. W dalszej części ar-
tykułu zaproponujemy alternatywne rozwią-
zanie, dzięki któremu można uniknąć więk-
szości powyższych problemów. Opiszemy
prosty, a zarazem bardzo elastyczny model
RBAC i zaprezentujemy jego przykładową
implementację.
Model RBAC
Kontrola dostępu oparta o role (ang. Role-Ba-
sed Access Control, w skrócie RBAC), to teo-
retyczny model kontroli dostępu, od lat po-
wszechnie stosowany w aplikacjach bizneso-
wych, będący alternatywą dla tradycyjnych
modeli MAC i DAC. Co ciekawe, formalizacji
doczekał się dopiero w publikacji z roku 1992
(odnośnik do niej dostępny jest w materiałach
do artykułu), gdy był już szeroko stosowany w
praktyce.
Przykład implementacji
Omówiliśmy pokrótce podstawy teoretycz-
ne, spróbujmy więc zaimplementować RBAC
w przykładowej aplikacji webowej. Wyjdzie-
my od analizy przypadków użycia, która uła-
twi określenie potrzebnych ról i uprawnień.
Następnie, korzystając ze wzorca dekoratora
(opisanego m.in. w artykule „Dekorator: wzo-
rzec projektowy na każdą bolączkę” z nume-
ru 4/2006, dostępnego do ściągnięcia na stro-
nie PHP Solutions), zaprojektujemy i zaimple-
mentujemy klasy, odpowiadające za kontrolę
dostępu w przykładowej architekturze stosują-
cej kontroler strony.
Skupimy się na najbardziej interesują-
cych z punktu widzenia niniejszego artyku-
łu aspektach, nie zajmując się chociażby spo-
������ ������������������
sobem dostępu do bazy danych czy przebie-
giem procesu logowania. Przykład celowo nie
jest związany z żadnym konkretnym frame-
workiem (choć opiera się na architekturze
stosowanej w wielu z nich), aby pokazać ogól-
ność rozwiązania.
Przypadki użycia
Rozważmy typowy system obsługi zgłoszeń
(ang. trouble tickets), którego głównym zada-
niem jest usprawnienie kontaktu z klientami.
Po analizie dziedziny mógłby powstać diagram
przypadków użycia taki, jak na Rysunku 2.
(mocno uproszczony dla celów przykładu). Po-
może on nam zdefiniować role i uprawnienia.
Jak wiadomo, role opisują funkcje, jakie w
organizacji pełnią użytkownicy (mówiąc bar-
���������������������

Podstawowym pojęciem w RBAC jest, jak

łatwo się domyślić, rola, opisująca pewną
funkcję czy stanowisko w organizacji. Kolej- ������������������
nym ważnym obiektem są uprawnienia, re-
prezentujące operacje udostępniane przez
����������
system. Uprawnienia przypisywane są do
ról, określając tym samym ich prawa. Z ko- ���������������������
lei podmiotem określa się każdego użytkow-
nika aplikacji, a także zewnętrzny system ko-
rzystający z jej usług. Podmiot może posia-
dać wiele ról, odpowiadających jego pozycji w �������� �������������������
strukturze organizacji. Zależności pomiędzy
poszczególnymi pojęciami modelu RBAC ilu-
struje Rysunek 1. Rysunek 2. Diagram przypadków użycia
Niezwykle istotną własnością modelu
RBAC jest to, że podmiot otrzymuje upraw- �������������
nienia wyłącznie poprzez role, które posia-
da. Innymi słowy, z punktu widzenia kontroli ����������

dostępu, istotne jest jedynie stanowisko użyt- ������������

kownika, a nie jego tożsamość. Ta prosta wła- �����������������������
sność sprawia, że struktura uprawnień staje ������������������
się dużo bardziej przejrzysta i łatwiejsza w ad-
ministracji.
Warto zaznaczyć, że uprawnienia powinny
opisywać operacje na poziomie logiki bizneso-
wej, a nie prawa zapisu lub odczytu, do nisko- ��������������
poziomowych zasobów (jak pliki czy tabele w ������������
bazie danych). Innymi słowy zarówno role, jak i �����������������������
uprawnienia powinny być definiowane w języ-
ku konkretnej organizacji, na podstawie wcze-
śniejszej analizy.
Na koniec warto wspomnieć o pewnej bar-
dzo dobrej praktyce kontroli dostępu, dotyczą- ����������������� �����������������
cej nie tylko modelu RBAC. Nazywana jest za-
����������������� �������������������
sadą najmniejszych uprawnień (ang. Principle of
��������������� ������������������
Least Privilege) i mówi o tym, że użytkownik ����������������
nie powinien posiadać większych uprawnień, ������������������
������������������
niż to wymagane do wykonywania swoich obo-
wiązków. Warto pamiętać o tym przy admini-
stracji uprawnieniami i rolami. Rysunek 3. Diagram kontrolerów

www.phpsolmag.org 41
 Bezpieczeństwo
dziej ogólnie, podmioty). Jeśli korzystamy z
diagramu przypadków użycia, dobrymi kan-
dydatami na role są aktorzy (choć nie zawsze
musi to być relacja jeden-na-jeden). W opisa-
nym przykładzie możemy wyróżnić następu-
jące role:
• Klient: osoba korzystająca z systemu, aby
zgłosić swój problem i śledzić jego stan;
• Konsultant: pracownik odpowiadający za
obsługę zgłoszeń klientów;
• Menedżer: osoba nadzorująca pracę kon-
sultantów.
Kolejnym krokiem jest określenie upraw-
nień, najmniejszego i niepodzielnego kwantu,
umożliwiającego kontrolę dostępu w modelu
RBAC. Role zawsze można zmienić, jednak
odpowiedni dobór ,,rozdzielczości” upraw-
nień, to ważna decyzja projektowa. Od tego
zależy, jak łatwe i elastyczne będzie definiowa-
nie ról, i jak precyzyjna kontrola dostępu bę-
dzie możliwa.
Także w tym przypadku można oprzeć się
na przypadkach użycia, często jednak okazu-
�������������
����������
������������
�����������������������
������������������
��������������
������������
�����������������������
Rysunek 4. Diagram dekoratorów kontrolera
����� ������������������������
���
Rysunek 5. Diagram sekwencji kontroli dostępu
42
je się, że uprawnienia powinny być nieco bar-
dziej szczegółowe i niskopoziomowe. Wtedy
jeden przypadek użycia można rozbić na kilka
uprawnień.
Implementacja kontroli dostępu staje się
znacznie łatwiejsza, jeśli uprawnienia mają
swoje odpowiedniki w samym systemie. Dla-
tego w przykładzie opisanym poniżej zastosu-
jemy kontrolę uprawnień w warstwie kontro-
lera, a uprawnienia utożsamimy ze zdarzenia-
mi kontrolera (a same kontrolery zaprojektuje-
my tak, aby ich zdarzenia odpowiadały upraw-
nieniom).
Kontrolery
Projektując architekturę aplikacji webowej,
najprawdopodobniej skorzystamy z jakie-
goś rodzaju kontrolera, obsługującego żąda-
nia HTTP. Jeśli wszystkie żądania przecho-
dzą przez kontroler, wybór uprawnień i im-
plementacja kontroli dostępu staje się prosta
i przejrzysta.
Załóżmy, że stosujemy wzorzec Page Con-
troler (choć podobny sposób rozumowania
można także zastosować dla Front Control-
�������������������
������������
�����������������������
������������������
�����������������������
������������ �����������������������������������������������������������
�������������������
���������������
���
������������
�������������
���
lera), a każdy kontroler to osobny plik PHP,
obsługujący żądanie dla danego URL. Do-
datkowo zakładamy, że kontroler otrzymuje
jako parametr żądania nazwę zdarzenia, któ-
re ma obsłużyć. Wszystkie kontrolery dzie-
dziczą po wspólnej abstrakcyjnej nadklasie i
implementują metody onAction(), gdzie ac-
tion to nazwa zdarzenia, które obsługuje da-
na metoda.
W uproszczonym przykładzie projektowa-
nego systemu obsługi zgłoszeń, podstawowy-
mi pojęciami są zgłoszenia i raporty, a więc
to dla nich utworzymy kontrolery. Projektu-
jąc zdarzenia najlepiej wyjść od przypadków
użycia, choć często okazuje się, że zdarze-
nia powinny być bardziej szczegółowe. Do-
brym przykładem są tu tzw. przypadki użycia
CRUD (ang. Create, Read, Update, Delete), łą-
czące operacje tworzenia obiektu, jego modyfi-
kacji i usuwania (a więc trzech osobnych zda-
rzeń) w jeden przypadek użycia ,,zarządzanie
obiektem”.
Przykładowy diagram kontrolerów dla nasze-
go systemu obsługi zgłoszeń znajduje się na Ry-
sunku 3.
�������
��������
������������������������������
������������������������������
����������������������
04/2007
 Bezpieczeństwo

Jak łatwo się już domyślić, w aplikacji webo- ułatwia pracę, ale także ogranicza możli- automatycznie, za pomocą refleksji klas
wej o takiej architekturze, dobrym kandydatem we dziury w bezpieczeństwie wynikające kontrolerów);
na uprawnienie (w rozumieniu modelu RBAC) z przeoczeń; • Równoważność uprawnień i zdarzeń
będzie para $(kontroler, zdarzenie)$. Przema- • Taki wybór uprawnień sprawia, że me- kontrolera ułatwia komunikację w ze-
wia za tym kilka faktów: chanizm kontroli dostępu staje się rozsze- spole, nie ma potrzeby tworzenia i doku-
rzalny wraz z rozbudową systemu, a na- mentowania nowego pojęcia. Sprawę do-
• Kontrolę uprawnień możemy przeprowa- rzut związany z jego utrzymaniem i ak- datkowo ułatwia fakt, że oba pochodzą
dzić na poziomie kontrolera, wtedy staje tualizacją jest minimalny (nowe upraw- od przypadków użycia, a te bezpośred-
się ona przezroczysta dla programisty, co nienia mogą być nawet rozpoznawane nio powiązane są z aktorami (a więc i ro-
lami).
Listing 1. Dekorator kontrolera
Tabela 1. zawiera podsumowanie przypad-
abstract class ControllerDecorator implements Controller ków użycia, odpowiadających im zdarzeń i
{ uprawnień w projektowanym przez nas sys-
temie.
protected $decoratedController; W dalszej części artykułu zaproponujemy
implementację przezroczystej dla kontrolera
function __construct(Controller $decoratedController) kontroli dostępu, przy założeniu, że uprawnie-
{ niami są zdarzenia kontrolera.
$this->decoratedController = $decoratedController;
} Dekorowanie kontrolera
Skoro uprawnienia są jednoznaczne z prawami
function getEventName() dostępu do zdarzeń kontrolera, a każde żądanie
{ musi przejść przez kontroler, dobrym miejscem
return $this->decoratedController->getEventName(); na implementację kontroli dostępu jest właśnie
} klasa kontrolera.
Oczywiście można zapisać odpowiednie
function getName() warunki w kodzie nadklasy, po której dzie-
{ dziczą kontrolery (albo utworzyć klasę po
return $this->decoratedController->getName(); niej dziedziczącą), jednak nie jest to zbyt
} eleganckie rozwiązanie. Obsługa żądań i
kontrola dostępu to dwa różne zadania, któ-
function run() re nie powinny być łączone. W takich sytu-
{ acjach dobrym pomysłem jest skorzystanie z
return $this->decoratedController->run(); wzorca dekoratora, który pozwala na dyna-
} miczne zwiększanie zakresu odpowiedzial-
ności obiektu.
} Rysunek 4. zawiera zmodyfikowany schemat
klas kontrolerów, rozbudowany o abstrakcyjny
Listing 2. Dekorator kontroli dostępu dekorator i dziedziczący po nim dekorator prze-
prowadzający kontrolę uprawnień.
class ControllerRbacDecorator extends ControllerDecorator Na Listingu 1. znajduje się kod dekorato-
{ ra, realizującego interfejs kontrolera, który w
konstruktorze otrzymuje obiekt do udekoro-
private $profile; wania i przekierowuje do niego wszystkie me-
tody interfejsu.
public function __construct(Controller $decoratedController, Profile $profile) Warto zauważyć, że klasa jest zdefiniowana
{ jako abstrakcyjna mimo, że nie posiada żad-
$this->profile = $profile; nych abstrakcyjnych metod. Po prostu two-
parent::__construct($decoratedController); rzenie obiektów tej klasy nie ma żadnego sen-
} su, istnieje tylko po to, aby konkretne dekora-
tory dziedziczące po niej, nie musiały za każ-
function run() dym razem implementować mechanizmu de-
{ koracji.
Na Listingu 2. znajduje się kod dekoratora
if (!$this->profile->hasPermission($this->getName(), $this->getEventName())) { przeprowadzającego kontrolę dostępu przed
throw new Exception("Brak uprawnień"); przekazaniem sterowania do metody realizu-
} jącej zdarzenie. Zakładamy, że w konstruk-
torze został przekazany profil opisujący ak-
return $this->decoratedController->run(); tualnie zalogowanego użytkownika. Meto-
} da hasPermission() profilu sprawdza (prze-
glądając wszystkie role), czy użytkownik ma
} uprawnienia do danego kontrolera i zdarze-
nia. Jeśli nie, dekorator wyrzuca wyjątek i nie

44 04/2007

W Sieci
• David Ferraiolo, Richard Kuhn. Role-Based
Access Control, http://csrc.nist.gov/rbac/
Role_Based_Access_Control-1992.html;
• Wikipedia: Role-Based Access Control,
http://en.wikipedia.org/wiki/Role-Ba-
sed_Access_Control.
przekazuje sterowania do dekorowanego kon-
trolera. Utworzenie i wywołanie udekorowa-
nego kontrolera przebiega w następujący spo-
sób (zakładając, że mamy referencję do profi-
lu użytkownika):
$controller = new ControllerRbacDe
corator(new
TicketsController(),
$profile);
try {
$controller->run();
} catch (Exception $e) {
echo "Błąd: ". $e->getMessage();
} Możliwe ulepszenia
Nie są wymagane żadne zmiany w samych kla-
sach kontrolera, za kontrolę dostępu odpowia-
da tylko dekorator.
Jak to działa
Na koniec warto przeanalizować diagram se-
kwencji przedstawiony na Rysunku 5., przed-
stawiający dynamiczny obraz procesu kontro-
li dostępu.
Przeglądarka użytkownika wysyła żądanie
HTTP, które serwer kieruje do odpowiednie-
go kontrolera, wywoływana jest jego metoda
run(). Kontroler został udekorowany, więc
dekorator najpierw pobiera nazwę dekoro-
wanego kontrolera oraz zdarzenia, które zo-
stało wywołane przez użytkownika. Następ-
nie profil proszony jest o sprawdzenie, czy
aktualnie zalogowany użytkownik ma upraw-
nienia do danego kontrolera i zdarzenia (i czy
jest w ogóle zalogowany). To, jak działa i kie-
dy tworzony jest profil, nie wchodzi w zakres
niniejszego artykułu. Warto jednak wspo-
mnieć, że profil powinien obsługiwać logowa-
nie, wylogowanie i przechowywanie informa-
cji o użytkowniku w sesji, a także powinien
przekierowywać niezalogowanego użytkow-
nika do kontrolera logowania (który oczywi-
ście nie może być dekorowany kontrolą dostę-
pu). Profil, sprawdzając uprawnienia, powi-
nien opierać się na liście ról bieżącego użyt-
kownika. Jeśli posiada on dane uprawnienie,
kontrola przekazywana jest do udekorowane-
go kontrolera, który z kolei wywołuje metodę
obsługującą dane zdarzenie. Jeśli nie, wyrzu-
cany jest wyjątek, który oczywiście powinien
zostać odpowiednio obsłużony.
Jak widać dzięki założeniu, że wszystkie żąda-
nia muszą przejść przez kontroler i dzięki użyciu
www.phpsolmag.org
Tabela 1. Związek przypadków użycia, metod kontrolera i uprawnień
Przypadek użycia Metoda kontrolera
Utworzenie zgłoszenia TicketsController::onCreate()
TicketsController::onView()
Podgląd zgłoszenia
Zamknięcie zgłoszenia TicketsController::onClose()
TicketsController::onComment()
Dodanie komentarza
Generowanie raportu ReportsController::onGenerate()
wzorca dekoratora, udało się w prosty sposób za-
implementować przezroczysty dla programisty i
rozszerzalny moduł kontroli dostępu.
Dzięki zastosowaniu modelu RBAC logi-
ka kontroli dostępu nie jest zapisana bezpo-
średnio w kodzie, a w dynamicznych zależno-
ściach między podmiotami, rolami i upraw-
nieniami. Dzięki temu cała struktura jest bar-
dzo przejrzysta, łatwa w administracji i mo-
że być modyfikowana przez osoby nie będące
programistami. Co więcej, polityka bezpie-
czeństwa może różnić się między kilkoma in-
stalacjami systemu.
Zaprezentowany powyżej szkic implementa-
cji nie jest jedynym możliwym, można go roz-
winąć i ulepszyć na wiele sposobów, oto kil-
ka z nich:
• Przydatny będzie panel administracyjny, po-
zwalający na zarządzanie rolami, przypisy-
wanie uprawnień do ról i ról do użytkowni-
ków. Oczywiście dostęp do takiego modu-
łu także można, i należy chronić za pomocą
opisanego mechanizmu kontroli dostępu;
• Główną wadą kontroli dostępu na pozio-
mie kontrolera jest to, że jest ściśle zwią-
zana z żądaniami HTTP i warstwą kon-
trolera. Jeśli system posiada bogaty mo-
del domeny, wykorzystywany przez wię-
cej niż jedną aplikację, warto rozważyć
kontrolę dostępu w warstwie domeny. W
takiej sytuacji teoretyczne podstawy po-
zostają bez zmian, ale zmienia się znacze-
nie uprawnień i implementacja kontroli
dostępu;
• Można zmodyfikować szablony tak, aby
deaktywować czy nawet usuwać odnośni-
ki do operacji, do których bieżący użyt-
kownik nie ma dostępu;
• Łatwo napisać skrypt, który automa-
tycznie zaktualizuje tabelę uprawnień
na podstawie analizy kodu kontrole-
rów. Dzięki temu nie trzeba pamiętać o
uzupełnianiu tabeli uprawnień w bazie
wraz z rozwojem systemu. Taki skrypt
może po prostu szukać w plikach źró-
dłowych wzorców, odpowiadających me-
todom kontrolera (np. przy użyciu wyra-
żeń regularnych), albo wykorzystać me-
chanizm refleksji. Na podstawie zebra-
nych danych można synchronizować ta-
belę uprawnień.
RBAC
Uprawnienie
(tickets, create)
(tickets, view)
(tickets, close)
(tickets, comment)
(reports, generate)
W bardziej skomplikowanych projektach
można rozważyć zastosowanie bardziej za-
awansowanych aspektów modelu RBAC:
• Nietrudno dodać, bardzo przydatny
w praktyce, mechanizm dziedzicze-
nia uprawnień. Dzięki temu menedżer
będzie mógł dziedziczyć z roli konsul-
tanta, przejmując wszystkie uprawnie-
nia roli dziedziczonej i uzupełniając je
o uprawnienia specyficzne dla roli dzie-
dziczącej (podobnie do mechanizmu
dziedziczenia w programowaniu obiek-
towym);
• Założyliśmy, że użytkownik po zalogo-
waniu może korzystać ze wszystkich
swoich ról i związanych z nimi upraw-
nień. Alternatywnym i bardziej zgod-
nym z modelem RBAC rozwiązaniem
jest wymuszenie wyboru jednej z do-
stępnych ról w momencie logowania.
Wtedy powstaje sesja, łącząca użytkow-
nika z aktywną rolą (nie mylić z mecha-
nizmem sesji PHP);
• Można zaimplementować politykę se-
paracji obowiązków (ang. Separation of
Duties), mającą na celu ograniczenie za-
grożeń wynikających z łączenia kilku
ról przez jednego pracownika. Ta zasa-
da mówi, że dla pewnego zbioru operacji
(np. zlecenia przelewu i akceptacji prze-
lewu) nie może istnieć osoba, która ma
uprawnienia do wszystkich z nich.
Zachęcamy Czytelników do dalszych ekspery-
mentów i dzielenia się swoimi pomysłami.
Podsumowanie
Stosując sprawdzony model kontroli dostępu
opartej o role, udało nam się w łatwy sposób za-
projektować prosty, elegancki i elastyczny me-
chanizm kontroli dostępu. Uniknęliśmy za-
szywania kontroli dostępu bezpośrednio w ko-
dzie, pozwalając na dynamiczne przydzielanie
uprawnień do ról, a zarazem ułatwiając admini-
strację uprawnieniami.
ADAM BYRTEK
Autor odpowiada za zespół programistyczny,
zajmujący się rozwojem wewnętrznego systemu
OSS/BSS dla ogólnopolskiego dostawcy internetu.
Kontakt z autorem: adambyrtek@gmail.com
http://adambyrtek.blogspot.com/
45
 Narzędzia
Agavi
Pierwsze kroki
Do tej pory w dużej mierze czytelnicy tego czasopisma byli zapoznawani
z dziedziną problemu po to, by móc budować własne rozwiązania. Ten
artykuł jest inny. Nie skupia się na istocie frameworków oraz szczegółach
implementacji poszczególnych mechanizmów, ponieważ ma on pokazać
możliwości frameworka Agavi.
Dowiesz się...
l Po zapoznaniu się z tekstem czytelnik będzie w
stanie budować szybciej, prościej oraz wydaj-
niej aplikacje internetowe w oparciu o frame-
work Agavi.
Poziom trudności
C
elem developerów Agavi było i jest two-
rzenie frameworka uniwersalnego, któ-
ry nie ogranicza programisty poprzez
narzucenie mu mechanizmów, z których musi
korzystać, nie ma zatem mechanizmów typu
ORM, czy też scaffolding. Technologia obsługu-
jąca widok jest dowolna (do wyboru php, xslt,
smarty, phptal) podobnie jak sposób dostępu do
bazy danych (m.in. pdo, adodb, creole). W wy-
borze narzędzi mamy wolną rękę. Jeśli przy-
zwyczaiłeś się do którejkolwiek z tych biblio-
tek, nie musisz z niej rezygnować, framework
wspiera ich obsługę.
Instalacja Agavi
Najszybszym sposobem na instalację Agavi jest
użycie kanału PEAR. Sposób ten wymaga wcze-
śniejszego skonfigurowania PHP i instalacji pa-
kietu PEAR.
pear config-set auto_discover 1
pear install --alldeps channel://
pear.agavi.org/agavi
Instalacja z opcją alldeps spowoduje zainstalo-
wanie wszystkich, nawet opcjonalnych pakie-
tów, tj. Propel, Creole.
Wyżej opisany sposób jest przewidziany dla
stanowisk deweloperskich. Na serwerze napisa-
na przez nas aplikacja wymaga tylko odpowied-
46
Powinieneś wiedzieć...
l Wymagana jest podstawowa znajomość PHP
oraz umysł otwarty na gotowe rozwiązania.
niego ustawienia dyrektywy include_path, tak
by wskazywało na agavi i ewentualnie użyte
przez nas biblioteki.
Tworzymy projekt
Stworzenia akcji w Agavi wiąże się ze stworze-
niem projektu. Po instalacji przez PEAR (patrz
ramka Instalacja) mamy do dyspozycji polece-
nie agavi, które umożliwia tworzenie modułów,
akcji oraz widoków na podstawie predefiniowa-
nych szablonów kodu, które można zmienić
(folder agavi/buildtools/code_templates).
Jest ono o tyle użyteczne, że zwalnia nas z ko-
nieczności ręcznego kopiowania plików i zmie-
niania nazw klas.
Aby stworzyć strukturę katalogów na potrze-
by artykułu, wpisujemy w konsoli agavi project.
Instalator zapyta nas o położenie projektu i po-
Listing 1. Pierwsza akcja do obsługi formularza
<?php
// Schemat nazwy akcji:
NazwaModułu_NazwaAkcjiAction
class Welcome_IndexAction extends ProjectBaseAction {
// obsługa żądania POST
public function executeWrite(
AgaviRequestDataHolder $rd) { return 'Success'; }
// obsługa żądania GET
public function getDefaultViewName() { return 'Input'; }
}
?>
prosi o nazwy dla akcji systemowych tj. akcja lo-
gowania, akcja do obsługi błędów 404, przykła-
dowa akcja wymagająca autoryzacji, strona po-
kazywana w przypadku, gdy wyłączymy mo-
duł.
Strukturę katalogów nowostworzonego pro-
jektu można zobaczyć na Rysunku 1.
Pierwsza akcja
Zgodnie z paradygmatem MVC Agavi dzie-
li aplikację na niezależne od siebie warstwy.
Warstwę logiki biznesowej, którą reprezentu-
ją kontrolery obiektów biznesowych, reprezen-
towanych przez modele oraz warstwę logiki wi-
doku.
Każda akcja w Agavi musi być przyporządko-
wana do określonego modułu (jakiejś wydzielo-
nej, logicznie spójnej części aplikacji) i rozsze-
rzać klasę abstrakcyjną – AgaviAction.
Stwórzmy swoją pierwszą akcję, która bę-
dzie wyświetlać formularz i dane wprowadzo-
ne przy jego pomocy.
Poleceniem agavi module tworzymy nowy
moduł o nazwie Welcome. Zostaniemy zapyta-
ni również o akcje, jakie powinny zostać stwo-
rzone. Pozostawiamy domyślną – Index. Po-
Kwiecień 2007
trzebne widoki, o które zapyta Agavi to Input
oraz Success.
Otwieramy plik app/modules/Welcome/
actions/IndexAction.class.php w celu zmiany wy-
generowanej akcji. Domyślnie zawiera ona tyl-
ko jedną metodę – getDefaultViewName().
Zmieniamy zwracaną wartość z 'Success' na 'In-
put' oraz dodajemy metodę executeWrite z
atrybutem AgaviRequestDataHolder zwraca-
jącą 'Success'. Kod po wprowadzeniu modyfi-
kacji powinien wyglądać tak, jak na Listingu
1. Warto zwrócić uwagę, że akcja rozszerza kla-
sę ProjectBaseAction a nie AgaviAction. Ak-
cja podstawowa dla projektu jest tworzona, by
umieszczać w niej często powtarzające się ope-
racje.
W chwili, gdy Agavi uruchamia akcję spraw-
dza ją pod kątem zadeklarowanych metod.
Metoda getDefaultViewName zwraca nazwę
Rysunek 1. Struktura katalogów nowego projektu
widoku, który będzie uruchomiony w przypad-
ku żądania mającego na celu tylko odczyt da-
nych np. HTTP GET. W metodzie tej nie po-
winna znajdować się żadna logika. Gdy typ uru-
chamianego widoku jest uzależniony od jakiejś
zmiennej wskazana jest implementacja metody
executeRead(AgaviRequestDataHolder), jak-
kolwiek nie jest to miejsce, w którym powin-
na znaleźć się logika biznesowa, ponieważ w
tym celu jest zazwyczaj implementowana me-
toda executeWrite(AgaviRequestDataHolder
). Zachowanie kodu z Listingu 1. można stre-
ścić zdaniem: w chwili, gdy otrzymasz żądanie
POST uruchom widok Success, w przeciwnym
wypadku uruchom widok Input.
Teraz przechodzimy do implementacji wido-
ków. Klasy wygenerowane przez Agavi pozosta-
wiamy bez zmian. Zmienimy tylko szablony.
Szablon dla widoku Input będzie zawierał po-
le tekstowe i formularz – Listing 2. Po jego wy- Rysunek 2. Działająca akcja

R E K L A M A
 Narzędzia

słaniu pokażemy użytkownikowi stronę, na

Obiekty predefiniowane, dostępne w szablonach której wykorzystamy przesłaną wartość – Li-
Agavi daje możliwość określenia w konfiguracji typów wyjściowych (ang. output types) predefinio- sting 3.
wanych zmiennych. W szablonach pojawiają się zmienne, których
• routing – instancja klasy AgaviRouting – elementu odpowiedzialnego za tworzenie i zarzą-
w żaden sposób nie deklarowaliśmy w widoku.
dzanie adresami URL. Są to obiekty zdefiniowane w konfiguracji me-
• request – instancja klasy pochodnej AgaviRequest – dostarcza informacji o obecnym żąda- chanizmu typów wyjściowych (ang. output ty-
niu np. w przypadku HTTP metodę dostępu, adres etc. pes). Omówimy je w dalszej części artykułu. W
• user – instancja klasy AgaviUser – dostęp do zmiennych zapisanych w sesji tej chwili istotne są dwie, zdefiniowane domyśl-
• translation_manager – instancja klasy AgaviTranslationManager – zarządzanie tłumacze-
nej konfiguracji zmienne – rd, czyli obiekt klasy
niami komunikatów, formatowaniem dat oraz liczb
AgaviRequestDataHolder oraz ro – obiekt kla-
• request_data – wszystkie dane wejściowe jakie otrzymało Agavi
• validation_manager – instancja klasy AgaviValidationManager – dostęp do błędów wali- sy AgaviRouting. Pierwszy jest pochodną kla-
dacji. sy AgaviAttributeHolder i zawiera wszyst-
kie dane wejściowe, z jakimi została urucho-
miona akcja, natomiast drugi to element odpo-
wiedzialny za mapowanie oraz generowanie ad-
Listing 2. Szablon widoku WelcomeInput
resów URL. Mechanizm routingu (ang. routes)
<html> jest jednym z bardziej istotnych w Agavi. Jest on
odpowiedzialny za mapowanie adresów URL
<head> do akcji. Definicję wszystkich mapowań apli-
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> kacji znajdziemy w pliku app/config/routes.xml.
</head> Warto zapamiętać, że kolejność definiowania
poszczególnych mapowań ma znaczenie. I tak,
<body> pusty wzorzec dla mapowania zdefiniowanego
<h1>Podaj imię</h1> na początku zawsze będzie pasował, do każdego
<form action="<?php echo $ro->gen('welcome'); ?>" method="post"> adresu. Agavi przy tworzeniu nowego projektu
<label for="fe-name">Imię</label> domyślnie tworzy mapowanie, które przechwy-
<input type="text" name="name" id="fe-name" /> tuje wszystkie żądania, by wyświetlić stronę po-
<input type="submit" /> witalną. Usuwamy zatem pierwsze mapowanie
</form> i dodajemy na końcu własne, kierujące z adresu
</body> index.php/Welcome/Index (serwer http musi wi-
dzieć katalog pub aplikacji) do dopiero co stwo-
</html> rzonej akcji. Jeśli chcemy używać danego mapo-
wania do generowania adresu musimy określić
Listing 3. Szablon widoku WelcomeSuccess wartość dla atrybutu name.
<html> Konfiguracja po zmianach powinna wyglą-
dać tak jak na Listingu 4. Po dokonaniu tych
<head> modyfikacji jesteśmy gotowi, by uruchomić
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> akcję. Wpisujemy zatem w adresie przeglądar-
</head> ki adres, pod którym stworzyliśmy aplikację
(miejsce, gdzie jest dostępny katalog pub aplika-
<body> cji) i dodajemy w adresie, po pliku wzorzec zde-
<h1>Witaj <?php echo $rd->getParameter('name'); ?>!</h1> finiowany w mapowaniu – /Welcome/Index.
</body>
Walidacja danych
</html> Nieodłącznym elementem każdej aplikacji, nie
tylko webowej, jest weryfikacja poprawności i
Listing 4. Konfiguracja mechanizmu mapowania adresów spójności otrzymywanych danych. Walidacja
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" standalone="no"?> poprawności obejmuje format i zakresy wpro-
wadzonych wartości podczas, gdy walidacja
<configurations> pod kątem spójności wiąże się zwykle ze spraw-
<configuration> dzaniem, czy wprowadzone wartości są repre-
<routes> zentowane w bazie danych. Agavi potrafi znacz-
nie ułatwić pierwszy z tych procesów dostar-
<route pattern="^/$" module="%actions.default_module%" czając komplet klas i odpowiedni mechanizm
action="%actions.default_action%" /> do ich obsługi.
Definicja walidacji jest unikalna dla każdej
<route pattern="^/Welcome/Index$" module="Welcome" action="Index" akcji jakkolwiek jest możliwość elastycznego
name="welcome" /> łączenia walidacji poprzez doczytywanie ko-
lejnych plików (zresztą to się tyczy całej kon-
</routes> figuracji Agavi) przy pomocy Xinclude. Wali-
</configuration> dację dla każdej akcji definiujemy przy pomo-
</configurations> cy XML-a w pliku validate/nazwa-akcji.xml.
Na Listingu 5. znajduje się konfiguracja dla ak-

48 Kwiecień 2007
 Narzędzia

cji Index. Sprawdzamy w niej, czy podane imię dzie wyglądać tak, jak na Listingu 6. Po urucho- global_filters oraz dodajemy styl CSS w szablo-
(zmienna name) jest w prawidłowym formacie mieniu akcji i wprowadzeniu nieprawidłowych nie widoku WelcomeInput z Listingu 7.
przy użyciu wyrażeń regularnych. danych zobaczymy ponownie stronę z formula- Filtr, który włączyliśmy przed chwilą jest od-
W chwili, gdy proces walidacji wygeneru- rzem. Tu nasuwa się pytanie, co trzeba zrobić, powiedzialny za integrowanie walidacji oraz wi-
je błędy Agavi domyślnie będzie usiłowywało by dorzucić do widoku WelcomeInput obsługę doku. Jest on wykonywany dopiero po wygene-
uruchomić widok Error dla danej akcji. Można błędów? Tak naprawdę, niewiele. Po pierwsze rowaniu odpowiedzi i operuje na kodzie, tuż
zmienić to zachowanie dodając do akcji metodę włączamy FormPopulationFilter (w skrócie przed jego wysłaniem do przeglądarki. Stąd ma
handleWriteError(AgaviRequestDataHolder FPF) poprzez zmianę atrybutu enabled na true dostęp do wszystkich powstałych błędów i mo-
), która powinna zwracać nazwę widoku obsłu- przy jego definicji (fragment filter name=" że z powodzeniem wypełniać ponownie dany-
gującego błąd. W naszym wypadku akcja ta bę- FormPopulationFilter") w pliku app/config/ mi formularz oraz wyróżniać te pola, których
walidacja się nie powiodła. Domyślnie FPF do-
daje do tych pól klasę error, tyczy się to rów-
Listing 5. Walidowanie danych dla akcji Index
nież etykiet tekstowych (ang. labels) wskazują-
<?xml version="1.0" encoding=" UTF-8" standalone="no"?> cych na dane pole.
<configurations> Po ponownym wprowadzeniu danych na-
<configuration> szym oczom ukaże się pokolorowane pole oraz
<validators method="write"> czerwona etykieta tekstowa tak jak na Rysunku
<validator class="regex" name="name"> 3. Niestety w wersji Agavi 0.11 FPF nie wstawia
<!-- zmienne, które obejmuje walidacja --> komunikatów błędów obok etykiet tekstowych.
<arguments><argument>name</argument></arguments> Taką możliwość będzie dawał dopiero w wersji
<!-- komunikaty błędów --> 1.0. Obsługę błędów bez dodatkowego kodu
<errors><error>Zły format danych</error></errors> można zrealizować przy pomocy rozszerzonej
<!-- konfiguracja walidatora --> implementacji FPF dostępnej do pobrania wraz
<parameters><parameter name="pattern">/\w{2,7}/</parameter></parameters> z listingami do artykułu.
</validator>
</validators> Klasy widoków
</configuration> Ważnym elementem, który pozwala nam na
</configurations> bardzo dokładną separację kodu są klasy wido-
ków. Do tej pory nie definiowaliśmy żadnych
Listing 6. Metoda wykonywana w chwili niepowodzenia walidacji klas widoku – zrobiło to za nas Agavi. W kla-
//obsługa błędów w przypadku żądania POST sie widoku powinna znaleźć się logika i opera-
public function handleWriteError (AgaviRequestDataHolder $rd) cje związane z prezentacją treści tj. pobranie ja-
{ kiegoś rekordu z bazy danych, dorzucenie ja-
return 'Input'; kiejś dodatkowej zmiennej, która nie pochodzi
} od użytkownika.
Na Listingu 8. znajduje się klasa podobna do
Listing 7. Styl CSS do obsługi błędów walidacji tej, którą wygenerował framework. Podobnie jak
.error { color: maroon; } akcja, tak i klasa widoku musi rozszerzać odpo-
input.error { background-color: #ffe0e0; } wiednią klasę – w tym przypadku AgaviView.
Metoda setupHtml jest zdefiniowana w wido-
Listing 8. Klasa widoku IndexInput
<?php
Listing 10. Dokument XML z definicjami
// Schemat nazwy akcji: NazwaModułu_NazwaAkcjiView uprawnień
class Welcome_IndexInputView extends ProjectBaseView {
// Nazwa metody: executeNazwaTypuWynikowego <?xml version="1.0"
public function executeHtml(AgaviRequestDataHolder $rd) { encoding="UTF-8"
$this->setupHtml($rd); standalone="yes"?>
// ustawienie zmiennej _title dostępnej z poziomu szablonu
$this->setAttribute('_title', 'Index Action'); <configurations>
} <configuration>
}
?> <roles>
<role name="member">
Listing 9. Najprostsza akcja logowania <permissions>
<?php <permission>
class Default_LoginAction extends AgaviAction { welcome.index
public function execute(AgaviRequestDataHolder $rd) { </permission>
$user = $this->getContext()->getUser(); </permissions>
$user->setAuthenticated(true); </role>
return array('Welcome', 'IndexInput', $rd); </roles>
}
} </configuration>
?> </configurations>

50 Kwiecień 2007
 Narzędzia

ku podstawowym projektu. Jeden widok może

W Sieci: zawierać wiele metod execute* w zależności
od formatów, jakie obsługuje dana akcja.
• http://agavi.org/ - oficjalna strona projektu Agavi W szablonie mamy dostęp do zmien-
• http://wact.sourceforge.net/ - witryna jednego ze starszych frameworków dla PHP
nych, które ustawiliśmy w klasie widoku,
• http://cakephp.org/ - framework wzorowany na Ruby on Rails
• http://symfony-project.com/ - framework wzorowany na Ruby on Rails, oparty na zmodyfiko- za pośrednictwem tablicy $template (np.
wanym szkelecie Mojavi $template['zmienna']).
• http://framework.zend.com/ - framework tworzony przez firmę Zend
• http://code-house.net/ - polskojęzyczna strona poświęcona między innymi Agavi Obsługa sesji i autoryzacja
W Agavi sesja użytkownika jest reprezentowana
przez instancję klasy AgaviUser, jest to pochod-
na klasy AgaviAttributeHolder. Wszystkie
atrybuty, które zostaną ustawione w tym obiek-
cie będą dostępne w kolejnych akcjach.
Jednym z mechanizmów, które potrafią za-
oszczędzić sporo czasu jest obsługa uwierzy-
telniania i autoryzacji użytkowników. Obsługa
pierwszej z usług jest włączona domyślnie. Jeśli
któraś z naszych akcji wymaga uwierzytelnia-
nia musimy nadpisać w niej metodę isSecure.
Informuje ona framework, że zanim uruchomi
akcję musi sprawdzić, czy użytkownik jest za-
logowany, w przeciwnym wypadku zostanie on
przekierowany do strony logowania. Gdy Agavi
ignoruje metodę isSecure należy w pliku app/
config/settings.xml znaleźć ustawienie use_se-
curity i zmienić wartość na true, jeśli wartość
jest inna.
Aby ocenić w pełni sprawność działania me-
Rysunek 3. Walidatory oraz Form Population Filter w działaniu chanizmu musimy zaimplementować akcję lo-
gowania, która odpowiednio zmodyfikuje in-
stancję klasy AgaviSecurityUser. Przykłado-
Listing 11. Kompletny kod naszej akcji
wa akcja znajduje się na Listingu 9. Nie zawie-
<?php ra ona jakichkolwiek operacji związanych z ba-
zą danych, a tylko ustawia odpowiednią flagę,
// Schemat nazwy akcji: NazwaModułu_NazwaAkcjiAction która powoduje, że Agavi dopuszcza użytkow-
class Welcome_IndexAction extends ProjectBaseAction nika do uruchomienia akcji.
{ Jeśli tworzymy większą aplikację z biegiem
czasu powstają grupy użytkowników, które
// obsługa żądania POST mają różne uprawnienia, np w sklepie księgo-
public function executeWrite(AgaviRequestDataHolder $rd) wy nie może dodawać produktów, sprzedawca
{ nie może przeglądać statystyk sprzedaży i tak
return 'Success'; dalej. Każda grupa ma dostęp do określonych
} akcji. W Agavi możemy zrealizować to w bar-
// obsługa żądania GET dzo prosty sposób. Po pierwsze – mówimy
public function getDefaultViewName() { frameworkowi, by zaczął obsługiwać grupy
return 'Input'; użytkowników. Robimy to przez wyedytowa-
} nie pliku app/config/factories.xml, w znaczni-
// obsługa błędów w przypadku żądania POST ku user zmieniamy wartość atrybutu class na
public function handleWriteError(AgaviRequestDataHolder $rd) AgaviRbacSecurityUser. Następnie w akcji
{ nadpisujemy metodę getCredentials, tak by
return 'Input'; zwracała tablicę z listą uprawnień, które mu-
} si posiadać użytkownik by framework odpalił
// wymagamy autoryzacji akcję. Po wykonaniu tej czynności tworzymy
public function isSecure() { plik rbac_definitions.xml w folderze app/config
return true; z zawartością z Listingu 10. Następnie mo-
} dyfikujemy akcję logowania, tak by nadawała
// lista wymaganych uprawnień zalogowanemu użytkownikowi odpowiednie
public function getCredentials() { uprawnienie. Robimy to przez wykonanie me-
return array('welcome.index'); tody grantRole na obiekcie AgaviUser.
}
}
?> ŁUKASZ DYWICKI
Kontakt z autorem: lukasz@dywicki.pl

52 Kwiecień 2007
Strona poświęcona językowi PHP. Skierowa-
na głównie do webmasterów i twórców opro-
gramowania.
www.strefaphp.net
Główna strona firmy gdaq.pl multimedia zajmu-
jącej się kreowaniem wizerunku firm poprzez
projektowanie stron, hosting, e-marketing etc.
www.gdaq.pl
Misją serwisu jest dostarczanie rzetelnych in-
formacji z zakresu szeroko pojętej informatyki.
Strona zawiera newsy m.in. z działów: progra-
mowania, bezpieczeństwa oraz Internetu.
www.itnews.icx.pl
To serwis branży IT, oferujący m.in. newsy, ar-
tykuły, recenzje książek i magazynów oraz fo-
rum. Strona obejmuje również patronat nad
projektami IT.
www.webhat.pl
Strona zawierająca skrypty, newsy i artykuły
dotyczące aplikacji CMS oraz forum poświęco-
ne temu zagadnieniu.
www.trycms.org
Strona zajmująca się różnymi zagadnieniami z
działu IT. Prezentuje m.in. newsy, artykuły oraz
pliki do ściągnięcia i forum.
www.huntersq2.boo.pl
Portal w całości poświęcony językowi PHP.
Można tu znaleźć m.in. recenzje, artykuły oraz
newsy poświęcone temu zagdnieniu.
www.php.pl
Serwis dla początkujących, jak i zaawansowa-
nych webmasterów. Zawiera gotowe szablony
stron oraz posegregowane skrypty PHP i Ja-
vaScript.
www.szablonypro.com
Strona poświęcona językowi php. Można tu
znaleźć m.in. artykuły oraz dział “download”
oraz wypowiedzieć się na forum.
www.php.org.pl
Strona jest polską bazą tutoriali, zawierającą
różnorodne teksty o tematyce informatycznej.
www.webtutorials.pl
Strona, na której znajdziesz profesjonalne sza-
blony stron www. Ponadto prezentuje tutoriale,
artykuły i porady dla webmasterów.
www.d4u.pl
Główna strona studentów Politechniki War-
szawskiej.
www.polibuda.info
 Narzędzia
PDF
Generowanie z poziomu PHP
Odkąd firma Adobe Systems zaprezentowała i oddała do użycia format
PDF, stał się on jednym z najpopularniejszych formatów dokumentów
elektronicznych. Czym tak właściwie jest ten PDF?
Dowiesz się...
• Jak przygotować bibliotekę do pracy
• Jak tworzyć dokumenty PDF oraz jak je wypeł-
niać.
Poziom trudności
O
tóż PDF (ang. Portable Document For-
mat) jest formatem plików, służą-
cym do prezentacji danych teksto-
wych oraz graficznych, z zachowaniem wyso-
kiej jakości i małego rozmiaru. Takie specjal-
ne pliki można drukować, edytować (nie za-
wsze), a co najważniejsze można je samemu bu-
dować. Do odczytu plików PDF służą specjalne
programy, które potrafią w odpowiedni sposób
zaprezentować to, co w pliku zostało umiesz-
czone. Najpopularniejszym czytnikiem plików
PDF jest Adobe Acrobat Reader. Jest to darmo-
wy program stworzony przez twórców PDF. Ist-
nieje również wiele innych darmowych narzę-
dzi do odczytu tychże plików, jednak Acrobat
Reader, moim zdaniem, jest najlepszy. Tyle sło-
wem wstępu o samym formacie.
To, co tygryski lubią najbardziej
Przejdźmy zatem do sedna problemu jakim jest
tworzenie plików PDF. Firma Adobe Systems
udostępnia odpłatnie narzędzia do tworzenia
plików PDF. Ale kogo będzie interesował zakup
programu, jeśli chce tylko użyć go raz?
W sieci znajduje się wiele programów darmo-
wych, wyspecjalizowanych w tego typu zada-
niach. Problematyczna jest natomiast ich funk-
cjonalność. Innym sposobem generowania pli-
ków PDF jest ich tworzenie z poziomu któregoś
z języków programowania. Tutaj również ma-
54
Powinieneś wiedzieć...
• Jak tworzyć obiekty w PHP
• Jak dziedziczyć oraz pisać własne funkcje.
my pewne pole do manewru w kwestii wyboru
wyspecjalizowanej biblioteki dla danego języka,
którym się aktualnie posługujemy.
Nas jednak interesuje, w tym przypadku, tyl-
ko jeden język oraz tylko jedna biblioteka.
PHP + FPDF
FPDF jest biblioteką, a konkretniej klasą PHP,
która umożliwia generowanie dokumentów w
formacie PDF. Literka F na początku nazwy
oznacza, że jest ona darmowa (ang. Free) i może-
my jej używać do swoich celów oraz modyfiko-
wać w miarę potrzeb.
Klasa oferuje między innymi takie możliwo-
ści jak:
• ustawienie sposobu formatowania strony
(jej układ);
• nagłówki stron oraz stopki;
• automatyczne łamanie stron (dodawanie
nowej strony, jeśli tekst z poprzedniej stro-
ny się na niej nie mieści);
• łamanie zbyt długich linijek tekstu;
• wstawianie obrazków w formatach JPEG
oraz PNG;
• kolorowanie;
• rysowanie linii;
• manipulacja kursorem;
• podpisywanie dokumentu;
• oraz inne, których jest tyle, co metod udo-
stępnianych przez klasę. Spis wraz z obja-
śnieniami znajduje się na końcu artykułu.
Zaczynamy
Ze strony domowej projektu ściągamy najnow-
szą wersję klasy (najnowsza, w chwili pisania ar-
tykułu, to 1.53), następnie rozpakowujemy ar-
chiwum (zip lub tgz). Po rozpakowaniu powin-
niśmy otrzymać następujące pliki: FAQ.htm,
fpdf.css, fpdf.php, histo.htm, install.txt oraz kata-
logi: doc, font, tutorial.
To, co nas naprawdę interesuje, abyśmy mo-
gli spokojnie korzystać z dobrodziejstw FPDF,
to katalog font oraz pliki fpdf.css, fpdf.php. Po
skopiowaniu ich do odpowiedniej lokalizacji,
możemy przejść do tworzenia pierwszego do-
kumentu.
Czas na odrobinę wyjaśnień. Linijka nr 2 po-
woduje dołączenie pliku fpdf.php, wymaganego
do poprawnego generowania dokumentów. Li-
nijka 3 tworzy obiekt pdf, na którym będziemy
właściwie operować.
Tworzenie każdego dokumentu PDF zaczyna
się od dodania strony (linijka 4). Jeśli tego nie
uczynimy generator „utworzy” nam dokument,
lecz program później go odczytujący stwier-
dzi, że jest on uszkodzony lub nie jest to PDF.
Aby cokolwiek móc zacząć pisać w naszym do-
kumencie jesteśmy zmuszeni wybrać czcionkę
oraz określić jej właściwości takie jak styl oraz
rozmiar. Linijka 5 przedstawia ustawianie po-
grubionej czcionki Arial o rozmiarze 16. Moż-
liwe jest również łączenie właściwości czcionek
np. BUI ustawi nam czcionkę na pogrubioną,
pochyloną i zarazem podkreśloną.
Samo pisanie jest możliwe dzięki trzem me-
todom udostępnianym przez FPDF. Jedną z
nich jest Cell(). Jest ona czymś więcej niż tyl-
ko narzędziem do pisania. Jak widać w linijce
6 przyjmuje ona aż 3 argumenty (w rzeczywi-
stości może przyjmować ich trochę więcej, ale
o tym później). Metoda Cell(), tak napraw-
dę, rysuje prostokąt (komórkę) i wypełnia go
tekstem. Pierwszy argument określa szerokość
owej komórki, drugi zaś wysokość i wreszcie
trzeci to sam tekst. Ostatnia, bardzo istotna,
linijka to zamknięcie dokumentu PDF. Służy
do tego metoda Output(). Jeśli wywołamy ją
w takiej postaci jak jest to przedstawione w li-
nijce 7, to przeglądarka (w zależności od usta-
04/2007

wień) otworzy nam taki dokument. Metodzie
Output() możemy przekazać jeszcze 2 argu-
menty np. Output(dokument.pdf, true), w ten
sposób spowodujemy wymuszenie zapisania
dokumentu na dysku lokalnym o nazwie doku-
ment.pdf. Jest to dość przydatne.
Wynikiem działania kodu z Listingu 1. jest
nic innego jak tylko dokument PDF o następu-
jącym wyglądzie: patrz Rysunek 1.
Nasz dokument nie jest, jak na razie, zbyt roz-
budowany. Na Rysunku 2. przedstawię bar-
dziej urozmaicony przykład.
Jak widać dodałem troszkę elementów do na-
szego PDF-a. Nowy kod nie różni się niczym
nadzwyczajnym od poprzedniego. Ważną
zmianą jest jedynie dodanie czterech wywołań
metody Cell() z odpowiednimi argumentami.
Fragment kodu formatującego komórkę:
$pdf->Cell(60,20,
"Czciona pochylona", 1, 1, "c")
Trzy pierwsze argumenty nie wymagają zbyt-
niego wyjaśnienia. Natomiast kolejne 3 wyglą-
dają dość interesująco. Wcześniej wspomnia-
łem już, że metoda Cell() może przyjmować
więcej niż 3 argumenty. Teraz słowo wyjaśnie-
nia co do pozostałych. Pierwsza cyfra 1 mówi,
aby narysować ramkę o rozmiarach 60 na 20
oraz, aby była ona widoczna. Jeśli argument
ten ustawimy na 0, ramka pozostanie niewi-
doczna. Kolejna 1-ka mówi, gdzie ustawić kur-
sor, czyli na początek nowej linii. Wartość tego
argumentu również może zostać ustawiona na
zero, wtedy kursor zostanie ustawiony na pra-
wo od ramki (jest to opcja domyślna). Ostat-
ni argument opisuje, w jaki sposób ma zostać
ustawiony tekst w stosunku do komórki (ram-
ki). C oznacza, że ma zostać wycentrowany.
Domyślną wartością (gdy żaden argument nie
zostanie podany) jest L – wyrównaj do lewej,
istnieje również wyrównanie do prawej – R .
„Chodź pomaluj mój świat”
Klasa FPDF udostępnia nam możliwość ryso-
wania. Nie jest to może funkcjonalność rozbu-
dowana, ale można ją wykorzystać nawet przy
tworzeniu dość skomplikowanych kształtów. I
tak możemy rysować linie o różnych kolorach i
grubościach, wypełniać kolorem opisane wcze-
śniej komórki, kolorować tekst oraz ustanawiać
kolor obrysu komórki. Zaprezentuję pokrótce
w/w możliwości. Oto fragment kodu ustawia-
jącego kolor tekstu:
$pdf->SetTextColor(255, 0, 0)
Powyższa linijka sprawi, że każdy tekst, jaki
będziemy umieszczać w naszym dokumencie,
będzie koloru czerwonego tak jak, ten pokaza-
ny na Rysunku 3.
Metoda SetTextColor() pobiera 3 argumen-
ty, które stanowią składowe RGB. W ten sposób
możemy mieszać kolor czerwony, zielony i nie-
www.phpsolmag.org
Zaprojektuj i zbuduj swój własny dokument PDF
bieski w celu otrzymania interesującej nas bar- Wracając do naszego przykładu kolorem
wy. Kolejną ważną opcją jest możliwość naryso- czerwonym zostały narysowane 3 linie. Ko-
wana ramki komórki w wybranym kolorze: niec każdej linii jest początkiem następnej, ła-
two więc domyśleć się, że rysowaną figurą bę-
$pdf->SetDrawColor(255, 0, 0); dzie trójkąt.
$pdf->SetTextColor(255, 0, 0); Kolejną figurą jaką narysowaliśmy również
$pdf->Cell(50, 20, "Czerwony", 1) jest trójkąt z tą tylko różnicą, że boki tego trój-
kąta są znacznie grubsze niż u poprzedniego
Metoda SetDrawColor() służy do ustawia- oraz mają inny kolor. Grubość linii wynika z
nia koloru obramowań komórek oraz do ry- faktu wywołania metody SetLineWidth(x),
sowania pojedynczych linii. Stosując ją do na- gdzie x stanowi określenie grubości w milime-
rysowania ramki komórki należ pamiętać, że- trach. Standardowo wartość ta wynosi 2 mm.
by metodzie Cell() przekazać argument mó- No dobrze, mamy namalowane figury. Ale cze-
wiący o wyświetleniu ramki. Inaczej nie zo- goś tu w wyjaśnieniach jeszcze brakuje. Otóż
baczymy interesującego nas efektu: patrz Ry- w przykładzie użyłem metody Text(x, y,
sunek 4. string), która to pozwala na wypisanie tek-
Kolejnym prezentowanym przeze mnie spo- stu, którego początek będzie znajdować się w
sobem „upiększania” PDF-a jest wypełnianie
komórek kolorem. W tym celu należy posłu-
żyć się metodą SetFillColor() oraz przekazać
jej argumenty w postaci składowych RGB. Nie-
stety nie wystarczy tylko wywołać tej metody i
Rysunek 1. Fragment wygenerowanego prostego
rysując komórkę oczekiwać, że otrzymamy za- PDF-a
mierzony efekt. Metodzie Cell() należy jeszcze
przekazać kolejny argument mówiący o tym, że
ma użyć zdefiniowanego przed chwilą koloru �������������������
wypełnienia. Całą tę procedurę wraz z efektem
przedstawiam kod poniżej i Rysunek 5.:
������������������
$pdf->SetDrawColor(255, 0, 0);
$pdf->SetFillColor(255, 0, 0);
�����������������
$pdf->Cell(50, 20, "Czerwony", 1, 0, "", 1)
Jak widać manipulowanie kolorami jest dość ��������������������������������
proste, ale efektowne. Aby osiągnąć ciekawe
efekty nie trzeba wcale posiadać specjalnych
Rysunek 2. Urozmaicony dokument PDF
umiejętności plastycznych.
Na sam deser przygotowałem przykład pre-
zentujący, w jaki sposób należy posługiwać się Rysunek 3. Efekt kolorowania tekstu
metodą Line(), która umożliwia rysowanie
pojedynczych linii. Oczywiście nic nie stoi na
przeszkodzie, aby proste linie łączyć w bardziej
złożone kształty.
Rysunek 4. Efekt kolorowania tekstu i
Na pierwszy rzut oka konstrukcja wydaje się obramowania komórki
być trochę dziwna, ale odrobina wyjaśnienia z
mojej strony i przykład stanie się jasny jak słoń-
ce. W linijce pierwszej znajduje się metoda, któ-
rą już wcześniej poznaliśmy przy rysowaniu
obramowań komórek. W ten sposób ustawia- Rysunek 5. Efekt wyboru koloru wypełnienia
my kolor linii, który za chwilę będą rysowany. wnętrza komóki oraz kolorowania jej obramowania
Właściwe rysowanie odbywa się wraz z wywo-
łaniem metody Line(x1, y1, x2, y2). Przyjmu-
je ona 4 argumenty. Pierwszy to współrzędna ������������������
x1 początku linii, druga to współrzędna y1 po-
czątku linii. Kolejne dwie to współrzędne x2 i
y2 końca linii. Należy pamiętać, iż początkiem
układu współrzędnych jest górny lewy róg ak-
tualnej strony dokumentu. I po narysowaniu li-
������������
nii pozycja kursora nie zmienia się tylko pozo-
staje w tym samym miejscu jak np. po zakoń-
czeniu pisania za pomocą Cell(). W przypad-
ku chęci wypisania czegoś pod daną linią należy Rysunek 6. Efekt malowania liniami o określonych
ustawić odpowiednio kursor metodą SetXY(x, kolorach. Oraz wypisywanie tekstu w określonym
y) lub SetY(y) i SetX(x). miejscu dokumentu
55
 Narzędzia

punkcie x,y.
Efekt takiego fragmentu kodu przedstawia
Rysunek 6.
Odnośniki i obrazki
Dokumenty PDF niejednokrotnie zawierają
różnego rodzaju obrazki (grafiki). Klasa FPDF
również udostępnia nam taką możliwość. Słu-
ży do tego metoda Image(plik, x, y, w, h).
Posiada jeszcze dwa dodatkowe argumenty, ale
o nich za chwilę.
X i Y oznacza początek obrazka względem
początku aktualnej strony dokumentu, W i H
jak duży ma być wyświetlany obrazek (width
– szerokość i height – wysokość). Sam obrazek
jest określony w argumencie plik. Warto w tym
miejscu wspomnieć, że FPDF rozpoznaje for-
maty JPEG, JPG, PNG. Wspomniałem już, że
istnieją jeszcze 2 argumenty. Są one opcjonal-
ne i określają typ obrazka (jeśli nie zostaną okre-
ślone, to typ zostanie wyznaczony na podstawie
rozszerzenia pliku) oraz odnośnik. Odnośnik to
np. adres do strony www, na którą zostaniemy
przekierowani, po kliknięciu odnośnika w po-
staci obrazka.
Polecenie wczytania prostego obrazka bez
określenia linii przedstawia poniższa linijka:
rech nie muszę chyba wyjaśniać, ostatni nato-
miast jest właściwym linkiem do zasobu. Przy
osadzaniu linków najczęściej wykorzystywa-
ne są trzy pozostałe metody, które jako ostatni
argument przyjmują właśnie określony link. Po-
niżej znajduje się przykładowy kod pokazujący,
jak dodać do dokumentu odnośnik:
$pdf->Write(5, "Zapraszam na strone
domowa projektu FPDF ");
$pdf->SetTextColor(0, 0, 255);
$pdf->Write(5, "www.fpdf.org",
"http://www.fpdf.org")
Wykorzystałem tutaj metodę Write(), która
wypisuje żądany tekst. Pierwszym argumen-
tem jest wielkość pisanego tekstu. Trzeci ar-
gument, jak widzimy przy drugim wywołaniu
Write(), stanowi określony przeze mnie link do
strony domowej projektu FPDF. Wynik takiego
działania możemy oglądać na Rysunku 8.
Klikając napis www.fpdf.org zostaniemy prze-
niesieni na stronę domową projektu FPDF.
Tabele
Dokumenty PDF często służą do prezentacji
wyników różnych badań, zestawień lub też wy-
kazu stanu magazynu. W takim przypadku da-
ne reprezentowane są w postaci tabel – upo-
rządkowanych zbiorów wierszy i kolumn.
FPDF umożliwia tworzenie i wypełnianie ta-
bel. Sprytny czytelnik pomyśli, że pewnie two-
rzy się je za pomocą metody Table() lub po-
dobnej. Otóż nic bardziej mylnego. Tabele two-
rzy się za pomocą narzędzia już wcześniej pre-
zentowanego, jakim jest metoda Cell(). Pamię-
tacie, że pozwala ona na rysowanie obramowań
komórek? To właśnie dzięki tej funkcjonalno-
ści jesteśmy w stanie osadzać tabele w PDF-ach.
Kod w Listingu 3. prezentuje przykładową ta-
belę wraz z wypełnionymi i pokolorowanymi
komórkami. Jak widać nie ma tu zbyt wielkiej
„magii”. Ale krótkie wyjaśnienie będzie na pew-
no pomocne. W pierwszej kolejności dobrze by
było, aby nasza tabela posiadała nagłówki. Ich
tworzenie zawarte jest w trzech pierwszych li-
nijkach. Czynność ta wykonywana jest w pę-
tli. Komórki będą ustawione obok siebie – sty-
kając się krawędziami. Ich zawartość będzie za-
wierać napis Kolumna 1, Kolumna 2 itd. aż do
Kolumna 5.
Omówmy teraz tworzenie wierszy. W tym ce-
lu utworzenia wiersza tabeli wykorzystujemy dwie
pętle – zewnętrzną oraz wewnętrzną. Pętla we-

$pdf->Image(
"debian.jpg", 10, 10, 120, 120)

Komenda ta spowoduje wczytanie pliku o na-

zwie debian.jpg. Lewy górny róg obrazka zosta-
nie umieszczony w punkcie o współrzędnych
(10,10), a jego szerokość i wysokość będą wy-
nosiły 120.
Przy osadzaniu obrazków w PDF-ach należy
również pamiętać, że pozycja kursora nie ulega
zmianie i wymagana jest interwencja, tak jak to
miało miejsce wcześniej.
Tytuł podrozdziału zawiera słowo „odnośni-
ki”, więc również i o nich wypadałoby trosz-
kę napisać. W przypadku FPDF odnośniki ma-
ją dwojakie znaczenie. Mogą się odwoływać do
elementów dokumentu np. do konkretnej stro-
ny lub zasobów sieci Internet. Pierwszy typ od-
nośników uzyskujemy manipulując metoda-
mi AddLink() oraz SetLink(). Drugi typ spro-
wadza się do wykorzystania jednej z 4 metod:
Link(), Cell(), Write() oraz Image(). Pierw-
sza metoda przyjmuje 5 argumentów i wyglą-
da tak: Link(x, y, w, h, link). Pierwszych czte-

Listing 1. Kod prostego PDF-a

<?
require("fpdf.php");
$pdf=new FPDF();
$pdf->AddPage(); Rysunek 7. Efekt wstawienia obrazka do dokumentu
$pdf->SetFont("Arial","B",16);
$pdf->Cell(30,20,"Witaj w FPDF :)"); Rysunek 8. Efekt zastosowania odnośnika do zasobu w Internecie
$pdf->Output();
?>
Rysunek 9. Efekt zastosowania wlasnoręcznie utworzonej czcionki

56 04/2007
 Narzędzia
wnętrzna (linijka 8) dba o to, aby została wykreślo-
na odpowiednia ilość wierszy, czyli 6. Między linij-
kami 10 i 19 odbywa się wypełnianie wierszy od-
powiednią ilością komórek. Aby urozmaicić przy-
kład postanowiłem pokolorować tworzone komór-
ki w zależności od spełnianego warunku (parzysta,
nieparzysta) – linijka 10. W linijce 22 znajduje się
polecenie przejścia do nowej linii w celu rozpoczę-
cia nowego wiersza z danymi. Jeśli tego byśmy nie
uczynili, to 6 wierszy byłoby w jednej linijce wy-
chodząc poza obręb dokumentu.
Do You speak polish?
W FPDF mamy do dyspozycji określoną ilość
czcionek. Co zrobić w przypadku, gdy chcemy
użyć jakiejś niestandardowej lub też brakuje nam
pewnej podstawowej czcionki o danym kodowa-
niu znaków. W tym momencie z pomocą przy-
chodzi nam metoda MakeFont(). Lecz zanim
przystąpimy do tworzenia czcionki powinniśmy
przygotować plik afm, który jest wymagany przez
metodę MakeFont(). Uczynić możemy to dzięki
programowi tt2pt1. Gdy już zaopatrzymy się w
tt2pt1 wystarczy, że wpiszemy w linii poleceń:
ttf2pt1 -a c:\windows\fonts\
times.ttf mojtimes
Dzięki temu uzyskamy potrzebny plik moj-
times.afm. Poniżej prezentuję kod skryptu
PHP, który stworzy czcionkę mojtimes z pol-
ską stroną kodową:
require('font/makefont/makefont.php');
MakeFont('times.ttf','mojtimes.afm',
'iso-8859-2')
W Sieci
• http://www.fpdf.org – strona domowa
projektu FPDF.
Rysunek 10. Efekt zastosowania wlasnoręcznie
utworzonej czcionki
Rysunek 11. Efekt przetworzonych danych z
formularza
58
Listing 2. Fragment kodu prezentującego rysowanie liniami o pewnych kolorach oraz wstawianie
tekstu w określone miejsce dokumentu
$pdf->SetDrawColor(255, 0, 0);
$pdf->Line(30, 10, 50, 10);
$pdf->Line(30, 10, 25, 50);
$pdf->Line(50, 10, 25, 50);
$pdf->SetFont("Arial", "", 12);
$pdf->Text(60, 40, "Taka dziwna figura");
$pdf->SetLineWidth(5);
$pdf->SetDrawColor(0, 255, 255);
$pdf->Line(30, 70, 30, 130);
$pdf->Line(30, 130, 80, 130);
$pdf->Line(80, 130, 30, 70);
$pdf->Text(90, 100, "Gruba figura");
Listing 3. Fragment kodu prezentujący tworzenie przykładowej tabeli oraz jej wypełnienie z
kolorowaniem wierszy
for($i = 0; $i < 5; $i++) {
$l = $i + 1;
$pdf->Cell(35, 15, "Kolumna ".$l, 1);
}
$pdf->Ln();
$pdf->SetFont("Arial", "", 12);
for($k = 0; $k < 6; $k++) {
$wiersz = $k+1;
if(($wiersz%2) == 0) {
$pdf->SetFillColor(0, 255, 0);
for($j = 0; $j < 5; $j++) {
$pdf->Cell(35, 10, "Dana ".$j+$k+1, 1, 0, "", 1);
}
}
else {
$pdf->SetFillColor(0, 255, 255);
for($j = 0; $j < 5; $j++) {
$pdf->Cell(35, 10, "Dana ".$j+$k+1, 1, 0, "", 1);
}
}
$pdf->Ln();
}
Listing 4. Fragment kodu prezentujący wykorzystanie utworzonej czcionki
$pdf->AddFont("MojTimes", "", "mojtimes.php");
$pdf->SetFont("MojTimes", "", 14);
$pdf->Write(5, "Zapraszam na stronę domowa projektu FPDF ");
$pdf->SetTextColor(0, 0, 255);
$pdf->Write(5, "www.fpdf.org", "http://www.fpdf.org");
Listing 5. Fragment kodu prezentującego przetwa�anie danych z formularza
function wypiszImie($imie) {
$this->SetFont("Arial", "B", 14);
$this->SetTextColor(255, 0, 0);
$this->Cell(30, 10, "Imie", 0);
for($i = 0; $i < strlen($imie); $i++) {
$this->Cell(10, 10, " ".$imie[$i], 1);
}
$this->Ln();
$this->Ln();
}
04/2007
 Narzędzia

Jak widać na listingu, w pierwszej kolejności mu- miętajmy, aby umieścić je w tym samym katalo- tody AddFont(). Pierwszym argumentem przyj-
simy wczytać kod metody MakeFont(), aby na- gu, co skrypt z nich korzystający lub w katalo- mowanym przez tę metodę jest nazwa, pod jaką
stępnie móc ją wywołać. Do prawidłowego dzia- gu font wraz z definicją lokalizacji czcionek po- będzie rozpoznawana w skrypcie nasza czcionka,
łania metoda ta wymaga oryginalnej czcionki przez define(FPDF_FONTPATH, font/). Obo- drugi to styl (pogrubiony, pochylony, podkreślo-
pliku, który wcześniej stworzyliśmy oraz usta- jętnie, który z warunków spełnimy, możemy ny, zwykły) oraz ostatni – nazwa pliku PHP, któ-
lenia trybu kodowania znaków (strony kodo- już przystąpić do korzystania z nowoutworzo- ry został wcześniej wygenerowany. Teraz może-
wej). W wyniku działania skryptu otrzyma- nej czcionki (Listing 4.). Na początek musimy my już za pomocą poznanego wcześniej polece-
my dwa pliki mojtimes.z oraz mojtimes.php. Pa- zarejestrować czcionkę, najlepiej za pomocą me- nia SetFont() ustawić nową czcionkę. Zwracam
uwagę na pierwszy argument metody, który musi
Tabela 1. Efekt utworzenia przykładowej tabeli wraz z wypełnieniem jej danych i kolorowaniem wierszy być taki sam jak nazwa, pod jaką czcionka zosta-
ła wcześniej zarejestrowana. W ten sposób może-
Kolumna 1 Kolumna 2 Kolumna 3 Kolumna 4 Kolumna 5
my już cieszyć się własną czcionką wraz z polski-
1 1 1 1 1 mi znakami patrz Rysunek 9.
2 2 2 2 2
W miarę jedzenia apetyt rośnie
3 3 3 3 3
Mam nadzieję, że troszkę przybliżyłem czytel-
4 4 4 4 4 nikowi wybrane możliwości pakietu FPDF.
5 5 5 5 5 Przyszedł czas na prezentację połączenia nie-
których w/w funkcji w małą aplikację. Sposób
6 6 6 6 6
działania programu polega na pobraniu, po-
przez prosty formularz, danych od użytkowni-
ka oraz przekazaniu ich do skryptu PHP, który
Spis wszystkich metod udostępnianych przez FPDF:
wygeneruje na ich podstawie dokument PDF.
• AcceptPageBreak – włącza lub wyłącza automatyczne łamanie strony; Rysunek 10. przedstawia wygląd formularza
• AddFont – dodaje nową czcionkę; z przykładowymi danymi. W Listingu 5. przed-
• AddLink – tworzy wewnętrzny odnośnik; stawię fragment kodu formatowania przesła-
• AddPage – dodaje nową stronę; nych danych (pełny kod został dołączony do
• AliasNbPages – definuje alias dla liczby stron;
artykułu).
• Cell – wypisuje ramkę tekstową;
• Close – zamyka dokument; Zdeklarowana funkcja przyjmuje parametr
• Error – błąd krytyczny; $imie, który wcześniej został przesłany za po-
• Footer – stopka strony; mocą metody POST. Następnie w pętli rysowa-
• FPDF – konstruktor; na jest odpowiednia ilość komórek, poszczególne
• GetStringWidth – oblicz szerokość tekstu; wypełniane są danym znakiem pochodzącym ze
• GetX – zwraca współrzędną X kursora;
• GetY – zwraca współrzędną Y kursora;
zmiennej $imie (linijki 5, 6). W ten napis został
• Header – nagłówek strony; rozbity na poszczególne elementy, z których każ-
• Image – wstawia obrazek; dy „opakowany” jest przez komórkę. Efekt dzia-
• Line – Kreśli linię; łania skryptu zaprezentowany został poniżej:
• Link – wstaw odnośnik;
• Ln – koniec linii;
• MultiCell – wypisuje wieloliniowy tekst;
Podsumowanie
• Open – tworzy dokument; Jak widać na powyższym obrazku, dokument
• Output – zapisz albo wyślij dokument; zawsze będzie generowany dynamicznie w za-
• PageNo – numer strony; leżności od otrzymanych danych. Używanie
• Rect – prostokąt; FPDF jest dobrym pomysłem na generowanie
• SetAuthor – ustawia autora dokumentu; plików PDF w przypadku, gdy zawartość doku-
• SetAutoPageBreak – ustawia tryb automatycznego łamania stron;
• SetCompression – włącza lub wyłącza kompresję;
mentu może się zmieniać.
• SetCreator – ustawia źródło dokumentu; Możliwości FPDF nie kończą się jednak na
• SetDisplayMode – ustawia tryb wyświetlania; obsłudze formularzy. Bibliotekę tę możemy
• SetDrawColor – ustawia kolor rysowania; wykorzystać np. do prezentacji zawartości tabel
• SetFillColor – ustawia kolor wypełnienia; zawartych w bazach danych. Jedynym ograni-
• SetFont – ustaw czcionkę;
czeniem jest tylko wyobraźnia.
• SetFontSize – ustawia rozmiar czcionki;
• SetKeywords – przypisz słowa kluczowe do dokumentu; Życzę powodzenia i dobrej zabawy, w eks-
• SetLeftMargin – ustawia lewy margines; perymentowaniu z tworzeniem dokumentów
• SetLineWidth – ustawia grubość linii; PDF via PHP.
• SetLink – ustawia cel wewnętrznego odnośnika;
• SetMargins – ustawia marginesy;
• SetRightMargin – ustawia prawy margines;
• SetSubject – ustawia temat dokumentu;
TOMASZ KRAWCZYK
• SetTextColor – ustawia kolor tekstu; Autor jest studentem informatyki w Społecznej Wy-
• SetTitle – ustaw tytuł dokumentu; szej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania w Ło-
• SetTopMargin – ustawia wielkość górnego marginesu; dzi. Obecnie jest w trakcie przygotowania do obro-
• SetX – ustawia bieżącą pozycję X kursora; ny pracy inżynierskiej. Interesuje się systemami
• SetXY – ustawia pozycję kursora;
operacyjnymi, różnymi językami programowania
• SetY – ustwia współrzędną Y kursora;
• Text – wypisuje tekst; (w szczególności Java), algorytmami genetyczny-
• Write – wypisuje tekst w określonej lokalizacji na stronie. mi oraz tworzy różnego rodzaju oprogramowanie.
Kontakt z autorem: tkrawczyk_net@o2.pl

60 04/2007
 Narzędzia
PostNuke
System zarządzania treścią
Od pewnego czasu webmasterzy przekroczyli próg statycznych stron WWW.
Obecnie tworzy się dynamiczne strony najczęściej sięgając po język PHP. Nie
każdy jednak musi być mistrzem PHP by stworzyć rozbudowany serwis – zawsze
można sięgnąć po system zarządzania treścią, który nam w tym pomoże.
Przedstawimy jeden z ciekawszych darmowych projektów – PostNuke.
Dowiesz się
• Zaznajomienie się z działaniem PostNuke i jego
modułami
• Nauczenie się konfiguracji systemu pod swoje po-
trzeby łącznie z instalacją dodatkowych modułów
• Zapoznanie się z regułami uprawnień
Poziom trudności
P
ierwsze wersje PostNuke utrzymywały
kompatybilność z PHP–Nuke pod wzglę-
dem API (ang. application programming
interface, w tym przypadku główny zbiór funkcji
CMSa), a obecnie pozostałosci z tego CMSa pra-
wie wcale nie ma, dlatego też nie możemy uru-
chamiać modułów z PN (skrót od PostNuke) na
PHP–Nuke i odwrotnie. PN zawsze zachowywał
licencję GNU/GPL, co przywiodło mu więcej zwo-
lenników niż PHP–Nuke. W przeciwieństwie do
swojego przodka, który nadal jest aktulizowany,
PN na bieżaco miał łatane dziury, a także był dużo
bardziej efektownie udoskonalany (np. PHP–Nuke
do dzisiaj nie ma instalatora). PostNuke jest do dzi-
siaj jednym z najczęściej używanych CMSów, a nic
nie zwiastuje, aby to się zmieniło – nowa wersja Po-
stNuke jest już w budowie – co prawda trwa to już
kilka lat, ale można pobrać już pierwsze wersje RC
(ang. release candidate) i wszystko wskazuje na to, że
wersję finalną zobaczymy już w tym roku.
Rozwój i CMSy na nim bazujące
Tak naprawdę ludzie zaczęli dostrzegać Postnuke już
od wydania pierwszych wersji 0.7x. Wersje starsze,
jak np. 0.716 byly bardzo wydajne, aczkolwiek nie
miały w sobie nic odrózniającego się od konkuren-
cyjnych systemów. Do teraz tych wersji używaja oso-
by, które uważaja, iż wersje te są dla nich wystarcza-
jące i nie obciążają zbytnio serwera. Często jednak
62
Powinieneś wiedzieć
• Należy znać podstawowe pojęcia, m.in: serwer,
PHP, baza danych
• Należy znać podstawy administracji serwerem
i jego komponentami, np. tworzenie nowych
baz danych
takie osoby "atakują" fora supportowe z pytaniem
jak ktoś mógł włamać się im na stronę lub dlaczego
nowsza wersja dotychczas używanego przez nich
modułu nie działa. Zazwyczaj odpowiedź jest prosta
– Dokonaj aktulizacji, jednak nie wszyscy po tym są
szczęśliwi, ale o tym w dalszej części artykułu. Kon-
tynuując – dużo nowego wniosła wersja 0.726, któ-
ra mimo tego, że jest odradzana z powodu wielu luk
w bezpieczeństwie, nadal ma ogromną ilość użyt-
kowników. Była to chyba jedyna wersja, która była
jeszcze w miarę szybka i funkcjonalna, ale wszyst-
kiego – teoretycznie – mieć nie moża. PHP idzie do
przodu, serwery mamy coraz lepsze i powoli ludzie
przestawają myśleć o optymalizacji, co jest błedem.
Kolejną wersją był przełomowy PostNuke 0.75 – ta
wersja była dużym krokiem do przodu, miała nieco
inną filozofię dotyczącą modułów, była bardziej spo-
pularyzowana dzięki temu, że po kilku przeróbkach
można było zrobić stronę całkiem wyróżniającą się
od innych, ale problem był jeden – moduły miały
kod HTML na zasadzie "kod w kodzie", czyli ich
layout wbudowany był po prostu w funkcje echo
(funkcja PHP wyświetlająca dany tekst). Dopiero
w PostNuke 0.760 moduły zaczęły korzystać z syste-
mu szablonów Smarty. Wersja ta jest najnowszą sta-
bilną wersją, którą wzbogacono już o poprawki i łatki
kolejno wydając paczki PN 0.761, 0.762, 0.763 (na
dniach po wydaniu zauważono kolejne problemy),
0.764. Wersja 0.76x jest zarazem najwolniejszą
wersją PN (najbardziej obciąża serwery). Z PostNu-
ke także zostały stworzone forki. Najpopularniejsze
z nich to MDPro (powstały z PN 0.726, zachowuje
80% kompatybilności z PN 0.75 oraz ok. 60% z PN
0.76x), enVolution, Xoops oraz Xaraya (obecna wer-
sja praktycznie nie jest wcale kompatybilna z PN, jej
developerzy kompletnie przerobili silnik i z PostNu-
ke w Xarayi zostało praktycznie tyle co nic). Zazwy-
czaj po doinstalowaniu kilku modułów z PN np. do
MDPro, można uruchomić nowe moduły dedyko-
wane tylko pod PostNuke. Ważną rolę odrywa tu
pnRender, ale o tym także później.
Ogólnie o PostNuke
i jego standardowych modułach
Do czego przyda nam się PostNuke i do jakiego
typu stron go używać? PostNuke jest dość uniwer-
salnym systemem CMS, dzięki temu, że możemy
wyłaczyć bez żadnego problemu modułu (moduł
to odpowiedni "podskrypt" korzystający z funkcji
PN i swoich, bedący tylko konkretną częścią stro-
ny; modułem są np. Newsy, Recenzje), których
nie używamy. Mało tego – można także wyłaczyć
wtyczki dla poszczególnych modułów, np. Komen-
tarze dla Newsów, Ankiet. Takie zarządzanie mo-
dułami, które oferuje ten CMS, jest jego ogromną
zaletą. Instalacja modułów pobranych z internetu
nie stanowi także problemów – wystarczy odpo-
wiednio skopiować folder na serwer i zaktywować
moduł w panelu administracyjnym jednym klik-
nięciem myszki. Dla porównania np. dla polskiego
jPortalu można doinstalować moduły (co i tak jest
dużo bardziej uciążliwe niż w przypadku PN), ale
o ich usuwaniu już nikt nie myślał. PN odrożnia
jeszcze jedna rzecz – system wtyczek. Takie mo-
duły jak komentarze są traktowane przez system
jako wtyczki, które można podpiąć do dowolnych
modułów – np. do modułu sklepu umożliwiając
komentowanie jego produktów. Instalując jedną
wtyczke sami wybieramy gdzie ma być ona używa-
na. Przykładowo instalując wtyczke umożliwiającą
używanie emotoikon możemy ją aktywować tylko
dla forum lub dla forum, newsów, artykułów, czy
też do wszystkich modułów. Tu nie trzeba nic kom-
binować – wszystko "załatwiamy" dzięki zaledwie
kilku kliknięcią myszą. Gdzie jednak w modułach
uniwersalność PostNuke? Otóz polega to na tym, że
możemy usunąć modułu, które są dla nas zbyt bar-
dzo rozbudowane lub nieintuicyjne, albo posiadają-
ce zbyt mała funkcjonalność. Wszystkie możemy
4/2007
 PostNuke

zamienić na moduły alternatywne (oficjalne bądź INSTALACJA • Wybieramy język instalacji (Rysunek 2.)
nieoficjalne), których w internecie do pobrania • Akceptujemy licencję GNU/GPL
setki i to za darmo. W dodatku nie trzeba daleko • Kopiujemy pliki na nasz serwer. Upewnij- • Ustawiamy prawa zapisu, czyli chmod 777
szukać – na stronach supportowych, których jest my się, że nasz klient FTP nie zamienia li- na pliki config.php, config–old.php oraz ka-
dość sporo (chociażby świetny polski support http: ter przy kopiowaniu na małe. Po tym uru- talogi pnTemp/pnRender_cache, pnTemp/
//www.post–nuke.pl), wszystko znajduje się w dziale chamiamy w przeglądarce plik install.php. pnRender_compiled, pnTemp/Xanthia_ca-
download dobrze posegregowane. Musimy jednak
pamiętać, że nikt nie ponosi odpowiedzialności za
używanie nieoficialnych modułów, gdyż niektóre
z nich mogą być powodem włamań na stronę. Czy
jednak PostNuke jest odpowiedni na wszystkie stro-
ny? Oczywiście, że nie. Jest to CMS dedykowany
średnim serwisom, ponieważ gdyby postawić na
nim większy portal z odwiedzalnością powyżej kil-
ku tysięcy unikalnych użytkowników dziennie, po-
trzeba było by bardzo mocnego dedykowanego ser-
wera – i jeszcze nie ma gwarancji na to, że w danym
momencie nie padnie nam baza MySQL, gdyż nie-
stety zapytania w PostNuke nie są zbyt mocno zop-
tymalizowane. Czym możemy się ratować? System
szablonów Xanthia i pnRender (czyli implementacja
Smarty w PN) posiada możliwość cachowania i bu-
forowania, gdzie nawet samo właczenie cachowania
szablonów wpływa znacząco na prędkość serwisu.
Pamiętajmy także o tym, aby nie zaśmiecać naszego
PN wszystkimi możliwymi modułami – używaj-
my tylko tych, które są nam potrzebne! Ale nie ma
się co martwić na zapas – przeciętną stronę na tym
CMSie "uciągnie" każde lepsze konto hostingowe. Rysunek 1. Pliki PostNuke
Można by rzec, że PN nie nadaje się na małe serwi-
sy, które nie potrzebują tych wszystkich "bajerów".
Jednak jeśli ktoś bardzo chce, zawsze może PostNu-
ke odpowiednio odchudzić i przygotować do takiej
strony, gdzie głowną rolę będzie odgrywała dobrze
zrobiona skórka. Różni użytkownicy pokazywali
np. portfolia wykonane na tym CMSie, zawierające
zaledwie kilka podstron – niby nic trudnego, ale to
się mija z celem. Najlepsze zastosowanie PN to ra-
czej strony średniej wielkości, typu strony klubowe,
hobbystyczne (np. o mniej popularnym sporcie), ale
to nie jest reguła! Wszystko już zależy od osobistego
punktu widzenia oraz od umiejętności programi-
stycznych użytkownika – bo nawet najgorszy CMS
w rękach dobrego programisty może dobrze wypaść
na każdej stronie.
Zacznijmy naszą przygodę z PostNuke od ogól-
nego zapoznania się z jego silnikiem i panelem
administracyjnym. Jednak zanim przejdziemy do
praktyki na naszej “postnukowej” stronie, po krót-
ce pokażę jak owy CMS zainstalować. Załóżmy,
że interesuje nas polska wersja tego CMSa. Polski
PostNuke team szykuje spolszczenia zawsze na
czas. Gotowe, polskie paczki (przetłumaczone ca-
łe jądro i moduły) PostNuke jak i PostNuke Lite
(“odchudzona” wersja tego CMSa) znajdują się na
stronie http://www.post–nuke.pl. Pobieramy najnow-
szą wersję, czyli PostNuke 0.764. Po zakończeniu
pobierania rozpakowywujemy ją na naszym dysku
twardym. Po rozpakowaniu ujrzymy dwa foldery
– html oraz phoenix–sql. Pierwszy zawiera wszyst-
kie pliki potrzebne do uruchomienia i instalacji PN
(Rysunek 1.), drugi tylko zrzut z bazy danych – nie
będzie on nam jednak potrzebny, gdyż użyjemy
wbudowanego w PostNuke instalatora. Rysunek 2. Początek instalacji

63
 Narzędzia

che, pnTemp/Xanthia_compiled. Wtedy Post-

Nuke wskaże nam, że katalogi mają odpo-
wiednie prawa zapisu po kliknięciu w przy-
cisk Sprawdź ponownie. Będzie można wtedy
przejść do kolejnego punktu instalacji
• Uzupełniamy dane do naszej bazy danych
MySQL (możemy założyć nową z pomo-
cą skryptu instalacyjnego jeśli mamy takie
uprawnienia lub panelu administracyjne-
go serwerem. Jeśli mamy darmowy serwer
dane powinny być dostarczone przy reje-
stracji lub w panelu serwera) (Rysunek 3.)
• Potwierdzamy dane bazy przyciskiem No-
wa instalacja
• Jeśli nie mamy stworzonej nowej bazy, a
mamy uprawnienia do jej stworzenia, za-
znaczamy Utwórz bazę danych, jeśli korzy-
stamy z istniejącej bazy – wystarczy tylko
kliknąć Start (Rysunek 4.)
• Gdy ukaże nam się wstępny wykaz tabel,
klikamy Kontynuuj
• Podajemy login, hasło, e–mail i adres www
konta, które będzie służyło jako główne
konto w naszej stronie na PostNuke
• Po zobaczeniu końcowego wykazu tabel
klikamy Zakończ
• Usuwamy katalog install i plik install.php bądź
zmieniamy ich nazwę (jeśli będziemy chcieli
później prosto przeinstalować PN) oraz zmie-
niamy chmod config.php i config–old.php na 444

Po tych czynnościach możemy przejść już do

index.php, gdzie ukaże się nam PostNuke świe-
żo po instalacji (Rysunek 5.). Skoro instalacja
Rysunek 3. Wpisywanie informacji o bazie danych
jest już zakończona, ważna dla nas będzie na
początek znajomość głównego schematu lin-
ków. W wersji 0.76x wszystko ujednolicono jak
najbardziej było to możliwe, aby przy okazji za-
chować kompatybilność ze starymi modułami.
W modułach linki generuje teraz jedna funk-
cja. Najważniejsze co trzeba wiedzieć:

• index.php – strona główna, z parametrami

name lub module wczytuje dany moduł.
Np.: index.php?name=Downloads – mo-
duł downloadu
• admin.php – panel administracyjny, dostęp-
ny po zalogowaniu. Np. admin.php?module-
=News – administracja newsami
• user.php – logowanie, rejestracja i zarzą-
dzanie kontem użytkownika
• banners.php – sprawdzanie ilości odsłon i
kliknięć w bannery klientów (skrypt logo-
wania dla klientów)
• print.php – skrypt wyświetlający strony do
druku, obecnie praktycznie nie używany

Rozłożenie istotnych katalogów:

• languages – do niego kopiuje się pliki ję-

zykowe jądra, dla obsługi innych języ-
ków. Każdy moduł i blok ma swój katalog
“pnlang” lub “lang”, dla swych własnych
Rysunek 4. Tworzenie bazy plików językowych

64 4/2007
 PostNuke

• includes – ten katalog zawiera więcej istot-
nych katalogów. Nas będą interesować
• blocks – katalog bloków menu oraz search
– katalog wtyczek do wyszukiwarki
• modules – katalog modułów, zawiera
wszystkie foldery z plikami modułów
• themes – katalog skórek, zawiera podfolde-
ry ze skórkami, tam należy także umiesz-
czać nowe skórki
niej zobaczyć jak to działa, ustawienia wielojęzyko-
we – można tam wybrać domyślny język strony i
zezwolić lub zabronić zmiany języka – zostawmy
także zezwolone, strona główna – możemy zmie-
nić tam główny moduł – np. zamiast standardowe-
go News ustawić Downloads, jeśli ma to być strona
z pobieraniem plików, a także dodać funkcję starto-
wą i argumenty (każdy moduł na swoją funkcję, np.
view – wyświetla moduł, odpowiada temu atrybut
&func=view – dla przykładu: index.php?module-
=Downloads&func=view), co pozwala na wyświe-
tlenie np. konkretnej kategorii downloadu, ustawie-
nia niusów – możemy ustawiać ilość newsów na
stronie głównej oraz w panelu administracyjnym,
sortowanie newsów oraz stroniconowanie – czy-
li linki do kolejnych stron z newsami (pager), ra-

Kolejną ważną rzeczą jest administracja. Każ-

dy moduł może mieć panel zarządzania w pa-
nelu administracji PostNuke, pod własną ikon-
ką. 90% modułów z tej opcji korzysta. Poszcze-
gólne moduły można w panelu administracyj-
nym dzielić na kategorie (przełączanie między
nimi odbywa się za pomocą zakładek) – tę opcję
umożliwia moduł Panel administracyjny (gdyż
tak naprawdę główne opcje PN to też moduły –
np. ustawienia strony, czy też same zarządzanie
modułami). Pod ikonkami panelu administra-
cyjnego znajduje się menu szybkiego zarządzania
newsami, lista ostatnio dodanych newsów oraz
aktualna ankieta (Rysunek 6.).
Pierwsze ćwiczenie – zanim stworzymy własną
skórkę, zmieńmy skórkę strony na jedną ze stan-
dardowych. Standardowym modułem do obsługi
szablonów jest Xanthia, czyli wszystkie szablony
traktujemy jak szablony systemu Smarty. Zmień-
my także nazwę strony i główne ustawienia. W
tym celu wchodzimy w moduł Ustawienia. Zmie-
niamy nazwę strony przykładowo na Moja testowa
strona PostNuke, pole logo możemy sobie darować
– jest to prawie nieistotne, gdyż takie elementy bę-
dziemy ustawiać we własnej skórce – jednak moż-
na tam podać adres URL do logo strony, slogan stro- Rysunek 5. PostNuke tuż po instalacji
ny – jest to tekst wyświetlany w pasku tytułowym
obok nazwy strony, a także w opisie strony – mo-
żemy wpisać co nam się podoba (warto zaopatrzyć
ten tekst w słowa kluczowe dla wyszukiwarek), da-
ta startu – data założenia strony, potrzebna jedy-
nie do modułu statystyk, e–mail admina – adres
email, na którego kierowane będą wszystkie maile
z formularzy, wyłącz serwis – opcja przydaje się je-
dynie wtedy, gdy jesteśmy zalogowani i chcemy na
szybko dokonać jakichś zmian w systemie nie da-
jąc dostępu użytkownikom do strony – należy tu-
taj uważać na to, aby nie odejść od komputera, po-
nieważ po czasie zostaniemy wylogowani i aby uzy-
skać ponowny dostęp do strony będzie trzeba zmie-
nić pewną wartość w bazie MySQL (rozwiązanie
opisano na forum http://www.post–nuke.pl), słowa
kluczowe – nic innego jak klucze dla wyszukiwa-
rek zawarte w tagu meta, domyślny temat graficz-
ny – główna szata graficzna serwisu – zauważmy,
że na liście widnieje tylko obecnie użyty standardo-
wy motyw ExtraLite, ponieważ nie jest to skórka
modułu Xanthia (inne standardowe skórki należy
zaktywować w Xanthia pod linkiem obok, aby by-
ły widoczne na liście), zmieńmy temat dla testu na
pnDefault, zezwól użytkownikom na zmianę moty-
wu – jeśli wybierzemy tak, użytkownicy będą mo-
gli zmienić skórkę w swoim panelu po zalogowa-
niu – zostawmy tę opcję zaakceptowaną, by póź- Rysunek 6. Panel administracyjny PostNuke

65
 Narzędzia
portowanie błędu – po włączeniu tej opcji będzie-
my informowani o błędach głównie w zapytaniach
do bazy MySQL, a także innych głównych błę-
dach związanych ze stroną – możemy także usta-
wić zabawne komunikaty błędów, różne – opcje te
mają wpływ na wydajność systemu – jeśli włączy-
my wsparcie dla starych modułów, PostNuke bę-
dzie działał minimalnie wolniej, ale będziemy mo-
gli używać zazwyczaj bez problemów modułów
ze starszych wersji, za to opcja kompresji przyspie-
sza działanie strony, wiadomość w stopce – tekst w
Rysunek 7. Zmieniony PostNuke
Rysunek 8. Domyślny formularz rejestracji
66
tym polu będzie się wyświetlał na stronie w miej-
scu, gdzie w kodzie skórki wstawiliśmy znacznik
stopki – można tu używać HTML i spokojnie usu-
nąć wszystkie powered by (choć miłym gestem jest
zostawić te obrazki), konfiguracja źródła artykułów
– inaczej konfiguracja RSS, opcje bezpieczeństwa
– możemy tutaj ustawić na jaki czas użytkownicy
mają być zalogowani (jeśli wcześniej nie użyją opcji
wyloguj), włączyć sprawdzanie adresów polecają-
cych stron do druku, włączyć pnAntiCracker (jeśli
na stronie dzieje się coś podejrzanego pnAntiCrac-
ker wysyła o tym informacje na e–mail administra-
tora, bardzo często są to alarmy fałszywe), opcje
HTML – możemy ustawić które tagi HTML ma-
ją być dozwolone do użytku przez użytkowników
w komentarzach, postach na forum, newsach itp.
– należy zwrócić uwagę, by nie zezwalać na wszyst-
kie tagi, a szczególnie na te narażające serwis na nie-
bezpieczeństwo, jak chociażby tag <script>. Wpro-
wadzone zmiany w ustawieniach możemy już za-
twierdzić. Jak widać nasz PostNuke nieco się zmie-
nił (Rysunek 7.).
Następną sprawą jest rejestracja użytkowników
– trzeba ją skonfigurować, by była dobra wg nas i
przyjazna użytkownikom (Rysunek 8.). Od razu
w oczy rzuca się ograniczenie wiekowe – czy przy-
da nam się to np. na stronę hobbystyczną? Raczej
nie, chyba że tworzymy jakąś stronę, na którą le-
galny dostęp powinni mieć tylko pełnoletni. Dru-
ga sprawa – przy podawaniu danych wybieramy
tylko login i podajemy adres e–mail – na ten adres
zostaje wysłane wygenerowane hasło, które po za-
logowaniu możemy zmienić. Nic nie stoi na prze-
szkodzie, by umożliwić od razu ustawianie hasła
oraz dodanie dodatkowych pól, takich jak imię,
nazwisko, czy też identyfikatory komunikatorów.
W tym celu wchodzimy w panelu administracyj-
nym w moduł Użytkownicy, wybieramy “konfigu-
racja rejestracji użytkowników”. Widoczne opcje:
• Każdy e–mail może zostać użyty tylko raz
– jeśli ustawimy opcję na tak, nie będzie
możliwości ponownego zarejestrowania
się z tym samym adresem e–mail
• Pokazuj opcjonalne pola – pokazuje pola
z dodatkowymi informacjami, które mo-
żemy dowolnie sobie zdefiniować pod lin-
kiem “Dynamiczne dane użytkownika” –
jest to bardzo duża zaleta tego systemu
• Zezwól na rejestrację nowych użytkowni-
ków – możemy wyłączyć tutaj rejestrację, je-
śli np. do serwisu ma mieć dostęp tylko ad-
ministrator i rezygnujemy z logowania użyt-
kowników, gdyż jest ono nam niepotrzebne
• Weryfikuj adres e–mail podczas rejestracji –
jeśli ustawimy tę opcję na nie, będzie można
podać od razu swoje hasło przy rejestracji
• Powiadomienie o nowych użytkownikach
– można podać tam adres e–mail, na któ-
ry będą przychodzić maila powiadamiają-
ce nas o nowych rejestracjach
• Zarezerwowane nazwy użytkowników –
oddzielamy tam przecinkiem nicki użyt-
kowników, których nie będzie można
użyć podczas rejestracji
• Pytanie i odpowiedź antyspamowa – wpi-
sujemy pytanie, na które trzeba poprawnie
odpowiedzieć, by się zarejestrować. Ma to
na celu uniemożliwienie rejestracji botom
spamujących np. komentarze. Przykłado-
wo: pytanie – jak ma na nazwisko prezydent
Polski, odpowiedź – Kaczyński. Jeśli użyt-
kownik wpisze coś innego (czyli zazwyczaj
bot będzie próbował podać jakieś dane),
system odmówi mu rejestracji
4/2007
 Narzędzia
• Zakazane adresy e–mail i klienci HTTP –
w tych polach można wypisać po przecinku
dane domeny e–mail oraz adresy klientów
HTTP, którzy nie będą mogli się zarejestrować
• Minimalny wiek – wiek, który będzie poja-
wiał się w informacji o ograniczeniu wieko-
wym przy rejestracji. Jeśli ustawimy go na
0, informacja ta nie będzie się już pojawiać
• Minimalna długość hasła użytkownika
• Domeny IDN – zezwala na podanie adre-
sów domen ze znakami narodowymi
• Logowanie/wylogowywanie zgodne z
WCAG – aktywacja tej opcji spowoduje,
że przekierowania po zalogowaniu nie bę-
dą odbywać się na stronie niezgodnej ze
standardami WCAG. Jest to opcja zbęd-
na, gdyż nikt nie sprawdza poprawności
stron podczas przekierowań.
Standardowe moduły nie koniecznie muszą słu-
żyć w naszym serwisie – nie zawsze nas zado-
wolą, a może i nawet będą miały dla naszego ser-
wisu zbyt dużo funkcji. Krótka charakterysty-
ka powinna dać nam podstawowe rozeznanie
w tych modułach. Do panelu zarządzania mo-
dułami wchodzimy klikając na ikonkę Moduły.
Aby dodać nowy moduł wgrywamy jego kata-
log do katalogu modules (zawsze tak, aby w modu-
les znajdowała się nazwa modułu, np. TagIt, a w
tym folderze pliki modułu), klikamy w admini-
stracji modułami Regeneruj, po czym odszukuje-
my danego modułu (bardzo łatwo wybierając po-
kazywanie modułów niezainicjowanych lub pod
daną literką). Aby moduł działał należy kliknąć
inicjalizuj– w tym momencie dodawane są nowe
tabele do bazy danych. Na koniec należy kliknąć
już tylko na link aktywuj i moduł jest gotowy do
użytku. Do każdego modułu możemy dodawać
wtyczki (link Wtyczki). Możemy także nazywać
moduły jak chcemy – np. Downloads wcale nie
musi się tak nazwywać, po kliknięciu na Edytuj
możemy ustawić nową nazwę na np. Pobieral-
nia, wtedy adres modułu będzie wyglądał tak: in-
dex.php?name=Pobieralnia. Jeśli nie lubimy prze-
chodzić przez strony modułów, możemy usta-
wić liczbę wyświetlanych modułów na liście np.
na 100 pod linkiem modyfikuj konfigurację. Li-
sta i krótki opis standardowych modułów pełnej
paczki PostNuke 0.764 PL:
• AddStory – odpowiada za dodawanie
artykułów/newsów i ich kategorii
• Admin – moduł panelu administracyjnego
• Admin_Messages – moduł komunikatów,
które mogą być widoczne dla wszystkich,
tylko dla gości lub tylko dla adminów. Ko-
munikaty można wstawić do bloku menu
• Autolinks – ciekawy moduł umożliwiający
podlinkowanie danych słów kluczowych,
np. chcemy skierować wszystkie słowa jajko
występujące na stronie do danej podstrony
• AvantGo – moduł dla wersji mobilnej
strony, praktycznie bez grafiki i zbędnych
obiektów, bardzo rzadko używany
68
• Banners – moduł służący do wyświetlania
bannerów na stronie, posiada funkcje do-
dawania klientów, zliczania kliknięć ban-
nerów danego klienta, ustawiania limitu
odsłon. Ponad to można osobne typy ban-
nerów wyświetlać w osobnych blokach
statycznie lub na zasadzie rotatora
• Blocks – odpowiada za zarządzanie bloka-
mi, pozwala przenosić bloki menu, two-
rzyć nowe, edytować je i usuwać
• Censor – odpowiada za filtrację niecenzu-
ralnych słów, które możemy sami dodawać
• Comments – wtyczka umożliwiająca komen-
towanie newsów i ankiet. Standardowo jej
układ jest bardzo nieprzejrzysty, dlatego war-
to zmienić tę wtyczkę na CommentsEx (ulep-
szona wersja tego samego modułu) lub Ez-
Comments (całkowicie inny moduł, posiada
możliwość importu starych komentarzy)
• Credits – wyświetla informacje o licencji
PostNuke oraz zainstalowanych modułów
• Downloads – odpowiada za pliki do po-
brania, ma możliwość grupowania plików
w kategorie, zlicza kliknięcia, pozwala na
ocenianie plików itp.
• Ephemerids – prosty moduł kalendarza
• Example – testowy moduł stworzony tyl-
ko po to, by programiści mogli się na nim
wzorować tworząc swoje moduły
• FAQ – odpowiada za rozbudowany skrypt
FAQ – najczęściej zadawanych pytań
• Groups – odpowiada za grupy użytkow-
ników (administratorzy, moderatorzy,
użytkownicy, zbanowani itp.), pozwala
dodawać swoje grupy, a także usuwać ist-
niejące
• Header_Footer – moduł generujący header
strony oraz jej stopkę w podstawowym sys-
temie szablonów, inne systemy, takie jak np.
AutoTheme, już z niego nie korzystają
• legal – zawiera informacje o polityce pry-
watności, warunkach korzystania z serwi-
su itp., które można edytować
• LostPassword – odpowiada za przypo-
mnienie hasła
• Mailer – moduł obsługuje całą pocztę,
wszystkie maile wysyłane przez stronę. Po
jego zdeaktywowaniu nie przychodzą np.
maile z hasłem do logowania
• MailUsers – bardzo prosty moduł sub-
skrypcji (bez możliwości wyboru czy
użytkownik chce dostawać maile, czy nie)
Rysunek 9. Menu administratora
• Members_List – podstawowa lista zareje-
strowanych użytkowników, zawiera też
rozbudowaną listę użytkowników online
• Messages – moduł prywatnych wiadomo-
ści (używany także w dodatkowych mo-
dułach forum)
• Modules – odpowiada za zarządzanie
wszystkimi modułami
• Multisites – pozwala na łączenie kilku
stron w jedną, tj. różnych stron korzystają-
cych z tego samego skryptu i bazy danych,
nawet na różnych domenach
• News – moduł odpowiadający za newsy i
artykuły
• NewUser – odpowiada za rejestrację użyt-
kowników
• Permissions – rozbudowany i z początku
trudny w obsłudze moduł uprawnień (czyli
zezwoleń co może użytkownik, co gość itp.)
• pnRender – wsparcie Smarty dla PostNu-
ke, korzysta z niego także Xanthia (można
rzec, że Xanthia i pnRender tworzą pod-
stawowy system szablonów PN, dlatego te
moduły powinny być razem aktywne)
• pn_bbcode – wtyczka umożliwiająca uży-
wanie BBCode
• pn_bbsmile – wtyczka umożliwiająca uży-
wanie emotoikon
• Polls – moduł ankiet
• Quotes – wyświetla cytaty
• Ratings – wtyczka do oceniania, np. new-
sów, recenzji
• Recommend_Us – moduł na zasadzie “po-
leć nas”
• Referers – moduł pełniący rolę statystyki
polecających stronę adresów
• Reviews – odpowiada za recenzje, jest do-
myślnie zintegrowany z wtyczką Ratings
• RSS – kanał RSS
• Search – wyszukiwarka, ma możliwość
prostego podpięcia wtyczek z nowo zain-
stalowanych modułów
• Sections – sekcje, rozbudowany i prosty
moduł artykułów z większym poziomem
zagnieżdżenia
• Settings – ustawienia strony
• Sniffer – moduł sprawdzający identyfikator
przeglądarki oraz inne dane o użytkowniku
• Stats – prosty moduł zapisujące statystyki
odsłon strony, niestety często błędnie
• Submit_News – przydatny moduł umożli-
wiający pisanie newsów/artykułów przez
Rysunek 10. Menu użytkownika
4/2007

użytkowników, które później muszą być
zaakceptowane przez administratora
• Topics – moduł pełni rolę kategorii dla
większości modułów, innymi słowy po-
zwala na grupowanie publikacji z różnych
modułów w jeden temat, któremu można
przypisać zdjęcie
• Top_List – pokazuje listę najczęściej czyta-
nych tekstów, komentowanych artykułów,
pobieranych plików itp.
• typetool – standardowy edytor WYSIWYG
• User – zawiera funkcje użytkownika (wy-
logowywanie itp.)
• Web_Links – prosty katalog stron z po-
działem na kategorie
• Wiki – wtyczka umożliwiająca formatowa-
nie tekstu na takiej zasadzie jak w Wikipedii
• Xanthia – podstawowy system szablonów
• Your_Account – moduł twoje konto
Wersja PostNuke Lite 0.764 ma tylko 22 podsta-
wowe moduły, co przekłada się na optymalność
skryptu. Dodatkowo uciecha dla “grzebaczy” –
instalujemy po kolei wszystkie moduły niezwią-
zane z jądrem, które nam pasują. Jak widać każ-
da część systemu jest także osobnym modułem,
dlatego moduły często są porównywane do kloc-
ków, z których składamy stronę na planszy, czyli
na silniku CMSa. Co jeszcze warto wiedzieć ogó-
łem o PostNuke? Jego system wielojęzykowości
pozwala na dodawanie osobnych newsów, pod-
stron, bloków itp. dla każdego z języków, dlate-
go też przy zmianie języka automatycznie może
zmienić się nam menu oraz wyświetlić się mo-
że całkiem inna lista newsów. PostNuke ma tak-
że zaawansowany, aczkolwiek nieintuicyjny, sys-
tem uprawnień. To, czego nie ma większość dar-
mowych CMSów, tutaj jest i sprawuje się bardzo
dobrze. Możemy praktycznie określić dowolną
regułę uprawnień dla osobnego użytkownika lub
dla całej grupy (to jest bardziej zalecane, mniej ob-
ciąża serwer), dzięki czemu Alfred będzie mógł
dodawać pliki do downloadu, a Henio nawet nie
będzie mógł tam wejść, za to grupa Koledzy He-
nia będzie administrować downloadem. Należy
tu pamiętać o hierarchii uprawnień – na począt-
ku dodajemy zezwolenia, później zakazy, na po-
czątku grupy o większych uprawnieniach (tak
jak np. admini), później dopiero użytkownicy i
goście (niezalogowani). Reguły można przesuwać
w górę i w dół, w zależności od ich ważności. Po-
le komponent oznacza część serwisu, której doty-
czy uprawnienie, .* – zastępuje wszystko (czyli w
tym przypadku tyczy się całego serwisu), ale gdy
wpiszemy nazwę modułu z podwójnym dwu-
kropkiem na końcu, np. News::, reguła będzie się
tyczyła tylko modułu News. Instancja jest zależna
Rysunek 11. Stworzony blok
od danego modułu – schemat uprawnień każde-
go modułu powinien być dostępny do sprawdze-
nia w pliku version.php lub pnversion.php (zależy
czy to moduł starej, czy nowej generacji) znajdu-
jącego się w katalogu modułu. W przypadku blo-
ków instancja wygląda tak: Nazwa bloku:Dana
pozycja: . W instancji można grupować kilka po-
zycji w tablice używając nawiasu i znaku |, któ-
ry rozdziela poszczególne pozycje. Zatem upraw-
nienie Menu główne:(Moje konto|Wyloguj|Prześlij
nowiny): dotyczy tylko linków Moje konto, Wylo-
guj i Prześlij nowiny w bloku menu o nazwie Menu
główne. Reguła ta jest ustawiona dla niezalogowa-
nych, a poziom uprawnień to “żaden”, więc nieza-
logowani nie będą widzieć tych linków. Ciąg .* za-
stępuje wszystkie instancje. Sytuacja z uprawnie-
niami użytkowników wygląda identycznie, z tym
wyjątkiem, że zamiast grupy wybieramy użyt-
kownika. Skuteczność poziomu uprawnień tak-
że zależy od modułu, jednakże poziom Admini-
stracja zawsze daje “pełną władzę”.
Uprawnienia to bardzo duży plus tego syste-
mu CMS, dzięki nim jak widać można uzależ-
nić wyświetlanie nawet prostych linków w me-
nu! Tak samo jedno uprawnienie może działać
na konkretny plik w pobieralni, lub na wszyst-
kie. Aby uniemożliwić pobieranie jednego pliku
Antkowi, wstawiamy uprawnienie:
Antek | Downloads:: | ::27 | Żaden
gdzie 27 to ID pliku. Zamiast ID można przed
podwójnym dwukropkiem wstawić nazwę da-
nego pliku – efekt będzie taki sam. Ważną rze-
czą są także bloki – odpowiadają one za genero-
wanie całego menu strony. Domyślne pozycje
bloków to lewo, prawo i środek – każdy blok
można wstawić do odpowiedniej pozycji, a każ-
dą pozycję wstawić w odpowiednie miejsce w
szablonie skórki. Jeśli te 3 pozycje to dla nas za
mało, zawsze możemy się ratować dodając so-
bie tzn. bloki area, których mogą być nawet
setki. Ciekawą opcją jest to, że bloków nie trze-
ba usuwać – można je zdeaktywować i w do-
wolnym czasie ponownie zaktywować. Pod lin-
kiem zmień konfigurację możemy wyłączyć stan-
dardową możliwość zwijania bloków – tj. obra-
zek minusa obok nazwy bloku, który pozwala
go ukryć pozostawiając sam tytuł. Strzałki w ko-
Rysunek 12. Ankieta
PostNuke
lumnie “porządek” pozwalają na prostą zmianę
kolejności wyświetlania bloków. Bloki nie są jed-
nego typu, standardowo mamy do wyboru róż-
ne rodzaje bloków, takie jak np. blok menu, blok
HTML, blok PHP, blok ankiety, blok wyświetla-
jący ostatnio dodane newsy, ale możemy także
doinstalować bloki (np. pokazujące użytkowni-
ków online). Jeśli doinstalowany moduł ma pod-
katalog pnblocks, możemy być pewni, że na liście
wyboru bloków ukażą się nowe pozycje tego mo-
dułu. Dodajmy zatem testowy blok. Klikamy na
Nowy blok. Jeśli pokaże się pusta strona będzie
to oznaczać, że jeden lub więcej modułów ma
niepoprawną składnię kodu bloków, dlatego me-
todą prób i błędów trzeba będzie ten moduł od-
naleźć (najlepiej usuwając podkatalogi pnblocks z
nowo zainstalowanych modułów). Niech nasz
blok będzie typu HTML, abyśmy mogli wsta-
wić dowolny kod HTML. Przy dodawaniu blo-
ku możemy ustawić, czy ma być on zwinięty
i w jakiej postaci ma się domyślnie pokazywać.
Możemy także dodać różne bloki dla różnych ję-
zyków. Z listy rozwijalnej Blok wybieramy inte-
resujący nas blok. Wszystkie pozycje poprzedzo-
ne tekstem Core należą do jądra CMSa. Standar-
dowo pozycje na liście wyglądają tak:
• Core/Pokazywanie banerów – pozwala na wy-
świetlenie jednego banneru lub wszystkich
bannerów w rotatorze z modułu Banners
• Core/Dzisiejszy najważniejszy artykuł – po-
kazuje link do artykułu, który w dniu dzi-
siejszym był czytany największą ilość razy
• Core/Blok linku Button – pozwala na pro-
ste dodanie popularnych buttonów na stro-
nę, standardowo o rozmiarze 88x31
• Core/Menu kategorii – pokazuje menu wy-
boru kategorii w postaci listy
• Core/Simple File Include – wczytuje pliku z
podanego przez nas adresu
• Core/FXP Currency Exchange – przelicz-
nik walut
• Core/HTML – blok pozwala na wstawie-
nie dowolnego tekstu z możliwością for-
matowania go przez HTML
• Core/Logowanie użytkownika – jak sama
nazwa wskazuje pokazuje formularz logo-
wania użytkowników na stronie
• Core/Menu generowane – generator menu
w stylu drzewka lub listy linków
• Core/Online – pokazuje ilość gości i użyt-
kowników online oraz informacje i pry-
watnych wiadomościach
• Core/Starsze artykuły – wyświetla newsy,
które nie pokazują się już na stronie głów-
nej oraz starsze dodane artykuły w serwi-
sie według naszych kryteriów
• Core/Skrypt PHP – pozwala na wstawienie
dowolnego kodu PHP
• Core/Prezentacja ankiety – wyświetla ankie-
tę – najnowszą lub wybraną przez nas z ist-
niejących
• Core/Linki relacyjne artykułu – wyświetla
linki powiązane z danym artykułem
69
 Narzędzia
• Core/Stopka z nowinami RSS – pozwala na
wyświetlenie kanału RSS ze ścieżki do pli-
ku źródła RSS
• Core/RSS Extra – funkcjonalność taka sama
jak powyżej z tym wyjątkiem, że możemy wy-
brać jeden z istniejących już kanałów na liście
• Core/Box Szukaj – pokazuje wyszukiwarkę
• Core/Tytuły artykułów – wyświetla ostat-
nio dodane artykuły, możemy zdefinio-
wać ich ilość, kategorię oraz temat
• Core/Pełny tekst – wyświetla podany przez
nas tekst
• Core/Języki – pokazuje listę wyboru języka
• Core/Menu tematów – pokazuje listę wy-
boru skórki
• Core/Box zwykłego użytkownika – pokazu-
je blok użytkownika (każdy użytkownik
domyślnie może w panelu swojego konta
stworzyć sobie blok np. z notatkami)
• Core/Ostatnie linki Web – wyświetla ostat-
nio dodane linki do katalogu
• Admin/Show admin categories and modules
– wyświetla blok administratora, rozwią-
zanie podobne jak w CMSie Xaraya
• Admin_Messages/Show Admin Messages – wy-
świetla komunikaty modułu Admin_Messages
• pnRender/custom pnRender block – blok,
w którym możemy używać znaczników
pnRender (Smarty)
• pnRender/pnRender Loginblock – wyświetla
blok logowania z szablonu pnRender
• Xanthia/Logo Block for Xanthia Themes –
blok z logo skórek Xanthia
• Xanthia/Display module output in a block –
pozwala na wyświetlenie modułu zgodne-
go z Xanthia w bloku
Po wybraniu Aktulizuj możemy wstawić treść do
wybranego bloku. Jak widać nie sprawia też pro-
blemu aktulizacja danych z zewnętrznych źródeł
co jakiś czas, np. w przypadku bloku RSS nie mu-
simy martwić się o aktulizację linków. PostNuke
oferuje nam edycję strony generatora standardowe-
go bloku menu z linkami do danych modułów bez
konieczności zmian w szablonie na naszym serwe-
rze! Wybierzmy edycję naszego bloku Menu głów-
ne, który jest typu Core/Menu. Edycja jest bardzo
prosta – możemy m.in. zmienić wyświetlanie me-
nu ze standardowego na “ostylowaną” listę, która
często używana jest do wyświetlania menu w po-
staci drzewka. Do każdego z linków możemy do-
dać opis, który będzie widoczny w dymku po na-
jechaniu myszką na dany link. Jeśli dodamy pozy-
cję z tytułem nie podając URL, zostanie wyświetlo-
ny tylko tekst w tytule. Usuwanie i dodawanie lin-
ków odbywa się poprzez zaznaczenie odpowied-
niego checkboxa w dwóch ostatnich kolumnach.
Nie musimy także męczyć się z wpisywaniem lin-
ków do modułów – w polu URL wystarczy wpi-
sać nazwę modułu w kwadratowym nawiasie, a
system sam wstawi odpowiedni link. Dla testu
zmieńmy pozycję Tematy na Google z URL http://
www.google.pl, a w pustym polu pod pozycją Wy-
loguj dodajmy sam tytuł Dodatkowe.
70
Dodatkowe moduły, zwala na tworzenie własnych typów publika-
ich dostosowanie i optymalizacja cji, definiowania w nich swoich pól, nie musi-
Zainstalujmy teraz nowy moduł. Niech to bę- my trzymać się jakiegoś schematu – sami decy-
dzie dodatkowy system szablonów AutoThe- dujemy jak dana publikacja ma wyglądać! Ła-
me, pozwalający na uruchamianie dużo pro- two jest zrobić tym sposobem system newsów,
ściej konstruowanych skórek. Moduł ten za- artykułów, pobieralnię plików, katalog stron,
wieraj wtyczkę krótkich linków do PostNu- czy nawet rozbudowaną galerię zdjęć. Najlep-
ke (temat przyjaznych linków wraz z zastoso- sze w tym wszystkim jest to, że sami ustalamy
waniem AutoTheme na CMSach opisany był w szablony do każdej publikacji, wybieramy od-
PHP Solutions Nr 6/2006 [17]) oraz jest dużo powiadające nam plugin do szablonów i ma-
prostrzy do nauki tworzenia skórek. Jest to du- my pełną kontrolę nad tym co robimy, gdyż
żo popularniejszy system szablonów, pomimo Pagesetter nie narzuca żadnego kodu, ani roz-
że nie znajduje się on w standardowej paczce wiązań, jak to bywa w innych modułach. Je-
PostNuke. Instalujemy AutoTheme tak jak każ- go system kategorii pozwala na nieskończe-
dy inny moduł z tym wyjątkiem, że nadpisu- nie głębokie zagnieżdżanie podkategorii. Jedy-
jemy także pliki z folderu Blocks. Ma to na ce- nie jego trudność obsługi może przeszkadzać
lu umożliwienie używania bloków area AT początkującym w tym module, dlatego na po-
w standardowym module bloków. Modułem czątek przygody z PN nie jest on polecany. Na-
tym zajmiemy się później tworząc własny sza- sze moduły możemy także usprawnić. Nieste-
blon. Jeśli mamy zamiar instalować dużo mo- ty temu CMSowi daleko do ideału, jest napisa-
dułów tworząc wielką stronę o ogromnej ilości ny nieoptymalnie, a starsze moduły są nieprze-
zróżnicowanej treści, warto zainteresować się myślane. Spójrzmy chociażby na kwestię ilości
modułem Pagesetter. Jest to chyba największy newsów na stronie głównej – możemy wybrać
moduł jaki kiedykolwiek powstał na PN, a przy z listy 5, 10, 15, 20 i więcej. Co jednak, jeśli
okazji jest nowoczesny i dobrze napisany. Mó- chcemy, by ilość newsów wynosiła 7? A może
wiąc w skrócie można nim zrobić wszystko. 13? Zawsze można modyfikować konfigurację
Administrator post–nuke.pl mówi nawet żar- w bazie danych, ale gdzie tu wygodne rozwią-
tobliwie: dla mnie to PostNuke jest dodatkiem zanie? Takie rzeczy naszczęście nawet począt-
do Pagesettera, a nie odwrotnie. Moduł ten po- kujący programista może ulepszyć sam! Nie
Listing 1. Nieoptymalny kod w pliku admin.php
.'<select name="xstoryhome" size="1">'
."<option value=\"5\"".$sel_storyhome['5'].">5</option>\n"
."<option value=\"10\"".$sel_storyhome['10'].">10</option>\n"
."<option value=\"15\"".$sel_storyhome['15'].">15</option>\n"
."<option value=\"20\"".$sel_storyhome['20'].">20</option>\n"
."<option value=\"25\"".$sel_storyhome['25'].">25</option>\n"
."<option value=\"30\"".$sel_storyhome['30'].">30</option>\n"
."</select>"
Listing 2. Warunek do modyfikacji
if ($info['withcomm'] == 0) {
if ($info['comments'] == 0) {$comment = _COMMENTSQ;
}else if ($info['comments'] == 1) {
$comment = '1 ' . _COMMENT;
}else { $comment = "$info[comments] "._COMMENTS; }
}
Listing 3. Zawartość pliku version.php
<?
$modversion['name'] = 'Modtest'; // nazwa modułu
$modversion['version'] = '1.0'; // wersja modułu
$modversion['description'] = 'Moj pierwszy modul'; // opis modułu
$modversion['credits'] = 'Autorem jestem tylko ja'; // uznania
$modversion['help'] = 'pomoc.txt'; // plik pomoc
$modversion['changelog'] = ''; // plik informacji o zmianach
$modversion['license'] = ''; // licencja modułu
$modversion['official'] = 0; // czy moduł jest oficialny 1 – tak, 0 – nie
$modversion['author'] = 'Autor to ja'; // autor modułu
$modversion['contact'] = 'ziomek@pocztaautora.pl'; // kontakt
$modversion['admin'] = 0;
?>
4/2007

usprawiedliwia to jednak tego, że przez tyle lat
rozwoju PostNuke nie pomyślano o zwykłym
polu tekstowym z wpisywaniem ilości new-
sów. Aby dokonać takiej modyfikacji wchodzi-
my w folder modułu Settings i otwieramy w do-
wolnym edytorze plik admin.php. Odnajduje-
my linię 300 i jej okolice (Listing 1.). na taki:
if ($info['withcomm'] == 0) {
$comment = _COMMENTS.': '.$info[comments];
} kropkiem. Możemy całkowicie wyrzucić po-
i zamieniamy ten typowo nieestetyczny
i starego typu kod, na którym absolutnie
nie należy się wzorować, na taki: .'<input
name="xstoryhome" />' Minusem tego rozwią-
zania jest to, że przy każdej edycji ustawień
należy podać tam jakąś liczbę, aby wszystko
poprawnie się zapisało. Ambitni programi-
ści mogą tę modyfikację wzbogacić o pobiera-
nie aktualnej ilości newsów do value tego po-
la input. Spójrzmy także na newsy – domyśl-
nie układ linków Czytaj więcej z ikonką dru-
kowania i polecania w każdej skórce jest taki
sam. W dodatku PostNuke w nawiasie pokazu-
je ilość bajtów tekstu, wstawionego w tekst roz-
szerzony artykułu (tekst rozszerzony widoczny
jest tylko po wejściu do artykułu). Czy jakie-
goś użytkownika interesuje informacja o baj-
tach? A może chcemy usunąć ikonkę poleca-
nia artykułu bez pozbywania się modułu Po-
leć nas? Wystarczy nieco zmodyfikować głów-
R E
ne funkcje newsów, które znajdują się w kata-
logu modules/News w pliku funcs.php. Co m.in.
możemy zmienić? Linia 208, zmiana tytułu
newsa/artykułu:
$info['catandtitle'] =
$info['cattitle'].": ".$info['title'];
Jeśli wybraliśmy kategorię dla newsa, jej na-
zwa będzie poprzedzać jego tytuł przed dwu-
kazywanie kategorii w tytule lub dodać ją np.
w nawiasie:
$info['catandtitle'] = $info['title'].
' ('.$info['cattitle'].')';
Linia 417:
$preformat['catandtitle'] =
"$preformat[category]: $preformat[
title]";
zamieniamy na:
$preformat['catandtitle'] =
$preformat[title].' (
'.$preformat[category].')';
Linia 312, pozbywanie się ilości bajtów:
$bytesmorelink = "$bytesmore "._BYTESMORE;
K L A M
PostNuke
Zamieniamy na:
$bytesmorelink = '';
Lina 412:
$preformat['more'] .= "$preformat[readmore]
($preformat[bytesmore]) ";
zamieniamy na:
$preformat['more'] .=
$preformat[readmore];
Linie 333–341, zmiana schematu wyświe-
tlania ilości komentarzyDomyślnie wyświe-
tlana ilość komentarzy w przypadku jednego
komentarza to 1 komentarz, a w większej ilo-
ści ilość komentarzy. Jeśli komentarzy jest np.
2, to mimo tego widzimy tekst 2 komentarzy
zamiast 2 komentarze. Można by dodać do-
datkowy warunek do kodu, ale prościej bę-
dzie po prostu wyświetlać ilość komentarzy
po dwukropku, np.: komentarzy: 27, komen-
tarzy: 1. W tym celu modyfikujemy waru-
nek (Listing 2.). Od teraz nasze newsy będą
wyglądały ciekawiej. Nic nie stoi na przeszko-
dzie, by plik ten całkowicie przerobić pod
swoją stronę – wystarczy znajomość podstaw
PHP. Standardowy system komentarzy nie
zadowala pewnie wielu użytkowników. Wy-
świetla komentarze w postaci drzewka, jest
A
 Narzędzia

nieintuicyjny i nie posiada szybkiej odpowie-
dzi (musimy klikać na przycisk Wyślij komen-
tarz lub linki Odpowiedz na to). Ratować mo-
żemy się alternatywami. Dostępne są modyfi-
kacje standardowego modułu – prosta mody-
fikacja Comments mod by Izydor usprawniają-
ce komentarze jak i ich layout oraz rozbudo-
wana wersja NS–Comments Ex, która pomimo
tego, że nie została wydana w nowej wersji fi-
nalnej, pozbawiła modułu komentarzy zbęd-
nych pól, a ponad to wyświetla avatary użyt-
kowników przy komentarzach, ma jednolity
layout oraz opcję szybkiej odpowiedzi pod ko-
mentarzami. Możemy jednak wybrać alterna-
tywny moduł pod nazwą EzComments – peł-
ni on rolę wtyczki, którą możemy zaktywo-
wać do dowolnego modułu. Nie ma on jed-
nak możliwości zagnieżdżania komentarzy.
Standardowo pozwala na import komentarzy
z modułu Comments (który przy użyciu Ez-
Comments należy wyłączyć). Wszystkie mo-
duły są do pobrania na oficjalnej stronie Po-
stNuke Polska. Co z optymalizacją? Nieste-
ty trzeba to odważnie powiedzieć – PostNu-
ke nie ma dobrze zoptymalizowanego kodu, a
także przez lata nie zmieniło się wiele w kie-
runku jego rozwiązań. Spójrzmy np. na bazy
danych – ten CMS używa klasy AdoDB do
obsługi wielu baz danych, pomimo że pozwa-
la na korzystanie jedynie z MySQL. AdoDB
to dość stara i wolna klasa, więc nie powinna
być tutaj używana. Kolejna sprawa to kod –
dotychczas kod całego PN nie wyglądał zbyt
ciekawie, był pisany na zasadzie kod w kodzie
– aby zedytować layout danego modułu trze-
ba było modyfikować jego kod w funkcjach
echo porozrzucanych śmiesznie po plikach.
Obecnie 90% PostNuke korzysta już z pnRen-
der, dlatego moduły mają osobne szablony
tworzone zgodnie ze Smarty. W większości
przypadków rozwiązanie te jeszcze bardziej
spowalnia PostNuke, ale za to zyskujemy czy-
sty kod. Ratować możemy się świetnym sys-
temem cachowania (możliwość włączenia w
administracji Xanthia i pnRender) oraz bufo-
rowania. Włączenie tych opcji daje wspania-
łe rezultaty. Niestety także zapytania do ba-
zy danych nieraz nie są optymalizowane. Do-
brym przykładem jest pobieranie wszystkich
newsów tylko po to, by je policzyć – a na tej
podstawie wyświetlany jest pager na stronie
głównej. Jeśli korzystamy z pagera i mamy
dużo odwiedzin, warto pager wyłączyć lub
zastąpić ten moduł jakimś alternatywnym.
Nie zawsze trzeba przerzucać się na coraz
lepsze serwery gdy strona się rozrasta – mu-
simy pamiętać o zaawansowanych funkcjach
szablonów, używaniu tylko nowszych modu-
łów i używaniu jak najmniejszej ilości modu-
łów. Wiele porad i tricków na temat optymali-
zacji tego CMSa można znaleźć także na jego
oficialnym polskim forum – większość stron
da się prosto odciążyć. Bardziej zaawansowa-
ni programiści PHP mogą pokusić się o stwo-
rzenie własnego modułu. Na początek można
posłużyć się modułem Example lub zacząć od
prostego modułu, który będzie np. wyświetlał
tekst Witaj w moim pierwszym module. W tym
celu należy stworzyć katalog z nazwą modu-
łu, dajmy na to Modtest. Struktura plików w
najprostrostrzym module z własnym blokiem
i panelem administracyjnym wygląda tak:
• index.php – główny plik odpowiadają-
cy za wyświetlanie modułu, będziemy
go wywoływać w PostNuke z adresu in-
dex.php?name=Modtest
• admin.php – odpowiada za funkcje w pa-
nelu administracyjnym
• version.php – zawiera informacje o module
• Katalog images – zawiera obrazki modułu,
np. admin.gif z ikonką administracji
• Katalog lang lub pnlang – zawiera podkata-
logi z plikami językowymi, np. eng z języ-
kiem angielskim, pol z polskim. W każdym
takim podkatalogu powinien znajdować się
plik global.php ze stałymi językowymi
• Katalog blocks lub pnblocks – zawiera pli-
ki php pełniące rolę bloków (tworząc swój
blok najlepiej jest wzorować się na jakimś
z bloków typu Core w katalogu includes/
blocks; blok modułu, jeśli jest poprawnie
napisany, automatycznie pojawia się na li-
ście przy tworzeniu nowego bloku)
Zacznijmy od opisania swojego modułu w
pliku version.php (Listing 3.). Tworzenie mo-
dułów jest bardzo proste. Plik index.php prak-
tycznie nie daje nam żadnych ograniczeń, mo-
żemy korzystać ze swoich funkcji oraz funk-
cji PostNuke (jak chociażby klasy AdoDB do ob-
sługi bazy danych). Stworzyć moduł wyświe-
tlający tekst Witaj w moim pierwszym modu-
le będzie bardzo prosto. Plik index.php powi-
nien wyglądać tak (Listing 4.). Jak widać bez
problemu możemy używać dowolnych funk-
cji PHP jak i funkcji API PostNuke (pnUser-
GetVar('uname') w tym przypadku pobiera
nazwę użytkownika, parametr 'uid' pobrał by
ID użytkownika itp.). Zaprogramujmy także
prosty panel administracyjny. Plik admin.php
powinien wyglądać tak (Listing 5.).
Struktura tego pliku jest bardzo podobna
do index.php. W starszych wersjach PostNu-
ke sprawdzało się, czy użytkownik jest admi-
nistratorem – w nowszych wersjach PN robi to
już za nas. W tym pliku po prostu programu-
jemy nawigację po panelu administracyjnym,
wszystkie funkcje i cokolwiek chcemy, by by-
ło widoczne w administracji naszym modu-
łem. Wystarczy teraz już tylko skopiować nasz
folder Modtest do katalogu modules na serwe-
rze, zainicjować i zaktywować moduł, po czym
sprawdzić jego działanie. Temat modułów jest
dosyć głęboki, a kiedy nie ma ograniczeń, mo-
żemy działać cuda. Nic nie stoi także na prze-
szkodzie, a nawet jest to wskazane, by do mo-
dułów użyć systemu szablonów z pnRender, w
czym pomoże dokumentacja. Polskich modu-
łów do tego CMSa jest dość mało, nic nie stoi
na przeszkodzie, aby któryś z czytelników wy-
kazał się nowym pomysłem – może później
dodać projekt do http://noc.postnuke.com (stro-
na developerów) jak i do downloadu PostNu-
ke Polska.

Listing 4. Zawartość pliku index.php

System szablonów
Standardowy system szablonów Xanthia w Po-
<? stNuke jest trudniejszy do pojęcia niż Auto-
// Sprawdzanie czy moduł został poprawnie wywołany (czy nie wpisano np. ścieżki Theme. Oferuje on jednak większe możliwo-
modules/ ści, większą swobodę i lepsze efekty w opty-
if (!defined('LOADED_AS_MODULE')) { malizacji. Mimo tego skórki pod ten system
die ("You can't access this file directly..."); to mniejszość. Jednakże jeśli chcemy stwo-
} rzyć prawdziwą i poważną stronę, nie należy
// wczytywanie headeru strony (generuje górny szablon) traktować wszystkiego na zasadzie tworzenia
include('header.php'); w 5 minut z darmową, ogólnodostępną skór-
?> ką. Stwórzmy coś własnego, na początek naj-
Witaj w moim pierwszym module. Dzisiaj mamy dzień lepiej w AutoTheme. AT jest modułem bardzo
<?=date('d.m.Y')?>, jesteś zalogowany jako <?=pnUserGetVar('uname')?> prostym, nasza skórka składa się tam z zaled-
<? wie kilku plików:
// wczytanie stopki strony (generuje dolny szablon)
include('footer.php'); • theme.html – główny szablon strony
?> • summary.html – szablon newsa na stronie
głównej

72 4/2007

• article.html – szablon pełnego newsa oraz
artykułu
• leftblock.html – szablon lewych bloków
• rightblock.html – szablon prawych bloków
• centerblock.html – szablon środkowych bloków
• theme.cfg – konfiguracja skórki
• theme.php – plik identyczny we wszyst-
kich skórkach AutoTheme, wczytuje on od-
powiednie funkcje systemu szablonów
Obrazki znajdują się w podkatalogu skórki ima-
ges, a style w podkatalogu skórki style w pliku sty-
le.css. Pliki theme.cfg i theme.php warto wyciągnąć z
dowolnej skórki pod AutoTheme (w paczce z modu-
łem są przykładowe skórki), gdyż theme.php jest za-
wsze taki sam, a theme.cfg i tak ulegnie zmianie po
skopiowaniu go na serwer z chmod 777. Interesu-
ją nas teraz głównie znaczniki, które wstawia się do
poszczególnych plików: theme.html:
• <!––[modules]––> – Wyświetla moduły
• <!––[date]––> – Wyświetla datę
• <!––[time]––> – Wyświetla czas
• <!––[user]––> – Wyświetla nazwę użyt-
kownika
• <!––[user–welcome]––> – Wyświetla po-
witanie użytkownika
• <!––[user–login]––> – Wyświetla pozio-
my panel logowania
• <!––[user–links]––> – Wyświetla linki
do logowania / rejestracji oraz wylogowa-
nia / mojego konta
• <!––[banners]––> – Wyświetla bannery
• <!––[banners–typeX]––> – Wyświetla
bannery wg. ID X
• <!––[footer–msg]––> – Wyświetla stopkę
• <!––[open–table]––> – Rozpoczyna tabelę
• <!––[close–table]––> – Zamyka tabelę
• <!––[open–table2]––> – Rozpoczyna
subtabelę
• <!––[close–table2]––> – Zamyka tabelę
Listing 5. Zawartość pliku admin.php
<?
// Sprawdzanie czy moduł został poprawnie wywołany (czy nie wpisano np. ścieżki
modules/
if (!defined('LOADED_AS_MODULE')) {
die ("You can't access this file directly...");
}
// wczytywanie headeru strony (generuje górny szablon)
include('header.php');
if (isset($_GET['action'])) {
if ($_GET['action'] == 'date') {
?>Dzisiaj mamy <?=date('d.m.Y')?>
<? } else { ?>Taka opcja nie istnieje!<? } } ?>
<p>
Witaj w panelu administracyjnym. Panel jest tymczasowo w budowie.<br />
<a href=”admin.php?module=Modtest&amp;action=date”>Wyświetl dzisiejszą datę</a></p>
<?
// wczytanie stopki strony (generuje dolny szablon)
include('footer.php');
?>
PostNuke
• <!––[table–content]––> – Wyświetla za- • <!––[cat–title]––> – Wyświetla tytuł
wartość tabeli poprzedzony kategorią
• <!––[site–slogan]––> – Wyświetla slo- • <!––[posted–by]––> – Wyświetla autora
gan strony tekstu
• <!––[site–name]––> – Wyświetla nazwę • <!––[posted–date–time]––> – Wyświe-
strony tla datę dodania tekstu
• <!––[search]––> – Wyświetla wyszuki- • <!––[topic–image]––> – Wyświetla zdję-
warkę ze wszystkimi pluginami wyszuki- cie tematu
wania • <!––[article–reads]––> – Wyświetla
• <!––[logo–image]––> – Wyświetla logo ilość odsłon
strony
• {image–path} – Zwraca ścieżkę do obraz- Można także używać znaczników zdefiniowa-
ków skórki (katalog images) nych kolorów od {color1} do {color10}
• {theme–path} – Zwraca ścieżkę do skórki
Co wniesie nowa wersja?
bloki: – Podsumowanie
Jak widać PostNuke ma wiele zalet, ale wad także
• <!––[block–content]––> – Wyświetla za- mu nie brakuje. Niestety wersje 0.76x nie będą
wartość bloku już kontynuowane, więc poprawek uciążliwych
• <!––[block–title]––> – Wyświetla tytuł błędów się nie doczekamy. Jednak wersja 0.8 jest
bloku już od długiego czasu w budowie. Jest ona pisa-
• <!––[left–blocks]––> – Wyświetla lewe na w większości od nowa, dlatego silnik będzie
bloki dużo nowocześniejszy. Ostatnio wydano wersję
• <!––[center–blocks]––> – Wyświetla Milestone 3, czyli wczesną niedopracowaną wer-
środkowe bloki sję testową, aby programiści mogli sprawdzić z
• <!––[right–blocks]––> – Wyświetla pra- nią swoje moduły. Dopiero w tej wersji wiele się
we bloki zmienia. A co czeka nas nowego?
artykuły/newsy: • Wsparcie dla Oracle, PostgreSQL i MsSQL
• Całkowicie nowy moduł Search działający z
• <!––[article–edit–del]––> – Wyświetla lin- każdym modułem dzięki uniwersalnemu API
ki do edycji i usuwania dla administratorów • Uniwersalny moduł kategorii – Categories
• <!––[article–full]––> – Wyświetla peł- – będzie on używany w każdym module
ną treść artykułu/newsa do tworzenia kategorii. Koniec z katego-
• <!––[article–more]––> – Wyświetla link riami dla każdego modułu z osobna
czytaj więcej, ikonkę drukowania, ikonkę • Moduły podzielono na systemowe i dodat-
polecania kowe – domyślnie w paczce znajdziemy
• <!––[article–notes]––> – Wyświetla no- standardowe moduł potrzebne do urucho-
tatki dla artykułu/newsa mienia PN w katalogu system, a resztę w
• <!––[article–summary]––> – Wyświetla katalogu modules
wstęp artykułu/newsa • Poprawiono obsługę błędów
• Cały system będzie obsługiwać nowy moduł
szablonów (tylko jeden) oparty o pnRender,
czyli taka nowsza Xanthia. Nie będzie nato-
miast "kodu w kodzie", wszystko będzie zapi-
sywane w szablonach pnRender
• Stworzono moduł do tłumaczeń, podobny
do translatora w CMSie Xaraya
• Poprawiono bezpieczeństwo
Moim zdaniem warto wybrać PostNuke jako
przyszłościowy CMS – ma duże możliwości, a
zachowuje przy tym uniwersalność. Jest to do-
bra podstawa do nauki o CMSach dla każdego
początkującego programisty PHP.
MICHAŁ GACKI
Jest programistą-samoukiem. Od najmłodszych
lat interesuje się informatyką, a najbardziej pro-
gramowaniem, które jest jego pasją. Pracuje w za-
łożonej przez siebie grupie (obecnie nie tylko pro-
gramistycznej) pod nazwą Bil Software.
Kontakt z autorem: michal@bilsoftware.com
73
 Testy konsumenckie
WWW.PUNKT.PL
P
unkt to nazwa firmy, która dziś kojarzy
się niemal każdemu mieszkańcowi Opo-
la, Nysy oraz miejscowości ościennych z
atrakcyjną ofertą stałego dostępu do Internetu,
jeszcze kilka lat temu była całkowicie nieznana.
Jak wytłumaczyć fakt, iż pasja kilku świeżo upie-
czonych inżynierów rozpoczynających przygodę
z Internetem w małym biurze stanowiącym jed-
nocześnie serwerownię przerodziła się w spraw-
nie działającą organizację o mocno ugruntowanej
pozycji na opolskim rynku internetowym? Od-
powiedź na to pytanie kryje w sobie sekret sukce-
su jaki był i jest udziałem małej firmy w walce o
klienta z gigantami rynku telekomunikacyjnego.
Firma Punkt rozpoczęła swoją działalność już
w roku 1998, w którym Internet był „luksusem”
dostępnym dla niewielkiej grupy zainteresowa-
nych, czego głównym powodem była dostępna
w tamtym okresie droga technologia dystrybucji
sygnału. Z tego samego powodu początkowo fir-
ma oferowała dostęp do Internetu oraz usługi ho-
stingowe tylko klientom korporacyjnym. By spro-
stać konkurencji i zaistnieć na rynku usług inter-
netowych firma położyła szczególny nacisk za-
równo na jakość oferowanego dostępu do Inter-
netu, jak i elastyczność oferty w pełni odzwier-
ciedlającej potrzeby klienta. Szybko okazało się,
że opieka informatyczna roztaczana nad klien-
tem oraz troska o jego zadowolenie stało się moc-
nym atutem firmy, wyróżniającym ją na tle pozo-
stałych operatorów oraz przyczyniło się w bezpo-
średni sposób do postrzegania Punkt jako partne-
ra w interesach. Ciągłe inwestycje w rozbudowę
74
infrastruktury sieci pozwoliło firmie oferować
swoje usługi na terenie całego miasta i świadczyć
je każdej zainteresowanej firmie. Z upływem cza-
su, zmieniające się warunki rynkowe oraz wzrost
zapotrzebowania na usługi dostępowe ze strony
odbiorców indywidualnych skłoniło właścicie-
li firmy do poszerzenia wachlarzu świadczonych
usług i rozpoczęciu inwestycji związanych z bu-
dową okablowania strukturalnego w budynkach
należących do największych opolskich spółdziel-
ni mieszkaniowych. Postępująca rozbudowa sieci
pozwoliła firmie na oferowanie dostępu do Inter-
netu w ponad 45 000 mieszkaniach Opola i Ny-
sy. Fakt ten przełożył się na ilość obsługiwanych
klientów, których liczba w 2007 roku osiągnęła
ponad 5000. By zaspokoić potrzeby tak dużej licz-
by abonentów firma Punkt musiała wypracować
efektywny system obsługi klienta, pozwalający na
utrzymanie bezpośrednich relacji z klientem, któ-
ry swój wyraz znalazł we wdrożonym w firmie
Systemie Zarządzania Jakością ISO 9001-2000.
Sytuacja, w której klient nie ma możliwości bez-
pośredniego kontaktu ze swoim dostawcą usług
jest pierwszym krokiem do zerwania z nim kon-
taktu oraz brakiem zrozumienia potrzeb i oczeki-
wań klienta, a co za tym idzie wzrostem jego nie-
zadowolenia. Równie istotnym czynnikiem, który
pozwolił na rozwój firmy do obecnej postaci by-
ło i jest jednakowo troskliwe podejście do każdego
klienta niezależnie od rodzaju usługi z jakiej korzy-
sta. Bez względu na biznesowy czy indywidualny
charakter, poziom oferowanego serwisu jest jedna-
kowy. Zarówno klient korporacyjny, jak i indywi-
dualny otrzymuje od firmy w pełni serwisowaną
usługę z towarzyszącym jej 24-godzinnym wspar-
ciem administratorów oraz działu technicznego.
Biuro Obsługi Klienta jest do dyspozycji zaintere-
sowanych 6 dni w tygodni w szerokim przedziale
czasowym od wczesnych godzin rannych do póź-
nych godzin popołudniowych. Niezależnie od po-
ry dnia, każdy klient może zgłosić swoje potrzeby
bądź zażądać obsługi serwisowej korzystając z de-
dykowanych numerów alarmowych. Prócz cało-
dobowej opieki na uwagę zasługuje fakt szybkiej
reakcji na otrzymane zgłoszenia nie przekracza-
jący 4 godzin. Oczywiście na zadowolenie klien-
ta prócz wymienionych wyżej czynników składa
się również jakość oferowanych usług oraz szeroka
oferta handlowa. Jakość usług bezpośrednio zwią-
zana jest z kompetencjami pracowników Punkt
oraz wydajnością infrastruktury obsługującej abo-
nentów. Team Punkt stanowi młoda kadra absol-
wentów wrocławskich i opolskich uczelni wyż-
szych w szczególności o profilach informatycz-
nych, która przez 9 lat działalności firmy pozyska-
ła niezbędne kwalifikacje i praktyczne umiejętno-
ści w prowadzeniu szczególnej działalności usłu-
gowej jaką jest ISP. Infrastruktura sieciowa pod-
lega natomiast nieprzerwanej ewolucji. W zależ-
ności od dostępności nowinek technologicznych
oraz rodzaju oferowanych usług modernizacja sie-
ci polega na unowocześnieniu serwerów i urzą-
dzeń dostępowych bądź na zastępowaniu me-
dium transmisyjnego innym bardziej wydajnym.
Kierunki rozwoju infrastruktury oraz jej moder-
nizacji ściśle związane są z aktualnie panującymi
trendami rynkowymi. Patrząc wstecz na kształt i
szkielet infrastruktury można zauważyć, że fir-
ma przeszła kilka etapów technologicznych po-
cząwszy od asynchronicznych modemów kablo-
wych, które pod koniec lat 90. oferowały zawrot-
ne jak na te czasy przepustowości kilkuset kilobi-
tów, przez modemy xDSL, radiolinie 802.11 b-g,
802.11 a. Dziś szkielet infrastruktury stanowią
światłowody oraz profesjonalne systemy radiowe
pracujące w paśmie koncesjonowanym. Obecny
stan sieci pozwala na świadczenie usług Triple play
i to właśnie w perspektywie najbliższych miesięcy
stanowi główny cel firmy. Już dziś natomiast każ-
dy abonent indywidualny może skorzystać z do-
stępu do Internetu w pakietach od 512 kbps do 4
Mbps. W przypadku abonentów biznesowych je-
dynym ograniczeniem szybkości oferowanego In-
ternetu stają się lokalne warunki techniczne wpły-
wające bezpośrednio na medium, z wykorzysta-
niem którego abonent otrzyma usługę dostępu
do Internetu.
Pomimo napotkanych trudności, silnej kon-
kurencji, potrzeby ciągłego udoskonalania in-
frastruktury sieciowej i nakładów inwestycyj-
nych z tym związanych, firma Punkt utrzy-
muje na opolskim rynku dominującą pozycję w
śród komercyjnych ISP.
Dyrektor Działu Sieci firmy P.I. PUNKT Sp. z o.o.
Jerzy Kołodziej
4/2007

Sławomir Milewski
netkoncept.com
P
oczątkową działalnością naszej firmy
było głównie projektowanie, wdraża-
nie i utrzymywanie witryn interneto-
wych. Obecnie specjalizujemy się w budowa-
niu i wdrażaniu unikalnych systemów bazo-
danowych, sklepów internetowych (eCommer-
ce), systemów zarządzania treścią stron inter-
netowych (Content Management System) oraz
systemów do obsługi Biuletynów Informacji
Publicznej. Główni odbiorcy naszych usług to
instytucje publiczne oraz firmy sektora MSP.
Pracownicy naszej firmy posiadają wy-
kształcenie wyższe o kierunkach informa-
tycznych i ekonomicznych oraz wielolet-
nie doświadczenia w branży usług interneto-
wych i programistycznych. Rozwój naszej fir-
my został ukierunkowany przede wszystkim
na udostępnianie bezpiecznej platformy sys-
temów zarządzania treścią aplikacji interne-
towych, dających klientom szerokie możli-
wości samodzielnego redagowania treści udo-
stępnianych w sieci Internet. Podczas wdraża-
nia produktów obligatoryjnie prowadzone są
szkolenia z zakresu obsługi systemu, udostęp-
niane są szczegółowe instrukcje obsługi oraz
profesjonalna pomoc techniczna.
Od kilkunastu miesięcy z powodzeniem
opracowywane są (jako nowa linia produk-
tów) aplikacje multimedialne. Są to prezen-
tacje na nośnikach CD/DVD oraz interak-
tywne mapy wyposażone w system zarządza-
nia punktami aktywnymi na mapie oraz sko-
relowaną informacją tekstową i graficzną. Już
na starcie naszej działalności postanowiliśmy,
że będziemy kładli duży nacisk na jakość ofe-
rowanych usług. W ten sposób od razu wyklu-
czyliśmy stawianie własnych serwerów inter-
netowych w miejscach, które nie zapewnia-
ją należytej ochrony zarówno pod względem
technologicznym jak i dostępu fizycznego do
pomieszczeń. Dlatego też oczywiste stało się,
że nasze serwery będą umieszczane na zasa-
dach kolokacyjnych w profesjonalnych cen-
www.phpsolmag.org
trach danych. Z tego powodu łącze interne-
towe, jakie potrzebowaliśmy do biura, miało
i ma po dzień dzisiejszy charakter łącza pra-
cowniczego.
Zmieniając kolejne rozwiązania w poszuki-
waniu tego, które nam najbardziej by odpo-
wiadało, korzystaliśmy w swojej historii z róż-
nych technologii dostępu do Internetu. W po-
przedniej lokalizacji biura mieliśmy większe
możliwości wyboru operatorów.
Po przeprowadzeniu się w miejsce, gdzie
znajdujemy się obecnie, różnorodność ope-
ratorów posiadających infrastrukturę kablo-
wą w naszym sąsiedztwie została zawężona
praktycznie do jednej firmy. Przez dłuższy
czas korzystaliśmy właśnie z tego rozwiąza-
nia, ale niestety nie zapewniało nam ono od-
powiednich warunków do pracy. Zbyt mała,
jak na nasze potrzeby, dostępna prędkość łącz
oraz częste awarie doprowadzały naszą cierpli-
wość do granic wytrzymałości. Należy zwró-
cić uwagę również na fakt, że obsługa posprze-
dażna tamtej firmy, realizacja reklamacji oraz
czas reakcji na awarie również pozostawiały
wiele do życzenia.
Sytuacja taka miała miejsce do czasu, gdy
w czasie spotkania z przedstawicielami fir-
my P.I. Punkt Sp. z o.o. okazało się, że ta fir-
ma może nam dostarczyć wydajne i stabilne
łącze za pomocą technologii radiowych. Firmę
Punkt znaliśmy od dawna. Jest ona, obok na-
szej firmy, jedną z kilku liczących się przed-
siębiorstw informatycznych w regionie reali-
zujących między innymi zaawansowane ser-
wisy internetowe. Pomimo tego, nigdy nie
rozważaliśmy możliwości podłączenia do In-
ternetu za pośrednictwem firmy Punkt. Ta-
ki stan rzeczy miał miejsce aż do momentu
wspomnianego już spotkania, na którym wy-
mieniając się wzajemnie naszymi spostrze-
żeniami dotyczącymi działalności obu firm,
między innymi wspominaliśmy o naszych
problemach z łączami internetowymi. Od mo-
mentu nawiązania tego kontaktu wydarzenia
potoczyły się dosyć szybko.
Pracownicy firmy Punkt pojawili się w na-
szej firmie, dokonali niezbędnych pomiarów
jakości połączenia radiowego z naszej lokali-
zacji. Po tych wydarzeniach, nie trwało dłu-
go, jak otrzymaliśmy z firmy Punkt ofertę łą-
cza internetowego dla naszej firmy. Była ona
na tyle konkurencyjna, że również podjęcie
naszej decyzji nie wymagało zbyt wiele cza-
su. W ten sposób już od kilku miesięcy jeste-
śmy klientem firmy Punkt korzystając z dostę-
pu do Internetu zestawionego dla nas przez tę
firmę. W tym czasie nie odnotowaliśmy jakiś
większych problemów ze stabilnością łącza,
podobnie obsługa posprzedażna Biura Obsłu-
gi Klienta firmy Punkt nie dostarcza nam żad-
nych powodów do narzekań.
Z dotychczasowych łącz dostępowych do
Internetu zrezygnowaliśmy pozostawiając
tylko jedne, które służy tylko jako ewentual-
Stałe łącza internetowe
ne rozwiązanie zapasowe. Kontynuując do-
brą współpracę nawiązaliśmy pomiędzy na-
szymi firmami również szereg innych kon-
taktów biznesowych i wspólnie dążymy do
współdziałania również w innych tematach.
Efektem tych działań jest wyrażana niejed-
nokrotnie chęć współpracy przy realizowa-
nych przez naszą firmę lub przez firmę Punkt
przedsięwzięciach.
Od pewnego czasu korzystamy również z
rozwiązań telefonii VoIP oferowanych przez
firmę Punkt. Elastyczne podejście do klien-
ta w tym zakresie oraz znacznie niższe ceny
usług skłoniły nas do wybrania również i tego
rozwiązania. Z tej usługi jesteśmy zadowoleni
do tego stopnia, że nasze dotychczasowe linie
telefoniczne służą nam już praktycznie tylko
do odbierania połączeń.
Kolejną płaszczyzną współpracy pomiędzy
naszą firmą i firmą Punkt są obecnie wspól-
ne prace rozwojowe i administracyjne prze-
prowadzane na naszych serwerach interne-
towych. Korzystając z naszych doświadczeń
oraz specjalistów firmy Punkt stale dosto-
sowujemy stosowane u nas rozwiązania do
obecnych wymogów bezpieczeństwa oraz wy-
dajności.
Podsumowując dotychczasową współpra-
cę z firmą Punkt muszę przyznać, że nie po-
jawiły się dotychczas żadne zdarzenia mogą-
ce mieć negatywny wpływ na wizerunek oraz
jakość usług tej firmy. Z wybranych rozwią-
zań oraz z dotychczasowego przebiegu współ-
pracy pomiędzy naszymi firmami jesteśmy
w 100% zadowoleni. Wszystko wskazuje na
to, że w przyszłości będziemy mogli równie
pochlebnie wypowiadać się o dostarczanych
nam usługach przez firmę Punkt.
Wszystkie platformy usług, na jakich obec-
nie współpracujemy, a jest to dostęp do In-
ternetu, telefonia VoIP oraz usługi zarządza-
nia serwerami internetowymi, w pełni speł-
niają nasze oczekiwania. Nie mamy żadnych
zastrzeżeń odnośnie tej oferty zarówno pod
względem funkcjonalnym jak i cenowym.
Warto zaznaczyć, że na obserwowanej
przez nas przestrzeni czasu firma Punkt dyna-
micznie dostosowywała swoją ofertę do zmie-
niających się warunków na rynku. Pochlebne
opinie o usługach firmy Punkt jestem w sta-
nie formułować z pełnym przekonaniem, po-
nieważ prywatnie również korzystam z dostę-
pu do Internetu oferowanego klientom indy-
widualnym przez tę firmę i również jestem
bardzo zadowolony z tej usługi. Gdybyśmy w
obecnej chwili ponownie dokonywali wyboru
związanego z tymi usługami to sądzę, że wy-
bór byłby taki sam jak ten, dokonany w prze-
szłości. W pięciopunktowej skali ocen jedy-
ną właściwą oceną firmy Punkt jest ocena naj-
wyższa, czyli pięć punktów.
Ocena: «««««
75
 Testy konsumenckie
Dariusz Lewandowski
P.W. Vegas Sp. z o.o.
P
rzedsiębiorstwo Wielobranżowe Vegas Sp.
z o.o. to firma skoncentrowana w swoich
produktach i usługach na rynek związa-
ny z rozrywką i hazardem. Na ten rynek dostar-
czamy np. kompleksowy system telemetrycz-
ny (VAC.SMS/GPRS), który zbudowany jest w
warstwie sprzętowej (VAC Moduł) jak i progra-
mistycznej (VAC System) przez naszych specja-
listów. Wszystkie dane jakie spływają (transmi-
sja GPRS ewentualnie komunikaty SMS) z poje-
dynczych urządzeń monitorowanych przez nasze
moduły są gromadzone na centralnym serwerze,
do którego dostęp zapewniony jest poprzez webo-
we aplikacje klienckie. Innymi produktami, które
wykorzystują serwery internetowe i bezpieczną
transmisję danych są:
• Wirtualne Centrum Rozrywki, które w
wersji FUN nadaje się do użycia w każdej
sieci internetowej (np. operator sieci osie-
dlowej czy telewizji kablowej może udo-
stępnić swoim klientom gry z tego pakietu
w formie programu lojalnościowego itp.);
wersja Real Money - przeznaczona jest dla
podmiotów posiadających odpowiednie
zezwolenia i koncesje;
• SmartCasino - videoloterie w oparciu o
który działa jedna z największych sieci vi-
deoloteryjnych w Czechach.
Początki wyglądały jednak inaczej, a osiągnię-
ty sukces jest wypadkową własnych pomysłów,
kompetencji zgromadzonych wewnątrz firmy,
jak również jakości partnerów. Do grona klu-
czowych i strategicznych partnerów zaliczamy
firmę Punkt, z którą współpracujemy właściwie
od początku powstania Vegas Sp. z o.o. Począt-
kowo działalność firmy skupiała się na produkcji
multimediów i aplikacji prezentacyjnych dystry-
buowanych na nośnikach CD. Wraz z rozwojem
rynku usług internetowych działalność firmy
została rozszerzona o produkcję witryn inter-
netowych, w początkowej fazie typowo statycz-
76
nych, a następnie z wykorzystaniem języków
skryptowych wykonywanych po stronie serwera
oraz baz danych. Skupiliśmy się wówczas na pro-
duktach adresowanych do większych odbiorców
biznesowych (np. system zakupowy B2B), któ-
rzy oczekiwali jednocześnie kompleksowej ob-
sługi w tym zakresie. Konsekwencja obrania ta-
kiego kierunku oraz chęć uelastycznienia ofer-
ty automatycznie wygenerowała konieczność za-
jęcia się również usługami hostingowymi. Wów-
czas na rynku było już parę interesujących firm,
którym można było powierzyć tę część działal-
ności, ale konkurencja, a co za tym idzie atrak-
cyjność ofert w owych latach, pozostawiała wie-
le do życzenia, dlatego postanowiliśmy zająć się
również hostingiem. Jako że zasoby sieciowe
(w tym serwery) chcieliśmy mieć pod ręką, ko-
nieczne było pozyskanie stabilnie działającego łą-
cza internetowego o odpowiedniej przepustowo-
ści. Rozpoczęliśmy poszukiwania dostawcy In-
ternetu działającego na rynku lokalnym. W ten
oto sposób zetknęliśmy się z ofertą firmy Punkt,
która prócz przyzwoitych warunków cenowych
dawała nam solidne wsparcie techniczne w po-
staci wykwalifikowanej kadry administratorów
sieciowych, gotowych nieść pomoc bez zbęd-
nej zwłoki 24h na dobę, przez wszystkie dni ty-
godnia. Wobec takich gwarancji nie mogliśmy
pozostać obojętni i postanowiliśmy zaryzyko-
wać - z perspektywy czasu już wiemy, że było
warto. Od tego momentu sprawy toczyły się już
szybko. Łącze internetowe zostało zrealizowane
sprawnie i terminowo, a co najważniejsze dzia-
łało stabilnie i zgodnie z deklarowanymi przez
Punkt, podczas zawiązywania się współpracy, pa-
rametrami. Do momentu załatwienia formalno-
ści związanych ze zmianą adresacji IP, w czym
Punkt wykazał się również dużą sprawnością,
utrzymywaliśmy dotychczasowe łącze operato-
ra wiodącego, z którego mogliśmy już, pozbawie-
ni wszelkich obaw, spokojnie zrezygnować. Na
tym etapie rozwoju firmy zaangażowaliśmy się
w projekt, który trwa nieprzerwanie do dzisiaj,
a mianowicie tworzenie oprogramowania do wi-
deo gier działających w modelu on-line (służą do
budowania kasyn internetowych i sieci videolo-
teryjnych), co w skali kraju i Europy jest przed-
sięwzięciem unikatowym.
Dzisiaj marka Vegas w tej dziedzinie jest już
dobrze rozpoznawalna i znajduje uznanie na
wielu rynkach europejskich. Projekt absorbował
nas w stopniu powodującym konieczność albo
rozbudowy zasobów ludzkich, albo skorzystania
z pomocy firmy zewnętrznej, w zakresie obsługi
usług sieciowych. Tutaj również firma Punkt, ze
względu na spójny z potrzebami zakres kompe-
tencji, okazała się pomocna. W pierwszej kolejno-
ści zleciliśmy firmie Punkt administrację zasoba-
mi hostingowymi (serwery, routery, firewall, po-
lityka bezpieczeństwa) naszych serwerów oraz
obsługę techniczną. Po jakimś czasie zdecydowa-
liśmy się całkowicie przekazać Punkt obsługę ho-
stingu, tym bardziej że ówczesne standardy ob-
sługi wymagały zapewnienia panelu administra-
cyjnego, którym Punkt dysponował, a dodatko-
wo rozwiązanie było korzystne z ekonomiczne-
go Punktu widzenia. Obecność i rosnąca pozy-
cja firmy Punkt w rankingu TOP100 (obsługiwa-
nych domen), utrzymywała nas w przekonaniu,
iż przekazujemy zdobywanych przez lata klien-
tów w dobre ręce. Równie istotna też dla nas oka-
zała się zapowiedz ze strony Punkt przygotowań
do rozbudowy i przeniesienia wszystkich zaso-
bów serwerowych mających związek z hostin-
giem z ich dotychczasowej serwerowni na tere-
nie miasta Opole do profesjonalnego centrum
danych mieszczącego się w Warszawie. Tak się
faktycznie za jakiś czas stało. Należy przy tym za-
uważyć, iż całość prac z tym związanych odbyła
się niemalże w sposób niezauważalny dla klien-
ta, świadczy to o dużej dbałości firmy w podej-
ściu do klienta (rozumieniu jego potrzeb), a tak-
że dbałości w planowaniu działań w najdrobniej-
szych szczegółach. Naturalną konsekwencją po-
myślnych doświadczeń we współpracy z firmą
Punkt, było powierzenie jej opieki nad serwera-
mi, jakie wykorzystujemy do obsługi naszych
systemów wideo gier on-line. Jako że każda po-
tencjalna przerwa w działaniu tego systemu po-
woduje znaczne i wymierne straty finansowe,
serwery za namową Punkt są również kolokowa-
ne w centrum danych.
Budując zespół zawsze kierujemy się zasadą
doboru ludzi kompetentnych, wykazujących się
dużą kreatywnością, potencjałem, odpowiedzial-
nością, umiejętnością radzenia sobie w trudnych
sytuacjach oraz nieprzeciętnym zakresie wiedzy
merytorycznej. Te same kryteria stosujemy w od-
niesieniu do współpracy z firmami zewnętrzny-
mi i Punkt nie jest tutaj wyjątkiem, dlatego z czy-
stym sumieniem zachęcamy naszych klientów
do korzystania z usług świadczonych przez tę
firmę, gdyż można na niej polegać. Cenimy ją
szczególnie za wysoką jakość obsługi technicz-
nej oraz zdroworozsądkowe podejście do pro-
blemów, z jakimi mieliśmy do czynienia w ca-
łym długoletnim okresie współpracy. Mimo iż
skala działalności Punkt stale się poszerza, nig-
dy nie czuliśmy się zaniedbywani czy traktowani
z dystansem. Firma wykazuje się dużą determi-
nacją w osiąganiu celów, idzie z duchem czasu i
nie poddaje się coraz trudniejszemu i ciaśniejsze-
mu rynkowi usług dostępowych, o czym świad-
czy stale rosnąca liczba obsługiwanych klientów.
Potwierdzeniem najwyższych standardów jako-
ści jest uzyskany przez Punkt, w ostatnim czasie,
certyfikat systemu zarządzania jakością według
norm ISO 9001:2000, co dla branży w jakiej
działa firma nie jest szczególnie powszechnym
zjawiskiem. Podsumowując, w żaden sposób nie
żałujemy wyborów, jakich dokonaliśmy na dro-
dze historii współpracy z firmą Punkt, byłyby
one identyczne, gdyby przyszło nam raz jeszcze
się z nimi zmierzyć. Bezdyskusyjnie, przyzna-
jemy firmie najwyższą z możliwych ocen, czyli
pięciogwiazdkowa.
Ocena: «««««
4/2007
 Recenzja
Fireworks 8 jest programem graficznym o dużych możliwościach,
za pomocą którego możemy zaprojektować zarówno: cały layout
witryny www, jak i poszczególne jej elementy takie jak: animowa-
ne banery, przyciski czy ikony. Fireworks i Dreamweaver to popu-
larne narzędzia używane przez webmasterów, które wzajemnie się
uzupełniają.
Książka Macromedia Fireworks 8. Oficjany podręcznik to
nieocenione źródło wiedzy skierowane do początkujących
osób, które pragną poznać obsługę i użytkowanie programu
Fireworks 8, a być może później zostać projektantem stron
WWW. Dobrą rekomandacją może być fakt, że książka poleca-
na przez firmę Macromedia, czyli twórcę tego programu.
Przystępny język, logiczny podział całego materiału na 11 lek-
cji, sprawia że raczej nikt nie powinien mieć problemów ze zro-
zumieniem i wykonaniem poszczególnych ćwiczeń. Każda z
lekcji poprzedzona jest krótkim wprowadzeniem do ćwicze-
Bardzo często główną przeszkodą na posiadanie własnej profesjo-
nalnej strony www, szczególnie dla małych firm z ograniczonym
budżetem, lub osób prywatnych, może być brak odpowiednich
umiejętności, niezbędnych do zaprojektowania i wykonania strony
internetowej, oraz dość wysokie koszty, jeżeli wykonanie i aktuali-
zację zlecimy wyspecjalizowanej firmie.
Jednak nie powinniśmy załamywać rąk z tego powodu, ponie-
waż możemy skorzystać z coraz powszechniej stosowanego syste-
mu zarządzania treścią CMS (ang. Content Menagement System).
Dzięki któremu sami możemy aktualizować nasze strony w łatwy
sposób, bez znajomości HTML, czy innych języków programowa-
nia, służących do tworzenia stron.
Obecnie jest kilka różnych CMSów i tutaj z pomocą przychodzi
nam książka CMS jak szybko i łatwo stworzyć stronę WWW i zarzą-
dzać nią. Należy ją traktować jako swoisty przewodnik po najpopu-
larniejszych systemach CMS.
78
Macromedia Fireworks 8
Oficjalny podręcznik
Wydawnictwo: Helion
Autor: Patti Schulze
Cena: 49,00 zł
Stron: 296 + CD
ISBN: 83-246-0314-X
http://www.helion.com.pl
nia. W formie wypunktowanej listy wyszczególnione są zagad-
nienia które powinniśmy opanować po przerobieniu danej lek-
cji, oraz czas potrzebny na wykonanie ćwiczenia. Na dołączo-
nej do książki płycie, znajdziemy również materiały dodatko-
we, czyli materiały źródłowe potrzebne do nauki.
Trudność jest stopniowana, i tak pierwsze lekcje opisują
podstawy, m.in.: palety narzędziowe oraz menu programu.
Najczęściej używane narzędzia zostały omówione na podsta-
wie konkretnych przykładów, tak więc nawet laik, nie powi-
nien mieć trudności w przyswojeniu materiału zawartego w
tej książce.
Po skończeniu lektury, będziemy mogli spróbować zapro-
jektować własną stronę www, wygenerować jej kod HTML do
Dreamwevera, zoptymalizować grafikę, tak by przyspieszyć jej
wczytywanie, a także w jaki sposób zautomatyzować niektóre
czynności w Fireworks 8.
CMS. Jak szybko i łatwo
stworzyć stronę WWW i zarządzać nią
Wydawnictwo: Helion
Autor: Paweł Frankowski
Cena: 34,90 zł
Stron: 256
ISBN: 978-83-246-0809-6
http://www.helion.com.pl
Pierwsze rozdziały wprowadzają do CMS, szczególnie przydatne
dla początkujących, a więc czym jest i czego potrzebujemy do po-
prawnego zainstalowania i używania CMS. W kolejnych rozdziałach
znajdziemy 6 najpopularniejszych systemów CMS: Quick CMS
Lite, WebText, SmodCMS, SmodBIP, Xoops, Joomla! i Mambo.
Przydatne będą również informacje o ich instalacji, zarządzaniu do-
datkowymi modułami, czy opisem paneli administracyjnych.
Ostatni rozdział porusza bardzo ciekawe zagadnienia prawne
dotyczące materiałów publikowanych w Sieci, prawa autorskiego,
jak również licencji na podstawie których CMSy są rozpowszech-
niane. Książkę śmiało można polecić osobom które zastanawiają
się nad stworzeniem własnej strony www i samodzielną aktualiza-
cją jej za pomocą systemu CMS, a wiedziali który wybrać. Lektura
książki powinna im w tym pomóc. Na uwagę zasługuje fakt że jest
to jedna z pierwszych pozycji na rynku dotyczących CMS.
Zredenzował: Sławomir Zadrożny

W
sieci coraz częściej można natrafić na gotowe komponen-
ty i rozwiązania dla webmasterów. Powstają specjalne
strony, na których możemy pobrać już napisane i gotowe
do użycia systemy news-ów, sondy, kalendarze i tym podobne rzeczy
bez zagłębiania się w ich strukturę. Coraz większą popularność zdo-
bywają również CMS-y (systemy zarządzania treścią). Dzięki takim
rozwiązaniom przy niewielkiej wiedzy i w stosunkowo krótkim czasie
można stworzyć funkcjonalną stronę, w której konstrukcję zmienia-
my bez ingerencji w kod, a jedynie przy pomocy administracyjnego
menu. Ale czy dostępność tego typu rozwiązań wywiera dobry wpływ
na osoby, które dopiero zaczynają swoją przygodę z programowa-
nie i projektowaniem stron internetowych? Czy te systemy nie są rów-
nież wykorzystywane przez niektórych profesjonalistów – w sposób
karygodny – do wykorzystywania niewiedzy klientów i nabijania so-
bie kabzy ich kosztem?
Nieraz spotkałem się już z prywatnymi ogłoszeniami typu: Wy-
konam profesjonalnie stronę internetową - tanio! Za każdym ra-
zem z zainteresowaniem zaglądałem na stronę takiej osoby i bar-
dzo często musiałem mocno trzymać się krzesła, żeby pozostać w
pozycji sprzed jej wyświetlenia. Najczęściej pierwszy rzut oka da-
wał do zrozumienia, że to jakaś prowizorka mało doświadczonej
osoby, która może ma pomysł, ale nie umie go poprawnie wpro-
wadzić w życie.
Każdemu niezaprzeczalnie zdarzają się błędy, ale są pewne gra-
nice niedoskonałości, z których większość webmasterów zdaje so-
bie sprawę. Jedno pikselowe przesunięcia w grafice mogą się prze-
cież zdarzyć każdemu. Źle dobrana kolorystyka, to przypuszczalnie
kwestia gustu. Strona wyglądająca inaczej pod każdą przeglądar-
ką – to wina Microsoftu i Billa Gatesa. Problem z kodowaniem zna-
ków – przecież każdy i tak odczyta, co jest napisane. Ale najwięk-
szy szok, zawsze przeżywam, gdy ciekawość zaprowadzi mnie do
kodu strony.
W tym miejscu możemy spotkać ogromną liczbę różnorodnych
i „nowoczesnych” rozwiązań, które z pewnością poprawią humor
i podbudują nasze ego. Zaglądamy w to nieszczęsne źródło stro-
ny i co widzimy? Przed naszymi oczami ukazuje się istna magia ge-
neratorów stron z FrontPage na czele. Kod zaśmiecony do granic
możliwości, z pojawiającymi się w każdym tagu właściwościami,
które Bóg jeden wie, po co się tam znalazły, jeżeli właściwie nie są
potrzebne. Ale żeby to dostrzec trzeba jeszcze rozszyfrować po-
toki kodu, bez jakichkolwiek wcięć i komentarzy. Zawsze nasuwa
mi się dodatkowo jedno pytanie. A gdzie w tym wszystkim podzia-
ły się style, które są przecież znacznie praktyczniejsze od atrybu-
tów html.
Zapewne, taki profesjonalny webmaster odpowiedziałbym nam:
Style? A po co mi one, przecież mogę zrobić stronę i bez nich. Tagi
www.phpsolmag.org
Felieton
Gotowe
rozwiązania
przeciwko
zdrowemu
rozsądkowi
pojawiające się raz w stylu html raz w xhtml, to przecież też nor-
malność. A jakakolwiek zgodność ze standardami W3C to już czy-
sta abstrakcja. Przecież nie wszyscy musieli słyszeć o organizacji,
która ukradkiem wiedzie swój byt gdzieś w internecie.
Innym często praktykowanym rozwiązaniem podczas tworzenia
„profesjonalnej” strony jest korzystanie właśnie z gotowych roz-
wiązań, które zasadniczo zostały stworzone dla osób, które ro-
bią stronę dla siebie (w domyśle domową) a nie stronę „firmo-
wą”. Przecież jak można potraktować poważnie osobę , która de-
klaruje się jako twórca stron internetowych, gdy korzysta np. z za-
implementowanego przez kogoś systemu news-ów gdzie od razu
rzuca się w oczy napis informujący, przez kogo ten system został
wykonany.
Po tych atrakcjach pozostają nam jeszcze profesjonalni entuzja-
ści Open Source-owych CMS-ów, rozpowszechniających je jako swo-
je dzieła sztuki. Wydaje mi się, że zrobienie swojej reklamowej stro-
ny to nie jest aż tak duże wyzwanie, że trzeba do niego zaprzęgać
od razu rozbudowany CMS. Poza tym znacznie ładniej wygląda w
stopce napis informujący, że strona została wykonana przez naszą
firmę, a nie w oparciu o np. Joomla czy Mambo.
Ludzie traktujący ten interes poważnie mogliby pokusić się o na-
pisanie swojego CMS-a, co wcale nie jest trudne w przypadku two-
rzenia go z myślą o niewielkich stronach, więc nawet jednoosobowe
firmy powinny dać sobie z tym radę. Niestety natrafiłem też na fir-
mę i tutaj mam na myśli prawdziwą instytucję, która rozpowszech-
niała Mambo dodając swoją grafikę i pomagając w konfiguracji za
naprawdę grube pieniądze.
Podejrzewam, że oferta tej firmy była raczej skierowana do ludzi,
którzy nie mają zielonego pojęcia o tworzeniu stron internetowych
i nie są zorientowani w całym rynku usług www – niestety parę ta-
kich osób się znalazło.
Teraz zastanówmy się, jak wyglądałoby to wszystko, gdyby zamiast
gotowych skryptów były rozpowszechniane tutoriale pokazujące krok
po kroku czy też bardziej intuicyjnie jak napisać dany skrypt, dajmy na
to pojawiający się już w tym artykule system news-ów.
Skopiowanie i bezmyślne korzystanie z czyjejś pracy byłoby wtedy
niemożliwe, a jednocześnie mobilizowałoby do nauki i myślenia. A nie-
stety coraz częściej ludzie mają problemy z myśleniem, bo przecież,
wszystko zawsze dostają podane na tacy, bez większego wysiłku, za
darmo lub za pieniądze.
ŁUKASZ SKOWROŃSKI
Autor jest studentem III roku informatyki na Uniwersytecie w Białymstoku.
Kontakt z autorem: szeryfek@gmail.com
79
 www.buyitpress.com

Zaprenumeruj swoje ulubione magazyny

i zamów archiwalne numery!

Już teraz w kilka minut możesz zaprenumerować swoje ulubione pismo.

Gwarantujemy:
- preferencyjne ceny
- bezpieczną płatność on-line
- szybką realizację Twojego zamówienia
Bezpieczna prenumerata on-line wszystkich tytułów Wydawnictwa Software!
zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełnić czytelnie i przesłać faksem na numer: (22) 887 10 11 lub listownie na adres: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,
Bokserska 1, 02-682 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne: (22) 887 14 44

Imię i nazwisko............................................................................................ ID kontrahenta..........................................................................................

Nazwa firmy................................................................................................. Numer NIP firmy.......................................................................................

Dokładny adres....................................................................................................................................................................................................................

Telefon (wraz z numerem kierunkowym)................................................... Faks (wraz z numerem kierunkowym) ....................................................

E-mail (niezbędny do wysłania faktury)............................................................................................................................................................................

automatyczne przedłużenie prenumeraty

Tytuł
2 Ilość Od numeru Opłata
Ilość
zamawianych pisma lub w zł
numerów
prenumerat miesiąca z VAT
Software Developer’s Journal (1 płyta CD)
– dawniej Software 2.0 12 250/1801
Miesięcznik profesjonalnych programistów
SDJ Extra (od 1 do 4 płyt CD lub DVD)
– dawniej Software 2.0 Extra! 6 150/1352
Numery tematyczne dla programistów

Linux+DVD (2 płyty DVD)

Miesięcznik o systemie Linux
12 199/1791

Linux+Extra! (od 1 do 7 płyt CD lub DVD)

Numery specjalne z najpopularniejszymi dystrybucjami Linuksa
8 232/1982

PHP Solutions (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o zastosowaniach języka PHP
6 135

hakin9, jak się obronić (1 płyta CD)

Miesięcznik o bezpieczeństwie i hakingu
12 1991/219

.psd (2 płyty CD)

Dwumiesięcznik użytkowników programu Adobe Photoshop
6 140

.psd numery specjalne

(.psd Extra + .psd Starter Kit)
6 140

Suma

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową, wejdź na

stronę naszego sklepu internetowego:
1
Cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych
2
Cena prenumeraty rocznej dla osób prenumerujących już Software Developer’s Journal lub Linux+
3
Cena prenumeraty dwuletniej Aurox Linux
www.buyitpress.com
W następnym numerze PHP Solutions 5/2007 (22)

W sprzedaży od kwietnia

NA CD UWAGA KOLEJNY TEST KONSUMENCKI

n Kurs Code Igniter – stwórz własny serwis n Statystyki zewnętrzne

NARZĘDZIA NOWE ARTYKUŁY W DZIAŁACH:

n Code Igniter n dla początkujących
aplikacja wykorzystująca bazę danych
n dla zaawansowanych
n PHP i Flash
łączymy aplikacje z bazą danych n bezpieczeństwo

I wiele innych artykułów, których nie możesz przeoczyć!

Redakcja zastrzega sobie możliwość zmiany zawartości pisma.