1.

Omwi nieelektryczne warunki rodowiskowe obniajce trwao urzdze

elektrycznych i elektronicznych w samochodzie.
- zmiany temperatury - w Polsce skrajnie od -30 oC do +50oC;
- wysoka wilgotno, rwnie skraplajca si - prowadzi do korozji i utleniania cze;
- wstrzsy i naraenia mechaniczne (dziury itp.);
- rodowiska agresywne chemiczne (np. otoczenie akumulatora, zbiornika paliwa).

2. Omwi procesy degradacji stykw ruchomych i nieruchomych znajdujcych si

komorze silnika.
Na stykach z upywem czasu zaczynaj pojawia si naloty, sadze, co moe spowodowa e w
przypadku styku:
- otwartego zostanie on zwarty (rezystancja z nieskoczonoci zmieni si na blisk zeru);
- zamknitego moe on przesta styka (rezystancja zerowa(przewodzenie) zamieni si w rezystancj
nieskoczon(brak przewodzenia)).

3. Omwi elektryczne warunki rodowiskowe w samochodzie, ktre mog mie

negatywny wpyw na funkcjonowanie i trwao urzdze elektronicznych i
elektrycznych.
- due skoki prdu (impulsy);
- due prdy cige (wynikajce z niskiego napicia instalacji);
- due prdy rozruchowe (nawet kilkaset amperw);
- sabej jakoci poczenia;
- degradacja jakoci instalacji z upywem czasu.

4. Przedstawi zaleno pojemnoci akumulatora od jego temperatury.

5. Przedstawi zaleno pojemnoci akumulatora od wartoci pobieranego prdu.

6. Przedstawi schemat pocze wewntrznych i zewntrznych 9-cio diodowego

alternatora kompaktowego nowej generacji.
7. Przedstawi schemat pocze wewntrznych i zewntrznych 11-sto diodowego
alternatora kompaktowego nowej generacji.

8. Przedstawi charakterystyk prdowo-prdkociow alternatora o danych 14V, 50-

90A oraz zakres zmian napicia regulowanego w funkcji temperatury.
9. Naszkicowa budow wirnika kowego alternatora. Zaznaczy linie pola
magnetycznego.

10. Narysowa przebieg prdu wzbudzenia alternatora z impulsowym regulatorem

napicia dla dwch rnych prdkoci ktowych.
 11. Przedstawi schematy pocze wewntrznych i zewntrznych rozrusznikw z
wcznikiem elektromagnetycznym o dwch rodzajach wzbudzenia.

1. Akumulator
2. Przycisk rozruchowy
3. Spryna zwrotna
4. Styki wycznika elektromagnetycznego
5. Uzwojenie trzymajce
6. Uzwojenie wcigajce
7. Szeregowe uzwojenie wzbudzenia
8. Komutator
9. Twornik
10. Wielowypust rubowy
11. Tuleja prowadzca
12. Sprzgo jednokierunkowe
13. Zbnik
14. Wieniec zbaty koa zamachowego
15. Biegun stojana
12. Przedstawi schemat i omwi dziaanie dwch cewek wcznika
elektromagnetycznego rozrusznika.
 13. Wymie rodzaje mechanizmw sprzgajcych rozrusznikw prdu staego. W jakim
celu stosuje si sprzgo jednokierunkowe?
- mechanicznie z zbnikiem przesuwnym;
- mechanicznie z zbnikiem przesuwno-obrotowym;
- elektromagnetycznie z zbnikiem przesuwnym;
- bezwadnociowy Bendix.

Sprzgo kierunkowe stosowane jest w celu zabezpieczenia rozrusznika przed wysokimi obrotami. Nie
jest on przystosowany do pracy z du prdkoci obrotow, mgby ulec uszkodzeniu. Jednoczenie
jazda z nieodczonymi rozrusznikiem zmniejszaaby osigi pojazdu. Sprzgo takie przekazuje
moment tylko w jednym kierunku. Gdy silnik spalinowy zaapie i sam zacznie pracowa, to bdzie
krci si ze znacznie wiksz prdkoci ni podczas rozruchu rozrusznikiem, to mogoby
spowodowa awari rozrusznika.

14. Wyjani i opisa wzorem pulsacyjny przebieg prdkoci rozrusznika podczas

rozruchu silnika spalinowego.

Pulsacje prdkoci rozrusznika wynikaj z cyklw pracy silnika spalinowego. Jak wiadomo cinienie w
komorach spalania zmienia si w zalenoci od pooenia cylindra wywoujc zmienny moment
obcienia.
15. Wymieni funkcje maszyny elektrycznej w zintegrowanym napdzie hybrydowym
IMA? Przedstawi charakterystyki mechaniczne napdu.
 16. Jakie sposoby zmiany prdkoci ktowej s stosowane w napdach wentylatorw i
dmuchaw? Przedstawi schematy.
- szeregowy rezystor (n+1 zaciskw dla n prdkoci);
- regulacja potencjometrem (podobnie do regulacji przeczania pomidzy szeregowymi
rezystorami);
- regulacja PWM.

Schemat do regulacji poprzez rezystory:

17. Jaki sposoby zmiany prdkoci ktowej s stosowane w napdach wycieraczek?

Przedstawi schematy.
- trzecia szczotka - zmiana liczby czynnych prtw, wikszy moment, mniejsza prdko;
- prdko ktowa poprzez zmian napicia (rezystor szeregowy);
- w najnowszych rozwizaniach PWM (programator);
- do zmiany czstotliwoci wahni wykorzystywano te dawniej bimetale, ktre rozczay styki gdy
ulegy przegrzaniu.

Schemat (trzecia szczotka):

 18. Opisa dziaanie elementu napdu wycieraczek odpowiedzialnego za precyzyjne ich
zatrzymanie przy krawdzi szyby?
Styki wcznika krzywkowego (wycznika kracowego) su do zatrzymywania wycierakw
wycieraczek w pozycji wyjciowej (spoczynkowej) oczyszczanej szyby niezalenie od chwili ich
wyczenia przez kierowc. Schemat na rysunku pokazuje stan zatrzymania wycieraczek, ze zwartym
obwodem zewntrznym twornika poprzez styki lizgowe 2 i 3 wcznika krzywkowego oraz styk 1
przecznika wycieraczek znajdujcego si przy kierownicy samochodu. Po przeczeniu przecznika
wycieraczek przy kierownicy do pozycji praca styk 1 si otwiera, a styk 2 wcza zasilanie obwodu
twornika. Napd zaczyna pracowa obracajc krzywk talerzow. Jeli w dowolnym pooeniu
wycieraczek poza pozycj spoczynkow, przecznik wycieraczek zostanie wyczony, jego styk 2
otworzy si, styk 1 zamknie i zasilanie silnika bdzie podtrzymywane przez styki 1 i 2 wcznika
krzywkowego. Po osigniciu pozycji spoczynkowej wcznik krzywkowy odczy zasilanie, napd
pozostanie w wybiegu generujc napicie na zaciskach twornika praca prdnicowa. W tym samym
czasie styki 2 i 3 zewr obwd twornika (jak na rysunku), co spowoduje wytworzenie momentu
hamujcego.
 19. Jaki sposb hamowania stosuje si w napdach wycieraczek? Przedstawi schemat.
We wspczesnych samochodach najczciej stosuje si hamowanie elektryczne prdnicowe. Gdy
wycieraczki osign pozycj spoczynkow wcznik krzywkowy odczy zasilanie, napd pozostanie w
wybiegu generujc napicie na zaciskach twornika praca prdnicowa. W tym samym czasie styki 2 i
3 zewr obwd twornika (jak na rysunku), co spowoduje wytworzenie momentu hamujcego.

20. Przedstawi charakterystyk i wymieni 3 zastosowania termistorowych czujnikw

temperatury.
Wykorzystuje si je do pomiaru:
- temperatury pynu chodzcego;
- temperatury powietrza w kolektorze dolotowym;
- temperatury oleju, paliwa, wntrza pojazdu i temperatury otoczenia.

Charakterystyka (jako przykad czujnik temperatury silnika):

S to zazwyczaj czujniki NTC (Negative Temperature Coefficient) czyli o ujemnym wspczynniku
temperaturowym. Oznacza to tyle, e wraz z wzrostem temperatury rezystancja czujnika maleje.

21. Przedstawi charakterystyk i wymieni 3 zastosowania czujnikw

potencjometrycznych.
Zastosowania:
- pomiar poziomu paliwa w zbiorniku;
- odwzorowanie kta pooenia przepustnicy powietrza;
- kt obrotu kierownicy;
- kt pooenia zaworu ukadu recyrkulacji spalin (EGR).

Charakterystyka na podstawie sygnau czujnika kta pooenia przepustnicy powietrza:

Charakterystyki tych czujnikw s identyczne jak zwykych potencjometrw. Z zmian kta obrotu
potencjometru zmienia si warto rezystancji w obwodzie co powoduje spadek lub wzrost napicia
w nim (w zalenoci jak zamontujemy potencjometr moe on powodowa wzrost lub spadek
rezystancji).

22. Wymieni 5 zastosowa czujnikw hallotronowych.

Wykorzystuje si je do pomiaru:
- pooenia wau rozrzdu;
- prdkoci obrotowej wau korbowego;
- prdkoci obrotowej k;
- prdkoci wasnej pojazdu;
- kta obrotu kierownicy;
- sejsmiczne czujniki przyspieszenia;
- czujniki kta obrotu pedau przyspieszenia;
- kta pooenia osi wzdunej pojazdu.

23. Wymieni trzy metody poredniego pomiaru cinienia w cylindrze w chwili spalania
stosowane w celu wykrycia spalania stukowego.
- pomiar prdu jonizacji gazu w cylindrze silnika spalinowego;
- pomiar czstotliwoci drga cylindrw czujnikiem piezoelektrycznym;
- pomiar sygnaw optycznych z komory spalania cylindra;
- pomiar skadu mieszanki palnej w spalinach (obarczony duym opnieniem) z wykorzystaniem
sygnaw wewntrz-cylindrowych.

24. Przedstawi zasad dziaania czujnika reluktancyjnego (magnetoindukcyjnego) w

ukadzie pomiaru kta pooenia wau korbowego.
Zmiana szerokoci szczeliny powietrznej pomidzy nieruchomym czujnikiem a ferromagnetycznymi
elementami obracajcego si koa zbatego powoduje zmian pola magnetycznego, a przez to
wyindukowane si napicia w cewce czujnika. Kadorazowe pojawienie si elementu
ferromagnetycznego w osi czujnika powoduje impuls elektryczny. Zmieniajce si natenie prdu
indukuje w zwojach cewki napicie przemienne o charakterystyce sinusoidalnej. Im wysza prdko
tym wiksza czstotliwo i mniejsza amplituda. W duej mierze sygna z czujnika zaley od budowy
koa zbatego. Czujniki te stosowane s najczciej jako czujniki prdkoci obrotowej.

25. Jakiego rodzaju czujniki deszczu s stosowane do automatycznego uruchamiania

wycieraczek?
S to czujniki optoelektroniczne. Wspczesne czujniki tego typu dziaaj na zasadzie odbicia od szyby
promienia wietlnego (podczerwie) wytworzonego przez diod LED. Promie ten nastpnie
odbierany jest przez transoptor lub fotorezystor. Gdy na szyb spadnie deszcz zmienia to kt odbicia
wiata jak i jego waciwoci fizyczne co po przetworzeniu przez ukady elektroniczne daje sygna do
procesora sterujcego wycieraczkami, e maj one zosta wczone.

26. Omwi dziaanie czujnika masowego przepywu powietrza z "gorcym drutem".

Masowy czujnik przepywu powietrza z gorcym drutem skada si z platynowego drutu, rezystora
kompensacyjnego oraz rezystora pomiarowego w ukadzie mostka Wheatstonea. Platynowy drut
ogrzewany jest elektronicznie do temperatury 180oC powyej temperatury powietrza wlotowego.
Temperatura otoczenia mierzona jest poprzez rezystor kompensacyjny. Zmiana rezystancji w wyniku
ochadzania przez przepywajce powietrze prowadzi do spadku napicia na rezystorze pomiarowym
w granicach 1V - 5V. Czujnik HFM jest zdolny take do wykrywania take kierunku przepywu
powietrza. Dziki tej waciwoci moe on take wykrywa przedmuchy powietrza ze skrzyni
korbowej.
 27. W jaki sposb i do czego jest wykorzystywany sygna z czujnika cinienia
absolutnego w kolektorze dolotowym?
Sygna z tego typu czujnika jest wykorzystywany w sterowaniu wtryskiem paliwa. MAP sensory
mierz cinienie bezwzgldne w kolektorze dolotowym na podstawie formuy:

(cinienie atmosferyczne) (podcinienie w kolektorze) = (cinienie bezwzgldne w kolektorze)

Gdy podcinienie w kolektorze jest due (np. bieg jaowy, hamowanie silnikiem), to cinienie
bezwzgldne jest stosunkowo mae i urzdzenie sterujce wyznacza ma dawk paliwa. Gdy
podcinienie w kolektorze jest mae (np. pene otwarcie przepustnicy), to cinienie bezwzgldne jest
due i urzdzenie sterujce wyznacza du dawk paliwa.

28. W jakim celu stosuj si zawr recyrkulacji spalin (EGR)?

Zawr recyrkulacji spalin (EGR) stosuje si w celu nawrotu czci spalin do cylindrw. Dziki zassaniu
spalin z powrotem do rury dolotowej, w powietrzu zmniejsza si ilo tlenu, wic spalanie przebiega
spokojniej a co za tym idzie temperatura w cylindrach wyranie spada dziki czemu w procesie
spalania wytwarza si mniej zwizkw szkodliwych.

29. Omwi 3 rne elektrozawory. Wymieni parametry sygnaw sterujcych

elektrozaworami.
- zawr powietrza dodatkowego;
- zawr biegu jaowego;
- zawr regeneracji zbiornika;
- elektrozawr modulacji podcinienia.

Sygnay sterujce:
- natenie prdu rozgrzewajce bimetal;
- wypenienie ujemnego sygnau napiciowego o pewnej czstotliwoci;
- wypenienie dodatniego sygnau napiciowego o pewnej czstotliwoci;
- sygnay napiciowe o rnicowym wspczynniku wypenienia podawane na dwa uzwojenia zaworu;
- sygna napiciowy podawany na elektromagnes.

30. Omwi rnice w dziaaniu przepustnicy elektronicznej i przepustnicy z

nastawnikiem biegu jaowego.
Elektroniczny ukad sterowania przepustnic zastpuje mechaniczne cigo rozpite pomidzy
pedaem przyspieszenia a osi przepustnicy tak jak to jest zrealizowane w przepustnicy z
nastawnikiem biegu jaowego (cigem steruje si podczas obcienia silnika). Regulacja prdkoci
obrotowej na biegu jaowym odbywa si za pomoc zmian pooenia przepustnicy (przepustnica
elektroniczna), a nie jak w ukadzie przepustnicy z nastawnikiem biegu jaowego poprzez domykanie i
otwieranie kanau objtociowego, np. silniczkiem krokowym lub zaworem biegu jaowego.

31. Jakie urzdzenia wykonawcze s stosowane do zmiany pooenia reflektorw?

S to zazwyczaj elektryczne nastawniki pozycji wiate (silniki z przekadniami). Waniejsz rol
odgrywa tutaj sposb ich nastawiania. Nastawianie wiate moe odbywa si rcznie lub
automatycznie. Rczny proces polega na obsudze nastawnikw przez kierowc poprzez regulator na
desce rozdzielczej. Automatycznie urzdzenia te nastawiane s poprzez sterownik odczytujcy z
czujnikw pozycji nadwozia.

32. Rnice w budowie rdzenia magnetycznego cewki zaponowej kompaktowej i

owkowej.
Cewka kompaktowa (jednobiegunowa, konwencjonalna itp.):

1. Zacisk wysokiego napicia;

2. Przekadki izolujce;
3. Pokrywa bakelitowa;
4. Styk wewntrzny uzwojenia wtrnego;
5. Obudowa;
6. Uchwyty mocujce;
7. Paszcz z blach magnetycznych;
8. Uzwojenie pierwotne;
9. Uzwojenie wtrne;
10. Masa zalewowa;
11. Podstawa izolacyjna;
12. Rdze magnetyczny.

Uzwojenie pierwotne jest nawinite zawsze na zewntrz uzwojenia wtrnego. Jeden koniec
uzwojenia wtrnego jest poczony z jednym z kocw uzwojenia pierwotnego.

Cewka owkowa (indywidualna, pojedyncza itp.):

Uzwojenie wtrne ma poczone oba koce ze wieca zaponow, oraz jest do niego doczona dioda
by zapobiec wyadowaniu iskrowemu (przeskok iskry z uzwojenia pierwotnego po jego zamkniciu)
gdy narasta przepyw prdu przez uzwojenie pierwotne.

33. Procedury przerwa w obliczaniu kta pooenia wau korbowego.

34. Zasada dziaania wiatowodowego czujnika zabezpieczenia palcw w napdzie
podnoszenia szyby.

35. Budowa i zasada dziaania rnicowych czujnikw ze zwojem zwartym do

wyznaczania kta pooenia siownikw w silnikach ZS.
 36. Zasada dziaania czujnika Halla do analogowego pomiaru kta pooenia w zakresie
do 180o .
Czujnik ten skada si z pytki Halla oraz poruszajcego si wok po uku magnesu trwaego. Zmiana
indukcji magnetycznej dziaajcej na pytk Halla przebiega sinusoidalnie i wywouje napicie Halla
proporcjonalne do wartoci tej indukcji. Powstaje przy tym charakterystyka sinusoidalna napicia w
funkcji kta obrotu magnesu.

1 pytka Halla;
3 obracajcy si magnes trway;
kt obrotu.

37. Pomiar prdkoci ktowej waw transmisyjnych za pomoc rnicowego czujnika

Halla.
Rnicowy czujnik Halla (tzw. przecznik rnicowy) jest zbudowany z dwch pytek Halla [1],
podoa magnetycznego mikkiego [2], magnesu staego [3] i wirnika ze stali mikkiej [4].

Ukad elektroniczny oblicza rnic napi Halla z obu pytek (rnica indukcji magnetycznej
dziaajcej na kad z pytek). Tranzystor wyjciowy jest przeczany w zalenoci od tej rnicy.
Wartoci graniczne tej rnicy s definiowane dla danego typu czujnika na podstawie budowy koa
zbatego oraz waciwoci pytek i magnesu trwaego.
Gdy koo zbate obraca si powoduje to wytworzenie sygnau o amplitudzie prostoktnej na wyjciu
ukadu elektronicznego. Czstotliwo tego sygnau jest proporcjonalna do prdkoci ktowej wau.
 38. Przeznaczenie i realizacja pomiaru momentu w elektrycznym wspomaganiu
kierownicy.
Realizuje si to przez czujnik magnetoindukcyjny, skadajcy si z drka skrtnego, umocowanego
do wau kierownicy, czujnika pooenia ktowego oraz ukadu elektronicznego analizujcego sygna.
Przeznaczony jest on do wyznaczenia odpowiednich wartoci, ktre nastpnie s analizowane przez
ukad elektroniczny, ktry ma za zadanie wysterowanie silnika wspomagajcego kierownic.

39. Przedstawi zaleno cinienia w cylindrze silnika ZI w funkcji kta obrotu dla
zaponu optymalnego oraz zbyt wczesnego i zbyt pnego.

Zmiany cinienia w komorze spalania w zalenoci od kta obrotu wau korbowego silnika, dla trzech
wartoci kta wyprzedzenia zaponu:
1 - wartoci prawidowej, gdy mieszanka zostaa zapalona w chwili Z1;
2 - za maej wartoci, gdy mieszanka zostaa zapalona w chwili Z2;
3 - za duej wartoci, gdy mieszanka zostaa zapalona w chwili Z3 (spalaniu temu mog towarzyszy
objawy spalania stukowego).

ks - cinienie gazw spalinowych w komorze spalania;

GMP - grny martwy punkt;
Z - kt wyprzedzenia zaponu;
A i B - charakterystyczne wartoci ktw obrotu wau korbowego, ze wzgldu na wzajemne
ustawienie elementw mechanizmu tokowo-korbowego.
 40. Przedstawi schemat klasycznego ukadu zaponowego. Zaznaczy elementy
odwzorowujce rezystancj nagaru i upywnoci przewodw WN.

1. Cewka zaponowa;
2. Krzywka rozrzdu;
3. Rozdzielacz zaponu;
4. wieca zaponowa.

R1, R2 rezystancja przewodw WN;

R3 - rezystancja nagaru i upywnoci przewodw WN;
C2 - pojemno wiecy i przewodw WN.
41. Wymieni i zilustrowa fazy dziaania ukadu zaponowego.
42. Naszkicowa przebieg napicia na elektrodach wiecy zaponowej podczas zaponu.