Pomiary stopy bdw urzdze

Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

Pomiary stopy bdw urzdze cyfrowych
linii radiowych

Jan Bogucki

Rozpatrzono zagadnienie pomiaru cyfrowych urzdze horyzontowych linii radiowych. Przedstawiono sposb
pomiaru stopy bdw urzdze, ze szczeglnym zwrceniem uwagi na badanie wasnej i szcztkowej elementowej
stopy bdw.

linie radiowe, urzdzenia, jako transmisji

Wprowadzenie
Wymagania dotyczce urzdze cyfrowych linii radiowych [3, 6, 9] oraz sposb pomiaru [11] ich
parametrw s jednoznacznie okrelone w dokumentach ETSI (European Telecommunications Stan-
dards Institute), normach europejskich EN (European Standard) i zaleceniach ITU (International
Telecommunication Union) [10]. Testujc lini radiow mierzy si wiele parametrw, takich jak:
moc wyjciowa, rozkady widma, emisje uboczne, tolerancje czstotliwoci, tumienno niedopa-
sowania, tumienie sygnau o czstotliwoci lustrzanej, poziom mocy sygnau generatora lokalnego
na wejciu odbiornika, sygnay progowe, odporno na zakcenia, zakres dziaania automatycznej
regulacji wzmocnienia i wasn elementow stop bdw. Pomiary te, w zalenoci od typu badanej
linii radiowej i dostpnych urzdze pomiarowych, s bardziej lub mniej pracochonne i czasochonne.
Szczeglnie uciliwe jest badanie wasnej elementowej stopy bdw. Podczas pomiaru urzdzenie
powinno pracowa w warunkach odpowiadajcych normalnym warunkom pracy, a wasna elementowa
stopa bdw powinna by mierzona w okrelonym ale niestety do dugim czasie, np. 24 godzin.
Wynika to z waciwoci tego parametru, co uwzgldniono w wymaganiach dotyczcych urzdze
linii radiowych [7, 8]. ETSI systematycznie prowadzi modykacj wymaga i metody pomiarowej
wasnej elementowej stopy bdw. W artykule opisano dotychczas wykonywane pomiary wasnej
elementowej stopy bdw BBER (Background Bit Error Rate) i nowo zaproponowanej przez ETSI
szcztkowej elementowej stopy bdw RBER (Residual Bit Error Rate).

Urzdzenia linii radiowej

Teletransmisyjna linia radiowa (rys. 1) umoliwia przesyanie sygnaw midzy dwoma punktami
przestrzeni za pomoc fal elektromagnetycznych, rozchodzcych si wzdu trasy okrelonej przede
wszystkim kierunkowymi waciwociami anten. Systemy horyzontowych linii radiowych nale
do systemw telekomunikacyjnych, ktre realizuj bezprzewodowe kanay transmisyjne. W skad
linii radiowej wchodzi wiele urzdze, a elementem sprzgajcym anten nadawcz i odbiorcz
jest rodowisko propagacji fal elektromagnetycznych atmosfera ziemska [2]. W cyfrowych liniach
radiowych stosuje si modulacje kluczowane: kluczowanie czstotliwoci FSK (Frequency Shift Key),
kluczowanie fazy PSK (Phase Shift Keying) lub modulacje wielopoziomowe. Praktycznie nie jest

84
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

wykorzystywane kluczowanie z przesuwem amplitudy ASK (Amplitude Shift Key) ze wzgldu na jego
du wraliwo na zakcenia zewntrzne oraz nieefektywne wykorzystanie mocy nadajnika.
Wikszo urzdze cyfrowych linii radiowych pracuje z modulacj fali cigej poredniej czsto-
tliwoci, lecz w niektrych urzdzeniach jest stosowana modulacja bezporednia fali cigej bardzo
wielkiej czstotliwoci. Natomiast przy odbiorze sygnaw cyfrowych jest powszechnie stosowana
detekcja koherentna.

Rys. 1. Schemat blokowy linii radiowej

Podstawowymi parametrami stacji nadawczo-odbiorczej s:

czuo odbiornika z charakterystyki elementowej stopy bdw w funkcji mocy odbieranej
deniuje si minimaln warto mocy sygnau na wejciu odbiornika, zapewniajc okrelon
warto elementowej stopy bdw mniejsz ni przewidziano w normie dla danego typu
urzdzenia; pomiar powinien by dokonany w warunkach odpowiadajcych warunkom pracy, bez
zakce, z poziomem mocy sygnau wejciowego odniesionym do pkt. B (rys. 1);
wasna elementowa stopa bdw okrela stabilno parametrw urzdzenia, tzw. to bdw;
naley j mierzy w warunkach pracy bez zakce z odpowiednim poziomem mocy sygnau
wejciowego odniesionym do pkt. B (rys. 1); jest ona mierzona zwykle w cigu 24 godzin;
odporno na zakcenia ssiedniokanaowe i wsplnokanaowe w rzeczywistych warunkach
czsto na jedn wspln anten pracuje kilka urzdze nadawczo-odbiorczych; odporno na
zakcenia okrela minimaln warto mocy sygnau na wejciu odbiornika do pkt. B (rys. 1)
i maksymalny poziom sygnau zakcajcego, przy ktrych BER = 106 dla danego stosunku
mocy sygnau do mocy zakce;
odporno na zakcenia fal cig w odbiorniku, pracujcym z poziomem sygnau
wejciowego rwnym wartoci mocy sygnau progowego dla BER = 106 , wprowadzenie sygnau
zakcajcego w postaci niemodulowanej fali cigej o poziomie mocy o 30 dB wikszym od
poziomu sygnau podanego i o dowolnej czstotliwoci, z wyjtkiem przedziau czstotliwoci
o szerokoci dwch odstpw kanaowych, nie powinno powodowa wzrostu wartoci BER
powyej 105 ;
poziom mocy sygnau generatora lokalnego na wejciu odbiornika poziom mocy sygnau
generatora lokalnego, bdcego czci odbiornika, mierzony w pkt. B (rys. 1), powinien by nie
wikszy ni przewidziano w normie dla danego typu urzdzenia;

85
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

tolerancja czstotliwoci generatora lokalnego niedokadno nastawienia czstotliwoci

i czynniki krtkookresowe oraz dugookresowe nie powinny powodowa zmian tolerancji
czstotliwoci generatora lokalnego wikszych ni dopuszczono w normie dla danego typu
urzdzenia;
tumienie sygnau o czstotliwoci lustrzanej nie powinno by mniejsze ni przewidziano
w normie dla danego typu urzdzenia;
poziom mocy i tolerancja czstotliwoci nadajnika powinny by zgodne z wymaganiami dla
danego typu urzdzenia;
poziom emisji ubocznych, mierzony w pkt. C (rys. 1), nie powinien by wikszy ni przewidziano
w normie dla danego typu urzdzenia.

Stopy bdw
W liniach radiowych liczba przesyanych bdnych bitw jest funkcj poziomu sygnau odbieranego
RSL (Received Signal Level). Bardzo sabe sygnay s transmitowane z wieloma bdnymi bitami.
Poziom sygnau transmisji, przy ktrym nastpuje zmiana z kilku do wielu bdw, jest nazywany
progiem czuoci odbiornika. Gdy natenie sygnau odbieranego wzrasta, wwczas liczba bdw
maleje do bardzo maego poziomu, zwanego tem bdw (rys. 2). Gdy poziom sygnau odbieranego
jeszcze wzrasta i osiga punkt, powyej ktrego odbiornik jest przesterowany, wwczas liczba bdnych
bitw zaczyna gwatownie wzrasta.

Rys. 2. Zmiany elementowej stopy bdw w zalenoci od poziomu sygnau odbieranego

Jednym z parametrw okrelajcych jako linii radiowej s stopy bdw: elementowa stopa bdw,
wasna elementowa stopa bdw i szcztkowa elementowa stopa bdw.

86
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

Elementowa stopa bdw BER (Bit Error Rate) jest parametrem statystycznym i dobrze oddaje
jako transmisji tylko wtedy, gdy bdy s spowodowane gwnie przez addytywny szum gaussowski,
natomiast w przypadku bdw seryjnych s potrzebne inne miary jakoci transmisji.
Wasna elementowa stopa bdw BBER lepiej okrela jako urzdze, a ponadto wykonywana
w warunkach laboratoryjnych precyzuje tylko parametry zestawu nadawczo-odbiorczego, eliminujc
czynniki propagacyjne, co jest niewtpliwie zalet tej metody. Mierzy si wwczas, przy nominalnym
poziomie sygnau wejciowego, czas transmisji z wieloma bdami SES (Severely Errored Second),
tzn. policzonymi w czasie jednej sekundy, w sytuacji gdy w odbieranym sygnale cyfrowym stopa
bdu jest wiksza od wartoci wymaganej.
Szcztkowa elementowa stopa bdw RBER daje bardziej miarodajn ocen jakoci urzdze
cyfrowych linii radiowych ni pomiar wasnej elementowej stopy bdw. Mierzy si wwczas
liczb sekund z bdami ESR (Errored Second Rate), tzn. liczb jednosekundowych okresw
czasu, w ktrych w odbieranym sygnale cyfrowym wystpi przynajmniej jeden bd. Umoliwia to
precyzyjn ocen jakoci urzdze cyfrowej linii radiowej w warunkach pracy bez zanikw sygnau,
ale z uwzgldnieniem wasnych bdw, wpywu rodowiska, a przede wszystkim efektu interferencji.
Pomiar wykonuje si przy nominalnym poziomie sygnau odbiornika, ale w obecnoci zakcajcego
sygnau interferujcego.

Wasna elementowa stopa bdw

Wasna elementowa stopa bdw BBER okrela jako urzdze danej linii radiowej w normalnych
warunkach jej pracy bez zakce wsplnokanaowych i ssiedniokanaowych.

Warunki pomiarw wasnej elementowej stopy bdw

Wasn elementow stop bdw urzdzenia odbiorczego naley mierzy w warunkach odpowiada-
jcych normalnym warunkom pracy przsa linii radiowej, bez zakce, z poziomem mocy sygnau
wejciowego (odniesionym do wejcia urzdzenia przed zwrotnic wielokanaow pkt. C na rys. 1)
o 10 dB wikszym od wyznaczonego poziomu mocy sygnau progowego dla wartoci elementowej
stopy bdw BER = 106 . Warto elementowej stopy bdw BER jest zdeniowana jako stosunek
bdnie odtworzonych bitw (0 zamiast 1 lub 1 zamiast 0) do cakowitej liczby bitw przesanych
w okrelonym przedziale czasu:
liczba bitw bdnie odebranych
BER =
cakowita liczba bitw nadanych
.

Wasna elementowa stopa bdw urzdzenia odbiorczego cyfrowej linii radiowej, mierzona w cigu
24 godzin, nie powinna by wwczas wiksza ni:

1010 w przypadku linii o przepywnoci do 34 Mbit/s;

1011 w przypadku linii o przepywnoci powyej 34 Mbit/s.

Deniuje si te minimalny czas trwania pomiaru w zalenoci od przepywnoci badanej cyfrowej

linii radiowej i okrela liczb bdw, jakie mog pojawi si w tym czasie (tabl. 1). W rzeczywistych
warunkach transmisji zawsze towarzysz szumy, ktre mog objawi si jako:

87
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

bd podstawienia synchronizator elementowy zastpuje omykowo zero jedynk lub odwrotnie

jedynk zerem;
bd straty zegar elementowy rozstraja si skokowo i zostaje zgubiony bit danych;
bd nadmiaru w zegarze elementowym powstaje dodatkowy impuls, co jest rdem
dodatkowego bitu.

Tabl. 1. Dopuszczalna liczba bdw wykryta podczas testu BBER

dla linii o przepywnoci od 2 Mbit/s do STM-1
(Synchronous Transport Module Level 1)
Przepywno Minimalny czas pomiaru Maksymalna
[Mbit/s] [godz] liczba bdw
2 24 17
8 16 38
34 24 27
51 16 27
140/STM-1 8 36/41

Pomiary wasnej elementowej stopy bdw

Pomiary wasnej elementowej stopy bdw przeprowadza si w takim ukadzie, jak na rys. 3.

Rys. 3. Ukad do pomiaru wasnej elementowej stopy bdw

88
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

Wymagane s nastpujce przyrzdy:

generator sygnaw pseudolosowych,

tumik regulowany,
miernik mocy wraz z gowic pomiarow,
detektor bdw.

Przed pomiarami BBER naley ustawi wymagany poziom mocy sygnau progowego na wejciu
odbiornika, a tym samym naley wykona pomiary parametrw stacji nadawczej, ktra bdzie
wykorzystywana jako rdo znanego sygnau pseudolosowego. Pomiary te sprawdzajce tylko
zgodno parametrw deklarowanych przez producenta powinny obejmowa:

pomiar czstotliwoci fali nonej,

pomiar rozkadu widma sygnau,
pomiar mocy wyjciowej.

Przy wykonywaniu pomiaru stacja nadawcza jest w trybie normalnej pracy (sygna zmodulowany),
a generator sygnaw pseudolosowych, doczony do wejcia stacji nadawczej, zapewnia odpowiedni
dugo sekwencji cigu bitw (215 1 lub 223 1) oraz odpowiedni kod: HDB3 (High Density Bipolar
Order 3) lub CMI (Coded Mark Inversion). Nadajnik emituje sygna o poziomie mocy, zgodnie ze
specykacj dla danego urzdzenia, o 10 dB wikszym od poziomu mocy sygnau progowego dla
elementowej stopy bdw BER = 106 . Przykadowo dla linii radiowej z modulacj 4-wartociow,
np. 4-FSK lub 4-QAM (Quadrature Amplitude Modulation), pracujcej z przepywnoci 2 8 Mbit/s
w pasmie 38 GHz, poziom mocy dla elementowej stopy bdw BER = 106 jest rwny 73, 5 dBm.
Po wymaganym okresie pracy urzdzenia, np. 24 godz., odczytuje si zmierzon, za pomoc detektora
bdw, warto BBER. Uzyskany wynik porwnuje si z wymaganiami dla danego typu urzdze
linii radiowej.

Szcztkowa elementowa stopa bdw

Szcztkowa elementowa stopa bdw RBER dostarcza operatorowi sieci informacji o jakoci
zastosowanych urzdze, a mianowicie cyfrowego modulatora, nadajnika, odbiornika i demodulatora,
a wic okrela, czy modem i ukady wielkiej czstotliwoci, zapewniaj transmisj sygnau, przy
zachowaniu odpowiedniego ta bdw.
Warunki pomiaru szcztkowej elementowej stopy bdw RBER s symulacj pracy urzdze
linii radiowej w obecnoci zakce. Umoliwia to zmniejszenie czasu pomiaru (w porwnaniu
z BBER) kosztem rozbudowania ukadu pomiarowego. Poza tym przyblia warunki pomiaru do
rzeczywistych, gdy urzdzenie czsto pracuje w obszarze ze szczeglnie duym zagszczeniem linii
radiowych [1, 5].

89
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

Warunki pomiarw szcztkowej elementowej stopy bdw

Szcztkow elementow stop bdw urzdzenia naley mierzy w warunkach odpowiadajcych
pracy przsa linii radiowej w warunkach zakce. Poziom mocy sygnau wejciowego (odniesionego
do wejcia urzdzenia przed zwrotnic wielokanaow pkt. C na rys. 1) powinien by wikszy
o 15 dB 35 dB od poziomu mocy sygnau progowego dla elementowej stopy bdw BER = 106 .
Natomiast sygnaem zakcajcym jest sygna o czstotliwoci pierwszego kanau ssiedniego
analogicznie zmodulowanego o poziomie mocy:

mniejszym o 4 dB od poziomu mocy sygnau podanego, dla urzdze z 64- lub 128- war-
tociow modulacj (np. 64 QAM lub 128 QAM) dla urzdze klasy 5a [4]; w klasie 5a
s urzdzenia o przepywnoci 155 Mbit/s z ortogonalnym polaryzacyjnie 28 MHz kanaem
ssiednim ACAP (Adjacent Channel Alternate Polarization) [4];
wikszym o 3 lub 4 dB od poziomu mocy sygnau podanego, dla urzdze z 64- lub
128-wartociow modulacj (np. 64 QAM lub 128 QAM) dla urzdze klasy 5b [5]; w klasie 5b
s urzdzenia o przepywnoci 155 Mbit/s ze zgodnym polaryzacyjnie 28 MHz kanaem
ssiednim ACCP (Adjacent Channel Co-Polarization) [4];
wikszym o 6 dB od poziomu mocy sygnau podanego dla pozostaych urzdze.

Okrela si minimalny czas pomiaru, w ktrym nie powinny pojawi si bdy (tabl. 2).

Tabl. 2. Minimalny czas pomiaru RBER

bez wystpowania bdw

Przepywno Minimalny czas pomiaru

Bdy
[Mbit/s] [min]
2 82 0
8 21 0
34 50 0
51 34 0
140/STM-1 108 0
622 27 0

Pomiary szcztkowej elementowej stopy bdw

Pomiary szcztkowej elementowej stopy bdw przeprowadza si w ukadzie takim, jak na rys. 4,
przy czym stacja nadawcza 1 i badana stacja odbiorcza stanowi waciwy zestaw nadawczo-odbiorczy
przsa linii radiowej, natomiast stacja nadawcza 2 jest stacj zakcajc.
Na wyjciach stacji nadawczych znajduj si trakty falowodowe, zawierajce mikrofalowe tumiki
regulowane doczone do odpowiednich wrt sprzgacza kierunkowego, ktrego trzecie wrota
s poczone przez trzeci tumik regulowany z wejciem falowodowym badanego odbiornika
(na rys. 1 punkt B dla urzdze jednokanaowych, a punkt C dla urzdze wielokanaowych).

90
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

Zakres nastawianych wartoci tumiennoci w traktach falowodowych jest tak dobrany, aby zapewni
podane zakresy poziomw mocy sygnaw na wejciu odbiornika.

Rys. 4. Ukad do pomiaru szcztkowej elementowej stopy bdw

Wymagane s nastpujce przyrzdy:

generator sygnaw pseudolosowych,

trzy tumiki regulowane,
miernik mocy wraz z gowic pomiarow,
detektor bdw.

Do wej stacji nadawczych (punkty Z) s doczone niezalene generatory pomiarowe generujce

pseudoprzypadkowe sekwencje bitowe o strukturze ramki sygnau. Natomiast do wyjcia stacji
odbiorczej (punkt Z) jest doczony detektor bdw porwnujcy bity odebrane z bitami nadawanymi.
Przy wykonywaniu pomiaru stacja nadawcza jest w trybie normalnej pracy (sygna zmodulowany),
a generator sygnaw pseudolosowych, doczony do wejcia stacji nadawczej zapewnia odpowiedni
dugo sekwencji cigu bitw (215 1 lub 223 1) oraz odpowiedni kod: HDB3 lub CMI. Nadajnik
powinien emitowa sygna o poziomie mocy, zgodnie ze specykacj dla danego urzdzenia, od 15 dB
do 35 dB wikszy od poziomu mocy sygnau progowego dla elementowej stopy bdw BER = 106 .

91
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

Przykadowo, dla linii radiowej z modulacj 16- lub 32-wartociow, np. 16 QAM lub 32 QAM,
pracujcej z przepywnoci 155 Mbit/s w pasmie 38 GHz, poziom mocy dla elementowej stopy
bdw BER = 106 jest rwny 62,5 dBm. Nastpnie wcza si zakcajc stacj nadawcz 2,
z modulacj tak sam jak w nadajniku 1, pracujc na czstotliwoci dolnego lub grnego ssiedniego
kanau, a za pomoc tumika 2 ustawia si wymagan moc (patrz: warunki pomiarw).
Po wymaganym okresie pracy urzdzenia (np. 82 min) odczytuje si warto RBER. Uzyskany wynik
porwnuje si z wymaganiami dla danej linii radiowej.

Wnioski
Przy badaniu urzdze linii radiowych jest istotne okrelenie ta bdw, tzn. wpywu zewntrznych
i lokalnych sygnaw zakcajcych, nieidealnoci modemu, uktuacji fazowych w ukadach regeneracji
nonej i taktu, wpywu nieliniowej charakterystyki fazowej kanau transmisyjnego oraz nieidealnoci
ukadw prbkujcych i decyzyjnych.
Dotychczasowa metoda pomiaru elementowej stopy bdw polegaa na pomiarze wasnej elemen-
towej stopy bdw (BBER), ktry jest uciliwy ze wzgldu na do dugi czas jego trwania,
np. 24 godziny.
Zaproponowana nowa metoda, sprowadzona do pomiaru szcztkowej elementowej stopy bdu (RBER),
trwa kilkadziesit minut i jest przeprowadzana w warunkach bardziej zblionych do rzeczywistych,
gdy w obecnoci sygnau zakcajcego.
Zmiana metody pomiaru elementowej stopy bdw ma wane znaczenie dla producentw urzdze
linii radiowych, a take dla laboratoriw akredytowanych przeprowadzajcych takie badania.

Bibliograa
[1] Bogucki J.: Cyfrowe linie radiowe z odbiorem zbiorczym. Infotel, 1999, nr 4, s. 1214
[2] Bogucki J.: Struktura i czstotliwoci horyzontowych linii radiowych. Elektronizacja, 2000,
nr 7-8, s. 1316
[3] Bogucki J.: Wpyw warunkw propagacji na niezawodno pracy horyzontowych linii radiowych.
Przegld Telekomunikacyjny + Wiadomoci Telekomunikacyjne, 1997, nr 3, s. 159164
[4] Bogucki J.: Wspczesne cyfrowe systemy radiowe cznoci staej. Przegld Telekomunika-
cyjny + Wiadomoci Telekomunikacyjne, 2004, nr 4, s. 180184
[5] Bogucki J.: Zakcenia interferencyjne. Infotel, 2001, nr 9, s. 8386
[6] Bogucki J., Wielowieyska E.: Propagation reliability of line-of-sight radio relay systems above
10 GHz. W: Materiay z midzynarodowej konferencji 17th International Wrocaw Symposium
and Exhibition on Electromagnetic Compatibility, Wrocaw, Poland, 2004, s. 3740
[7] EN 300 197 V1.6.1: Fixed Radio Systems; Point-to-point equipment; Parameters for radio
systems for the transmission of digital signals operating at 32 GHz and 38 GHz. 2002
[8] EN 300 234 V1.3.2: Fixed Radio Systems; Point-to-point equipment; High capacity digital radio
systems carrying 1 STM-1 signals and operating in frequency bands with about 30 MHz
channel spacing and alternated arrangements. 2001

92
 Pomiary stopy bdw urzdze
Jan Bogucki cyfrowych linii radiowych

[9] Gborys L., Dumania E.: Metodyka projektowania cyfrowych linii radiowych. Prace I, 1991,
nr 98, s. 91142
[10] ITU-R F.634-4: Error performance objectives for real digital radio-relay links form-ing part of
the high-grade portion of international digital connections at a bit rate below the primary rate
within an integrated services digital network. 1997
[11] Janczurowicz K., Zawiasa R.: Pomiary linii radiowych. Pomiary w Telekomunikacji, 1996, nr 2,
s. 127

Jan Bugucki
In. Jan Bogucki (1947) absolwent Wydziau Elektroniki Politechniki
Warszawskiej (1972); dugoletni pracownik Instytutu cznoci w Warszawie
(od 1973); autor ponad stu publikacji naukowych; zainteresowania naukowe:
cyfrowe linie radiowe, telewizja cyfrowa, propagacja fal w troposferze,
kompatybilno elektromagnetyczna.
e-mail: J.Bogucki@itl.waw.pl

93