wiczenie 1.

Przeznaczenie i budowa narzdzi skrawajcych

I. Zagadnienia do przygotowania

1. Budowa narzdzi jednolitych i skadanych.

N tokarski jednolity (rys. 3a) jest to narzdzie, w ktrym zarwno cz chwytowa jak i
cz
robocza wykonane s z jednego materiau, np. ze stali narzdziowej bd szybkotncej.
Narzdzie
czone w sposb trway posiada np. wlutowan pytk z wglika spiekanego w korpus ze stali
konstrukcyjnej (rys. 3b)

N tokarski skadany (rys. 4) jest to narzdzie, ktre skada si z trzonka, pytki

skrawajcej oraz
elementu mocujcego. Trzonek wykonany jest najczciej ze stali konstrukcyjnej a do niego
dokrcona jest pytka skrawajca z wglika spiekanego, ceramiki czy materiau super twardego.
Dziki zastosowaniu wymiennych ostrzy operator szybko moe wznowi prac na obrabiarce,
bez koniecznoci dugotrwaego ostrzenia narzdzia.

2. Czci skadowe narzdzi; identyfikacja czci roboczej, chwytowej i czcej.

Podstawowymi elementami konstrukcyjnymi narzdzia s czci zwane:

1. chwytow,
2. robocz,
3. czc.

Cz chwytowa suy do ustalania pooenia krawdzi skrawajcej oraz do mocowania

narzdzia w celu przeniesienia przez nie obcienia momentem lub siami skrawania. Czci
chwytowe maj rne ksztaty. Mog to by powierzchnie walcowe zewntrzne (wierta),
wewntrzne (otwory we frezach tarczowych), stokowe zewntrzne (frezy trzpieniowe),
wewntrzne (rozwiertaki) lub ksztaty wielobokw; najczciej kwadratw, prostoktw.

Cz robocza obejmuje elementy konstrukcyjne zwizane bezporednio z prac

narzdzia, a wic skrawaniem i wykaczaniem obrabianej powierzchni oraz prowadzeniem
narzdzia w stosunku do przedmiotu lub przyrzdu obrbkowego.

Cz skrawajca, fragment czci roboczej wykonujcej proces skrawania, skada si z

jednego lub wikszej liczby ostrzy skrawajcych, ktrych odpowiednie powierzchnie stykaj
si w czasie skrawania albo z powstajcym wirem albo z powstajc powierzchni na
przedmiocie.

3. Identyfikacja powierzchni natarcia i przyoenia, krawdzi skrawajcych, naroa.

Stosowane nazwy krawdzi i powierzchni w narzdziach skrawajcych pokazano na przykadzie

noa tokarskiego (rys.1.8.).
Powierzchni (lub powierzchnie), po ktrych spywa wir nazwano natarcia A, oraz
powierzchni (lub powierzchnie), nad ktr przechodzi powierzchnia uksztatowana na
przedmiocie obrabianym nosi nazw przyoenia A.
Powierzchnia przyoenia pomocnicza A styka si z powierzchni obrobion. Wyrnia si
gwn krawd skrawajc S w miejscu przecicia pierwszej powierzchni natarcia A z pierwsz
 powierzchni przyoenia A. W miejscu przecicia powierzchni natarcia z pierwsz pomocnicz
powierzchni przyoenia A powstaje pomocnicza krawd skrawajca S.

4. Materiay narzdziowe - skad, waciwoci, zakresy stosowania (stal szybkotnca,

wgliki spiekane, cermetale, ceramika, materiay supertwarde - CBN, PKD i MKD,
materiay cierne).

Aby dokadnie pozna gatunek materiau, z jakiego wykonana jest pytka skrawajca, naley znajc
oznaczenie Producenta posuy si katalogiem. Oznaczenia te czasami naniesione s
bezporednio na pytce (rys. 15) bd na opakowaniu pytki.
Nie posiadajc oznaczenia, moemy jedynie orientacyjnie okreli materia pytki. Pytki
ceramiczne, poza oczywistymi organoleptycznymi cechami, charakteryzuj si brakiem amacza
wira, czsto nie ma rwnie otworu.
Pytki ceramiczne maj zazwyczaj zaokrglon bd fazowan krawd skrawajc. Poszczeglne
gatunki ceramiki mona odrni za pomoc kolorw:
ceramika tlenkowa
o czysta kolor biay
o mieszana jasnoszary
o zbrojona szaro-zielony
ceramika azotkowa kolor ciemnoszary
Pytki borazonowe bd diamentowe (ze wzgldu na swoj cen) zazwyczaj maj jedynie
wbudowany tips bd wlutowane naroe z materiau supertwardego. Korpus pytki jest w tym
przypadku zazwyczaj wglikiem spiekanym.
Rnorodno gatunkw wglikw spiekanych uniemoliwia ich organoleptyczne rozrnienie.
Wgliki rni si midzy sob wielkoci ziarna, zawartoci poszczeglnych wglikw i spoiwa,
brakiem bd wystpowaniem pokry, rodzajem nanoszenia pokry (CVD i PVD), gruboci pokry,
rnorodnoci pokry. Ponadto niekiedy stosuje si inne pokrycie na powierzchni natarcia, a inne
na
powierzchni przyoenia. Charakterystycznym pokryciem jest natomiast zotawy azotek tytanu
(TiN).