How can we design future

sonic experiences? How can

we design public space that
encourages listening? How can
we define the conditions for
a participatory tuning of our
sound environment? How can
we tactically undertake an urban
sound design strategy? W jaki
sposb projektowa przysze
dowiadczenia dwikowe?
Jak zaprojektowa przestrze
publiczn, ktra skaniaaby
do suchania? Jakie warunki
stworzy, aby kady mg wczy
si w proces strojenia naszego
rodowiska dwikowego?
Jak taktyk przyj przy
projektowaniu dwikowej
przestrzeni miasta?
Urban Sound
Design Process

Projektowanie
dwikowe przestrzeni
miejskiej

Caroline Claus

Warszawa 2015
 Caroline Claus
Urban Sound Design Process. . . . 4
Introduction . . . . . . . . . 4
Design Process. . . . . . . . 6
Case: Urban Sound
Design Studio MDM . . . . 23
3 Zones . . . . . . . . . . 30
Conclusion. . . . . . . . . 42
Krzysztof Marciniak
Oscillations . . . . . . . . . . . 44

Caroline Claus
Projektowanie dwikowe
przestrzeni miejskiej. . . . . . . 50
Wprowadzenie . . . . . . . 50
Proces projektowania. . . . 53
Realizacja: Urban Sound
Design Studio MDM . . . . 70
3 Strefy . . . . . . . . . . 76
Podsumowanie. . . . . . . 90
Krzysztof Marciniak
Drgania. . . . . . . . . . . . . 92

redakcja/ edited by
Krzysztof Marciniak
Urban Sound
Design Process
Caroline Claus
Introduction
Imagine urban space as a set of frequencies that
you can experience and engage with. Moving
through an urban landscape you can hear dif-
ferent types of sounds some frequencies are
filtered, some are enhanced. Sounds are moving
through space, interacting with the physical
design of a place, the experience of people living
there, and you. Try to listen differently and be-
come alert to various qualities of the urban sound
environment and your brains response to it. Your
ears help you to navigate through your surround-
ings by picking up on spatial clues in the reflected
sound waves. Imagine urban space as the sphere
of a multiplicity of trajectories, a space consisting
of discontinuous topological fields produced
through ongoing interactions between sound,
urban design and people. Its a way of thinking
that opens things up a lot. Understanding the
urban landscape as a sphere of sonic possibilities
promotes a new understanding of the sensorial
4 5
meaning of sound, and suggests new creative
strategies to engage with, critique and shape our
sonic environment.
This publication reviews urban sound design
process. Put simply, urban sound design is the
practice of modelling sonic experiences. It is
a design practice in the sense that were dealing
with shape, texture, distance, scale, ideas of
process and change. Were dealing with acoustic
space, but also with psychoacoustic space in
a very definite way that literally opens up a nor-
mal space outside of itself. Urban sound design is
not so much about the design of an object its
a sound art practice producing time-space places
that are contingent and reciprocal, invisible in the
sense of unseen. Conceived as a guide for further
exploration and the development of future sonic
experiences in the public space of Warsaw, this
publication introduces some basic conceptual
elements, design methods, tools and inspiration,
which together form a focused programme of
action. Halfway through the book, we introduce
the summer 2015 workshop at Studio MDM,
9/15 Marszakowska, to illustrate, give meaning
to, and provide context for the main elements of
the design process. We end with a reflection on
the review, and a look to future opportunities for
sound artists and landscape architects with an
interest in urban sound design.

Design Process
Take an urban space. Any contemporary urban
setting can serve as a field of investigation. Dont
take the entire city. Look for one or more urban
units that you can handle. A smaller terrain is
more appropriate because it allows you to work
on a richer and more coherent givenness about
lived experience. It is important that the chosen
terrain can become the object of a sonic project.
If your terrain is conceived as a totality you can
use it as a paradigm. Gain knowledge of your
terrain or site through direct observation and/or
research into records and published plans. For
a more experimental exploration in situ, you can
create a cut-up map la Debord.
To explore the sound environment of your
space or route you can go for small sonic research
in situ. There are several possible approaches to
reading and explaining urban sound environ-
ments. The acoustic ecology developed by
R. Murray Schafer and his associated researchers
6 7
is the most widespread and well-known approach.
However, the argumentation in soundscape stud-
ies rarely takes into account the built environ-
ment itself as a significant factor in influencing
listening qualities. For a (participatory) analysis of
the experience of everyday sounds in the context
of architectural and urban spaces, we suggest the
use of the sonic effect, a concept developed by
Henry Torgue and Jean-Francois Augoyard at the
Centre for Research on Sonic Space and Urban
Environment (CRESSON) in Grenoble, France.
To explore the properties of space that can be
experienced by listening, you can also use the
aural architecture concept developed by Barry
Blesser and Linda-Ruth Salter.
In their urban ecology of sonic effects,
Augoyard and Torgue1 set out a novel approach to
auditory experience. Acknowledging the surplus
of feeling that exists in the perception of sounds
within visual media or music, they wish to expand
this into an analysis of the vibrational experience
of a city. For Augoyard and Torgue the fixed
categories of the sound object as a minimum
perceptual unit of hearing and the soundscape
as a macrocategory, descriptive of what is
perceptible as an aesthetic unit in a sound milieu,
are inadequate. Rather than defining things in
a closed way, the sonic effect concept opens the
field to a new class of phenomena by giving some
Cut-up Map MDM Cut-up Map MDM

8 9
indication of their nature and status. It charac-
terises the modal or instrumental dimensions
of sound. The result is a revision of the notion of
the sonic city as instrument possessing merely
passive acoustic properties, replacing it instead
with a sonic instrumentarium of urban environ-
ments an idea of playing the city via its design
and thereby modulating its vibrational effects. In
their book Sonic Experience: A Guide to Everyday
Sounds, Augoyard and Torgue2 provide insight
into the variety of urban sounds and their conse-
quences for the human body. Sonic Experience is
an alphabetical sourcebook of 82 sonic effects,
including elementary, compositional, mnemo-
perceptive, semantic, psycho-motoric and electro-
acoustic effects. The book offers an extensive set
of criteria for describing and evaluating the acous-
tic and aural conditions of an urban environment.
This multidisciplinary description of spatialized
sonic effects can help you when defining aspects
of the sound identity of your project.
In Spaces Speak, Are You Listening? Barry
Blesser and Linda-Ruth Salter3 use the concept
of aural architecture to refer to the properties of
space that may be experienced by listening. They
define an approach that focuses on the way in
which listeners experience architectural spaces,
not a collection of sounds that produces space,
in opposition to the approach of Barry Truax
10
and R. Murray Schafer. For Blesser and Salter
a soundscape always includes both the sound
sources and the aural architecture of the sur-
roundings. Aural architecture emphasizes sound
primarily as illumination, whereas soundscape
emphasizes sound in itself. As Blesser and
Salter argue, the listeners experience of space is
determined by four different, mutually overlap-
ping types of space: social space, as an arena
for community cohesion; navigational space, as
local objects and geometries that combine into
a spatial image; aesthetic space, as an enhanced
aesthetic texture; and musical space, as an artistic
extension of instruments. Blesser and Salter point
out in particular the significance of aural embel-
lishments in order to cultivate aural architecture:
passive aural embellishments are the aural
analogues of pictures, tapestries, mirrors, arches
and statues.
Both the concept of aural architecture
and that of sonic effect allow you to integrate
domains of perception and action, observation
and conception, and analysis and creation.
Following Augoyard and Torgue we think of
design as an integrative process that brings
together distinct cultural sonic experiences. This
reasoning is based on two assumptions. The
first assumption sustaining the methodology is
generic: perceptive organisation is fundamentally
11
the same in everyday and specialised listening.
The second assumption is anagogic: the unifica-
tion of sound phenomena must happen through
a rediscovery of the pre-categorical approach to
listening. Augoyard and Torgue argue that listen-
ing to sonic effects and developing the capacity
to identify them are part of a rehabilitation of
general auditory sensitivity. For Blesser and Salter
the intention of considering aural architecture
is to improve auditory spatial awareness,
a complex amalgam of spatial attributes, auditory
perception, personal history and cultural values.
Go for a multidisciplinary approach.
Experiment with field recording as a method
for research into everyday spatial listening
experiences, today and in the future. Use it as
a foundation for a social and artistic practice
combining both the immersive experience of the
place or route investigated with the reflexive and
artistic possibilities of amplified listening and
sonic exploration. By recording in the field you
can draw a portrait of the richness of a place its
buildings, streets, gardens and social life and
shed light on completely different modes of Field Recording
existence. Explore the complex interweaving of
natural, social and technical processes by listen-
ing carefully, sifting through the sounds present
in the actualities of daily life. Define the sonic
texture of a space-time experience, the dominant

12 13
rhythm, and look for pulsations, (far) distance,
some patterns, continuous sounds, a wave,
and/or filters. Develop a sense of experimentation
and search for unknown sonic effects by walking,
moving and driving through urban space. Take
a moment in the middle of a crowded space and
observe the movement, the flow or hesitation
of sounds. Create choreography to capture the
sonic experience of a particular sequence of
movements. Try to let go of some preconceived
associations and see people and objects as sound
sources or instruments accessible to all. Does
your place have the potential to pull listeners into
imaginary territories, to mess with their spatial
awareness, their sense of place?
In order to document and share your ob-
servations, you can create your own sonic maps.
You can do this by adding layers to a geographical
map of your site of observation, associating
your sonic information with other site-specific
geographical data. Invite the public of your place
to contribute by asking them to share information
about their everyday use and sonic experience of
a place. Technological advances in mobile com- Sonic Cartography
puting, wireless communication, binaural audio
simulation and global positioning systems (GPS)
offer numerous possibilities for the visualisation
and distribution of the sonic characteristics of
various locations around the world. And yet, once

14 15
you understand field recording as an integra-
tive process combining distinct cultural sonic
experiences, your representation cannot merely
be a description of a static territory. What is
at stake is not the representation of space, but
representation of one or more sonic experiences,
including the mapping of movement through
space. Try to capture some of the multiplicity
and general mutability of contemporary public
space. Experiment with audio, graphic or textual
material relating to your field recording practice.
Only after knowledge of the site and sonic experi-
ence has been collected and organised can the
actual design work begin. Urban sound design
is nothing without knowledge of site: it is vital
to visit, listen to and understand your terrain.
Take your time, record in the field, discuss with
other users, and observe and experience the field
at different times of the day. Without adequate
understanding of the site and its sound environ-
ment you may proceed with a project design that
doesnt fit them.
Observed relations between the physical
space, the sound environment and the experience
of it should in turn determine your design for
future sonic experiences. Before the development
stage you can take some time to experiment
with initial ideas and new material. Developing
a design proposal is a pivotal moment in the
16
design process. At this point you make the
crossing from observation, field recording and
analysis via an individual interpretation of
that vision to urban interventions with spatial
implications. It is the stage where more questions
need to be answered, more decisions need to be
made, more possibilities are discovered. How can
we design future sonic experiences? From what
type of public space can we reinvent our relation-
ship with the urban acoustic environment? As
urban sound designers, how can we create new
space-time references which enable new forms of
appropriation and social cohesion? How can we
design public space that encourages listening?
How can we define the conditions for a participa-
tory tuning of our sound environment? How can
we tactically undertake an urban sound design
strategy?
Inspiration comes from different sources.
Explore parallel strategies in conceptual art,
underground dance and experimental music.
This can be fruitful for the development of your
project. Many experimental electronic musicians
use conceptual and compositional techniques
to evoke virtual spaces urban spaces in which
listeners are allowed to roam. Oskar Hansens
work My Place, My Music (Moje Miejsce,
Moja Muzyka) for the 1958 Warsaw Autumn
festival was influenced by Hansens experience
17
of a composition by Iannis Xenakis earlier that
year. Inspired by the work of Xenakis, Hansen
experimented with the spatiality of music,
creating audiovisual space-time. This occurred
in collaboration with Jzef Patkowski, founder
of the Polish Radio Experimental Studio. The
pavilion, which remained unbuilt, was to be
a large fabric structure suspended in a park close
to the bank of the Vistula River. In the publication
accompanying the exhibition Sounding the Body
Electric, David Crowley4 describes how visitors
to the pavilion were to be encouraged to move
through the space, listening to the music with
a heightened awareness of the natural setting
beyond it. In Hansens words each could walk
their chosen path in relation to the music al-
most as if they owned it... the spatial relativity of
the musics reception brought the listener closer
to an intimate experience of it... integrating sound
with the listeners movements as well as with the
trees and clouds5. For Crowley, Hansens aim
was the stimulation not of sensation but of the
imagination.
Urban sound design is about the organisa-
tion of a site to accommodate specific future
sonic experiences. It is probable that anything
involving design is about hierarchies and signals.
As an urban sound designer you organise social,
physical and auditory components in space and
18
time. Youre thinking of contextual relationships
more so than just standard musical relationships.
You give shape to urban form by following the
rules of acoustics, composition, symmetry or
asymmetry, and so on. A sound, an image or
a musical experience can act as the inspiration
for building the structure, for the arrangement of
the rest of the situation you then create. Moving
from the beginning to the moment where the
work begins to take a more defined shape may
cause stress. There are innumerable decisions
that go into the process of designing, and there
are also infinite possibilities within each of those
decisions. Get into what you do. Spend some time
collecting effects and testing new sounds, messing
about with things, and exploring effects on site.
Follow what inspires you, be aware of what you
want, define a goal in order to avoid getting lost,
and imagine future sonic possibilities. As previ-
ously stated, urban sound design is not purely
or even primarily about producing a single fixed
product. It is about process. Urban spaces evolve
and change, and the way they are experienced
auditorily is as moving sonic-spatial sequences
where the listener shifts and the audio sphere
changes around him/her. Urban sound design is
about creating urban space with new time and
space references which allow for autonomous
aesthetic sonic experiences.
19
Use your knowledge of the urban context, sonic
effects and aural architecture of your space to
define aspects of the sound identity of your
urban project. Set the sound stage of your design
through the use of sounds and some sound
effects. Define which acoustic features of your
physical design directly intervene in the creation
of a future sonic experience. The choice of a fa-
vourable zone of sound emission in relation to the
intended receiver is essential. Combinations of
reflections created by the shapes and materials of
walls and ceilings, and the type and intensity
of activity may impact on the transmission of
sound to the listener. Define a geometry and the
possible positions of listeners within it. Look for
other design parameters that may determine your
sonic experience. Your first design experiments
may not even end up in the final version of your
design proposal. Try to define one or more sonic
experiences to work with. Look for sounds that
have character. Can you define a sonic hook?
Bring in extra sounds and test them on site
against architectural material to create new sonic
effects. Designing can also just be about finding
a sound and then simply playing with it. Record
some improvisation on site. In a following step
you can bring in some arrangement by working
with different spatialized sonic layers and making
small changes in order to go deeper into your
20
future experience. When it comes to finishing off
your design proposal, decisions on sonic effects
and aural architecture should be clear. Try to find
ways to keep your project original and elementary
without losing dynamics.
The way you represent your design work
has a huge impact on its development and recep-
tion. Learning to draw well, for instance, helps
you convey your ideas more effectively to others.
For a representation of your design proposal you
could develop a soundwalk on site. Following
Barry Truax6 we understand soundwalks as
a possible method for exploring sonic atmos-
pheres, acoustic qualities, acoustic hot spots,
and their mutual interplay. Soundwalking is not
only very inspiring for small-scale artistic inter-
ventions, but also has potential for sound design
practices. As a designer, you can experiment
with a representation of your proposal on site,
thereby allowing the wider public to explore your
proposals for a future sonic experience. A sound-
walk representation makes possible a three-
dimensional exploration of your proposal. You
can work on a situation, perhaps a temporary
zone isolated from the conditioning of everyday
life. This moment on site can be used to create
quick aural sketches in terms of source selec-
tion, positioning and level, for the public and the
designers. The way you represent your design
21
work has a huge impact on its development and
reception. Experiment with various tools and
actions. Finally, representing the desired sonic
experience in situ makes it possible to test the
sonic effects of your proposal. Descriptive reports
of these experienced listening situations may
benefit your project.
Case: Urban Sound Design
Studio MDM
Marszakowska Street is situated in the heart
of the city. The street connects Bank Square in
the north with Union of Lublin Square in the
south. During the Warsaw Uprising of 1944,
Marszakowska Street was largely destroyed, and
many of its original public spaces and adjacent
buildings disappeared. In the years following the
war, the southern part of the street was rebuilt
and expanded as part of the completion of the
MDM (Marszakowska Dzielnica Mieszkaniowa)
housing development project (1950-1952). The
project, with Marszakowska as its central axis
and the newly established central Constitution
Square as its major public space, was conceived as
a large, self-sufficient inner-city settlement in-
tended primarily for a working-class population.
MDM is an example of social realism, a com-
munist style of architecture which postulated

22 23
a vision of the world with the ideological themes
of Marxism7. Its construction was also an oppor-
tunity to push the Church of the Holiest Saviour
(on Saviour Square) into the background of the
urban landscape.
In the last few years, Warsaw has been one
of the most dynamically developing European
cities. The city has seen enormous material,
economic and cultural transformations, attracting
a younger, more affluent population. The quality
of change covers the whole range of city activities
and profoundly alters the geographies of everyday
life for all those living and working in the city. The Studio MDM
ongoing process of neo-liberalisation takes place
within the context of social, cultural, material
and economic forms and practices grounded in
persisting socialist (and pre-socialist) patterns and
layers, in material continuities, social practices,
beliefs and cultural forms. Over the span of twenty
years of urban change, one notices not only the
highly uneven effects of urban neo-liberalisation,
but also the citizens changing attitude toward it:
from the initial mixture of fear and enthusiasm,
through the practices of domestication, to the
gradual development of political consciousness
and collective action at community level8.
Recent urban transformation also impacts
life along the southern part of Marszakowska. Expert Meeting,
It transforms daily experience and its urban Martyna Obarska
24 25
 subjects. From the 2000s Saviour Square became
popular amongst young middle-class people.
In December 2011 activists and citizens from
the Central District (rdmiecie) illegally
occupied the old socialist milk bar Prasowy at
Marszakowska 10/16 to prevent this traditional
Polish eatery with its unpretentious and (very)
cheap food from being closed down and
redesigned as an expensive restaurant9. In 2014
the Centre for Contemporary Art Ujazdowski
Castle in Warsaw took over a former commercial
establishment at 9/15 Marszakowska, with the
ambition of launching a new public programme,
Studio MDM, one of the key goals of which is to
highlight and rethink with the participation
of the public, artists and researchers the social
responsibility of a contemporary art institution.
At the start of my A-I-R Laboratory/SoC-CoS
residency, Studio MDM at 9/15 Marszakowska
served as a meeting place for a participatory
mapping session with neighbours. A group
of 6 residents participated in an inquiry into
everyday sonic experiences along Marszakowska.
Most of the participants are associated with
Stowarzyszenie Oleandrw, a local organisation
Participatory Mapping which was established in 2011 by residents and
supporters of the Southern Downtown district
of Warsaw to promote residents interests in
the area for example, the safety, cleanliness,

26 27
aesthetics and accessibility of streets, squares and and some leftist activists, together with the pres-
courtyards. During the participatory mapping ence of different urban facilities such as a hospital
session we reflected on sonic experience through and public schools, contributes to small (yet
the use of words, a ground plan, and urban negotiable) conflicts about the acoustic quality
plans for public space in the neighbourhood. of the living environment in the neighbourhood.
A simple sequence of key questions was used to Proposals for improving the acoustic quality
help residents focus on their sonic experience of are related to the plans inhabitants have for the
the neighbourhood. A soundmap was created to design and management of public space around
present and share the residents experience of their Oleandrw neighbourhood.
sound and place along Marszakowska.
The participating residents experience the
sound environment of MDM both positively
and negatively. All of them appreciate the hi-fi
sound environments of green spaces such as
the inner courtyards and the large parks, which
are within walking distance of Marszakowska.
Less popular are the spinning motor sounds of
the intersecting expressway and the busy traffic
sounds at Constitution Square. Opinions differ on
the sound environments of Marszakowska Street
and Saviour Square. Some of the inhabitants
want to hear less traffic noises at these places;
others see these sounds as inseparably linked to
the place they have chosen to live. Someone told
us that after World War II many of the survivors
favoured the sounds of building sites over the
silence of the destroyed city. The social mix,
mostly of longstanding local pensioners along
with newer, younger, more affluent inhabitants

28 29

3 ZONES
The Urban Sound Design Studio at MDM took
place in the fortnight following the residents
meeting. During several sessions, a group of
young sound artists and landscape architects
explored and worked with the approach de-
scribed above. The objective of the studio was the
design of public space and/or action for future
sonic experiences along Marszakowska Street. In
advance we defined three project areas by cutting
up a map of MDM and its surroundings into
different pieces, based on the residents everyday
experience of place and sound. We selected
zones that we found to be most interesting in
terms of sonic experience, appropriation, and
urban, architectural design. The following distinct
atmospheric unities were carved out of the
supposed unity of MDM: a monumental square,
an expressway and its surrounding neighbour-
hood, and a small-scale neighbourhood possibly
threatened by gentrification. The resulting
30
cartography could be used as a catalyst to explore
and navigate oneself through varied ambiences,
both physical and psychological. Participating
artists and designers each made a design proposal
for one of the three defined zones. They worked
on one or more sonic experiences for the public
space along Marszakowska. On the final day of
the studio they presented their ideas and design
proposals by arranging a soundwalk which was
open to the public.
ZONE #1:
Constitution Square
The name of the place refers to the Stalinist
Constitution, which was adopted in 1952. The
square was conceived as a monumental urban
space for military parades, events, ceremonies, etc.
The uniform MDM architecture, in combination
with the grand scale, was meant to be impres-
sive. The square was constructed at the axis of
Marszakowska Street. It also split the older
Koszykowa Street into two parts. According to
local residents we met, this urban stratification still
causes confusion for its users. Today, the square
is occasionally used for public gatherings and
concerts, but for most of the time its central area
serves as a car park. This type of appropriation,
together with the traffic flows generated by the
31
presence of seven major routes, contributes to the
dominance of the car in this urban public space.
Edyta Jarzb developed a short-duration
project for the central intersection at Constitution
Square. 1:10,000 is about countering the
monumental scale by adding one overwhelmingly
human element: the spoken word. Edyta uses re-
sources such as rhythm, structuring waves, silent
gaps, the reprise of a motif with different traffic
sounds, the Doppler effect, echoes and POETRY!
By manipulating the controlled waves and using
speech as performance, transcending the acoustic
noise horizon, she addresses the question of scale
in public life along Marszakowska.
1) Exclamation: Echo answers to every-
one (in Polish answer also means to
fulfil or to suit) a slogan seen on
a tram passengers shopping bag. Wish
list: to make a white and red banner
with this motto, as if for the communist
marches. It is an axiom.
2) Psycho-geographic notion: I call it cape
of listening. A segment of sidewalk an
unused extension of the tram stop cape:
a strip of land projecting into a body of
water, in this case projecting into the
waves of sound made by city traffic.
32
3) An echoic series of events: Im
performing Leopardis poem
Linfinita, broadcasting it through
a megaphone, to a score determined
by the traffic lights. A few months later
Project Phantom stick a poster up in
Constitution Square with Ferry From
Lyttelton. Both poems are about the
tendency or sensation of dissolving,
becoming absorbed by the sea.
4) Resonation: An echo answers because
thats what its paid for a line from
a song recorded in 1968 by band named
Skaldowie the most frequently played
song on Polish radio.
5) Sonic effects: ancient stoa colonnade has
a phenomenal 7x echoic reverberation;
it formed an edge of the Greek democratic
agora. The arcades on both sides of
Constitution Square have no echo.
(Edyta Jarzb)
Gustaw Gliwiski, a landscape designer and tree
climber, worked on a long-duration project for
a larger area around Constitution Square. PARC
Konstytucji is a proposal for a (re)construction
of a contextual structure in which nature speaks.
33
Gustaw uses the green space in order to have
more natural sounds in everyday sonic experi-
ence. The ambition of the project is to reduce
the presence of motorised traffic sound and
the high pitch of ventilation systems in public
space through the development of a park area,
greening and connecting existing open spaces
as a boost for natural sounds. PARC Konstytucji
can be understood as a public invitation to
a hi-fi sonic experience in a green, car-free urban
environment.

ZONE #2: Soundwalk Performance

Oleandrw 1:10,000

A second selected area was the neighbourhood

located in the southern part of MDM, shaped by
its streets: Polna, Oleandrw, Marszakowska
and Emila Zoli. Oleandrw Square is the green
heart of both the neighbourhood and its inhabit-
ants. During my residency period, the square
was the object of inhabitants meetings and
discussion of plans for a private-development
project on the site. Studio MDM is situated on
the corner of a row of buildings that separates
the more intimate Oleandrw Square from busy
Marszakowska Street.
Marianna Dobkowska, Krzysztof Marciniak Inhabitants Meeting
and Weronika Rana worked separately on

34 35
a proposal for this neighbourhood. Hi-Fi
Sequence is a project for the development of
a networked structure for a hi-fi walking, biking
and play experience. The observed contrast
between the chaotic, condensed-noise atmos-
phere of Marszakowska and the hi-fi experience
on Emila Zoli and Oleandrw lies at its origin.
On a local scale the network connects hi-fi
cross-cutting side-lines, roads and places along
Marszakowska. On a larger scale green Hi-Fi
Sequence connects Aleja Szucha, Marszakowska
and Polna (through Emila Zoli) with Waryskiego
and Pole Mokotowskie Park (by opening a new
path between buildings and creating a pedestrian
crossing through Waryskiego), to make the
experience of a larger acoustic horizon easily
accessible for all. The masking of traffic sounds,
the reduction of pitched drones and the removal
of fences have been suggested as extra tactics to
enhance hi-fi experiences along the sequences
path.
ZONE #3:
Aleja Armii Ludowej
Opened in 1974, the Aleja Armii Ludowej
expressway runs from the crossroads at
Wisostrada, intersecting the green space of
Agrykola Park, and via the flyover it passes Rondo
36
Sedlaczka; further away it crosses the Jazdw
District, running under Na Rozdrou Square,
and the southern part of MDM, running under
Marszakowska. The noise of the busy expressway
is considered by some of the residents living just
by the road to be the sound-trauma of their lives,
while others do not find it detrimental. During my
residency in Warsaw, the noise of the expressway
was partly reduced because of the nearby
azienkowski Bridge renovation works following
the fire of February 2015.
The Suggestion of the OCEAN is a proposal
for the intersection of Aleja Armii Ludowej with
Marszakowska. Izabela Smelczyska cre-
ated a short-duration project for a walk into an
environment beyond the waves of traffic sounds.
Materials employed are the everyday use of public
infrastructure, the waves of traffic sounds, and
the acoustics and sounds of a public well house
with Oligocene water. The resulting sonic spatial-
ity suggests rather than illustrates the ocean.
Through selective listening and by playing the
acoustics of the well house, Izabela makes it pos-
sible to have the effect of reminiscence intervene
in daily life.
The purpose of The Suggestion of the
OCEAN is creative engagement in
sound space, with a new, imaginary
37
 perspective. We change from passive
hearing to involved listening; this way
we expand our sound imagination.
Going through a Marszakowska
overpass above the Aleja Armii Ludowej
expressway we hear noise that is
similar to the soundscape of the ocean.
Rhythmically, approaching cars are like
waves pounding the shore (in this case
an imaginary shore of the ear). On the
short soundwalk we end up in a nearby
public well house, used daily by MDM
residents. The acoustics of the space are
reminiscent of dipping under water
distanced from the sonic atmosphere of
Aleja Armii Ludowej we begin to listen
to it processed by the concrete walls and
the specific acoustics of the place. After
a while we come up to the surface of the
city soundscape.
(Izabela Smelczyska)
Finally, Pawe Brylskis proposal leads us from
MDM to the Jazdw District. Noise ROOM is
about learning to listen to noise. At Na Rozdrou
Square, in a place under the stairs a former
bus stop the writer-curator invites people to
listen to different sounds of noise shaped by the
38
architecture of the expressway infrastructure. An
escape route to the CCA Ujazdowski Castle park
area completes the sonic sequence. Overgrown
with noise-absorbing vegetation, the path allows
visitors to experience a cut-out effect 5 metres
from the expressway. Resource materials for
Noise ROOM are the urban void, stairways to
nowhere, the audio topography of the express-
way, the acoustics of the site, an (informal) path
to Ujazdowski Castle and the Finish Houses at
Osiedle Jazdw within walking distance, etc. The
Noise ROOM is a site-specific proposal for the
experience of extreme urban sounds. Everyone is
invited to discover the place and to share his/her
experience in situ.
This is what I found in the Noise
ROOM: this space and its factures are
an instrument. Approaching the wall,
you can hear a different type of noise
than when standing close to the road.
The noise is different in the corner,
different under the stairs. The stones on
the walls have irregular shapes noise
splatters on them. The sounds falling at
different angles are reflecting the noise
in different directions. While listening
along the wall, some of the reflected
sounds become surprisingly loud and
39
clear; others are hiding in the cracks
between the stones. Concrete columns
are changing the amount and intensity
of the noise. Also remarkable are the
concrete stairs when you stand close
enough, the stairs modulate the noise,
making a vibrato. I wanted so much
to have even more options in the Noise
ROOM: plants that modulate sound;
curvatures and other textures to be
able to listen to the noise with. Passing
between them I would play the noise as
on an instrument. This place helps you Soundwalk Performance
to understand silence, enjoy silence Suggestion of the OCEAN
through listening to noise. And then you
can come out, through a narrow path
between a stone wall and trees, losing
the noise with every leaf you pass.
(Pawe Brylski)

Soundwalk Performance
Noise ROOM
40 41

Conclusion
Aimed at prospective and new urban sound
artists/designers, this publication provides an
introduction to the nature and practice of what
we define as urban sound design. After discussing
different approaches, the book explains the
design process through practices, methods and
some principles. It looks at how design proposals
can be represented in a soundwalk project.
Finally, the book reviews some projects developed
during the summer 2015 studio at Studio MDM
9/15 Marszakowska in Warsaw to illustrate, give
meaning to, and provide context for the main
elements of the design process.
42
1 Jean-Franois Augoyard and 8 Monika Grubbauer and Joanna
Henry Torgue (eds.), (2005). Kusiak, (2013). Introduction:
Sonic Experience: A Guide to Chasing Warsaw, in Chasing
Everyday Sounds. Montreal: Warsaw: Socio-Material Dynamics
McGill-Queens. of Urban Change since 1990,
2 ibidem. edited by Monika Grubbauer
3 Barry Blesser and Linda-Ruth and Joanna Kusiak.
Salter, (2007). Spaces Speak, 9 Agata Pyzik, Milk Bars: the
Are You Listening? Experiencing Polish face of gentrification?
Aural Architecture. Cambridge: The Architectural Review, 26
MIT Press. Sep. 2014. Web.
4 David Crowley, (2012).
Sounding the Body Electric, in
Sounding the Body Electric, edited
by David Crowley. d: MS.
5 Oskar Hansen, in Towards Open
Form/Oskar Hansen, edited by
Jola Gola (Frankfurt/Warsaw:
Foksal Gallery Foundation,
Revolver, 2005).
6 Barry Truax (ed.), (1999).
Handbook for Acoustic
Ecology. Vancouver:
Cambridge.
7 http://www.warsawtour.pl/en/
warsaw-for-everyone/socialist-
realism-in-warsaw-3004.html
43
Oscillations
Krzysztof Marciniak
The centre of a city oscillates, vibrates, trembles.
In a city centre there is nothing stable, nothing
solid everything is in constant motion. Each
cubic centimetre of the air, each stone, brick,
concrete slab, pane of glass, pavement, car
windscreen, rail; the eardrums of every citizen,
their eyeballs, brains, muscles, bones, livers
all the substances of the city are incessantly
penetrated by various waves. Matter is in
continual movement: acoustic waves make
it tremble, gas molecules constantly bounce
off each other, electrical charges flow, the
electromagnetic field distorts, heat transfer
occurs between bodies. Cities are unique
nowhere else could one find such a complicated
mixture of different oscillations, waves and
flows; nowhere else are these movements in
such a degree connected to human activity and
communication.
The segment of acoustic waves audible to
humans those between 20 Hz and 20,000Hz
is only the tip of the iceberg. These waves
44
are special for us; the overwhelming majority
of people are born equipped with biological
sound sensors; already in prenatal life we
learn to analyse sound and collect information
about the world around us on its basis. Despite
this, amongst the general public, sound is still
considered to be something ephemeral, and in
the frames of our critical reflection on the city
we are hardly aware of the constant vibration
of its substance. Much less we think about
electroacoustic waves, which are even farther
from what is, in the common sense, considered
to be material. Various technological tools
have been invented which enable us to use radio
waves in our daily lives; the electromagnetic field
around us is in fact an anthropogenic sculpture
in every second a plurality of frequency
bands are packed with enormous amounts of
data. How often are electricity, temperature,
electromagnetic waves (perhaps the visible
spectrum may be the only exception here) or
acoustic waves an object of actual urban studies
and urban design?
What is important is that the route that
leads to humanistic descriptions of these
factors, at least in Western culture, seems to
pass through music. The 19th-century idea
of absolute music, or the abstract approaches
of the 20th-century avant-garde (from twelve-
45
tone technique, through musique concrte,
to noise music), seem to be scarce examples
of the non-scientific, artistic and collective
contemplation of certain oscillations of matter
themselves; focused not on an object, but on
pure acoustic waves separated from what
is commonly considered to be material, and
freed from linguistic semantics. This concept
of autonomous sound, developed in the field of
contemporary music theory, became in the 70s
a basis for classic Canadian acoustic ecology, and
in this way influenced an interdisciplinary circle
of designers, scholars, urban planners, biologists
and sound study researchers in the 90s.
Recently, one may notice a larger interest in
sound studies, acoustic environments, sound art,
and the culture of sound. In the last few years,
sound once a niche discipline has become
a fancy object of scientific grant applications
and lucrative artistic subsidies. The postulate of
adopting an ear point of view is increasingly
popular, yet it seems to be something more
than just a temporary focal shift from seeing to
hearing. It is also, or perhaps in the first place,
a gesture of opening to the dynamics of our
environment, to movement which is invisible
yet audible. One could imagine a radical
expansion of the old field of acoustic ecology, by
incorporating inaudible sound frequencies and
46
other types of movement, distortion and waves
(advanced studies on underwater soundscapes
are already undertaken; biologists are also
considering sound from an animal perspective,
which is often far from the range of acoustic
waves audible to us).
I dream about turning urban studies upside-
down for a while; about scientific research on the
city, adopting a vision of the world developed
by modern physics, and at the same time using
the tools of the modern humanities and social
sciences the city as an acoustic environment,
but also an electrical network, a thermodynamic
system, an electromagnetic field. In all of these
spheres, human activity has a decisive impact
on the environment; they each reflect even
the subtlest change in city culture, and some
of them are also of crucial importance for the
processes of communication and data transfer.
The informed, critical and democratic design of
these factors could open our eyes to many social
divisions, barriers and inequalities which are
currently invisible, which are for various reasons
hidden, but also to the ones that we dont want
to see at all.
47
Projektowanie
dwikowe
przestrzeni miejskiej
Caroline Claus
przeoya Kamila Kijowska
Wprowadzenie
Wyobra sobie przestrze miejsk jako zbir
czstotliwoci, ktrych dowiadczasz i z ktrymi
wchodzisz w interakcje. Poruszajc si po miecie
moesz usysze rnego rodzaju dwiki skal, a take nad pojciami procesu i zmiany.
niektre z nich docieraj do ciebie wytumione,
inne za ulegaj wzmocnieniu. Dwiki poruszaj
si w przestrzeni, wchodz w interakcje z jej
fizycznymi waciwociami, z dowiadczeniami
yjcych w niej ludzi, z tob sam/tob samym.
Sprbuj wsucha si w rne jakoci rodowiska nie polega na tworzeniu przedmiotw jest
dwikowego i zastanw si nad tym, w jaki
sposb reaguje na nie twj umys. Uszy poma-
gaj ci odnale si w otoczeniu, wychwytujc
wskazwki dotyczce przestrzeni na podstawie
odbijajcych si fal dwikowych. Wyobra sobie
miasto jako sfer krzyowania si rozmaitych
cieek, zbir niecigych przestrzeni topologicz-
nych, bdcych wynikiem nieustajcych interakcji
50
pomidzy dwikiem, projektem urbanistycznym
i ludmi. Przyjcie takiej perspektywy stwarza
wiele nowych moliwoci. Postrzeganie miejskie-
go krajobrazu jako sfery potencjalnych brzmie
pozwala na nowo zrozumie zmysowe znaczenie
dwiku oraz skania do wypracowania nowator-
skich metod uczestnictwa, krytyki i ksztatowania
naszego rodowiska dwikowego.
Publikacja ta ma na celu przyblienie
procesu projektowania dwikowego przestrzeni
miejskiej (urban sound design), ktry w uproszcze-
niu jest prb modelowania dowiadcze dwi-
kowych. Projektowanie oznacza w tym kontekcie
prac nad ksztatem, faktur, odlegociami,
Przedmiotem tych dziaa jest przestrze
akustyczna, ale take dosownie rozumiana
przestrze psycho-akustyczna, poszerzamy
wic przestrze, nad ktr pracujemy, o to, co
pozostaje poza ni. Projektowanie dwikowe
praktyk soundartow, skupion na kreowaniu
czasoprzestrzennych form dostosowanych do
konkretnych warunkw i wchodzcych w relacj
z otoczeniem, niezauwaalnych w tym znaczeniu,
i niemoliwych do zobaczenia. Publikacja
ta ma stanowi przyczynek do dalszych bada
oraz ksztatowania przyszych dowiadcze
dwikowych w przestrzeni publicznej Warszawy.
51
Przytaczamy tu wybrane koncepcje, metody,
narzdzia i rda inspiracji, ktre skadaj si
na ukierunkowany program dziaa. W drugiej
czci publikacji prezentujemy efekty warsztatw
przeprowadzonych latem 2015 roku w Studiu
MDM przy ulicy Marszakowskiej 9/15.
Przykady te maj za zadanie zilustrowa podsta-
wowe elementy procesu projektowania dwiko-
wego przestrzeni miejskiej, jak rwnie nada im
konkretne znaczenie i osadzi je w odpowiednim
kontekcie. Na zakoczenie poddamy te dziaania
refleksji i zastanowimy si nad moliwociami,
jakie otworz si w przyszoci przed artystami
i architektami zainteresowanymi dwikowym
aspektem projektowania przestrzeni miejskiej.
52
Proces projektowania
dwikowego
Wybierz dowoln przestrze miejsk. Kada
wspczesna jednostka urbanistyczna moe sta
si obiektem twojego badania. Nie skupiaj si
jednak na caym miecie, wybierz sobie tak prze-
strze lub te kilka przestrzeni nad ktrymi
bdziesz w stanie zapanowa. Niewielki obszar
jest w tym przypadku lepszym obiektem bada,
gdy pozwala wypracowa bogatszy i spjniejszy
obraz przebytych dowiadcze. Wanym jest, aby
wybrany przez ciebie teren mg potencjalnie
sta si przedmiotem projektu dwikowego. Jeli
wybrana przestrze jest postrzegana jako cao,
moesz ustanowi dla niej pewien paradygmat.
Dowiedz si wicej na temat tego obszaru,
dokonujc wasnych obserwacji lub te sigajc
do istniejcych nagra i planw. Na potrzeby bar-
dziej eksperymentalnego badania in situ moesz
stworzy map w stylu Deborda, posugujc si
metod cut-up.
53
Aby lepiej pozna rodowisko akustyczne
wybranych przestrzeni lub ich sekwencji udaj si
na pierwszy dwikowy rekonesans. Istnieje kilka
sposobw odczytywania i interpretowania miej-
skich przestrzeni dwikowych. Najlepiej znane
i rozpowszechnione jest podejcie wypracowane
przez R. Murraya Schafera i zwizan z nim
grup badaczy nalecych do ruchu soundscape
studies. Jednak metodologia bada nad pejzaem
dwikowym (soundscape) w nikym stopniu
rozwaa rodowisko zurbanizowane (built envi-
ronment) jako czynnik, ktry ma znaczcy wpyw
na waciwoci naszych dowiadcze suchowych.
Aby dokona partycypacyjnej analizy odbioru
dwikw codziennoci w kontekcie architektury
i przestrzeni miejskiej, lepiej posuy si koncep-
cj efektu dwikowego (sonic effect) wypraco-
wan przez Henryego Torguea i Jeana-Francois
Augoyarda w Centrum Bada nad Przestrzeni
Dwikow i rodowiskiem Miejskim (Centre for
Research on Sonic Space and Urban Environment,
CRESSON) w Grenoble. Badajc waciwoci
danej przestrzeni, ktrych moemy dowiadczy
suchajc, warto take sign po koncepcj
architektury syszanej (aural architecture) autor-
stwa Barryego Blessera i Lindy-Ruth Salter.
Augoyard i Torgue1 w ramach swojej
koncepcji miejskiej ekologii efektw dwiko-
wych wypracowali nowatorskie podejcie do
54
dowiadczenia suchowego. Zauwayli oni, e
kiedy dowiadczamy dwikw poprzez muzyk
lub audiowizualne rodki przekazu, tworzy si
pewna nadwyka uczu, ktrej przeniesienie na
grunt caociowego dowiadczenia suchowego
miasta znacznie poszerzyoby moliwoci jego
analizy. Dla Augoyarda i Torguea sztywne kate-
gorie takie jak obiekt dwikowy (sound object),
rozumiany jako najmniejsza dowiadczalna
jednostka dwikowa, lub te pejza dwikowy,
pojmowany jako kategoria makro, opisujca
to, co moe by postrzegane jako jednostka
estetyczna w otoczeniu dwikowym, okazuj si
nieadekwatne. Koncepcja efektw dwikowych,
zamiast przyglda si z bliska poszczeglnym
elementom, rozszerza zakres rozumienia
tych zjawisk, wskazujc na ich natur i status,
a take analizujc modalny i instrumentalny
charakter dwiku. W rezultacie kategoria miasta
dwikowego (sonic city) jako instrumentu
posiadajcego jedynie bierne waciwoci
dwikowe ulega weryfikacji i zastpiona zostaje
koncepcj dwikowego instrumentarium
rodowisk miejskich miasta, na ktrym mona
gra za pomoc designu, wpywajc tym samym
na to, jak odbieramy jego drgania. W ksice za-
tytuowanej Sonic Experience: A Guide to Everyday
Sounds Augoyard i Torgue2 zagbiaj si w bo-
gactwo dwikw miasta i analizuj wpyw tych
55
dwikw na ludzkie ciao. Sonic Experience dowiadczenie dwikowe otoczenia skadaj si
zbiera i porzdkuje w sposb alfabetyczny 82 cztery nakadajce si na siebie wzajemnie typy
efekty dwikowe, w tym efekty podstawowe, przestrzeni: przestrze spoeczna (obszar jedno-
kompozycyjne, mnemo-percepcyjne, semantycz- ci spoecznej), przestrze nawigacji (przedmioty
ne, psychomotoryczne oraz elektroakustyczne. i geometria skadajce si na obraz przestrzenny
Ksika posuguje si szerokim wachlarzem danego miejsca), przestrze estetyczna (struktura
kryteriw opisu, a take oceny warunkw aku- o podwyszonym poziomie estetycznym) oraz
stycznych i suchowych rodowiska miejskiego. przestrze muzyczna (sfera bdca artystycznym
Ten interdyscyplinarny opis uprzestrzennionych przedueniem instrumentw). Blesser i Salter
efektw akustycznych moe okaza si bardzo zwracaj szczegln uwag na znaczenie sucho-
pomocny na etapie ksztatowania si tosamoci wych ornamentw dla uprawiania architektury
dwikowej twojego projektu. syszanej. Bierne ornamenty suchowe s
W ksice Spaces Speak, Are You Listening? suchowymi odpowiednikami obrazw, tapet,
Barry Blesser i Linda-Ruth Salter3 posuguj si luster, ukw czy posgw.
koncepcj architektury syszanej w odniesieniu Obydwie koncepcje zarwno architektury
do tych waciwoci przestrzeni, ktrych mona syszanej, jak i efektw dwikowych pozwalaj
dowiadczy suchajc. W przeciwiestwie do zintegrowa w badaniu elementy nalece do ka-
podejcia prezentowanego przez Barryego tegorii postrzegania i dziaania, obserwacji i poj-
Truaxa czy R. Murraya Schafera, Blesser i Salter mowania, a take analizy i tworzenia. Podajc
skupiaj si na tym, w jaki sposb dowiadczamy za Augoyardem i Torgueiem, postrzegamy design
przestrzeni architektonicznej suchajc, nie za jako proces czcy w sobie rne kulturowe
na zespole dwikw tworzcych przestrze. dowiadczenia dwikowe. Takie ujcie opiera si
Dla Blessera i Salter pejza dwikowy zawsze na dwch podstawowych zaoeniach. Po pierw-
skada si na rwni ze rde dwikw oraz sze na uniwersalnoci metodologii, a wic na
architektury syszanej danej przestrzeni. przewiadczeniu, e struktura percepcji nie rni
Architektura syszana traktuje dwik przede si znaczco w procesie codziennego suchania
wszystkim jako odbicie, podczas gdy pejza i suchania nakierowanego na konkretne cele.
dwikowy kadzie nacisk na dwik sam Drugie zaoenie jest anagogiczne i wyraa si
w sobie. Blesser i Salter przekonuj, e na w przekonaniu, e zrwnanie statusu wszystkich
56 57
zjawisk dwikowych musi nastpi na drodze
powrotu do suchania niekategoryzujcego.
Augoyard i Torgue s zdania, e wsuchiwanie si
w efekty dwikowe i rozwijanie zdolnoci ich roz-
poznawania stanowi cz szerszego procesu od-
budowy naszej wraliwoci suchowej. Natomiast
wedug Blessera i Salter refleksja nad architektur
syszan nakierowana jest na popraw naszej
suchowej wiadomoci przestrzennej, ktra
czy w sobie cechy przestrzenne, postrzeganie
suchowe, histori osobist i wartoci kulturowe.
W swoim dziaaniu staraj si czy rne po-
dejcia. Sprbuj te wykorzysta field recording,
aby zgbi charakter codziennych dowiadcze
suchowych, zarwno tych obecnych, jak i przy-
szych. Potraktuj nagrywanie dwikw w terenie
jako punkt wyjcia do dziaa o charakterze
spoecznym i artystycznym. Field recording
pozwala poczy dowiadczenie zanurzenia
si w przestrzeni miejsca bd trasy, bdcych
obiektem bada, z moliwociami artystycznymi
oraz interpretacyjnymi, jakie oferuje praktyka
wzmocnionego suchania (amplified listening). Na
podstawie nagra terenowych moesz wydoby
rnorodno danego miejsca jego budynkw,
ulic, ogrodw oraz ycia spoecznego i udo-
Field recording
kumentowa niedostrzegane dotd przejawy
funkcjonowania tej przestrzeni. Wsuchujc si
uwanie w poszczeglne dwiki wystpujce
58 59
na co dzie w danej przestrzeni, sprbuj zaob- wybranej przestrzeni. Zapro mieszkacw
serwowa, jak przeplataj si w niej rozmaite do udziau w badaniu i zadaj im pytania o ich
procesy naturalne, spoeczne i technologiczne. codzienne dowiadczenia dwikowe zwizane
Zastanw si nad faktur tych brzmie i nad z miejscem, w ktrym yj. Postp technologiczny
ich czasoprzestrzennym wymiarem, postaraj w dziedzinie przenonych systemw komputero-
si znale dominujce rytmy i powtarzajce si wych, komunikacji bezprzewodowej, binauralnej
dwiki. Zwr te uwag na odlegoci midzy symulacji dwiku oraz systemu nawigacji sateli-
dwikami, na schematy, stale obecne brzmienia, tarnej (GPS) stwarza wiele moliwoci wizualiza-
a take fale i/lub filtry. Poszukuj nieznanych, cji i uatwia dzielenie si informacjami na temat
eksperymentalnych efektw dwikowych, wyko waciwoci dwikowych dowolnego miejsca na
rzystujc nietypowe sposoby przemieszczania si wiecie. Nagrania terenowe cz w sobie nieraz
w danej przestrzeni. Zatrzymaj si na moment bardzo odlege pod wzgldem znaczeniowym
w zatoczonym miejscu i postaraj si uchwyci dwiki kultury i dowiadczenia suchowe, tym
ruch, przepywy i wahania dwiku. Stwrz samym uwiadamiajc nam, e nasze zadanie nie
wasn choreografi, ktra bdzie oddawaa do- polega jedynie na odzwierciedleniu statycznego
wiadczenie dwikowe jednej z takich sekwencji. terytorium. Nie chodzi tu bowiem o stworzenie
Sprbuj wyzby si pewnych utartych skojarze reprezentacji jakiego okrelonego miejsca, ale
i spojrze na ludzi oraz przedmioty jako na o odtworzenie jednego lub kilku dowiadcze
rda dwiku lub te dostpne dla wszystkich dwikowych, z uwzgldnieniem ich ruchu
instrumenty. Czy wybrane przez ciebie miejsce w przestrzeni. Sprbuj uchwyci rnorodno
ma potencja po temu, aby przenie suchaczy i zmienno wspczesnej przestrzeni publicznej.
w jaka inn, wyobraon przestrze? Wytrci W oparciu o swoje nagrania terenowe podejmij
ich ze wiadomoci tego, gdzie si znajduj? eksperymenty z dwikiem, materiaami
Aby utrwali swoje obserwacje i mc si wizualnymi i tekstem. Dopiero po zebraniu
nimi podzieli, stwrz map dwikow miejsca, i uporzdkowaniu informacji na temat wybranego
ktre jest obiektem twoich bada. Moesz zrobi miejsca i towarzyszcych mu dowiadczeniach
to poprzez naniesienie informacji na map geo- dwikowych, moesz rozpocz waciw prac
graficzn, czc informacje na temat dwikw nad projektem. W przeciwnym razie projektowa-
z innymi danymi charakteryzujcymi geografi nie dwikowe tej przestrzeni bdzie pozbawione

60 61
 sensu musisz najpierw odwiedzi, wysucha
i zrozumie obiekt przyszych dziaa. Zabierz si
za to na spokojnie, zrb nagrania terenowe, po-
rozmawiaj z innymi uytkownikami przestrzeni,
obserwuj i dowiadczaj danego miejsca o rnych
porach dnia.
Zaobserwowane przez ciebie relacje midzy
waciwociami fizycznymi przestrzeni, jej
rodowiskiem dwikowym oraz sposobem jego
dowiadczania powinny wpyn na projekt
przyszych dowiadcze dwikowych. Zanim
poczynisz dalsze kroki, moesz powici troch
Analiza dowiadczenia czasu na skonfrontowanie pocztkowych zaoe
dwikowego z zebranym materiaem. Moment opracowywania
twojej propozycji jest decydujcy. Przechodzisz
bowiem od obserwacji, nagra terenowych
i analiz poprzez indywidualn interpretacj
tych danych do interwencji w tkank miasta,
ktra pocignie za sob konsekwencje natury
przestrzennej. Na tym etapie musimy odpowie-
dzie sobie na wiele pyta, podj cay szereg
decyzji i poszukiwa nowych rozwiza. W jaki
sposb projektowa przysze dowiadczenia
dwikowe? Od jakiej przestrzeni publicznej ma
si rozpocz proces definiowania na nowo naszej
relacji ze rodowiskiem dwikowym miasta? Jak,
poprzez projektowanie miejskiej audiosfery, mo-
Tworzenie emy stworzy nowe czasoprzestrzenne punkty
map dwikowych odniesienia, ktre umoliwi wyksztacenie si
62 63
nowych form oswajania przestrzeni i jednoczenia
spoeczestwa? Jak zaprojektowa przestrze
publiczn, ktra skaniaaby do suchania? Jakie
warunki stworzy, aby kady mg wczy si stawie Sounding the Body Electric David Crowley4
w proces strojenia naszego rodowiska dwiko-
wego? Jak taktyk przyj przy projektowaniu
dwikowej przestrzeni miasta?
Inspiracje mona czerpa z rozmaitych
rde. Poszukaj analogicznych strategii,
ktrymi posuguj si twrcy sztuki koncep-
tualnej, taca undergroundowego czy muzyki
eksperymentalnej. Moe to bardzo wzbogaci
twj projekt. Wielu twrcw eksperymentalnej
muzyki elektronicznej wykorzystuje techniki
konceptualne i kompozycyjne pozwalajce
wykreowa wirtualne miejskie przestrzenie,
w ktrych przechadzaj si suchacze. Projekt
Oskara Hansena zatytuowany Moje miejsce, moja
muzyka (prezentowany na festiwalu Warszawska
Jesie w 1958 roku) powsta pod wpywem wra-
enia, jakie wywar na Hansenie stworzony przez
Iannisa Xenakisa w tym samym roku Pawilon
Philipsa. Dzieo Xenakisa zainspirowao Hansena
do eksperymentw z przestrzennym wymiarem
muzyki, zbudowania audio-wizualnej czaso-
przestrzeni. Projekt by pokosiem wsppracy
Hansena z Jzefem Patkowskim, zaoycielem
Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia.
Pawilon ktry ostatecznie nigdy nie zosta
64
wybudowany mia by wielk struktur z nie-
przemakalnej tkaniny, rozpostart w parku nad
brzegiem Wisy. W publikacji towarzyszcej wy-
opisuje, w jaki sposb poruszanie si w tej prze-
strzeni miao skania suchaczy do odbioru mu-
zyki ze wzmoon wiadomoci stojcych za ni
naturalnych uwarunkowa. Przytaczajc sowa
Hansena: kady mg przechodzi wybranymi
przez siebie ciekami relacji z muzyk mia
j jak gdyby na wasno (), ta przestrzenna
wzgldno odbioru muzyki zbliya suchacza do
intymnego jej przeywania (), jej zintegrowania
z ruchem postaci suchaczy, drzewami i chmura-
mi, [co] zbliyo emocjonalny wachlarz odbioru
tej czasoprzestrzeni do natury5. Zdaniem
Crowleya Hansen chcia oddziaywa nie na
doznania zmysowe, ale na wyobrani.
Projektowanie dwikowe przestrzeni miej-
skiej polega na zorganizowaniu jej w taki sposb,
aby przystosowa j do przyszych dowiadcze
dwikowych. Przypuszczalnie wszystko, co wie
si z designem, bazuje na pewnej hierarchii oraz
znakach. Twoim zadaniem jest uporzdkowanie
w czasie i przestrzeni czynnikw spoecznych,
fizycznych oraz suchowych. Bardziej ni na
standardowych relacjach muzycznych skup si na
relacji z kontekstem. Ksztatowanie tkanki miej-
skiej jest procesem, ktry opiera si na prawach
65
akustyki, zasadach kompozycji, symetrii lub asy- audiosfera. Projektowanie dwikowe stawia
metrii itp. Dwik, obraz czy te dowiadczenie sobie za cel stworzenie przestrzeni miejskiej
muzyczne mog by cennym rdem inspiracji o nowych czasowych i przestrzennych punktach
dla tworzonej przez ciebie struktury, jak rwnie odniesienia, ktra umoliwiaaby autonomiczne
dla pozostaych elementw projektowanej sytu- dwikowe przeycia estetyczne.
acji. Przejcie od fazy pocztkowej do momentu, Wykorzystaj zdobyt wiedz na temat
w ktrym praca zaczyna nabiera ksztatu, moe kulturowego kontekstu, efektw dwikowych
okaza si stresujce. Proces projektowania i architektury syszanej danej przestrzeni, by
polega na nieustannym podejmowaniu decyzji, zdefiniowa poszczeglne skadowe brzmienio-
a podjcie kadej z nich wymaga przeanalizowa- wej tosamoci twojej propozycji urbanistycznej.
nia caej gamy moliwoci. Ustaw scen dwikow projektu. Okrel, ktre
Wejd gboko w to, co robisz. z akustycznych waciwoci elementw material-
Wygospodaruj troch czasu na opracowanie nych projektu bezporednio oddziauj na plano-
wynikw i testowanie nowych dwikw, sprbuj wany efekt dwikowy. Najwaniejsze jest takie
odwrci niektre z zaoe i sprawdzi efekty dobranie punktu emisji dwiku, aby uwzgldni
takiego dziaania in situ. Podaj za tym, co ci przewidywane pooenie odbiorcy. Ksztatowane
inspiruje. Zdefiniuj jasno swoje cele, aby si przez bry budowli oraz materia cian i sufitw
w nich nie pogubi i cay czas staraj si myle ukady odbi, jak rwnie rodzaj i intensywno
nad nowymi moliwociami dwikowymi. Jak prowadzonych dziaa wpywaj na proces
ju wspominalimy, projektowanie dwikowe transmisji dwiku. Ustal geometri przestrzeni
przestrzeni miejskiej nie polega wycznie na i moliwe pooenie suchaczy. Zastanw si take
stworzeniu okrelonego produktu, nie jest to nad innymi parametrami, ktre mog wpyn na
nawet gwnym jego celem chodzi tu o pewien dowiadczenie dwikowe.
proces. Przestrze miejska podlega cigym Pierwsze eksperymenty z projektowaniem
zmianom i przeksztaceniom, a jej dowiadczanie dwikowym nie musz zaowocowa sformuo-
suchowe jest niejako dwikowo-przestrzenn waniem ostatecznej propozycji. Sprbuj jednak
sekwencj, ktra zmienia si w zalenoci od zaprojektowa jedno lub kilka dwikowych
pooenia odbiorcy. Suchacze poruszaj si, dowiadcze, nad ktrymi bdziesz pracowa.
a w kadym punkcie przestrzeni otacza ich inna Poszukaj brzmie o okrelonym charakterze.

66 67
Jeste w stanie wskaza jaki wpadajcy w ucho
dwik? Aby uzyska nowe efekty dwikowe,
sprbuj wprowadzi do badanej przestrzeni
nieobecne w niej dotychczas brzmienia i prze-
testowa ich wpyw na bry architektoniczn.
Projektowanie moe polega po prostu na poszu-
kiwaniu dwikw, ktre nastpnie wykorzysta-
my. Nagraj w terenie improwizacj dwikow.
Nastpnie zacznij stopniowo wprowadza w niej
zmiany, pracujc kolejno nad rnymi warstwami
uprzestrzennienia dwiku i dokonujc drobnych
modyfikacji, by pozna natur twojego przyszego
dowiadczenia dwikowego. Postaraj si
zadba o to, by projekt by oryginalny i prosty,
a jednoczenie nie straci na dynamice. Na etapie
dopracowywania twojej propozycji najwaniejsze
decyzje w odniesieniu do podanych efektw
dwikowych i architektury syszanej powinny
by ju podjte.
Sposb prezentacji projektu bdzie mia
ogromny wpyw na jego odbir, a take na dalsze
etapy jego realizacji. Przykadowo nauka rysunku
moe pomc ci w klarowny sposb przedstawi
twoje pomysy. Moesz take zaprezentowa swj
projekt w formie spaceru dwikowego (soun-
dwalk), ktry wedug Barryego Truaxa6 jest jedn
z waniejszych metod poznawania rodowiska
dwikowego i jego waciwoci akustycznych,
pozwalajc odkrywa miejsca o szczeglnym
68
znaczeniu dwikowym i ich wzajemne relacje.
Spacery dwikowe mog inspirowa do two-
rzenia pomniejszych ingerencji artystycznych,
ale okazuj si pomocne take przy wszelkich
praktykach zwizanych z projektowaniem dwi-
kowym. Chcc umoliwi szerszej publicznoci
zapoznanie si z proponowanym przez ciebie
nowym dowiadczeniem dwikowym, zaaranuj
prezentacj swojego projektu in situ. Spacer
dwikowy pozwoli na trjwymiarowy kontakt
z twoj propozycj. Pewna strefa zostanie na
skutek twoich dziaa czasowo oderwana od
swych codziennych uwarunkowa i wykorzystana
jako scena dla krtkich skeczy dwikowych,
dziki ktrym ty i publiczno bdziecie mogli
przetestowa rne rda dwiku, sposoby
ich rozmieszczenia w przestrzeni oraz poziomy
gonoci. Opis towarzyszcych tej sytuacji
dowiadcze suchowych bdzie niezwykle cenny
dla twojego projektu.
69

Realizacja: Urban Sound
Design Studio MDM
Ulica Marszakowska pooona jest w cisym cen-
trum Warszawy. Biegnie od Placu Bankowego (na
pnocy) a do Placu Unii Lubelskiej (na pou-
dniu). W czasie Powstania Warszawskiego zostaa
ona w znacznej mierze zniszczona, a wikszo
znajdujcych si przy niej budynkw i dawnych
przestrzeni publicznych przestaa istnie. Po
wojnie, w latach 1950-52, w poudniowej czci
ulicy Marszakowskiej powstaa Marszakowska
Dzielnica Mieszkaniowa (MDM). To zaoenie
architektoniczne ktrego o stanowia ulica
Marszakowska, z punktem centralnym w postaci
nowopowstaego Placu Konstytucji pomylane
zostao jako ogromne, samowystarczalne osiedle
wewntrz miasta i pierwotnie przeznaczone byo
dla klasy robotniczej. MDM jest przykadem
realizacji zaoe architektury socrealistycz-
nej, ktra miaa odpowiada wizji wiata
opartej na ideologii marksistowskiej7. Budowa
70
MDM-u umoliwia take zepchnicie Kocioa
Najwitszego Zbawiciela na margines miejskiego
krajobrazu.
Od kilku lat Warszawa naley do najszybciej
rozwijajcych si miast w Europie. Stolica
przesza gruntown transformacj zarwno pod
wzgldem architektonicznym, ekonomicznym,
jak i kulturowym, przycigajc rzesze modych
i lepiej zarabiajcych Polakw. Zmiany te dotycz
wszystkich moliwych paszczyzn ycia i nie
pozostay one bez wpywu na geografi codzien-
nego ycia mieszkacw. Trwajcy obecnie
proces neoliberalizacji odbywa si w kontekcie
struktur spoecznych, kulturowych, materialnych
i ekonomicznych oraz stylw ycia, ktre nadal
zakorzenione s silnie w socjalistycznych (i przed-
wojennych) praktykach, warstwach materialnych,
sposobie mylenia, kulturze, wierze i obyczajach.
Ponad dwadziecia lat transformacji zaowocowa-
o nie tylko rnymi przejawami neoliberalizacji
przestrzeni miejskiej, ale rwnie zmianami
w podejciu mieszkacw do tych przemian od
pocztkowej mieszanki strachu i entuzjazmu,
poprzez prby oswojenia, a po wzrost politycz-
nej wiadomoci i powstanie oddolnych inicjatyw
spoecznych8.
Zmiany w tkance miejskiej oddziauj
rwnie na ycie i codzienne dowiadczenia
mieszkacw poudniowej czci ulicy
71
Marszakowskiej. W cigu ostatnich kilkunastu
lat Plac Zbawiciela przeksztaci si w modne
miejsce spotka modych przedstawicieli klasy
redniej. W 2011 roku miejscy aktywici oraz
mieszkacy rdmiecia okupowali stary
socjalistyczny bar mleczny Prasowy, znajdujcy
si przy Marszakowskiej 10/16, by uchroni
t kultow jadodajni przed zamkniciem
i zamienieniem jej w luksusow restauracj9.
W 2014 roku Centrum Sztuki Wspczesnej
Zamek Ujazdowski przejo dawn przestrze
komercyjn przy Marszakowskiej 9/15 z zamia-
rem stworzenia nowego projektu, Studia MDM,
ktrego jednym z gwnych celw jest podkre-
lenie i poddanie refleksji przy wspudziale
publicznoci, artystw i badaczy spoecznej
odpowiedzialnoci wspczesnej instytucji sztuki.
Na pocztku mojej rezydencji w A-I-R
Laboratory w Warszawie, odbywajcej si w ra-
mach europejskiej sieci SoC-CoS, Studio MDM
posuyo za miejsce spotka rozpoznawczych
z udziaem okolicznych mieszkacw. W badaniu
codziennych dowiadcze dwikowych w pobli-
u ulicy Marszakowskiej wzio udzia szecioro
uytkownikw tych przestrzeni. Wikszo
uczestnikw zwizana bya ze Stowarzyszeniem
Oleandrw, lokaln organizacj zaoon
w 2011 roku przez mieszkacw tej czci
rdmiecia Poudniowego w celu propagowania
72
zaangaowania caej spoecznoci w lokalne
problemy, takie jak bezpieczestwo, porzdek,
estetyka i dostpno ulic, placw oraz podwrek.
Podczas spotkania rozmawialimy o dwiko-
wych dowiadczeniach, posugujc si map
geograficzn oraz planem zagospodarowania
przestrzennego tej okolicy. Aby mc podzieli si
efektami naszych rozmw, stworzylimy z miesz-
kacami map dwikow ulicy Marszakowskiej
obrazujc ich dowiadczenia dwikowe
i przestrzenne.
Mieszkacy, ktrzy wzili udzia w spotkaniu
mieli zarwno pozytywne, jak i negatywne
dowiadczenia ze rodowiskiem dwikowym
MDM-u. Wszyscy zadeklarowali pozytywny stosu-
nek do rodowisk dwikowych typu hi-fi (high-
-fidelity), charakteryzujcych zielone przestrzenie
takie jak podwrka czy due parki, znajdujce si
w pobliu Marszakowskiej. Mniejsz popular-
noci cieszyy si odgosy silnikw spalinowych
dochodzce z Trasy azienkowskiej oraz dwiki
ruchu ulicznego na Placu Konstytucji. Natomiast
zdania na temat pejzau dwikowego ulicy
Marszakowskiej i Placu Zbawiciela byy podzie-
lone. Niektrzy woleliby sysze mniej haasw
zwizanych z ruchem ulicznym, dla innych te
dwiki stanowi nieodczny element miejsca,
w ktrym yj. Mieszkacy opowiadali, e po
II Wojnie wiatowej wiele osb wolao odgosy
73
 placu budowy ni cisz miasta legego w gruzach.
MDM zamieszkiwany jest przez dosy zrnico-
wan spoeczno: od emerytw, przez modszych
i zamoniejszych nowych mieszkacw, a po
lewicowych aktywistw. Ta rnorodno oraz
obecno instytucji uytecznoci publicznej,
takich jak szkoy czy szpitale, prowadzi do drob-
nych (i moliwych do rozwizania) konfliktw
dotyczcych rodowiska akustycznego dzielnicy.
Propozycje poprawy akustycznych waciwoci tej
przestrzeni odpowiadaj planom mieszkacw
wzgldem zagospodarowania i zarzdzania prze-
Studio MDM strzeni publiczn w pobliu ulicy Oleandrw.

Spotkanie z mieszkacami
Stowarzyszenie Oleandrw
74 75

3 STREFY
Po spotkaniu z mieszkacami przez dwa
tygodnie, wraz z grup modych artystw dwi-
kowych i architektw krajobrazu, prowadzilimy
rnorodne dziaania w ramach projektu
Urban Sound Design Studio. W trakcie naszych
spotka korzystalimy z opisanych powyej
narzdzi i metodologii. Celem warsztatw byo
zaprojektowanie przestrzeni publicznej i/lub
akcji nakierowanych na nowe dowiadczenia
dwikowe w okolicy ulicy Marszakowskiej. Na
pocztku podzielilimy map MDM-u i okolic na
mniejsze podjednostki, opierajc si na dowiad-
czeniach dwikowych mieszkacw. Nastpnie
wybralimy spord nich trzy strefy projektowe,
ktre wyday si nam najbardziej interesujce pod
wzgldem dwikowych dowiadcze, adaptacji
przestrzeni, a take projektu architektonicznego
i urbanistycznego. Z wikszej jednostki jak
jest MDM wydzielilimy nastpujce podjed-
nostki o zasadniczo odmiennej atmosferze:
76
monumentalny plac, drog szybkiego ruchu
wraz z jej okolicami oraz niewielkie ssiedztwo,
zagroone przez gentryfikacj. Opracowana w ten
sposb reprezentacja przestrzeni moe posuy
jako przyczynek do dalszych poszukiwa i zach-
ci do wiadomego przemieszczania si midzy
obszarami zrnicowanymi, tak pod wzgldem
fizycznym, jak i psychologicznym.
Kady z artystw i designerw biorcych
udzia w warsztatach pracowa nad propozycj
projektu dla jednej z powyej wymienionych stref.
Uczestnicy skupili si na stworzeniu jednego
bd kilku dowiadcze dwikowych w prze-
strzeni publicznej wok ulicy Marszakowskiej.
Ostatniego dnia warsztatw zaprezentowali swoje
pomysy i propozycje projektw dwikowych
w formie otwartego dla publicznoci spaceru
dwikowego.
STREFA 1:
Plac Konstytucji
Nazwa Placu Konstytucji pochodzi od
Konstytucji Stalinowskiej uchwalonej w 1952
roku. Ten monumentalny plac przeznaczony
by do organizowania parad wojskowych,
wiecw i ceremonii pastwowych. Jednolito
i monumentalizm architektury MDM-u miay
budzi w odbiorcy respekt. Plac wybudowano
77
na osi ulicy Marszakowskiej, rozdzielajc przy
tym ulic Koszykow na dwie czci, co do dzi
budzi dezorientacje wrd jej uytkownikw.
Obecnie na placu organizowane s co jaki
czas wiece i koncerty, jednak na co dzie jego
centraln cze zajmuje parking samochodowy.
Taki sposb zagospodarowania przestrzeni oraz
due natenie ruchu ulicznego (przecina si tu
a siedem miejskich arterii) sprawiaj, e plac jest
cakowicie zdominowany przez samochody.
Edyta Jarzb stworzya projekt chwilowej
interwencji na centralnym skrzyowaniu Placu
Konstytucji. 1:10 000 to prba przeciwstawienia
si monumentalnej skali placu za pomoc mowy
ludzkiej. Edyta posuya si rodkami takimi
jak rytm, struktura fal, cisza, motyw powracajcy
wraz z kolejnymi falami ruchu ulicznego, efekt
Dopplera, echo oraz POEZJA! Wykorzystujc
kontrolowane fale, nadajc swoim wypowiedziom
charakter performatywny i prbujc przezwy-
ciy bariery haasu, Edyta stawia pytanie
o zagadnienie skali w yciu publicznym.

1) Wykrzyknik: Echo odpowiada kademu

slogan, ktry przywdrowa na reklamwce
pasaera tramwaju, jak nasiono uczepu Spacer dwikowy
w sierci zwierzcej. Lista sprawunkw: 1:10 000
transparent do maszerowania, biao-
czerwony, ztym postulatem.
78 79
2) Nazwa psycho-geograficzna:
nieuywany fragment chodnika
przeduenie przystanku tramwajowego,
staje si na mapie przyldkiem
suchania. Ten pas ziemi wysunity
daleko w morze w tym przypadku
wychodzi w przestrze placu, zjego
falami miejskiego zgieku.
3) Echo wydarze: czytam wiersz
LInfinita Leopardiego, naganiajc go
przez megafon, w rytmie zatamowa
i przepyww wyznaczonym przez
wiata uliczne. Kilka miesicy pniej
Phantom Project przykleja na pl.
Konstytucji plakat zwierszem Ferry
From Lyttelton. Oba teksty mwi
o nieodpartym pragnieniu rozpynicia
si w morzu czy te nieskoczonoci.
4) Rezonans: Echo odpowiada, bo mu
za to pac piewaj Skaldowie
w piosence nagranej w 1968 roku
jednej z najczciej granych piosenek
w polskim radiu.
5) Efekty dwikowe: staroytna
kolumnada stoa, otaczajca greck
agor, miaa mie siedmiokrotne odbicie
80
dwiku. W arkadach po obu stronach
Placu Konstytucji nie ma echa.
(Edyta Jarzb)
Gustaw Gliwiski, architekt krajobrazu, uprawia-
jcy wspinaczk drzewn, podj prac nad du-
goterminowym projektem na wikszym obszarze
wok Placu Konstytucji. PARC Konstytucji to
propozycja z(re)konstruowania otoczenia, ktre
oddawaoby gos naturze. Gustaw posuguje si
przestrzeniami zielonymi, by zwikszy udzia
naturalnych brzmie w dowiadczeniu dwiko-
wym. Projekt stawia sobie za cel zmniejszenie roli
dwikw zwizanych z ruchem ulicznym oraz
jednostajnych tonw dochodzcych z systemw
wentylacyjnych w przestrzeni publicznej przez
zwikszenie obszaru parkw, zazielenianie
i poczenie istniejcych otwartych przestrzeni
w kanay sprzyjajce dwikom natury. PARC
Konstytucji to zaproszenie do udziau w do-
wiadczeniu dwikowym typu hi-fi w zielonym
i wolnym od samochodw rodowisku miejskim.
STREFA 2: Oleandrw
Drugim wybranym przez nas obszarem jest
ssiedztwo znajdujce si w poudniowej czci
MDM-u, w kwadracie ulic: Polnej, Oleandrw,
Marszakowskiej i Emila Zoli. Skwer Oleandrw
81
jest jego zielonym centrum, wok ktrego
skupia si ycie caego ssiedztwa. Podczas mojej
rezydencji odbyway si spotkania mieszkacw
i dyskusje wok planw zagospodarowania tej
przestrzeni przez prywatnego przedsibiorc.
Studio MDM znajduje si na rogu jednego
z budynkw, ktre oddzielaj skwer Oleandrw
od ruchliwej ulicy Marszakowskiej.
Nad propozycjami rozwiza dla tego
ssiedztwa pracowali Marianna Dobkowska,
Krzysztof Marciniak i Weronika Rana.
Sekwencja hi-fi to projekt stworzenia sieci
umoliwiajcej spacery, jazd na rowerze i zabaw
w rodowisku typu hi-fi. Pomys ten powsta
w reakcji na zaobserwowany kontrast midzy
chaotyczn, kipic haasem atmosfer ulicy
Marszakowskiej a dowiadczeniem rodowiska
hi-fi na ulicach Emila Zoli i Oleandrw. W lokalnej
skali sie ta poczyaby boczne cieki w pobliu
ulicy Marszakowskiej pozwalajce przemiesz-
cza si unikajc ulicznego haasu. W szerszej
perspektywie Sekwencja hi-fi mogaby poczy
Alej Szucha, ulice Marszakowsk i Poln
(przez pasa Emila Zoli) z Waryskiego i Polami
Mokotowskimi (poprzez otwarcie nowej cieki
midzy budynkami i wyznaczenie przejcia dla
pieszych na ulicy Waryskiego). Dziki temu
rozwizaniu dowiadczenie szerszego horyzontu
akustycznego staoby si powszechnie dostpne
82
dla mieszkacw. Stworzenie barier dla haasu
drogowego i redukcja jednostajnych dronw to
propozycje, ktre umoliwiyby rozszerzenie
dowiadczenia rodowiska typu hi-fi w ramach
zaprojektowanej sekwencji.
STREFA 3:
Aleja Armii Ludowej
Aleja Armii Ludowej to zbudowana w 1974 roku
trasa przelotowa rozpoczynajca si od skrzyo-
wania z Wisostrad, przechodzca wiaduktem
nad zielonymi terenami Parku Agrykola oraz
Rondem Sedlaczka, przez dzielnic Jazdw, a na-
stpnie przebiegajca pod Placem na Rozdrou
oraz ulic Marszakowsk w poudniowej czci
MDM-u. Haas dobiegajcy z tej ruchliwej ulicy
jest przez niektrych z okolicznych mieszkacw
uwaany za najwiksz traum dwikow ich
ycia. S te jednak tacy, ktrzy nie przywizuj
do niego zbytniej wagi. Podczas mojego pobytu
w Warszawie natenie ruchu w Alei Armii
Ludowej zdecydowanie zmalao w zwizku
z remontem pobliskiego Mostu azienkowskiego,
po jego poarze w lutym 2015 roku, co wpyno
rwnie na obnienie poziomu haasu.
Sugestia OCEANU jest propozycj
interwencji na skrzyowaniu Alei Armii Ludowej
z ulic Marszakowsk. Izabela Smelczyska
83
stworzya krtkoterminowy projekt spaceru
w rodowisku wystawionym na fale haasu
ulicznego. Wykorzystane zostay w tym celu stae
elementy miejskiej infrastruktury, fale ruchu
ulicznego, a take akustyka i dwiki budynku
rdeka wody oligoceskiej. W ramach projektu
stworzona zostaa przestrzenna kompozycja
dwikowa, ktra raczej sugeruje ni ilustruje
ocean. Poprzez proces selektywnego suchania
oraz wykorzystanie akustyki studni oligoceskiej,
Izabela sprawia, e w sfer codziennoci wkracza
wspomnienie brzmienia oceanu.
Spacer dwikowy
Celem Sugestii OCEANU jest twrcze PARC Konstytucji
zaangaowanie w przestrze dwikow,
z nowej i wyimaginowanej perspektywy.
Zmiana pozycji z biernego syszenia
na aktywne suchanie pomaga
rozwija wyobrani dwikow.
Gdy przechodzimy wzdu ulicy
Marszakowskiej nad tras szybkiego
ruchu Alej Armii Ludowej, dociera do
nas szum podobny do szumu oceanu.
Rytmicznie zbliajce si samochody
s jak fale uderzajce o brzeg (w tym
przypadku o brzeg ucha). Krtki
spacer dwikowy koczymy w punkcie
ujcia wody oligoceskiej, odwiedzanym Spacer dwikowy
codziennie przez mieszkacw MDM-u. Sugestia OCEANU
84 85
 Akustyka tej przestrzeni przypomina
zanurzenie si pod wod. Bezporednio
odcici od dwikowej sfery Alei Armii
Ludowej zaczynamy wsuchiwa si
w audiosfer przez betonowe ciany
i akustyk maej przestrzeni. Po
chwili z powrotem wynurzamy si na
powierzchni pejzau dwikowego
miasta.
(Izabela Smelczyska)
Na zakoczenie wraz z projektem Pawa Brylskiego
przenosimy si z MDM-u na Jazdw. Noise
ROOM to projekt, ktry ma za zadanie nauczy
nas suchania haasu. Z Placu na Rozdrou po
schodach docieramy na dawny przystanek auto-
busowy przy Alei Armii Ludowej. Pawe Brylski,
pisarz i kurator, zachca nas do wsuchania si
w rnego rodzaju haasy, jakie wytwarza infra-
struktura trasy przelotowej. Sekwencj koczy
przejcie dzik ciek z przystanku do Zamku
Ujazdowskiego. Poronita drzewami cieka po-
zwala dowiadczy efektu filtrowania dwikw
dochodzcych ze znajdujcej si w odlegoci
zaledwie 5 metrw trasy. Noise ROOM wykorzy-
stuje takie instrumentarium jak miejska pustka,
schody donikd, topografia dwikowa drogi
ekspresowej, akustyka danej przestrzeni, (dzika)
cieka do Zamku Ujazdowskiego i pobliskiego
86
osiedla domkw fiskich. Noise ROOM to propo-
zycja ekstremalnego dowiadczenia dwikowego
w konkretnej przestrzeni miejskiej. Kady moe
odwiedzi to miejsce i podzieli si swoimi
dowiadczeniami.
Odkryem, e ta przestrze i wszystkie
jej elementy to jeden wielki instrument.
Pod cian mona usysze inne tony od
syszalnych blisko jezdni. Zupenie inny
szum jest w naroniku, a inny pod schodami.
Dwiki rozpryskuj si na kamiennej cianie
o nieregularnej powierzchni, odbite pod
rnym ktem wdruj we wszystkie strony.
Gdy nasuchuje si wzdu ciany, niektre
dwiki okazuj si zaskakujco gone
i czyste, inne chowaj si w przerwach midzy
kamieniami. Betonowe kolumny zmieniaj
wysoko i natenie szumu. A ju zupenie
zjawiskowe okazuj si betonowe schody
jeli stanie si wystarczajco blisko, mona
usysze, jak betonowe stopnie wprawiaj
szum w drenie. W chwili tamtego odkrycia
zapragnem mie do dyspozycji jeszcze
wicej narzdzi przeksztacania dwiku:
licie rolin, krzywizny, obiekty, ksztaty
i powierzchnie, za pomoc ktrych suchabym
rnych brzmie. Przechodzc midzy nimi
zagrabym szumem jak na instrumencie.
87
Pojem, e to miejsce pomaga zrozumie cisz
i cieszy si cisz przewrotnie wanie
dziki wsuchiwaniu si w haas, a wtedy ju
mona wyj wsk ciek midzy kamienn
cian i drzewami, gubic haas z kadym
mijanym liciem.
(Pawe Brylski)

Spacer dwikowy
Noise ROOM

88 89

Podsumowanie
Publikacja ta skierowana jest do przyszych
artystw i projektantw dwikowych miasta.
Wprowadza podstawowe zagadnienia zwizane
z projektowaniem dwikowym przestrzeni
miejskiej i podaje przykady realizacji tego typu
dziaa. Po omwieniu rnych uj tego tematu
przystpujemy do wyjanienia podstawowych
zaoe, procesu projektowania oraz realizacji
projektw dwikowych. Przygldamy si
rwnie moliwociom prezentacji propozycji
projektw w formie spaceru dwikowego. Na
zakoczenie przedstawiamy niektre z projektw
stworzonych latem 2015 roku w trakcie warsz-
tatw w Studiu MDM przy ul. Marszakowskiej
9/15 w Warszawie, by zilustrowa podstawowe
elementy procesu projektowania dwikowego,
a take przypisa im wymierne znaczenia i osa-
dzi je w kontekcie.
90
1 Jean-Franois Augoyard, Henry 8 Monika Grubbauer, Joanna
Torgue (red.), Sonic Experience: Kusiak, Introduction: Chasing
A Guide to Everyday Sounds, Warsaw, w: Chasing Warsaw:
Montreal 2005, McGill-Queens. Socio-Material Dynamics of
2 Tame. Urban Change since 1990,
3 Barry Blesser, Linda-Ruth Salter, Chicago 2013, University of
Spaces Speak, Are You Listening? Chicago Press.
Experiencing Aural Architecture. 9 Agata Pyzik, Milk Bars: the
Cambridge 2007, MIT Press. Polish face of gentrification?,
4 David Crowley, Sounding the The Architectural Review 26
Body Electric, d 2012, MS. wrzenia 2014.
5 Oskar Hansen, Ku formie
otwartej, Jola Gola (red.)
Frankfurt/Warszawa 2005.
Foksal Gallery Foundation/
Revolver.
6 Barry Truax (red.), Handbook
for Acoustic Ecology, Vancouver
1999, Cambridge.
7 http://www.warsawtour.pl/en/
warsaw-for-everyone/socialist-
realism-in-warsaw-3004.html
91
Drgania
Krzysztof Marciniak
Centrum miasta faluje, trzsie si, dry. W cen-
trum miasta nie ma nic stabilnego, nic staego,
nic, co nie znajdowaoby si w cigym ruchu.
Kady centymetr szecienny powietrza, kady
kamie, ceg, kawa betonu, tafl szka, chodnik,
szyb samochodu, szyn tramwajow, bony
bbenkowe w uszach mieszkacw, ich gaki
oczne, mzgi, minie, koci, wtroby, wszystkie
substancje, z ktrych zbudowane jest miasto,
nieustannie przenikaj fale. Materia znajduje si
w cigym ruchu, wstrzsaj ni fale akustyczne,
czsteczki gazw zderzaj si i odbijaj od siebie,
nastpuje przepyw adunkw elektrycznych,
zaburzane jest pole elektromagnetyczne, ciaa
o wyszej temperaturze przekazuj energi
ciepln tym zimniejszym. Miasta s pod tym
wzgldem wyjtkowe, nigdzie indziej nie napoty-
kamy tak gstej pltaniny najrozmaitszych drga,
fal i przepyww; nigdzie indziej poruszenia te
nie nios te ze sob tak wielu treci i znacze.
Zakres fal dwikowych syszalnych goym
(ludzkim!) uchem tych o czstotliwociach
92
od przysowiowych 20 do 20 000 hercw to
zaledwie czubek gry lodowej. S one dla nas
o tyle wyjtkowe, e prawie wszyscy rodzimy si
wyposaeni w ich biologiczne odbiorniki; ju
w yciu prenatalnym uczymy si je analizowa
i pozyskiwa tym sposobem cenne informacje na
temat otoczenia. Mimo to dwik jest wci w po-
wszechnej wiadomoci czym efemerycznym,
a postrzegajc miasto nie zdajemy sobie sprawy
z jego nieustannego drenia. Jeszcze rzadziej
mylimy o znacznie odleglejszych od potocz-
nego rozumienia tego co materialne falach
elektromagnetycznych. Korzystajc z rozmaitych
technologii, posugujemy si nieustannie falami
radiowymi, otaczajce nas pole elektromagne-
tyczne to w istocie antropogeniczna rzeba,
w ktrej na rnych pasmach czstotliwoci ko-
dowane s w kadej chwili niewyobraalne iloci
danych. Jak czsto elektryczno, temperatura,
fale akustyczne czy elektromagnetyczne (z wyjt-
kiem moe wiata widzialnego) s przedmiotem
refleksji wspczesnej urbanistyki i studiw
miejskich?
Co istotne, droga do humanistycznego
opisania tych zjawisk, przynajmniej w naszym
krgu kulturowym, wiedzie przez muzyk.
Dziewitnastowieczna koncepcja muzyki absolut-
nej, czy abstrakcyjne koncepcje kolejnych odson
dwudziestowiecznej awangardy (od dodekafonii,
93
przez muzyk konkretn, a po noise), wydaj ekologii akustycznej o dwiki niesyszalne
si nielicznymi przykadami nienaukowej, artys i o inne rodzaje porusze, zaburze oraz fal (ju
tycznej i wpisanej w pewien porzdek spoeczny dzi badamy podwodne pejzae dwikowe, a bio-
kontemplacji okrelonych drga materii samych lodzy mylc o dwiku przyjmuj perspektyw
w sobie; skupienia nie na przedmiocie, a na falach zwierzt, ktre czsto sysz to, co wykracza poza
akustycznych w moliwie czystej postaci zakres czstotliwoci odbieranych przez ludzi).
wyzutych z potocznie rozumianej materialnoci Marzyoby mi si wywrcenie na chwil stu-
lub jzykowej semantyki. Dopiero ta koncepcja diw miejskich na lew stron; nauka o miecie,
autonomizacji dwiku, wypracowana na grun- ktrej imaginarium blisze bdzie postrzeganiu
cie nowoczesnej teorii muzyki, lega u podstaw wiata przez wspczesnych fizykw, przy jedno-
klasycznej kanadyjskiej ekologii akustycznej lat czesnym wykorzystaniu narzdzi nowoczesnej
70. XX wieku, by t drog dotrze z kolei w latach humanistyki i nauk spoecznych miasto jako
90. do szerszego grona badaczy sound studies, rodowisko akustyczne, ale te jako obwd
designerw, biologw, badaczy miasta. elektryczny, ukad termodynamiczny, pole
Badania rodowiska akustycznego, a take elektromagnetyczne. We wszystkich tych sferach
sound art i kultura dwiku w ostatnich latach dziaalno czowieka ma decydujcy wpyw na
bardzo zyskay na popularnoci, z niszowej otoczenie, wszystkie te systemy odzwierciedlaj
dziedziny przeistaczajc si w modny przedmiot najsubtelniejsze nawet zmiany w kulturze,
grantw badawczych i hojnie subsydiowanych wiele z nich ma te kluczowe znaczenie dla
projektw artystycznych. Postulowane dzi coraz przepywu informacji. Ich wiadome, krytyczne
czciej przyjcie perspektywy ucha wydaje si i demokratyczne projektowanie otworzyoby
jednak gestem o wiele bardziej znaczcym ni nam oczy na wiele spoecznych podziaw, barier
chwilowe przeniesienie percepcyjnego punktu i nierwnoci, ktrych nie widzimy, ktre s przed
cikoci ze zmysu wzroku na zmys suchu. To nami ukryte, lub ktrych po prostu nie chcemy
rwnie, a moe przede wszystkim, gest otwarcia zobaczy.
na to, co w otaczajcej nas rzeczywistoci dyna-
miczne na ruch, ktrego czsto nie widzimy, ale
ktry moemy z atwoci usysze. Mona by so-
bie wyobrazi radykalne poszerzenie pola dawnej

94 95
Urban Sound Design Studio
Warsaw06.2207.05 2015

workshops led by/

prowadzenie warsztatw www.csw.art.pl/air air@csw.art.pl
Caroline Claus
publisher/ wydawca
Workshops participants/ Centrum Sztuki Wspczesnej
uczestnicy warsztatw Zamek Ujazdowski, ul. Jazdw 2,
Pawe Brylski 00-467 Warszawa, www.csw.art.pl
Marcin Gustaw Gliwiski csw@csw.art.pl
Edyta Jarzb
Weronika Razna
Izabela Smelczyska

experts/ eksperci
Martyna Obarska
Stowarzyszenie Oleandrw printed by/ druk
Argraf, Warsaw
curators/ kuratorzy
Marianna Dobkowska copies/ nakad 300
Krzysztof Marciniak
ISBN 978-83-65240-11-8
EDITOR/ redakcja
Krzysztof Marciniak

design and typesetting/

projekt graficzny i skad
Krzysztof Bielecki

translation/ tumaczenie
Kamila Kijowska

proofreading/ korekta
Darren Durham

photographs/ fotografie:
Bartosz Grka p. 15, 35, 41, 48, 62, 74,
79, 85, 89
Caroline Claus p. 8, 9, 13, 25, 26, 59

SoC-CoS residency network/

sie rezydencyjna SoC-CoS
Hai-art (fi), Binaural/Nodar (pt),
DISK Berlin (de), Q-O2 (be), A-I-R
Laboratory (pl)
Caroline Claus holds a masters degree in sociology
at the University of Ghent, and urban development
and spatial planning at Erasmus University Brussels
and VUB (Vrije Universiteit Brussel). Her work
concentrates on issues of space, place and culture,
the geography of lifeworlds, sonic experience and
the design of urban acoustic environments.
Caroline Claus jest absolwentk socjologii na
Uniwersytecie w Gandawie oraz kierunku rozwoju
obszarw miejskich i planowania przestrzennego
w Uniwersytecie Erazma w Brukseli oraz na
VUB (Vrije Universiteit Brussel). W swojej pracy
koncentruje si na zagadnieniach przestrzeni,
miejsca i kultury, geografii wiatw ycia,
dowiadczeniu dwiku oraz projektowaniu
miejskich rodowisk akustycznych.
This publication has been made possible with the help of The City of
Warsaw. Caroline Claus residency at the A-I-R Laboratory has been
co-funded within the program Creative Europe in the frame of the
project Sound of Culture Culture of Sound. Residency has been
possible thanks to the financial support of the City of Warsaw. Partners
of the residency are Foundation 4.99 and Glissando magazine on
modern music. Revitalization of the space on 9/15 Marszakowska
Street is supported by Instal-Projekt.
Publikacja zostaa zrealizowana dziki wsparciu finansowemu Miasta
Stoecznego Warszawy. Rezydencja twrcza Caroline Claus w A-I-R
Laboratory zrealizowana zostaa w ramach projektu Sound of Culture
Culture of Sound dziki finansowemu wsparciu programu Kreatywna
Europa oraz Miasta Stoecznego Warszawy. Partnerami rezydencji
s Fundacja 4.99 i magazyn o muzyce wspczesnej Glissando.
Rewitalizacj lokalu przy Marszakowskiej 9/15 wspiera Instal-Projekt.