JAN TATO

DIABETOLOGIA PUBLICZNA
JAK POWSTA NOWY KIERUNEK BADA I DZIAA
W DIABETOLOGII, JAK MOE SI ROZWIJA
IMIE ZASTOSOWANIE W ULEPSZANIU OPIEKI
MEDYCZNO-SPOECZNEJ DLA OSB Z CUKRZYC
PUBLIC DIABETOLOGY
HOW THE NEW SUBSPECIALITY OF STUDIES AND ACTIONS
INDIABETOLOGY ARISED, DEVELOPS AND SHOULD BE APPLIED
INTOMEDICAL AND SOCIAL CARE AMELIORATION FOR PERSONS
WITHDIABETES MELLITUS
Warszawski Uniwersytet Medyczny

STRESZCZENIE. Pod wpywem wielu zewntrznych iwewntrznych czynnikw rodowiska ibiotypu znaczenie rnych zagroe dla zdrowia
iycia indywidualnego ispoecznego podlega cigej restrukturyzacji. Wostatnim okresie zjawisko tojest szczeglnie zauwaalne wzwik-
szaniusi obcie wynikajcych zepidemii cukrzycy; zwaszcza typu 2. Powoduje tozwikszenie liczby bada, osiganie nowych wanych
wynikw, ulepszanie metodologii ipropozycji nowych rozwiza prewencyjnych oraz organizacyjnych, ktre tworz integrujcysi kierunek
diabetologii publicznej. Oferuje on nadziej naograniczenie niepomylnej prognozy dotyczcej wpywu cukrzycy nawskaniki zdrowia wnad-
chodzcym okresie.

SUMMARY. The significance of different risk factors for individual and public health is subjected toconstant restructurization under the influ-
ence of many external and internal changes in biotype and in environment. This phenomenon is clearly manifested in the field of diabetology
mostly due tothe rising epidemics of diabetes mellitus type 2 and its impact on cardiovascular system. The number of pertinent research and
studies resulting in new important discoveries, methological improvments and practical proposal for preventive and organizational solutions
form already an integrated specialty the public diabetology. It offers the potential for limiting the unfavorable prognosis for the rising
influence of diabetes mellitus on the public health indices.

WPROWADZENIE poszczeglnych dziedzin. Doprzyczyn sprawczych tego

Charakter problemw zdrowia zarwno indywidual-
nego jak ipublicznego ulega ewolucji zmianom, ktre
ksztatuj, cigle nanowo programy medyczne ispoecz-
ne. Przyczyniajsi one dopowstawania nowych specjal-
noci medycznych, restrukturyzacji znaczenia pozostaych
dziedzin oraz do przegrupowa problemw wewntrz
procesu nale: a) zmiany wrodowisku przyrodniczym,
spoecznym iekonomicznym; b) postpy naukowe itech-
niczne nauk ksztatujcych skuteczno praktyki medycz-
nej oraz take c) naturalna ewolucja biotypw ludzi oraz
patogenw (1, 2).
Procesy powysze w jaskrawy sposb dotycz re-
strukturyzacji problemw naukowych, technicznych

8 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4

www.medycyna-metaboliczna.pl
ipraktyczno-medycznych obejmowanych wsplnym okre-
leniem diabetologia publiczna.
Jak towynika zbada Gilmera iwsp. tylko leczenie
owysokiej jakoci moe by skuteczne ijest jednocze-
nie w stanie obniy koszty leczenia. Udowodniono
wbadaniach, dotyczcych grupy 3017 chorych nacukrzy-
c, euosb, ktre rozpoczy okres 3-letniej obserwacji
zpoziomem glikowanej hemoglobiny 10%. koszt leczenia
pozakoczeniu tego okresu by a o35% wyszy wpo-
rwnaniu zosobami zpoziomem glikowanej hemoglobiny
rwnym 6%. Wtej pierwszej grupie, gorzej leczonej, rocz-
ny koszt leczenia 1 przypadku wynosi ponad 11500 USD,
wtej drugiej, leczonej lepiej, 8500 USD (3). Tak wic
zarwno zbezporedniego ludzkiego, jak iekonomicznego
punktu widzenia jako leczenia jest najwaniejsza (4).
DIABETOLOGIA PUBLICZNA
Specjalno naukowa ioperacyjna okrelana mianem
zdrowie publiczne wjej obszarze take diabetologia
publiczna powstaje wwyniku szczeglnych problemw
zdrowotnych, ktre odznaczajsi epidemiologicznym
nasileniem, znacznymi zaburzeniami klinicznymi, prze-
wlekoci, kosztownoci leczenia, skutkami spoecz-
nymi icywilizacyjnymi. Ich rodzaj inasilenie powoduje
szkody zdrowotne nie tylko indywidualne ale znaczne
szkody populacyjne, spoeczne, ekonomiczne czyli pub-
liczne (5, 6, 7).
Jak wynika zpowyszej definicji diabetologia publiczna
musi wsposb holistyczny izintegrowany, obiektywny
inaukowy, obejmowa take dziaania badawcze iope-
racyjne jak:
szczegow epidemiologi wszystkich form cukrzy-
cy, okrelanie trendw wzapadalnoci, chorobowoci
iumieralnoci zpowodu cukrzycy ijej powika, tak
wskali oglnokrajowej jak iregionalnej;
ocen jakoci wynikw leczenia ijakoci ycia osb
zcukrzyc;
opart na zasadach Evidence Based Medicine ocen
metod leczenia idziaania lekw wcelu racjonalnego
wprowadzania ich dolecznictwa iprogramw pastwo-
wej refundacji;
badania dotyczce etiologicznych ipatogenetycznych
przyczyn rnych typw cukrzycy wcelu zastosowania
ich wynikw dosystemowych programw prewencji
cukrzycy;
opracowanie ioglnokrajowe stosowanie metod wielo-
czynnikowej prewencji cukrzycy oraz rnego rodzaju
zaburze medycznych, rodowiskowych ispoecznych
stwarzajcych ryzyko cukrzycy ijej powika;
organizowanie bada iwsppracy midzynarodowej
wzakresie wszystkich celw imetod eliminacji szkd
wynikajcych zcukrzycy ijej powika oraz czynnikw
ich ryzyka;
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
badania organizacji iekonomiki systemw prewencji
ileczenia cukrzycy, np.wiadcze budetowych iopa-
canych komercyjnie.
Dziaania jakie prowadzi powinna diabetologia pub-
liczna wcelu realizowania powyszych zada obejmuj
przede wszystkim problemy strukturalne iorganizacyjne,
dotyczce skutecznoci prewencji ileczenia czyli prob-
lematyk procesu chorobowego oraz analizy wynikw
leczenia czyli ocen efektywnoci (8, 9).
Wtym zakresie konieczne jest prowadzenie systemo-
wych ocen jakoci wynikw prewencji ileczenia, sku-
tecznoci leczenia ambulatoryjnego i szpitalnego oraz
rehabilitacji zapomoc odpowiednich metod (preventive
and therapeutic audits). Celowi temu su tego rodzaju
metody jak iocena proporcji kosztw dopozytywnych
efektw leczenia (cost-benefit ratio), oceny wielkoci
lat ycia wprzystosowaniu dojakoci (Quality Adjusted
Life Years), analizy indywidualne oraz instytucjonalne
efektywnoci praktyki prewencyjnej ileczniczej (outco-
me analysis) wcelu zapewnienia realnej jej skutecznoci
(quality assurances) ibezpieczestwa.
Takim celom matake suy odpowiednie wykszta-
cenie lekarzy oraz innych pracownikw opieki diabetolo-
gicznej, czyli odpowiadajce adekwatnie postpom bada
wzakresie diabetologii programy specjalizacji, systemy
dokumentacji informatycznej, zasady wspdziaania or-
ganizacji rzdowych ipozarzdowych wzakresie rnych
form zwalczania cukrzycy. Mona tutaj wspomnie opo-
trzebie ocen obiektywnej wartoci programw nauczania,
profesjonalnego pimiennictwa, dziaalnoci konferencyj-
nej ipostulatw etycznych wzakresie wsppracy medy-
kw zprzemysem farmaceutycznym. Potrzebne wtym
zakresie saktywnie prowadzone oceny meta-analityczne
(take zpraktycznym wykorzystaniem danych, np.takich
programw jak Standards Current Contents, Medline,
Cohrance Library, Excerpt Medica itp.).
Szczeglnie potrzebne jest waciwe pod wzgldem dia-
betologii publicznej ukierunkowanie nanowe aktywnoci
Stowarzyszenia Osb z Cukrzyc oraz rodowisk pie-
lgniarzy, dietetykw, laborantw oraz innych zawodw
wsppracujcych wopiece diabetologicznej. Przykadem
wtym zakresie moe by dowiadczenie British Diabetes
Association (10), ktre jednoczy wjednej organizacji za-
rwno diabetologw jak ipacjentw. Mona oczekiwa
nawiele potrzebnych nowych zmian wcelach imetodach
dziaania International Diabetes Federation (6, 8), Euro-
pean Association for the Study of Diabetes (11), World
Health Association (4).
PODANE CECHY PUBLICZNEJ DIABETOLOGII
Poniej przedstawiono definicje rnych aspektw war-
toci pilnie potrzebnych wdiabetologii publicznej wPol-
sce (12, 13).
9
 1. Diabetologia publiczna oparta nadowodach
Okrelenie toodnosisi doprzyjcia zapodstaw kszta-
towania opieki diabetologicznej zasad medycyny opartej
nadowodach (Evidence Based Medicine). Znatury rzeczy
standardy medyczne powinny wykorzystywa takie me-
todyczne ujcie. Zakadasi, eprzed przyjciem oceny,
wniosku lub zalecenia, dokonujesi obiektywnej analizy
sposobu ich uzyskania. Napodstawie odpowiednich analiz
mona ustali si dowodow ocen, wniosku lub zalecenia,
oceniajc jzapomoc poziomu siy przekonujcej okre-
lonej literami: A dla najwyszego poziomu pewnoci
dowodw, B dla wysokiego prawdopodobiestwa, ale
jednak niepenej siy dowodw, oraz C dla niszych po-
ziomw wartoci dowodw opartych tylko naempirii (14).
Schemat oceny bada iich opisw wedug kryteriw
medycyny opartej na dowodach mona uj w formie
kilku rodzajw analiz metodologicznych. Zotym stan-
dardem jest randomizowane badanie kontrolowane (RCT
Randomized Controlled Trial), polegajce nalosowym
przydziale dogrupy badanej lub kontrolnej oraz ukryciu
kodu randomizacji. Whierarchii wanoci bada wmedy-
cynie kolejne miejsca zajmuj: due badanie RCT, mae
badanie RCT, nierandomizowane (non-RCT) badanie
zrwnoleg grup kontroln, non-RCT zhistoryczn
grup kontroln, badanie kohortowe, badanie kliniczno-
-kontrolne, rejestr, opis serii przypadkw, nakocu opis
pojedynczego przypadku. Wyniki bada prospektyw-
nych maj pierwszestwo whierarchii przed badaniami
retrospektywnymi.
2. Diabetologia publiczna naukowa
Naley dy dopodnoszenia poziomu jakoci lecze-
nia cukrzycy przez dynamiczne wprowadzenie zarwno
dopraktycznej diabetologii, jak idosfery polityki zdrowot-
nej pastwa, samorzdw, atake organizacji pozarzdo-
wych wszystkich bezporednich, naukowych wartoci me-
dycznych oraz organizacyjno-ekonomicznych (15, 16, 17).
Przykadem jest szybki naukowy postp diabetologii
iopieki diabetologicznej wEuropie inacaym wiecie.
Osignicia te dotycz szczeglnie:
bada ipostpw wzakresie wyjaniania np.moleku-
larnych aspektw etiologii ipatogenezy rnych form
cukrzycy; wskazuj np., eobecnie obowizujca kla-
syfikacja cukrzycy musisi wkrtce zmieni;
intensyfikacji diagnostyki, prewencji ileczenia cukrzy-
cy: dopraktyki wprowadzono wiele nowych parame-
trw imetod diagnostyki, udowodniono obiektywn
rol korekt wstylu ycia wprewencji cukrzycy oraz
prewencyjn rol intensyfikacji leczenia cukrzycy wod-
niesieniu dopowika;
usprawnie iupowszechnienia edukacji terapeutycznej,
samokontroli ipartnerstwa wrelacjach lekarz-pacjent
wprocesie leczenia, atake wspoecznej emancypacji
diabetologii iosb zcukrzyc;
10 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
intensyfikacji wsppracy midzynarodowej imidzy-
rodowiskowej wzakresie bada epidemiologicznych,
organizacyjnych ispoecznych;
sformuowania prognozy zapadalnoci na cukrzy-
c nawiecie, tworzenia programw prewencyjnych
iuwiadamiania spoeczestwa ipolitykw codowagi
problemu cukrzycy choroby pochaniajcej wwielu
krajach okoo 10% wydatkw naopiek zdrowotn.
3. Diabetologia publiczna edukacyjna
Definicj irol diabetologii edukacyjnej przedstawia
tab. 1 i2.
Edukacja terapeutyczna pacjentw jest fundamentem
iwarunkiem wdroenia samokontroli, indywidualizacji
leczenia oraz udziau pacjenta wprocesie leczenia (13).
Ztego wzgldu jest problemem publicznym.
Tab. 1. Diabetologia edukacyjna warunek wdroenia
postpw nauki do opieki medycznej, prewencji, leczenia,
oszczdzania kosztw.
Edukacja terapeutyczna jest profesjonalnym sposobem
komunikacji midzy lekarzem, instytucj opieki diabetologicznej
apacjentem, jego rodzin ijego grup spoeczn.
Umoliwia aktywny iracjonalny udzia pacjenta wprocesie
leczenia isamokontroli.
Dokonujesi wten sposb integracja dziaa pacjentw, ich
rodzin oraz diabetologw, pielgniarek iedukatorw medycznych,
psychologw iwszystkich innych.
Tab. 2. Okolicznoci icele wdiabetologii edukacyjnej.
Jesttozakres misji Towarzystwa Edukacji Terapeutycznej.
Podmiot Diabetologia edukacyjna
wiedza
umiejtno
Pacjent motywacja
zmiany behawioralne
autonomia stylu ycia, liberalizacja
indywidualizacja celw leczenia medycznego
denie doprawie normoglikemii
zapobieganie powikaniom
Zesp leczcy
minimalizacja niepodanego dziaania
leczenia
wzmacnianie psychiczne
zmniejszenie liczby dni hospitalizacji
ograniczenie chorobowoci, inwalidztwa,
Uwarunkowania
umieralnoci
ekonomiczne
zwikszenie sprawnoci spoecznej
izawodowej
 4. Diabetologia publiczna systemowa iholistyczna
Wtym zakresie mona wymieni nastpujce, szcze-
glne sposoby oddziaywania (18, 19):
a) planowe iprzystosowane doyciowych potrzeb pacjen-
ta przekazanie odpowiedniego zasobu wiedzy, umiejt-
noci oraz motywacji,
b) wytworzenie nowych celw iplanw emancypacji spo-
ecznej, zgodnych zpotrzebami zintensyfikowanego le-
czenia cukrzycy,
c) mobilizacja rodziny iprzyjaci pacjenta wok jego
spraw,
d) organizowanie warunkw domodyfikacji stylu ycia,
wytworzenie atmosfery istylu wsppracy ipartnerstwa
oraz wzajemnego zaufania idobrej komunikacji midzy
pacjentem izespoem leczcym.
Poczenie wiedzy biologicznej oraz humanistycznego
podejcia doycia ipotrzeb przewlekle chorego pacjenta
jako indywidualnoci zwiksza jego zdolno doradzenia
sobie zestresem oraz dorealizacji yciowych planw.
5. Diabetologia publiczno-socjalna
Midzynarodowa Federacja Cukrzycowa zdecydowa-
nie dy doudostpnienia penej opieki diabetologicznej
wszystkim potrzebujcym, organizowania pomocy dla grup
irodowisk, ktre mog nie uzyska odpowiedniej jako-
ciowo opieki diabetologicznej oraz usuwania nierwnoci
spoecznych wkontroli zagroe dla zdrowia (20) (Tab. 3).
Tab. 3. Psychospoeczna definicja cukrzycy okrelona
przez6zada yciowych pacjenta.
Okrelenie potrzeb psychospoecznych iedukacyjnych wcelu
uatwienia kompleksowego nauczania zachowa istylu ycia,
ograniczajcych negatywne wpywy cukrzycy
Wytworzenie pozytywnej motywacji, ulepszenie zrozumienia
siebie iinnych, denie dowykreowania aktywnej postawy
wobec zmiany wartoci yciowych
Zwikszenie odpornoci psychospoecznej izdolnoci
ograniczenia wpywu cukrzycy nakarier spoeczn
Przeciwdziaanie lkowi, depresji, zmczeniu, frustracji
Nabycie penej sprawnoci wsamokontroli cukrzycy iregulacji
dawek lekw
Uksztatowanie osobowoci zdolnej dospeniania rl spoecznych,
doosignicia dobrej jakoci ycia iemancypacji, dozwalczenia
dyskryminacji
Te problemy maj szczeglnie silny wpyw nasfer
bada idziaa ocharakterze publicznym.
Wymieni tunaley wyniki bada irozwj:
1) epidemiologii opisowej ianalitycznej,
2) organizacji isystemw leczenia cukrzycy,
3) ekonomiki opieki diabetologicznej,
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
4) populacyjnej farmakoterapii ioceny jakoci wynikw
leczenia,
5) metodologii iupowszechniania prewencji,
6) wzakresie oceny wpywu poziomu zatrudnienia,
dochodw iklasy (warstwy) spoecznej nawyniki
leczenia idugo ycia,
7) wzakresie zmian roli lekarza iorganizatorw oraz roli
samych pacjentw w procesie prewencji i leczenia,
uznanie partnerskiej roli osb zcukrzyc iich rodzin,
opartej naprofesjonalnej edukacji terapeutycznej.
Powysze opinie dotycz wduej mierze stosunkw po-
midzy osobami chorymi nacukrzyc aspoeczestwem,
dziaajcych wobydwch kierunkach. Opierajsi one
nametodologii epidemiologicznej, socjologicznej istaty-
styce, zpenym wykorzystaniem informatyki, odnoszsi
dowszystkich faz ycia czowieka inaturalnej historii cuk-
rzycy oraz dospoecznych regulacji pozycji spoecznej,
wyksztacenia, pracy zawodowej ibezrobocia, poziomu
dochodw, zakresu pomocy spoecznej ipraw spoecznych
przewlekle chorych, wtym osb zcukrzyc, gwarancji
iregulacji prawnych zdrowia, ycia rodzinnego, moliwo-
ci integracji osoby zcukrzyc zespoeczestwem, atake
doogranicze dyskryminacji ideprywacji spoecznej osb
zcukrzyc.
6. Diabetologia publiczna organizacyjna
ipolityczno-ekonomiczna
Epidemiczno wystpowania, wpyw nacaoksztat
struktury chorobowoci, wysokie koszty bezporednie
iporednie cukrzycy powoduj, ewymaga ona aktywne-
go iplanowego dziaania rodowisk politycznych iadmi-
nistracyjnych (15, 18).
W tym zakresie mona by zaproponowa w Polsce
stosowanie podanych, zmedycznego punktu widzenia,
zasad takich jak:
organizowanie spoecznej imedialnej oceny, zapewnie-
nie udziau diabetologw worganach samorzdowych,
przewidywanie stanu finansowego opieki diabetologicz-
nej, skazywanie najego bliskie iodlege skutki,
czenie nakadw pastwowych znakadami zerde
pozarzdowych.
JAK OPRACOWA OGLNOKRAJOWY PROGRAM
PREWENCJI ILECZENIA CUKRZYCY ZGODNIE
ZZASADAMI DIABETOLOGII PUBLICZNEJ
Wniemal wszystkich krajach Europy ustalono oglno-
krajowe programy zwalczania cukrzycy. Maj one rny
stopie precyzji w okrelaniu celw i metod, niekiedy
spoczone zespecjalnymi ustawami parlamentarnymi
odnoszcymisi dopublicznych problemw diabetologii.
Przykadem moe by ustawa parlamentu isenatu Woch
(16 marzec 1997, Official Gazette of the Italian Republic
11
 Directions for the Prevention and Treatment of Diabetes
Mellitus. Skadasi ona z10 wyczerpujcych czci. tw wdziedzinie diabetologii, popieraniu rozwoju czst-
WPolsce brak oglnokrajowego programu prewencji, le-
czenia irehabilitacji cukrzycy; poniej przedstawiono propo-
zycj jego utworzenia jako przedmiot dyskusji (21, 22, 23).
Propozycje programowe
Program obejmuje II gwne czci.
Cz I:
Charakterystyka stanu opieki diabetologicznej:
prognoza chorobowoci iobcie,
zadania priorytetowe,
znaczenie jakoci leczenia,
wsppraca zUni Europejsk.
Cz II:
Gwne zadania operacyjne programu np.nalata
2018-2021 wzakresie:
a. prewencji
b. rozwoju edukacji terapeutycznej
c. intensyfikacji iulepsze wsystemie lecznictwa
d. zada spoecznych
e. programw dla specjalnych grup chorych
f. rozwoju kadry medycznej
g. pozyskiwania sojusznikw
h. oceny wynikw programu
Priorytety programowe
Gwne wyniki programowe powinny dotyczy
szczeglnie:
1) prewencji pierwotnej cukrzycy, szczeglnie typu 2;
2) prewencji wtrnej (wodniesieniu doprzewlekych po-
wika) itrzeciorzdowej (wodniesieniu doschyko-
wych stanw niewydolnoci narzdw) wprzebiegu
przewlekych powika cukrzycy;
3) upowszechnieniu intensywnego leczenia cukrzycy ijej
powika;
4) wprowadzeniu skoordynowanych, aprzez toulepszo-
nych, rozwiza spoeczno-prawnych oraz organizacyj-
nych dosystemu opieki diabetologicznej;
5) wprowadzeniu monitoringu jakoci leczenia cukrzycy
oraz mechanizmu sprzenia zwrotnego pomidzy jego
wynikami (regiony kraju, specjalne grupy spoecz-
ne) adziaaniami organizacyjnymi oraz medycznymi
zuwzgldnieniem rnic regionalnych wopiece dia-
betologicznej dla ich wyrwnania;
6) wsparciu profesjonalnej edukacji terapeutycznej
oraz promocji zdrowotnych zachowa i stylu ycia
wrd osb zcukrzyc oraz osb zagroonych (stan
przedcukrzycowy).
Koordynacja wysikw organizacyjnych.
Powysze gwne zadania bd rozwijane dzi-
ki aktywizacji i wprowadzeniu wikszych moliwoci
12 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
operacyjnych dla krajowego iwojewdzkich konsulan-
kowych programw specjalistycznych (szczeglnie dzie-
ci pediatria, prewencja lepoty okulistyka, prewencja
niedokrwiennej choroby serca kardiologia, nefrologia),
atake regionalnych.
Wan metod bdzie wprowadzenie systemu opieki
czonej (lekarz rodzinny + planowe, okresowe konsultacje
diabetologiczne).
Wrealizacji programu wsppracowa bd:
nadzr specjalistyczny,
odpowiednie towarzystwa naukowe ispoeczne,
Stowarzyszenie Chorych naCukrzyc RP,
samorzdy lokalne
przy zasadniczej integracyjnej roli Ministerstwa
Zdrowia.
Potencjalne rda finansowania
Dorde finansowania zaliczy mona:
Narodowy Fundusz Zdrowia i organizacje
ubezpieczycielskie,
wsparcie finansowe Ministerstwa Zdrowia nawybrane
cele programu, szczeglnie wzakresie prewencji,
wsparcie samorzdw na programy czstkowe
iregionalne,
granty celowe zestrony Unii Europejskiej,
wsparcie zestrony Ministerstwa Edukacji Narodowej
(edukacja terapeutyczna),
pomoc zpozarzdowych ogniw pomocy spoecznej.
Program powinien by take przedstawiony w for
mie projektu Ustawy naSejm RP iuzyska wten sposb
wsparcie finansowe.
Opacalno wysokiej jakoci leczenia priorytet in-
tensyfikacji leczenia wramach programu
Na jako wynikw leczenia skadaj si czynniki
subiektywne i obiektywne: samopoczucie i satysfakcja
zycia, dobra sprawno biologiczna, obiektywnie wyka-
zywana (monitorowanie epidemiologiczne) skuteczno
zapobiegania powikaniom.
Naley zduym naciskiem podkreli, esystemy le-
czce cukrzyc jakociowo bardzo dobrze robi tojedno-
czenie taniej. Udowadniaja to, midzy innymi, wczeniej
wspomniane badania Gilmera iwsp. (3) Wynika znich
konieczno powszechnej intensyfikacji leczenia hipogli-
kemizujcego jako jedynej metody skutecznej prewencji
pierwotnej iwtrnej przewlekych powika cukrzycy
gwnej przyczyny miertelnoci ikosztw.
Wsppraca zUni Europejsk imidzynarodowymi
organizacjami diabetologicznymi
Cukrzyca stanowi przedmiot wielu spoeczno-me-
dycznych analiz i ujmowania problemw opieki pre
wencyjnej ileczniczej wsposb cigy icaociowy, tak
wposzczeglnych krajach ispoecznociach, jak idoko-
nywanych przez najbardziej wpywowe wdziedzinie poli-
tyki zdrowotnej organizacje midzynarodowe: WHO, IDF
(wiatowa Federacja Cukrzycy). Europejska wsppraca
wulepszaniu opieki diabetologicznej mawistocie charak-
ter wzorcowy, ajej dorobek jest bardzo znaczcy.
Cele tych dziaa ujto wklasycznym ju, midzyna-
rodowym dokumencie WHO/IDF w tzw. Deklaracji
zSt Vincent, Sone cigle aktualne. Poniej podano ich
przykady.
wytworzy, zapocztkowa ioceni konkretne progra-
my wykrywania ikontroli cukrzycy oraz jej powika
zpowszechnym stosowaniem samokontroli iwspar-
ciem zestrony spoecznej oraz rodowiskowej jako ich
gwnymi skadnikami,
zwikszy uwiadomienie spoeczestwa oraz osb
zawodowo pracujcych wochronie zdrowia, odnosz-
cesi dobiecych moliwoci iprzyszych potrzeb
wzakresie zapobiegania powikaniom cukrzycy iza-
pobiegania samej cukrzycy,
cigle poprawia stan zdrowia izblia jako idugo
ycia chorych nacukrzyc donormalnej,
zapobiega ileczy cukrzyc ijej powikania przez in-
tensyfikacj wysikw badawczych,
zorganizowa systemy monitorowania ikontroli stosu-
jc wspczesne metody itechnologie informatyczne
wcelu zapewnienia penej oceny jakoci opieki diabe-
tologicznej imetod laboratoryjnych oraz technicznych
stosowanych wrozpoznawaniu, leczeniu isamokontroli
cukrzycy,
promowa midzynarodow wspprac:
--wprogramach bada nad cukrzyc iwrozwoju opieki
ikontroli tej choroby,
--instytucji krajowych iwiatowej Organizacji Zdro-
wia, przy aktywnym udziale organizacji chorych
nacukrzyc,
zorganizowa kursy i szkolenia w zakresie leczenia
cukrzycy i opieki dla chorych na cukrzyc w ka-
dym wieku, dla ich rodzin, przyjaci iosb pracuj-
cych wsplnie zchorymi, atake dla zespow opieki
diabetologicznej,
zagwarantowa, eopieka nad dziemi chorymi nacuk-
rzyc jest sprawowana przez osoby izespoy wyspe-
cjalizowane zarwno wleczeniu cukrzycy, jak iopiece
nad dziemi oraz erodziny dzieci chorych nacukrzyc
otrzymuj konieczne wsparcie spoeczne, ekonomiczne
iemocjonalne,
promowa niezaleno, rwno isamowystarczalno
dla wszystkich osb zcukrzyc dzieci, modziey,
osb wokresie pracy zawodowej oraz osb wpode-
szym wieku,
usun przeszkody utrudniajce moliwie pen integra-
cj obywateli chorych nacukrzyc zespoeczestwem.
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
WPolsce mona zaoy uzyskanie:
realizacyjnych celw conajmniej wzakresie 8090%
ilociowych proporcji podanych wdeklaracji,
uzyskanie istotnego postpu w realizacji postulatw
spoecznych, organizacyjnych, sytuacji yciowej cho-
rych nacukrzyc,
wprowadzenie do praktyki opieki diabetologicznej
opartej na dowodach we wszystkich dziaaniach
irodzajach organizacyjnych odnoszcychsi doosb
zcukrzyc,
wprowadzenie praktycznego systemu oceny jakoci wy-
nikw leczenia dla tworzenia obiektywnych podstaw
dla procesu decyzyjnego.
Przygotowawcze dostworzenia programu zadania ope-
racyjne mogyby by:
Powoanie przez Ministra Zdrowia wielospecjalistycz-
nego Zespou, ktry dokona szczegowej analizy do-
tyczcej wszystkich regionw kraju, poziomw lecz-
nictwa, potrzeb specjalnych grup pacjentw (dzieci,
osoby starsze, le widzcy zpowodu cukrzycy, osoby
zeschykow nefropati cukrzycow, osoby zniedo
krwienn chorob serca, mzgu, koczyn dolnych, ko-
biet ciarnych zcukrzyc), atake analizy ich sytuacji
finansowej ispoecznej.
Dokonanie weryfikacji przez powyszy Zesp take
jakoci izakresu standardw wyposaenia ikadry oraz
jakoci osiganych wynikw leczenia. Wrezultacie tych
analiz powinnosi uzyska list szczegowych zada
priorytetowych.
Gwne zadania operacyjne programowo mog obj
wpierwszym rzdzie nastpujce dziaania:
1. Prewencja pierwotna.
Prewencja pierwotna cukrzycy odnosisi dotypu 2 tej
choroby, aktualnie nie mamy praktycznych moliwoci
ograniczenia zapadalnoci nacukrzyc typu 1.
2. Prewencja wtrna.
Prewencja wtrna, wczesna (drugorzdowa) zwik-
szenie wykrywalnoci cukrzycy przez:
wprowadzenie dokadej instytucji zajmujcejsi cho-
rymi nacukrzyc zada prewencyjnych dotyczcych:
--ustalania grup ryzyka cukrzycy iplanowe rozpozna-
wanie stanu przedcukrzycowego,
--wdraanie programw prewencji cukrzycy przez
monitorowanie zmian wstylu ycia osb zestanem
przedcukrzycowym,
--rozszerzenie wczesnej diagnostyki cukrzycy,
--wprowadzenie standardw interwencyjnych imetodo-
logii oceny wynikw wprewencji,
wydanie rekomendacji prewencyjnych nadzoru
specjalistycznego.
13
 Wykonanie tego zadania powinno zmniejszy odsetek
nierozpoznanej cukrzycy typu 2 zobecnego poziomu 50%
dopoziomu mniejszego od10%.
Prewencja wtrna wodniesieniu dopowika cukrzycy.
Upowszechnienie intensyfikacji leczenia cukrzycy jest
skuteczn metod prewencji przewlekych powika cuk-
rzycy. Moliwo tazostaje wykorzystana jako specjalne
zadanie operacyjne. Obejmuje ono:
wydanie zalecenia upowszechniajcego kryteria wy-
rwnania cukrzycy odpowiadajce wynikom wieloo-
rodkowych, randomizowanych bada klinicznych;
wydanie rekomendacji nadzoru specjalistycznego stan-
daryzujcych organizacj, metodologi ifinansowanie
intensyfikacji leczenia niefarmakologicznego oraz far-
makologicznego cukrzycy ijej powika;
wykazanie zyskw finansowych wynikajcych. zmo-
nitorowanej intensyfikacji leczenia:
Rozwj edukacji terapeutycznej jako zadanie operacyjne
Zwikszenie zakresu iupowszechnienie systemu edu-
kacyjnej opieki diabetologicznej przez samokontrol,
podane zmiany behawioralne oraz psychoemocjonal-
ne za pomoc profesjonalnej edukacji terapeutycznej
obejmuj:
umocnienie systemu profesjonalnej edukacji te
rapeutycznej dla prewencji, intensyfikacji leczenia ispo-
ecznej emancypacji chorych, (szkoy samokontroli),
ustalenie zawodu edukatora terapeutycznego ispecjali-
zacji diabetologicznej dla pielgniarek,
przedstawienie postulatu finansowania edukacji przez
instytucje ubezpieczeniowe i Narodowy Fundusz
Zdrowia,
uzyskanie zMinisterstwa Zdrowia dotacji nawyposa-
enie orodkw edukacji terapeutycznej wcukrzycy,
wydanie rekomendacji edukacyjnych.
Wdroenie aktywnego, powszechnego programu in-
tensyfikacji i ulepsze organizacyjnych w lecznictwie
cukrzycy
Wzakresie optymalizacji iintensyfikacji systemu lecze-
nia sformuowano 5 podstawowych zada operacyjnych.
1. Wdroenie penego obliczania kosztw leczenia
cukrzycy
Pena analiza ekonomiczna w cukrzycy, obejmuj
ca liczenie kosztw bezporednich, porednich, niepo
liczalnych ialternatywnych, jest trudna. WPolsce brak
jest takich opracowa, jak rwnie wliteraturze wiatowej
wiarygodne prace ztego tematu snieliczne inie uwzgld-
niaj wszystkich elementw analizy. Liczenie kosztw
profilaktyki i leczenia cukrzycy ma jednak olbrzymie
znaczenie dla penej oceny efektywnoci podejmowa-
nych dziaa wzakresie prewencji pierwotnej iwtrnej
oraz upowszechniania intensyfikacji leczenia.
14 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
2. Wprowadzenie dla wszystkich instytucji zajmujcychsi
chorymi nacukrzyc obowizku prowadzenia kontroli
wynikw leczenia
W tym zakresie naley opracowa kart miernikw
jakoci wynikw leczenia dla instytucji opieki diabe
tologicznej, ktra suy bdzie corocznej ocenie iwnio-
skom akredytacyjnym.
3. Nowe zadania dla podstawowej opieki zdrowotnej.
a) wyposaenie wniezbdny sprzt poradni wzakresie
prowadzonej przez te poradnie opieki diabetologicz-
nej zgodnie zopracowanymi diabetologicznymi reko
mendacjami istandardami,
b) opracowanie szczegowych rekomendacji o or
ganizacji izasadach zapobiegania ileczenia cukrzycy
wramach opieki podstawowej dla lekarzy napoziomie
POZ ilekarzy rodzinnych,
c) opracowanie systemu doszkalania personelu poradni
podstawowej opieki zdrowotnej,
d) ustalenie modelu szkolenia chorych nacukrzyc oraz
osb zestanem przedcukrzycowym leczonych wpod-
stawowej opiece zdrowotnej dla celw samokontroli
cukrzycy iprewencji.
4. Organizacyjne innowacje wspecjalistycznej opiece nad
chorymi nacukrzyc.
ustalenie standardowych programw medycznych
iprewencyjnych dla poradni diabetologicznych po-
wiatowych, wojewdzkich, regionalnych, przyszpi-
talnych, przyklinicznych i innych dziaajcych tak
wsystemie opieki publicznej, jak iniepublicznej oraz
prywatnej,
wyznaczenie kryteriw powoywania Wzorcowych
Centrw Lecznictwa Cukrzycy,
rozszerzenie bazy orodkw specjalistycznych leczenia
powika cukrzycy,
opracowanie szczegowych instrukcji,, Owsppracy
poradni cukrzycowych zlecznictwem podstawowym
iwysokospecjalistycznym,
standaryzacja dokumentacji irejestracji wopiece am-
bulatoryjnej i szpitalnej do celw weryfikacyjnych
ibadawczo-rozwojowych.
5. Wprowadzenie dopraktyki systemu, opieki czonej
izapewnienie penego dostpu doopieki specjalistycznej.
Opieka czona zapewniajca planow wspprac
specjalistw diabetologw ilekarzy POZ szans dla
nie-specjalistw ichorych
Opieka czona przewiduje, echory pozostaje pod sta
opiek lekarza rodzinnego, jest jednak take pod cig,
planowo dostpn opiek konsultacyjn poradni diabetolo-
gicznej. Obie placwki maj wspln dokumentacj chore-
go (historia choroby) iuzgodniony plan bada iordynacji.
Wopiece czonej poradnia diabetologiczna sprawuje te
planow opiek nad poziomem pracy iewentualnym uzu-
penieniem wiedzy lekarza rodzinnego.
Zadania spoeczne.
Obejmuj one najwaniejsze, praktyczne zadania.
1. Usprawnienie wsppracy ikomunikacji spoecznej
ustalenie systemu komunikacji iwymiany dowiadcze
wzakresie wykonywania zada irozwoju opieki diabeto-
logicznej doroczne wydanie suplementu organizacyj-
nego ispoecznego doczasopisma diabetologicznego,
zwikszanie poziomu informacji o opiece diabe
tologicznej wspoeczestwie,
ksztatowanie jak najbliszej, opartej narzetelnej in-
formacji, wsppracy zgrupami spoecznymi, towa-
rzystwami naukowymi i spoecznymi, administracj
iwszystkimi osobami realizujcymi zblione cele.
2. Usunicie przeszkd utrudniajcych pen integracj
chorego zotoczeniem napoziomie rodzinnym, zawo-
dowym iedukacyjnym.
Lista wybranych specjalnych zada
Obejmuj one opracowanie iprzyjcie dorealizacji pro-
gramw specjalnej opieki wwybranych grupach chorych
nacukrzyc jak:
wzmocnienie specjalnego lecznictwa dla dzieci imo-
dziey rekomendacje,
udoskonalenie programu opieki nad ciarnymi
irodzin,
ulepszenie opieki nad osobami le widzcymi, przewle-
kle dializowanymi, poamputacji,
identyfikacja (szczeglnie starszych) osb napo
tykajcych natrudnoci realizacji zalece leczniczych
zewzgldw finansowych; organizacja wspierania spo-
ecznego, rozwj diabetologii spoecznej.
Dorealizacji programw naley wykorzysta wsparcie
Narodowego Funduszu Zdrowia, Ministerstwa Zdrowia,
odpowiednich fundacji, samorzdw i Stowarzyszenia
Chorych naCukrzyc RP.
Innowacje wrelacji POZ imedycyny rodzinnej dospe-
cjalistycznej opieki diabetologicznej.
W ramach niespecjalistycznej opieki nad chory-
mi na cukrzyc (POZ, jednostki medycyny rodzinnej)
wykonujesi:
prewencj ogln wstosunku dogrup podwyszonego
ryzyka;
prewencj iwczesne rozpoznanie cukrzycy typu 2 wro-
dzinach, wktrych jeden zczonkw rodziny choruje
nacukrzyc;
leczenie cukrzycy typu 2 iprewencj powika wprzy-
padkach nie wymagajcych staej insulinoterapii.
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
Jednostka (lekarz) POZ lub medycyny rodzinnej moga-
by mie obowizek przekaza doleczenia wporadniach
diabetologicznych (specjalistycznych) nastpujce kate-
gorie chorych:
chorych nacukrzyc wsposb stay leczonych insulin,
chorych nacukrzyc zpowikaniami cukrzycy,
chorych na cukrzyc z dodatkowymi, cikimi
schorzeniami,
chore nacukrzyc kobiety planujce ci,
dzieci i modzie do poradni lub szpitali diabeto
logicznych dla dzieci imodziey.
Chorzy nacukrzyc pozostajcy pod sta opiek leka-
rza POZ lub medycyny rodzinnej powinni by obligato-
ryjnie okresowo konsultowani wporadni diabetologicznej
(przynajmniej raz wroku).
Jednostka (lekarz) POZ lub medycyny rodzinnej zza-
sady powinna wsppracowa zjednostkami opieki diabe-
tologicznej naswoim obszarze dziaania. Dysi wten
sposb doutworzenia systemu opieki czonej.
Podsystemy organizacyjne
a. Podsystem samodzielny
Organizacja itreci opieki prewencyjnej ileczniczej
wodniesieniu dolicznych grup chorych nacukrzyc
typu 2, nie wymagajcych interwencji farmakologicznej
lub te takich, uktrych leczenie przecitnymi dawkami
doustnych lekw hipoglikemizujcych przynosi pene
spenienie kryteriw optymalnej kontroli leczniczej cuk-
rzycy wedug miernikw lub podobnych, swpraktyce
do proste. Mieszczsi one zarwno wcelach, jak
imetodologii praktyki internistycznej ambulatoryjnej
izamknitej, oczywicie odpowiadajcych aktualnym
celom imoliwociom opieki diabetologicznej. Obej-
muj one:
Upowszechnianie prozdrowotnego stylu ycia ikom-
pleksowego ograniczania czynnikw ryzyka miadycy
szczeglnie odnosisi todoeliminacji bezczynnoci
ruchowej, ograniczenia zapadalnoci naotyo idys-
lipidemi, kontrol cinienia ttniczego, palenie tytoniu
ipicia alkoholu;
wprowadzanie planowej edukacji prozdrowotnej odno-
szcejsi docukrzycy ijej powika;
upowszechnienie racjonalnego ywienia;
obnienie poziomu negatywnych stresw biologicznych
ispoecznych;
systematyczne monitorowanie glikemii, glikozylowanej
hemoglobiny iwczesnych objaww powika, np.ze-
spou stopy cukrzycowej, niedokrwiennej choroby serca
itd.;
ustalanie racjonalnych wskaza do podania lekw
z grupy sulfonylomocznika, metforminy lub innych
lekw zmniejszajcych insulinooporno.
15
 Rejestr chorych iplan wizyt wopiece samodzielnej jest
prowadzony oddzielnie odrejestru iplanu wizyt chorych
wsystemie drugim, tzw. opieki czonej.
b. System czony.
Dotyczy szczeglnie chorych nacukrzyc typu 2 znaj-
dujcych si pod opiek lekarza opieki podstawowej,
uktrych leczenie behawioralne oraz przecitnymi daw-
kami doustnych lekw hipoglikemizujcych nie przynosi
bardzo dobrych wynikw leczenia, chorych nacukrzyc
typu 2 wwieku poniej 65 lat, chorych nacukrzyc typu 2,
uktrych istniej objawy powika cukrzycy, oraz chorych
nacukrzyc typu 2, uktrych wystpuj zagroenia lub
objawy innych przewlekych chorb. Tego rodzaju opie-
ka diabetologiczna polega naplanowanym, okresowym
konsultowaniu wyej wymienionych kategorii chorych
nacukrzyc wgminnej (dzielnicowej, zozowskiej) po-
radni diabetologicznej. Chory pozostaje pod sta opiek
ulekarza opieki podstawowej, jest jednak take pod cig,
sta iplanowo dostpn opiek konsultacyjn zewspln
dokumentacj bada, ordynacji iocen.
Wopiece czonej gminna (dzielnicowa) poradnia dia-
betologiczna sprawuje te planowy icigy nadzr nad
uzupenianiem wyksztacenia isystemem pracy zchory-
mi, nacukrzyc przez lekarza opieki podstawowej ijego
asystentw.
PODSUMOWANIE
Cukrzyca tak zewzgldu naepidemiczny charakter za-
padalnoci, chorobowoci imiertelnoci jak iprzewleky
ale codziennie wymagajcy czynnoci medycznych iprzy-
stosowa spoecznych przebieg wymaga specjalnego uj-
mowania nie tylko indywidualnego ale take publicznego.
Wopiece diabetologicznej aspekty medyczne, spoecz-
ne, organizacyjne iekonomiczne spoczone. Ich sku-
teczne rozwizywanie jest uwarunkowane odpowiednimi
ujciami ipostpami zzakresu epidemiologii, organizacji
opieki medycznej iprewencji, socjologii, ekonomii iad-
ministracji oraz take ocenami nie tylko ilociowymi ale
take jakociowymi.
Realizowanie tych szczeglnych potrzeb diabetologii
tworzy specjalny kierunek wobrbie tej specjalnoci. Jest
nim diabetologia publiczna. Konieczne jest rozwijanie
ibardziej skuteczne stosowanie zasad imetodologii tego
kierunku bada idziaa wpraktyce wformie specjalnie
wyodrbnionego krajowego programu prewencji, leczenia
irozwizywania problemw spoecznych iekonomicz-
nych jakie tworzy epidemia cukrzycy.
Problematyk powysz mona podsumowa wformie
dyskusyjnych sformuowa.
1. Czy zainteresowane iodpowiedzialne instytucje ijed-
nostki przyjy wszerszej skali program ulepszania
opieki diabetologicznej?
16 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
2. Czy dziaa audytoryjny (konsultant, opieka czona
itp.) system kontroli opieki diabetologicznej?
3. Czy wdziaaniach narzecz planowania irozwoju usug
wzakresie opieki nad pacjentami zcukrzyc zaanga-
owaysi wszystkie zainteresowane instytucje, w-
czajc wtozespoy specjalistycznej opieki zdrowotnej,
zespoy podstawowej opieki zdrowotnej, organizacje
pacjentw iich opiekunw?
4. Czy proponowany zakres usug diabetologicznych
wpeni odzwierciedla potrzeby spoecznoci lokalnej?
5. Czy istnieje program cigej edukacji dla wszystkich
grup zawodowych zajmujcych si wiadczeniem
usug dla pacjentw zcukrzyc?
6. Czy istnieje program edukacji dla pacjentw, ich opie-
kunw iinnych osb pozostajcych wregularnym kon-
takcie zchorymi nacukrzyc?
7. Czy istnieje lokalny system zbierania iprzetwarzania
danych dotyczcych opieki nad chorymi zcukrzyc?
8. Czy istnieje system oceny jakoci wiadczonych usug
diabetologicznych?
9. Czy istnieje kontrolowany sposb podejmowania
decyzji oparty nastandardach iwiedzy wynikajcej
zmidzynarodowych, krajowych oraz lokalnych bada
klinicznych?
10. Czy system usug diabetologicznych, ktrysi rozwija
zgodnie ztakimi zaleceniami, maszans poprawi stan
zdrowia iodczuwania jakoci ycia przez pacjentw
zcukrzyc wlokalnej spoecznoci?
Zakres tematyczny, metodologia oraz wyniki bada
i dziaa przyczyniajce si do uzyskania odpowiedzi
napowysze problemowe pytania, tworz diabetologi
publiczn.
Jej dalszy rozwj warunkuje realizacj potrzeb 3 mi-
lionw osb zcukrzyc wPolsce.
PIMIENNICTWO
1. Williams R., Herman W., Kinmouth A.L., Warcham
N.J., The Evidence Base for Diabetes Care, Chiches-
ter etc., John Wiley and Sons, 2002.
2. Alberti K.G.M.M. i wsp. (red.), The International
Textbook of Diabetes Mellitus, wyd. 2, John Wiley
and Sons (rozdzia: Diabetes and Public Health,
s.1687) 1997.
3. Gilmer T. P., O`Connor P. J., iwsp., The cost tohealth
plans of poor glycaemic control. Diabetes Care, 1997,
20, 1847.
4. WHO, World Health Organization, Investing in Health
Research and Development. Raport of the Ad Hoc
Committee on Health Research Relating toFuture In-
tervention Options, 1996, WHO: Geneva,.
5. Soska Z.: Nauki spoeczne a medycyna. Promocja
Zdrowia, 2000, VII, 19, 18.
6. International Diabetes Federation. ACall toAction on
Diabetes. IDF: Brussels, 2010.
7. Williams R.: Diabetes and quantifying the burden for
patients and health care systems (w: Betteridge D.J.
(red.): Diabetes current perspectives, Dunitz, 2000.
8. Global Strategic Plan toRaise Avareness of Diabetes.
International Diabetes Federation, Bruksela 2003.
9. Renders C.M., Valk G.D., Griffin S.J. iwsp.: Interven-
tions to improve the management of diabetes in pri-
mary care, outpatient and community settings: asys-
tematic review. Diabetes Care 2001, 24, 18211833.
10. State of Diabetes and Diabetes Care in the UK, Dia-
betic Medicine, 2002, 19, Supl. 4.
11. Roglic G., Unwin N., Bennett P.H. iwsp.: The Burden
of Mortality Attributable to Diabetes, Diabetes Care
2005, 28; 21305.
12. Tato J., Czech A. (red.): Diabetologia, tom I i II,
PZWL, Warszawa, 2001.
13. Czech A.: Edukacja terapeutyczna nowe cele, defi-
nicje ioczekiwania wulepszaniu wynikw prewencji
ileczenia przewlekle chorych przykad diabetologi.
Med. Metab., 2005, 2; 1422.
14. Gerstein H.C., Haynes R.B.: 2001, Evidence Based
Diabetes Care, BC Decker Inc., Hamilton, London.
15. World Economic Forum. The Global Economic Bur-
den of Non-communicable Diseases. WDF, Geneva,
2011.
16. Sackett D.L., Haynes R.B., Guyatt G.H., Tugwell P.,
Clinical Epidemiology: A Basic Science for Clinical
Medicine, Little, Brown and Co, Boston, 1991.
17. Reis O. von, Bott U., Sawicki P.T., Qualitt und Struk-
tur der rztlichen Fortbildung in der Inneren Medicin
am Beispiel des rztekammerbezirks Nordrhein.
Zrztl. Fortbild, Qual sich 93, 1999, 569.
18. Larsson D., Lagner I. i wsp.: Socio-economic char-
acteristics and quality of life in diabetes mellitus in
relation tometabolic control. Scand. J. Public. Healt,
1999, 27 (2), 101105.
19. Verlato G., Muggeo M. iwsp.: Attending the Diabetes
Center Is Associated With Increased 5-Year Survival
Probability of Diabetic Patients, Diabetes Care 1996,
19, 211.
20. Sikorska J., Jak yj Polacy, monografia, wyd. IFIS
Pol. Akademia Nauk, 2000, W-wa,.
21. Colvell J.A.: Cukrzyca nowe ujecie diagnostyki ile-
czenia. Urban and Partner, Wrocaw, 2004.
22. Dodson P.M., Barnett A.H., O`Gara M.G.: Opieka
czona w leczeniu cukrzycy, Via Medica, Gdask,
1999.
23. Tuomilehto J., Lindstrm J., Eriksson J.G. Iwsp.: Pre-
vention of type 2 diabetes mellitus bychanges in life-
style among subjects with impaired glucose tolerance.
New Engl. J. Med. 2001, 344, 1343.
Adres Autora
Jan Tato
ul.Pocka 15C/73
01231 Warszawa
j.taton@interia.pl

SOCJOLOGICZNE UWARUNKOWANIE PROGRAMW

POPRAWYOPIEKIDIABETOLOGICZNEJ
Organizacja usug wzakresie cukrzycy obejmuje zespoy podstawowej ispecjalistycznej opieki zdrowotnej, rne
zespoy spoecznoci lokalnej, pacjentw zcukrzyc iich opiekunw. Celem powinno by zaprojektowanie iuzgodnienie
struktury programu opieki zdrowotnej dla pacjentw zcukrzyc, tak aby obejmowa on nie tylko problemy medyczne
(jako leczenia) ale take socjologiczne (jako ycia).
Wprocesie organizacji lokalnych (wojewdztwo, powiat, gmina) usug medycznych, kierownictwa instytucji opieki
zdrowotnej oraz instytucji ubezpieczajcych powinny wsposb realny bra pod uwag szczeglnie nastpujce socjo-
logiczne uwarunkowania:
cechy populacji lokalnej, zwaszcza dotyczce rozkadu wieku, trendw demograficznych, profilu choroby, wczajc
wtolokalne rozpowszechnienie iwystpowanie cukrzycy wposzczeglnych kategoriach populacji;
spoeczny charakter populacji: populacja miejska iwiejska, tradycje stylu ycia;
lokalne oceny struktury opieki zdrowotnej, azwaszcza stopie rozwoju podstawowej ispecjalistycznej opieki zdro-
wotnej dla pacjentw zcukrzyc atake lokalny potencja dodalszego rozwoju usug;
tworzenie dowiadczonych i specjalnie szkolonych w diabetologii zespow podstawowej opieki zdrowotnej
ispoecznej;
konieczno planowego wspierania zespow podstawowej opieki zdrowotnej przez wielospecjalistyczne zespoy
opieki zdrowotnej opieka czona.
(red.)

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4 17

www.medycyna-metaboliczna.pl
 KSZTATOWANIE OPIEKI DIABETOLOGICZNEJ JAKO PROBLEM SOCJOLOGICZNY
Zdowiadcze prac ulepszajcych sprawno opieki diabetologicznej wPolsce inawiece (WHO, IDF, EASD) wynikaj wane
zasady wsppracy osb iinstytucji majcych zazadanie ulepszenie opieki diabetologicznej.
Wimi niezmiennych wartoci swojego zawodumisji, lekarz zawsze pragnie, aby wytworzy obiektywne warunki imechanizmy
najwyszej sprawnoci ijakoci usug leczniczych, wykorzystujc dotego celu wszystkie moliwoci materialne, organizacyjne
iekonomiczne oraz technologiczne. Ich stosowanie mazawsze nadrzdny socjologiczny cel, ktrym jest optymalna jako ycia
pacjentw wich realnym wiecie.
Wynikaj std oglne zasady ksztatowania skutecznych medycznych ijednoczenie socjologicznych dziaa.

Zasada I
Lekarze ireprezentowane przez nich osoby powinni stanowi najwaniejsz si planujc iweryfikujc reformy.

Administratorzy, organizatorzy, menaderowie ipolitycy sjedynie proponentami rozwiza sucych celom medycznym, su
opiece diabetologicznej, lekarzom ipacjentom. Nie mog zastpowa lekarzy, nie mog te wchodzi pomidzy lekarza ipacjenta
ipodejmowa decyzji medycznych.
Wdiabetologii europejskiej ipolskiej zapodstawowy punkt odniesienia wszystkich dziaa wopiece nad chorymi przyjto cele
imetody wyraone wDeklaracji zSt Vincent oraz wuzupenieniu kolejnych kongresw Ruchu Realizacji Deklaracji zSt Vincent
(WHO, EASD, IDF, krajowe towarzystwa chorych ilekarzy). Wszystkie te zalecenia obejmuj problematyk socjologii cukrzycy
ijakoci ycia indywidualnych pacjentw.
Wynika std druga podstawowa zasada ksztatowania usug leczniczych dla chorych nacukrzyc.

Zasada II
Zgodnie zwynikami bada opieka diabetologiczna skuteczniejsza ilepsza, czyli intensywna, umoliwia zapobieganie kosztownym tak wludzki, jak
ifinansowy sposb przewlekym powikaniom cukrzycy, inwalidztwu imiertelnoci. Ztego powodu konieczne jest upowszechnienie intensywnej
inajlepszej jakociowo medycznej ispoecznej opieki dla wszystkich chorujcych nacukrzyc.

Zasada III
Pacjent ispoeczestwo snie tylko wiadomymi biorcami, ale take patnikami. Ich potrzeby powinny by jasno sformuowane jako cele pracy przyjanie
nastawionych menederw, pod rygorem zmiany tych ostatnich. Menederowie opieki medycznej take powinni przyj zasady przysigi Hipokratesa
oraz zasady socjologicznej etyki.

Zasada IV
Zuwagi nasam natur cukrzycy oraz charakter medycznych isocjologicznych problemw zapobiegania ileczenia chorych nacukrzyc, konieczne jest
ustanowienie moliwoci cigego leczenia ocharakterze podstawowym ispecjalistycznym jednoczenie ulekarzy iwinstytucjach, ktre wybierze
pacjent. Najczciej stoporadnie dla chorych nacukrzyc. Nie sone drosze odleczenia podstawowego. Nie maadnych powodw, aby utrudnia
cigy, wieloletni proces leczniczy realizujcy take potrzeby socjologiczne pacjentw, ograniczeniami doopieki specjalistycznej

Zasada V
Cukrzyca jest chorob spoeczn, toznaczy spoeczestwo planowo pomaga rozwija opiek nad chorymi nacukrzyc. Tej spo-
ecznej umowy nie mona ogranicza doproblemw medycznych ale naley jrozszerzy napotrzeby socjologii cukrzycy.
Opieka nad chorymi nacukrzyc powinna wic wsposb przejrzysty opierasi nawystarczajcej pomocy zbudetu centralnego oraz budetw
samorzdowych, najlepiej w35-letnich planach ulepszania opieki, wyposaenia wsprzt, ksztacenia personelu, refundacji lekw przeciwcukrzycowych
iodczynnikw dosamokontroli oraz sprawnej pomocy socjalnej iyciowej.

Zasada VI
Opiek diabetologiczn naley wiadczy wsposb zintegrowany, zespoowy, woparciu oprofesjonaln edukacj prozdrowotn
oraz oceny socjologiczne.
System opieki powinien wprzyjazny, socjologicznie dla pacjenta ilekarzy sposb obejmowa leczenie a) wramach opieki podstawowej
(rodzinnej); b)wramach opieki czonej, toznaczy strukturalnie wsplnej: jednoczenie wiadczonej przez opiek podstawow iopiek
specjalistyczno-diabetologiczn redniego poziomu, oraz c) wramach cigej opieki specjalistycznej najwyszego regionalnego iakademickiego szczebla.

Zasada VII
Lepsze jest tasze prawo opacalnoci wysokiej jakoci leczenia.
Zwikszenie jakoci wynikw leczenia metabolicznego cukrzycy zmniejsza zapadalno napowikania cukrzycy. Ograniczeniu wtedy podlegaj koszty
ludzkie iekonomiczne.

(red.)

18 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4

www.medycyna-metaboliczna.pl