ANNA CZECH

PROPOZYCJE STANDARDW EDUKACJI

TERAPEUTYCZNEJ DLA EDUKATORW
OSBZCUKRZYC PRZEDSTAWIONE PRZEZ
TOWARZYSTWO EDUKACJI TERAPEUTYCZNEJ
(WARSZAWA)
PROPOSALS OF THERAPEUTIC EDUCATION STANDARDS FOR
DIABETES MELLITUS CARE EDUCATORS PRESENTED BY ASSOCIATION OF
THERAPEUTIC EDUCATION (WARSAW)
Towarzystwo Edukacji Terapeutycznej, Warszawa
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Propozycje standardw edukacyjnych Towarzystwa 2. Formy edukacyjne:

Edukacji Terapeutycznej przedstawiono wkolejnych dzia- dyskusje wmaych grupach
ach I-VI (1, 2, 3). dyskusje panelowe
inscenizacje
I. SZKOA SAMOOPIEKI ISAMOKONTROLI demonstracje idowiadczenia samokontrolne

Organizacja imetodyka:, Nauczanie napodstawie strukturalnego planu:

a) nauczanie odbywasi wcyklach 5-dniowych 1. Skoordynowanie dziaa
b) zajcia odbywajsi przez 45 godzin dziennie 2. Stosowanie sprawdzianu wiadomoci
c) zapisy doszkoy napodstawie skierowania 3. Szkolenie grupowe powinnosi odbywa wformalnej szko-
odlekarza le dla chorych nacukrzyc wg przygotowanego planu (4, 5).

Tematyka zaj: II. CZYNNIKI WPYWAJCE NAPODATNO

a) program oglny dla chorych nacukrzyc typu 1 PACJENTW NAEDUKACJ WSTPNA
b) program oglny dla chorych nacukrzyc typu 2 DIAGNOZA:
c) program szczegowy dla chorych zcukrzyc typu 2
zotyoci czynniki poznawcze
d) program dla kobiet zcukrzyc planujcych ci lub czynniki emocjonalne
wciy czynniki behawioralne
e) program dla chorych na cukrzyc sabo widzcych czynniki spoeczne
iniewidomych
III. FORMY EDUKACYJNE
Zesp nauczajcy iformy edukacji:
1. Zesp: lekarz, pielgniarka, dietetyczka, psycholog, Wykady < 15 min
pedagog Dyskusja dialog, przeamanie lodw

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4 25

www.medycyna-metaboliczna.pl
 Prezentacja problemw wasnych osb zcukrzyc
Szepczce podgrupy dlaczego?, zwierzenia
Burze mzgw, plany osobiste, normy ikryteria
Minieksperymenty zsamokontrol, przykady
Plansze dowypeniania idyskusji
Metaplan, przerywane tamy ifilmy, scenopisy
wiczenia praktyczne, symulacje, dystraktory
Oceny nauczyciela isamooceny
Gosowania
Pomiary edukacyjne, testy, eseje, pytania wielorakiego
wyboru
Instrumenty audiowizualne
Komputery, Internet (5, 6).
IV. 3 RODZAJE STANDARDW
1. Standardy celw iwynikw
STANDARD 1
Osoby zcukrzyc nabywaj wiedz, wsposb najlepszy
wodniesieniu doich zdolnoci:
w jaki sposb cukrzyca zmienia funkcjonowanie
organizmu
jak zmiany powodowane przez cukrzyc wpywaj
naorganizacj leczenia iycia
jak osign zdrowie uwarunkowane kompletnym
leczeniem
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 2
Osoby zcukrzyc podejmuj racjonalne, oparte nawie-
dzy, decyzje iakcje umoliwiajce uzyskanie dobrej jako-
ci leczenia iycia wiczenia
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 3
Osoby zestanem przedcukrzycowym uzyskuj wie-
dz oczynnikach ryzyka cukrzycy idziaaniach ozna-
czeniu prewencyjnym wodniesieniu docukrzycy ijej
powika
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 4
rodowisko, wktrym yj osoby zcukrzyc poznaje
ich potrzeby yciowe iudziela aktywnego wsparcia
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 5
Osoby zcukrzyc stosuj dostpne rodki wsposb
waciwy, dc dowczesnej identyfikacji czynnikw ry-
zyka izapobiegania powikaniom wsposb ograniczajcy
koszty opieki medycznej
Opracowanie: program, metody, ocena.
26 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
2. Standardy procesu edukacyjnego
STANDARD 6
Edukacja terapeutyczna opierasi nabiecej ocenie kon-
kretnych potrzeb osb zcukrzyc wzdefiniowanym rodowisku
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 7
Plan irealizacja edukacji jest ukierunkowana nazde-
finiowane potrzeby osb zcukrzyc indywidualizacja
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 8
Organizatorzy edukacji terapeutycznej ipsychospoecz-
nej wsppracuj zinnymi instytucjami iosobami, ktre
mog wesprze osoby zcukrzyc ilecznictwo cukrzycy
Opracowanie: program, metody, ocena (7, 8).
3. Standardy struktury
STANDARD 9
Edukacja terapeutyczna, psychospoeczna jest zgodna
zaktualnymi standardami medycznymi
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 10
Skuteczno ijako edukacji terapeutycznej naley
planowo iregularnie ocenia cznie zwizytacj miejsc
edukacji
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 11
Edukacja terapeutyczna ipsychospoeczna jest uzna-
na zametod leczenia iodpowiednio finansowana przez
ubezpieczyciela (NFZ)
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 12
Instytucje opieki medycznej zapewniaj odpowiednie
pomieszczenia irodki doedukacji terapeutycznej
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 13
Waciwa organizacja iadministracja dziaw edukacji
terapeutycznej ipsychospoecznej naley dopodstawo-
wych obowizkw instytucji medycznych
Opracowanie: program, metody, ocena.
STANDARD 14
Edukacja terapeutyczna i psychospoeczna uzyskuje
wsparcie lokalnych spoecznoci iinstytucji administra-
cyjnych take poza opiek medyczn
Opracowanie: program, metody, ocena.
 Wstosowaniu standardw naley wzi pod uwag,
ezwikszenie skutecznoci ibezpieczestwa leczenia
chorb przewlekych wymaga rozpoznania poza medycz-
nych uwarunkowa choroby majcych charakter psycholo-
giczny, edukacyjny, socjologiczny iekonomiczny. Wprak-
tyce, oceny wtym zakresie powinien dokonywa lekarz
rozpoznajc te uwarunkowania iokrelajc ich kliniczne
znaczenie wodniesieniu dopacjentw poddawanych edu-
kacji (9).
IV.STANDARDY EDUKACJI TERAPEUTYCZNEJ
OSB ZCUKRZYC WWIEKU PODESZYM
Mona wyrni 3 kategorie wieku podeszego:
Osoby czynnociowo niezalene, z zachowan
samodzielnoci
Osoby czynnociowo zalene odopiekunw
--zzespoem zniedonienia
--zotpieniem
Osoby uschyku ycia opieka paliatywna
Wskazane jest przystosowywanie standardw doper-
cepcyjnych warunkw tych 3 kategorii geriatrycznych.
STANDARD 1 zasady oglne
Edukacja terapeutyczna powinna by oferowana
wszystkim osobom wstarszym wieku
Cele, metody i nauk umiejtnoci naley przysto-
sowa dosprawnoci intelektualnej ifizycznej osb
starszych
W edukacji szczegln uwag naley ogniskowa
nabezpieczestwie, oraz zmniejszaniu ryzyka ubocz-
nych dziaa lekw ipowika cukrzycy
STANDARD 2
Osoby starsze znowo rozpoznan cukrzyc wpierwszej
kolejnoci powinny otrzyma podstawowe informacje
jak praktycznie kontrolowa chorob wramach swoje-
go, indywidualnego stylu ycia.
Wiedz tak naley stopniowo uzupenia szczeglnie
jak zapobiega hipoglikemii iostrym powikaniom cuk-
rzycy oraz chorobom dodatkowym
STANDARD 3 wybr zakresu edukacji
Wdugotrwaej cukrzycy osoby starsze oraz ich opieku-
nowie otrzymuj peny zakres programu edukacji, ktry
powinien obejmowa:
--zwize plany postpowania whipoglikemii lub cho-
robach dodatkowych
--indywidualne plany domowego monitorowania glike-
mii uosb leczonych insulin oraz doustnymi lekami
hipoglikemizujcymi
Monitorowanie glikemii naley zawsze czy zprzeka-
zaniem pacjentom, oraz ich opiekunom wiedzy wjaki
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
sposb wyniki samokontroli maj wpywa nazmiany
wstylu ycia przy stosowanym leczeniu
Konieczne jest systematyczne powtarzanie tematw
nauczania
STANDARD 4 kategoria wieku 1
Osoby zzachowan samodzielnoci
Edukacja skupia si na indywidualnych zaleceniach
samoopieki ipraktycznych zachowaniach wramach
prozdrowotnego stylu ycia
Wsamoopiece stosujesi indywidualny plan monito-
rowania glikemii
Stosujesi powtarzanie tematw edukacyjnych oraz
ocen ich realizacji
STANDARD 5 kategoria wieku 2
Osoby zalene odopiekunw
Edukacja samoopieki musi by indywidualnie przysto-
sowana dostopnia fizycznej lub umysowej niespraw-
noci, chorb wspistniejcych, atake sytuacji spo-
ecznej pacjenta
Edukacj naley zawsze skierowa take doopiekunw
pacjentw
Plan monitorowania glikemii ustalasi napoziomie
minimalnym, jego celem jest zmniejszenie ryzyka hi-
poglikemii lub nadmiernej hiperglikemii
STANDARD 6 kategoria wieku 2
Osoby zalene odopiekunw
A. Wykazujce znaczne zniedonienie
stosujesi zasady przedstawione wstandardzie 5
szczeglnie wana jest edukacja opiekunw wzakre-
sie czynnoci pielgnacyjnych
B. Wykazujce obecno upoledzenia umysowego
(demencji)
samoopieka czsto jest bardzo ograniczona lub
niemoliwa
edukacj naley kierowa doczonkw rodziny lub
innych opiekunw
domowe monitorowanie glikemii wykonuj opieku-
nowie (5, 6, 8).
STANDARD 7 kategoria wieku 3
Osoby uschyku ycia opieka paliatywna
Wsparcie edukacyjne kierowane jest wycznie dorodziny
lub innych opiekunw pacjenta
Edukacja powinna skupiasi na prewencji ostrych
powika cukrzycy iostrych chorobach dodatkowych
Planowe monitorowanie glikemii stosujesi wspecjal-
nych okolicznociach jak np.kortykoterapia, trudnoci
wywieniu, dodatkowa choroba, ryzyko hipoglikemii
lub piczki hiperosmotycznej
27
 PODSUMOWANIE
Coprzynosi stosowanie standardw lub rekomen-
dacji terapeutycznych
ZALETY:
Lekarz praktyk otrzymuje wskazwki postpowa-
nia ustalane przez badaczy lub wybitnych ekspertw
klinicznych
Uatwia touzyskiwanie lepszych wynikw diagnostyki
ileczenia
WADY:
Nadmierne uoglnianie zasad postpowania
Ograniczanie dziaa wg zasady patient-centred care
czyli indywidualizacji
Moliwo szybkiej dezaktualizacji zalece
Jak racjonalnie wykorzysta standardy lub reko-
mendacje wpraktyce diabetologicznej?
Naley uzna standardy zaprzyblione wskazwki po-
stpowania, ustalanie kierunkw mylowych
Konfrontowa standardy zwasnym cigym doskona-
leniem zawodowym
Ujmowa standardy wsposb racjonalny ikrytyczny.
DWA MODELE UJCIA PRZEWLEKEJ (NIE WPENI USUWALNEJ)
CHOROBY CUKRZYCY
Biomedyczny
molekularny
narzdowy
zamknity wcelach leczenia imetodach
Choroba wynika wycznie zpierwotnego mechanizmu
etiologicznego ocharakterze organicznym (molekularnym)
Dotyczy specyficznych procesw, narzdw, tylko osoby chorej
Choroba jest rozpoznawana ileczona wrodowisku medycznym,
przez specjalistw przy uyciu wycznie technologii opisujcej
zmiany, bez udziau osoby chorej nazasadzie nakazw izakazw
28 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 3-4
www.medycyna-metaboliczna.pl
PIMIENNICTWO
1. Castels M., Hiomanem P., tum. Penkala M. iSutow-
ski M.: Spoeczestwo informacyjne ipastwo dobro-
bytu, Wyd. Krytyka Polityczna, 2009.
2. Mossakowska M., Wicek A., Bdowski P., red.
Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne
iekonomiczne starzeniasi ludzi wPolsce, wyd. Ter-
media, Pozna, 2012.
3. Cohen S.L.: Potential barriers todiabetic care. Diabe-
tes Care 1982, 6; 499500.
4. Damaiscaux Ph., Lacroix A., Assal J.Ph.: Enseigne-
ment des diabetiques, evaluation des questions poses
aux malades par les soignants et utilit d`une analyse
pedagogique. Diabetes et Metabol. 1985, 11, 914.
5. Tato J., Czech A.: Cukrzyca podrcznik edukacji te-
rapeutycznej, wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2000.
6. Tato J.: Cukrzyca nauczanie samoopieki, wyd. Na-
ukowe PWN, Warszawa, 1995.
7. Duncan I., Birkmeyer C., Coughlin S. iwsp.: Assesing
the value of diabetes education, Diabetes Education,
2009, 35, 732.
8. Haas L., Maryniuk M., Beck J. iwsp.: National Stand-
ards for Diabetes Self-Management, Education and
Support, Diabetes Care 2013, 36 (Supl. I), s100-s108.
9. Renders C.M., Valk G.D., Griffin S.J. iwsp.: Interven-
tions to improve the management of diabetes in pri-
mary care, autpatient and community settings.
Personalistyczny, skupiony najakoci ycia ycia pacjenta
Integrujcy informacje biomedyczne zczynnikami
psychospoecznymi, kulturowymi iedukacyjnymi, otwarty
nawykorzystywanie wielu cieek ksztatowania ycia osoby
chorej
Choroba jest wynikiem wielu interaktywnych procesw
molekularnych, organicznych, psychoemocjonalnych,
osobowociowych, spoecznych
Dotyczy caoksztatu procesw yciowych wewntrznych
izewntrznych jednostki ijego rodziny, otoczenia
Rozpoznanie maaspekty biomedyczne oraz take
psychospoeczne, osobowociowe
Proces leczenia zakada aktywn rol osoby chorej (samokontrola,
edukacja, wzmocnienie osobowoci) oraz jego rodziny,
nakierowany jest nie tylko najako biologiczn osoby chorej,
ale take najako yciow, mazespoowy charakter.
(red.)