W.

CYPRIAN
BISKUP KARTAGINY

O JEDNOCI
KOCIOA KATOLICKIEGO

KRAKW 2013
www.ultramontes.pl
 SPIS TRECI
Str.
Tre ......................................................................................................................................... 3
Rozdzia I. Naley unika zasadzek przebiegego nieprzyjaciela ............................................. 4
Rozdzia II. Trzeba zachowa przykazania Chrystusowe ......................................................... 4
Rozdzia III. Przede wszystkim strzec si odszczepiestwa i kacerstwa .................................. 5
Rozdzia IV. Jedno Kocioa ................................................................................................. 6
Rozdzia V. Episkopat jest jednoci w Kociele ..................................................................... 7

Rozdzia VI. Nie otrzyma nagrody z Chrystusem, kto opuszcza Koci Jego ........................ 7
Rozdzia VII. Caodziana suknia Chrystusa jest figur jednoci Kocioa ............................... 8
Rozdzia VIII. Jedno Kocioa jest wyraona w sowach i figurach Pisma w. .................... 9
Rozdzia IX. W Kociele wytrwaj tylko ludzie jednomylni, zgodni i niezepsuci ................. 9
Rozdzia X. Kacerstwo jest pocztkiem rozdziau .................................................................. 10

Rozdzia XI. Trzeba unika twrcw rozdziau ...................................................................... 11

Rozdzia XII. Pan przebywa ze yjcymi w pokoju ............................................................... 11
Rozdzia XIII. Nie ma Boga miosiernego, kto z bratem nie ma pokoju ................................ 12
Rozdzia XIV. Wystpku odszczepiestwa nawet krwi zmy nie mona ............................ 13
Rozdzia XV. Trzeba sucha rozkazw i upomnie Paskich ............................................... 14
Rozdzia XVI. Odszczepiestwa s przepowiedziane ............................................................ 14

Rozdzia XVII. Naley si strzec odszczepiecw ................................................................. 15

Rozdzia XVIII. Kary odszczepiecw w Starym Testamencie ............................................. 16
Rozdzia XIX. Ciko wystpku odszczepiestwa .............................................................. 16
Rozdzia XX. Wyznawcy powinni si strzec tego wystpku .................................................. 17
Rozdzia XXI. Wiksze jest niebezpieczestwo po wyznaniu z powodu zaczepienia
przeciwnika ............................................................................................................................. 18

Rozdzia XXII. Upadek jednych nie zawsze szkodzi drugim ................................................. 19

Rozdzia XXIII. Oszukani powinni wrci do jednoci ......................................................... 19
Rozdzia XXIV. Trzeba pokj umiowa ............................................................................... 20
Rozdzia XXV. Przykad pierwszych chrzecijan .................................................................. 20
Rozdzia XXVI. Bardzo si rnimy od gorliwoci pierwszych chrzecijan ......................... 21

2
 O jednoci Kocioa katolickiego
W. CYPRIAN
BISKUP KARTAGISKI (*)

( 258)

TRE

Powodem do tego pisma byo odszczepiestwo, ktre wywoa Nowacjan w Kociele

rzymskim. w. Cyprian (a), posyajc t ksik do Rzymu, postanowi pooy koniec
zabiegom zwolennikw tej sekty, utwierdzajc wiernych w wierze i w przywizaniu do
prawego Kocioa. W tym celu wskazuje rdo i odkrywa przyczyny wszelkich kacerstw, do
ktrych take zalicza: odstpstwo od gowy Kocioa, pogard Prymatu w. Piotra, oderwanie
si od jednej Stolicy, od jednego Kocioa i jednego Biskupa. Dalej dowodzi z wielu miejsc
Pisma w., przez figury i podobiestwa, czerpane z Starego i Nowego Testamentu, o jednoci
Kocioa katolickiego; przechodzi drogi, ktrych chwyci si Nowacjan, aby zwalczy
Biskupa rzymskiego i godno jego sobie przywaszczy; wnosi z tyche, jak przewrotnie
postpowali ci odszczepiecy, gdy stosowali do maej swej liczby sowa Zbawiciela u
Mateusza w. w r. XVIII, 20, i utrzymuje, e i mczestwo, poniesione nie w jednoci z
Kocioem w., na nic si przyda moe. Na koniec dodaje, e nie naley si dziwi, i tak
czsto zjawiaj si kacerstwa, gdy sam Chrystus ju je przepowiedzia, a nawet wpord
maej liczby Apostow znajdowa si zdrajca Judasz; napomina te do pokoju i zgody,
przywodzc sowa Pisma w., i zachca wszystkich do wiernego zachowania nauki
Chrystusowej.

Chocia tytu tego pisma rnie podawano, autentyczno jego adnej nie podlega
wtpliwoci, gdy i sam w. Cyprian w licie 51 na nie si powouje, kiedy mwi: "sed et
Catholicae Ecclesiae unitatem, quantum potuit, expressit nostra mediocritas"; inni za
Ojcowie wici ju to przytaczajc jego tytu, ju wypisujc z niego dosownie niektre
miejsca, uznaj je za dzieo w. Cypriana. (b)

3
 I.
Naley unika zasadzek przebiegego nieprzyjaciela (**)

Gdy nas Pan napomina, mwic: Wy jestecie sol ziemi (1), i gdy kae
nam by prostymi w niewinnoci, i przy prostocie roztropnymi (2); c innego,
bracia najmilsi, czyni naley, jeeli nie to, e si mamy mie na ostronoci i
czuwa pilnie, aby pozna zasadzki zdradliwego nieprzyjaciela i umie ich
unikn, ibymy, przyoblekszy si w Chrystusa, jako w mdro Ojca
Przedwiecznego, nie zdawali si by mniej roztropnymi w przestrzeganiu
naszego zbawienia? Nie tylko bowiem lka si naley samego przeladowania i
tego wszystkiego, co przez widoczn napa sug Boych na osabienie i upadek
narazi moe. atwiej by ostronym, gdzie jawne jest niebezpieczestwo, i
wczeniej przygotuje si umys do walki, gdy nieprzyjaciel wyzywa. Bardziej
lka si i strzec potrzeba nieprzyjaciela, gdy tajemnie podchodzi, kiedy,
zwodzc, pod pozorem przyjani czoga si drogami tajemnymi, skd te imi
"wa" mu dano. Taka bya zawsze jego chytro, taka w uwodzeniu czowieka
skryta i tajemna zdradliwo. Od samego zaraz pocztku wiata uwid i
pochlebnymi sowy oszuka proste dusze dla ich nierozsdnej atwowiernoci;
tak kusi si, aby uwie samego Pana, kiedy znienacka zbliy si, aby Go
zdradzi i oszuka; dlatego za zwalczony, e by poznany, i e zdrada jego bya
odkryta (c).

II.
Trzeba zachowa przykazania Chrystusowe

A przeto dany nam jest przykad, aby unika drogi pierwszego rodzica, a
postpowa ladem yjcego Chrystusa, bymy znw, nieostroni, nie wpadli w
zasadzk mierci, ale raczej uwani na niebezpieczestwo, uywali danej nam
niemiertelnoci. Jake moemy znowu osign niemiertelno, jeeli nie
bdziemy zachowywali tego, czym si mier pokonywa i zwalcza, to jest
przykaza Boskich, jak On sam upomina, gdy mwi: Jeli chcesz wnij do
ywota, chowaj przykazania (3), i znowu: Jeli czyni bdziecie, co ja wam
rozkazuj; ju was nie bd zwa sugami... lecz was nazwaem przyjacimi (4).
Tych na koniec nazywa mnymi i staymi, tych silnie utwierdzonymi na opoce,
tych niewzruszonymi na wszelkie przeciwnoci i zamachy wiata i obdarzonymi

4
niezachwianym mstwem. Wszelki tedy, mwi Chrystus P., ktry sucha tych
sw moich i czyni je, bdzie przypodobany mowi mdremu, ktry zbudowa
dom swj na opoce. I spad deszcz, i przyszy rzeki, i wiay wiatry i uderzyy na
on dom, a nie upad: bo by na opoce ugruntowany (5). Potrzeba wic, abymy
trzymali si sw Jego, i co On uczy i czyni, ibymy uczyli si od Niego i
czynili. Jake bowiem moe kto mwi, e wierzy w Chrystusa, jeeli nie czyni,
co Chrystus nakaza? Albo, jake moe odebra nagrod dla swej wiary, jeeli
nie chce dotrzyma wiary w penieniu przykaza? Musi si zachwia i zbdzi,
a w popdzie bdu da si porwa jako proch, ktrym wiatr rzuca. Nie postpi
na drodze zbawienia, kto si nie trzyma prawdy drogi zbawiennej (d).

III.
Przede wszystkim strzec si odszczepiestwa i kacerstwa

Strzec si za naley, bracia najmilsi, nie tylko tego, co jest otwarte i

widoczne, ale i tego, co subtelnoci podstpnej zdrady mogoby nas uwie. Co
za zdradliwszego, co subtelniejszego moe by nad to, co odkryty i zwyciony
przez narodzonego Chrystusa nieprzyjaciel, kiedy zajaniaa wiato narodom
i majcemu by ocalonym czowiekowi wzeszo wiato zbawienia, aby gusi
przez such przyjli ask niebiesk, aby lepi otworzyli oczy ku Bogu, aby
chorzy wzmogli si wieczystym zdrowiem, chromi biegli do Kocioa, niemi
modlili si wyranymi gosy i modlitwami, co, mwi, ten nieprzyjaciel,
widzc porzucone boyszcza i dla wzmagajcej si liczby wiernych opuszczone
swe siedziby i bnice, wymyli now zdrad, aby nawet pod mianem imienia
chrzecijaskiego uwodzi nieostronych? Wymyli oto herezje i
odszczepiestwa, ktrymi by osabi wiar, sfaszowa prawd, rozerwa
jedno. Zwodzi i oszukuje nowym bdem tych, ktrych nie moe utrzyma w
lepocie dotychczasowej. Porywa ludzi z ona Kocioa, kiedy im si zdaje, e
si zbliyli do wiata i wybrnli z ciemnoci nocnej tego wiata; inne im
niewiadomym gotuje ciemnoci, aby, nie trzymajc si statecznie Ewangelii,
ani jej i prawa jej nie wypeniajc, mienili si chrzecijanami, i aby, chodzc w
ciemnociach, sdzili, e postpuj w wiatoci i szli za pochlebstwem i zdrad
swego nieprzyjaciela, ktry, wedug sw Apostoa (6), pokazuje si im jako
anio wiatoci, i wysya sug swoich jako sugi sprawiedliwoci, ktrzy noc
podaj za dzie, zgub za zbawienie; ktrzy rozpacz przeistaczaj w nadziej,
przeniewierstwo w zudzenie wiary, antychrysta maj za Chrystusa, aby kamic

5
w sposb podobny nieco do prawdy, zdradzali prawd subtelnoci faszu. To
za dlatego si dzieje, bracia najmilsi, gdy nie wchodzimy w rdo prawdy,
nie szukamy gowy (7) i nie zachowujemy nauki niebieskiego Mistrza... (e)

IV.
Jedno Kocioa

Gdybymy si nad tymi rzeczami zastanawiali i zgbiali je, nie potrzeba

by dugiego badania i dowodw. atwo w rzeczach wiary dochodzi si do
prawdy. Oto mwi Pan do Piotra: A ja tobie powiadam, ie ty jest opoka, a na
tej opoce zbuduj Koci mj, a bramy piekielne nie zwyci go. I tobie dam
klucze krlestwa niebieskiego. A cokolwiek zwiesz na ziemi, bdzie zwizane i
w niebiesiech, a cokolwiek rozwiesz na ziemi, bdzie rozwizane i w
niebiesiech (8). I znowu mwi do niego po zmartwychwstaniu: Pa owce moje
(9). Na nim jednym buduje swj Koci i poleca mu owce swoje, aby je pas. A
lubo po swym zmartwychwstaniu wszystkim Apostoom rwnie nadaje wadz,
mwic: Jako mi posa Ojciec i ja was posyam... Wemijcie Ducha witego.
Ktrych odpucicie grzechy, s im odpuszczone, a ktrych zatrzymacie, s
zatrzymane (10), to przecie dla wskazania jednoci, rozporzdzi sw powag, e
rdo tej jednoci od jednego bierze pocztek. Czym by Piotr, tym bya zaiste i
reszta Apostow rwnym zaszczycona udziaem czci i wadzy; atoli pocztek
pochodzi z jednostki. Piotrowi dane jest pierwszestwo, aby okaza, e jeden
jest Koci Chrystusa i jedna katedra. Wszyscy s te pasterzami i jedna jest
trzoda, ktra przez wszystkich Apostow we wsplnej zgodzie ma by pasiona,
aby bya widocznie jednym Kocioem. Na ten jeden Koci wskazuje te Duch
wity w Pieniach nad pieniami, wywodzc go z Osoby Paskiej, gdy mwi:
Jedna jest gobica moja, doskonaa moja, jedynaczka jest matki swojej,
wybrana rodzicielki swojej (11). Kto si nie trzyma tej jednoci Kocioa, czy
sdzi, e si trzyma wiary? Kto sprzeciwia si i opiera Kocioowi, kto pomija
katedr Piotra, na ktrym zaoony jest Koci, czy mniema, e jest w Kociele,
kiedy i bogosawiony Aposto Pawe tego samego uczy i podaje za tajemnic
jednoci, mwic: Jedno ciao i jeden duch, jedna nadzieja wezwania waszego,
jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest (f). Jeden Bg (12).

6
 V.
Episkopat jest jednoci w Kociele

Tej to jednoci mocno si trzyma i broni powinnimy, a najbardziej my

biskupi, ktrzy pierwsze w Kociele dzierymy miejsce, ibymy dowiedli, e i
sam urzd nasz biskupi jest jeden i niepodzielny. Niechaj nikt braterstwa nie
zdradza obud, nie psuje prawdziwoci wiary przeniewierczym faszowaniem.
Urzd biskupi jeden jest, a kady w szczeglnoci ma w nim cakowity udzia.
Koci take jeden jest, lubo w bujnym wzrocie coraz obszerniej si krzewi.
Jak wiele promieni ma soce a jedno tylko jest wiato; jak wiele gazi ma
drzewo, a jeden tylko jest pie, osadzony na silnym korzeniu; i jak z jednego
rda bardzo wiele wypywa strumieni, i te dla obfitoci wydobywajcej si
wody zdaj si liczebnie pomnaa, to przecie jedno ich zachowuje si w
pocztku. Pochwy promie soca od ciaa jego: jedno wiata nie da si
rozdzieli. Odam od drzewa ga, a odamana nie puci korzenia. Oddziel od
rda strumie, oddzielony wyschnie. Tak i Koci, napeniony wiatoci
Pana, rozwodzi swe promienie po caym wiecie, jedno atoli jest tylko wiato,
ktre wszdzie si rozlewa a jedno ciao jego si nie rozdziela. Rozpociera
bujnie gazie po caej ziemi, wypywajce obficie strumienie szeroko rozlewa;
jedna atoli jest gowa, jeden pocztek, jedna matka bogata w nastpstwa
podnoci swojej. Z jej podu si rodzimy, karmimy jej mlekiem, jej duchem si
oywiamy.

VI.
Nie otrzyma nagrody z Chrystusem, kto opuszcza Koci Jego

Oblubienic bdc Chrystusa, nie moe by splamiona cudzostwem; jest

nienaruszona i wstydliwa. Jeden zna dom; jednego oa witobliwoci czystym
strzee wstydem. Zachowuje nas Bogu; ona synw swoich, ktrych porodzia,
krlestwu przekazuje. Ktokolwiek, bdc odczonym od Kocioa, czy si z
cudzoonic, sam si wyklucza od obietnic Kocioa. Nie osignie nagrody od
Chrystusa, kto opuci Koci Chrystusowy, obcy jest, niegodny, jest jego
nieprzyjacielem. Nie moe ju mie Boga za Ojca, kto Kocioa nie ma za
matk. Jak nie zdoa si nikt ocali od potopu, kto si nie znajdowa w arce
Noego, tak te nie ocali si, kto nie jest w poczeniu z Kocioem. Upomina

7
Pan i mwi: Kto nie jest ze mn, przeciwko mnie jest: a kto nie zbiera ze mn,
rozprasza (13). Kto zrywa pokj i zgod z Chrystusem, ten dziaa przeciw
Chrystusowi. Kto gdzie indziej, a nie w Kociele zbiera, ten rozprasza Koci
Chrystusa. Mwi Pan: Ja i Ojciec jedno jestemy (14); a na innym miejscu
napisano jest o Ojcu, Synu i Duchu witym: A ci trzej jedno s (15). Kto sdzi,
aby ta jedno, z mocy Boskiej pochodzca, i z tajemnicami niebieskimi cile
poczona, w Kociele rozerwana i rnoci zda przeciwnych podzielona by
moga? Kto si tej jednoci nie trzyma, ten si nie trzyma prawa Boego, ten nie
trzyma si wiary w Ojca i Syna, ten nie ma ywota i zbawienia.

VII.
Caodziana suknia Chrystusa jest figur jednoci Kocioa

T tajemnic jednoci, ten wze nierozcznie spojonej zgodnoci

wskazuje Ewangelia, gdy mwi, e sukni Chrystusa Pana wcale nie rozdzielono
ani rozcito, lecz rzucono losy, kto by j mia otrzyma: suknia w nietknitej
caoci i nierozdzielona na wasno przechodzi. Mwi bowiem Pismo Boe: A
bya suknia nie szyta i od wierzchu caodziana. Mwili tedy jeden do drugiego:
nie krajmy jej, ale rzumy o ni losy, czyja ma by (16). Miaa ona jedno, z
grnej pochodzc strony, to jest z nieba i od Ojca; kto j bra i posiada, nie
mg dzieli, bo jednoczenie ca i trwa moc nieodcznie otrzyma. Szaty
Chrystusowej posiada nie moe, kto rozdziera i dzieli Koci Chrystusowy.
Przeciwnie za, prorok Achiasz, gdy przy mierci Salomona krlestwo i lud
rozdwojone byy, spotkawszy krla Jeroboama na polu, rozdar paszcz swj na
dwanacie sztuk i powiedzia (g): Wemij sobie dziesi sztuk, bo to mwi Pan:
Oto rozdzieram krlestwo z rki Salomonowej, a dam tobie dziesicioro bera, i
dwa bera bd na sub sugi mego Dawida i dla Jeruzalem miasta, ktrem
obra, bym pooy tam imi moje (17) (h). Przy podziale tedy dwunastu pokole
prorok Achiasz paszcz swj rozdar. Poniewa lud Chrystusowy rozdzielony
by nie moe, wic sukni Jego caodzianej i spojonej posiadacze nie podzielili:
nierozdzielona, zjednoczona, zczona, wskazuje niepodzieln jedno ludu
naszego, ktrzymy si przyoblekli w Chrystusa. Przez tajemnic i znaki sukni
swojej pokaza jedno Kocioa.

8
 VIII.
Jedno Kocioa jest wyraona w sowach i figurach Pisma w.

Kt tedy jest tak zoliwy i bezczelny, kt szaem niezgody tak

owadnity, iby albo rozumia, e mona rozdwoi, albo nawet poway si
rozdziela jedno Boga, sukni Pana, Koci Chrystusa? Upomina sam w
Ewangelii i naucza, mwic: I stanie si jedna owczarnia i jeden pasterz (18). I
mgeby kto pomyle, e na jednym miejscu moe by albo wicej trzd, albo
wielu pasterzy? Take Aposto Pawe, zalecajc nam t sam jedno, baga i
upomina, mwic: Prosz was bracia, przez imi Pana naszego Jezusa
Chrystusa, abycie to mwili wszyscy, a iby nie byy midzy wami rozerwania;
ale bdcie doskonali w jednym rozumieniu i w jednej nauce (19). I gdzie indziej
mwi: Znoszc jeden drugiego w mioci, starajc si, abycie zachowali
jedno ducha w zwizce pokoju (20). Czy sdzisz, i ten osta si i y moe,
kto od Kocioa odstpuje i inne sobie miejsce i oddzielne mieszkanie zakada,
gdy rzeczono do Rahab, w ktrej wyobraony by Koci: Ojca twego i matk, i
braci, i wszystk tw rodzin zgromadzisz do domu swego. Kto ze drzwi domu
twego wynijdzie, krew jego bdzie na gow jego (21). Podobnie tajemnica
baranka wielkanocnego w prawie Wyjcia znaczya, aby baranek, ktrego
zabicie wyobraao Chrystusa, w jednym domu by poywany (i). Mwi Bg: W
jednym domu bdzie jedzony i nie wyniesiecie nic z domu z misa jego (22). Ciao
Chrystusa i witoci Paskie poza dom wyrzucone by nie mog, a wierni
prcz jednego Kocioa, innego domu nie maj. Ten dom, t jednomylnoci
gospod oznacza i wyraa Duch wity w psalmach, gdy mwi: Bg, ktry
czyni, e mieszkaj jednych obyczajw w domu (23). W domu Boym, w Kociele
Chrystusowym jednomylnie mieszkaj, w zgodzie i szczeroci trwajc.

IX.
W Kociele wytrwaj tylko ludzie jednomylni, zgodni i niezepsuci

Przeto te i pod postaci gobia okaza si Duch wity. Prosta to i

wesoa ptaszyna, bez goryczy ci i ostrego dziobania i drapienoci, lubi
mieszkania ludzkie, zna towarzystwo jednego domu; wsplnie gob z gobic
wysiaduj pisklta, w polocie i w poyciu razem si trzymaj, caowaniem
przychylno ku sobie okazuj i we wszystkim zachowuj zgod. Taka

9
szczero powinna by w Kociele, taka mio utrzymana, aby bracia w mioci
wzajemnej gobie naladowali, a w agodnoci i askawoci z barankami i
owieczkami si rwnali. C bowiem ma wsplnego serce chrzecijanina ze
srogoci wilka, zajadoci psa, miertelnym jadem mii, lub krwioerczym
okruciestwem dzikich zwierzt? Za szczcie uwaa naley, gdy tacy od
Kocioa si odczaj, aby gobi i owiec Chrystusa okropn i zajad zaraz
nie gubili. czy i jednoczy si nie moe gorycz ze sodycz, ciemno ze
wiatoci, deszcz z pogod, niezgoda z pokojem, z urodzajem niepodno, ze
rdami susza, z cisz burza. Niechaj nikt nie mniema, aby dobrzy od Kocioa
odczy si mogli. Pszenicy wiatr nie porywa, ani burza nie obala drzewa
mocno zakorzenionego. Tylko lekkie plewy wicher rozmiata, i tylko sabe
drzewa burza powala na ziemi. Jan Aposto karci ich i wyklina, mwic: Z nas
wyszli, ale nie byli z nas. Bo gdyby z nas byli, wdy by z nami byli wytrwali (24).

X.
Kacerstwo jest pocztkiem rozdziau

Std czsto powstaway i powstaj kacerstwa, e umys przewrotny nie

ma pokoju, a swarliwa niewierno nie trzyma si jednoci. Dopuszcza to za
Pan i nie przeszkadza, wolno woli kademu zostawujc, aby, gdy
niebezpieczestwo prawdy serca nasze i umysy dowiadcza, nieskaona wiara
dowiadczonych okazaa si w jawnym wietle. Przez Apostoa upomina Duch
wity, mwic: Bo musz by i kacerstwa, aby i ktrzy s dowiadczeni, stali
si jawni midzy wami (25). Tak to dowiadczaj si wierni, a niewierni okazuj;
tak jeszcze przed dniem sdu ju tu nawet dusze sprawiedliwych od bezbonych
s oddzielone i plewy od ziarna odczone. Ci to s, ktrzy, bez Boskiego
rozporzdzenia, sami si stawiaj na czele zuchwaych zbiegw, ktrzy bez
prawnego postanowienia przeoonymi si czyni, ktrzy, cho im nikt
biskupstwa nie daje, biskupw imi sobie przywaszczaj ktrych te Duch
wity w psalmach dobrze nazywa, jako zasiadajcych na stolicy zaraliwoci
(26), bdcych zaraz i morem dla wiary jako zdradzajcych usty wowymi i
jako mistrzw psucia prawdy, wyrzucajcych miertelny jad jzykiem
zapowietrzonym, ktrych mowa niby rak szerzy si i toczy i ktrych jedno
dotknicie wlewa w serce kadego mierteln trucizn (j).

10
 XI.
Trzeba unika twrcw rozdziau

Przeciw takim woa Pan, od takich powstrzymuje i odwouje swj lud

bdzcy, mwic: Nie suchajcie mw faszywych prorokw, poniewa widzenia
serca ich unicestwiaj ich; mwi, ale nie z ust Paskich. Mwi tym, ktrzy
odrzucaj sowo Boe: Pokj bdzie wam i wszystkim chodzcym w woli swojej.
Kady, ktry chodzi w przewrotnoci serca swego, nie przyjd na niego za...
Nie mwiem do nich, a oni prorokowali. By byli stali w substancji mojej, a
suchali sw moich, i nauczali lud mj, odwrcibym ich by od myli ich
zoliwych (27). Tych jeszcze raz Pan naznacza i pitnuje, mwic: Mnie opucili,
rdo wody ywej, a wykopali sobie cysterny rozwalone, ktre nie mog wody
zatrzyma (28) (k). Gdy prcz jednego inny chrzest by nie moe (29) mniemaj,
i chrzci mog. rdo ywota opuciwszy, obiecuj ask wody oywiajcej i
zbawiajcej! Nie obmywaj ludzi, ale raczej zanieczyszczaj; ani si grzechy
odpuszczaj, ale owszem mno. Takie rodzenie nie Bogu, lecz czartu dzieci
daje. Przez kamstwo zrodzeni, obietnic prawdy nie odbieraj; z niewiernoci
spodzeni, trac ask wiary. Do nagrody pokoju doj nie mog, ktrzy pokj
Paski szalestwem niezgody zerwali (l).

XII.
Pan przebywa ze yjcymi w pokoju

Niech si niektrzy nie udz prnym tumaczeniem, i Pan powiedzia:

Gdzie s dwaj albo trzej zgromadzeni w imi moje, tamem jest w porodku ich
(30). Kaziciele Ewangelii i faszywi tumacze drugie zdanie do siebie stosuj, a
pierwsze pomijaj; o czci jednej pamitaj, a chytrze zamilczaj drug. Jako
sami od Kocioa si oderwali, tak rozrywaj jedno myli tego samego
zdania. Pan bowiem, zalecajc uczniom jednomylno i zgod, mwi:
Powiadam wam, i gdyby si z was dwch zezwolio (m) na ziemi o wszelk
rzecz, o ktr by prosili, stanie si im od Ojca mego, ktry jest w niebiesiech.
Albowiem gdzie s dwaj albo trzej zgromadzeni w imi moje, tamem jest w
porodku ich, okazujc przez to, e nie wielo, lecz zgodno proszcych
najwicej skutkuje. Jeliby, mwi, dwoje z was zgodzio si w czym na ziemi:
ot jednomylno naprzd pooy zgod i pokj nade wszystko

11
przypuszcza i to najusilniej i najgorliwiej uczy, abymy si zgadzali. Jake za
moe si z kim zgadza ten, kto si z samym ciaem Kocioa i caym
braterstwem nie zgadza? Jake si moe w imi Chrystusa zebra dwch lub
trzech, o ktrych wiadomo, i si od Chrystusa i Jego Ewangelii odczaj? Bo
nie my od nich, lecz oni od nas odstpili. A gdy potem kacerstwa i
odszczepiestwa powstay, stanowic sobie oddzielne schadzki, opucili rdo i
pocztek prawdy. Pan za o Kociele swoim i do tych, co s w Kociele, mwi,
e jeeli bd jednozgodni, jeeli wedug przykaza i nauki Jego, choby dwch
lub trzech si zebrawszy, jednomylnie o co prosili, gdyby byo tylko dwch lub
trzech, otrzymaj od majestatu Boskiego, czego pragn. Gdzie s dwaj lub trzej
zgromadzeni w imi moje, tamem jest w porodku ich, to jest z szczerymi, z
zgodnymi, z takimi, co si Boga boj, przykazania Jego zachowuj. Z takimi
obieca by, choby ich tylko dwch lub trzech byo, jako by z trzema
pacholtami w piecu ognistym, i tych, e w szczeroci ku Bogu i w zgodzie
midzy sob trwali, wrd choncych pomieni wiatrem rosistym przy yciu
zachowa (31). Tak te dwom Apostoom, w wizieniu zamknitym, poniewa
byli szczerymi i jednomylnymi, by przytomny, a otworzywszy zapory
wizienia, na rynek ich znw wyprowadzi (32), aby sowo, ktre wiernie
opowiadali ludowi, nadal gosili. Gdy tedy w naukach swoich twierdzi, mwic:
Gdzie s dwaj albo trzej zgromadzeni w imi moje, tamem jest w porodku ich,
nie oddziela ludzi od Kocioa, bo go ustanowi i zaoy; lecz ganic niezgod
wiaroomnych, a wiernym sowy swymi jedno zalecajc, owiadcza, i raczej
przebywa z dwoma lub trzema jednomylnie si modlcymi, ni z wielu
niezgodnymi; i e wicej uprosi moe modlitwa kilku zgodnych, anieli proba
wielu swarliwych (n).

XIII.
Nie ma Boga miosiernego, kto z bratem nie ma pokoju

Przeto, podajc sposb modlitwy, doda, mwic: A gdy staniecie na

modlitw, odpucie, jeli co przeciw komu macie: aby i Ojciec wasz, ktry jest
w niebiesiech, odpuci wam grzechy wasze (33). Nawet tego, ktry si do
zoenia ofiary zabiera, a w pornieniu z kim jest, odwouje od otarza i kae
si pierwej z bratem pojedna (34), a dopiero, w pokoju powrciwszy, Bogu
ofiar zoy; bo ani na ofiary Kaina Bg nie wejrza. Nie mg by Bg
przychylny dla tego, ktry w niezgodzie z bratem nie mia pokoju. Jaki tedy

12
pokj obiecuj sobie nieprzyjaciele braci, jakie ofiary sprawowa mog
wspzawodnicy kapanw? Czyli, zgromadziwszy si, mog rozumie, e
maj z sob Chrystusa, ktrzy poza Kocioem Chrystusowym si zgromadzaj?
(o)

XIV.
Wystpku odszczepiestwa nawet krwi zmy nie mona

Choby tacy dla wyznawania imienia (Chrystusowego) byli zabici, to

przecie plama ta krwi si nie obmywa: cika i nieprzebagalna wina niezgody
ani si mczestwem nie oczyszcza. Mczennikiem by nie moe, kto nie jest w
Kociele; ani nie moe krlestwa dostpi, kto opuszcza Koci, ktry ma
panowa. Chrystus da nam pokj, nakaza by zgodnymi i jednomylnymi,
zaleci przymierze mioci i przychylnoci wiernie i nienaruszenie zachowywa.
Nie moe wic mianowa si mczennikiem ten, kto nie zachowa mioci
braterskiej. Uczy o tym i zapewnia Aposto Pawe, mwic: Chociabym mia
proroctwo... i miabym wszystk wiar tak, ibym gry przenosi, a mioci bym
nie mia, nicem nie jest (p). I chobym wszystkie majtnoci moje rozda na
ywno ubogich, i chobym wyda ciao moje, tak ibym gorza, a mioci bym
nie mia, nic mi nie pomoe. Mio cierpliwa jest, askawa jest, mio nie
zazdroci, zoci nie wyrzdza, nie nadyma si; nie jest czci pragnca, nie szuka
swego... Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, wszystkiego si spodziewa,
wszystko wytrwa. Mio nigdy nie ginie (35). Nigdy, powiada, mio nie ginie:
ta bowiem na zawsze w krlestwie pozostanie, na wieki trwa bdzie przez
jedno braterstwa, cile z sob poczonego. Do krlestwa niebieskiego nie
moe wnij niezgoda. Do nagrody Chrystusa, ktry rzek: To jest przykazanie
moje, abycie si wsplnie miowali, jakom was umiowa (36), nie moe roci
prawa ten, ktry mio Chrystusow zgwaci wiaroomn niezgod. Kto nie ma
mioci, nie ma Boga. Sowa bogosawionego Jana Apostoa brzmi: Bg jest
mioci, a kto mieszka w mioci, w Bogu mieszka, a Bg w nim (37). Z Bogiem
mieszka nie mog, ktrzy nie chcieli by zgodni w Kociele Boym. Choby
gorzeli w pomieniach i ogniu, lub, bestiom porzuceni, dusze oddawali, nie
bdzie to uwieczeniem wiary, lecz kar za wiaroomstwo; ani chlubnym
zgonem cnoty religijnej, lecz zatraceniem rozpaczy. Taki czowiek moe by
zabity, ale nie uwieczony. Tak si bowiem wyznaje by chrzecijaninem, jak
czstokro diabe mianuje si Chrystusem, przed czym Pan ostrzega, mwic:

13
Wiele ich przyjdzie w imi moje, powiadajc, i ja jestem, i wiele ich zwiod (38).
A jak on nie jest Chrystusem, lubo zwodzi w imieniu Jego, tak te za
chrzecijanina uwaany by nie moe, kto nie trwa w prawdzie Jego Ewangelii i
wiary (q).

XV.
Trzeba sucha rozkazw i upomnie Paskich

Albowiem i przyszo przepowiada, i czarty wypdza i cuda wielkie na

ziemi czyni, wietn bez wtpienia i przedziwn jest rzecz; wszake nie
osignie krlestwa niebieskiego, kto to wszystko czyni, jeliby nie postpowa
drog sprawiedliwoci i witobliwoci. Sam Pan zapowiada i mwi: Wiele ich
rzecze mi dnia onego: Panie, Panie, izalimy w imi twoje nie prorokowali, i w
imi twe czartw nie wyganiali i w imi twe wiele cudw nie czynili? A tedy
wyznam im: em was nigdy nie zna; odstpcie ode mnie, ktrzy nieprawo
czynicie (39). Sprawiedliwo jest koniecznie potrzebna, aby sobie w Bogu
askawego pozyska sdziego. Przykaza Jego i nauk naley sucha, aby
zasugi nasze odebray zapat. Ukazujc Pan w Ewangelii drog wiary i nadziei
naszej, w krtkich sowach mwi: Pan Bg twj, Bg jeden jest (40) i bdziesz
miowa Pana Boga twego ze wszystkiego serca twego, i ze wszystkiej duszy
twojej, i ze wszystkiej myli twojej. To jest najwiksze i pierwsze przykazanie. A
wtre podobne jest temu: bdziesz miowa bliniego twego, jako samego siebie.
Na tych dwch przykazaniach wszystek zakon zawis i prorocy (41). Jednoci
wic i mioci w nauce swojej razem uczy; wszystkich prorokw i zakon w
dwch zawar przykazaniach. Jak za zachowuje jedno, jak zachowuje i o
jakiej myli mioci, kto w szalestwie niezgody Koci rozrywa, wiar
niweczy, pokj zakca, mio rozprasza, tajemnice zniewaa? (r)

XVI.

Odszczepiestwa s przepowiedziane

Ze to, bracia najmilsi, ju dawno si poczo, lecz teraz wzrosa

nieszczsna tego zego klska, a przewrotnoci kacerskiej i odszczepiestw
zatrute spustoszenie coraz bardziej powstawa i krzewi si zaczo, poniewa

14
przy schyku wiata tak si dzia miao, jak to nam Duch wity przepowiada
przez Apostoa i ostrzega, mwic: W ostatnie dni nastan czasy niebezpieczne;
bd ludzie sami siebie miujcy, chciwi, hardzi, pyszni, bluniercy, rodzicom
nieposuszni, niewdziczni, zonicy, bez mioci przyrodzonej, bez pokoju,
potwarcy, niepowcigliwi, nieskromni, bez dobrotliwoci, zdrajcy, uporni,
nadci, i rozkosze wicej miujcy nili Boga; majcy wprawdzie pozr
pobonoci, lecz si mocy jej zapierajcy. Do takich nale te i ci, ktrzy
wrywaj si w domy i pojmane wiod niewiastki grzechami obcione, ktre si
daj uwie rozmaitym podliwociom, zawsze si uczce, a nigdy ku
wiadomoci prawdy nie przychodzce. A jako Jannes i Mambres sprzeciwiali si
Mojeszowi, tak i ci si sprzeciwiaj prawdzie, ludzie rozumu skaonego,
odrzuceni ze strony wiary, ale wicej nie wskraj, albowiem ich szalestwo
jawne bdzie wszystkim, jako i onych byo (42). Wszystko si spenia, co byo
przepowiedziane, a przy zbliajcym si schyku wiata nawet dowiadczeniem
ludzi i czasw si sprawdza. Im bardziej si przeciwnik sroy, tym wicej bd
zwodzi, zepsucie pobudza, zazdro zapala, podliwo zalepia, kazi
bezbono, pycha nadyma, niezgoda drani, zo prowadzi do zguby (s).

XVII.
Naley si strzec odszczepiecw

Niechaj nas jednak nie wzrusza ani niepokoi zbytnie i niespodziane

wiaroomstwo wielu ludzi, lecz raczej, poniewa si to wedle przepowiedze
prawdy dzieje, niech wiar nasz wzmacnia. Skoro niektrzy takimi si stali, bo
to dawno byo przepowiedziane, reszta braci powinna si ich strzec, bo i to
przepowiedziano podug nauki Pana, ktry mwi: Wy tedy patrzcie, otom wam
wszystko przepowiedzia (43). Chrocie si, prosz was bracia, takich ludzi, a od
boku i uszu oddalajcie zgubne ich rozmowy, jakoby mierteln zaraz, gdy
napisano jest: Ogrd cierniem uszy twoje, nie suchaj jzyka zoliwego (44). I
znw: Ze rozmowy psuj dobre obyczaje (45). Sam Pan naucza i upomina, aby
si ich chroni. lepi s, mwi, i wodzowie lepych. A lepy, jeliby lepego
prowadzi, obydwaj w d wpadaj (46). Trzeba unika i ucieka od tego, kto si
od Kocioa odczy. Taki jest przewrotny i grzeszy, i sam siebie potpi. Czy
moe mniema, e jest z Chrystusem, ktry przeciw kapanom Chrystusa
postpuje, odcza si od spoecznoci duchowiestwa i ludu Jego? Nosi bro
przeciw Kocioowi, walczy przeciwko rozporzdzeniu Boskiemu; jest to

15
nieprzyjaciel otarza, buntownik przeciw ofierze Chrystusa, wiaroomca,
witokradca co do religii, suga nieposuszny, syn bezbony, brat nieprzyjazny,
ktry, wzgardziwszy biskupami i opuciwszy kapany Boe, powaa si inny
stawia otarz, inn modlitw niegodziwym gosem odprawia, prawd ofiary
Paskiej faszywymi ofiarami zniewaa, i nie troszczy si o to, e ktokolwiek
sprzeciwia si postanowieniu Boemu, za swe niebaczne zuchwalstwo przez
Bosk sprawiedliwo surowo karany bywa (t).

XVIII.
Kary odszczepiecw w Starym Testamencie

Tak Kore, Datan i Abiron, ktrzy wbrew Mojeszowi i kapanowi

Aaronowi powayli si przywaszczy sobie wadz ofiarowania, natychmiast za
sw miao ukarani byli (47). Ziemia, rozwarszy si a do samej otchani,
stojcych ywcem pochona. Nie tylko za tych, co sprawcami tego byli,
sprawiedliwo Boga zagniewanego ukaraa, lecz i innych dwustu
pidziesiciu uczestnikw i towarzyszy tego szalestwa, ktrzy si razem z
nimi spiknli na to zuchwalstwo, ogie, ktry od Pana wyszed, zaraz mciwie
strawi, upominajc i pokazujc, i wszystko, cokolwiek bezboni przedsibior
ludzk wol ku zniszczeniu rozporzdze Boych, przeciw Bogu samemu si
dzieje. Tak i krl Ozjasz (48) niosc kadzielnic, i przeciw prawu Boemu
upowanienie do ofiarowania sobie gwatem przywaszczajc, gdy opierajcemu
si kapanowi Azariaszowi nie chcia ulec i ustpi, Boskim gniewem zhabiony
i trdem na czole oszpecony zosta: na tej czci ciaa przez obraonego Boga
by naznaczony, gdzie namaszczeni bywaj ci, ktrzy godni s Pana. A synowie
Aarona, ktrzy obcy ogie na otarz woyli, czego Pan by zakaza (49), zginli
zaraz na miejscu przed Obliczem mszczcego si Boga (u).

XIX.

Ciko wystpku odszczepiestwa

Tych to naladuj wszyscy, ktrzy, wzgardziwszy Boskim podaniem

(traditione), obcych si nauk chwytaj i urzd nauczycielski wedug ludzkiej
ustawy wprowadzaj. Gromi ich Pan i aje w Ewangelii, mwic: Niszczycie

16
przykazanie Boe, abycie ustaw wasz zachowali (50). Wikszy to wystpek od
tego, ktrego si dopucili ci, co upadli w wierze (lapsi), ktrzy przecie teraz
szczer pokut i zupenym zadouczynieniem Boga przepraszaj. Tu bowiem
szukaj znw i prosz Koci, a tam sprzeciwiaj si Kocioowi. Tu moga
potrzeba okolicznoci przemc, ale tam wol zbrodnia krpuje. Kto tu upad,
sobie tylko zaszkodzi, ale kto tam usiowa wywoa kacerstwo lub
odszczepiestwo, wielu swoim przykadem zgubi. Tu szkoda jednej duszy, tam
niebezpieczestwo wielu. Ten przynajmniej poznaje, e zgrzeszy, opakuje tego
i auje; ale tamten nadty w grzechu swoim, i w bezbonoci nawet sobie
podobajc, dzieci od matki odstrcza, owce od pasterza odwodzi, i w tajemnice
Boskie wprowadza zamieszanie. Upady raz tylko zgrzeszy, w za grzeszy
codziennie. Upady nareszcie, podjwszy mier mczesk, moe osign
obietnice krlestwa, ale tamten, jeliby poza Kocioem by zabity, nie moe
nagrody Kocioa dostpi (v).

XX.

Wyznawcy powinni si strzec tego wystpku

Niech nikt si nie dziwi, bracia najmilsi, e nawet niektrzy z

Wyznawcw tej sromoty si dopuszczaj, e i z tych niektrzy ohydnie i ciko
grzesz (51). Wyznanie bowiem nie uwalnia jeszcze od zasadzek szatana; ani
tego, ktry jeszcze jest na wiecie, od pokus i niebezpieczestw, od napaci i
natarczywoci wiatowych bez trosk i bojani nie ochrania: inaczej bowiem,
nigdy bymy w wyznawcach nie spostrzegali zdrad, wszeteczestw i
cudzostw, jako teraz u niektrych z boleci i alem widzimy (w). Ktokolwiek
jest w wyznawca, nie jest zapewne wikszy albo lepszy lub Bogu milszy od
Salomona. Ten przecie, dopki chodzi drogami Paskimi, mia ask, ktr od
Pana odebra; lecz skoro opuci drog Pask, straci te i ask Pana, jako
napisano jest: Trzymaj, co masz, aby aden nie wzi korony twojej (52). Wszak
nie zagraaby Pan odjciem korony sprawiedliwoci, gdyby si nie tracio
korony z porzuceniem sprawiedliwoci.

17
 XXI.
Wiksze jest niebezpieczestwo po wyznaniu z powodu
zaczepienia przeciwnika

Wyznanie jest pocztkiem chway, ale nie zasug korony; ani dokonywa
chway, lecz wstpem jest do godnoci, bo napisano: Kto wytrwa a do koca,
ten bdzie zbawion (53), przeto wszystko co si przed kocem dzieje, jest tylko
szczeblem, po ktrym si wstpuje na wierzchoek zbawienia, nie za granic, u
ktrej si kresu dosiga. Jeeli kto jest wyznawc, po wyznaniu wiksze go
czeka niebezpieczestwo, bo przeciwnik bardziej zosta rozdraniony (x). Jeeli
kto jest wyznawc, tym mocniej Ewangelii Paskiej trzyma si powinien, bo
przez Ewangeli naby chway od Pana. Mwi bowiem Pan: Ktremu wiele
dano, wiele da bd; a ktremu wiele zlecono, wicej bd chcie od niego
(54). Nieche nikt nie ginie za przykadem wyznawcy; niech si z postpowania
wyznawcy nikt nie uczy niesprawiedliwoci, swawoli, wiaroomstwa. Jeeli kto
jest wyznawc, niech bdzie pokorny i zgodny, w swych sprawach cichy i
skromny, aby, mienic si wyznawc Chrystusowym, tego Chrystusa, ktrego
wyznawa, take naladowa. Gdy On bowiem mwi: Ktokolwiek si podwysza,
bdzie union; a kto si unia, bdzie podwyszon (55), i gdy sam od Ojca
wywyszony przez to, i, bdc sowem, moc i mdroci Boga Ojca, na ziemi
si uniy, jake moe wynioso miowa, kto i prawem swoim pokor nam
zaleci, i sam najwietniejsze imi od Ojca w nagrod pokory otrzyma?
Wyznawc jest Chrystusa, byleby pniej nie by przeze bluniony majestat i
godno Chrystusa. Jzyk, ktry wyzna Chrystusa, niechaj nie zorzeczy,
pokoju nie zakca, niech si nie daje sysze w swarliwoci i obelgach, niech
po sowach modlitwy i chway nie miota jadem wowym przeciw braciom i
kapanom Boym! Wreszcie, gdyby kto nastpnie sta si wystpnym i godnym
pogardy, jeliby wyznanie swoje zymi obyczajami zhabi i ycie brzydk
zmaza spronoci; jeliby na koniec Koci, w ktrym si sta wyznawc,
opuszczajc i wze jednoci rozrywajc, wiar pierwotn pniej na
wiaroomno zamieni, nie moe sobie swoim wyznaniem pochlebia, e do
nagrody chway jest wybrany, owszem przez to sta si wanie kary
godniejszym (y).

18
 XXII.
Upadek jednych nie zawsze szkodzi drugim

Bo i Judasza do liczby Apostow Pan wybra, a przecie potem Judasz

Pana zdradzi. A jednak wiara i stateczno Apostow nie upada, e Judasz
zdrajca od ich spoeczestwa odpad. Tak i tutaj witobliwo i godno
wyznawcw nie zmniejszya si, e niektrzy z nich wiar zamali (z). Bo c,
mwi bogosawiony Aposto w licie swoim, jeli niektrzy odpadli od wiary?
Aza niedowiarstwo ich w niwecz obrcio wiar Bo? (aa). Nie daj tego Boe,
Bg jest prawdziwy, a wszelki czowiek kamliwy (56). Wiksza i lepsza cz
wyznawcw stoi mocno przy wierze i w prawdzie prawa i karnoci Paskiej. Od
jednoci Kocioa nie odstpuj ci, ktrzy pamitaj, e w Kociele z
miosierdzia Boego aski dostpili, i przez to zacniejsz chwa z wiary
odnosz, i odczywszy si od wiaroomstwa tych, co z nimi pierwej
uczestnictwem wyznania poczeni byli, od zaraliwego wystpku odstpili, a
owieceni prawdziwym wiatem Ewangelii, opromienieni czyst i jasn
wiatoci Pask, godni s szacunku tak dla zachowania pokoju
Chrystusowego, jak dla otrzymanego zwycistwa w walce z szatanem.

XXIII.
Oszukani powinni wrci do jednoci

Kochani bracia, pragn, radz i prosz, aby, wedle monoci, nikt z braci
nie zgin, lecz, aby jedno ciao jednomylnego ludu radosna matka w swym
onie miecia. Gdyby zdrowa rada nie zdoaa niektrych wodzw
odszczepiestwa i sprawcw niezgody, w lepym i zatwardziaym szalestwie
trwajcych, zwrci na drog zbawienia; reszta przynajmniej, czy to dla prostoty
zwiedziona, czy zudzona bdem, czy oszukana podstpem zdrady zawodnej
niech zerwie wizy faszu, wyzwoli z obdu kroki niepewne, uzna proste
cieki drogi niebieskiej. Jest to gos, ktry stwierdza Aposto, mwic (bb) :
Przykazujemy wam, bracia, w imi Pana naszego, Jezusa Chrystusa, ibycie si
odczyli od wszystkich braci, nieporzdnie chodzcych, a nie wedug podania,
ktre wzili od nas (57) (cc). Take sam mwi na innym miejscu: Niechaj was nikt
nie zwodzi prnymi sowy, albowiem dlatego przychodzi gniew Boy na syny
niewiernoci. Nie bdcie tedy uczestnikami ich (58). Odstpi a raczej ucieka

19
powiniene od przestpcw, aby czc si z takimi, co nieporzdne ycie
wiod, i postpujc ciekami bdu i wystpku, z drogi prawdziwej nie
zbdzi, i sam w rwn si z nimi zbrodni nie zawika. Jeden jest Bg, jeden
Chrystus, i jeden Koci Jego, i wiara jedna, i lud zczony wzem zgody w
jedno ciao nierozdzielne. Jedno rozerwan by nie moe, ani jedno ciao
rozszarpaniem staww rozczone, ani w kawaki przez rozdarcie wntrznoci
rozdzielone. Wszystko co si od matki odcza, y i oddycha osobno nie
moe, i traci istot ycia (dd).

XXIV.
Trzeba pokj umiowa

Upomina nas Duch wity, mwic: Ktry jest czowiek, ktry chce
ywota, pragnie dni dobrych widzie? Strze jzyka twego od zego, a usta twoje
niech nie mwi zdrady. Odwr si od zego a czy dobrze; szukaj pokoju a
cigaj go (59). Pokoju powinien szuka i ciga syn pokoju; jzyk swj od
wszelkiego nieporozumienia wstrzymywa ma ten, kto zwizek mioci zna i
miuje. Pan do Boskich przykaza i zbawiennych nauk gdy bliski by mki,
doda, mwic: Pokj zostawuj wam, pokj mj daj wam (60). Da nam to
dziedzictwo, wszelkie dary obietnic i nagrody obieca za zachowanie pokoju.
Jeli jestemy spadkobiercami Chrystusa, zostawajmy w pokoju Chrystusowym.
Jeli jestemy synami Boymi, spokojnymi by powinnimy. Bogosawieni,
mwi, pokj czynicy, albowiem nazwani bd synami Boymi (61). Synowie
Boga powinni by spokojni, w sercu agodni, w mowie szczerzy, w mioci
zgodni i wzem jednomylnoci wiernie i cile z sob poczeni (ee).

XXV.
Przykad pierwszych chrzecijan

Taka jednomylno niegdy istniaa za czasw apostolskich. Nowy lud

wierzcych, strzegc Paskich przykaza, tak wzajemn mio zachowywa.
wiadczy o tym Pismo Boe, mwic: Mnstwa wierzcych byo serce jedno i
dusza jedna (62). A na innym miejscu: Wszyscy trwali jednomylnie na modlitwie
z niewiastami i z Maryj matk Jezusow, i z braci jego (63). Poniewa

20
skutecznie si modlili, i dlatego z ufnoci wszystko wyprosi mogli, czego od
miosierdzia Boskiego dali (ff).

XXVI.
Bardzo si rnimy od gorliwoci pierwszych chrzecijan

W nas za tak si zmniejszya jednomylno, e osaba obfito w

uczynkach miosiernych. Wwczas sprzedawali domy i woci, a skarby w
niebie skadajc, warto ich na wsparcie potrzebujcych Apostoom ofiarowali.
Teraz za z dbr dziesiciny nawet nie oddawamy, a gdy Pan sprzeda
rozkazuje, my raczej dokupujemy i pomnaamy. Tak to w nas obumara sia
wiary, tak osaba moc wiernych. I przeto te Pan, czasy nasze majc na myli,
w Ewangelii mwi: Syn czowieczy przyszedszy, izali znajdzie wiar na ziemi?
(64). Widzimy, i to si dzieje, co On przepowiedzia. W bogobojnoci, w
sprawiedliwoci, w mioci, w uczynkach, nie masz wiary. Nikogo nie
przejmuje strach przyszoci, dnia i sdu Paskiego, a kar, grocych
niewiernym i mk wiecznych, dla wiaroomcw zgotowanych, nikt nie rozwaa.
Tego by si lkao sumienie, gdyby wierzyo. Poniewa nie wierzy, wic si nie
lka. Gdyby za wierzyo, tedyby si te strzego, a gdyby si strzego, wtedy by
i unikno. Zachcajmy si tedy, jak moemy, bracia najmilsi, a przerwawszy
sen dawnej gnunoci, czuwajmy nad zachowaniem i wypenianiem przykaza
Paskich. Takimi bdmy, jakimi by zaleci, mwic: Niech bd przepasane
biodra wasze i pochodnie gorejce w rkach waszych, a wy podobni ludziom,
czekajcym na pana swego, kiedy by si z gd wrci, aby gdy przyjdzie i
zakoace, natychmiast mu otworzyli. Bogosawieni oni sudzy, ktrych
przyszedszy Pan, znajdzie czuwajcych (65). Powinnimy by przepasani, aby,
gdy przyjdzie dzie zdania sprawy, nie zasta nas zatrudnionych i zawikanych.
Niech w dobrych uczynkach wieci i janieje wiato nasze, aby nas z tej nocy
wiatowej do wiatoci wiecznej chway doprowadzio. Troskliwi zawsze i
ostroni oczekujmy nagego przyjcia Paskiego, aby, gdy On zakoacze,
czuwaa wiara nasza, dla odebrania od Pana nagrody za swe czuwanie. Jeli te
przykazania zachowamy, jeli tych upomnie i przestrg trzyma si bdziemy,
nie pochwyci nas chytry szatan picych, bo jako sudzy czujni z Chrystusem
Panem krlowa bdziemy (gg).

21
Homiletyka. Pismo miesiczne powicone kaznodziejstwu i yciu duchownemu pod
kierunkiem literackim Ks. Mariana Nassalskiego Magistra Teologii. Rok sidmy. Tom XIII.
Wocawek 1904, ss. 131-141; 229-242. (hh)
(Pisowni i sownictwo nieznacznie uwspczeniono; przypisy literowe od red. Ultra montes).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Pozwolenie Wadzy Duchownej:

Imprimatur
Wladislaviae, die 26 iulii 1904 a.

Stanislaus, Episcopus Wladislaviensis seu Calissiensis.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Przypisy:
(*) Zob. ywot w. Cypriana, "Homiletyka" r. 1892, t. IX, str. 313, 426.

(**) Podzia ksiki zachowujemy wedug edycji Hurtera SS. PP. Opuscula, tom I, str. 67.

(1) Mt. V, 13.

(2) Mt. X, 16.

(3) Mt. XIX, 17.

(4) Jan XV, 14. 15.

(5) Mt. VII, 24. 25.

(6) II Kor. XI, 14.

(7) Rozumie tu w. Cyprian widzialn Gow Kocioa, czyli Papiea, jak si to z dalszej
osnowy i z celu tego pisma okazuje.

(8) Mt. XVI, 18 i 19.

(9) Jan XXI, 17.

(10) Jan XX, 21-23.

(11) Pie nad pien. VI, 8.

(12) Efez. IV, 4-6.

(13) Mt. XII, 30.

(14) Jan X, 30.

22
(15) I Jan V, 7.

(16) Jan XIX, 23. 24.

(17) III Krl. XI, 31 i 32.

(18) Jan X, 16.

(19) I Kor. I, 10.

(20) Efez. IV, 2 i 3.

(21) Jozue II, 18 i 19.

(22) Wyjcia XII, 46.

(23) Ps. LXVII, 7.

(24) I Jan II, 19.

(25) I Kor. XI, 19.

(26) Ps. I, 1.

(27) Jerem. XXIII, 16-22.

(28) Jerem. II, 13.

(29) w. Cyprian mniema, i chrzest heretykw by niewany, i zdaje si, e w tej myli tu
mwi.

(30) Mt. XVIII, 20.

(31) Daniel III, 50.

(32) Dz. Ap. V, 19. 20.

(33) Mk XI, 25.

(34) Mt. V, 24.

(35) I Kor. XIII, 2-8.

(36) Jan XV, 12.

(37) I Jan IV, 16.

(38) Mk XIII, 6.

(39) Mt. VII, 22. 23.

(40) Mk XII, 29.

23
(41) Mt. XXII, 37-40.

(42) II Tym. III, 1-9.

(43) Mk XIII, 23.

(44) Ekkli. XXVIII, 28.

(45) I Kor. XV, 33.

(46) Mt. XV, 14.

(47) Liczb XVI, 27-33.

(48) II Paralip. XXVI, 16-20; IV Krl. XV, 5.

(49) Kap. X, 1. 2.

(50) Mk VII, 9.

(51) Mwi tu o wyznawcach rzymskich Maksymie i innych, o ktrych odszczepiestwie s

listy 43 i 44, a o powrocie do jednoci 46, 47, 50, 51; std wida, i to pisano przed ich
powrotem na pocztku papiestwa Korneliusza.

(52) Apok. III, 11.

(53) Mt. X, 22.

(54) k. XII, 48.

(55) k. XVIII, 14.

(56) Rzym. III, 3. 4.

(57) II Tes. III, 6.

(58) Efez. V, 6. 7.

(59) Ps. XXXIII, 13-15.

(60) Jan XIV, 27.

(61) Mt. V, 9.

(62) Dz. Ap. IV, 32.

(63) Tame I, 14.

(64) k. XVIII, 8.

(65) k. XII, 35-37.

24
(a) Zob. 1) Abp. Ignacy Hoowiski, Mistrzowie sowa. wity Cyprian. 2) Sac. Andreas
Retke, Patrologiae Compendium. S. Cyprianus. 3) Josephus Fessler, Episcopus, Institutiones
Patrologiae. Character et doctrina S. Cypriani. 4) Acta Martyrum. Acta Proconsularia Sancti
Cypriani Episcopi et Martyris. 5) Akta Meczennikw. Akta prokonsularne witego Cypriana
Biskupa i Mczennika.

(b) Por. tekst oryginalny: S. Cyprianus Episcopus Carthaginensis et Martyr, Liber de

Catholicae Ecclesiae unitate.

(c) Por. przekad ks. Jana Czuja: "1. Gdy Pan napomina i mwi: Wy jestecie sl ziemi
(Mt. V, 13), gdy kae nam by prostymi w niewinnoci, a jednak w prostocie roztropnymi,
c innego, najdrosi bracia, wypada nam czyni, jak nie mie si na bacznoci i troskliwie
czuwa, by zarwno rozumie zasadzki chytrego wroga i strzec si ich, iby si nie
wydawao, e my, ktrzymy si przyoblekli w Chrystusa, w mdro Boga Ojca, mniej
mdrymi jestemy w zabezpieczeniu sobie zbawienia? Albowiem nie samego tylko
przeladowania i skutkw jawnego podrywania i strcania sug Boych obawia si naley.
atwiejsze jest zabezpieczenie tam, gdzie oczywiste zagraa niebezpieczestwo, a umys
przygotowuje si naprzd do walki, gdy si przeciwnik ujawnia. Wicej naley si obawia i
strzec wroga, gdy si skrada potajemnie, gdy oszukuje pozorami pokoju, gdy czoga si
skrycie, skd te otrzyma imi wa. Ta jest zawsze jego chytro, to jest jego ciemne i
podstpne oszukastwo w osaczaniu czowieka. Tak zaraz na pocztku wiata zwid, i
kamliwymi schlebiajc sowy, oszuka proste i nieostronie atwowierne dusze. Samego
Boga usiujc kusi, skradajc si niejako, to znw mamic, przystpi do Niego. Zosta
jednak zrozumiany i odtrcony, a poniewa poznany i odkryty, przeto i powalony". w.
Cyprian, Pisma. I. Traktaty. Z aciskiego przetumaczy, wstpami i komentarzem zaopatrzy
ks. dr Jan Czuj. Pozna 1937, s. 171. Cay traktat O jednoci Kocioa katolickiego na ss. 171-
193. (Z serii: Pisma Ojcw Kocioa w polskim tumaczeniu pod naczeln redakcj prof.
Uniwersytetu Poznaskiego Dr. Jana Sajdaka. Tom XIX. Pozna 1937. Jan Jachowski.
Ksigarnia Uniwersytecka). (Za pozwoleniem Wadzy Duchownej).

(d) Por. przekad ks. Jana Czuja: "2. Std przykad jest nam dany, jak unika drogi starego
czowieka, a chodzi ladami Chrystusa yjcego; bymy na nowo nieostronie nie stoczyli
si w sie mierci, lecz przewidujc niebezpieczestwo, strzegli odzyskanej niemiertelnoci.
A jak zachowamy niemiertelno, jak nie przez przestrzeganie tych przykaza Chrystusa,
ktrymi zwalcza si i zwycia mier, gdy On sam napomina i mwi: Jeli chcesz wnij
do ywota, chowaj przykazania (Mt. XIX, 17)? I znw: Jeli czyni bdziecie, co wam
rozkazuj, ju was nie bd zwa sugami, lecz przyjacimi mymi? (Jan XV, 14 n.). Tych
wreszcie nazywa silnymi i staymi, tych na opoce krzepk mas pobudowanymi, tych przeciw
wszelakim burzom i zawieruchom wiata niewzruszon i nieugit moc ugruntowanymi:
Wszelki tedy mwi ktry sucha tych sw moich i czyni je, bdzie przypodobany
mowi mdremu, ktry zbudowa dom swj na opoce; i spad deszcz, i przyszy rzeki, i
wiay wiatry, i uderzay na on dom, a nie upad, bo by na opoce ugruntowany (Mt. VII, 24
n.).

25
 Powinnimy wic sucha sw Jego, uczy si, czegokolwiek uczy, i czyni
cokolwiek czyni. Zreszt, jak moe kto mwi, e wierzy w Chrystusa, jeeli nie czyni tego,
co Chrystus przykaza? Albo, jak dojdzie do nagrody wiary, kto nie chce dochowa wiary
przykazaniu? Moe si chwia i waha, a porwany podmuchem bdu, unosi si jak proch,
ktry wiatr rozmiata; i chodzc, nie dojdzie do zbawienia, kto nie trzyma si zbawiennej drogi
prawdy".

(e) Por. przekad ks. Jana Czuja: "3. Strzec si zatem naley, najdrosi bracia, nie tylko tego,
co otwarte i jawne, ale take tego, co subtelnoci chytrego oszukastwa zwodnicze. C za
podstpniejszego, co subtelniejszego nad to postpowanie wroga, przyjciem Chrystusa
odkrytego i obalonego, ktry widzc porzucone bawany, i przez wielk liczb wierzcych
siedziby swe i witynie opustoszae, wymyli nowy podstp, by pod tytuem samego
imienia chrzecijaskiego uwodzi nieostronych? A czyni to, gdy do narodw przysza
wiato, gdy dla ocalenia ludzi zbawienne zajaniao wiato, by gusi usyszeli gos aski
duchowej, lepi otwarli oczy swe ku Bogu, chorzy wiekuiste odzyskali zdrowie, chromi biegli
do kocioa, niemi dononym gosem proby zanosili.

Wynalaz herezje i schizmy, ktrymi by wywraca wiar, psu prawd, zrywa jedno.
Ktrych nie moe zatrzyma w lepocie starej drogi, tych okra i zwodzi bdem drogi
nowej. Porywa ludzi z samego Kocioa; i gdy si im zdaje, e ju si zbliyli do wiata i
uszli nocy wiata, w innych znw, z czego oni nie zdaj sobie sprawy, pogra ciemnociach.
Czyni to w tym celu, by nie stojc przy Ewangelii Chrystusa i nie zachowujc Jego prawa,
nazywali si chrzecijanami, a chodzc w ciemnociach, sdzili, e posiadaj wiato.
Schlebia im i oszukuje ich przeciwnik, ktry wedug sw apostoa przemienia si w anioa
wiatoci (2 Kor. XI, 14 n.), a pomocnikw swych podstawia, nazywajcych noc dniem,
zgub zbawieniem, rozpacz drog nadziei, przedstawiajcych wiaroomno jako wiar,
antychrysta pod imieniem Chrystusa, by w ten sposb kamic, prawd przebiegle
unicestwiali. To si dzieje wtedy najmilsi bracia, gdy si nie wraca do rda prawdy, gdy
si nie szuka gowy i nie zachowuje nauki niebieskiego urzdu nauczycielskiego".

(f) Tumaczenie ks. Jana Czuja. Przekad z "Homiletyki" (Wulgata Ks. Wujek): "Jedno
ciao i jeden duch, jako jestecie wezwani w jednej nadziei wezwania waszego. Jeden Pan,
jedna wiara, jeden chrzest".

(g) Por. przekad ks. Jana Czuja: "On (Chrystus) nosi jedno, pochodzc z grnej czci, to
jest z nieba, i wychodzc od Ojca, ktrej w ogle nie mg rozerwa otrzymujcy j i
posiadajcy, lecz ca zarazem, siln i jednolit nierozdzielnie dziery. Nie moe posiada
odzienia Chrystusowego, kto rozrywa i dzieli Koci Chrystusowy. Przeciwnie wreszcie, gdy
w obliczu mierci Salomona rozpadao si krlestwo jego i nard, prorok Achiasz,
spotkawszy w polu krla Jeroboama, rozdar odzienie swe na dwanacie czci, mwic:".

(h) Tumaczenie ks. Jana Czuja. Przekad z "Homiletyki" (Wulgata Ks. Wujek): "Wemij
sobie dziesi sztuk, bo to mwi Pan Bg Izraelw: oto ja rozedr krlestwo z rki
Salomonowej, a dam tobie dziesicioro pokolenia. Lecz jedno pokolenie zostanie mu dla sugi

26
mego Dawida i dla Jeruzalem miasta, ktrem obra ze wszech pokole izraelskich (III Krl.
XI, 31 i 32)".

(i) Por. przekad ks. Jana Czuja: "Czy mylisz, e moe sta i y wystpujcy z Kocioa,
inn stolic sobie gdzie indziej i mieszkanie zakadajcy, gdy do Rahab, w ktrej jest figura
Kocioa, powiedziano: Ojca twego i matk i braci i wszystk tw rodzin zgromadzisz do
domu swego. Kto ze drzwi domu twego wynijdzie, krew jego bdzie na gow jego (Jozue
II, 18 n.). Take tajemnica Paschy nic innego w Ksidze Wyjcia nie zawiera, jak by
baranek, ktrego w figurze Chrystusa zabijaj, w jednym domu by spoywany".

(j) Por. przekad ks. Jana Czuja: "Tak dowiadczani s wierni, tak odkrywani wiaroomni. Tak
i przed dniem sdu tu ju take oddzielaj si dusze sprawiedliwych i niesprawiedliwych,
odczaj si plewy od ziarna. Std pochodz ci, ktrzy samowolnie staj na czele
lekkomylnych przybyszw, ktrzy bez adnego prawa wice czyni si przeoonymi,
ktrzy cho im nikt nie da biskupstwa tytu biskupa sobie przywaszczaj (1); na tych
wskazuje w psalmach Duch wity, jako siedzcych na stolicy zaraliwoci (Ps. I, 1), zaraza i
zakaenie wiary, usty wa oszukujcy, mistrze w psuciu prawdy, mierteln trucizn
jadowitymi jzykami wypluwajcy; mowa ich peza jak rak, ich rozprawianie wlewa trujcy
jad w poszczeglne piersi i serca.

(1) Quorum sermo ut cancer serpit, quorum tractatus pectoribus et cordibus singulorum mortale virus infundit.
W rozdziale tym uderza autor w schizmatykw w Kartaginie z Felicissimem na czele, ktrzy uczynili sobie
pseudobiskupa Fortunata i w Nowacjana, ktry zosta antypapieem w Rzymie".

(k) Tumaczenie ks. Jana Czuja. Przekad z "Homiletyki": "Przeciw takim woa Pan, od nich
odwraca i odwouje lud swj obkany, mwic: Nie suchajcie sw prorokw, ktrzy wam
prorokuj, a zdradzaj was, widzenie serca swego mwi, nie z ust Paskich. Mwi tym,
ktrzy nie bluni: Pan mwi: Pokj wam bdzie i kademu chodzcemu w przewrotnoci
serca swego, rzekli: Nie przyjdzie na was ze... Nie mwiem do nich, a oni prorokowali. By
byli stali w radzie mojej, a oznajmili sowa moje ludowi memu, wdy bym je by odwrci...
od myli ich zoliwych (Jerem. XXIII, 16-22). Tych jeszcze Pan oznacza i mianuje, kiedy
mwi: Mnie opucili rdo wody ywej, a ukopali sobie cysterny, cysterny rozwalone, ktre
nie mog wody zatrzyma (Jerem. II, 13)". (Teksty z Pisma w. wedug Wulgaty w tum. ks.
Jakuba Wujka).

(l) Por. przekad ks. Jana Czuja: "Gdy nie moe by innego chrztu prcz jednego, sdz, e
mog chrzci. Opuciwszy rdo ycia, obiecuj ask yciodajnej i zbawiennej wody. Nie
obmywaj si tam ludzie, lecz raczej kalaj; nie oczyszczaj si przewinienia, lecz owszem
potguj. Narodzenie to nie Bogu, lecz diabu rodzi dzieci. Z kamstwa urodzeni, obietnic
prawdy nie otrzymuj. Z wiaroomstwa spodzeni, trac ask wiary. Do nagrody pokoju doj
nie mog, ktrzy pokj Paski szaem niezgody zamali".

(m) Zezwolio, porozumiao si i wsplnie prosio.

(n) Por. przekad ks. Jana Czuja: "12. I niech nikt si nie oszukuje faszywym tumaczeniem
sw Paskich: Gdzie s dwaj, albo trzej zgromadzeni w imi moje, tamem jest z nimi (Mt.

27
XVIII, 20). Psowacze Ewangelii i faszywi tumacze uwzgldniaj rzeczy najnisze, a wysze
omijaj, pomni czci, a cz podstpnie przemilczajcy.

Jak sami odcici s od Kocioa, tak podcinaj rozumienie jednej zasady. Gdy bowiem
Pan uczniom swoim zaleca jednomylno i pokj, rzek: Powiadam wam, i gdyby si z
was dwa zezwolili na ziemi, o wszelk rzecz, o ktr by prosili, stanie si od Ojca mego,
ktry jest w niebiesiech. Albowiem gdzie s dwaj albo trzej zgromadzeni w imi moje, tamem
jest z nimi (Mt. XVIII, 19-20), okazujc, e nie wielo, ale jednomylno proszcych
uzyskuje bardzo wiele. Powiada: Gdyby si dwaj z was zeszli na ziemi jednomylno
najpierw postawi, zgodny pokj przedtem wymieni, wiernej i silnej wzajemnej zgody
naucza. Jake za moe si kto z nim zgadza, kto si nie zgadza z ciaem samego Kocioa
i z powszechnym braterstwem? Jake moe si dwch albo trzech zebra w imi Chrystusa, o
ktrych wiadomo, e si oddzielaj od Chrystusa i Jego Ewangelii? Nie my bowiem od nich,
lecz oni od nas odeszli. I gdy potem narodziy si herezje i schizmy, gdy sobie rne
zgromadzenia tworz, porzucili siedzib i rdo prawdy. Pan za mwi o swym Kociele, i
mwi do tych, ktrzy s w Kociele, e gdy sami bd w zgodzie, e gdy wedug Jego
przykazania dwch albo trzech jednomylnie modli si bdzie, mog u majestatu Boga
uprosi, czego daj. Gdziekolwiek byoby dwch albo trzech zgromadzonych w imi moje
mwi tamem jest z nimi, to znaczy, z prostymi i szczerymi, z bojcymi si Boga, i
przykazania Boe zachowujcymi. Mwi, e nawet z dwoma lub trzema jest, jak by z trzema
modziecami w piecu ognistym, a poniewa szczerze w Bogu i wzajemnej zgodzie trwali,
wrd obejmujcych ich pomieni tchnieniem rosy ich oywi (Dan. III). Tak samo by
obecny przy dwch apostoach, zamknitych w wizieniu, poniewa byli szczerzy,
jednomylni, sam otworzywszy bramy wizienia, na wolno ich wypuci, by podawali
ludowi sowo, ktre wiernie gosili (Dz. Ap. V). Gdy wic w zleceniu swym przykazuje i
mwi: Gdzie s dwaj albo trzej zgromadzeni w imi moje, tamem jest z nimi (Mt. XVIII,
20), nie oddziela przez to od Kocioa ludzi, bo On go ustanowi i zbudowa, lecz wytykajc
niezgod wiaroomnym, a wiernym pokj gosem swym zalecajc, daje pozna, e jest raczej
z dwoma, albo trzema jednomylnie si modlcymi, ni z wielk liczb rnowiercw, i e
wicej moe uzyska zgodna proba kilku, ni skcona modlitwa wielu".

(o) Por. przekad ks. Jana Czuja: "Nie mg bowiem by w pokoju z Bogiem ten, ktry przez
pochopn zazdro nie mia pokoju z bratem. Jaki zatem pokj obiecuj sobie nieprzyjaciele,
jakie odwaaj si skada ofiary wspzawodnicy kapanw (biskupw) (1). Czy sdz, e
gdy si zgromadzili, maj wrd siebie Chrystusa, jeeli zgromadzaj si poza Kocioem
Chrystusa?

(1) Aemuli sacerdotum. Sacerdos oznacza u Cypriana najczciej biskupa. Tu tumacz raczej przez kapanw,
bo i biskupi s kapanami i u schizmatykw nie sami biskupi byli".

(p) Nicem nie jest = Nic nie jestem, nie mam adnej wartoci wobec Boga.

(q) Por. przekad ks. Jana Czuja: "14. Tacy, gdyby nawet zostali zabici za wyznanie imienia
(chrzecijaskiego), plamy tej ani krwi nie zma. Nawet mczestwo nie oczyszcza z
nieodpuszczalnej i cikiej winy za niezgod. Nie moe by mczennikiem, kto nie jest w
Kociele. Nie moe doj do krlestwa, kto opuszcza tego, ktry ma krlowa (tj. Koci).

28
Chrystus da nam pokj, kaza y w zgodzie i jednoci, przykaza zwizki przywizania i
mioci nietknite i nienaruszone zachowywa. Nie moe uwaa si za mczennika, kto nie
dochowa braterskiej mioci. Naucza i wiadczy o tym aposto Pawe, mwic: Chobym
mia wiar, ibym gry przenosi, a mioci bym nie mia, niczym nie jest. I chobym
wszystkie majtnoci moje rozda na ywno ubogim, i chobym wyda ciao moje tak,
ibym gorza, a mioci bym nie mia, nic mi nie pomoe. Mio cierpliwa jest, askawa jest.
Mio nie zajrzy, zoci nie wyrzdza, nie nadyma si; nie jest czci pragnca, nie wzrusza si
ku gniewu, nie myli zego, wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, wszystkiego si nadziewa,
wszystko wytrwa, mio nigdy nie ginie (I Kor. XIII, 2 n.). Nigdy mwi mio nie
ginie. Zawsze bdzie ona w krlestwie, w jednoci zespolonego braterstwa trwa bdzie na
wieki.

Niezgoda nie moe doj do krlestwa niebieskiego, do nagrody Chrystusa, ktry

powiedzia: To jest przykazanie moje, abycie si spoecznie miowali, jakom was
umiowa (Jan IV, 12) doj nie moe, kto umiowanie Chrystusa wiaroomn niezgod
znieway. Kto nie ma mioci, nie ma Boga. w. Jana apostoa sowa s: Bg jest mio, a
kto mieszka w mioci, w Bogu mieszka, a Bg w nim (I Jan IV, 16).

Nie mog by z Bogiem ci, ktrzy w Kociele Boga nie chcieli by jednomylni.
Choby gorzeli, wydani na ogie i pomienie, choby ycie swe oddali, rzuceni dzikim
zwierztom na poarcie, nie bdzie to korona wiary, lecz kara za wiaroomno, ani
chwalebny wynik religijnej cnoty, lecz zagada zwtpienia. Zabitym moe by taki,
ukoronowanym by nie moe. Tak si mieni chrzecijaninem, jak i diabe czsto kamliwie
mieni si Chrystusem, wedug uwagi i sw samego Pana: Wielu przyjdzie w imi moje,
powiadajc ja jestem Chrystusem i wielu zwiod (Mk XIII, 6). Jak w nie jest Chrystusem,
aczkolwiek zwodzi imieniem, tak nie moe uchodzi za chrzecijanina, kto nie trwa w
prawdzie Jego Ewangelii i wiary".

(r) Por. przekad ks. Jana Czuja: "15. Albowiem i prorokowa i ze duchy wyrzuca i wielkich
czynw dokonywa na ziemi jest rzecz wznios i podziwu godn, jednak krlestwa Boego
nie osiga, kto to wszystko moe, jeeli nie kroczy drog prawa i sprawiedliwoci. Pan
objania i mwi: Wiele ich rzecze dnia onego: Panie, Panie, izalimy w imi twoje nie
prorokowali, i w imi twoje czartw nie wyganiali, i w imi twe wiele cudw nie czynili? A
tedy wyznam im: em was nigdy nie zna; odstpcie ode mnie, ktrzy nieprawo czynicie
(Mt. VII, 22 n.). Mio jest potrzebna, by kto mg zasuy sobie mie Boga za sdziego;
naley sucha Jego przykaza i upomnie, by zasugi nasze otrzymay nagrod. Dla
pokierowania drog naszej nadziei i wiary, mwi Pan zwile w swej Ewangelii: Pan Bg
twj, Bg jeden jest, a bdziesz miowa Pana Boga twego ze wszystkiego serca twego, i ze
wszystkiej duszy twojej, i ze wszystkiego umysu twego, i ze wszystkiej siy twojej. A wtre
jest temu podobne: Bdziesz miowa bliniego twego jako siebie samego. Na tych dwch
przykazaniach zawis Zakon i Prorocy (Mk XII, 29 n.).

Jednoci i mioci zarazem uczy na mocy swego nauczycielskiego urzdu; wszystkich

Prorokw i Prawo zamkn w dwch przykazaniach. Jak za zachowuje jedno, jakiej

29
strzee mioci, albo o jakiej myli, kto uniesiony szaem niezgody, rozrywa Koci,
burzy wiar, zakca spokj, rozprasza mio, zniewaa sakrament?".

(s) Por. przekad ks. Jana Czuja: "16. Owo zo wierni bracia on ju wczeniej pocz, lecz
teraz wyrosa tego za nieszczsna klska, i powstawa oraz mnoy si zacza heretyckiej i
schizmatyckiej przewrotnoci zatruta zagada, poniewa i przy kocu wiata tak by musi,
wedug zapowiedzi apostoa i napomnienia Ducha witego: W ostatnie dni nastan czasy
niebezpieczne. Bd ludzie sami siebie miujcy, chciwi, hardzi, pyszni, blunierce,
niewdziczni, zonicy, bez mioci przyrodzonej, bez pokoju, potwarcy, niepowcigliwi,
nieskromni, bez dobrotliwoci, zdrajcy, oporni, nadci i rozkosze wicej miujcy, nili Boga;
majcy wprawdzie pozr pobonoci, lecz si mocy jej zapierajcy. Albowiem z tych s,
ktrzy wrywaj si w domy, i pojmane wiod niewiastki, grzechami obcione, ktre si daj
uwie rozmaitym podliwociom, zawsze si uczce, a nigdy ku wiadomoci prawdy nie
przychodzce. A jako Jannes i Mambres sprzeciwiali si Mojeszowi, tak ci si sprzeciwiaj
prawdzie; ale wicej nie wskraj, albowiem ich szalestwo jawne bdzie wszystkim, jak i
owych byo (2 Tym. III, 1-9).

Spenia si, co byo przepowiedziane, i gdy ju zblia si koniec wiata, przysza

prba ludzi i czasw. Coraz bardziej mami bd srocego si przeciwnika, upr podnieca,
zawi zapala, dza zalepia, bezbono psuje, pycha nadyma, niezgoda jtrzy, gniew
spycha w przepa".

(t) Por. przekad ks. Jana Czuja: "17. Niech nas jednak nie wzrusza, ani w kopot nie wprawia,
zbytnia i gwatowna wiaroomno wielu, lecz raczej niech moc wieszczej i istotnej prawdy
wiar nasz umacnia. Jak niektrzy takimi by zaczli poniewa to naprzd
przepowiedziane byo tak niech inni bracia tego si strzeg, poniewa i to te
przepowiedziane zostao, wedug nauki i sw Pana: Wy tedy patrzcie, otom wam wszystko
przepowiedzia (Mk XIII, 23). Unikajcie, prosz was bracia, tego rodzaju ludzi i od boku
swego, oraz oczu swoich ze mowy jako mierteln zaraz wstrzymujcie, jak jest napisane:
Ogrd cierniem uszy twoje, nie suchaj jzyka zoliwego (Eklezjastyk, XXVIII, 28). I
znw: Ze rozmowy psuj dobre obyczaje (I Kor. XV, 33). Pan uczy i nakazuje odstpowa
od takich: lepi s i wodzowie lepych; a lepy jeliby lepego prowadzi, obydwa w d
wpadaj (Mt. XV, 14). Naley odwraca si od takiego i ucieka przed oddzielonym od
Kocioa. Przewrotny jest taki i grzeszy, i przez siebie samego jest potpiony. Czy si mu
zdaje, e jest z Chrystusem, kto przeciw biskupom Chrystusa dziaa, kto si odcza od Jego
kleru i ludu? Nosi on bro przeciw Kocioowi, sprzeciwia si zarzdzeniom Boga. Wrg
otarza, buntownik przeciw ofierze Chrystusa, za wiar wiaroomca, za religi witokradca,
nieposuszny suga, syn bezbony, brat nieprzyjazny, wzgardziwszy biskupami, i opuciwszy
kapanw Boga, mie budowa inny otarz, inn modlitw niegodnymi zanosi sowy,
prawdziwo ofiary Paskiej faszywymi bezczeci ofiarami i nie wiedzie o tym, e kto
wystpuje przeciw rozporzdzeniom Boga, z rki Boga za lekkomyln miao ponosi
kar".

(u) Por. przekad ks. Jana Czuja: "Tak i krl Ozjasz, nioscy kadzielnic, i wbrew prawu
Boemu gwatem ofiarowa usiujcy, a sprzeciwiajcemu si kapanowi Azariaszowi nie

30
chccy ustpi i by posusznym, cign na siebie gniew Boy, i na czole chorob trdu
zeszpecony zosta, na tej czci ciaa za obraz Boga napitnowany, gdzie si namaszcza
tych, ktrzy Panu su (II Paral. XX).

I synowie Aarona, ktrzy obcy ogie zapalili na otarzu wbrew nakazowi Paskiemu,
zaraz zginli w obliczu karzcego Pana".

(v) Por. przekad ks. Jana Czuja: "19. W ich lady wstpuj ci, ktrzy wzgardziwszy
tradycj Boga do obcych lgn nauki i wprowadzaj urzdy nauczycielskie ludzkiego
ustanowienia. Tych Pan strofuje i gani w Ewangelii swej, mwic: Odrzucacie przykazanie
Boe, abycie ustaw wasz zachowali (Mk VII, 9). Gorsza to zbrodnia od zbrodni
upadych, ktrzy jednak skazani za ni na pokut penym zadouczynieniem przepraszaj
Boga. Tu szukaj Kocioa i prosz (1), tam sprzeciwiaj si Kocioowi (2), tu moga zaj
konieczno, tam wola trwa w zbrodni; tu upady sobie tylko zaszkodzi, tam kto usiowa
stworzy herezj lub schizm, zwid wielu, pocigajc ich za sob; tu jest szkoda jednej
duszy, tam niebezpieczestwo bardzo wielu. Ten tu rozumie, e zgrzeszy, pacze i narzeka;
tamten nadty w sercu swym i w samych grzechach sobie podobajcy, dzieci od matki
oddziela, owce pasterzowi buntuje, sakramenty Boe zakca. I gdy upady raz zgrzeszy, ten
grzeszy co dzie. Wreszcie upady, przeszedszy nastpnie mczestwo, moe dostpi
obietnic krlestwa; tamten, gdyby zabity zosta poza Kocioem, nie moe doj do nagrody
Kocioa.

(1) T. j. u upadych.
(2) U buntownikw. W tych zdaniach mamy doskonae i dosadne antytezy".

(w) Por. przekad ks. Jana Czuja: "20. I niech si nikt najmilsi bracia nie dziwi, e i
spord wyznawcw (1) niektrzy posuwaj si do tego, skd te pochodzi, e niektrzy tak
susznie i tak ciko grzesz. Wyznanie bowiem nie czyni wolnym od zasadzek diabelskich,
ani te nie chroni cakowicie przed pokusami i niebezpieczestwami, przed zakusami i
atakami wiatowymi czowieka, yjcego jeszcze na wiecie.

Zreszt u wyznawcw nigdy w pniejszym yciu nie widzielimy oszukastw,

zgwace, cudzostw, na co obecnie u niektrych z blem i smutkiem patrzymy.

(1) Wyznawc "confessor", nazywano tego, kto przetrzyma prb przeladowania za wiar. I z tych niektrzy
odpadli do herezji lub schizmy".

(x) Diabe jest wicej podraniony, e chrzecijanin nie zapar si wiary i, cho nie
zamczony na mier, ale znis wiele od przeladowcw. (Przyp. ks. J. Cz.).

(y) Ks. Jan Czuj tum.: "(...) skoro przez to samo zasuy na wiksz kar".

(z) Por. przekad ks. Jana Czuja: "22. Albowiem i Judasza wybra Pan wrd apostow, a
jednak potem Judasz zdradzi Pana. Przez to jednak, e zdrajca Judasz odpad od ich grona,
nie upada wiara i stao apostow. Tak i tu nieraz umniejszona zostaa wito i godno
wyznawcw, poniewa zaamaa si wiara niektrych. w. Pawe aposto mwi w swym
licie:".

31
(aa) Ten fragment z Listu do Rzymian w tumaczeniu ks. Jana Czuja. W tum. z "Homiletyki"
trzymano si przekadu ks. Jakuba Wujka z Wulgaty: "Bo c, mwi bogosawiony Aposto
w licie swoim, jeli niektrzy nie uwierzyli? Aza niedowiarstwo ich w niwecz obrci wiar
Bo?".

(bb) Por. przekad ks. Jana Czuja: "23. ycz zatem, najdrosi bracia, i doradzam zarazem, by
jeli to by moe nikt z braci nie zgin, a uradowana matka (1) w onie swym jedno ciao
zgodnego ludu obejmowaa. Jeeli jednak niektrych przywdcw schizm i sprawcw
niezgody, w lepym i upartym zapamitaniu trwajcych, nie zdoa na drog zbawienia
odwoa zdrowa rada, to wy inni, czy to w prostocie swej opanowani, czy bdem zwiedzeni,
czy jak podstpn chytroci oszukani, wyzwlcie si z wizw oszukastwa, uwolnijcie
kroki od bdw, poznajcie prost drog ycia niebieskiego. Oto gos Apostoa
upominajcego: (...).

(1) T. j. Koci".

(cc) Tumaczenie ks. Jana Czuja; w tum. z "Homiletyki" trzymano si przekadu ks. Jakuba
Wujka z Wulgaty: "Opowiadamy wam bracia w imi Pana naszego Jezusa Chrystusa,
ibycie si odczyli od kadego brata nieporzdnie chodzcego, a nie wedug podania, ktre
wzili od nas".

(dd) Por. przekad ks. Jana Czuja: "Naley oddala si od grzeszcych, albo raczej ucieka,
aby gdy kto czy si ze le chodzcymi i stpa po ciekach bdu i zbrodni bkajc si
poza drog prawdy, take sam rwnej nie popenia zbrodni. Jeden jest Bg i Chrystus jeden i
jeden Koci Jego i wiara jedna i lud jeden w siln jedno ciaa zwizkiem zgody zczony.

Jedno zerwana by nie moe, ani ciao jedno, rozerwaniem spoida rozdzielone, po
gwatownym wyrwaniu wntrznoci, nie moe by na sztuki poszarpane. Cokolwiek odeszo
od macierzyskiego pnia, nie bdzie mogo osobno y i oddycha, traci podstaw
zbawienia".

(ee) Por. przekad ks. Jana Czuja: "24. Duch wity upomina nas i mwi: Ktry jest
czowiek, ktry chce ywota, i pragnie dni dobre widzie? Strze jzyka twego od zego, a
usta twoje niech nie mwi zdrady. Odwr si od zego, a czy dobrze; szukaj pokoju, a
cigaj go (Ps. 33, 13 n.). Pokoju szuka i i za nim winien syn pokoju. Od za niezgody
winien powciga jzyk swj, kto zna i miuje zwizk mioci. Do swych Boskich
przykaza i zbawiennych nauk doda Pan, bdc ju bliskim mki, mwic: Pokj
zostawiam wam, pokj mj daj wam (Jan XIV, 27). To dziedzictwo da nam, wszystkie
dary swego przyrzeczenia i nagrody za zachowanie pokoju przyobieca. Jeeli jestemy
wspdziedzicami Chrystusa, trwajmy w pokoju Chrystusa. Jeeli jestemy dziemi Boga,
winnimy by mionikami pokoju: Bogosawieni mwi pokj czynicy, albowiem
nazwani bd synami Boymi (Mt. V, 9). Synowie Boga powinni by czynicymi pokj,
agodnego serca, proci w mowie, zgodni w uczuciu, zwizkami jednomylnoci wiernie z
sob zczeni".

32
(ff) Por. przekad ks. Jana Czuja: "25. Ta jednomylno bya niegdy za apostow. Tak
nowy lud wierzcych, strzegc przykaza Paskich, podtrzymywa sw mio. Stwierdza to
Pismo Boe, ktre mwi: A mnstwa wierzcych byo serce jedno i dusza jedna (Dz. Ap.
IV, 32). I znw: Wszyscy trwali jednomylnie na modlitwie z niewiastami i z Maryj, matk
Jezusow i z braci jego (Dz. Ap. I, 14). A poniewa skutecznie si modlili, przeto z
ufnoci mogli uprosi, czegokolwiek od miosierdzia Paskiego dali".

(gg) Por. przekad ks. Jana Czuja: "26. W nas jednomylno do tego stopnia si zmniejszya,
e i w dziaaniu hojno si zaamaa. W tamtych czasach sprzedawali majtnoci, a skadajc
sobie skarb w niebie, pienidze oddawali apostoom, by je rozdzielali na uytek
potrzebujcych. A teraz z ojcowizny nie dajemy nawet dziesiciny; i gdy Pan kae
sprzedawa, my raczej kupujemy i pomnaamy. Tak skoczya si w nas krzepko wiary, tak
omdlaa sia wierzcych. I dlatego, nasze uwzgldniajc czasy, mwi Pan w Ewangelii:
Wszako Syn Czowieczy, przyszedszy, izali znajdzie wiar na ziemi? (k. XVIII, 8).
Widzimy, e dzieje si tak, jak przepowiedzia. Nie ma adnej wiary w bojani Boej, w
prawie sprawiedliwoci, w miowaniu, w uczynku. Nikt nie myli o bojani przed rzeczami
przyszymi, przed dniem i gniewem Boym, i nikt si nie zastanawia nad przyszymi karami
na niewierzcych, i nad karami wiekuistymi, przeznaczonymi dla wiaroomnych. A tego
obawiaoby si sumienie nasze, gdyby wierzyo. Nie obawia si, poniewa w ogle nie
wierzy. Gdyby za wierzyo, to by si strzego. Gdyby si strzego, uchodzioby cao.

27. Zbudmy si, jak moemy, najdrosi bracia, i przerwawszy sen zastarzaej
bezczynnoci, czuwajmy nad zachowywaniem i wypenianiem przykaza Pana. Bdmy
takimi, jakimi by sam nam przykaza, mwic: Niech bd przepasane biodra wasze i
pochodnie gorejce w rkach waszych, a wy podobni ludziom, czekajcym na pana swego,
kiedy by z gd powrci; aby, gdy przyjdzie i zakoacze, natychmiast mu otworzyli.
Bogosawieni oni sudzy, ktrych przyszedszy Pan znajdzie czuwajcych (k. XII, 35 n.).

Przepasani by musimy, by nas, gdy nadejdzie dzie wyprawy, nie zasta uwikanych i
nieprzygotowanych. Niech wieci i byszczy wiato nasze w dobrych uczynkach, by nas
przeprowadzio z nocy tego wiata do wiata jasnoci wiekuistej. Oczekujmy zawsze
troskliwie i z baczeniem nagego dnia Pana, by gdy zapuka, czuwaa wiara nasza, majca za
czuwanie odebra nagrod od Pana. Jeeli te przykazania zachowamy, jeeli te upomnienia i
zlecenia wypenia bdziemy, nie moemy by podczas snu przez oszukaczego diaba
zaskoczeni, a jako czuwajcy sudzy z Chrystusem Panem krlowa bdziemy".

(hh) Por. 1) w. Cyprian, Biskup Kartaginy, O miertelnoci (Liber de mortalitate).

2) Kwintus Septymiusz Florens Tertulian, Preskrypcja przeciw heretykom.

3) w. Wincenty z Lerynu, Pamitnik (Commonitorium). Rozprawa Pielgrzyma o

staroytnoci i powszechnoci wiary katolickiej przeciw niezbonym nowociom wszystkich
kacerzy.

4) w. Fulgencjusz, Biskup w Ruspe, O wierze czyli o regule prawdziwej wiary do Piotra.

33
5) w. Augustyn Biskup, Doktor Kocioa, Pisma katechetyczne. (Pocztkowe nauczanie
katechizmu. Mowa o Symbolu do katechumenw. Wiara, nadzieja i mio. Wiara i uczynki.
Chrzecijaska walka).

6) Ks. Maciej Sieniatycki, a) Apologetyka czyli dogmatyka fundamentalna. b) Zarys

dogmatyki katolickiej.

( HTM )

Ultra montes (www.ultramontes.pl)

Cracovia MMXIII, Krakw 2013

34