Praca na Konkurs Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej

Jak zwikszy frekwencj

wyborcz w Polsce w
nadchodzcych wyborach do
Parlamentu Europejskiego?

ANNA PUCHTA
GIMNAZJUM NR. 58
Z ODDZIAAMI
DWUJZYCZNYMI
IM. WADYSAWA IV
UL. JAGIELLOSKA 38
03-719 Warszawa

Warszawa 2009
SPIS TRECI:

1
1. Wstp......... 3
2. Parlament Europejski..... 4
3. Wybory do Parlamentu Europejskiego w
Unii Europejskiej... 5
4. Wybory do Parlamentu Europejskiego w
Polsce......... 9
5. Frekwencja wyborcza w Polsce od 1989 r.
Absencja wyborcza 10
6. Frekwencja wyborcza w Polsce do
Parlamentu Europejskiego w 2004 r.. 13
7. Wasne badanie problemu. 15
8. Podejmowane dziaania. 19
9. Strategie rozwizania problemu.... 20
10. Strategia dziaania. 24
11. Zakoczenie... 25
12. Bibliografia.... 26
13. Zaczniki.. 28

1. Wstp

2
 Niniejsza praca dotyczy bdzie problemu niskiej frekwencji w wyborach do Parlamentu
Europejskiego. Nie ma potrzeby wymienia tutaj wszystkich rde, z ktrych korzystaam
przy jej pisaniu, poniewa pozycje te umieciam w bibliografii. Najwaniejszymi
publikacjami, na podstawie ktrych opracowaam problem niskiej frekwencji w Polsce byy
Determinanty aktywnoci politycznej wyborcw Mileny Bu oraz Absencja wyborcza
w Polsce po 1989 roku Joanny Dzwoczyk. Korzystaam take z bada CBOSu, gdy
uwaam je za wiarygodne.
Oprcz tego przeprowadziam wasn ankiet badawcz na niereprezentatywnej grupie
50 osb, wrd rodziny i ssiadw, poniewa nie miaam moliwoci obj ni wikszej
liczby obywateli.
Przygotowujc si do napisania tej pracy, wraz z koleank, Dominik Prokopiak,
udaam si do prof. dr hab. Konstantego Adama Wojtaszczyka, specjalisty z zakresu
Integracji Europejskiej, autora licznych publikacji (Polska - Unia Europejska,
Encyklopedia Unii Europejskiej, System instytucjonalny Unii Europejskiej)
i wykadowcy na Uniwersytecie Warszawskim. Przeprowadziymy z nim wywiad dotyczcy
moliwoci rozwizania problemu absencji wyborczej w Polsce w wyborach do Parlamentu
Europejskiego. Zarwno wzr ankiety, jak i zapis z rozmowy z profesorem umieciam
w zacznikach .
Prac podzieliam na kilka rozdziaw, aby bya bardziej przejrzysta. Na pocztku
opisaam instytucj Parlamentu Europejskiego i jej uprawnienia. Nastpnie przedstawiam na
jakich zasadach wybierani s posowie do Europarlamentu w Unii Europejskiej i w Polsce.
Potem zajam si zbadaniem frekwencji w Polsce w wyborach parlamentarnych,
prezydenckich, samorzdowych i w referendach. Skupiam si w tym miejscu na czynnikach,
ktre determinuj aktywno wyborcz obywateli, poniewa podobne decyduj take
o frekwencji w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Na koniec przedstawiam moliwoci
rozwizania problemu absencji wyborczej w wyborach w Polsce i wybraam najlepsz
strategi rozwizania, jak jest, moim zdaniem, odpowiednia kampania wyborcza.

2. Parlament Europejski

3
 Parlament Europejski jest organem opiniodawczo-doradczym Unii Europejskiej,
chocia posiada te uprawnienia parlamentu legislacyjnego. Pocztkowo czonkowie
parlamentu byli wyaniani przez parlamenty pastw czonkowskich Unii Europejskiej, lecz
w 1976 r. Rada Europejska podja decyzj o powszechnym i bezporednim wyborze
deputowanych. Pierwsze wybory odbyy si w 1979 r. i od tej pory nastpuj co 5 lat.
Uprawnienia Parlamentu Europejskiego to: wspdecydowanie w procesie legislacyjnym
i o budecie Unii Europejskiej, funkcja opiniodawcza, a take kontrola nad wszystkimi
dziedzinami dziaalno Unii.
Mona powiedzie, e Parlament Europejski jest midzynarodowym forum, na ktrym
swoje stanowisko w znaczcych sprawach politycznych przedstawiaj przedstawiciele krajw
czonkowskich. Jego dziaalno umoliwia take obywatelom udzia w ksztatowaniu ich
wizji o wsplnej Europie. Nie tylko poprzez samo bezporednie gosowanie na swoich
przedstawicieli, ale take prawo kierowania indywidualnych lub zbiorowych petycji do
Przewodniczcego Parlamentu Europejskiego, ktrym aktualnie jest Hans-Gert Pttering. 1
Posowie zasiadajcy w Parlamencie nie reprezentuj w nim swoich krajw, lecz 7
ugrupowa politycznych: Grup Europejskiej Partii Ludowej (Chrzecijascy Demokraci)
i Europejskich Demokratw, Grup Porozumienia Liberaw i Demokratw na rzecz Europy,
Grup Socjalistyczn w Parlamencie Europejskim, Grup Unii na rzecz Europy Narodw,
Grup Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie, Konfederacyjn Grup Zjednoczonej
Lewicy Europejskiej / Nordycka Zielona Lewica oraz Grup Niepodlego/Demokracja. Jest
to istotny element, ktry pokazuje, e instytucja ta wyraa interes oglnoeuropejski, a nie
poszczeglnych pastw czonkowskich. Przewodniczcy, wybierany spord deputowanych
bezwzgldn wikszoci gosw na dwa i p roku reprezentuje Parlament na spotkaniach
oficjalnych i przewodniczy odbywajcym si raz w miesicu obradom plenarnym. Sesje te
trwaj zwykle 5 dni i maj miejsce w Gmachu Parlamentu Europejskiego w Strasburgu.
Posowie pracuj take w staych komisjach, ktrych aktualna liczba wynosi 20. Tumaczenia
przebiegu obrad Parlamentu i posiedze komisji s dokonywane we wszystkich jzykach
urzdowych Unii Europejskiej, oprcz tego kady pose moe przemawia w dowolnie przez
siebie wybranym jzyku. Wielojzyczno ta sprawia, e Parlament staje si
odzwierciedleniem rnorodnoci kultury pastw czonkowskich i sprawia, e dziaalno
Parlamentu jest bardziej dostpna dla obywateli pastw czonkowskich. 2

1
Edukacja Europejska. Praca zbiorowa pod red. M. Ziby, J. Korby, Z. Smutka. Wyd. 1. Gdynia: OPERON,
2004. ISBN 83-7390-248-1, str. 57-60
2
E. Mauszyska, B. Gruchman: Kompendium wiedzy o Unii Europejskiej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN,
2006. ISBN 83-240-0482-3, str. 55-59

4
 3. Wybory do Parlamentu
Europejskiego w Unii Europejskiej
Zgodnie z Aktem dotyczcym wyboru przedstawicieli do Zgromadzenia
w powszechnych wyborach bezporednich z 1976 r. art. 7 ust. 2: "Do czasu wejcia w ycie
jednolitej procedury wyborczej, procedura wyborcza w kadym Pastwie Czonkowskim
podlega przepisom krajowym", co oznacza, e wybory do Parlamentu Europejskiego s
przeprowadzane na podstawie ordynacji wyborczych poszczeglnych pastw czonkowskich
Unii Europejskiej.
W 2002 r. Rada Unii Europejskiej podja decyzj zmieniajc Akt z dnia 20 wrzenia
1976 r. W szczeglnoci postanowiono, e wybory do Parlamentu Europejskiego odbywaj
si przy zastosowaniu ordynacji proporcjonalnej, poniewa wczeniej, Akt z dnia 20 wrzenia
1976 r. stanowi jedynie o powszechnoci i bezporednioci wyborw. Pastwa czonkowskie
mog dokonywa podziau terytorium kraju na okrgi wyborcze, ale pod warunkiem
nienaruszania tym samym zasady proporcjonalnoci wyborw do Parlamentu. Akt dopuszcza
te moliwo zastosowania przez pastwo progu wyborczego, nie wyszego jednak ni 5 %.
Mandatu czonka Parlamentu Europejskiego nie mona czy m.in. z mandatem czonka
parlamentu narodowego. Posem nie moe te zosta czonek rzdu ktrego z pastw
czonkowskich, czonek Komisji Europejskiej i innych instytucji wsplnotowych oraz
pracownikw administracji instytucji wsplnotowych.
czna liczba posw z kad kadencj Parlamentu zmieniaa si w miar rozszerzenia
si Unii Europejskiej o nowych czonkw, a obecnie wynosi 785 parlamentarzystw. Kady
kraj dostaje ilo miejsc w Parlamencie proporcjonalnie do iloci mieszkacw. Czynne
prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego przysuguje kademu
obywatelowi kraju Unii, ktry ukoczy 18. rok ycia i nie zosta go pozbawiony w kraju
pochodzenia. Obywatel Unii, ktry na stae mieszka w innym pastwie ni w tym, ktrego
jest obywatelem ma rwnie prawo do gosowania, na tych samych warunkach, na kandydata
z kraju, w ktrym mieszka. Art. 9, ust. 1 Aktu dotyczcego wyboru przedstawicieli do
Zgromadzenia w powszechnych wyborach bezporednich mwi, e: Wybory do
Zgromadzenia odbywaj si w dniu wyznaczonym przez kade Pastwo Czonkowskie; we
wszystkich Pastwach Czonkowskich odbywaj si one w tym samym okresie
rozpoczynajcym si w czwartek rano i koczcym si w nastpujc po nim niedziel. 3

3
Akt dotyczcy wyboru przedstawicieli do Zgromadzenia w powszechnych wyborach bezporednich, Bruksela
1976 r.

5
 Pomimo tego, e Parlament Europejski od pierwszych wyborw z 1979 r. zwiksza
sukcesywnie swoje kompetencje i si polityczn, frekwencja wyborcza maleje i w 2004 r.
wynosia jedynie 45, 6 %. Poniej przedstawiam ksztatowanie si frekwencji na przestrzeni
lat:4

Frekwencja wyborcza do Parlamentu Europejskiego na

przestrzeni lat

70

60
FREKWENCJA W UE

50

40
Frekwencja w UE (w %)
30

20

10

0
1979 1984 1989 1994 1999 2004
LATA

Uwaa si, e spadek frekwencji w wyborach do Parlamentu Europejskiego wynika

z faktu, e s to wedug wielu politykw wybory drugiego rzdu, a wic mniej wane od
rozgrywek na szczeblu pastwowym. Z tego powodu obywatele nie s wystarczajco dobrze
poinformowani o tym, kto w nich startuje i czym zajmuje si sam Parlament Europejski.
W dodatku, ludzie zmczeni codzienn polityk przestaj si ni interesowa, poniewa
uwaaj, e jakiekolwiek dziaania podjte ze strony obywateli nie wpyn na zachowanie
politykw. Za przyczyn niskiej frekwencji w wyborach uwaa si te przygotowywanie list
wyborczych przez partie krajowe lub nawet regionalne, a nie te sformowane na poziomie
caej wsplnoty europejskiej. Wpywa to na wewntrz krajow gr polityczn co dodatkowo
zniechca obywateli.

4
Urzd Komitetu Integracji Europejskiej [on line] Warszawa: Urzd Komitetu Integracji Europejskiej 2004
[dostp 12 lutego 2009 r.] Dostpny w Internecie:
http://www.cie.gov.pl/WWW/quest.nsf/DocByWykazZmian/352875DFF03D7C86C1256E860027E536?open

6
 Frekwencja wyborcza w wyborach do Parlamentu Europejskiego w poszczeglnych
pastwach czonkowskich Unii Europejskiej w 2004 r. przedstawia si nastpujco: 5

PASTWO CZONKOWSKIE FREKWENCJA WYBORCZA (w %)

Belgia 90,0
Malta 82,4
Luksemburg 80,0
Wochy 73,1
Cypr 70,4
Irlandia 61,0
Grecja 60,7
Dania 47,9
Litwa 46,0
Hiszpania 45,9
Wgry 43,3
Francja 43,0
Niemcy 41,8
Austria 41,8
otwa 41,2
Finlandia 41,1
Holandia 39,1
Wielka Brytania 38,0
Portugalia 36,6
Szwecja 33,4
Czechy 28,3
Sowenia 27,8
Estonia 27,0
Polska 20,9
Sowacja 17,0

Jak wida w powyszej tabeli, najwysza frekwencja w ostatnich wyborach do

Parlamentu Europejskiego, ktre odbyy si w dniach 10-13 czerwca 2004 r., bya w Belgii,
na Malcie, w Luksemburgu, we Woszech i na Cyprze, a najnisza w Polsce i na Sowacji.
Rnice te wynikaj z systemw wyborczych obowizujcych w poszczeglnych krajach
czonkowskich. W Belgii, na Cyprze, w Grecji i w Luksemburgu gosowanie jest
obowizkowe. W Luksemburgu, a take w Danii, Niemczech, Holandii i na Litwie mona
gosowa za pomoc poczty. We Woszech i w Czechach wybory byy dwudniowe, co mogo
rwnie wpyn na frekwencj. Zauwaono take, e frekwencja wyborcza bya wysza
w krajach, ktre przystpiy do Unii przed 2004 r. 51,56 % ni w nowoprzyjtych 40,43
%. Zaleno ta moe wynika z braku zaufania do instytucji ze strony nowych pastw Unii. 6
W dniach 4-7 czerwca 2009 r. odbd si szste w historii powszechne wybory do
Parlamentu Europejskiego. Europejczycy wybior w sumie 736 posw. Liczba ta zostaa
okrelona przez Traktat Nicejski. Wedug Traktatu Lizboskiego czna liczba delegatw
wynosi ma 750 osb + 1 przewodniczcy, ale dopki wszystkie kraje go nie ratyfikuj,

5
Ronkowski Piotr: Wybory do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2004 r., Biuletyn Analiz UKIE, 2004 r.
6
Urzd Komitetu Integracji Europejskiej [on line] Warszawa: Urzd Komitetu Integracji Europejskiej 2004
[dostp 12 lutego 2009 r.] Dostpny w Internecie:
http://www.ukie.gov.pl/WWW/news.nsf/0/1E566C2182569CE6C1256EA70052AAFE

7
obowizuje Traktat Nicejski. Najwicej posw wybior Niemcy 99, a najmniej mieszkacy
Malty 5. Polsce przydzielono 50 miejsc w Parlamencie Europejskim, ale gdy Traktat
Lizboski wejdzie w ycie, zyskamy jeszcze jednego delegata. 7

7
Parlament Europejski [on line] Bruksela: Parlament Europejski [dostp 15 lutego 2009 r.] Dostpny w
Internecie:
http://www.europarl.europa.eu/elections2009/national_angles/product.htm?language=PL&ref=20081216IPR446
89&secondRef=PL

8
 4. Wybory do Parlamentu
Europejskiego w Polsce
W Polsce zasady wyborw do Parlamentu Europejskiego okrela Ordynacja wyborcza
do Parlamentu Europejskiego przyjta w ustawie z dnia 23 stycznia 2004 r. Zgodnie z Art. 9.
ordynacji bierne prawo wyborcze przysuguje osobie, ktra najpniej w dniu gosowania
koczy 21 lat, nie bya karana i od co najmniej 5 lat stale zamieszkuje w Polsce lub na terenie
innego pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej. Utworzono 13 wielomandatowych
okrgw wyborczych w Polsce, a przydzielanie mandatw midzy poszczeglne komitety
wyborcze przebiega w dwch etapach. W pierwszym etapie, mandaty s dzielone midzy
komitety wyborcze proporcjonalnie do liczby gosw oddanych w caym kraju na listy
poszczeglnych komitetw wyborczych. Prg wyborczy w Polsce wynosi 5 %. Nastpnie,
w drugim etapie, uzyskane przez dany komitet wyborczy mandaty s rozdzielane midzy listy
okrgowe tego komitetu wyborczego proporcjonalnie do oddanych na nie gosw
w poszczeglnych okrgach wyborczych. Przy takim rozwizaniu istotny wpyw na podzia
mandatw ma wielko okrgw wyborczych oraz frekwencja w tych okrgach. Art. 106.
ordynacji okrela czas trwania gosowania nastpujco: Gosowanie odbywa si w lokalu
obwodowej komisji wyborczej w cigu jednego dnia, bez przerwy, midzy godzin 8.00
a 22.00. Wyborcy niepenosprawni maj prawo gosowa w wybranym przez siebie lokalu
wyborczym na obszarze gminy, w ktrej mieszkaj, dostosowanym do ich potrzeb, na swj
wniosek wniesiony do urzdu gminy najpniej w 10. dniu przed dniem wyborw.8

8
Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego, Kancelaria Sejmu 23 stycznia 2004 r.

9
 5. Frekwencja wyborcza w Polsce od
1989 r. Absencja wyborcza
Poniej przedstawiam rozkad frekwencji w wyborach prezydenckich, parlamentarnych,
samorzdowych, do Parlamentu Europejskiego i w referendach w przecigu ostatnich 20 lat. 9

Frekwencja wyborcza w Polsce w wyborach parlamentarnych:

Rok Frekwencja (w %)
1989 r. 62,70 (25,31 w drugiej turze)
1991 r. 43,20
1993 r. 52,13
1997 r. 47,93
2001 r. 46,29
2005 r. 40,57
2007 r. 53,88

Frekwencja wyborcza w Polsce w wyborach prezydenckich:

Rok Frekwencja (w %)
1990 r. 60,63 (53,40 w drugiej turze)
1995 r. 64,70 (68,23 w drugiej turze)
2000 r. 61,12
2005 r. 49,74 (50,99 w drugiej turze)

Frekwencja wyborcza w Polsce w referendach:

Nazwa referendum i rok Frekwencja (w %)

Referendum "uwaszczeniowe" 1996 r. 32,40
Referendum "prywatyzacyjne" 1996 r. 32,44
Referendum konstytucyjne 1997 r. 42,86
Referendum akcesyjne 2003 r. 58,85

Frekwencja wyborcza w Polsce w wyborach samorzdowych:

Rok Frekwencja (w %)
1998 r. 48,00
2002 r. 44,23
2006 r. 45,99
Frekwencja wyborcza w Polsce w wyborach do Parlamentu Europejskiego:

9
Wikipedia, wolna encyklopedia [on line] Warszawa: Wikipedia, wolna encyklopedia 2001 [dostp 16 lutego
2009 r.] Dostpny w Internecie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Frekwencja_wyborcza

10
Rok Frekwencja (w %)
2004 r. 20,87

Jak wynika z powyszych tabeli, frekwencja w wyborach parlamentarnych,

prezydenckich i samorzdowych od 1989 r. stopniowo maleje, co wiadczy o nasilajcym si
zjawisku absencji wyborczej w Polsce. Najwikszym zainteresowaniem ciesz si wybory
prezydenckie, natomiast najmniejsza frekwencja od 1989 r. dotyczya referendw:
uwaszczeniowego i prywatyzacyjnego z 1996 r. Frekwencja w nich wyniosa ok. 32,5 %,
przez co nie byy one wice, poniewa aby to si stao w referendum musi wzi udzia
ponad poowa uprawnionych do gosowania. Wyjtkowo nisk frekwencj zakoczyy si
wybory do Parlamentu Europejskiego w 2004 r. Przyczyny takiego zrnicowania frekwencji
w rnych wyborach wynikaj z faktu, i Polacy za najwaniejsze uwaaj wybory
prezydenckie. Dzieje si tak, gdy przypisuje si osobie prezydenta rol najwaniejszego
przedstawiciela kraju na arenie midzynarodowej i przede wszystkim gowy pastwa, a take
poniewa atwiej dokona wyboru konkretnej osoby na dane stanowisko ni gosowa na ca
list wyborcz, kiedy i tak do parlamentu dostaj si osoby wyej na niej umieszczone.
Wyrnia si dwa rodzaje moliwych zachowa wyborczych: udzia w wyborach bd
absencj wyborcz. W Polsce mona mwi o nastpujcym podziale elektoratu: jest
czterdziestoprocentowa grupa aktywnych obywateli, nieco wikszy odsetek trwale
wycofanych i nie zainteresowanych polityk oraz kilkunastoprocentowa grupa osb
przechodzcych od gosowania do absencji wyborczej. Zdeklarowanych niegosujcych jest
jednak niewielu. Wedug bada Polskiego Generalnego Studium Wyborczego, mniej ni 15 %
obywateli uprawnionych do gosowania nie wybrao si na adne wybory, a tylko co czwarty
skorzysta ze wszystkich okazji. O tym, jaka cz spoeczestwa decyduje si wzi udzia
w wyborach decyduje szereg czynnikw. Pierwsz ich grup s czynniki socjoekonomiczne
takie jak: poziom wyksztacenia i zwizane z nim status zawodowy i poziom dochodw,
wiek, pe oraz miejsce zamieszkania. Badania pokazuj, e znacznie chtniej w wyborach
gosuj ludzie z wyszym wyksztaceniem i dochodami. Zaleno t tumaczy si
socjalizacyjnym wpywem edukacji. Po drugie, frekwencja wyborcza jest wysza wrd osb
starszych, najrzadziej natomiast do urn chodz osoby w wieku 18-24 lata. Wysoka absencja
wyborcza wrd modych osb wynika gwnie z faktu i modzi ludzie nie lubi i nie ufaj
politykom i nie wierz te w to, e stare elity polityczne mog zrobi cokolwiek, aby
rozwiza problemy ich pokolenia. W wielu krajach w wyborach czciej bior udzia
mczyni z uwagi na ich lepsze wyksztacenie i wiksze zainteresowanie polityk. Diagnoza
ta nie dotyczy jednak Polski, gdzie poziom frekwencji w przypadku obu pci jest podobny.
Tumaczy si to mniejszym ni w przypadku spoeczestw zachodnich zrnicowaniem
poziomu wyksztacenia. Na aktywno wyborcz maj rwnie wpyw miejsce zamieszkania
i sytuacja ekonomiczna w poszczeglnych regionach kraju. Zazwyczaj, wysza frekwencja
jest w duych miastach, gdzie ludzie s bardziej wiadomi roli wyborw i maj bliej do
punktw wyborczych. Warto take zwrci uwag na historyczny i religijny wpyw na
frekwencj. Obszary bdce niegdy pod zaborem austriackim charakteryzuj si wikszym
uczestnictwem w wyborach, ni regiony, ktre pozostaway pod panowaniem Rosji i Prus,
poniewa w zaborze austriackim bya wiksza swoboda, a wic te wicej wiary w zmiany.
Na frekwencj wyborcz w Polsce wpywaj te mobilizacyjne moliwoci Kocioa, ktry
aktywnie wspiera wyborcze uczestnictwo i zachca do brania udziau w gosowaniu. Drug
grup czynnikw determinujc aktywno wyborcz s uwarunkowania prawnopolityczne,
takie jak: obowizkowo gosowania, czstotliwo, z jak wyborcw wzywa si do urn,
funkcjonowanie bd brak rozwiza, dziki ktrym wyborcy nieobecni na miejscu
zamieszkania mog gosowa gdzie indziej, dogodny termin wyborw oraz inne uatwienia

11
w gosowaniu. Zwraca si take uwag na psychologiczne uwarunkowania frekwencji
wyborczej. Chodzi tutaj o to, czy wybory zapowiadaj moliwo istotnej zmiany
w funkcjonowaniu pastwa bd instytucji.. Czynnikiem w istotnym stopniu ksztatujcym
aktywno wyborcz jest te socjalizacja polityczna, w drodze ktrej nastpuje
rozpowszechnianie przekonania, e udzia w wyborach jest realn moliwoci wpynicia na
wadz, a take obywatelskim obowizkiem i oznak postawy patriotycznej. 10
Wedug komunikatu wydanego przez CBOS w sierpniu 2005 r."Przyczyny absencji
w wyborach parlamentarnych i prezydenckich" okoo jednej pitej niegosujcych nie
uczestniczy w wyborach ze wzgldu na stan zdrowia lub przyczyny spoeczne, takie jak
konieczno opieki nad chorym lub dzieckiem. Najwaniejsz jednak przyczyn podawan
przez ankietowanych w przeprowadzonym przez CBOS badaniu w listopadzie 2004 r. jako
wytumaczenie absencji wyborczej jest brak zaufania do politykw, brak motywacji do
uczestniczenia w wyborach i poczucie braku odpowiednich kandydatw. 11

10
Bu Milena: Determinanty aktywnoci politycznej wyborcw, Dialogi Polityczne 2007 r. nr 7 oraz
Dzwoczyk Joanna: Absencja wyborcza w Polsce po 1989 roku, Zeszyty naukowe 2004 r. nr 655
11
CBOS: Przyczyny absencji w wyborach parlamentarnych i prezydenckich, komunikat z bada, Warszawa
2005 oraz CBOS: Nie wierz politykom - przyczyny deklarowanej absencji wyborczej, komunikat z bada,
Warszawa 2004

12
 6. Frekwencja wyborcza w Polsce do
Parlamentu Europejskiego w 2004 r.
W czerwcu 2004 r. odbyy si w Polsce pierwsze wybory deputowanych do Parlamentu
Europejskiego, ktre zakoczyy si wygran Platformy Obywatelskiej (15 mandatw).
Nastpne miejsca zajy: Liga Polskich Rodzin (10 mandatw), Prawo i Sprawiedliwo (7
mandatw), Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej (6 mandatw), Sojusz Lewicy
Demokratycznej i Unia Pracy (5 mandatw), Unia Wolnoci (4 mandaty), Polskie
Stronnictwo Ludowe (4 mandaty) i Socjaldemokracja Polska (3 mandaty). Frekwencja
w Polsce wyniosa jedynie 20,9 % i gorsza bya tylko na Sowacji 17 % przy redniej
frekwencji wyborczej na terenie caej Unii wynoszcej 45,6 %. Najwiksz frekwencj
odznaczyy si: Okrg wyborczy Warszawa (31,51 %), Okrg wyborczy Gdask (24,04 %),
Okrg wyborczy Pozna (21,19 %), a najmniejsz: Okrg wyborczy Olsztyn (16,72 %),
Okrg wyborczy Gorzw Wielkopolski (18,06 %) i Okrg wyborczy Warszawa II (17, 99
%).12
O przyczynach rekordowo niskiej frekwencji rozmawiali socjologowie uczestniczcy 25
czerwca 2004 r. w seminarium, zorganizowanym w siedzibie Urzdu Komitetu Integracji
Europejskiej. Wedug Dr Elbiety Skotnickiej - Illasiewicz z UKIE niskiej frekwencji
w wyborach do Parlamentu Europejskiego nie mona czy ze spadkiem akceptacji Polakw
dla czonkostwa w Unii Europejskiej. Jej zdaniem, gwnymi powodami wysokiej absencji
by chaos polityczny, kryzys rzdowy w kraju oraz brak zaufania do politykw. Dr Urszula
Krassowska z TNS-OBOP zwrcia natomiast uwag na niedostateczne informowanie
obywateli o znaczeniu wyborw do Parlamentu Europejskiego, chaos informacyjny
i niefortunny termin wyborw dugi czerwcowy weekend. Zdaniem Dr Roberta Sobiecha
z Uniwersytetu Warszawskiego w Polsce nastpi kryzys zaufania do politykw i polityki,
a prezydent mao aktywnie zachca Polakw do wzicia udziau w gosowaniu. Dr Tomasz
ukowski zasugerowa nawet, e cz osb nie chciaa wysokiej frekwencji, poniewa
obawiaa si jej w rodowiskach eurosceptycznych, zwaszcza zwizanych z Samoobron.
Przyczyn niskiej frekwencji w przypadku wyborw do Parlamentu Europejskiego by
rwnie klimat debaty politycznej na temat Unii Europejskiej. Polacy byli atakowani
negatywnymi informacjami o Unii w zwizku z debat nad Konstytucj Europejsk
i sposobem gosowania w Radzie. Efektem tych dziaa bya dezorientacja obywateli.13
CBOS wyda w lipcu 2004 r. komunikat: Gosujcy i niegosujcy o swych decyzjach
w wyborach do Parlamentu Europejskiego Analiza powyborcza. Ze wskaza
ankietowanych wynika, e w wyborach do Parlamentu rwnie czsto jak mczyni
uczestniczyy kobiety. Inna frekwencja natomiast bya w rnych przedziaach wiekowych.
Z czynnego prawa wyborczego w najmniejszym stopniu skorzystali ludzie modzi pomidzy
18. a 24. rokiem ycia, a najliczniej do lokali wyborczych udali si badani w wieku 55-64
lata. Uczestnictwu w wyborach do Parlamentu sprzyjaa te religijno i zamieszkanie
w duych aglomeracjach miejskich. Pierwsze w naszym kraju wybory do Parlamentu
Europejskiego nie cieszyy si duym zainteresowaniem. Za niezbyt udan naley te uzna
sam kampani wyborcz. A 27 % gosujcych obywateli podjo decyzj na kogo

12
Wikipedia, wolna encyklopedia [on line] Warszawa: Wikipedia, wolna encyklopedia 2001 [dostp 16 lutego
2009 r.] Dostpny w Internecie:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wybory_do_Parlamentu_Europejskiego_w_Polsce_2004
13
Eurowybory 2004 [on line] Warszawa: Maria Graczyk 2003-2004 [ dostp 22 lutego 2009 r.] Dostpny w
Internecie: http://www.eurowybory.pl/kul/socjologowie.html

13
zagosowa dopiero w dniu wyborw. Wedug deklaracji osb nieuczestniczcych
w gosowaniu, gwnym powodem ich absencji byo zniechcenie sytuacj polityczn
w Polsce (43%). Co czwarty respondent wytumaczy nie gosowanie w wyborach
nieznajomoci kandydatw lub nie interesowanie si polityk. Inne powody absencji jakie
wskazywali ankietowani to: traktowanie wyborw przez politykw jako moliwo zdobycia
dobrze patnych posad, brak odpowiednich kandydatw, nieznajomo programw
poszczeglnych partii i komitetw wyborczych, maa wiedza na temat Parlamentu
Europejskiego, brak czasu, przebywanie poza miejscem zamieszkania, sprzeciw wobec
czonkostwa Polski w Unii Europejskiej, uwaanie wyborw do Parlamentu Europejskiego za
mao wane, nie interesowanie si sprawami Unii, choroba lub niepenosprawno. 14
13 lutego br. Sejm znowelizowa ordynacj wyborcz do Parlamentu Europejskiego.
Jeeli Prezydent zoy swj podpis pod zmianami gosowanie w Polsce potrwa dwa dni 7
i 8 czerwca, a osoby niepenosprawne oraz majce powyej 75 lat bd mogy zagosowa
poprzez penomocnika. W myl nowych przepisw moe by nim osoba, ktra jest wpisana
do rejestru wyborcw w tej samej gminie, co osoba, ktra udziela penomocnictwa i posiada
zawiadczenie o prawie do gosowania. 15
Z powodu niskiej frekwencji w ostatnich wyborach do Parlamentu Europejskiego, duo
osb w kraju zaczo zastanawia si co zrobi, aby nie powtrzy si niechlubny rekord
polskiej absencji wyborczej. Niepokojce s wyniki bada przeprowadzonych przez CBOS
w styczniu 2009 r. na temat zainteresowania wyborami do Parlamentu Europejskiego.
Znaczenie, jakie przypisuj Polacy wyborom do Europarlamentu w dalszym cigu nie jest
zbyt due. Wybory deputowanych, ktrzy maj reprezentowa nasz kraj w Parlamencie
Europejskim, uznaje za wane tylko poowa ankietowanych. 47 % obywateli uwaa, e s one
wydarzeniem o maym lub wrcz znikomym znaczeniu. Z odpowiedzi ankietowanych
wynika, e odsetek Polakw nieinteresujcych si tym gosowaniem jest ponad dwukrotnie
wyszy od odsetka zainteresowanych nim. W stosunku do roku 2004 zainteresowanie
wyborami do europarlamentu do istotnie zmalao, cho ju wtedy byo stosunkowo niskie.
Na niespena p roku przed wyborami udzia w nich zapowiada 41 % ankietowanych, niemal
jedna trzecia jeszcze nie wie, czy bdzie gosowaa. Trzeba przy tym podkreli, e faktyczna
frekwencja okazuje si zwykle duo nisza, ni ta deklarowana w sondaach. Istotnym
czynnikiem, ktry wpywa na ch uczestnictwa w wyborach, oprcz wyksztacenia, sytuacji
materialnej i zainteresowania polityk, jest stosunek do czonkostwa Polski w Unii
Europejskiej. Osoby zdecydowanie przychylne uczestnictwu naszego pastwa w tej
organizacji w wikszoci deklaruj pjcie do urn. 16

14
CBOS: Gosujcy i niegosujcy o swych decyzjach w wyborach do Parlamentu Europejskiego Analiza
powyborcza, komunikat z bada, Warszawa 2004
15
Money.pl [on line] Warszawa: Money.pl 2000-2009 [dostp 17 lutego 2009 r.] Dostpny w Internecie:
http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/beda;dwudniowe;wybory;do;europarlamentu,225,0,4269
77.html
16
CBOS: Zainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego, komunikat z bada, Warszawa 2009

14
 7. Wasne badanie problemu
W dniach 16-18 lutego br. przeprowadziam ankiet badawcz wrd mojej rodziny,
ssiadw i znajomych. Obja ona cznie 50 osb, ktre w najbliszych wyborach do
Parlamentu Europejskiego bd mie czynne prawo wyborcze. Poniej znajduje si
omwienie i interpretacja wynikw badania:

Czy wie Pan/Pani czym jest Parlament

Europejski i jakie s jego uprawnienia?

4%

TAK
NIE

96%

Pierwsze pytanie, jakie zadaam ankietowanym osobom, dotyczyo ich znajomoci

Parlamentu Europejskiego oraz jego uprawnie. Zdecydowana wikszo spord pytanych
odpowiedziaa, e wie czym jest Parlament Europejski i zna jego uprawnienia, jednak jak
wynika z licznych bada przeprowadzonych przez CBOS Polacy posiadaj w rzeczywistoci
niewielk wiedz na temat dziaalnoci parlamentu. Take prof. Wojtaszczyk zwrci uwag
na niedostateczne poinformowanie obywateli na temat wzrastajcej roli tej instytucji. Moim
zdaniem ankietowani odpowiadajc na to pytanie nie zastanawiali si nad swoj rzeczywist
wiedz, a kierowali si przewiadczeniem, e doskonale znaj Parlament Europejski. Takie
zachowanie obywateli moe by przeszkod w przeprowadzeniu edukacyjnej kampanii
przedwyborczej. Polacy bowiem uwaajc, e znaj dobrze dziaanie tej instytucji nie zechc
si w ni wczy. Skutkiem tego procesu bdzie niepowodzenie kampanii i niska frekwencja
wyborcza.

15
 Czy zna Pan/Pani termin najbliszych wyborw do
Parlamentu Europejskiego (miesic i rok)?

32%

TAK
NIE

68%

Kolejne pytanie dotyczyo znajomoci daty najbliszych wyborw do Parlamentu

Europejskiego. Wikszo ankietowanych nie potrafia jej poda, co wiadczy
o niedostatecznym poinformowaniu obywateli o zbliajcym si gosowaniu na 4 miesice
przed nim. Warto take zauway, e wrd mczyzn odsetek osb, ktre znaj termin
wyborw by znacznie wyszy (36 %) ni wrd kobiet (25%). Moe to wynika z faktu, i
mczyni bardziej interesuj si polityk, a wic i wyborami.

Czy zamierza Pan/Pani gosowa w tych wyborach?

38%
42% TAK
NIE
JESZCZE NIE WIEM

20%

Na pytanie o obecno na gosowaniu 42 % ankietowanych odpowiedziao twierdzco,

co jest moim zdaniem do dobrym wynikiem. Z mojego badania wynika take, e duo osb
nie wie jeszcze, czy pjdzie na wybory. Wynik ten udowadnia, e duo bdzie zaleao od
kampanii wyborczej prowadzonej przed gosowaniem. Odpowiednia moe zachci wiele
osb do pjcia do urn, a tym samym zwikszy wyborcz frekwencj. Warto zauway
jednak, e procent osb deklarujcych udzia w wyborach przed gosowaniem jest zazwyczaj

16
wyszy ni ten rzeczywisty. Wynika to po czci z faktu nie przyznawania si czci osb do
absencji wyborczej. Moe to te wiadczy o tym, e w rzeczywistoci sporo osb jest
zainteresowana wyborami, jednak w ostatecznej fazie nie decyduje si na pjcie do urn.

Czy Pana/Pani zdaniem dziaania wybranych

parlamentarzystw mog przyczyni si w korzystny
sposb dla Polski?

14%

TAK
NIE
28% 58% NIE MAM ZDANIA

58 % ankietowanych wierzy, e dziaania w Parlamencie Europejskim wybranych

deputowanych mog przyczyni si w korzystny sposb dla Polski. Jednak do spora cz
odpowiadajcych na pytania uwaa przeciwnie. Wynika to z faktu braku zaufania do
politykw i ich zapewnie. Duo osb myli take, e wybrani posowie nie bd si w nim
aktywnie udziela. Niestety do powstawania takich opinii przyczynia si zachowanie
niektrych politykw. W obecnej kadencji zdarzyo si bowiem, e wybrany na
europarlamentarzyst Micha Kamiski zrezygnowa z mandatu, gdy zosta mianowany
sekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta RP.

Czy Pana/Pani zdaniem wybory do Parlamentu

Europejskiego s istotne?

18%

TAK
NIE
54%
NIE MAM ZDANIA
28%

Wedug a 28 % ankietowanych wybory do Parlamentu Europejskiego nie s istotne.

Pytanie to mona odnie do pytania o znajomo funkcjonowania Parlamentu, na ktre 96 %

17
ankietowanych odpowiedziao twierdzco. Prof. Wojtaszczyk zwrci uwag na bdn opini
jaka funkcjonuje wrd obywateli naszego kraju o tym, e to, co nie dotyczy bezporednio
polityki naszego pastwa nie jest wane. Jak zauway pan profesor ju teraz 60 % polskiego
prawa zdominowane jest przez prawo unijne, a wic nasz aktywny udzia w Unii Europejskiej
jest bardzo wany. Naley uwiadamia Polakw, e Parlament Europejski poszerza swoje
uprawnienia i wybr odpowiednich przedstawicieli do tej instytucji jest wyjtkowo istotny.
W ostatnich dwch pytaniach ankietowani mieli zastanowi si, co mogoby przekona
ich do gosowania, a take jakie rozwizania naleaoby wprowadzi, aby zwikszy
frekwencj w nadchodzcych wyborach do Parlamentu Europejskiego. Spord 7 opcji, ktre
mogyby zachci do gosowania, badane osoby najczciej wybieray: dobrze
przeprowadzon kampani wyborcz, lepsz znajomo kandydatw startujcych w wyborach
i odpowiedniego kandydata, na ktrego mogliby odda swj gos. Najrzadziej natomiast
wybieran odpowiedzi byo wprowadzenie ulgi podatkowej dla osb, ktre wziy udzia
w gosowaniu. Take w nastpnym pytaniu najczciej pojawiajc si propozycj na
zwikszenie frekwencji wyborczej bya dobrze przeprowadzona kampania i uwiadamianie
ludzi o roli jak peni Parlament Europejski. Z ankiety wynika wic, e obywatele za
niezwykle wane uwaaj informowanie Polakw o nadchodzcych wyborach. Jest nadzieja,
e gdy zostanie przeprowadzona dobra kampania wyborcza do urn pjdzie wicej osb ni
w 2004 r. Z mojego badania mona wycign wniosek i obywatele nie potrzebuj wcale
nagrd za pojawienie si na gosowaniu, wol po prostu mie na kogo odda swj gos.

18
 8. Podejmowane dziaania
Koalicja 21 padziernika, ktra w wyborach parlamentarnych w padzierniku 2007 r.
doprowadzia do znacznego wzrostu frekwencji (54 % przy 40 % frekwencji w 2005 r.) take
w 2009 r. przeprowadzi kampani spoeczn zachcajc do udziau w wyborach. Kampania
to jednak za mao, poniewa kluczem do zwikszenia frekwencji jest przeprowadzenie zmian
prawa wyborczego oraz usprawnienie polityki informacyjnej dotyczcej zbliajcych si
wyborw. W padzierniku 2003 r. pi organizacji pozarzdowych Instytut Spraw
Publicznych, Instytut Studiw Strategicznych, Fundacja Batorego, Fundacja Rozwoju
Demokracji Lokalnej i Sie Wspierania Organizacji Pozarzdowych SPLOT wsplnie
wystpio do Sejmu z postulatami zmian w ordynacji wyborczej. Prawie wszystkie postulaty
zostay odrzucone. Sejm nie popar midzy innymi: przeduenia czasu gosowania o jeden
dzie, propozycji gosowania za porednictwem poczty, umieszczenia w ordynacji nakazu
oraz przeprowadzenia kampanii informacyjnej w mediach. Podobne zmiany chciaa
wprowadzi Platforma Obywatelska. Niestety, na skutek sporw i gier politycznych, takie
projekty s trudne do przegosowania w polskim parlamencie, gdy opozycja skutecznie je
blokuje wysuwajc najczciej argumenty o duych kosztach wprowadzenia proponowanych
zmian.1

1
Koalicja 21 padziernika: Co robi politycy, by zapobiec kompromitujco niskiej frekwencji w wyborach do
Parlamentu Europejskiego? Warszawa 2008

19
 9. Strategie rozwizania problemu
Pierwszy krok, ktry by moe przyczyni si do zwikszenia frekwencji wyborczej do
Parlamentu Europejskiego zosta, wedug prof. Wojtaszczyka, ju uczyniony. Jest nim
wprowadzenie dwudniowego gosowania. Ta moliwo pozwoli, aby osoby wyjedajce
gdzie na weekend mogy zagosowa w sobot rano albo w niedziel wieczorem po
powrocie. Takie rozwizania sprawdzio si ju w przypadku referendum akcesyjnego z 2003
r., w ktrym wzio udzia 58,85 % uprawnionych do gosowania.

Innymi najczciej wysuwanymi propozycjami na zwikszenie wyborczej frekwencji s:

OBOWIZKOWE GOSOWANIE

Obowizkowe gosowanie wystpuje w takich pastwach jak: Grecja, Belgia czy

Luksemburg. Metoda ta niewtpliwie doprowadza to podwyszenia frekwencji wyborczej, ale
wprowadza te duo chaosu i wedug wielu ekspertw jest niezgodna z ide wolnoci.
Wprowadzenie obowizku gosowania wi si te z ustanowieniem kar za niewypenienie
go. W Grecji, gdzie liczba obywateli nie przekracza 11 milionw, moliwe jest skadanie
pism usprawiedliwiajcych absencj wyborcz. Wprowadza to duo zamieszania i obcia
pastwo dodatkowym ciarem. Dlatego te karanie za nieobecno w lokalu wyborczym
w dniu gosowania w Grecji rzadko jest egzekwowane. W Polsce, gdzie obywateli jest
znacznie wicej, byoby to jeszcze trudniejsze. Warto zauway, e gosowanie w wyborach
jest wedug Konstytucji RP prawem, a wic, aby wprowadzi obowizkowe gosowanie
w wyborach do Parlamentu Europejskiego, naleaoby w znaczcy sposb zmieni
Konstytucj. Uwaam, e obowizkowe gosowanie zwikszyoby frekwencj wyborcz, ale
niekoniecznie byaby to dobra zmiana. Zmuszeni do wzicia udziau w wyborach obywatele
zniechciliby si do polityki jeszcze bardziej, a ich gosy czsto byyby nieprzemylane
i zoone przeciw komu, a nie za kim. Take wedug prof. Wojatszczyka przymus
wyborczy deformuje wol wyborcw i znaczco zniechca obywateli do instytucji, do ktrej
musz oni wybra przedstawicieli.

GOSOWANIE PRZEZ INTERNET

Gosowanie przez Internet jest szeroko dyskutowan metod zwalczenia niskiej

frekwencji wyborczej. Prawnicy nie widz przeszkd, aby w Polsce wprowadzi ten sposb
oddawania gosw, poniewa Konstytucja tego nie zabrania, wystarczyaby jedynie zmiana
ustawy. Gosowanie przez Internet byoby szans wzicia udziau w wyborach dla osb
niepenosprawnych i chorych, albo znajdujcych si poza miejscem zamieszkania. Ponadto
mogoby zmniejszy absencj wyborcz, wrd najmodszych obywateli uprawnionych do
gosowania, ktrzy s czstymi uytkownikami Internetu. Problemem byoby niewtpliwie
zapewnienie bezpieczestwa oddawania gosw. Art. 2 Ordynacji wyborczej do Parlamentu
Europejskiego gwarantuje, e wybory s wolne, powszechne, bezporednie, proporcjonalne
oraz przeprowadzane w gosowaniu tajnym. Przy oddawaniu gosw przez Internet trudno
o zachowanie tych zasad, a przeprowadzenie gosowania zaley od skomplikowanych
systemw komputerowych. Jedynym krajem europejskim, ktry wprowadzi gosowanie
przez Internet jest Estonia. Pomimo ogromnych kosztw zwizanych z wprowadzeniem
gosowania, frekwencja w wyborach do samorzdu terytorialnego zwikszya si nieznacznie,
a elektronicznie oddano jedynie 1,84 % wszystkich gosw. Przyczyn tak nikego
zainteresowania byy prawdopodobnie bardzo wysokie wymagania wobec komputerw i osb

20
chccych gosowa przez Internet. Naley rwnie pamita, e taki rodzaj wyborw
prowadzi niejednokrotnie do nieprawidowoci wynikajcych z luk w systemach
przeprowadzajcych gosowanie internetowe. Moim zdaniem, zastosowanie systemw
informatycznych w procesie wyborczym powinno ogranicza si jedynie do funkcji
pomocniczych, takich jak wizualizacja wynikw przeprowadzanych tradycyjnie, albo
gosowa wspomaganych elektronicznie tzn. przez komputery wyborcze ustawione
w lokalach.

KAMPANIA

Kampania wyborcza prowadzona przez apolityczn organizacj pozarzdow, ktra

informuje o terminie wyborw, ich znaczeniu, zasadach gosowania, roli Parlamentu
Europejskiego, jak i o dziaalnoci Unii Europejskiej oraz zachca do pjcia do urn bdzie
w przypadku zbliajcych si wyborw zadaniem m.in. Koalicji 21 padziernika. Uwaam,
e do powyszych zada powinno si doda take wysyanie listw zachcajcych do wzicia
udziau w wyborach do wszystkich uprawnionych do gosowania, jak i rwnie osobny
program aktywizujcy modych wyborcw, wrd ktrych absencja jest najwiksza. Warto
dotrze do osb, ktre bd gosowa po raz pierwszy w yciu, aby zachci ich do
regularnego chodzenia do urn. Wielu ekspertw zwraca uwag na konieczno
przeksztacenia formuy kampanii wyborczej w telewizji. Bloki wyborcze czsto nie
sprawdzaj si, wprowadzaj chaos informacyjny i s form walki przeciwnych partii, przez
co obywatele zniechcaj si do gosowania. Take w przeprowadzonej przeze mnie ankiecie
wiele osb wskazywao na potrzeb przeprowadzenia odpowiedniej kampanii wyborczej,
ktra zachci nie do oddania gosu na konkretnego kandydata, a do pjcia do urn.
Oczywicie takie rozwizanie kosztuje, ale uwaam, e warto wyda te pienidze, jeli daje
ono wymierne korzyci. Wedug prof. Wojtaszczyka take modzie powinna wczy si
w akcj informacyjn o wyborach i Parlamencie Europejskim.

UATWIENIA DLA NIEPENOSPRAWNYCH

Liczba niepenosprawnych i chorych w naszym kraju wynosi ok. 3 miliony. Znaczca

cz tych osb nie chodzi na wybory, poniewa lokale wyborcze nie s waciwie
dostosowane do ich potrzeb. Co prawda Art. 31 Ordynacji wyborczej do Parlamentu
Europejskiego mwi, e lokale obwodowych komisji wyborczych dostosowane do potrzeb
wyborcw niepenosprawnych zapewnia wjt, burmistrz lub prezydent miasta,
a rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z 31 lipca 2001 r.
zobowizuje wadze gminne do zapewnienia co najmniej jednego lokalu dostosowanego do
potrzeb niepenosprawnych na kade 15 tysicy mieszkacw. Przepisy te jednak s
skierowane do osb na wzkach inwalidzkich. W rozporzdzeniu natomiast nie ma nic
o pomocy osobom na przykad niewidomym. Ponadto badania wykazay, e wiele lokali ju
dostosowanych nie spenia wymaga rozporzdzenia. Moim zdaniem, naley wprowadzi
uatwienia dla gosowania osb niepenosprawnych, takie jak na przykad darmowy transport
do lokali wyborczych oraz doprowadzenie do urn. Dobr propozycj, ktra znalaza si ju
w nowelizacji ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego jest gosowanie przez
penomocnika. Takie rozwizanie pozwala osobom, ktre nie s w stanie samodzielnie odda
gosu, na wzicie udziau w wyborach.

21
EDUKACJA

Moim zdaniem powinno doj do zmian uatwiajcych wczenie dziaa

profrekwencyjnych w zakres edukacji obywatelskiej w szkoach. Oznacza to, e w ramach
wiedzy o spoeczestwie powinno przeprowadza si lekcje, ktre uwiadamiayby uczniw
o tym dlaczego tak wany jest udzia jak najwikszej iloci osb w wyborach, a take
przeprowadza dyskusje w klasie, tak aby kady mg podzieli si swoim zdaniem na ten
temat. Oczywicie zmiana ta nie wpynie na zwikszenie si frekwencji od razu, ale z biegiem
lat powinna mie wpyw na zmniejszenie si liczby osb, ktre nie interesuj si polityk i nie
maj pojcia o dziaalnoci Parlamentu Europejskiego. W szkoach powinno organizowa si
te prawybory. Ich organizacj zajby si samorzd uczniowski, ktry wyznaczyby termin
takiego gosowania na kilka dni przed prawdziwymi wyborami, przygotowa karty do
gosowania i urny. Takie prawybory odbywayby si na takich samych zasadach, jak te
normalne, a przy tym zachciyby uczniw do zainteresowania si kandydatami,
a w przyszoci do gosowania ju w prawdziwych wyborach. Warto take rozway
powoanie w Polsce organizacji na wzr brytyjskiej Electoral Commission - rodzaju "Rady
Mdrcw", finansowanej przez parlament bd prezydenta, zaopatrzonej w odpowiednie
zaplecze organizacyjne. Powinna ona zajmowa si informacj, edukacj i mobilizacj
wyborcz obywateli.

ODPOWIEDNI KANDYDACI

Obecnie posw do Parlamentu Europejskiego obywatele wybieraj spord politykw

wystawionych przez partie polityczne. Niejednokrotnie, kandydaci ci s osobami
skompromitowanymi w kraju, ktre nie dostay si do polskiego parlamentu, albo ktrych
prezesi partii chc pozby si z polskiej polityki. Przykadem takiej praktyki moe by
obecny europose Pawe Piskorski., ktry by jednym z zaoycieli Platformy Obywatelskiej,
a w latach 1999 2002 prezydentem Warszawy. Jego przeciwnicy polityczni oskarali go
o liczne naduycia w trakcie penienia tej funkcji, a prasa nagonia je jako tzw. afer
mostow. W 2004 r. Pawe Piskorski dosta si do Parlamentu Europejskiego z listy
Platformy Obywatelskiej.
Problem traktowania tych wyborw jako drugorzdne, a przez kandydatw jako
moliwo dostania dobrze patnej posady dotyczy take tegorocznego gosowania. Ch
dostania si do Europarlamentu wyrazi byy minister sprawiedliwoci Zbigniew Ziobro,
ktry bdzie startowa z pierwszego miejsca w Krakowie z listy Prawa i Sprawiedliwoci. Do
mediw docieraj te informacje o ewentualnej kandydaturze Ewy Kopacz, obecnej minister
zdrowia, ktra bardzo niekorzystnie oceniana jest przez obywateli. Ta praktyka moe
zniechca Polakw do pjcia do urn, poniewa nawet jeli obywatele znajd wrd
kandydatw odpowiadajc im osob, bd mie wiadomo, e do parlamentu dostan si
i tak osoby wysoko umieszczone na listach wyborczych. Rozwizaniem tego niekorzystnego
mechanizmu mogaby by cakowita zmiana systemu wybierania kandydatw do Parlamentu
Europejskiego. Zamiast politykw powinni to by profesorowie akademiccy, obeznani
w sprawach Unii Europejskiej, ktrzy wzbudzaliby zaufanie wrd obywateli jako osoby
kompetentne do objcia funkcji europosw i godnie reprezentujcy interes Polski
w Parlamencie Europejskim. Takie rozwizania ma jednak wad. Wedug prof. Wojtaszczyka
wystawianie jako kandydatw na parlamentarzystw politykw drugiej kategorii nie jest
specyfik Polski, dzieje si tak we wszystkich krajach wsplnoty. Zdaniem pana profesora
rol europarlamentarzysty jest reprezentowanie gosu spoeczestwa, a eksperci czsto nie
maj duego zwizku z rnymi rodowiskami spoecznymi.

22
WIKSZA DOSTPNO PUNKTW WYBORCZYCH

Soboty i niedziele, kiedy odbywaj si wybory, s dla wielu Polakw dniami wolnymi
od pracy, kiedy mog rozerwa si albo zrobi zakupy. W duych miastach odbywa si to
w centrach handlowych, dlatego rozwizaniem, ktre mogoby zwikszy frekwencj
wyborcz jest stworzenie punktw wyborczych nie tylko w szkoach, ale take w takich
miejscach, jak due sklepy i obiekty handlowe.

ULGI PODATKOWE DLA GOSUJCYH

Ostatnim pomysem na zwikszenie frekwencji w wyborach do Parlamentu

Europejskiego jest wprowadzenie ulg podatkowych dla osb, ktre wziy w nich udzia
i pobray odpowiednie zawiadczenie od komisji wyborczej. Obywatele, ktrzy poszliby do
urn mogliby odliczy przy rocznym rozliczeniu z Urzdem Skarbowym kwot np. 100 z od
nalenego podatku dochodowego. Obserwuje si due zainteresowanie obywateli ulgami
w podatku dochodowym. Ludzie nie lubi take paci podatkw, std powinni by
zainteresowani udziaem w wyborach, jeli mieliby oszczdzi przy tym swoje pienidze.
Uwaam, e takie rozwizanie spowodowaoby te wiksze zaangaowanie w wyborach,
poniewa obywatele zachceni do pjcia do urn, zaczliby si rwnie zastanawia na kogo
odda swj gos.

23
 10. Strategia dziaania
Zostao niespena 4 miesice do najbliszych wyborw do Parlamentu Europejskiego.
Jest to zbyt mao czasu, aby wprowadzi znaczce zmiany w ordynacji wyborczej. Dlatego
te zwrciabym przede wszystkim uwag na odpowiedni kampani wyborcz.
Z analizy powyborczej, ktr przeprowadzi CBOS po ostatnich wyborach do Parlamentu
Europejskiego wynika, e duo osb, ktre nie wziy w nich udziau, nie znao kandydatw
ani nie interesowao si polityk. Uwaam za niezbdne, aby kady z obywateli by
odpowiednio wczenie informowany o tym, kto kandyduje w wyborach oraz o tym, dlaczego
tak wane jest, aby wybra odpowiednich delegatw, ktrzy bd nas reprezentowa
w Parlamencie Europejskim. Dobrze przeprowadzona kampania wyborcza powinna zawiera
w sobie wiele dziaa, takich jak na przykad: indywidualne powiadomienie wyborcw
o kandydatach, dacie wyborw i roli Parlamentu Europejskiego poprzez wysanie listownie
informacji na powysze tematy. Ponadto, telewizyjne spoty podobne do tych, ktre
sprawdziy si w padzierniku 2007 r. ze swoim hasem: Zmie kraj. Id na wybory,
powinny by emitowane take teraz, z innym dobrym hasem dotyczcym dziaalnoci
Parlamentu Europejskiego. Kampania musi uwiadomi Polakw o tym, e kady gos jest
wany i kady gos moe przyczyni si do wybrania takich, a nie innych kandydatw. Warto
tutaj, moim zdaniem powoa si na to, e pokolenia Polakw walczyy o to, aby w kraju
mona byo mie rzeczywisty wpyw na wybr delegatw, szczeglnie jeli bd oni
kompetentni i godnie nas reprezentowali na forum midzynarodowym.
Prof. Wojtaszczyk zwrci uwag take na to, e kampania wyborcza poprowadzona
w 2004 r. nie poruszya problemw europejskich, a skupia si na problemach krajowych. Jest
to zy proceder, poniewa Parlament Europejski jest instytucj, ktra dziaa w ramach Unii
Europejskiej i na jej problemach gwnie si skupia. Pan profesor zauway te, e programy
kandydatw take powinny propagowa takie patrzenie na parlament.
Uwaam, e gdy uwiadomi si Polakom, czym jest Parlament Europejski i e jego
dziaalno jest w obecnych czasach rwnie wana jak istnienie parlamentu krajowego,
mona bdzie przekona cz osb do wzicia udziau w wyborach. Wikszo obywateli
nie zdaje sobie bowiem sprawy, jak wana jest nasza obecno w Unii Europejskiej i e ju
teraz nasze prawo uzalenione jest od prawa unijnego.
Oczywicie kampania kosztuje, ale kade rozwizanie, ktre mogoby zwikszy
frekwencj w wyborach pociga za sob jakie koszty. Zagroeniem dla powodzenia tego
rozwizania jest niewtpliwie nie zainteresowanie ludzi. Uwaam jednak, e obywatele
naszego kraju, jak wynika z mojej ankiety, s zainteresowani dziaalnoci Parlamentu, ale
czsto nie maj czasu na samodzielne szukanie informacji o nim. Dlatego te dobr metod
dotarcia do wszystkich obywateli oprcz reklam telewizyjnych jest wysanie listw
z wszystkimi wanymi informacjami. Rwnie Internet jest dobrym sposobem dotarcia do
ludzi, zwaszcza modych wrd ktrych absencja wyborcza jest najwiksza.

24
 11. Zakoczenie
W tej pracy zbadaam problem absencji w wyborach do Parlamentu Europejskiego
w Polsce i staraam si znale jego najlepsze rozwizanie. Chciaabym jednak zwrci
uwag na to, dlaczego tak wane jest, aby jak najwicej ludzi chodzio na wybory. Idea
demokracji parlamentarnej, o ktr Polacy walczyli przez wiele lat, wywodzi si z teorii
reprezentacji, ktrej podstawowymi zasadami s: wolne wybory, kadencyjno cia
przedstawicielskich oraz odpowiedzialno reprezentantw przed wyborcami w trakcie
wykonywania mandatu. Jeli wic frekwencja wyborcza wynosi tak, jak to byo w przypadku
ostatnich wyborw do Europarlamentu, niewiele ponad 20 % nie moemy mwi o tym, e
wybrani przedstawiciele s reprezentantami caego narodu. Dlatego te wane jest, aby
uwiadamia obywateli, e wadza ley zgodnie z ide demokracji w ich rkach i powinni
zadba o wybr jak najlepszych kandydatw, ktrych zadaniem jest realnie sprawowa
wadz.
Polska przystpujc do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. otrzymaa w zwizku ze swoim
czonkostwem wiele korzyci, takich jak: poprawa pozycji Polski na arenie midzynarodowej,
dostp do europejskiego rynku pracy, podwyszenie tempa wzrostu gospodarczego, czy
otrzymanie unijnych dotacji np. dla rolnikw. Oprcz tego nasz kraj ma swoich
przedstawicieli w Komisji Europejskiej i w Parlamencie Europejskim, co pozwala na
twierdzenie o wikszym wpywie naszego pastwa na decyzje zapadajce w ramach
wsplnoty europejskiej. Wane jest, aby w Parlamencie Europejskim znalazy si osoby nie
tylko dobrze wiadczce o naszym pastwie, ale te takie, ktre dobrze zadbaj o interes
Polski w Unii. Obywatele powinni o tym pamita decydujc o tym, czy pj na wybory i na
kogo gosowa.

25
 12. Bibliografia
Ksiki:
- Praca zbiorowa pod redakcj Macieja St. Ziby, Jarosawa Korby i Zbigniewa Smutka:
Edukacja Europejska. Gdynia: Wyd. OPERON, 2003
- E. Mauszyska, B. Gruchman: Kompendium wiedzy o Unii Europejskiej. Warszawa: Wyd.
Naukowe PWN, 2006
-K. Skaryska: Podstawy psychologii politycznej. Pozna: Wyd. Zysk i S-ka, 2002

Artykuy i Publikacje:
- Bu Milena: Determinanty aktywnoci politycznej wyborcw, Dialogi Polityczne 2007 r.
nr 7
- Dzwoczyk Joanna: Absencja wyborcza w Polsce po 1989 roku, Zeszyty naukowe 2004 r.
nr 655
- Ronkowski Piotr: Wybory do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2004 r., Biuletyn
Analiz UKIE, 2004 r.
- Instytut Spraw Publicznych: Stanowisko w sprawie frekwencji wyborczej do Parlamentu
Europejskiego
- Mikoaj Czenik: Frekwencja wyborcza w Polsce
- Konferencja prasowa Koalicji 21 padziernika Co robi politycy, by zapobiec
kompromitujco niskiej frekwencji w wyborach do Parlamentu Europejskiego?
- Wrblewski Mirosaw: W wyborach niepenosprawni gosu (prawie) nie maj,
Rzeczpospolita, 24.10.2008 r.
- Kucharczyk Jacek: Demokracja bez obywateli?, Rzeczpospolita, 20.09.2004 r.
- Stankiewicz Andrzej: e-wybory, czyli gosowanie przez Internet, Rzeczpospolita,
28.10.2005 r.
- CBOS, Przyczyny absencji w wyborach parlamentarnych i prezydenckich, komunikat z
bada, Warszawa 2005
- CBOS, Nie wierz politykom - przyczyny deklarowanej absencji wyborczej, komunikat z
bada, Warszawa 2004
- CBOS, Gosujcy i niegosujcy o swych decyzjach w wyborach do Parlamentu
Europejskiego Analiza powyborcza, komunikat z bada, Warszawa 2004
- CBOS, Zainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego, komunikat z bada,
Warszawa 2009

Strony internetowe:

- http://www.europarl.europa.eu/elections2009/default.htm?language=PL
- http://www.euractiv.pl/eurowybory/spis_linie/wybory-do-parlamentu-europejskiego-
czerwiec-2009
- http://www.pe2004.pkw.gov.pl/
- http://unia.realnet.pl/instytucje_parlament_europejski_systemy.php
- http://www.ukie.gov.pl/WWW/news.nsf/0/1E566C2182569CE6C1256EA70052AAFE
- http://www.eurowybory.pl/kul/socjologowie.html
- http://www.platforma.org/aktualnosci/naszym-zdaniem/art4,rzecz-o-wyborczej-
frekwencji.html
- http://www.ukie.gov.pl
- http://www.wikipedia.pl
- http://www.money.pl

Dokumenty prawne:

- Akt dotyczcy wyboru przedstawicieli do Zgromadzenia w powszechnych wyborach

bezporednich
- Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego z dnia 23 stycznia 2004 r.
- Konstytucja Rzeczpospolitej Polski

27
 13. Zaczniki
Zacznik nr 1
Wzr ankiety przeprowadzonej w dniach 16-18 lutego 2009 r. w Warszawie, na grupie 50
osb.

ANKIETA BADAWCZA
Pe: M / K
Wiek: 18-24 25-30 31-36 37-42 43-48 49-54 powyej 55

1. Czy wie Pan/Pani czym jest Parlament Europejski i jakie s jego uprawnienia?

TAK NIE

2. Czy zna Pan/Pani termin najbliszych wyborw do Parlamentu Europejskiego (miesic

i rok)? Jeli tak, prosz poda.

TAK NIE
..

3. Czy zamierza Pan/Pani gosowa w tych wyborach?

TAK NIE JESZCZE NIE WIEM

4. Czy Pana/Pani zdaniem dziaania wybranych parlamentarzystw mog przyczyni si w

jakikolwiek korzystny sposb dla Polski?

TAK NIE NIE MAM ZDANIA

5. Czy Pana/Pani zdaniem wybory do Parlamentu Europejskiego s istotne?

TAK NIE NIE MAM ZDANIA

6. Co mogoby Pana/Pani przekona do gosowania? (Mona zaznaczy kilka opcji)

a) dobrze poprowadzona kampania zachcajca do gosowania

b) lepsza znajomo kandydatw startujcych w wyborach
c) moliwo gosowania przez Internet / za pomoc poczty
d) mniej politycznej gry wok wyborw
e) nagroda w postaci ulgi podatkowej za wzicie udziau w gosowaniu
f) odpowiedni kandydat, na ktrego mgbym/mogabym odda gos
g) wiksza wiedza na temat Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego
h) inna propozycja: ..

7. Jakie rozwizania naleaoby wprowadzi wedug Pana/Pani, aby zwikszy frekwencj

w nadchodzcych wyborach do Parlamentu Europejskiego?
...

28
Zacznik nr 2

Zapis wywiadu przeprowadzonego dnia 24 lutego 2009 r. przeze mnie i Dominik Prokopiak
z prof. dr hab. Konstantym Adamem Wojtaszczykiem, specjalist z zakresu Integracji
Europejskiej.

Anna Puchta i Dominika Prokopiak: Jak wedug Pana mona zwikszy frekwencj
w nadchodzcych wyborach do Parlamentu Europejskiego?
prof. dr hab. Konstanty Adam Wojtaszczyk: Jeeli chodzi o zwikszenie frekwencji to
pierwszy krok zosta ju przesdzony, poniewa wybory bd odbyway si w dwch dniach.
Dwa dni pozwalaj, aby ludzie ktrzy wyjedaj na weekend mogli zagosowa. Albo zd
oni zagosowa jeszcze w pierwszym dniu, albo wtedy kiedy ju wrc. Ale jest to zabieg
niewystarczajcy. Myl, e musiaaby by wiksza wiedza wrd spoeczestwa na temat
tego co moe Parlament Europejski, dlatego e ludzie nie za wiele wiedz na ten temat.
Wobec tego wydaje im si, e te wybory nie maj wielkiego znaczenia skoro wybieraj
osoby, ktre nie decyduj o ich bezporednich losach. Jest to bdna opinia, poniewa rola
Parlamentu Europejskiego coraz bardziej wzrasta i wspdecyduje on z innym instytucjami.
Wemy te pod uwag, e 60 procent polskiego prawa jest zdominowana przez prawo unijne,
czyli jest jakby uzalenione od prawa wsplnotowego. Gdyby uwiadomi ludziom ten fakt to
moe to te miaoby jakie znaczenie. Trzecia sprawa: kampania wyborcza do Parlamentu
Europejskiego, jak pokazuj przykady rnych krajw, take ta, ktra bya u nas po raz
pierwszy w 2004 roku, nie porusza problemw europejskich, czy moe porusza ale
w mniejszym stopniu. Dominuj natomiast problemy krajowe, a tak nie powinno by,
poniewa jest to inna instytucja i zajmuje si innymi kwestiami. Kandydaci take powinni
w swoich kampaniach propagowa wiedz o tym co robi Unia Europejska. Myl te, e
mona by zwikszy frekwencj, gdyby modzie wczya si z akcj informacyjn,
oczywicie nie w sensie politycznym, eby nakania do gosowania na tych czy na innych,
ale wanie informacyjn o tych sprawach o ktrych powiedziaem przed chwil.
Anna Puchta i Dominika Prokopiak: Czy uwaa Pan za dobry pomys wprowadzenie kar za
nie gosowanie, czy moe wtedy ludzie gosowali by tylko po to, aby nie paci kar,
kompletnie nie zwracajc uwagi na kogo gosuj?
prof. dr hab. Konstanty Adam Wojtaszczyk: Tak zwany przymus wyborczy wystpuje
w niektrych krajach w wyborach do parlamentw narodowych: w Belgii, Holandii, Turcji,
we Woszech. Na przykad jeli Turek nie pjdzie na wybory to paci kar rwn 200 dolarom
amerykaskim. Nie moe rwnie wyjecha za granic, czy peni funkcji w administracji
pastwowej. Powstaje pytanie, jak si wtedy zachowuj ci ktrzy gosuj dlatego, eby nie
paci tych kar. Najczciej gosuj oni przeciwko partii, ktra rzdzi w danym momencie, bo
uwaaj niesusznie, e to rzd ich zmusza do wziciu udziau w wyborach, a najczciej jest
to zapisane w konstytucji. Przymus wyborczy deformuje wol wyborcw, przez co nie jest to
chyba najlepsze rozwizanie, poniewa zniechca do tej instytucji, ktr si wybiera i do tej
idei.
Anna Puchta i Dominika Prokopiak: W Polsce czsto w wyborach do Parlamentu
Europejskiego startuj politycy skompromitowani w kraju, ktrych chce si wydali, aby nie
byo ich na polskiej scenie politycznej. Czy da si to jako zmieni np. przez kandydowanie
w wyborach ekspertw?
prof. dr hab. Konstanty Adam Wojtaszczyk: Nie jest to specyfika polska. Jak pokazuje
dowiadczenie wybitni politycy z reguy, nie tylko w Polsce, ale oglnie, take w przeszoci,
nie udaj si do Parlamentu Europejskiego. S wyjtki na przykad: Silvio Berlusconi, czy
Giscard d'Estaing. Generalnie zdarza si to jednak nie za czsto dlatego, e Parlament
Europejski cigle moe nie za wiele, wicej moe Komisja Europejska oraz Rada Unii

29
Europejskiej. W zwizku z tym nie ma co liczy, e do Parlamentu zaczn kandydowa
dobrzy politycy. Natomiast Parlament Europejski rzeczywicie nie powinien by tak zsyk
dla nieudacznikw, czy emerytur. Jeli chodzi o ekspertw to mona by zada pytanie czy
do parlamentu narodowego nie powinni startowa eksperci, aby ukadali dobre ustawy. Na
pewno musz by to kompetentne osoby, ale maj take reprezentowa gos spoeczestwa.
Ekspert to czsto taki gabinetowy czowiek, ktry opracowuje bardzo dobre pomysy, ale nie
ma ju zwizku ze rodowiskami. Dobrze by wic byo, aby politycy byli kompetentni, ale
raczej powizani ze rodowiskami spoecznymi.
Anna Puchta i Dominika Prokopiak: Dlaczego Pana zdaniem bya tak niska frekwencja
w Polsce w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku?
prof. dr hab. Konstanty Adam Wojtaszczyk: Myl, e wanie z tych powodw o ktrych
mwilimy. Generalnie w Polsce jest niska frekwencja wyborcza, poza ostatnimi wyborami
parlamentarnymi, gdzie rwnie nie bya super wysoka, ale bya wysza. U nas frekwencja
we wszystkich wyborach siga od 40 do 60 procent, wic jest bardzo niska. A zawaajc na to
co mwiem wczeniej, ludzie si tak jakby wyprztykali na referendum unijnym. Sdzili, e
bior pod uwag jak pozycj ma cigle Parlament, a e jest to pozycja nieznana, nie widzieli
potrzeby wzicia udziau w wyborach.

30