You are on page 1of 10

Dr in.

Marzena Suchocka
Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa
Warszawa

WIZUALNA OCENA STANU DRZEWA I PRZYKADY PRAKTYK ZWIZANYCH Z


PIELGNACJ

Uwarunkowania prawne dotyczce oceny statyki drzew


Wanym zagadnieniem w kontekcie utrzymania duych drzew miejskich jest ich
statyka. Oceny drzew potencjalnie zagraajcych wykonywane s gwnie w trakcie wydawania
pozwole na wycink w myl Ustawy o ochronie przyrody (Dz.U.04.92.880). Kwalifikacja
drzewa jako zagraajcego skutkuje wtedy zwolnieniem z opaty za usunicie. Problemem
zagroe powodowanych przez drzewa dotyczy rwnie zarzdcw nieruchomoci. Ustawa o
zarzdzaniu nieruchomociami (Dz. U. 2004 r. Nr 261 poz. 2603) nakada na zarzdzajcego
nieruchomoci obowizek podejmowania decyzji i dokonywania czynnoci majcych na celu
zapewnienie bezpieczestwa uytkowania i waciwej eksploatacji terenu. W zwizku z
wymogiem prawnym zapewnienia bezpieczestwa mieszkacom i osobom przebywajcym na
terenie, za ktry s odpowiedzialni waciciele oraz administratorzy, aby zabezpieczy si od
finansowych skutkw uszkodze, w przypadku ich wystpienia, musz wykaza, e dooyli
wszelkich stara aby unikn szkd. Natomiast zabiegi minimalizowania zagroe musz by
wykonywane z uwzgldnieniem ogranicze naoonych przez Ustaw o ochronie przyrody.
Ustawa ta ograniczya dozwolone cicia w koronach drzew do usuwania gazi obumarych,
nadamanych lub wchodzcych w kolizje z obiektami budowlanymi lub urzdzeniami
technicznymi. W tym kontekcie atwiej jest drzewo legalnie wyci ni zastosowa zabiegi
minimalizujce zagroenia a brak waciwych metod oceny ryzyka powoduje czsto usuwanie
drzew na wszelki wypadek.

Niewaciwe zabiegi minimalizowania zagroe


W dendrologii przyjmuje si, e aby mona mwi o wystpowaniu drzewa, powinno
ono posiada pie, koron, bry korzeniow. Ciecia drzew czsto z obawy o ryzyko
wykonywane s w za duym zakresie, czsto te kocz si zniszczeniem drzewa. Drzewa
posiadajce symptomy wiadczce o potencjalnym zagroeniu obamaniem konarw lub z
widocznymi objawami rozkadu drewna w obrbie pnia, rosnce w miejscach o duym
nateniu ruchu, powinny by przedmiotem szczeglnej uwagi i ekspertyzy dotyczcej
zagroenia bezpieczestwa dla ludzi i mienia wykonanej przez arboryst. Odpowiedzialnym
podejciem do gospodarki drzewostanem jest takie, e dopiero na bazie badania specjalista
podejmuje decyzj dotyczc zakresu odpowiedzialnej interwencji.
Fot.1. Cicia w koronach powodujce obumarcie drzew. Korekty koron wykonane w ten sposb z zamiarem
minimalizowania zagroe powoduj nieodwracalne zniszczenie drzew.

Za zniszczenie drzewa natomiast uznaje si pozbawienie go powyej 55% objtoci


korony. Tak przeprowadzone cicie moe pozbawi drzewo ywotnoci, czyli doprowadzi do
uschnicia lub te osabi znacznie jego kondycj. To czy drzewo przetrwao, czyli zachowao
ywotno i odtworzyo koron ustala si wedug zapisw zawartych w ustawie o ochronie
przyrody, w okresie trzyletnim. Skutek uszkodze w postaci zamierania drzew ujawnia si
czasami dopiero po piciu i wicej latach od zdarzenia. Zazwyczaj dopiero po takim okresie
arborysta moe okreli, czy drzewo regeneruje si trwale czy zamiera.
Podstawowym zadaniem przy podejmowaniu decyzji o ciciach z zakresu
minimalizowania zagroe jest ocena i wybr najbardziej waciwego sposobu jego wykonania
w oparciu o zrozumienie zasady budowy i biologii drzewa. adne cicie nie powinno by
podejmowane bez ustalenia wyranego celu. Przyjmuje si e jednorazowo powinno si
zdejmowa w ramach ci do 20% objtoci korony a rednica gazi obcinanych powinna by
wiksza ni 5 cm. Przekroczenie tych wartoci powoduje negatywny wpyw na ywotno
drzew, chocia w obliczu koniecznoci minimalizowania zagroenia moe by uzasadnione.
Naley jednak pamita, e zbyt rozlege cicia powoduj obnienie ywotnoci drzewa i jego
zamieranie natychmiastowe lub oddalone w czasie na lata. Dlatego te cicia w koronach
powinny by wykonywane tylko w przypadku takiej bezwzgldnej koniecznoci, po fachowej
ocenie ryzyka jakie stwarza drzewo lub jego cz.

Metoda oceny statyki drzew (VTA- Visaul Tree Assessment)


Metod, ktra pozwala na odpowiedzialne okrelenie stopnia zagroenia jakie stwarza
drzewo a nastpnie dostosowanie do tego zabiegw sucych minimalizowaniu zagroe, w
tym zakresu niezbdnych ci, jest Visual Tree Assessment (VTA). Mocn stron metody VTA
jest rozpatrywanie aspektw zarwno biologicznych, jak i mechanicznych przy ocenie stanu
statyki drzew. Do oceny tych drugich niezbdne s wyniki mechanicznych bada
przeprowadzonych przy uyciu odpowiednich urzdze przewidzianych w II fazie oceny. W
metodzie VTA najczciej uywanym sprztem pozwalajcym na jednoznaczne okrelenie
rozkadu wewntrz pnia drzewa jest rezystograf.
Dla drzewa okrelane jest prawdopodobiestwo upadku. Kwalifikacja przeprowadzana
jest po starannej analizie stanu zdrowotnego i sylwetki drzewa. Jednak nie tylko biologiczne
uwarunkowania maj wpyw na stopie ryzyka jakie moe powodowa drzewo.

Fot. 2. Badanie stopnia rozkadu drzewa wewntrz pnia z uyciem rezystografu.

Istotna jest WARTO DRZEWA. W wielu przypadkach ocena wartoci jest uzaleniona od
kontekstu konkretnej lokalizacji i ssiedztwa. Przykadowo drzewo, ktre jest jedynym
rosncym przy ulicy w centrum duego miasta, peni w tym przypadku niezwykle wane
funkcje i ma wiksz warto ni jedno ze szpaleru. Podobnie cenniejsze s gatunki rodzime lub
o szczeglnych walorach krajobrazowych.

Fot. 3. Pomnikowy db o obwodzie 6 m, drzewo o duej wartoci.

Informacje o OTOCZENIU DRZEWA s kluczowe dla okrelenia ryzyka zwizanego z


drzewem. Ryzyko jest bowiem wynikiem kombinacji zagroenia i zakresu szkd, ktre moe
wyrzdzi drzewo.

Fot. 4. Rzadkie uytkownie terenu w ssiedztwie drzewa


Intensywno UYTKOWANIA ma bardzo due znaczenie dla oceny ryzyka. Im
wiksza czstotliwo uytkowania terenu i duszy czas pobytu ludzi w ssiedztwie drzewa,
tym wiksze ryzyko, e w przypadku upadku drzewa lub jego czci wyrzdzi ono szkody.
Cechy SIEDLISKA pomagaj zidentyfikowa problemy z drzewem. Naley sprawdzi
histori miejsca - czy instalowane byy rury podziemne, zdjta lub nadsypana gleba, czy drzewo
ronie w ssiedztwie budynkw, nieprzepuszczalnych nawierzchni, czy gleba nie zostaa
zagszczona itd. Przykadowo nawadnianie (zamierzone lub okresowe podtapianie) moe
spowodowa wypycanie lub zamieranie systemu korzeniowego, a przez to zwikszenie ryzyka
wykrotu. Takim czynnikiem moe by trwajce wiele lat wydeptywanie gleby wok drzewa, co
utrudnia rozwj korzeni i w efekcie powoduje ich zamieranie. Czynnikiem zwikszajcym
ryzyko upadku moe by rwnie obcicie czci systemu korzeniowego.

Fot. 5. Czste lub cigle uytkowanie otoczenia drzewa, ocena na bazie obserwacji i wywiadw.
EKSPOZYCJA NA WIATR jest kolejnym wanym czynnikiem stabilnoci drzewa.

Fot. 6. Ekspozycja na wiatr: po stronie lewej drzewo wyeksponowane, po prawej cakowicie osonite.

W przypadku wystpowania rozkadu lub innych cech zwikszajcych ryzyko, drzewa


wyeksponowane i naraone na podmuchy wiatru zami si szybciej ni te, ktre s od tego
wiatru osonite przez inne drzewa lub budynki. W przypadku wyeksponowania na wiatr
czynniki takie, jak ograniczenia rozwoju korzeni, pochylenie, odlego odcicia korzeni od
pnia, maja wiksze znaczenie dla zwikszenia ryzyka wywrcenia si drzewa ni w przypadku
drzew osonitych od wiatru.
Wyamania mog dotyczy rnych czci drzewa; systemu korzeniowego, pnia lub
gazi i rne mog by ich skutki, dlatego te poszczeglne symptomy i ich waga oceniane s
w odniesieniu kadej z tych czci. S to przede wszystkim wady budowy i oznaki chorb,
rozmiar czci drzewa, ktrego konstrukcja jest osabiona lub zaawansowanie choroby.
Prawdopodobiestwo rozamania uzalenione jest rwnie od predyspozycji gatunkowych,
takich jak twardo, elastyczno i krucho drewna, ywiczno, skonno gatunku do
tworzenia sabych rozwidle, skonno do tworzenia form wielopniowych. Osabienie statyki
drzewa powodowane jest rwnie przez choroby grzybowe, bakteryjne i wirusowe. Uszkodzenia
mechaniczne korzeni s zazwyczaj bagatelizowane a zakryte umoliwiaj patogenom, gwnie
grzybom rozkadajcym drewno, swobodnie wniknicie i przez ich dziaalno osabiaj
stabilno drzewa.
Ocena WAD BUDOWY istotnych dla statyki drzewa powinna obejmowa sprawdzenie
wszystkich czci drzewa poczynajc od korzeni a do korony.
W czci dotyczcej systemu korzeniowego znajduj si informacje o symptomach
rozkadu korzeni, owocnikach grzybw, uszkodzeniach korzeni lub oznak ich osabienia, takich
jak pknicia lub podniesienie gleby w ssiedztwie pnia.
Poza stwierdzeniem faktu obecnoci rozkadu w odziomku i na pniu moliwe jest czsto
zidentyfikowanie gatunku grzyba i okrelenie szybkoci rozkadu jaki powoduje. Poza otwartym
rozkadem moliwa jest identyfikacja cech sugerujcych rozkad ukryty, takich jak przykadowo
opuchlizna pnia. Rwnie cechy takie jak zakorek powinny by badanie uwanie, poniewa
czsto w ich obrbie tworzy si rozkad. Zakorek tworzy si pomidzy konkurencyjnymi
przewodnikami u nasady pni albo korony gdzie w zwizku z cigym wzrostem tkanek
pomidzy przewodnikami powstaje przestrze czsto zainfekowana grzybami o osabionej
mechanicznie strukturze. Zakorki mog rwnie wystpowa take w rozwidleniach konarw.
Zazwyczaj osoba oceniajca drzewa moe atwo zidentyfikowa symptomy mwice o
obecnoci zgnilizny lub postpujcego procesu rozkadu poprzez dokadne ogldziny.
Rozlego zgnilizny wewntrz pnia jest jednym z gwnych czynnikw zwikszajcych
prawdopodobiestwo upadku. Na tej podstawie podejmuje rwnie decyzj, czy prawidowa i
wiarygodna ocena zagroenia wymaga dodatkowego sprawdzenia stopnia rozkadu drewna
wewntrz pnia drzewa. Badanie stopnia wewntrznego ukrytego rozkadu drewna odbywa si z
zastosowaniem specjalistycznych urzdze takich jak rezystograf lub impulshammer.
W przypadku, gdy to jest konieczne, naley zarekomendowa ZABIEGI
minimalizowania ryzyka, ktrych zastosowanie moe by alternatyw dla wycicia
zagraajcego drzewa. Zabiegi te mog obejmowa przykadowo zmniejszenie obcienia
wiatrem, zmniejszenie ciaru lub korekt korony, wykonanie zabiegw technicznych jak
wizania w koronie. Minimalizowanie zagroe moe rwnie polega na usuniciu celu lub
zmniejszeniu intensywnoci uytkowania poprzez ogrodzenie drzewa lub przekierowanie ruchu.
Ciecie drzew jako zabieg minimalizowania ryzyka powinno by stosowane w
ostatecznoci. Przykadowo podkrzesywanie koron drzew jest rdem licznych problemw.
Poza powstawaniem rozlegych ran, w ktrych z czasem rozwija si rozkad powodujcy
zwikszenie ryzyka zamania drzewa, podkrzesywanie wydua drogi transportu midzy
korzeniami a koron i przez to osabia ywotno drzewa i skraca rokowania ycia.
Fot.7. W tym przypadku moliwe jest minimalizowanie ryzyka przez usunicie/przestawienie celu na ktre
moe drzewo upa. Przestawienie urzdze zabawowych zmniejsza ryzyko powstania szkd
powodowanych przez drzewo.

Fot.8. Zabiegiem minimalizowania ryzyka moe by rwnie ogrodzenie drzewa lub zamkniecie parku.

Ogowienie natomiast niszczy pokrj drzewa i skraca rokowania jego ycia. Uszkodzenie
w tak duym stopniu powoduje brak zdolnoci odbudowania korony przez drzewo i w
konsekwencji jego obumarcie. Jak wspomniano powyej powodem niepotrzebnych ci czsto
jest eliminowanie zagroe. Cicia jednak w perspektywie czasu zwiksza ryzyko wyamywania
konarw i zamania pnia wrd drzew.
W przypadku spodziewanych porywistych wiatrw zabiegiem minimalizowania ryzyka
jest zamknicie parku czy jego fragmentu. Jednak upadek konaru lub zamanie drzewa moe
wydarzy si rwnie w bezwietrzn pogod. Znane jest zjawisko letniego obamywania si
zdrowych konarw w bezwietrzne, upalne popoudnia (summer branch drop). Prawdopodobnie
zwizane jest to ze zmianami turgoru i naprenia wewntrz pnia.
Wizualna ocena zagroe powodowanych przez drzewa przeprowadzana jest kompleksowo i
brane jest pod uwag wiele czynnikw, ktre mog mie wpyw na zachwianie statyki.
Proponowane podejcie umoliwia przeprowadzenia podstawowej diagnostyki i oceny ryzyka
(przegldu), np. drzew przydronych w dugich szpalerach. W przypadku koniecznoci
wykonania bardziej zaawansowanego monitoringu - specjalistycznej diagnostyki i oceny
ryzyka, badanie wykonywane jest z uyciem sprztu na wytypowanych w czasie przegldu
drzewach przez specjalist (Suchocka 2013).

Fot.9. Jeeli minimalizowanie ryzyka jest niemoliwe rozwizaniem moe by pozostawienie wiadka
(stojcego fragmentu drzewa) lub cicie drzewa i zoenie. Drzewo takie ma wiele walorw (edukacyjne,
estetyczne) i peni wiele funkcji przyrodniczych. Na zdjciu przykad piknego pomnika przyrody zoonego
przy ciece edukacyjnej w miejskim lesie.

Fachowa ocena eksperta pozwala na wskazanie priorytetw i zakresu dziaa majcych


na celu minimalizowanie i unikanie sytuacji w ktrej drzewa stanowi zagroenie, a w efekcie
moliwo planowania nakadw na pielgnacj i ograniczenie koniecznych rodkw. Natomiast
zastosowanie prezentowanej metody pozwala na stopniowe eliminowanie zagroe
powodowanych przez drzewa ale rwnie problemw fitosanitarnych drzewostanw miejskich.
Literatura
Coder K. D. 1996: Construction Damage Assessment Trees and Sites. University of Georgia.

Hayes E.2002; Tree Risk Assessment & Tree Mechanics, Arborist News, nr 6, Vol.11 str. 33-39

Johnstone D.M. Ades P. K., Moore M. G. Ian W. 2002: Predicting Wood Decay in Eucalypts
Using an Expert System and the IML-Resistograph Drill Smith Journal of Arboriculture.

Kosmala M., Roson-Szeryska E., Suchocka M., 2009: Metoda oceny kondycji drzew z
uwzgldnieniem bezpieczestwa i uszkodze mechanicznych. IGPIM, Warszawa.

Mattheck C, Breloer H. 1994: The Body Language of Trees. A Handbook for Failure Analysis.
HMSO, London, UK. 240 pp.

Shigo A. 1979: Modern arboriculture: A systems approach to the care of trees and their
associates. Shigo and Trees Associates LLC., New Hampshire.

Smiley E.T., Fraedrich B.R., 1993: Hazardous Tree Evaluation and Management. Bartlett Tree
Research Laboratories. Charlotte, NC., 36.[w:] Jak zachowa aleje Poradnik ochrony drzew
przydronych dla urzdnika i obywatela. Drogi dla Natury.Fundacja EkoRozwoju, Wrocaw.

Szczepanowska H.B. 2010: Drzewa przydrone a bezpieczestwo ruchu

Suchocka M. 2010: Wpyw warunkw siedliskowych na ywotno drzew na terenie budowy.


Praca doktorska w Katedrze Architektury Krajobrazu WOiAK, Warszawa.

Suchocka M. 2012 Diagnostyka zagroenia powodowanego przez drzewa Aleje podrcznik


uytkownika Jak dba o drzewa eby nam suyy? Drogi do Natury, s. 47-84

Niniejszy materia zosta opublikowany dziki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony


rodowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego tre odpowiada wycznie Uniwersytet Warszawski.

You might also like