You are on page 1of 15

See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/308611739

Naddniestrzaska Republika Modawska w


polityce Federacji Rosyjskiej; Transnistrian
Moldavian Republic in the...

Article January 2014

CITATIONS READS

0 31

1 author:

Boguslaw Olszewski
University of Wroclaw
28 PUBLICATIONS 0 CITATIONS

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Eastern Europe ecocrime View project

All content following this page was uploaded by Boguslaw Olszewski on 26 September 2016.

The user has requested enhancement of the downloaded file.


mgr Bogusaw Olszewski*

* Zakad Bada Wschodnich, Instytut Studiw Midzynarodowych, Uniwersytet Wrocawski


email: boguslaw.olszewski@uni.wroc.pl

Naddniestrzaska Republika Modawska w polityce


Federacji Rosyjskiej
Gwne tezy referatu dotycz kluczowej roli Naddniestrzaskiej Republiki Modawskiej
w zabezpieczaniu wpyww Federacji Rosyjskiej w historycznym pasie buforowym.
oddzielajcym dwa bloki militarne doby zimnowojennej. Obecna sytuacja geopolityczna na
Ukrainie i w regionie Morza Czarnego potwierdza kluczow rol Naddniestrza jako przyczka
militarnego Federacji. Tym samym daje podstawy do przewidywania potencjalnego rozwinicia
sytuacji w Naddniestrzu w kierunku destabilizacji i przyczenia tego quasi-pastwowego bytu
do Rosji. Tymczasem rola, jak Naddniestrze odgrywa obecnie w tym konflikcie jest zwizana
z szerszym kontekstem strategicznym, dotyczcym sytuacji na Bliskim Wschodzie.

Sowa kluczowe: Naddniestrze, Federacja Rosyjska, NATO, Modawia, Ukraina, Morze


Czarne, Bakany, quasi-pastwo, konflikt etniczny, zmilitaryzowany okrg przemysowy, handel
broni, strategia, przyczek, bliska zagranica, Grupa Operacyjna Rosyjskich Wojsk, globalny
ukad si, artefakty strategiczne.

WSTP

Elity wadzy Federacji Rosyjskiej postrzegaj ekspansj struktur NATO na


Wschd jako realne zagroenie i oceniaj je w historycznej perspektywie
zimnowojennej. Dziaania Sojuszu na obrzeach granic Rosji, a nawet na terenie pastw
znajdujcych si na obszarze poradzieckim, traktowanych jako wci aktualna strefa
wpyww Federacji, s rwnoznaczne z jej okraniem przez wrogie siy Zachodu. Ta
perspektywa pozostaje wci ywa, czego wyrazem jest opinia publiczna.
Reprezentatywne badania przeprowadzone wrd obywateli rosyjskich wskazuj na
negatywny obraz NATO w spoeczestwie Federacji Rosyjskiej 51% badanych
przyznao, e organizacja ta jest bezporednim zagroeniem dla bezpieczestwa ich
kraju. W tym kontekcie dalsze rozszerzanie Paktu Pnocnoatlantyckiego komplikuje
geopolityczn sytuacj Rosji i peni rol samospeniajcej si przepowiedni, stajc si
dowodem na wrogie zamiary pastw Sojuszu. Nie dziwi zatem fakt, e 40%
respondentw widzi dalsz ekspansj struktur NATO w zdecydowanie negatywnym
wietle, a ponad poowa uwaa, e wejcie do nich pastw byego bloku wschodniego
zwikszyo zagroenie militarne ich kraju1. Nastroje dominujce w ubiegym wieku
w spoeczestwie radzieckim pozostaj wci ywe i obecnie przejawiaj si
w wiadomoci zbiorowej Rosjan jako resentyment, podsycany umiejtnie przez
opiniotwrcze krgi skupione wok wadzy. Osobn kwesti pozostaje pytanie
o wspczesne rda tego przekonania, a gwni ideolodzy rosyjscy, jak chociaby
Aleksander Dugin, mieliby w tej materii duo do powiedzenia.

1 J. Roth, Europa mafii, Wrocaw 2010, s. 61.


1
1. ASPEKT GEOPOLITYCZNY

Jerzy Koczkowski pisze: opanowanie terenw po Dniestr pozwolio jej [Rosji]


wyj na Morze Czarne i dalej poprzez cieniny czarnomorskie i Konstantynopol na
Morze rdziemne. () Pooenie Modawii ma kluczowe znaczenie ze wzgldu na
dostp do Bakanw2. Faktycznie region czarnomorski i Naddniestrze jest traktowany
przez wadze Rosji jako integralny element obowizujcej strategii. Przez quasi-
pastwo przebiega rosyjski gazocig, za lobby gazowe zamierza poprowadzi kolejne
nitki rurocigw przez Modawi na Bakany. Podobnie jak w odniesieniu do Unii
Europejskiej, Modawia ma nadziej zyska nieco na sprawie Naddniestrza rwnie
w tym kontekcie. Bdzie to o tyle atwe, e stosowaa ju wczeniej tak taktyk: Jego
[prezydenta Modawii, Petru Lucinskiego] polityka zacieniania wizw gospodarczych
i politycznych z Rosj przyniosa odpowiednie skutki w postaci osabienia pozycji
separatystw. Pod naciskiem wadz rosyjskich przedstawiciele Naddniestrza zostali
zmuszeni do uznania prawa Modawii do wszystkich terytoriw znajdujcych si
w granicach tego pastwa w styczniu 1990 roku 3. Porozumienie midzy Kiszyniowem
a Tyraspolem, podpisane w maju 1997 roku, przyznao Naddniestrzu autonomi
terytorialn w ramach Republiki Modawii. W tym wietle polityka prowadzona przez
wadze Federacji wobec Naddniestrza ma suy przede wszystkim coraz wikszemu
uzalenianiu Modawii od struktur WNP i dalszej jej marginalizacji na europejskiej
arenie politycznej: W propagandowej oprawie operacji [w Czeczenii] Rosja kreowaa
si jako przedmurze cywilizacji zachodniej (...). Podwjn moralno Moskwy ilustruj
jej starania o destabilizacj Gruzji, od ktrej Abchazja zostaa oderwana przy pomocy
si rosyjskich, oraz wysiki, by konflikt Armenii i Azerbejdanu na tle Grnego
Karabachu trwa jak najduej i by Naddniestrze nie powracao do Modowy4.
Obecnie rzd Federacji Rosyjskiej stawia na projekcj siy w swojej geopolityce
i przeciwdziaa ekspansji pastw trzecich w regionie czarnomorskim, newralgicznym
skrzyowaniu wzw komunikacyjny Azja-Europa, gdzie 40% wymiany towarowej
realizowanej przez to pastwo drog morsk obsuguj porty azowskie i czarnomorskie.
Dlatego te decydenci w Federacji Rosyjskiej s zaniepokojeni unijnym programem
korytarza transportowego Transport Corridor Europe-Caucasus-Asia (TRACECA),
ktrego gwnym celem jest wsparcie techniczne w doskonaleniu infrastruktury
transportowej regionu. Istnienie quasi-pastw w rodzaju Naddniestrzaskiej Republiki
Modawskiej skutecznie destabilizuje sytuacj w regionie bliskiej zagranicy i utrudnia
realizacj tego typu projektw. Oligarchizacja, niska przejrzysto i korupcja panujca
w Rosji odnajduj wsplne pole do dziaania w tych parapastwowych bytach, za FR,
jako beneficjent dya do takiego zawieszenia/zamroenia sporw, by ich ostateczna
regulacja bya utrudniona5.

2 J. Koczkowski, Wspczesne znaczenie regionu Naddniestrza w kontekcie procesw historycznych,


w: M. Celewicz, J. Koczkowski, M. Pietra (red.), Konflikt niskiej intensywnoci w Naddniestrzu,
Lublin 2006, s. 19-20.
3 A. Drzewicki, Modawia w polityce pastw Unii Europejskiej i Stanw Zjednoczonych, w: B. Albin,
J. Kupczak (red.), Kraje Europy rodkowej i Wschodniej na drodze przemian, Wrocaw 2004, s. 319.
4 J. Smaga, Rosja w XX stuleciu, Krakw 2001, s. 320-321.
5 M. Ra, Postrzeganie regionu czarnomorskiego przez Rosj, w: T. Kapuniak (red.), Unia Europejska
i Federacja Rosyjska w regionie Morza Czarnego, Lublin 2010, s. 55.
2
Ilustracja 1. Mapa regionu

rdo:http://www.ut.ee/eikiberg/maps/album/transnistria/ [12.05.2014].

3
Federacja Rosyjska operuje wzdu historycznego kordonu bezpieczestwa
i z tego wzgldu dya do zapobieenia poszerzeniu struktur pnocnoatlantyckich
o kraje batyckie lub przynajmniej do jego opnienia. Podobnie, kiedy Ukraina
deklarowaa ch przystpienia do NATO w 2008 r. Wadimir Putin grozi, e Federacja
rozway wycelowanie w Ukrain swoich systemw rakietowych 6. W ten sposb
wadze Rosji przeciwdziaay dezintegracji przestrzeni bezpieczestwa obszaru
poradzieckiego, a obecne prby ograniczenia geopolitycznych skutkw rozpadu ZSRR
uwarunkowane s chci reintegracji teje przestrzeni ze wzgldu na czynniki:
aksjologiczny, geostrategiczny i psychologiczny. Taki acuch wzajemnej asekuracji
ruszy, kiedy w odpowiedzi na porozumienie Stanw Zjednoczonych z Czechami
i Polsk, dotyczce rozmieszczenia elementw Naziemnego Systemu Obrony
Antybalistycznej (GMD), prezydent Miedwiediew zapowiedzia rozmieszczenie rakiet
Iskander w Kaliningradzie. Rwnie Igor Smirnow w reakcji na deklaracj prezydenta
Basescu, dotyczc przyjcia planu rozmieszczenia amerykaskich rakiet w Rumunii,
wyrazi gotowo do rozlokowania rosyjskiej broni strategicznej na terytorium
Naddniestrzaskiej Republiki Modawskiej7.
Sytuacja ksztatuje si zatem w obrbie dwch komplementarnych warstw:
politycznej na linii Zachd kontra Federacja, przejawiajcej si w dyplomacji, polityce
sprzeciwu itp. oraz jej pochodnej spoeczno-ekonomicznej, pozostajcej rdem
przestpczej patologii. Zdaniem wadz Rosji, obecno si pokojowych w Naddniestrzu
nie przeszkadza w jego rozwoju ekonomicznym8, czego nie mona powiedzie
o strukturach przestpczych: Gangsterzy w Rosji nie s zjawiskiem marginalnym
ograniczajcym si do takich nielegalnych dziedzin ekonomii jak narkotyki, prostytucja
i handel broni. Kontroluj oni du cz legalnej gospodarki i ani bezsilne organy
publiczne, ani organy cigania nie maj moliwoci ich kontrolowania 9.
Polityka wadz FR prowadzi w prostej linii do skomplikowania relacji quasi-
pastwowych tworw nie tylko z pastwami macierzystymi, wobec ktrych dokonay
one secesji, ale rwnie z krajami ssiednimi. Wzrost przestpczoci wydaje si
nieunikniony w obliczu nasilajcych si dysfunkcji ycia spoecznego w postaci
wzrostu bezrobocia i poczucia braku kontroli nad sytuacj polityczn w kraju, czy
szalejcej korupcji, tak charakterystycznej dla obszaru poradzieckiego. Zainteresowanie
czynnikw pastwowych Rosji obszarem byego ZSRR opiera si na kilku
przesankach, a najistotniejsze z nich to blisko geograficzna i zwizany z tym
czynnik bezpieczestwa (konflikty, separatyzmy), zamieszkiwanie tych pastw przez
Rosjan bd ludno rosyjskojzyczn, a take biegnce przez ich terytoria trasy

6 A. Wodkowska, Wykorzystanie hard i soft power przez Federacj Rosyjsk i Uni Europejsk
w regionie czarnomorskim, w: T. Kapuniak (red.), Unia Europejska i Federacja Rosyjska w regionie
Morza Czarnego, Lublin 2010, s. 62.
7 Transdniester Ready To Host Russian Missiles If Asked, http://www.rferl.org/content/Transdniester _R
eady_ To_Host_Russian_Missiles_If_Asked/1958277.html [05.10.2014].
8 : , ,
, http://newdaynews.ru/pmr/371293.html [05.10.2014].
9 Gangsters in Russia are not a marginal phenomenon confined to such areas as the illegal economy as
narcotics, prostitution, and gun running. They control large parts of the legitimate economy, and
neither a powerless public nor the organs of law enforcement have the means to bring them under
control, D. Satter, Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State, Yale University Press
2003, s. 131- 132.
4
przesyowe ropy i gazu10. W przypadku Naddniestrza konflikt postrzegany jest
w kontekcie obecnoci obywateli rosyjskich. To tzw. bliska zagranica, ktra ma by
utrzymywana z zastosowaniem wszelkich dostpnych rodkw, a kiedy okae si to
konieczne rwnie przy uyciu siy militarnej11.

2. ASPEKT ETNICZNY

Spis powszechny z listopada 2004 roku podaje nastpujcy skad etniczny


Naddniestrzaskiej Republiki Modawskiej, zamieszkanej przez 555 tys. 347 obywateli
(w 1989 byo ich 679 tys.): Modawianie 31,9%, Rosjanie 30,4%, Ukraicy 28,8%.
Oprcz tych trzech dominujcych grup zamieszkuj tu rwnie Biaorusini, Bugarzy,
ydzi, Gagauzi i Niemcy12. Naddniestrze zamieszkuje te diaspora polska skupiona
gwnie w Rybnicy, tam te znajduje si rzymskokatolicka parafia pw. w. Jzefa
ssiadujca z soborem w. Michaa Archanioa; notabene 80% obywateli Naddniestrza
okrelio si w spisie jako prawosawni13. Po ogoszeniu niepodlegoci sukcesywnie
zmniejszaa si liczba osb zamieszkujcych to subpastwo. W latach 2006-2010 liczba
mieszkacw NMR spada z 540,6 tys. do 518 tys. obywateli. Republika posiada te
jedno z najwikszych na terenie krajw byego ZSRR zagszcze ludnoci, w 2010
roku wynosio ono 124, 4 osoby na km214.

Tabela 1: Skad etniczny Naddniestrza w latach 2006-2010

2006 2007 2008 2009 2010


Caa ludno, 540,6 533,5 527,5 522,5 518
a w tym:
Rosjanie 164,4 162,2 160,4 158,8 157,5
Ukraicy 155,6 153,7 151,9 150,5 149,2
Modawianie 172,6 170,2 168,3 166,8 165,2
Biaorusini 3,7 3,7 3,7 3,6 3,6
Gagauzi 3,9 3,7 3,7 3,6 3,6
Bugarzy 13,5 13,3 13,2 13,1 13,0
Niemcy 2,1 2,1 2,1 2,1 2,1
ydzi 1,2 1,1 1,1 1,0 1,0
pozostali 23,6 23,5 23,1 23,0 22,8
rdo: 2011, 2011, s. 30
(http://www.mepmr.org/pechatnye-izdaniya/statisticheskij-ezhegodnik-pmr).

10 A. Wodkowska, Wykorzystanie hard..., dz. cyt., s. 60.


11 Tame, s. 61.
12 2004 ,
2006, s. 5 (web.archive.org/web/20071111153929/http://www.pridnestrovie.net/files/pmr-census-2004.doc).
13 . , ,
http://www.olvia.idknet.com/ol37-09-05.htm [05.10.2014].
14 2011, 2011,
s. 28 (http://www.mepmr.org/pechatnye-izdaniya/statisticheskij-ezhegodnik-pmr).
5
Dzisiejsze Naddniestrze to kraj etnicznie zrwnowaony, gdzie ujemny przyrost
naturalny i emigracja przyczyniaj si do wyludnienia i starzenia si spoeczestwa
Mimo, e zdecydowana wikszo mieszkacw Naddniestrza to Rosjanie i Ukraicy,
wpywy polityczne Rosji i Ukrainy, aczkolwiek obecne, nie naruszaj suwerennoci
pastwowej tej zbuntowanej republiki15. Aktualnie, zagroenie wybuchem konfliktu
etnicznego podsycanego przez zainteresowane strony konfliktu staje si jak najbardziej
realne. Tym bardziej, e zagadnienie to stanowi osiowy element dyskursu osnutego
wok wydarze na Ukrainie 2013-2014, pozwalajc animowa sytuacj w kierunku
podanym przez wadze FR i NRM. Imputuje te moliwo wykorzystania
istniejcych struktur przestpczych do eskalacji napi etnicznych i destabilizacji quasi-
pastwa, co w nieco innym kontekcie miao ju miejsce w Azji Centralnej16.
Rozpisanie referendw we wschodniej czci Ukrainy i niepokoje na tle
etnicznym s traktowane przez Federacj Rosyjsk jako pretekst do zakulisowej
i otwartej ingerencji w wewntrzne sprawy tego pastwa na podstawie prawa do obrony
Rosjan zamieszkaych na jego terytorium. Nieuznawana aneksja Krymu daje podstawy
do przewidywania kolejnych roszcze wysuwanych pod adresem krajw
zamieszkanych przez rosyjsk diaspor, zwaszcza w strategicznym regionie
czarnomorskim, co wpisuje si w kontekst bliskowschodni. Powstaje ryzyko, e
w przypadku Naddniestrza zostanie zastosowana ta sama taktyka, co pozwoli pniej
argumentowa chociaby za ustanowieniem eksterytorialnego korytarza czcego
Krym z Naddniestrzem, obejmujcego obszar pnocnego wybrzea Morza Czarnego.
W ten sposb Rosja odzyskaaby cz wpyww w byej republice radzieckiej,
dokonujc przy okazji kolejnej aneksji terytorialnej na Ukrainie. Byoby to o tyle atwe,
e Naddniestrzaska Republika Modawska sama zgaszaa ch przyczenia do
Federacji Rosyjskiej17, a sporne terytorium jest obszarem aktywnoci zorganizowanej
przestpczoci zwizanej z handlem uzbrojeniem, zarwno poradzieckim, jak
i wspczesnym. Faktycznie nieznany poziom nasycenia quasi-pastwa rodkami
prowadzenia wojny konwencjonalnej (a potencjalnie BMR) sprawia, e stanowi ono
realne zagroenie w regionie jako miejsce potencjalnego sporu na linii NATO-FR.

3. ASPEKT MILITARNY

29 lipca 1992 roku rosyjskie, modawskie i naddniestrzaskie wojska rozpoczy


wspln operacj w ramach si pokojowych. Sze batalionw wydzielonych ze stanu
rosyjskiej 14. Armii wraz z trzema batalionami modawskimi i trzema quasi-
pastwowymi weszo w skad Grupy Operacyjnej Si Zbrojnych Federacji Rosyjskiej
w Naddniestrzu ( , )18. Obecnie liczba

15 R. Mielcarek, Mikrokraje Europy, Pozna 2005, s. 151.


16 Zob. B. Olszewski, Wpyw przestpczoci w regionie Zotego Pksiyca na stosunki etniczne
i wyznaniowe w Azji Centralnej, w: Konflikty etniczne i wyznaniowe a problem bezpieczestwa we
wspczesnym wiecie, J. Jarzbek, T. Szyszlak (red.), Krakw 2014, ss. 78-94.
17 Naddniestrze chce przyczy si do Rosji, http://polish.ruvr.ru/news/2014_03_18/Naddniestrze-chce-
przylaczyc-sie-do-Rosji-5315/ [05.10.2014].
18 , http://pressa-ogrv.fo.ru/home [05.10.2014].
6
onierzy wchodzcych w skad grupy wynosi okoo tysica 19. W dokumencie z 21
padziernika 1994 roku zawarto status prawny wojsk FR oraz zapis o ich wyjciu
z Modawii w kontekcie przyznania NRM specjalnego statusu: Due komplikacje
wywoywa proces wyprowadzania 14. Armii, poniewa 60-80% jej personelu, wcznie
z oficerami, pochodzio z tego regionu20. Wojska Federacji stany w obliczu problemu
zwizanego z transportem duej iloci broni zdeponowanej m.in. w magazynach
w Kolbasnej, miejscowoci pooonej na wschd od Rybnicy. W czasach ZSRR
znajdowa si tutaj 1411. skad amunicji artyleryjskiej Zachodniego Okrgu
Wojskowego, z ktrego miaa ruszy ewentualna radziecka inwazja na Grecj i Bakany.
Skad zosta uzupeniony po upadku Muru Berliskiego o uzbrojenie wojsk radzieckich
wycofujcych si z Europy rodkowej. W 1995 roku ilo zdeponowanej tam broni
ksztatowaa si nastpujco: 49476 sztuk broni, 805 dzia, 3535 pojazdw, 43258 t
amunicji i innego sprztu o cakowitej wadze 58467 t. Aby to wszystko przewie,
potrzebowano 2500 tys. wagonw21. 29 maja 2001 roku rosyjski minister spraw
zagranicznych Igor Iwanow otrzyma od OBWE propozycj pokrycia kosztw utylizacji
i wywiezienia arsenau 14. Armii. Do 2004 roku zlikwidowano w Kolbasnej 50%
zasobw, w tym cae uzbrojenie i urzdzenia wojskowe. Na miejscu pozostaa tylko
amunicja, miny i granaty w iloci 19 22-21,523 tys. t, z czego ponad poowa nie nadaje
si do uytku i transportu. W literaturze przedmiotu te zasoby s wymieniane m.in. jako
rdo nielegalnej broni.

Dowdca 14. Armii, gen. Lebied, wielokrotnie przedstawia swoje stanowisko


wobec ryzyka nielegalnego transferu uzbrojenia z Kolbasnej. W obliczu konfliktw
zbrojnych toczcych si w bezporednim otoczeniu WNP mwi o zaginionych
walizkowych bombach nuklearnych: W wywiadzie dla amerykaskiej telewizji
powiedzia o wielu walizkowych adunkach nuklearnych ktre znikny z Kolbasnej 24;
wspomina rwnie, e nie wie, gdzie znajduj si te adunki. Z kolei w ostatnim ze
swoich wywiadw gen. Lebied stwierdzi, e wadze Naddniestrza wywieraj na
niego presj, prbujc zaangaowa go w nielegalny handel uzbrojeniem i e jest
w posiadaniu materiaw wskazujcych na powizania z tym procederem wielu
wanych osb. Obiecywa, e pokae dokumenty zwierzchnikom w Moskwie: Ale oto
niedawno przekazano mi takie dokumenty, e wosy staj dba. Szczerze mwic, nigdy
si nie spodziewaem, e w afer z handlem z broni jest zamieszanych tak wiele
wanych osobistoci, a Naddniestrze stao si tajnym arsenaem mafii. Kiedy bd

19 , http://wayback.archive.org/web/20130610001702/http://tipo
log.atspace.com/doc_basemilitary.htm [05.10.2014].
20 I. Topolski, Sia militarna w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Lublin 2004, s. 192.
21 Tame.
22 .. ,
http://ava.md/news/010195-o-poseshenii-sklada-boepripasov-v-n-p-kolbasna-rossiiskimi-i-ukrainskim
i-ekspertami.html [05.10.2014].
23 : ,
http://ru.interlic.md/2010-11-02/midei-vlasti-moldovy-vystupajut-za-polnyj-vyvod-rossijskih-vojsk-i-
vyvoz-boepripasov-18436.html [05.10.2014].
24 In an interview on an American television he spoke of several nuclear suitcase weapons that
disappeared from Kolbasna, cyt. za: Transnistria Trafficking Arms_3, http://www.youtube.com/
watch?v=QqUyM4i-c9w [05.10.2014].
7
w Moskwie poka te dokumenty 25. Nie zdy ich jednak przedstawi poniewa 28
kwietnia 2002 roku zgin w wypadku migowca w Kraju Krasnojarskim.
Z kolei brytyjski Sunday Times poinformowa 8 maja 2005 roku, e specjalista
ds. przemytu broni Brian Johnson-Thomas, udajc przedstawiciela grupy algierskich
bojownikw, otrzyma w Benderach ofert zakupu trzech rakiet typu Alazan. Ta rakieta
radzieckiej konstrukcji bya wykorzystywana w meteorologii i miaa zapobiega
opadom gradu26. Znalaza na krtko zastosowanie militarne, za w pniejszym okresie
trzydzieci osiem rakiet tego typu zostao wyposaonych w radioaktywn gowic
o wadze do 400g. Czynnik radioaktywny w postaci cezu 137 i strontu 90 umieszczony
w gowicy zmienia rakiet w brudna bomb typu ziemia-ziemia, pozwalajc dokona
radioaktywnego skaenia terenu, co poza szkodliwym oddziaywaniem na czowieka
i organizmy ywe miao generowa wysokie koszty dekonstrukcji skaonej
infrastruktury. W tym przypadku zagroenie promieniotwrcze jest dugookresowe,
jako e czas poowicznego rozpadu izotopu strontu wynosi ponad 29 lat 27, a cezu 30
lat28. Ostatnim miejscem skadowania rakiet byy magazyny byej 14. Armii pooone na
terytorium Naddniestrza, std nie jest zaskoczeniem fakt oferty zoonej reporterowi
wanie w Benderach. Mia j zoy Dmitrij Soin, lider partii PRORIV!,
poszukiwany przez Interpol jako podejrzany o zabjstwo w 1994 roku oraz udzia
w planowaniu dwudziestu piciu innych morderstw29.
Magazyny 14. Armii w Kolbasnej od czasu wojny z 1992 roku stanowi punkt
docelowy dla potencjalnych kupcw i przemytnikw. Naddniestrzaskie zasoby
uzbrojenia nale do jednych z najwikszych w Europie skadw militarnych. Bro
pochodzca z quasi-pastwa prawdopodobnie znajduje odbiorcw w krajach Afryki
Subsaharyjskiej, w Iraku, Syrii, czy w pastwach ogarnitego konfliktem Kaukazu,
dokd pynie z portu w Odessie. Nielegalny przemyt broni jest prowadzony nad Morze
Czarne kanaem przerzutowym okrelanym przez politykw amerykaskich jako
niewidzialny rurocig30. Naddniestrze nie wyraa zgody na inspekcj waciwych
organizacji midzynarodowych, co stanowi naruszenie prawa midzynarodowego. Jest
ono doskonaym, wydajnym rynkiem taniej broni i jednym z pierwszych jej rde dla
grup przestpczych. Urzeczywistnieniem szarej strefy, w ktrej omijanie prawa,
nieszczelne granice i brak uznania na arenie midzynarodowej sprzyjaj handlowi
uzbrojeniem. Tym samym zachodzi obawa o rozprzestrzenienie si t sam drog broni
niekonwencjonalnej.
W fabryce Elektromasz () prawdopodobnie produkuje si lekk
bro w ramach kontraktu dla rosyjskiej armii, jednak nikt spoza Naddniestrza nie jest

25 . , ,
, ,
. , , cyt. za:
. , . , , http://2003.novayagazeta.ru/nomer/2003/06n/
n06n-s26.shtml [05.10.2014].
26 http://web.archive.org/web/20060212194440/http://www.rti.chuvashia.com/alazan5.htm [05.10.2014].
27 http://epa.gov/rpdweb00/radionuclides/strontium.html [05.10.2014].
28 http://epa.gov/rpdweb00/radionuclides/cesium.html [05.10.2014].
29 http://www.interpol.int/Wanted-Persons/%28wanted_id%29/2004-52070 [05.10.2014].
30 J. Warrick, Warheads Described As Radioactive -- And Missing Soviet Collapse Spawned Arsenal For
Smugglers, http://articles.sun-sentinel.com/2003-12-21/news/0312180977_1_dirty-bomb-warheads-w
eapons-experts [05.10.2014].
8
w stanie tego udowodni. Rwnie ambasador misji OBWE w Modawii William Hill 31
przyznaje, e uzyskanie jakichkolwiek danych jest niemoliwe i pozostaj tylko
spekulacje. Informacja oficjalna nie jest nigdzie publikowane i nikt z krajw Zachodu
nie ma dostpu do fabryki. Przedstawiciel MSZ Naddniestrza tumaczy w filmie
dokumentalnym o nielegalnym handlu broni, e kade pastwo zabezpiecza si w ten
sposb i wizyta nieznanej ekipy filmowej w fabryce jest niemoliwa. Rwnie Brian
Johnson-Thomas mwic o nielegalnej broni w Kongu stwierdzi, e wygldaa ona
na Naddniestrzask. Z kolei byy minister bezpieczestwa Wadimir Antufjejew
wyrazi tam opini, e sprawa kupna rakiet to prowokacja sub specjalnych Modawii,
albo innego wrogiego wywiadu majca na celu zastraszenie Europy wizj niepilnowanej
broni rozprzestrzeniajcej si na Europ Zachodni. Faktycznie jednak oficjalna liczba
przestpstw z uyciem broni palnej w Modawii na przeomie wieku systematycznie
spadaa: 33,1% ogu przestpstw w 1998 roku, 27,5% (1999), 24,1% (2000), 22,8%
(2001), 19,1% (2002) i 10,9% w roku 200332.
Wydaje si, e histeria rozptana przez brytyjski tabloid moga by tylko
zabiegiem podwyszajcym sprzeda, tym bardziej e ostatecznie do transakcji nie
doszo, nikt te nie widzia rakiet oferowanych Johnson-Thomasowi, nawet on sam.
Mona zatem jedynie domniemywa, e np. granat, ktry eksplodowa w centrum
Kiszyniowa podczas obchodw Dnia Miasta i rani pitnacie osb mg pochodzi
z Naddniestrza33. Jednak Misha Glenny pisze: Rzdy krajw zachodnich szczeglnie
martwi zaginicie rosyjskich rakiet ziemia-powietrze, znanych pod nazw Iga ()
wycofano 320 tych pociskw, ale wedug oryginalnego spisu byo ich 394. Gdzie na
wiecie, nie wiadomo w czyich rkach, znalazy si siedemdziesit cztery precyzyjne
rakiety, ktre mog zestrzeli boeinga 747. Kada z nich jest warta 50 tysicy
dolarw34. Potwierdza te, e bro pochodzca z Kolbasnej i naddniestrzaskich
fabryk broni przechodzi przez port w Odessie i znajduje zastosowanie w zapalnych
regionach wiata.
Na pocztku lat '90 XX w. produkowano w tym regionie 33% dbr
przemysowych, 56% dbr konsumpcyjnych, 90% energii 35, pisze Ireneusz Topolski.
W 2010 roku na 138,5 tys. pracownikw w przemyle byo zatrudnionych 35,4 tys.
(w 2006 r. 43,4 tys. na 161 tys. pracujcych) 36. Z racji duego skoncentrowania
zakadw przemysowych na lewym brzegu Dniestru i duy odsetek osb zatrudnionych
w przemyle w tym potencjalnie produkujcych komponenty technologii wojskowej
i bro mona przyj, e Naddniestrzaska Republika Modawska jest
w rzeczywistoci zmilitaryzowanym okrgiem przemysowym, w ktrego dalszym
funkcjonowaniu zainteresowana jest ywotnie Moskwa. Jednym z dowodw
wiadczcych o tym pozostaje fakt, e Rosja popiera specjalny status Naddniestrza,

31 Transnistria Trafficking Arms _ 4, http://www.youtube.com/watch?v=WIaA0k-7_NM [05.10.2014].


32 , , 6
(19982003 .), w: !, http://www.e-reading.me/chapter.php/1008818/22/
Nikonov_-_Zdravstvuy%2C_oruzhie._Prezumpciya_zdravogo_smysla.html [05.10.2014].
33 , http://www.lenta.ru/news/2009/10/15/blast
[05.10.2014].
34 M. Glenny, dz. cyt., s. 149.
35 I. Topolski, dz. cyt., s. 182.
36 ..., s. 41 (http://www.mepmr.org/pechatnye-izdaniya/statisticheskij-
ezhegodnik-pmr).
9
jednak sprzeciwia si jego niepodlegoci37. Moe to potwierdza realizacj zamwie
dla wojska FR z uwagi na sprzyjajc lokalizacj w regionie czarnomorskim, co i tak
nie stanowioby szczeglnego wyjtku w kontekcie wiatowego handlu broni.

WNIOSKI

Obecna sytuacja konfliktu na Ukrainie stanowi przyczyn podejmowania prb


okrelenia ewentualnych kierunkw i mechanizmw rozwoju sytuacji geostrategicznej
w regionie. Wobec obserwowanego powrotu do dyskursu zimnowojennego mona
odnie wraenie, e obecna prba si ma miejsce wycznie na linii USA-FR, wobec
czego bd tu wykorzystywane dobrze znane elementy (artefakty strategiczne) okresu
Zimnej Wojny. Tym bardziej, e tem wydarze pozostaje konflikt syryjski i fakt
rosyjskich aspiracji odgrywania wyraniejszej roli na Bliskim Wschodzie. Z drugiej
strony, doktryna strategiczna Rosji ewoluowaa na tyle, e uwzgldnia wspczesne
zalenoci. Dowodem na to s elementy zaczerpnite z retoryki znanej z interwencji
militarnych i humanitarnych pastw Zachodu. Prby legitymizacji ingerencji na
Ukrainie poprzez odwoywanie si do etnicznej warstwy konfliktu wydaj si
wiadczy zarwno o chci wywarcia na forum midzynarodowym wraenia
prawomocnoci, jak i utrzymania niskiego poziomu intensywnoci konfliktu.
Aby jednak odgrywa w regionie bliskiej zagranicy rol, jak w kontekcie
konfliktw etnicznych w skali globalnej odgrywa USA, czy Pakt Pnocnoatlantycki,
konieczne jest aktywne zaangaowanie i motyw. Std prawdopodobnie wynikaj
incydenty w postaci deklaracji politykw naddniestrzaskich, czy kontrowersje wok
wizyty wicepremiera Rosji Dmitrija Rogozina w Tyraspolu 38. Sugeruj one, e przyjta
linia postpowania zostanie w najbliszej przyszoci co najmniej utrzymana przez
Federacj Rosyjsk. Jednake w miar utwierdzania si w przekonaniu o braku
powaniejszych konsekwencji jej dziaa, Rosja powraca do mocarstwowego tonu 39, co
wiadczy o czerpaniu z gotowych wzorw poprzedniego systemu, cofajc sytuacj
midzynarodow o dziesiciolecia. Mogoby to oznacza, e Federacja poprzez
narzucanie takiego stylu postpowania ukierunkowuje sytuacj na dobrze znany grunt,
co znajduje adekwatne odbicie w reakcji USA, czynic konflikt bardziej
przewidywalnym. Jeli jednak z racji zawonej oceny polityki globalnej istot
konfliktu pozostanie wycznie zimnowojenna optyka i radzieckie resentymenty,
wwczas oznaczaoby to faktyczne skostnienie doktryny strategicznej Rosji, co moe
sta si katalizatorem przyspieszenia procesu wyaniania kolejnych, alternatywnych
biegunw globalnego ukadu si. Tym bardziej, e mog one czerpa z coraz wikszego
zbioru polityki precedensw i powiela j w swoich dziaaniach. W ewoluujcym
ukadzie si globalnych hegemonia Ameryki wydaje si by aktualnie niezagroona,
moe jednak by w najbliszej przyszoci coraz skuteczniej podwaana. Nie tylko
przez umacniajce si nowe centra adu globalnego i ich sojusze, ale take poprzez
37 Tame, s. 192.
38 Modawia skonfiskowaa petycj ws. Naddniestrza. Troch podpisw wywiozem, http://www.tvp.
info/15154855/moldawia-skonfiskowala-petycje-ws-naddniestrza-troche-podpisow-wywiozlem
[05.10.2014].
39 Kreml grozi Modawii, ktra zmierza w stron Unii Europejskiej, http://www.polskieradio.pl/5/3/Artyk
ul/1122348,Kreml-grozi-Moldawii-ktora-zmierza-w-strone-Unii-Europejskiej [05.10.2014].
10
stosowanie narzdzi polityki, ktre Stany Zjednoczone usankcjonoway realizujc
wasne cele. Tym samym, obecny konflikt na Ukrainie stanowi kolejny test
adekwatnoci i skutecznoci paradygmatw funkcjonujcych w stosunkach
midzynarodowych, a jednym z alternatywnych podej zawsze pozostaje powrt do
realizmu politycznego. Aktualna sytuacja sugeruje, e niezalenie od oczekiwa
spoecznoci midzynarodowej, w duej mierze wanie na nim opiera si proces zmian
ukadu si globalnych.

11
LITERATURA
1. Drzewicki A., Modawia w polityce pastw Unii Europejskiej i Stanw
Zjednoczonych, [w:] Albin B., Kupczak J. (red.), Kraje Europy rodkowej
i Wschodniej na drodze przemian, Wrocaw, Arboretum 2004.
2. Glenny M., McMafia. Zbrodnia nie zna granic, Warszawa, W.A.B. 2009.
3. Koczkowski J., Wspczesne znaczenie regionu Naddniestrza w kontekcie
procesw historycznych, [w:] Celewicz M., Koczkowski J., Pietra M. (red.),
Konflikt niskiej intensywnoci w Naddniestrzu, Lublin, IEW 2006.
4. Mielcarek R., Mikrokraje Europy, Pozna, Sorus 2005.
5. Ra M., Postrzeganie regionu czarnomorskiego przez Rosj, [w:] Kapuniak T.
(red.), Unia Europejska i Federacja Rosyjska w regionie Morza Czarnego, Lublin,
IEW 2010.
6. Roth J., Europa mafii, Wrocaw, Wektory 2010.
7. Satter D., Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State, New Haven:
Yale University Press, 2003.
8. Smaga J., Rosja w XX stuleciu, Krakw, Znak 2001.
9. Topolski I., Sia militarna w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Lublin,
UMCS 2004.
10. Wodkowska A., Wykorzystanie hard i soft power przez Federacj Rosyjsk i Uni
Europejsk w regionie czarnomorskim, [w:] Kapuniak T. (red.), Unia Europejska
i Federacja Rosyjska w regionie Morza Czarnego, Lublin, IEW 2010.
11. Emerson M., EU-Russia. Four Common Spaces and the Proliferation of the Fuzzy,
CEPS Policy Brief No. 71/May 2005, s. 1-4, [online] [dostp: 12.05.2014]. Dostpny
w Internecie: http://aei.pitt.edu/6615/1/1224_71.pdf.
12. ., ., , [online]. [Dostp:
12.05.2014]. Dostpny w Internecie: http://2003.novayagazeta.ru/nomer/2003/06n/
n06n-s26.shtml.
13. .,
, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny w Internecie:
http://www.olvia.idknet.com/ol37-09-05.htm.
14. Warrick J., Warheads Described As Radioactive -- And Missing Soviet Collapse
Spawned Arsenal For Smugglers, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny w
Internecie: http://articles.sun-sentinel.com/2003-12-21/news/0312180977_1_dirty
-bomb-warheads-weapons-experts.
15. !, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny w
Internecie: http://www.e-reading.ws/chapter.php/1008818/22/Nikonov_-_Zdravstvuy
%2C_oruzhie._Prezumpciya_zdravogo_smysla.html

12
16. Kreml grozi Modawii, ktra zmierza w stron Unii Europejskiej, [online]. [Dostp:
12.05.2014]. Dostpny w Internecie: http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/11223
48,Kreml-grozi-Moldawii-ktora-zmierza-w-strone-Unii-Europejskiej.

17. :
, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny w Internecie:
http://ru.interlic.md/2010-11-02/midei-vlasti-moldovy-vystupajut-za-polnyj-vyvod-
rossijskih-vojsk-i-vyvoz-boepripasov-18436.html.
18. Modawia skonfiskowaa petycj ws. Naddniestrza. Troch podpisw wywiozem,
[online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny w Internecie: http://www.tvp.info/1515485
5/moldawia-skonfiskowala-petycje-ws-naddniestrza-troche-podpisow-wywiozlem.
19. 2004
, 2006, s. 1-6, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny w
Internecie: http://web.archive.org/web/20070801000000*/http://www.pridnestrovie.
net/files/pmr-census-2004.doc (z 11 listopada 2007).
20. , [online]. [Dostp: 12.05.2014].
21. ..
, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny w Internecie: http://ava.md/
news/010195-o-poseshenii-sklada-boepripasov-v-n-p-kolbasna-rossiiskimi-i-
ukrainskimi-ekspertami.html.
22. 2011,
, 2011, [offline]. [Dostp: 22.08.2012]. Pobrany w Internecie:
http://www.mepmr.org/pechatnye-izdaniya/statisticheskij-ezhegodnik-pmr.
23. Transdniester Ready To Host Russian Missiles If Asked, [online]. [Dostp:
12.05.2014]. Dostpny w Internecie:
http://www.rferl.org/content/Transdniester_ Ready_To _Host_Russian_
Missiles_If_Asked/1958277.html.
24. Transnistria Trafficking Arms_3, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny
w Internecie: http://www.youtube.com/watch?v=QqUyM4i-c9w.
25. Transnistria Trafficking Arms_4, [online]. [Dostp: 12.05.2014]. Dostpny
w Internecie: http://www.youtube.com/watch?v=WIaA0k-7_NM.
26. , [online]. [Dostp: 12.05.2014].
Dostpny w Internecie: http://www.lenta.ru/news/2009/10/15/blast.
27. http://epa.gov/rpdweb00/radionuclides/cesium.html, [online]. [Dostp: 12.05.2014].
28. http://epa.gov/rpdweb00/radionuclides/strontium.html, [online] [Dostp:12.052014].
29. http://tipolog.atspace.com/doc_basemilitary.htm, [online]. [Dostp: 12.05.2014].
30. http://wayback.archive.org/web/20130610001702/, [online]. [Dostp: 12.05.2014].
31. http://web.archive.org/web/20060212194440/http://www.rti.chuvashia.com/alazan5.
htm, [online]. [Dostp: 12.05.2014].
13
TRANSNISTRIAN MOLDAVIAN REPUBLIC IN THE POLITICS
OF RUSSIAN FEDERATION

Summary

The main thesis of this article relate to the key role played by the Transnistrian Moldovan
Republic in securing the influence of the Russian Federation in the historical buffer zone. The
current geopolitical situation in Ukraine and the Black Sea region confirms the key role of
Transnistria as a military outpost of the Federation. Thus, provides a basis to predict the
potential development of the situation in Transnistria towards destabilization and annexation
this quasi-state to Russia. Meanwhile, the current role of Transnistria in this conflict has been
placed in the broader strategic context and binds to the situation in the Middle East.

Keywords: Transnistria, Russian Federation, NATO, Moldova, Ukraine, Black Sea, the
Balkans, quasi-state, ethnic conflict, military-industrial complex, arms trafficking, strategy,
bridgehead, near abroad, Operational Group of Russian Forces, global balance of power,
Middle East, strategic artifacts.

NOTA BIOGRAFICZNA

Mgr Bogusaw Olszewski, doktorant w Zakadzie Bada Wschodnich Instytutu Studiw


Midzynarodowych Uniwersytetu Wrocawskiego. Obszary zainteresowa badawczych:
normatywne aspekty cyberwojny, przestpczo w Europie rodkowej i Wschodniej,
geopolityka regionu batyckiego. Autor artykuw w monografiach, periodykach
(Wschodnioznawstwo, Armia, Stosunki Midzynarodowe) i tematycznych
portalach online. Uczestnik projektu grantowego NCN dotyczcego polityki etnicznej,
realizowanego przez UMCS w Lublinie i kierownik wewntrznego projektu
badawczego Ewolucja prawa konfliktw zbrojnych a bezpieczestwo midzynarodowe,
realizowanego w Estonii. Aktywny uczestnik konferencji midzynarodowych
i oglnopolskich. Dydaktyka prowadzona w ramach ISM: systemy bezpieczestwa
narodowego, strategia bezpieczestwa.

14

View publication stats

You might also like