Grzegorz W ojtyna SVD

y c ie i dziaaln o
B o g o sa w io n eg o
o . S tanisawa K ubisty

Pienino 1999
 Zycie i dzialalnoi bogosawionego o Stanisawa Kubnt) 13

WSTP

Biografistyka naley bez wtpienia do najstarszych form pisania historyczne

go. Jej pozytywna rola spoeczna i wychowawcza nie bywa kwestionowana nawet

wtedy, gdy uprawiana jest z rnych pozycji wiatopogldowych czy w ramach

odmiennych szkl i kierunkw mylenia historycznego. Zamiowanie do uprawia

nia twrczoci yciorysowej w rnych jej odmianach zauwaane jest take wsp

czenie. Mona nawet mwi, e obserwujemy bujny rozwj tego pisarstwa. Twr

czo ta cieszy si popularnoci wrd szerokiego grona czytelnikw, tak jak

zreszt wszelkiego rodzaju literatura faktu, pamitnikarstwo Mowa tu oczywicie

o biografistyce ambitnej, zaangaowanej, uprawianej w konwencji popularno-na

ukowej , publicystycznej, niejednokrotnie eseistycznej.

Nie trudno dostrzec, jakie s motywy popularnoci tego rodzaju pisarstwa.

Wrd wielu innych trzeba tu wymieni przede wszystkim gd wartoci auten

tycznych takich, ktre ju w jakiej mierze sprawdziy si. Wiadomo przecie, e

nawet najbardziej klarowna teoria, sformuowana w sposb logiczny, zdawaoby

si ze wszech miar przekonywujcy, moe si okaza mao skuteczna i pocigaj
ca ni jej konkretna egzemplifikacja.

ywy czowiek realizujcy wartoci nam bliskie, urzeczywistniajcy je w swoim

yciu w wymiarze przekraczajcym niejednokrotnie nasze wasne moliwoci czy

nawet zamierzenia - jest dla nas pocigajcy, skaniajcy do refleksji. Charakte

rystyczne jest to, e wcale nie szukamy w tym modelu wycznie sytuacji maksy-
malistycznych, tego co okrelamy mianem sukcesu. Czsto bywa to ycie zwy
czajne, w ktrym klski i niepowodzenia zdaj si dominowa. Chcemy jednak

wiedzie, jak funkcjonuje autentyczne ycie czowieka, ycie nacechowane d

noci do urzeczywistniania w peni wartoci dogbnie ludzkich. Biografistyka na

te oczekiwanie chce w jakiej mierze odpowiedzie.

Biografistyka religijna, jeli tak mona powiedzie, stawia nam przed oczy wzor
ce osobowe chrzecijastwa, katolicyzmu. Doktryna katolicka sformuowana jest
jasno. Problem polega na tym, jak w sposb peny zrealizowa j w yciu.
 </:)ci<n/iii.>V/>/ii^in7rtmi))u-yH) ____________ _________________

Tak w ic kierujc si pragnieniem szukania wartoci chrzecijaskich posta

ram si przeledzi ycie i dziaalno me tylko czowieka wierzcego, ale rwnie

kapana - zakonnika i misjonarza Fakty przytaczane w pracy ustalono zasadni

czo o rda , niekiedy tylko odw oujce si do opracowa.

O Stanisaw Kubista w dziejach Polskiej Prowincji Zgromadzenia Sowa Boe

go odegra donios rol. Zaczyna w 1928 r. jako redaktor czasopisma May

M isjonarz", a nastpnie redagow a jednoczenie kilka innych Byy to. Nasz Mi

sjonarz". Kalendarz M aego M is jo n a rz a '', Kalendarz Sowa Boego" oraz .Po

saniec sw Jzefa Z asuy si na polu propagowania pimiennictwa religijnego

dla modziey i dzieci oraz rodzin katolickich, podnoszenie ycia moralnego i sze

rzenie idei misyjne; w rd Polakow Niestety wybuch II wojny wiatowej sprawi

przerwanie jego dziea i dugotrw ay zastj w tej dziedzinie na wiele lat ze strony

naszego zgrom adzenia. Bardzo bolenie przey dewastacj drukarni, uwizienie

m ieszkacw C h lu d o w a -' i internowanie wspbraci, z Grnej Grupy, ktrych los

oodzieW a do oddania sw ego ycia w obozie Sachsenhausen pod Berlinem.

Zycie i dziaalno o. Stanisawa Kubisty me zostay dotychczas opracowane

m onograficznie, choc niew tpliw ie wiele ju w tym zakresie poczyniono

rdo rkopim ienne, a przede wszystkim jego dziaalno pisarska to z pew

noci gwne rda inform acji o yciu jak i o jego osobowoci oraz yciu ducho

wym i w iatopogldzie W ikszo tych dokum entw znajduje si w Archiwum

Polskiej P row incji SVD S kadaj si na nie artykuy, ktre sam pisa do swych

czasopism i do innych } .

W mniejszej pracy zastosow ano metod indukcyjn i dedukcyjn. Posugujc

si tym i metodami, najpierw ustalono fakty w sposb indukcyjny, nastpnie doko

nano przejcia do ich uoglnienia, korzystajc z metody d e d u kcyjn e j1

Problem atyka zw izana z tem atem pracy przedstawiona zostaa w trzech roz

dziaach. Rozdzia pierwszy, zwaszcza jego pocztek, ma charakter wprowadza

j cy W prowadza nas w rodow isko, sytuacj spoeczno-polityczn pocztku XX

1 J Topolski Metodologia historii Warszawa 1973 . s. 409415

2 8 Koziet F 8omemann Bielrage zur Geschichte der Provmcia Polonica Societatis Verbi Divim Romae
1972 s 120-125
3 O St Kubista pisa te do Naszego Misjonarza, Dzwonka Maryi
4 B Mykiewicz Wstp do bada historycznych Warszawa 1974
 /yac i dziaalno blogotlawionrgo o Slonnln*a Kubin, 15

wieku. W dalszej czci powyszego rozdziau przedstawiono ycie ro d z in n e K u

bistw i lata formacji Stanisawa Kubisty.

W drugim rozdziale omwiono dziaalno o Kubisty jako redaktora W p o

dobnym duchu jest tez rozdzia trzeci, z tym tylko, e om aw ia inne dalsze fo rm y

zrnicowanej jego dziaalnoci. Poruszaj zagadnienie pracy o. S tanisaw a na

rnych stanowiskach w zarzdzaniu Domem w G rnej G rupie, jak i w caej P ro

wincji, ukazuj o. Stanisawa jako dyrektora drukarni i je j budow niczego, n a w ie

tlaj jego stosunek do rodziny, bliskich, wspbraci, przeoonych i innych lu d zi

spotykanych na drodze jego ycia oraz lata okupacji i obozw

W zakoczeniu starano si przedstawi syntetyczny obraz ycia i d ziaalnoci

o Stanisawa Kubisty oraz wskaza na pewne trudnoci, a je d n ocze n ie p e r

spektywy i kierunki bada w tym zakresie.

Niniejsza praca jest pierwsz biografi kapana-werbisty o ch a ra kte rze m o n o

graficznym. Ma ona przybliy w a rto c i, jakie zrealizow a w sw o im kapaskim ,

zakonnym i misyjnym yciu ojciec Stanisaw Kubista. Jeeli udao si to osign

- to cel pracy zosta zrealizowany.

 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 11

I. rodowisko spoeczno-polityczne
na lsku i modo o. Stanisawa Kubisty

Na przeomie XIX i XX wieku, kiedy ziemie polskie byy jeszcze pod zaborami,
zaznaczy si okres intensywnych zmian we wszystkich dziedzinach ycia naro

dowego i kocielnego, Polityka wyznaniowa zaborcw, ktra pozostawaa w ci

sym zwizku ze spraw narodow, miaa ogromny wpyw na przebieg i zasig

tych zmian. To w konsekwencji prowadzio do powstawania i narastania konflik

tw narodowo-religijnych, co miao wpyw na postaw spoeczno-religijn narodu'
Caoksztat przeobrae spoeczno-kulturalnych, a szczeglnie postpujcy
proces urbanizacji i industrializacji miay zwizek ze wspomnian polaryzacj
postaw. W nastpstwie tych procesw wyodrbniy si na ziemiach polskich re
giony przemysowe, ktre reprezentoway wasn specyfik w zakresie ycia spo

ecznego, kulturalnego i religijnego1

2.
W tym czasie na ziemiach polskich pod wzgldem znaczenia ekonomicznego
i uprzemysowienia na czoo wysuway si regiony: Grny lsk, Ld, pozna
skie. Na Grnym lsku nastpio skoncentrowanie potnego skupiska prze
mysu cikiego i grnictwa, ktrego waciciele rekrutowali si z niemieckiej
szlachty i obszarnikw. Byli to ludzie, ktrzy mieli placet" rzdu pruskiego i po
moc materialn. Czsto dopuszczali si ogromnych naduy wobec pracowni
kw. Fakt ten nie zaama jednak grnolskich robotnikw, ale przyczyni si do
krystalizacji wiadomoci narodowej. Rolnictwo w tamtym okresie te byo bar
dzo wan dziedzin grnolskiej gospodarki. Tote chopi odgrywali donios
rol w przemianach spoeczno-religijnych, stajc si podpor polskiego ruchu
narodowego. Nie byli bowiem tak zaleni od niemieckich pracodawcw i obszar
nikw, jak ci, ktrzy byli u nich zatrudnieni. To z kolei pozwalao im, w sposb
bezkompromisowy broni i dy do zachowania tego, co byo udziaem polskiej

1 Zob J. Pluta. Wkad duchowiestwa pochodzcego 2 Grnego lska i Cieszyskiego, w nauki teolo
giczne. lskie Studia Historyczno-teologiczne 7:1975 s. 223
2 Zob St. Zyk. ycie i dziaalno o. Jana Chodzidly. Praca seminaryjna z historii Kocioa pod kierun
kiem o. mgr Jzefa Arllka Pienino 1983 s. 5.

V/SD Toru
lu d n o c i od w ie k w polski j z y k w d o m u i w k o c ie le , d a w n e o b y c z a je i tradycje
D o m a g a li si ta k e ab y ich d zieci u c zy y s i w s z k o a c h w j z y k u ojczystym
Z p o w o d u b ra k u o ro d ka u n iw e rs y te c k ie g o n a G rn y m l s k u , m o d zi lu d zie wy
b ie ra j c y n au k. iako s w o j d ro g y c io w , byli z m u s z e n i d o o p u s z c z e n ia swo
ich ro d zin n ych stron -
P o m im o w ielkich re p re s ji z e strony z a b o rc w o ra z o b s z a rn ik w i wacicieli
ro d k w produkcji, z a z n a c z y si n a tych te re n a c h b a rd z o y w y ro zw j kultury
K u ltu ra ta m ia a je d n a k c h a ra k te r b a rd z ie j ludow y, a je j s z c z e g ln y m rysem bya
religijno ro z w ija j c a s i w s z e ro k im k o n te k c ie w c z e s n e j m yli K o cio a i jego
p ro b le m w r d e m in sp iracji ku ltu ra ln y c h i w ia d o m o c i s p o e c z n e j byy nie
tylko K ocio i re lig ia . a le ta k e r n e z a k o n y p o lskie, kt re o d d z ia y w a y na lsk
sw oim i id e a a m i i o s i g n i c ia m i n a u k o w y m i , c h a ry ta ty w n y m i i d u c h o w y m i S zcze
g ln rol o d g ry w a li d z ia a c z e n aro d o w i i o sie d le c y , z a p o re d n ic tw e m ktrych
d o ko n yw ay si te zm ian y. N a jc z c ie j w yw o d zili si oni z p o z n a s k ie g o a potem
z G alicji 4.
N a G rn y m l s k u s y tu a c ja s p o e c z n o -p o lity c z n a p o s ta w ia n o w e w ym aga
nia w o b e c c z a s o p i m ie n n ic tw a , kt re s ta ra o si k s z ta to w a w ia d o m o naro-
dowo-religijna^ W s z e ro k im a s p e k c ie tra k to w a o o n o o p ro b le m a ty c e spoeczno-
p o lity c z n e j o ra z b u d z io p o c z u c ie o d p o w ie d z ia ln o c i za Koci.
C h rz e c ija n m -k a to lik p o w in ie n z n a p o trze b y i z a g ro e n ia K o c io a , powinien
te broni je g o d o b re g o im ie n ia w e w a s n y m ro d o w is k u . M o ty w a c ja tej postawy
je s t p o d w jn a je s t o n a o b o w i z k ie m c h rz e c ija n in a , a le i c z o w ie k a wiadom e
go w a s n e g o d z ie d z ic tw a k u ltu ro w eg o , kt reg o relig ia je s t n ie o d z o w n y m elemen
tem a K oci n ie z a w o d n y m o b ro c" 5. S z e re g c z a s o p is m n a G rn y m lsku
byo za in te re s o w a n y c h p o s zu k iw a n ie m now ych form relig ijn eg o w y c h o w a n ia dzieci
i m o d z ie y o ra z w a c iw e g o k s z ta to w a n ia rodziny. T e n d e n c je ta k ie m iay na celu
p rz e m ia n caeg o y c ia s p o e c z n e g o w o p arciu o z a s a d y c h rz e c ija s k ie i naro
dow e f

3 Z o b J P lu ta W k a d d u c h o w ie s tw a p o c h o d z c e g o z G rn e g o l s k a i C ie s z y s k ie g o w n a u ki teolo
g ic z n e l s k ie S tu d ia H is to ry c z n o -te o lo g ic z n e 7 .1 9 7 5 s 2 2 3
4 Z o b A Targ Z w i z k i l s k ie z W ie lk o p o ls k n a p rz e o m ie X IX i X X w O p o le 1 9 6 7 s 52
5 M M ia rk a W y b r p is m Z e b ra i o p r A B a r K a to w ic e 1 9 3 9 s 6 0
6 Z o b W O g ro d z i s k i D z ie je p i m ie n n ic tw a l s k ie g o K a to w ic e 1 9 6 5 B y y to n a s t p u j c e czasop
s m a .K a to lik " . P r a c a '. R o d z in a '. .P r z y ja c ie l R o d z in y ". .M o n ik a "
 ycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 19

P rzeom X IX i XX w ieku - to take okres peniejszego zrozum ienia a kcji m is y j

nej na G rnym lsku. O prcz w ielu innych zakonw i zgrom adze, w tej akcji

m ocno zaznaczyli si w erbici z Nysy. ktrzy t ide m isyjn szerzyli ju od b lisko

trzydziestu lat poprzez sw oje w ydaw nictw a w j zyku niem ieckim , ale take p o l

skie ksiki w ydaw ane w Steylu a w 1919 r, rozpoczto redagow anie i w y d a w a

nie polskich czasopism re lig ijn ych 4, ktrych rozprowadzaniem zajmowali si bracia

zw ani podrujcym i. D ocierajc do m iast i wsi o d d ziayw ali na ludzi sow em

i p rzykadem Jednym z punktw ich misyjnej dziaalnoci bya w ie K ostuchna

w p ow iecie pszczyskim , skd wywodzia si rodzina K ubistw

1. O k re s w c z e s n e j m o d o c i i n a u k i w N i s z y m S e m in a riu m w N ysie

O S tanisaw Kubista urodzi si 27 wrzenia 1898 r w K ostuchm e. gm ina Piotro-

w ie c (P e tro vitz), pow iat Pszczyna (Kreis Pless) na G rnym lsku 7

91
82 Z osta
0

o ch rzczony w kociele parafialnym w M ikoow ie (N ikoloi) pod w ezw aniem w

W ojciecha 2 padziernika tego sam ego roku przez proboszcza ks D w orskie

go ". S tanisaw pochodzi z rodziny rdzennie polskiej, w ktrej pielgnow ane byty

tradycje narodow e i religijne

Jego ojciec, Franciszek, urodzi si 19 wrzenia 1861 roku w Kostuchm e By

robotnikiem lenym tak samo, jak i jego ojciec Wawrzyn, urodzony w 1833 roku '

7 W Steylu ukazay si nastpujce pozyqe

a) W 1898 r - Em Huch W cieniu Kocioa. Chrzecijaskie rozrywki Nakad w jzyku polskim 30 000
(5 tomow. kady po 150 stron)
b) W 1900 roku - Em Huch Adoremus Chnstum' Dodatek na obchd uroczysty dla Chrystusa Zbawicie
la na pocztku nowego stulecia ($$ 19)
c) W 1902 r, - Em Huch. Idcie na cay wiat1 Myli i uwagi nad Dzieem Rozkrzewiama Wiary i nad
zadaniem zakonnikw Boskiego Sowa i Domu Misyjnego sw Krzya (ss 300)
d) W 1908 r - Em. Huch. Wiara nasza jest rozumna (ss. 182).
8 Zob J. Tyczka Pocztki Werbistw w Bytomiu Nurt SVD 33 Bytom 1982. Werbici w Polsce wyda
wali cztery tytuy i to wszystkie w Bytomiu, przy ul Krakowskiej 13. gdzie miecia si redakqa. admi
nistracja i ekspedycja ych czasopism. Pierwsze posk/e czasopismo religijne Zgromadzenia Sowa
Boego przeznaczone byo dla ludu i nosio tytu .Skarb Rodzinny' Miesicznik ten. cho mia suy
yciu religijnemu rodziny, to jednak prowadzi, rwnie osobny .Dzia misyjny' o rnorodnej tematyce
misyjnej Redaktorem od pierwszego numeru a do 1924 roku. by Roch Szajca SVD Drugim polskim
czasopismem by .Kalendarz Krlowej Apostow' Ojciec Roch Szajca bdc redaktorem .Skarbu
Rodzinnego' i Kalendarza Krlowej Apostow" w pocztkach by take redaktorem dwch innych
czasopism .Posaca Niedzielnego" oraz .Dzwonka Maryi* - miesicznika dla Kongregacji Marian
skich
9 .Rodzinna kronika Kubistw" znajduje si w ksice pt .Ofiara Mszy sw (w tajemnicach i cudach
niezgbione rdo ask i bogosawiestw dla chrzecijan yjcych i wiernych zmarych napisana
przez ks proboszcza A Remersa Zostaa ona przeoona na jzyk polski przez ks dr Wojciecha
Galanta. profesora teologii w Przemylu, podkomorzego jego witobliwoci Piusa X Wydawnictwo
Dzie Ludowych Karol Miarka Mikow-Warszawa s 3
10 Ksiga chrztu z lat 1889-1922 Kancelaria parafialna w Mikoowie. Taufbuch fur Petrovitz und K ostur
na Ochojec, s 55. nr 79
11 A. Nowack. Geschichte der Kandpfarrein des Archiprosbyterates. Sohrnn. leipzig 1904 s 246
12 ^Rodzinna kronika Kubistw" s 6
 1

ycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty

Ciko pracowa od witu do nocy przez 50 lat jako drwal i pracownik fizyczny

w lesie. w posiadoci nalecej do rodu Hochbergw (1846-1945) Wczeniej

rzdy sprawoway nastpujce rody Piastowie raciborscy (1178 -1407), Przemy-

tidzi (1407-1517), w midzy czasie Pobiedradzi ( 1474-1480), Turzonowie (1517-

1548). Promnisowie ( 1548-1765), Anchaltowie (1765-1846), Hochbergowie

(1846-1945) W tym czasie na czele rodu stal Jan Henryk XI (Hans Heinrich

von Klaist Pless). a od 1907 do 1938 r. Jan Henryk XV, ktry urodzi si w Pszczy

nie w 1861 r. z Mam von Klaist (pierwszej ony Jana Henryka X I ). Jan Henryk XI
mia kilku swoich nastpcw, ktrzy otrzymywali imiona po ojcu dodajc do nich

liczb, ale aden z nich nie dy do przejcia wadzy, tylko jego czwarty syn Jan

Henryk XV. Otrzyma on wyksztacenie wojskowe i ekonomiczne. By sekreta

rzem ambasad niemieckich w Paryu, Brukseli i Londynie, gdzie majc 30 lat
poznaje swoj on Mari Teres OLiwi Lornwalis - West, z ktr bierze lub 8
grudnia 1891 w opactwie Wesminsterskim. W 1907 r. obejmuje w swe rce po
siadane dobra Ksia i Pszczyny. By oddanym przyjacielem cesarza Wilhelma

II, ktry przebywa w Pszczynie dwukrotnie 1914 oraz 1916 r. By kawalerem

najwyszych odznacze pruskich.

W momencie wybuchu I wojny wiatowej zosta adiutantem Wilhelma II, wci

gajc do, wojska jako ochotnika 17 letniego syna Jana Henryka XVII. Pn
jesiem 1914 roku zgadza si na zaoenie gwnej kwatery armii niemieckiej
w zamku pszczyskim.
W listopadzie 1916 r. w sali zwierciadlanej zamku pszczyskiego ogoszono
proklamacj memiecko-austriack o utworzeniu groteskowego niepodlegego
Krlestwa Polskiego" Cesarz Niemiec dysygnowa na tron warszawski ksicia
z Pszczyny . Jan Henryk XV, ktry by przezorny, odmwi przyjcia korony kr

lewskiej.
Jan Henryk XV by zagorzaym przeciwnikiem wszystkiego co polskie, ale
z powodu bliskiego znalezienia si Lidelkomisu pszczyskiego w granicach od
rodzonego pastwa polskiego, przyj obywatelstwo polskie 1922 r. Dziki temu
by tym samym chroniony przez tzw. Konferencj Genewsk, ktra wykluczaa1
3

13 Zob Jerzy Polak Rody panujce na ziemi pszczyskiej. Poczet ksit pszczyskich Ordownik
kulturalny 3 1990 S 1-2
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 21

m oliw o wyw aszczenia dbr von Plessw jako polskich obywateli i z racji u zn a

nia ich za m ajtki stanow ice integraln cz przemysu p olskiego'4

Z tego powodu w aciciele ko n ce rn u '5 pszczyskiego rozpoczli dzia a ln o

sabotaow . W ybuchaj konflikty, spory w ok wywozu wgla z kopalni p szczy

skich. podw yki cen na wgiel, bojkot wprow adzenia marki polskiej, bojkot skar

bu lskiego. To doprowadzio w 1925 r. do w ybuchu polsko-niem ieckiej w ojny

celnej. Niem cy zam kny import polskiego wgla, ktry a w 52% pochodzi z

kopal pszczyskich. W rezultacie zamknito 4 kopalnie pszczyskie, pozosta

w iajc bez pracy 2750 grnikw.

Jan Henryk XV by wacicielem dwch fidelkom isw (dolnolski z zamkiem

w Ksiu, w W abrzychu i p szczy ski, ktry by o wiele w ikszy i mniej zaduo

ny. W ynosi on 42 026 ha powierzchni w jednym tylko powiecie (pszczyskim),

co staw iao go w rzdzie najwikszych dbr obszarniczych na Grnym lsku

i w Polsce 1
561
4 7 Byy to dobra starego typu, sabo uprzem ysow ione'7.

W 1926 r . przekazuje generalne penomocnictwo na syna Prinza Jana Henry

ka XVII, sam zakada jeszcze w tym samym roku spk pod nazw Ksico-

Pszczyskie Tawarzystwo Sprzeday Materiau Drzewnego", ktra podja ra

b u nkow eksploatacj lasw pszczyskich, m ajc na w zgldzie tylko szybki

i wielki zysk.

Najm odszy syn Jana Henryka XV - Bolesaw, rom ansowa z jego drug on

K lotyld de Silvay Gonzales de Caredamo, dwudziestosiedm io letni hiszpa

sk m argrabin. Po rozwodzie przeprowadzonym w 1933 r , rok pniej polubi

j. Sd rozwodowy rozstrzygn spr o ojcostwo, jaki wynikn midzy Janem

Henrykiem XV a Bolkiem, przyznajc najstarsz crk Beatrice (ur. 1929 r.) ksi

ciu. Pozostae dzieci: Jadwig ur. 1934 r . i Bolka ur 1936 roku Bolkowi. Ta

trjka d z ie c i, yjca dotd w Niemczech Zachodnich, staa si jedynymi potom

kami ksicej linii von Pless. Zwabiony podstpnie do Niemiec Bolko, praw do

podobnie przez swojego brata, zosta zaaresztowany przez gestapo. Prawdopo

dobnie dugotrwae przesuchanie i pobyt w wizieniu spowodoway, e wkrtce

po powrocie do domu umiera w 1936 r

14 Zob J. Polak Materiay dla pracownikw muzeum pszczyskiego. Pszczyna 1985 s. 21-23.
15 Chodzi o koncern Prinz i Fiirstz
16 Przypis 14 s 23-25
17 Zob. A. Szpyra Zagroda wsi pszczyskiej Pszczyna 1988. s 7
22 yi i dziaalno bogosiawon6go o Stanisawa Kubisty__________ ^

W 1938 r w P aryu um iera Jan H enryk XV Z osta pochow any w raz z BoI.

kiem na te re n ie parku pszczy skie go na tzw .K u ku cze j G r z e "

B a n a s z e k K ubista Dyl b a rd zo o d d a n y rodzim e, ale ze w zgldu na prac, kt

ra zab ie ra a mu w ie le czasu. Krtko przebyw a w dom u w raz z ro d zin Dlatego

te w szystkim o b o w i z k o m d o m o w ym m usiaa podoa m atka . Troszczya si

pra ktyczn ie o w szy s tk o , a b y u trzym a cay dom i zaradzi n iedostatkom , gdy

zaro b ki robotnika le n e g o w p o sia d o ci ksicej byy bardzo niskie Czsto

zdarzao si e p ie n i d z e z w y p a ty przynosi raz na kw arta, ale te i inne trudno

nie p rze szka d za y m u b y w yciu za d o w olo n ym C ie szy si kadym nastaj,

cy m now ym c m e n . R o z p o c z y n a g o m odlitw , ktra tow arzyszya mu przez cay

d z e n ,v pracy w d ro d z e d o n iej Do w ieczornej m odlitw y sta w a w raz z ca

rodzma By c z o w ie k ie m cich ym , sp o ko jnym i rozw anym N igdy nie m w i le

o drugich. Jego c rk a G e rtru d a w s p o m in a , e me pam ita , by kiedykolw iek si

kci w dom u u y w a a lk o h o lu . W ie le tych ch a ra kte rystyczn ych cech charakte

ru. odziedziczy oo Ojcu je g o syn S ta n is a w '9.

Matka S ta n is a w a - F ra n c is z k a , z dom u C zem pka'0, urodzia si 24 lutego

1865 ' w K o stu ch m e w ro d zim e ro b o tn iczo -ch o p skie j Bya c rk Jana, robot

nika lenego, u ro d zo n e g o 24 V 1 1824 r. w K o stu ch m e i A gnieszki z dom u Mazu-

rek Urodzia si 1838 r w P io tro w ica ch i p rze z cae sw oje ycie bya gospodyni

dom ow -

F ra n o szks K u b ista p o m im o ta k liczn ych o b ow izkw , kt rym c o d zie nn ie mu

siaa sprosta, b a rd zo czsto u c z szcza a do p a ra fia ln e g o kocioa w Mikoowie,

aby uczestniczy w e M szy w i te j o d p ra w ia n e j o 6.0 0 rano. Do kocioa miaa

bardzo daleko, okoo d w ie g o d ziny d ro g i, d la te g o te m u sia a w c z e n ie wstawa

N aleaa rw nie do trz e c ie g o zako n u fra n c is z k a s k ie g o . P rzez pew ien czas bya

te jego przeoon M iaa s z c z e g ln cz e d o M atki B oej R acow ej i do sw

F ranciszka ktry sta si p a tro n e m je j syna. p o m im o ze w n trz n e g o uznania, e

me chce ju wicej m ie w rodzim e im ion o tym b rzm ie n iu , ale gd y ten urodzi si1
0
2
9
8

18 Zofc J Polak Materiay dla przewodnikw muzeum pszczyskiego Pszczyna 1985 s 25*27
19 Reta^a Gertrudy Dziubaa z dn 30 11992 r
20 Ksiga chrztu z lat 1847-1889 Kancelana parafialna w Mikoowie
21 Sertrage s 227
22 Kronika rodzinna Kubistw s 7 Niektre rda podaja,. e matka Franciszki Kubista nazywaa s:
Czernka aie w ksigach chrztu i w kronice rodzinnej jest Czempka
_____________ Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 23

akurat 4 padziernika 1905 ro k u '" ulega je g o interw encji i z a p rz e s ta a w y z n a

cza mu granice. Franciszek, gdy dors w zi sobie za on Juli Z m a r w m a r

cu 1983 r Przez cae ycie by grnikiem w kopalni B erschichle - p n ie js z a

nazwa to Boy dar", a obecnie .K o s tu c h n a -M u rc k f

Pawe, pierw orodny syn Franciszki Kubista, p rzysze d na w iat 27 c z e rw c a

1890 roku2
143
0
3
9
8
7
6
5
4
2 5 N ajpierw by pracow nikiem fizycznym w kopalni, a potem po u k o

czeniu procznego kursu w Prusach otrzym a prac w biurze W 1914 r o e n i

si, ale zosta pow oany do wojska i po szeciu tyg o d n ia ch , 22 s ie rp n ia 1914

ro k u - zgin w Belgii. W czasie trwania I w ojny w iatow ej b y o n ie rze m g w a rd ii

reprezentacyjnej wojska pruskie g o *

Jan urodzi si 14 sierpnia 1892 r. i y tylko siedem m iesicy. Z m a r w m arcu

1893 ro k u * Anna urodzia si 4 m arca 1894 r.a . P ra co w a a w ko p a ln i Jako

m oda dziew czyna dnia 13grudnia 1913 r w stpia do klasztoru w W ie d n iu Z m ara

17 lipca 1917 ro ku '9. N astpnie 21 lutego 1896 roku J z e f p o w i k s z y g ro n o

rodziny. U koczy szkol handlow i pracow a ja ko e ksp e d y to r w g la w ko p a lni

17 lutego 1900 r urodzi si W ilhelm , ale w krtce, bo w 1902 r. zm arF-

W rodzim e byty te dziew czynki, A nastazja, ktra u ro d zia si 26 k w ie tn ia

1908r \ a zm ara 17 w rzenia 1990 r.34 i G ertruda, ktra p rz y s z a n a w ia t 26

padziernika 1910 r i yje do dzi w P szczynie Jest za m n a . O b e c n ie nazyw a

si D ziubaa S tanisaw by pitym dzieckiem K ubistw i ju od n a jm o d s z y c h lat

by niezw ykle cichy i spokojny, i nie spraw ia w i kszych k o p o t w w w ych o w a m y ,

a raczej pom aga! w tym rodzicom przez s w o j prac, p o w i c e n ie i s a m o d z ie l

no36.

23 Ksiga chrztu z lat 1889-1922 Kancelaria parafialna w Mikoowie

24 Tame
25 Kronika rodzinna Kubistw s 4
26 Relaqa Gertrudy Oziubata z 30 1 1992 r
27 Ksiga chrztu z lat 1889-1922. Kancelaria parafialna w Mikoowie
28 Tame
29 Kronika rodzinna Kubistw s. 3.
30 Przypis 28
31 Relaqa Gertrudy Dziubaa z 23 IV 1991 r
32 Kronika rodzinna Kubistw s 4
33 Tame
34 Tame, s 8
35 Tame, s 4
36 Relaqa Gertrudy Dziubaa z 3 0 1 1992 r
 24 ycic i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty

R odzina Kubistw pocztkowo mieszkaa w dwurodzinnym domu, nalecym

do ksicia, w ktrym mieszkali pracownicy zatrudniani przez niego Dom wraz

z 2 m orgam i ziemi stanowi deputat Drugie 2 morgi mona byo sobie wynaj1'

z czego te rodzina Kubistw skorzystaa Gospodarstwo to stanowio gwny

rodek utrzym ania rodziny, przy skpych zarobkach ojca Troszczya si o nie

m atka i zabiegaa o to, aby dochody z gospodarstwa wystarczyy me tylko na

ubranie i wyywienie, ale rwnie na ksztacenie dzieci Byo to niezwykle trudne

orzy tak licznej rodzime, dlatego te matka czynia wszystko, aby tym potrzebom

w ja k i sposb zaradzi. S przedaa nawet krow, aby kupi ubranie dla Stanisa
wa. a gdy przyjeda w odwiedziny, z powrotem zabiera ze sob prowiant

W domu czytano p o lskie ksiki i czasopisma o treci religijnej Stanisaw od

najm odszych lat uczy si czyta i pisa po polsku Ta domowa edukacja bya
rozszerzeniem w ie d z y ja k zdobyw a w szkole powszechnej w Kostuchnie, do

ktre; c h o d zi przez 7 lat. W szkole obowizywa jzyk niemiecki.

Ze Zgrom adzeniem Sowa B oego i ide m isyjn zetkn si niemale od sa

mego pocztku s w e g o ycia, gdy mia kontakt z podrujcym bratem, ktry na

terenie lska k o lp o rto w a czasopism o misyjne Stadt Gottes", ktre prenum e

rowa Pawe brat S tanisaw a Byo ono dokadnie czytane i w ielokrotnie przegl

dane przez ca rodzin P rzyczyniao si do budzenia w iadom oci misyjnej

i uwraliwiao na potrzeby misji i misjonarzy oraz dostarczao w iadom oci o dzia

alnoci misjonarzy > ich problem ach w rnych krajach. O prcz czasopism nie

m ay wpyw na w zro st w ia d o m o ci m isyjnej w yw a r ksidz M ichatz, wikary

z parafii Mikow Sam kiedy nalea do Towarzystwa Sowa Boego i dobrze

zna dziaalno tego zgromadzenia, dlatego te je g o oddziayw anie na modego

m inistranta byo do istotne i znaczce. Z auw ay wic bardzo szybko u Stani

sawa szczeglne zainteresow anie si m isjam i i ch pracy dla nich. dlatego te

zaopiekow a sie tym rodzcym pow oaniem i czuw a nad je g o rozwojem . W 1912

roku doczeka si chwili, w ktrej w yp isa modemu S tanisaw ow i opini kierujc

go do Niszego Seminarium M isyjnego w Nysie. Przez cay czas nauki nadal

w spiera go finansowo i otacza opiek38.

37 Na Grnym lsku na przeomie XIX/XX w majtki o powierzchni powyej 100 ha stanowiy 1/3 ogu
ziemi, a majtki powyej 500 ha 1/3 obszaru wielkiej wasnoci Gospodarstwa wielkochopskie (pow
20 hai zajmoway 22% areau gospodarstwa drobne (od 5 do 20 ha) - 48% Zob. J udyga-Lasowski.
Zarys hislom Irzech powsla iskich Opole 1973 s 13
38 relacja Gertrudy Dziubala z dn 30 11992 r

.
 ycie I dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 25

Do Niszego Seminarium przyjecha wraz ze swym kuzynem Pawem Materia

19 kwietnia 1912 roku ' Pawe by synem Zofii, ktra bya siostr matki Stanisa
wa Kubisty. Mieszkaa w tym czasie w Piotrowicach Dla Pawa atmosfera Nysy
i domu klasztornego byy znane, gdy ju od 20 lipca 1911 r.3
34 by jego czonkiem
2
1
0
4
9
i suy wsplnocie i dzieu misyjnemu jako brat zakonny Znany by jako brat
Salomon Po okoo dwu latach pobytu w klasztorze, z powodu choroby grulicy,
powrci do domu i wkrtce zmar4 . Klasztor w, Krzya w Nysie pomylany by
przede wszystkim dla powoa z rodzin polskich, z Pomorza i Warmii oraz
z W ielkopolski4*

Dom w. Krzya spenia doskonale zadania do jakich by przeznaczony,

a mianowicie wychowywania przyszych misjonarzy, szerzenia idei misyjnej za

porednictwem duszpasterstwa i publikacji45 Jego kupno, a potem rozbudow

zaczto w r 1892 pod kierownictwem samego O. Zaoyciela, Arnolda Jansse-

na Jeszcze tego samego roku przyjto pierwszych polskich wychowankw.
Z roku na rok rosa ich oglna liczba, tak i w 1898r byo ich 200. a dwa lata

pniej 34844 Nysa staa si drugim orodkiem ksztacenia polskich werbistw

w dobie rodzenia si polskiej prowincji zgromadzenia45 Istnieje ksiga wycho

wankw domu nyskiego od 3.05 1891r.. do ktrej wpisano 3089 nazwisk uczniw

Ostatni wpis zosta dokonany 11 IV. 1939r., za 18.11.1940r. nastpio zamknicie

sem inarium 46.
Z Nysy wyszo 109 werbistw-Polakw, ktrzy pracowali zarwno na misjach,

jak i w Polsce. Liczba w odczuciu autora zostaa zaniona, gdy wikszo uczniw

nyskiego seminarium byo lzakami, a przecie spora ich cz mwia i modli

a si po polsku, take uczszczaa na katechizacj w jzyku polskim, czytaa

polsk pras. Trudno wic w tej sytuacji mwi o mniejszoci polskiej skoro byy

39 Beitrage s. 227
40 Kronika rodzinna Kubistw, s 3
41 Relacja Gertrudy Dziubala z dn. 30 11992 r.
42 Zob J. Arlik. Dodatek Prowincja Polska SIJO. W Analecta SVO-54 F Bornemann. Historia naszego
zgromadzenia. Piemezno 1988, s, 328
43 Zob S. Zyk, ycie i dziaalno o. Jana Chodzio, Praca seminaryjna, Pienino 1983 s. 14-15
ADSP-no.
44 Zob, J. Arlik. D om y m isyjne S V D w Polsce. Nurt S V D nr 14 1973. s 43.
15 Z ob E liw ka Form acja intelektualna, dziaalno dydaktyczno-naukowa i w ydaw nicza werbistw
Polskich (1 9 1 9 -1 9 8 2 ), Pienino 1986r s. 149.
16 Tam e
26 Zycie <dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty________________

naw et obawy, by element polski me zdominowa we wschodnio-m em ieckiei pro-

w incji ywiou niemieckiego1 .

Sporod ojcow. ktrzy pracowali w polskiej prowincji werrbistw szkol red

ni ukoczyo 38. Joachim Besler. Stanisaw Cebula, Jan Chodzidlo, Wincenty

Danch. Teodor Drapiewski. Emil i Stamlaw Drobny, Jan G a b rie l, Jzef Szymaa

Jan Giczel, Piotr Gob, Jan Grycman, Alojzy Liguda. Piotr Gob Jzef Maria

ski. Ludwik Mzyk. Tomasz Puchaa, Roch Szajca. Jacek Kubica, a wrd nich

take Stanisaw K ubista*'

Wrd tych nazwisk w iele je st osb. z ktrymi o Stanisaw w sppracowa, y

i uczy si. a take tow arzyszy im do koca swoich dni w okresie cikich do

wiadcze ycia obozow ego, dzielc z nimi los wyrzecze, mki i odrzucenia

oraz wzgardy, oddajc za nich. za wiar i ojczyzn swoje ycie

Pierwszym uczniem gim nazjum werbistowskiego w Nysie by ks. Jzef Ma

riaski Bayerlem z Poznania, m isjonarz wrd Polonu argentyskiej. W Nysie

rozpoczynali swj start pniejsi zaoyciele Polskiej Prowincji Zgromadzenia

Sowa Boego^, Fr. Herud, A. Liguda.

Mody kandydat na m isjonarza, po wysaniu odpowiednich dokum entw do

Domu misyjnego, czeka na odpow ied Modzie w swoich listach rnie moty

wowaa ch ksztacenia si w N iszym S em inarium Misyjnym Jedni przycho

dzili tu ze wzgldu na moliwo ksztacenia bez w ikszych kosztw, inni za

kierowali si powoaniem, chci pniejszej pracy w rd pogan. Najczciej

przyjmowano jednych i drugich posyajc im prospekty i rady o charakterze du

chownym Zasadniczo byo te tak w przypadku St. Kubisty, pierwszym , ktry

wita nowoprzybyych do w. Krzya by br. furtian. Robi to z ogrom n uprzejmo

ci Nastpnie miao miejsce powitanie z Ojcem R ektorem W ilhelm em Drahs em

i Prefektem Ich bezporednio i troska o nowych w ychow ankw na samym4

*
0
5
9
8
7

47 M isjonarze Polacy ktrzy wyszli z dom u m isyjnego w K rzyza W Ju b ileuszow y K a le n d a rz Slow.

Boego 1S49 s 4 1 .4 2
4 8 Tam e Zob Ksiga W ychowankw N e iss e A P P SVO O w a tom y form atu 4 0 x 2 7 cm Posiad a ona
nastpujce rubryki numer koleiny, imi i nazw isko, d ata i m iejsce uro d ze n ia, d ie c e z ja , dan e dotycz
ce ojca i matki w raz z nazwiskiem panieskim , d a ta w st pien ia do G im n a z ju m , uw agi o egzaminact
konconych dane o wiceniach, p rzezna czeniu, m ierci, e w en tu aln ym w y stp ie n iu Tom pierwsri
liczy 75 numerowanych kart
49 J Artik Domy misyjne SVD w Polsce, Nurt SVD' nr 14 1973 s 43.
50 SI Zysk Zycie i dziaalno o Jana Chodzidlo Praca seminaryjna z Historii Kocioa napisana pot
kier m gr Jzefa M ika Pienino 1983 s 15
51 Jon P L Rapp Heiigkreuz eme Pflanzschule katholischer Glaubensboten m Schlesien Jubilaumsgabi
an de freunoe und Vohltater von Heiligkreuz Neisse 1917 s. 38. Rektorami w Nysie byli o J Wet*
(1892-1905), o, J Reidik (1905-1908), o. J Schmitz (1908-1911), o W Draghs (1911-1917), o, L RaPf
(1917.)
 ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 27

pocztku sprawiy, e wytwarzaa si rodzinna atmosfera Mody kandydat nie

potrzebowa dugo si namyla, co mwi lub jak si zachowa. Ojcowie tak go

dobrotliwie przyjmowali, e ju na pacztku amay si wszelkie lody nieufno

ci .
W takiej wanie atmosferze przyszo Stanisawowi wzrasta i dojrzewa a

do zrealizowania swojego powoania Warunki bytowe wychawankw byy w miar

dobre i z kadym rokiem polepszay si. Duy klasztor otoczony by piknym

ogrodem, w ktrym znajdowaa si grota oraz tzw jezioro" z wysp Jezioro to

powstao w wyniku wybrania wiru, ktry potrzebny by do budowy obiektw i do

wysypania drogi Z czasem jezioro' to stao si ulubionym miejscem rekreacji

seminarzystw. Wychowawcy przejawiali duo troskliwoci starajc si, by lu

dzie modzi rozwijali si nie tylko przez wykady, sport, ale take i przez wiczenia

w modlitwie i rozmylaniu5
53. Zaraz te Stanisaw od samego pocztku zabra si
2

do nauki bardzo powanie i systematycznie utrwala przerobiony materia i przy

gotowywa si do lekcji. By przy tym jednoczenie bardzo gorliwy i wyczulony na

potrzeby drugich, dlatego te bardzo chtnie i z wielk radoci suy swoj

pomoc w nauce kolegom Ze wzgldu na swoj cicho i pokor oraz szczcze-

gln ch suenia ludziom i Bogu, potrzebujcy jakiejkolwiek pomocy, bez

wikszych oporw prosili o pomoc, pokonujc swoj niemiao. Przychodzc

do Stanisawa zapewniali sobie komfort psychiczny, gdy wiedzieli dobrze, e

nigdy z tego powodu me spotka ich przykro, upokorzenie czy wzgarda, i e

nigdy ta pomoc me bdzie wypominana ani te nie stanie si przyczyn uzale

nienia. Stanisaw bardzo mocno sobie ceni woln wol kadego czowieka

i swobod dysponowania t wolnoci54. W trakcie zdobywania wiedzy ujawni

zdolnoci pisarskie i poetyckie, ktre wynikay z umiowania literatury piknej

Zawsze potrafi znale czas na lektur, ktr gboko analizowa, aby pniej j

wykorzysta w yciu Fascynoway go opisy przyrody, sformuowania, ktre traf

nie i dogbnie, w sposb sprecyzowany, oddaway ludzk psychik i uczucia

rozgrywajce si w czowieku55.

52 Em. Huch. Idcie na cay wiat, Frankenstein 1902. s. 249,

53 Zob. Schematlsmus Societatis Verbi Divim pro anno; 1912-1917.
54 Relacja Gertrudy Dziubala z dn. 30.11992
55 Kalendarz Sowa Boego na rok 1927r. VII. s. 94; NM 3 1927 nr 1. s. 8
 28 ycie i dziaalno bogosawionego o Stanisleiwa Kubisty

W czasie dziaa wojennych zwizanych z pierwsz wojn wiatow nastpi

trudnoci w nauczaniu. Wiele budynkw i pomieszcze Domu w Krzya w My
Sie zostao udostpnionych dla potrzeb wojska. Zorganizowano w nich szpital dl;
onierzy z salami rehabilitacyjnymi i warsztatami produkujcymi protezy ortope
dyczne' Od 1 stycznia 1916 roku do 31 grudnia 1916 roku dokonano amputacj
147 ng. a 6 5 ' inwalidw wojennych skierowano do do nowej odpowiedniej dl;
nich pracy. W tym samym czasie w sw Krzyu zosta utworzony medyczno-me-
chaniczny wydzia w ktrym 455 chorych z trwaym lub czciowym kalectwem
pracowao w szpitalu i w ogrodzie, a 135 zajm owao si domem w Nysie5
57
6
Wkrtce wielu z wychowankw zw erbowano do wojska. W pierwszej grupie
utworzonej w ten sposb onierze byli gotowi odda ycie za ojczyzn5' W jed
nej z takich grup znalaz si te Stanisaw Kubista Mia wtedy 18 lat, a byo to
w 1917r w czasie roku szkolnego Zosta wtedy powoany do wojska i z tego powo
du przerwa nauk, gdy zmuszony by podporzdkowa si pruskiemu zaborcy
W wojsku zosta wyszkolony na radiotolefonist5912
6
0dziki temu ocala, gdy z powo

du pilnej potrzeby ra d io te le fo m s ty w szta b ie z o s ta za w r co n y z akcji,

w ktrej bra udzia wraz z ca kompani. Z akcji tej wrci tylko jeden onierz

a wszyscy inni zginli" Przebywa wtedy we Francji, a do odwrotu i podpisania

pokoju.
Po tych wydarzeniach pow rci z w ojska z garnizonu w Szczecinie, w maju

1919 roku; Na wojnie byli te jego bracia Pawe, ktry zgin w Belgii, drugi

jego brat Jzef te suy w wojsku, ale przez rok z powodu reklam acji przez

kopalni, w ktrej pracow a6-

Stanisaw z powodu w ybuchu w ojny straci dwa lata w edukacji, dlatego te

w krtkim czasie musia je nadrobi. Powrci w ic do Nysy i zacz intensywnie

przygotowywa si do matury, uzupeniajc braki. I tak 30 czerw ca 1920 r. zda

56 Zob Von P L Rapp Heiligkreuz eine Pflanzschule kalholischer Glaubensboten in Schlesien i-

bilaumsgabe an die Freunde und Wohltater von Heiligkreuz Neisse 1917 s 90-109.
57 Tamie s. 110 I {
58 Tame s. 111 , (
59 Beitrage s 227
60 Relacja Gertrudy Dziubala z dn 23 IV 1991 r (
61 Beitrage s 227
62 Relacja Gertrudy Dziubala z dn 30 11992 r
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 29

t egzamin kocowy, a trzy miesice pniej 24 wrzenia 1920 r, rozpocz nowicjat

, w St Gabriel61,

i
2. Studia w St. Gabriel
Po roku zoy pierwsze czasowe luby zakonne i rozpocz dwuletnie studia filo
zoficzne, a po nich 4 lata teologii Dom w Gabriela by przeznaczony na wysze
studia i nowicjat alumnw, ktrzy w Steylu ukoczyli szko redni, a pochodzili
gwnie z Niemiec, niewielu rwnie z Holandii Dom ten zosta zaoony w 1889
r jako fundacja o. Arnolda Janssena i ju rok pniej liczy 30 braci 180 alumnw,
a po dziesiciu latach - 19 ojcw, 88 braci i 250 alumnw, ktrych rozdzielono na
dwa lata liceum z filozofi, dwa lata nowicjatu i trzy lata teologii. W 1914 r byo
ponad 400 alumnw, ktrzy pochodzili ze w. Krzya, St Wendel i St Rupert61
Rocznie 40. 50. a nawet 60 otrzymywao wicenia kapaskie6
45* Wojna 1914-
6
3
1918 roku oprnia dom Niektrzy polegli Wielu me wrcio - zrezygnowao
z powoania.
W czasie wojny zgodnie z wczeniejsz decyzj generalatu, zmieniono cay
lok studiw. Nauka w Nyskim Niszym Seminarium zostaa przeduona o dwa
lata, by umoliwi matur pastwow, nastpnie dwa lata nowicjatu, z tym e
w drugim roku jego trwania zaczy si studia filozoficzne, a po nich cztery lata
teologii"' Decyzja Stanisawa o podjciu studiw w Wyszym Seminarium Du
chownym wizaa si ze sporymi wydatkami, z ktrymi zuboaa rodzina Kubi
stw musiaa si upora Brakowao pienidzy na wszystko, nawet na sutann,
dlatego te na jej zakup matka musiaa poyczy od ssiadki, pani Kaszy Jed
nake w wyniku dugotrwaej wojny zakupienie materiau po normalnej cenie byo
bardzo trudne, dlatego te do zakupu nie doszo i Stanisaw by zmuszony wyje

cha do St. Gabriel bez sutanny. Nie zaamywa si jednak, gdy by dobrej myli,
ufa swojemu bratu Jzefowi, ktry by jego przyjacielem i wierzy, e wkrtce ten

problem bdzie rozwizany. Matka za zwrcia poyczone pienidze, a Jzef,

ktry wraz ze Stanisawem przyby do Wiednia zrobi mu niespodziank kupujc

dla brata sutann67. Bardzo si kochali i byli przywizani do siebie Lubili ze sob

63 Beitrage s 227
64 Zob F Bornemann Historia naszego Zgromadzenia Analecta SVD-54 Pienino 1988 s 127
55 NM 2:1926. nr 4. s. 10; nr 5 s 4-5, NM: 1928 nr8 s ?23
36 Zob F. Bornemann. Historia naszego zgromadzenia Analecta SVD-545 Pienino 1988.S 127
>7 Relacja Gertrudy Oziubala z dn. 3 0 1 1992 r.
 czuMnoc bcx)osta\*ioitgo o Stanisaw Kubisty

P ^ e b y w a c Czsto grali w szachy, chodzili na spacery, p rz e c h a d z k i wycieczki

P om agali sobie nawzajem w pracy Mieli w iele w splnych tajem nic i planw, kto
ce razem realizowali Pewnego razu w ybrali si w gry na m a wycieczk i przy.
w izi' z nii w te-mosie nieg - szarotk dla siostry Gertrudy, ktra bya jeszczt

maym az'ecKiem Cieszya si w tedy niezm iernie i lak bardzo bya zadowolona
ze wzita ten dar i zaniosa go do szkoy, aby w szystkim pokaza, a akurat w tym

czasie na lekcjach biologu uczya si o tych kwiatach Jzef zobow iza si do

bezinteresowne; wynikajcej z przyiazm m ioci do brata, pom ocy Z tego tc

powodu zam,ar oenku odsunt na dalszy plan Z realizow a go dopiero po prym*

ciach S tanisaw a'1

W jednym z i stw Stanisaw wspom ina o jego pomocy, piszc List od Jzefa
z pienidzmi czeskim i otrzym aem Szkoda, e braciszek darem no si pieszy

mi je posta Teraz dw a tygodnie stoimy za w n a u ka ch '1 S tanisaw przyjeda

,c do domu na letm e wakacje zachow ywa si tak jakby nigdy go me opuszcza

zawsze bra czynny udzia w pracach dom owych i polow ych. P om aga rodzicon

rodzestwu a ra ib a rd z ie j lubi kosi traw Raz przy koszeniu ki, gdy wra?

z Jozefem pooy t si aby odpocz usysza szelest w traw ie Okazao si. *

bya to mija Ktra w s u n a si pod marynark Jzefa, ktra leata obok ie

gowy Stanisaw ostrzegajc brata chcia chw yci za m a ryn a rk i odrzuci j ai

ten myla e artuje aby zabra mu m arynark dla siebie Na szczcie zauwj

zy ow mij, zachow a spokj i m ija popeza dalej, w s zystko zatem zakoczj

o si pomylnie '

Bdc w rozce S tanisaw sta ra si przynajm niej raz na m iesic pisa di

rodzicw oprcz i<stw do rodzestw a Koczy si ju m ie si c rozstania nasz*

go i bdziecie pewnie oczekiw a jaki list cho i m ay (...) P rzybylim y z Richar

c e r pr^.v e w ostatnie; go d zinie bo na drugi dzie re ko le kcje si ju zaczynali

tw e wczenie jsk w mnych latach Po o m io d n io w ych rekolekcjach odoy

smy dnia 28 trzeci nasz profes W niedziel (dzi tem u dw a tyg o d n ie ) mielimy!

prymicje w spbrata jeszcze z m ego now icjatu. D zie p rze d te m zosta w Wiedr

wywicony Dzi jest ju pierwszy dzie na m orzu, w d ro d ze do Z a iru "'1.*6

1
0
7
9

63 Relaqa Gertrudy Dziubaia z dn 30 M 992 r

69 ust Sianstawa Kubisty <Jo rodacow St Gabnel 17 X 1923 r W posiadaniu Gertrudy Dziubay
70 R elacja Gertrudy Dziubala z dn 30 11992 r
71 ust Si Kubrsfy do roczicow St Gabnel z 17 X 1923 r
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 31

Dziaalno Domu misyjnego w St. Gabriel i iego rnorodno w sposb spe

cyficzny oddziaywaa na ksztaccych si tam alumnw oraz dawaa du2e mo
liwoci wsppracy i doskonalenia swoich zdolnoci i charyzmatw''' Tu odbywa
y si w latach dwudziestych konferencja misyjna dla klerykw diecezjalnych
kurs misjologiczny dla studentw, inny dla pedagogw, midzynarodowy kon
gres misyjny, kurs teologiczny dla misjonarzy ze wszystkich zgromadze zakon

nych oraz etnologiczne wprowadzenie dla studentw Odbyway si rwnie za

inicjowane jeszcze przed pierwsz wojn wiatow rekolekcje dla kapanw
i laikatu Od 1919 przebywao rocznie 300-400 kapanw by przez cztery do sze
ciu dni oddawa si wiczeniom duchowym, kierowanym prawie wycznie przez

naszych o jcw 'J W tych przedsiwziciach kady z czonkw wsplnoty mia

swj udzia Pisze o tym Stanisaw w licie do rodzicw J u tro za si zacznie

ostatni kurs rekolekcji dla ksiy i dlatego prcz nauki jeszcze na nas czeka
wiksza praca w tych dniach"'4 Ale Stanisaw me narzeka na nadmiar pracy i co

roku mocno angaowa si w te i inne rekolekcje Czuwa nad sprawnym ich

przebiegiem poprzez rnego rodzaju posugi i sta gotowo Byy to cikie

i wyczerpujce chwile i ale zawsze cierpliwie i z radoci znoszone dla Boga oraz

ludzi, by i im Bg sta si bliski i pocign ich do siebie i pogbi w nich odpowie

dzialno za misje Na temat rekolekcji swj pogld wyrazi w jednym z listw

Pisze tak Nam wakacje przyniosy t i ow prac przy budynku, ale potem te

kilka tygodni odpoczynku W ostatnim tygodniu by leszcze kurs rekolekcji dla

ksiy w ktrym brao udzia przeszo 130 osb, w caoci podczas wakacji 600

Byy rne kopoty dla nas. ale ktrz wyliczy wielkie bogosawiestwo, ktre z tej

pracy wyszo i wci wychodzi"**75.

Bardzo ywo cieszyy go wszelkie uroczystoci i wydarzenia jakie miay m iej

sce w seminarium w St Gabriel i czsto dzieli si przeyciami z ich przebiegu

W spomina tak: liczn uroczysto my tu mieli w przesz niedziel Przybyy

z W iednia jak i w przeszych latach Zwizki Eucharystyczne mczyzn, na czele

nich ks biskup i odbya si przez ogrd, licznie dekorowany, wspaniaa proce

2 NM 2 1926 nr 1, s. 2, SI, K, .Misje - a my"

'3 Zol) F 8ornemann Historia naszego Zgromadzenia Analecta SVD-54 Pienino 1988 s 28
M Lisi do rodzicw St Gabriel z 17 X 1923 r
r5 Ust do rodzicw SI Gabriel z 3 X 1926 r
32 ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty______ ______ _

sja sakram entalna. Kilka tysicy ludzi brao w mej udzia Mamy jeszcze w i k s i

uroczysto, od dzi za dwa tygodnie, pow icenie nowych naszych organw

przy ktrych |u wnet prawie trzy lata pracow ano N ajw ielebm ejszy Ks. Kardy

n a f sam na powicenie tu przybdzie. Na przyszy m iesic (ktrego dnia jesz

cze me wiem ) bd tu w icenia nisze subdiakonatu I my, jak ju wiecie, w ter

dzie po pierwszy raz do otarzy przystpiem y"7

77.
6

21 grudnia 1923 roku Stanisaw otrzym a tonsur o czym powiadamia w licij

do rodzicw i rodzestwo w ten sposb w icenie subdiakonatu dla kursu osta

mego bdzie 22 grudnia, dzie przedtem w pitek z rk biskupa otrzymamy ton

sur jako wstp do wice i stanu duchow nego We w torek s rekolekcje, przy.

gotowujce nas Kurs ostatni ju 8 dni przed w iceniam i rekolekcje zacznie

I tez w tych dmach o mnie pamitajcie, ebym jak najgodniej po raz pierwszy dc

otarza przystpi Bdzie to dla was i tu dla nas w szystkich darem Boskiego

Dziecitka na uroczysto jego"787

.
0
8
9
Stanisaw orzez cay okres studiw w St. Gabriel stara si co niedziel odwie-

dzi grb swojej siostry Anny, ktra jako siostra zakonna zostaa pochowana

w St G abriel-M ling7-. Naleaa do zakonu Serca Jezusa. W olne chwile Stani-

saw wykorzystywa na pisanie artykuw i opow iada do K alendarza Sowa Bo

ego' Naszego Misjonarza" i innych czasopism oraz stara si duo czyta. Byl

jeszcze maym cnopcem, czyta wszdzie, naw et pod stoem , palc przy tym

w ieczk' Po kadym roku studiw odnawia luby czasow e, ktre byy dla

mego swoistego rodzaju pom oc duchow

3. lu b y w ie czyste , w i c e n ia k a p a s k ie i p rz e z n a c z e n ie m is y jn e

Wreszcie przyszed dzie 29 wrzenia 1926 roku, kiedy to alum n Stanisaw Kubi

sta zoy wieczyst profesj Przed dopuszczeniem go do lubw wieczystych

opiniowa prefekt o. Franz Bhme: Nie jest ywy, lecz cichy, rozw any upersom-

fikow any spokj. Troch zam knity. Pracuje spokojnie i ze znajom oci celu

regularny, kochajcy porzdek, gotow y do ofiary, kontrolujcy siebie. Ma skon

noci i zdolnoci do pisania poetyckiego jak i urzdow ego. Polecany jako na

76 Ks Kardyna, ksi arcybiskup Pilfl, KSB 1923 s. 99

77 List do rodzicw z SI Gabriel z 17 X 1923.
78 Lisi do rodzicw z Sl Gabriel z dn 8 XI11923.
79 Zdjcie nr 3. siostra Anna.
80 Relacja Gertrudy Dziubala z dn 23 IV 1991 r.
' _______________ Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 33

uczyciel" Sam o swoich przeyciach zwizanych z tymi wydarzeniami pisze

tak Cho par stw napisz Wam dzisiaj, bo to ostatni list mj pewnie juz siga

gboko do przyszych wakacji Poczlimy ju rok szkolny. Przez cay zeszy

tydzie, a do rody obecnego, byy rekolekcje nasze, powane dla nas i musz

powiedzie, gboko do duszy mi idce. Bo byy ostatnie rozwaania i rozmyla

nia przed tym dniem, ktry na zawsze mia nas wiza I w przesz rod zoy-
i

limy nasze luby wieczyste, wrd uroczystoci wielkiej i wzruszajcej. A teraz

drzwi za nami zamknite i ju nie patrze w ty, lecz naprzd drog za Zbawicie

lem z wiecznoci i wytrwaoci na cae ycie Szczcie i rado uczuem w ten

wielki nasz dzie, mech tylko Pan Bg daje teraz ask w obecnych i przyszych

trudnociach. Mdlcie si te za mnie"w

Wkrtce po lubach wieczystych, bo ju 17 padziernika 1926 roku otrzyma

wicenia subdiakonatu812
, a po nich 18 grudnia wicenia diakonatu* Okres
3
8

przed wiceniami dla Stanisawa Kubisty przepeniony by modlitw i intensyw

nymi refleksjami nad kapastwem. Z jednej strony czu si niegodnym przyjcia

tak wielkiego daru, jakim jest kapastwo, a z drugiej strony bardzo go pragn

i tskni za nim. Mia wiadomo wielkiej odpowiedzialnoci za dar powoania,

a samo kapastwo jak i kapanw darzy wielkim szacunkiem. Powoanie dla

niego byo wielk ask, a odczuwanie go w sobie napawao go wielk radoci

W tym okresie czciej i wicej pisa do rodzicw i rodzestwa, zachcajc ich

do tej radoci, e niebawem zostanie kapanem848

.
7
6
5

Po procznym oczekiwaniu dnia 26 maja 1927* diakon Stanisaw Kubista

wraz z 66 innymi wspbram Fzosta wywicony na kapana O tym dniu myla

ju wczeniej piszc do przyjaci zaproszenia tej treci: W wito Wniebowst

pienia Pana, dn 26 maja, otrzymam w kociele Ducha witego Seminarium

Misyjnego w St. Gabriel, wicenia kapaskie, a w nastpn niedziel, dn 29

maja w tym samym kociele odprawi Pierwsz Ofiar Mszy w.M.

81 Beitrage s 227
82 List do rodzicw St Gabriel z 3 X 1926 r.
83 Dokument wice subdiakonatu z dn 17 X 1926 r APPSVD
84 Dokument wice diakonatu z dn.19 XII 1926 r. APPSVD.
85 List do rodzicw i rodzestwa St. Gabriel 16 II11927
86 Dokument wice kapaskich z dn. 26 V 1927 r APPSVD. 8eifrage s 227
87 Fotografia nr 4 0 St Kubista stoi w 3 rzdzie liczc od dou. pierwszy z lewej strony
88 List - zaproszenie. St. Gabnel. kwiecie 1927. W posiadaniu rodmy.
 U roczystoci wice kapaskich rozpoczynay si piewem chru na wej.
cie celebransa i konsekratora N astpnie w yw oyw ano kadego z osobna imien.

nie przed otarz W kocu zacz si m om ent istotny i oczekiw any - wice^

kapaskie To przeycie nieustannie bdzie trwa w jego pam ici przez dalszy
ycie. Od tego momentu m g ju o. Stanisaw napisa do ojca i rodzestwa

ktrzy pozostali w dom u bo me m ogli przyjecha na t uroczysto: Posyarr

W am bogosawiestwo m oje, oto stoj u celu dalekiej drogi, jestem kapanem

Bd duo pam ita o W as przy otarzu i m dlcie si te za m nie 89. Dokonao sit

w ic to. o czym m arzy w czeniej przez cae swoje ycie, a czego tak bardz-

pragn i z radoci oczekiwa. Da temu wyraz rok wczeniej, tj. w 1926 r. w artykule

piszc .Gdy patrzymy z jak radoci w sercu egnaj nas, zazdrocimy im szczci

lecz za rok jeli Bg pozwoli, na zew naszych przeoonych pjdziemy w ich lady i wtec

serca nasze zagraj podobn radoci'*'. Na uroczysto wice kapaskich z najbfe

szych o. Stanisawa Kubisty przybyli jego matka - Franciszka i brat Jzef, ktrzy pozost

li kilka dni. aby wzi udzia we mszy prymicyjnej, ktra miaa by odprawiona w najbfo

sza niedziel5 Niemniej jednak Stanisaw by w tych chwilach, caym sercem, z cafe

rodzin,krewnym, i najbliszymi mu osobami, ktrzy czyli si z nim w jego rado

modlc si w jego intencji w kociele parafialnym. Neoprezbiterzy jeszcze tego same

dnia wieczorem otrzymali z ust Przewielebnego Ojca Generaa Wilhelma G iera (192:

1932) swoje przeznaczenie92.

Przed ich otrzym aniem o. S ta n isa w zosta zap ytan y przez sw ojego przeloi

nego. czym szczeglnie si interesuje i gdzie chcia b y pracow a. Na to pyta.-

da takie wyjanienie: upodoba nie m am adnych, poza lite ra tu r i prbami pr

etyckim Moje yczenie to m isja d u szpasterska do uczenia kogo nie czuj a-

nych skonnoci Jee! chodzi o prac na m isjach, to pod rozw ag wchod:

Honan, Kansu, Filipiny, Nowa G w inea C iesz si zd ro w iem fizyczn ym 93

Stanisaw zdawa sobie sp ra w z o d p o w ie d zia ln o ci i w ielu trudnoci ja*

m usz pokonywa jego przeoeni, d la te go te zaw sze sta ra si uatwi im c<

dejmowame decyzji i by zawsze g o tow ym do ich d ysp o zycji. O sw oich przeoz

89 List do Ojca Franka Anastazy i Gertrudy SI Gabriel (bez daty) List nie jest opatrzony dat a
treci wynika e jest to czas pobytu matki i Jzefa w czasie wice kazaskich i krtko po'1-
wiadcz tez doczone do listu pozdrowienia matki i Jzefa dla reszty rodziny
90 NM 2.1926. nr 4. s. 10.
91 Relaqa Gertrudy Dziubata z dn 3 -1 1 9 9 2 r
92 Zob NU 2 1926. nr 4 s 10
93 Beitrage s 227
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 35

nych wyraa si zawsze dobrze i z uznaniem, by dla nich przychylny i wczuwa

si w ich sytuacj .Dzi zaw ita do nas jako do rezydencji swej nowy nasz
o Prowincja, dotychczas rektor zakadu naszego w Wgrach Bdzie 6 lat rz

dzi ca prowincj, do ktrej take nale nasze zakady w Polsce Ksidz czci
godny witobliwy, niech go Pan Bg prowadzi w tym wysokim i trudnym urz

dzie "w. W ostatecznoci zosta skierowany do Prowincji Wschodmo-niemieckiej.

tzn w kadym wypadku by w pobliu polskiej regii Nie pojecha tam z zamiarem

pracy jako nauczyciel, ale jako do pracy w redakcji, do ktrej przygotowywa si

trzy semestry9
96.
5
9
4

W krtkim czasie po wiceniach kapaskich w domu misyjnym w. Gabrie

la, jak co roku, odbywao si uroczyste poegnanie misjonarzy. Na uroczysto

t przyby J. Em. Nuncjusz Papieski z W iednia i on to egna wszystkich i bogo

sawi w imieniu Ojca witego, albowiem waciwie to sam Ojciec chrzecija

stwa wysya pracownikw na niwo dusz, ktre Chrystus jemu powierzy. Rzew
ne byo poeganie z m ieszkacam i dom u i z rodzicam i, ktrzy przybyli na

uroczysto poegnaln. Tego nie mona opisa, to trzeba widzie, aby odczu

ca potg wiary i mioci Boga i bliniego, ktre uzdalniaj i uzbrajaj rodzicw

i dziecko do tak wielkiej ofiary"5i piewano hymn specjalnie skomponowany na

t uroczysto, ktry powsta rok wczeniej napisany przez o. Klebera z melodi

o. Schm idta97. Nastpnie 3 lipca 1927 roku 98 w rodzinnej miejscowoci o Stani

sawa odbyy si prym icje. O. Stanisaw pierw sz Msz w prym icyjn dla para

fian, rodziny i przybyych goci odprawi w kociele ojcw franciszkanw w Pa-

newnikach. Na t u ro czysto przybyli rw nie jego w spbracia zakonni -

o. Emil Drobny i Tomasz Puchaa. Neoprezbiter Stanisaw by jako pierwszy w y

wicony, pochodzcych z Kostuchny. Ojcowie franciszkanie troch zazdrocili

tego powoania Ujawni to o. Kolum ban, franciszkanin powiadajc czsto do ro

dzicw dlaczegocie go do nas nie posali?99"

W trakcie przygotow yw ania si poprzez studia do pracy w redakcji, wynika

naglca potrzeba objcia urzdu redaktora, po ustpujcym z powodu choroby

94 Lisi do rodzicw St Gabriel z 3 X 1926 r.

95 Beitrage s. 227
96 KSB 7 1927 s. 94, NM 2:1926. nr 5. s. 4-5.
97 KSB 7 1927 s 95-96.
98 Por Zaproszenie prymicyjne St Gabriel, kwiecie 1927 r.
99 Relacja Gertrudy Dziubaa z dn 30 I 1992 r.
 36 Z y c ie i dziaalno bogosaw ionego o Stanisaw a K ubisly

o Teodorze Drapiewskim. Nasze czasopism o koniecznie m usiao zosta rozbu

dow ane, gdy w przeciwnym razie inne zgrom adzenia weszyby na nasze miej.
sca W tej sytuacji o. Stanisaw Kubista niejako zm uszony by przyj urzd re.
daktora. cho wcale o mm nie m yla Jesieni 1928 r przybywa do Grnej Grupy
by obj obowizki redaktora .M aego M isjonarza" i pom c w wydawnictwie 1
0

100 Zob Beilrage. s 228

 ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 37

II. Twrczo redakcyjno-pisarska

Dom misyjny w. Jzefa w Grnej Grupie pod Grudzidzem, sta si odpowied

nim orodkiem dziaalnoci misyjnej i szerzenia idei misyjnej. Swoim oddziaywa

niem wykracza daleko poza teren diecezji chemiskiej, na ktrej nie byo adne

go innego zgrom adzenia W erbici cieszyli si przychylnoci me tylko wrd

ludzi, ale take przedstawicieli Kocioa. Sam wikariusz generalny, ks. Rogala

zaprzyjaniony z o. Pucha, jeszcze w czasach wojny zaprasza werbistw do

osiedlenia si w diec. chem iskiej mwic: .Chodcie tylko moliwie prdko do

nas, przyjm iem y was z otw artym i rkami. Znamy wszak dobrze, mode ale dzielne

i pracowite Towarzystwo" O zam iarze osiedlenia si werbistw na terenach p

nocno-zachodnich Polski zadecydow a Generalat W tych zabiegach poszukiwa

nia odpowiedniego w W ielkopolsce miejsca i obiektu me osignito rezultatu,

gdy w tych poszukiwaniach o. Pucha wyprzedzio ju co najmniej dziesi zgro

m adze'. Dlatego te o. Puchaa susznie tumaczy Radzie Generalnej, e w tym

czasie odpow iedniejsz na zaoenie Domu Misyjnego bdzie diecezja chemi

ska, gdy nie byo tam dotd adnego zakonu1

23
. Drog torowa take regens se

minarium, ks Dom inik, pniejszy biskup pomocniczy. I tak po przezwycieniu

rnych trudnoci, w rod dnia 16 marca 1923 r. o . Puchaa obj posiado

i ruiny spalonego p a a c u 1. 17 lipca przyby do pomocy pierwszy brat Jerzy Sygu-

la, a wkrtce potem o. Dominik Jzef. Urzd Miejski przyzna zgromadzeniu Sowa

Boego resztwk z gospodarstw em i przylegym parkiem. Mieszkanie ich byo

tymczasowe, dopki me odbudowano spalonego rok przedtem paacu. Ju w grud

niu 1923 r. urzdzono kaplic, do ktrej schodzili si miejscowi i z okolicznych

miejscowoci ludzie, m ajcy najmniej 9 km do kocioa4. 0 . Puchaa mg napisa

do Generalatu, e 23 X I1 1923 r. urzdzono kaplic i w czasie Mszy w. Pasterskie;

o pnocy Kochane Ubogie Dzieci Jezus w zio kaplic w posiadanie, wraz z me

1 Fr Bornemann. Historia naszego zgromadzenia. Analecta SVD-54. Pienino 1988 s 331

2 Zob. List o T Puchay do generalatu z 3 X 1921 r APPSVD
3 Zob O F Bornemann Historia naszego zgromadzenia, Analecta SVO-54 Pienino 1986 s 33'
4 Zob NM 10 1934. nr 10 s. 156
 38 ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty

wykoczonym leszcze domem ' Oopiero w padzierniku nastpnego roku ukoft

czono dom lak dalece i mona byto przenie do mego mieszkania obu Ojcw
i czterech dalszych przybyych z Poznania o Michalika, z Rybnika o Goba
i o. Prodlika. z Brazylii o Drapiewskiego Bracia, ktrych te ju byo kilku ora?
pierwsi przyjci postulanci zajmowali nadal mieszkania w zabudowaniach gospo
darczych Wychowankowie z kocem wrzenia przybyli do co dopiero powstae
go Maego Seminarium Wrd przyjtych uczniw kilkunastu z nich byo przenie
sionych z Rybnika Jednak dom ten ju dla tych 70 chopcw okaza si za szczupy
i cz z nich musiaa nocowa w zabudowaniach gorzelni. Sale wykadowe nie
byy w stanie pomieci wszystkich czterech klas uczniw
1 padziernika 1924 r. po pontyfikalnej mszy w. ks. biskup sufragan Klund
z Pelpl na dokona powicenia Domu w. Jzefa w Grnej Grupie5
67 Zaraz po tym
uroczystym dniu zacza si praca szkolna w czterech pierwszych klasach gim
nazjalnych. w ktrych wykadowcami byli ojcowie Gob, Grycman, Michalik, J
zef i Prodlik Poziom nauki by na tyle wysoki, e ju po roku przyznano semina
rium - najpierw niepene, a pniej (1925) pene - prawa pastwowe, ktre
Seminarium zatrzymao do wybuchu II wojny wiatowej'
W tym samym roku nastpio te otwarcie pierwszego polskiego nowicjatu cia
braci, take i tu zapewniony by rozwj. Ze wzgldu na stale rosncy przyros;
kandydatw na misjonarzy koniecznoci byo staranie o rozbudow i urzdze
nie zakadu. Ju w 1925 roku zaistniaa potrzeba rozbudowy Domu, ktr zako

czono w 1926 r Rok pniej powicono i otwarto jego najwiksz cz, skrzy

do internatu o dugoci 57 m Sam ordynariusz J.E. Ks. Biskup Dr Okoniewsk

przyby, aby 18 padziernika 1927 r. dokona powicenia. Qd tego dopiero

momentu mona byo m yle o wprowadzeniu wyszych klas nauczania rednie

go. Rwnoczenie z tym sza troska o udoskonalenie urzdze zakadu: wodo

cigi i kanalizacja byy od pocztku, ale wiato byo jeszcze naftowe. Nie mogc

si doczeka przyczenia do elektrycznej centrali w Grdku urzdzono wasna

elektryczn central z motorem na rop o sile 25 KM. Byo to 1927 r, a rok

pniej urzdzono akumulatory, ktre okazay si niezbdne. Obsuga wodoci-

5 F Bornemann SVD Historia naszego zgromadzenia Analecta SVD-S4. Pienino 1988. s. 331
6 NM 10:1934 nr 10 s 156
7 R Maek WerbiSci w Polsce Pienino 1988 s 51
 ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 39

gw wymagaa budowy studni D latego te w 1928 r dokonano dwu wierce do

53 m gbokoci, ktre dostarczay w nadm iarze zapotrzebowanie na wod.

Gwn podstaw utrzym ania zakadu bya praca ojcw w szkole, duszpaster

stwie i wydawnictwie, oraz praca braci w rozm aitych warsztatach, midzy innymi

i w gospodarstwie rolnym (obszar cakow ity z ogrodem i nieuytkami przeszo 70

ha)f .

Do tak wanie zorganizow anego i funkcjonujcego Domu Misyjnego w J

zefa w Grnej Grupie przyby cignity ze studiw o Stanisaw Kubista Zasta

rozwijajce si i szczeglnie silnie podtrzym ujce byt zakadu wydawnictwo

1. W yd a w n ictw o

Pocztki dziaalnoci w ydawniczej w erbistw polskich zw izane s z Domem

Misyjnym w Krzya w Nysie. S praw zainteresow any by sam o. A. Janssen.

Nastpnymi miejscami byy Bytom , a od marca 1924 r. Rybnik, potem Grna Gru

pa. a take Bruczkw. W 1929 r. szefem w ydaw nictw a w Grnej Grupie zostaje

o St. Kubista. Skaday si na me m idzy innymi nastpujce czasopisma.

,Nasz Misjonarz" zaoony przez o. D rapiew skiego w roku 1925, a prowadzony

przez niego do roku 1929. Pierwszy numer czasopism a ukaza si w kwietniu

1925 r. Byo to jedno z pierw szych czasopism Polskiej Prowincji Zgromadzenia

Sowa Boego (Ksia W erbici)10. Po nim w 1929 r. redaktorem zosta Piotr Go

b. Na dwa lata przed w ybuchem drugiej w ojny w iatowej funkcj t przej

o. Stefan ysik .

Skarb Rodzinny"12 - pierwsze polskie czasopism o religijne wydawane przez

Zgromadzenie Sowa Boego byo przeznaczone dla ludu lskiego i dla wychod

stwa polskiego w Am eryce Pnocnej Pierwszy num er ukaza si w padzierniku

1919 r. w Nysie, a dw unasty we w rzeniu 1920 roku zakoczy pierwszy rocznik 8

2
0
1
9

8 Zob NM10 1934 nr 10 s. 156.

9 Beitragc. s. 300-301; 50 lal Werbistw w Polsce, (praca zbir.) Pienino 1973 s 110. NM 10 1932 nr
10 s. 156.
10 Do 12 grudnia 1935 r. prowincja miaa status regii Por 50 lat Werbistw w Polsce (praca zbir)
Pienino S 60
11 Czasopismo ukazywao si pod tym samym tytuem na Nowej Gwinei w latach 1969-1974 i byo
redagowane przez o. Jzefa Jurczyg. Ukazywao si w jzyku polskim i angielskim
12 Beilrage s. 300-301 50 lat Werbistw w Polsce (prac. zbir.). Pienino 1973. s. 1088; R Maek (red )
Werbici w Polsce Pienino 1982 s 117-118, J Wrblewski Regresy listw polskich misjonarzy ze
Zgromadzenia Sowa Boego w latach 1918-1939 Pienino 1981 s 4
40 Zycie i dziaalno bogosawionego o Slantshmn Kubisty

tego czasopism a I tak a do wrzenia 1939 r Pierwszym redaktorem byl o Roch

S zajca a do 1924 r Przez pierwsze dwa lata drukow ano je w Raciborzu, potem

do marca 1924 r. w Bytomiu i od tej pory do stycznia 1925 r redaktorem byi

o Emil Drobny, a redakcja znajdowaa si wwczas w Rybniku. Z chwil przenie.

sieni redakcji do Grnej Grupy redaktorem zosta o Teodor Drapiewski, ktry

w kwietniu 1925 r pierwszy numer .Naszego Misjonarza" poczy w jeden zeszyi

Skarb Rodzinny i Nasz M isjonarz W 1932 r. czasopism a ukazay si w osob

nych zeszytach, ale w 1933 r znw ukazay si razem Do roku 1925 czasopismo

ukazywao si nieregularnie'5, potem ju a do w ojny jako m iesicznik

May Misjonarz to czasopismo wydawane dla dzieci i m odziey modsz

Zaoycielem i pierwszym redaktorem pisma by o Teodor Drapiewski. Pierwszy

numer ukaza si w styczniu 1926 r Najpierw stanowi on dodatek do Naszego

Misjonarza' i Skarbu Rodzinnego jako jego dzia dla dzieci C ay miesicznik

liczy 32 strony, z czego 8 stron przypadao na M aego M isjonarza W grudniu

1926 r. May M isjonarz usamodzielni si i pisemko to w ychodzio w osobnych

zeszytach Byo bogato ilustrowane, a zamieszczane w mm artykuy i opowiada

nia byy pisane na podstawie listw misjonarzy. C zasopism o zaw ierao stae ru

bryki .Nasz kcik", Wesoy kcik i publikowano listy dzieci do czasopisma

O Teodor Drapiewski by redaktorem do wrzenia 1929 r.

.Kalendarz Krlowej Apostow '"5 po raz pierwszy ukaza si na rok 1920 na

kadem domu misyjnego w Krzya w Nysie W grudniu 1918 r., kiedy I wojna

wiatowa dobiega koca, do Generalatu wpyna proba z N ysy o pozwolenie

na wydrukowanie po polsku kalendarza i jakiego czasopism a. Nieoficjalnie zas

sprawa wydawnicza bya ju bardzo zaawansowana. Zanim w yznaczono redakto

ra i komisj wydawnicz, o. Roch Szajca wysa w kocu lipca 1919 r. manuskrypt1

5
4
3

13 W roczniku 4 numery Byy dwumiesicznikami i ukazao si ich 6. Rocznik 5 ma tylko dwa numery; bra<
numeru lutowego Rocznik 6 ma pierwszy numer marcowy, a jego sierpniowy numer ma liczb 6
wrzeniowy 9
14 Berrage s 300: 50 lal Werbisiw w Polsce (prac zbir). Pienino 1973 s. 110, R Maek (red
Werbici w Polsce Pienino 1982 s 124. J Wrblewski Regresy listw polskich misjonarzy Zgro
madzenia Stawa Boego w lalach 1918-1939 Pienino 1981 s 6-7 (praca seminaryjna); NM 10:1934
nr 10 s 156-157
15 Bertrage s 300, 50 lal Werbistw w Polsce (prac. zbir) Pienino 1973 s 110. R Maek (red
Werbici w Polsce Pienino 1982 s 124: J Wrblewski. Regresy listw polskich misjonarzy Zgro-
madzema Stawa Boego w latach 1918-1939 Pienino 1981 s 8 (praca seminaryjna): NM 10:1932
nr 10 s 156
 ty c io i dziaalno blogoslawionogo o Stanisawa Kubisty 41

kalendarza, nadajc m u nazw K alendarz Krlowej Apostow", do d ru ka rn i1''

On to te zosta jego pierw szym redaktorem , a do roku 1925, kiedy to przenie

:in
siono wydawnictwo w erbistow skie do G rnej G rupy zm ieniajc przy tym jego tytu

na .Kalendarz Sowa Boego". Od tego czasu je g o odpowiedzialnym redaktorem

zostaje o Teodor Drapiewski, a od 1929 r. zastpuje go o Piotr Gob Pierwszy

jego nakad w ynosi 10 000 egzem plarzy, a w nastpnym roku osign on

20 000, rozchodzc si bardzo szybko na Grnym lsku, w Poznaskiem, na

Litwie, a nawet pow drow a do A m eryki. Siedziba redakcji do 1931 r. ulegaa

czsto zmianie, w zalenoci od m iejsca drukarni: Rybnik - Grna Grupa - Brucz-

kw - Grna Grupa Od 1931 r. bya ju stale w Grnej G rupie Przez cztery

GM/
pierwsze lata drukow any by w drukarni w Bytom iu przez br. W rzeciony, potem w

Grnej Grupie. Liczy on razem 100 stron, w tym okoo 7 stron reklam firm kupiec
(CHW
kich z Raciborza, w szystko w jzyku polskim, nawet niem ieckie nazwy ulic przetu

maczono na jzyk p o lski1'. K alendarz zaw iera w iele ilustracji misyjnej treci oraz
:ia
co w rodzaju kcika m isyjnego. Nadto byo sporo opow iada o tem atyce religij

nej. Kalendarz wrd czytelnik w cieszy si duym pow odzeniem '".

2. R edaktor c z a s o p is m

2.1. May M isjo na rz

Po roku pobytu w G rnej G rupie o. S tanisaw Kubista obj obow izki redaktora

Maego Misjonarza". Byo to we w rzeniu 1929 r. i od tego czasu czasopismo to

zaczyna si coraz bardziej rozwija. Zostaje zw ikszone z 24 do 32 stron, ale w

1933 roku znw zostaje zm niejszony do 28 stron, ze w zgldu na powstanie Ka

lendarza Maego M isjonarza", ktrego redaktorem te by o. Stanisaw. Jednak

jeszcze tego samego roku we w rzeniu zosta podniesiony z powrotem do 32

stron9 Czasopismo to miao form at m ay: 20x14 i w 1932 roku uzyskao nakad

20 tys. egzemplarzy1
20. Pierwszy num er kadego rocznika ukazywa si w grudniu,
9
8
7
1
6

16 Zob. J Arlik Dodatek Prowincja polska SVD W: Historia naszego Zgromadzenia, F. Bomemann
Pienino 1988 s 329-330
17 R. Maek (red.). Werblci w Polsce. Pienino 1982, s. 119
18 Wzrost liczby abonamentw i wielkoci nakadw porwnai Beitrage. s 301: 50 lal Werbistow w
Polsce (praca zbir) Pienino 1973 s 110 R Matek (red ) Werblci w Polsce Pienino 1982 s 119
J Wrblewski Regresy polskich misjonarzy Zgromadzenia Sowa Boego w lalach 1918-1939
Pienino 1981 s 8
19 Formacja Intelektualna s 423
20 Br Celestyn SI Joseph Grna Grupa Sleyler Chronlk 1932 nr 14 s 454
 42 ycie i dziaalno bogoslawionego o Stanisawa Kubisty

ale w roku szkolnym 1932/33 o Stanisaw przenis go na cykl roku szkolnego

i ta k pierw szy numer rocznika smego i 1933 r pochodzi z w rzenia. W 1932 r

0 R e d a ktor zm ieni podtytu ukazujcy si na okadce od *1 numeru rocznika

d ru g ie g o z Pism o dla dzieci i m odziey' na .M iesicznik dla dzieci i modziey '

W Polsce prenumerata m iesiczna w ynosia 20 groszy, roczna 2.20 z. Dla

A ustrii. otwy Francji 3 z; dla Niem iec 1.10 m arki, dla Am eryki Pnocnej 50

centw, dla Brazylii 3500 m ilreisw dla Argentyny 1 peso, dla innych krajw 3.75

z Z tego przegldu wida rwnie, w-jakich krajach pism o znajdowao prenume

ratorw-
W .Maym Misjonarzu' sporo miejsca zajm oway ilustracje . ktrych autorem

w w ikszo by o Stanisaw- Pan Bg obdarzy go wielkim zm ysem i poczuciem

pikna i sztuki Obrazk. szkicowe dla swoich czasopism sam wykonywa-'3 Zamiesz

czano w mm zdjcia z misji, z ycia naszych seminariw w G rnej Grupie, Rybniki,

1 Bruczkowie. Informowano o rnych wydarzeniach, jak wizyta w Grnej Grupie

generaa Hallera procesja Boego Ciaa, ciekawostki z ycia szkoy, wycieczki. Byy

te ilustracje graficzne do opowiada, pogadanek tem atycznych, czy te do zaga

dek humoresek Spora ich cz bya autorstwa o Stanisaw a Kubisty. Na okad

ce dominowa Chrystus otoczony grom adk dzieci o rnej barwie skry.

Pragnieniem o Redaktora byo. by M ay M isjonarz" ja k g o si podtytu, utrwa

la cnot i budzi ducha m isyjnego, wrd dzieci i m odszej m odziey. Dlatego te;

pism o miao charakter otw arty i pozostao pod redakcj o S tanisaw a, a do ko

ca Pozwalano pisyw a na je g o am ach nie tylko dorosym , a le take dzieciom

ktre przesyay lis t y : M iay one swj w ydzielony dzia, w tym czasopim ie, dzii

czem u uwaay je za sw oje pism o. Dzia ten nosi pocztkow o do num eru trzecie

go, rocznika dwunastego, na m iesic listopad 1936 roku, n azw Liciki"2123425, aoc
nastp n e g o numeru .Skrzynka pocztow a26. W m aju 1938 r. w num erze 8 wroc;

nilcu trzynastym tytu zosta zm ieniony na S krzynka listo w a "272

8i tak ju pozosta*:

do koca istnienia tego czasopism a, czyli do w rzenia 1939 ro ku 26.

21 Z Zieliski Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce s 175

22 NM 7.1932 nr1 okadka s 2
23 KSBnarok 1948 s 29
24 NIM 7 1932 nr 5 S 138-140
25 MM 12 1936 nr 3 s 95
26 NM 12.1936 nr 4 s 126
27 NM 13 1938 nr 10 S 318
28 N M l5 :1 9 3 9 n r1 okadka
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 43

Odpowiedzi na listy udziela o. St Kubista wymieniajc dan osob293

0Na przy
kad w numerze pitym z roku 1934, rocznik dziewity udzieli odpowiedzi dziewi
ciorgu dzieciom, Byy to m. in Stanisaw Niemanowski, Mieczysaw Drozdowski,
Krystyna Pstrgowska, K Baczyska. B Ossowska 0 W numerze smym tego
samego roku udzieli odpowiedzi na 28 listw i zamieci cz listu T Puziaka

z Inowrocawia31, ktrego wypracowanie pt Na pasterce ", zostao zamieszczone

w numerze szstym w 1934 roku32 Od numeru sidmego rocznika dziewitego
1934 roku przy nazwiskach autorw listw publikowanych i udzielanych im odpo
wiedzi podawano w nawiasie miejscowo, z ktrej dana osoba pochodzia33,
Do Franka Karskiego z lodzi o. Stanis*aw odpowiadajc na jego list pisze tak.

Ufam, e gwiazdka, na ktr si od dawna tak cieszye, przyniosa Ci tak duchowe

dary, jak i niespodzianki pod choink. C. Dobeckiemu z Katowic odpowiada

O tak spdziem wita w miym nastroju jaki panuje w tych dniach i w naszych
Zakadach, Zawsze to pikne chwile, ktre ka zapomnie o codziennych krzyy
kach i troskach i cz wszystkich w promiennym umiechu Boskiego Dziecitka"'34

W rubryce, w ktrej byy udzielane odpowiedzi na listy, zamieszczano czasami

fragmenty listw od dzieci35, od dorosych36, a nawet caych grup dzieci spod r

nych ruchw, czy te organizacji kocielnych tak, jak na przykad list od 800 dzieci
spod Sztandaru dziecitka Jezus w Lipinach, od Sekcji Misyjnej przy Sodalicji
Mariaskiej z Leszna3 .
W numerze dziesitym na rok 1934 powsta kcik dla dobrych wypracowa",

nadesanych przez czytelnikw Maego Misjonarza", w ktrym zamieszczono wy

pracowanie Franciszka Chodka pt. Krlowa Maja38.

W marcu 1936 roku o. Stanisaw Kubista zezwala Apostolatowi wychowankw

Zakadu Misyjnego w Grnej Grupie na zaoenie swojego kcika39. 0. Redaktor

mia zwyczaj przed zbliajcymi si wakacjami zawsze skada wszystkim modym

29 NM 5:1930 nr 9. s. 251-254
30 NM 9:1934 nr 5 s 158.
31 NM 9:1934 nr 8. s. 253
32 NM9 1934n r6 s. 190.
33 NM 9 1934 nr 7 s 222
34 NM 11 1936 nr 6. s 191n
35 Ust od Wandy Popielwnej NM 11:1935 nr 1 s 30.
36 Lisi Bronisawa Kopcia - nauczyciela NM 11.1935 nr 3. s. 63
37 NM 9:1934 nr 9. s. 253.
38 NM 9:1934 nr 10 s 318-319
39 NM 11-1936 nr 7 s 216
 Z y c io i dziaa lno btogoslaw ionogo o. S tanisaw a K ubisty

czyte ln iko m w esoych wakacji. Udziela te przy tym pewnych niezbdnych wska
z w e k do radosnego i owocnego ich przeyw ania40 oraz zachca dzieci i nilu.
d zie do pozyskiwania nowych czytelnikw i zelatorw pisma W tym celu zamia.
ci w numerze 11/12 1938 roku odezw do przyjaci pisma o zwerbowanie nowych
z e la to r w ' W te/ czci ow ego czasopism a byo te m iejsce na publikacje wa
niejszych wydarze . uroczystoci, jakie odbyw ay si w rnych miejscowociach
z ktrych najczcie/ p o ch od ziy dzieci. Zw ykle one sam e inform oway, dosyajc
rw nie fo to gra fie 4- Dla o S tanisaw a bardzo w a n rzecz byo propagowanie
lite ratu ry i czasopism religijnych, d latego te zaw sze sta ra si inform ow a czytel
nikw o cie kaw szych now ociach w ydaw niczych, n ie je d n okro tn ie naw et z wyprze-
dem em w sto su n ku do :c.h p ojaw ienia si. S zcze g ln ie d o tyczyo to pozycji wy
ch o d zcych z n a sze g o w yd a w n ictw a w G rn e j G rup ie In fo rm o w a np . e .we
w rzeniu b dzie ro ze sa n y liczn y K a le n d a rz M aeg o M isjo n a rza na rok 1937 dis
w szystkich a b o n a m e n t w , ja k o b e zp a tn y d o d a te k ro czn y "44
M ie s i c z n ik in fo rm o w a p rze d e w szystkim , o p ra c y m is y jn e j nie tylko Werbi
stw. a le ta ke in n y c h zakonw . P rze d sta w ia r w n ie n ik w , d z ie c i z terenw m
syjnych. ich y c ie , tro ski i rad o ci. P re ze n to w a lis ty m isjo n a rzy, w r d nich ojcn
N o w a k a i w i tk a " , m w i o s p e c y fic e ycia c h rz e c ija n w in n y c h krajach, midzy
innym ; na te m a t u ro c z y s to c i w. J ze fa w T u n is ie 45. N a je g o a m a c h ukazay sit
r n e o p o w ia d a n ia m isyjn e , w r d nich o. St. K u b is ty K rz y i so ce ", wieloodcnt-

k o w e d z ie o m w i c e o yciu o s ta tn ic h In k w 46, p n ie j w y d a n e w fo rm ie ksikc

w e j47, a w c z e n ie j p rz e ro b io n e na d ra m a t w p i c iu a k ta c h 48 w o p ra co w a n iu Sie

K o z o w s k ie j, k t ry u k a z a s i w 1 9 3 3 r. n a k a d e m W y d a w n ic tw a M is jo n a rz y So-

B o e g c w G rn e j G r u p ie " . L ic z y 100 s tro n . In n e je g o o p o w ia d a n ia to Brygida

p o w ie o s tra c o n e j k o ro n ie , k t ra p rz e z p o d ty tu p o d z ie lo n a b y a na pi czo

J e j w y d ru k ro z p o c z s i w lip c u 1 9 3 0 r w r o c z n ik u p i ty m 50, a zakoczy st

4 0 N M 9 193AnrMH2 s 350. 11 1938 nr 10 s 351

4 7 N M 1 4 I 9 3 8 n r 1 s 25
4 2 N M 10 193 5 n r 7 s 222 Uroczysto misyjna dzieci w W grow cu.
4 3 N M 11 193 6 nr 10 s 151n
44 F o rm a c ja intelektualna s. 424
45 M M 11 193 6 n r 7. s 2 0 2 -2 0 4 .
4 6 NM 8:1932 nr 1. s 4 -1 3 .
4 7 N M 1 2 1 9 3 6 nr 2 s 6 3
46 NM 9 1 9 3 3 n r 12 s. 193
49 NM 12:1936 nr 2. s 63
50 N M 5 -1 9 3 0 nr 7 18 s. 2 0 0 -2 0 5
 ycic i d/ialalno bogosawionego o, Stanisawa Kubisty 45

w grudniu tego sam ego roku i w tym e sam ym roczniku W 1930 roku rocznik

koczy si |uz w g ru d n iu '1.

Rwnie i w lipcu 1930 r w M aym M isjonarzu" o St. Kubista wydzieli cz,

ktr nazwa N asz kcik Sam d ba o zaw arto treciow tego .kcika" Za

mieszcza w mm opow iadania, czsto dow cipne i pene humoru, zawierajce pew

ne mdroci yciow e, w skazw ki m oralne i pouczajce oraz rozwaania i poga

danki. M ia y o n e n a w i z a k o n ta k t z d z ie m i i z a c ie k a w i ich tak, ab y

z niecierpliwoci czekay na dalsze losy swoich bohaterw Byy to midzy in

nymi nastpujce opow iadania ..Jak przegraem wojn i jak Felek dosta si do

niewoli Byo ich dziesi, nastpnie od pierwszego numeru wrzeniowego 1932

roku ukazyway si P rzygody Bim busia i B am busia"'* W sum ie byo ich 12, czyli

byy tworzone przez o. S tanisaw a na bieco, przez cay rok.

W nowym ju roczniku opisyw a P rzygody i psoty m aego Liu-czang-fu"

Byo ich w sumie sze, przy czym dzieci tskniy bardzo za Bim busiem i Bambu-

siem", dlatego te w m arcu 1934 r. o. S tanisaw Kubista w Naszym kciku' napi

sa opowiadanie Jakie polskie dzieci napisay liciki do Bim busia i Bambusia

i jak Bimbus i B am bu dali od p o w ie d 5

56, a nastpnie w dziewitym numerze za
4
3
2
5
1

koczy opow iadanie o Liu-czang-fu. W dalszych num erach ukazyway si w tym

dziale rnego rodzaju pogaw dki, rozw aania np O sonku w sercu', w ktrym

o. Stanisaw poucza

Dzieci kochane czycie ja k czyni soce: w iecie w szystkim ludziom w samo

serce"57*. 0 S tanisaw napisa rw nie legend gw iazdkow pt. Dzwonek z Czar

nohory". do ktrej fabu usnu w edug legendy szkockiej o dzwonku z Inister56.

Przez jaki czas w utw orzonym dziale pt. W m rokach i w iatoci z dopiskiem

.Swko o niedoli p o g a skie j596

0pniej dodane zostao i szczciu wiary w i

tej-5 0 . Kubista zam ieszcza sw oje rozw aania o tem atyce religijnej. Byo ich a

czternacie, przy czym dziew i te pt. M odzi m czennicy" skadao si a z czte-

51 NM 5 1930 nr 12. s 326-334

52 NM 5.1930 nr 7 i 8. s. 214-215.
53 NM 6:1931 nr5. s. 131-34.
54 NM 8:1932 nr 1 s. 24-26
55 NM9:1933nr2. s. 58-60
56 NM 9 1934 nr 7. s. 216.
57 NM 12 1937 nr 5. s. 154-155.
56 Tame. s. 141 n.
59 NM 7:1932 nr 1. s. 1-2
60 NM 7:1932 n r6 s. M I - W . ^ N M 12:1936n r 3. s. 94.
 46 ycic i dziaalno nksjosiaw.onogo o Stanisawa Kubisty

rech czci*', dwunasta z trzech czci, a czternaste pt. W co w ierzludy pogan.

s k ie '*626
8z czterech czci
7
5
4
3
W listopadzie w 1936 roku w num erze trzecim w naszym kciku" ukazaa si
propozycja od czytelnikw, aby o Stanisaw Kubista urzdzi Skrzynk zapyta'
Ta propozycja zostaa speniona 1 o Kubista udziela sam odpow iedzi na pytania
O prcz tego M ay Misjonarz" zachca take dzieci do ofiarnoci na rzec:
m isji Pewn form zachty byo zam ieszczenie podobnie jak w Naszym Misjo,
narzu listy ofiarodaw cw 62 Prcz tego uczula na u m iejtno czynienia ofiar
duchow ych"
M w ic o form ach p ra cy dla m is ji", p rezentow a relacje wychowankw z Gr
ne,1 G rupy na tem at ycia w klasztorze i sposobu p rzygotow yw ania si ich t:
p ra cy m isyjnej, a ta ke inform ow a o w a run ka ch p rzyjcia do m aego semina
n a m ' p o d kre la j c zaan ga o w a n ie w ych o w a n k w G rn e j G rup y na rzecz mis; "

Na tam ach . M a e g o M isjo n arza " zn a jd o w a y m ie jsce ta ke krtkie artykuy na

wia.zujce do p rze yw a n e g o a ktu a ln ie o kre su roku ko cie ln e g o O. Stanisa*
K u b is ta by a u to re m n ie kt rych z nich np . T r z e j K r lo w ie w P o lsce "697
, W wieo.
6
5
4
3
2
1
0
z a s u g i" . G d y J e z u s w ola. S w ko o w i tym p o w o a n iu '" , Najwitsza Kre

P ana Je zu sa " 3, M o s t M a tki B o s k ie j" ' czy te ..ale d u s z c z y c o w y c h 7'.

M ie si cznik b y t w y c h o w a w c na jm o d szych P o u c z a , ja k w in ie n katolik przey
w a n a jw a n ie js z e cn sw e g o ycia , m i d zy in n ym i l-s z K o m u n i wit, mw
o w i tych , p a tro n a c h m o dziey ,s. R e d a kcja z a m ie s z c z a a w p im ie poezje, m.,;
o. St. K u b is ta w c z c i S k rz y n k a lis to w a " z a m ie c i w ie rs z y k u c ji Szczegw-

6? MM 6:1932 nr 1 s 1-2; nr 2 s. 33-34; nr 3. s. 65-67. nr 4. s. 97-98.

62 NM 9:1933 nr 1. s. 1-2: n r 2. s. 33-34; nr 3. s. 65-67; nr 4 s 97-98.
63 NM 12 1936 nr 3 s 94
64 NM 71932 nr 3. okadka s. 4
65 N M 8 1 9 3 2 n r3 s 81-83
66 NM 7 1932 nr 5 s 138-140
67 NM 8:1932 nr 1 okadka s. 4
68 NM 11 1936 nr 7 s 216
6 9 NM5 1930nr1 s. 3-6
70 NM 5 1930 nr l .s. 21-22
71 5 1 930 n r 4 s 111-115
72 NM 5:1930 nr 7 i 8. s. 195-198
73 NM 5 1930 nr 10 s 259-260
74 NM5 1930 nr 11. s. 291-292
75 Formacja intelektualna s 424
76 NM 1 1926 g rud zie
 ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 47

pl M em ento hom o"!, ktry tro ch p o p ra w i" i przedstawi z podziaem na role '

W pimie tym m ona byo zn a le reklam ksiek i czasopism me tylko pocho

dzcych z Grnej G rupy czy R y b n ik a 'r n e ciekaw ostki przyrodnicze60, zagadki,

humor i dobr ro zryw k "' G azet re dagow ano interesujco Byta bogata w tre

i posiadaa ciekaw szat graficzn . Od stycznia 1937 r., czyli od numeru 5 rocz

nika dw unastego, o. S tanisaw zm ienia szat gra ficzn okadki pisma, ktra do

koca roku pozostaw aa taka sa m a , za od stycznia nastpnego roku do w rze

nia tego sam ego roku, z kadym num erem na okadce pojawiay si postacie

osb witych5' Od rocznika czternastego, num eru pierwszego, znowu nastpu

je zmiana ilustracji gra ficzn e j okadki, ktra przedstaw iaa jaki symbol religijny1'4

Do koca 1938 roku nastpo w a a ona co dwa m iesice, a od stycznia a do

ostatniego num eru roku 1939 w kadym m iesicu7

86. W e wrzeniu 1939 roku w y
5
4
3
2
1
0
9
8
7

szed ostatni num er tego czasopism a, ktry by pierwszym num erem rocznika

pitnastego81'. Te w szystkie w yej w ym ienione w alory zdobyw ay tem u czasopi

smu najmodszych c zyte ln ik w 878

. Po w ojnie pism o w icej si nie u kazao 1
9

2.2. K a le n d a rz M a e g o M is jo n a r z a "

0. St Kubista lubi robi niespodzianki dzieciom . Jedn z nich byo powstanie

Kalendarza M aego M isjonarza". ktrego redaktorem zosta on sam Wydawany

by od 1933 r P odobnie ja k M aty M isjonarz" przeznaczony by dla dzieci i mod

szej modziey. P ocztkow o K alendarz liczy 64 strony, w roku 1937 byo ich 48.

a w 1938 roku ponow nie 64 Form at 17x11 cm 90.

Traktowany by jako sw ego rodzaju dodatek do m iesicznika M ay Misjonarz".

Mia podobny ukad, zajm ow a si t sa m problem atyk. Stanow i co w rodzaju

77 NM U 1939 nr 8 s 254-255
78 NW1 1926nr6
79 NM 8 1932 nr 2 okadka s 3
80 NM 1:1926nr2
81 Tame.
82 NM 12:1937 nr 5. okadka
83 NM 13:1938 nr 5 okadka.
84 NM 14 1938 nr 1 okadka.
85 NM 14 1939 n r5. okadka.
86 NM 15:1939 nr 1
87 Formacja intelektualna s. 424.
88 J. Wrblewski Regresy listw polskich misjonarzy ze Zgromadzenia Sowa Boego w latach 1918-
1939 Pienino 1981 s 7
89 J Wrblewski. Regresy listw polskich misjonarzy ze Zgromadzenia Sowa Boego w latach 1918-
1939 Pienino 1981. s 7
90 Formaqa intelektualna, s 427.
 ___ 2y e 1dziaalno bogosawionego o Stamsl.wa Kubisty

s p e c ja ln e g o w y d a n ia , .prezentu na G w ia zd k " P ie rw szy n u m e r byt pa tn y Cena

w y n o s ia 30 gr a czysty d o ch d p rze zn a czo n y byt na ce le k a to lic k ie j m isji wrd

pogan" N a s t p n e rocznik: byy juz b e zp a tn e i d o c z a n e d o a b o n a m e n tu .Ma

e g o M is jo n a rz a ", o czym w tym p im ie p rze z o R e d a kto ra b yy in fo rm o w a n e dzie-

c i na k ilk a m ie s i cy w c z e n ie j" ..We w rze n iu b d zie ro z e s a n y liczn y .Kalen

d a rz M a e g o M is jo n a rz a ' na rok 1937, dla w szystkich a b o n a m e n t w ja k o bezpatny

d o d a te k ro c z n y "*.

K a le n d arz M aeg o M is jo n a rz a " k a d o ra z o w o p o s ia d a in n o ka d k i szal

g ra fic z n w y k o n a n n a jc z c ie j w d w c h ko lo ra c h N a rok 1 9 3 5 i 1938 je st ona

w je d n y m tylko k o lo rz e N a d ru g ie j je j s tro n ie b y o m ie js c e d o w a s n e j dyspozyqi.

d la je g o w a c ic ie la , a n a k o c o w e j k a rc ie z n a jd o w a s i ro z k a d le kcji na rok

s z k o ln y " J e g o p ie rw s z y n u m e r b y o p a trz o n y in fo rm a c j m w i c o zezwoleniu

w a d z d u c h o w n y c h o je g o d ru k o w a n iu O. K u b is ta u z y s k a j 12 c z e rw c a 1932 oc

ks b p a S ta n is a w a W o jc ie c h a O k o n ie w s k ie g o 9
2
1 , a 1 lip c a 1 933 r. ks. kan. pra. dr
949
3 7
6
5

S a w ic k i ,a ko c e n z o r u z n a i k a le n d a rz a M a e g o M is jo n a rz a " za g o d n y polecenia

m e m a j c d o m e g o a d n y c h z a s trz e e 3 lip ca 1933 r. ks. P. K u ro w s k i potwierdzi

t o p in i p rz e z im p n m a t u r '

Pocztkowe strony zawieray zawsze kalendarz na dany rok Nastpnie po

m m b yy ju r n e g o rodzaju sowa piosenek. Kalendarz inform owa o misjach

prezentowa opowiadania dla dzieci, oparte na motywach misyjnych, byl nauczy

cielem lekcji relign i suby Boej Lubowa si w przedstawianiu opowiada
o yciu maych mczennikw misyjnych Redaktorzy zamieszczali w nim listy mi

sjonarzy wiersze, inform acje na tem at sposobw wspierania misji. Oprcz tego

ukazywa obrazy zycia dzieci krajw misyjnych, zamieszcza ciekawostki, humor

anegdoty, a ozdobiony by rysunkam i i fotografiam i, ktre, jak wczeniej byo

wspomniane, wykonywa sam o. Kubista98. Kalendarz mia by jednym ze rodkw

powoa misyjnych zwaszcza do Zgromadzenia Sowa Boego, ktre w sposb bardzo

91 KNM 1:1933 okadka

92 KMN 5193? okadka
93 N M 1 1 1936 n r 10 s
94 Tame
95 KM M 3 193 5 okadka s. 2
96 KM M 1 1 9 3 3 s 1
97 KMM 2:1934. s .1
9 8 Form acia intelektualna s 4 2 7
 ___________ ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 49

d o ka dny byo na je g o ka ra c h p re z e n to w a n e " Na je g o a m a c h o. S ta n is a w n a

2 1 3 stronie okadki za m ie ci W a k a c y jn y list W a n d zi d o o. S ta n is a w a ", w k t ry m

pisze, e w ieczorem n ajczcie j czyta M a e g o M isjo n a rza ", kt ry je s t je j n a jle p

szym tow arzyszem w a kacyjn ym . A po je g o p rz e c z y ta n iu b ie rze go F ra n ia , k t ra

te lubi bardzo to pisem ko. W andzia na zyw a go n a s z y m "00.1 su szn ie , p o n ie w a

o. S tanisaw K ubista potrafi zje d n a so b ie dzieci i w z b u d z i w nich z a p a m is y jn y

przez to, e w iele opow iada a n egdot, o p is w s w o je g o a u to rs tw a tw o rz y na p o d

staw ie listw, w ypracow a i za in e re so w a dzieci.

2,3. S k a r b R o d z in n y "

W 1933 roku od num eru sierp n io w e g o re d a kto re m S ka rb u R o d z in n e g o " z o s ta

o. S tanisaw K ubista. P ocztkow o przez ca y 1933 rok b y p o c z o n y z N a s z y m

M isjonarzem ", ale ju od 1934 roku w ych o d zi o d d z ie ln ie 9

101. O d s ty c z n ia 1934 r.
0
1

S karb R odzinny" ogoszono organem A p o sto lstw a D obrej P ra s y k s i y M is jo

narzy Sow a B oego"102. Ju w czeniej, bo w num erze 8, sie rp n io w y m , ro czn ika 14,

1933 roku o. S tanisaw zam ie ci artyku na te m a t pism pt.: J a k ie p is m a o b n i a j

m o ra lno lub j gubi". P isze w nim, e s to te, ktre z a c h w a la j i z a c h c a j do

tego, co je st zabronione przykazaniem B oskim , a lbo k o c ie ln y m ; kt re p rz e d s ta

w ia j co, co je st grzechem , za rzecz d o b r i p o trze b n , k o n ie c z n , w ka d ym

razie nie z, a przynajm niej z a su g u j c na w y ro z u m ia o , na p o b a a n ie , a n i

gd y na potpienie M w i dalej, e tak p o st p u j przede w s z y s tk im pism a, ktre

z um ysu po p iera j rozpust (...), ktre z um ysu s z c z u j je d n y c h p rze ciw d ru g im

(...), ktre c h c robi interes na ciekaw oci i n a m i tn o c ia c h lu d z k ic h i d la te g o

z a w ieraj w sobie najciekaw sze historie, czyli tak zw ane s e n s a c y jn e rzeczy" (...).

Bardzo te czsto si zdarza, e ksiki i pism a byy ta k p is a n e , e b y z a c ie k a w iy

i przy tym baam uciy gowy, szerzyy pod st p n ie z o "103.

0 . S tanisaw przykada w ie lk w ag do A p o s to ls tw a P rasy", d la te g o te na

am ach sw ojego czasopism a cz sto za m ie szcza sw o je a rty k u y na ten te m a t. P i

sa A postolstw o prasy katolickiej je s t n ie w tpliw ie n a jw a n ie jszym a p o s to ls tw e m

99 Zob. Rocznik 1938 kalendarza. Komplel znajduje si w APP SVD.

100 KSB 6 1938 okadka s 2-3.
101 J Wrblewski. Regresy listw polskich misjonarzy Zgromadzenia Sowa Boego w latach 1918-
1939 Pienino 1981 s 3
102 Formacja intelektualna s 417
 ycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty

o b e c n e | doby Bezbona i niemoralna prasa szerzy prawdziwe spustoszenie. Znaj.

d u je drzw i o tw arte w niezliczonych dom ach katolickich, ktre dla prasy katolickiej

> re lig ijn e j s zam knite Darem nie puka Zbaw iciel tam, gdzie rozgoci si przez

b e z b o n i niem oraln pras szatan Lecz otw orem stan mu drzwi, przez ktre

w e s z o pism o religijne Bdmy apostoam i Oto haso naszych drogich Zelato-

rw Nie zam ykajcie drzwi naszym pism om ! O to nasza proba do Was Kocham

A bonenci Wiemy, e panuje w ielka bieda, lecz znajdzie si te kilka groszy na mie

sic, a poytek z pisma i bogosawiestwa, jakie przynosi, warte s tej ofiary"'04.

Za czasw redakcji o T D rapiew skiego pism o zostao zepchnite w cie Nowy

redaktor o. Stanisaw Kubista, prokurator, dyrektor drukarni i wydawnictwa, daje

Skarbowi Rodzinnemu" now szans rozwoju. Dla porw niania w 1933 r. pismo

liczyo 16 stron wikszego form atu, w 1934 r. 24 strony, a ju w 1935 r. kady

num er liczy 32 strony W okresie 1925-26 Skarb Rodzinny" m ia format 29x22

cm, w latach 1927-34. gdy by poczony z Naszym M isjonarzem 27x20 cm

Kiedy wychodzi o ddzielnie w 1934 r.: 24x18 cm, za w 1935 r. 24x16,5 cm

a nakad z 11 tysicy podnis si na 18 tys egzem plarzy. W 1936 r. abonamen

tw byo ju 20 tys. R ektor liczy, e kolejny rok przyniesie 26 tys czytelnikw, byle

ich jednak tylko 21 tys. W 1938 r Skarb R odzinny" o si g n nakad 26 tys.!Ci

Skarb Rodzinny m ia ch a ra kte r oglnoreligijny, a je g o zadaniem byo budo

wanie wiary w spoeczestw ie polskim . Tego zadania w sw oich artykuach kompo

nowanych jako rozw aania, podejm ow a si rw nie o. S ta n isa w i to ju od pierw

szego numeru, ktry w yszed pod je g o redakcj. Byy to rozw aania majce na

celu ksztatowanie sum ie, postaw chrzecijaskich, ludzkiego, humanitarnego

postpowania Przez osiem pocztkow ych num erw byy one pisane zaraz na

pocztkowych stronach tego czasopism a i me byy podpisyw ane, ale gdy w nu

merze czwartym 1934 roku pow staa rubryka W cichej chw " z dopiskiem Roz

waania o wiernych p ra w d a ch "'16, o. S tanisaw za m ieci tu rozw aanie pi. Z # i

woam ktre zostao zaopatrzone num erem 9 1 byo p o d pisyw ane przez auto

ra 07 W szystkie nastpne o trzym yw ay ko le jn ju liczb a do koca istmena1

7
6
5
4
0

104 SR 15.1934 n r6 s 131.

105 Z Zie .nsk! Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce s 262, Beilrdge. s 300-30!
106 SR 15 1934 nr 5 S 73-74
107 Tame
 ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 51

tego cz a s o p is m a '0, W sum ie byo ich 73. Ich tytuy zwykle o k re la y p o d e jm o w a

ny w nich te m a t np W kajdanach n a o g u "1

1091
8
0 , W ie czn o"1'0, O z a d o u c z y n ie
4
3
2
0

niu sa k ra m e n ta ln y m ""1, O m oralnociach tego w ia ta ""2, O z a z d ro c i""3, O g rz e

chu n ie c z y s ty m "-d w a ro z w a a n ia "4.

S karb R odzinny" prezentow a opo w ia d an ia h istoryczne i le g e n d y115, w y j tk i

z klasyki p o ls k ie j"6, inform ow a o w aniejszych w yd a rze n ia ch p o lityczn ych i k o

cielnych m inionego m ie s i c a "7, zajm ow a si take p ro p a g o w a n ie m pism w e rb i-

s to w s k ic h 118, porusza n urtujcy sp o e cze stw o p o lskie p ro b le m a lko h o lizm u ,

zw aszcza w rd m o d z ie y "9, o m aw ia niektre pro b le m y relig ijn e spoe czn oci

p o ls k ie j120, ja k np artyku o. Kubisty pt. Nie tylko Chleba, ale m io ci"121, czy te

K ryzys m d ro ci"122, Bez ograniczenia d a w a j"123. W tym o sta tn im stw ierdza: N ie

bj si, e bdziesz rozrzutnikiem , i sam zuboejesz, je li p e n ym i rkam i w y d a

w a bdziesz, nie twoje m ienie, ktre na pew no je st m ae, a le tw o je serce Nie

tylko nie zuboejesz, ale kady czyn m ioci p rzysporzy ci te g o na jce n niejsze g o

bogactw a, ja kie czow iek m oe posiada a ja kim je st m io 124.

S karb R odzinny" pisa o Kociele narodow ym i o innych zw i z ka ch w yzn a n io

w y c h 125, poucza o u czestnictw ie we m szy w., o istocie Dma Z a d u szn e g o , w y ja

n ia sens w it M atki Boej i uroczystoci p o w iconych w J ze fo w i i innym

p a tro n o m 126.

W pim ie znajdow ay si rw nie recenzje pozycji k si ko w ych 127. Byy prezen

to w a n e te ksty p rze d sta w ie 128, zam ieszczane d o w cipy i za b a w n e o p o w ia d a n ia 125.

108 SR 20 1939 nr 9 s. 259-260

109 SR 15:1934 nr 10. s. 217-218.
110 SR 5:1934 nr 12 $ 264-165
111 SR 17:1936 nr 1 s 5-6
112 SR 17:1936 nr 7. s. 193-194
113 SR 19 1938 nr 3. s 67-68; nr 4 s. 102-103
114 Tame
115 Zob SR 15:1934 nr 2 s 27-28; 20:1939 nr 1. s. 9-11,
116 Zob. SR 15:1934 nr 2. s. 39-40.
117 Tame oraz SR 17:1936 nr 7 s. 222-223.
118 Zob SR 15:1934 nr 3 okadka s 2.
119 Zob SR 18:1937 nr 2. s. 46-47; nr 8. s. 242-243.
120 SR 11919 nr 7. s. 198
121 SR 19 1938 nr 12. s. 353-354.
122 SR 20 1939 nr 2 s. 33-34.
123 SR 20 1939 nr 7 s. 193-194
124 Tame ^ Zob. SR 1 1919 nr 7 s. 198.
126 Zob. SR 14 1933 nr 9 s 130-131; nr 10. s 1 4 6 ,149 -15 2; nr 11. s 162.
127 Zob. SR 14 1923 nr 9 s. 143.
128 Zob SR 14 1933 nr 8 s 118-119
129 Zob SR 14 1933 nr 4 s .6 4
 ^ c,e i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisly

O p r c z te g o fu n kc jo n o w a a staa rubryka w yd a rze re lig ijn y c h '" .Skarb Rodzir

n y" z a jm o w a si ta ke akcj budzenia po w o a k a p a s k ic h Z a chca do wsp

p ra c y na rzecz m isji, zwaszcza poprzez zb ie ra n ie z n a c z k w '11 i przynalenoci di

Z w i z k u M sza ln e g o ' W ystpow a ta ke w o b ro n ie w ia ry " P row adzi rwnie,

sta y d zia R odzina i w ychow anie ', gdzie autorzy a rtyku w om aw iali waniejsze

p ro b le m y z tej dziedziny. Poza tym prezentow a c a ga m w yd a w n ictw ksiko

w y c h i c z a s o p is m R e k la m o w a p o n a d to p o d p a k i w g lo w e , wykonywant

w G rnej G rupie o ra z p ochodzce z tego sam ego r d a proroczki pogody

pom ys zostat przyjty od w spbraci ze Steylu S zata gra ficzn a bya zrmeowa

na i tworzyy j najczciej ryciny, rysunki, drzew oryty, pod ktrym i widniej nie

kiedy podpisy W D rapiew skiego. W acawa K w ia tko w skie g o O prcz tego upla

stycznieniu tekstw suyy reprodukcje zaczerpnite z czasopism zagranicznych

zwaszcza z w e rb isto w skie g o M issionsbote"'*'.

O S tanisaw pisa ju w czeniej na am ach S karbu R odzinnego ", zanim zoslai

redaktorem tego pism a, a naw et ju wtedy, gdy by je szcze alu m n e m w Wyszym

Sem inanum M isyjnym w St. Gabriel W padzierniku w num erze pierwszym z 1923

roku zam ieci sw o je opow iadanie w D ziale m isyjnym " pt. . M aryja zwyciya"--

Jest to w zruszajcy obraz - egnanie si syna A ndrzeja z m atk, ktry po zoe

niu egzam inu dojrzaroc: postanaw ia zosta m isjonarzem . D okonyw a te opra

cow a artykuw, opow iada i pow ieci, m. in. C zysty ja k zoto" M. Eisfeld'36, kt

re w ychodziy na a m a ch S karbu R o d zin n e g o " w o d c in k a c h '37, ja k rwnie:

i tum acze z jzyka francuskiego np. Tragiczna w yp ra w a do miasta", czy te

niem ieckiego jak np. Kamie probierczy" Ludwiki W e s tk irc h '38, ktry przetuma

czy za zgod autorki W dziale D zi i ju tro " z d o piskiem z w anych zagadnie*

obecnej doby zam ieci artyku pt. Tu C hrystus - tu A n ty c h ry s t39 mwicy na

tle Kongresu Eucharystycznego, bdcym w spaniaym pochodem Chrystusa Kra

w H ostii utajonego, o rw noczesnym w zm aganiu si now ych przeladowa Ko-1

9
8
7
6
5
4
2
0
3

130 Zob SR 14:1933 nr 3 s 46

131 Zob SR 14 1933 nr 1, okadka s 3
132 Zob SR 14 1933 nr 1, okadka s 3
133 Zob SR 15:1934 nr 2. okadka s 4
134 Zob SR 15 1934 nr 2. okadka s 3, Formacja intelektualna, s 416-417
135 SR 5 1923-24 nr l .s 19
136 SR 13 1933 nr 6 s 93-94
137 SR 13 1933 nr 7 s. 701-102. nr 8 s. 119-121. nr 9 s 135-137 nr 10. s, 152-153.
138 SR 17 1936 nr 3 s ; nr4. s. 118-120; nr 5 $ 146-147
139 SR 15 1934 nr 12 s 226-227
____ _________ ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 53

cioa w M eksyku, przybie ra j cych o b licze szczeglnie fa n a tyczn e j n ie n a w i c i d o

Boga i religii P isa te opo w ia d a n ia , ktrych za d a n ie m byo uka za n ie b d n y c h

postaw i bdnego p ostp o w a n ia ludzi, lecz ce le m ich m iao by za w sze w s k a z a

nie w aciw ej drogi i w aciw e g o za ch o w yw a n ia si. Tak np. w o p o w ia d a n iu U le

czony chory" zaw ar stw ierdzenie, e je e li ch ce cie cie szy si zdrow iem to me

tylko m usicie by w strzem iliw i w je d ze niu i piciu, ale m u sicie te pilnie p ra c o

wa'' 40.

Z chw il objcia funkcji redaktora S karbu R od zin n e g o " o. S tanisaw z m ie n i

nie tylko fo rm a t1
141 ow ego m iesicznika, ale r w n ie i je g o o ka d k , ktra od s ty c z
0
4

nia 1934 r. bya ko lo ro w a 142 i z kadym m iesicem je j szata g ra fic z n a bya inna a

do m arca 1934 r W kw ietniu 1936 roku na okadce w id n ie je p rze d sta w io n a sc e

na z ycia w itej R od zin y143, ktra je st w ielokolorow a i nie z m ie n ia si ona ju do

koca istnienia S karbu R odzinnego", czyli do w ybuchu II w o jn y w ia to w e j. J e d y

nie w 1938 roku od pierw szego num eru w S karbie R odzinnym " z o s ta je za m ie sz

czony now y tytu P osaniec w. Jzefa144, ktry a przez dw a la ta u ka zyw a si na

la m ach S karbu R odzinnego" ja k o oddzielne czasopism o.

2.4. P o s a n ie c w. J z e fa "

Jego redaktorem jak rw nie i zaoycielem by o. S tanisaw K ubista. Jak in fo rm o

w a w sowie w s t p n y m , w przyszoci Posaniec w. Jzefa" m ia w ychodzi osob

no. O. R edaktor ufa. e now e pism o zdobdzie sobie z cza se m w ysta rcza j c

ilo czytelnikw i si usam odzielni. Oto co skonio o. St. K u b ist do podjcia

now ego przedsiw zicia: P rzede w szystkim gboka w d z i c z n o w zgldem n a

szego w itego O piekuna, ktrego o jco w sk tro skliw o w o k nas codziennie

odczuw am y. Jest to zaufanie do Niego, bo na Jego pom oc je ste m y zdani, tak

w duchow ych ja k i m aterialnych potrzebach naszej w ielkiej, bo przeszo 500 c z o n

kw liczcej rodziny. Jest to w kocu w yrane yczenie naszego g e n e ra ln e g o

p rzeoonego w R zym ie (...)" 145. P osaniec w i te g o Jzefa" speni ca kie m sw e

zadanie, jeeli w sercach czytelnikw wzbudzi zau fa n ie do w. P atrona i O p ie ku n a

i zaprow adzi do N iego bdcych w potrzebie. w i ty Jzef, bdm y te g o p e w n i,

140 SR 14 1933 nr 8 s 127

141 SR 15:1934 nr 1
142 SR 15:1934 nr 1, okadka s 1.
143 SR 17 1936 nr 4. okadka s 1
144 SR 19 1938 nr 1. okadka s 1
145 Formacja intelektualna, s. 425,
4 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty

lako dobry ojciec przygarnie wszystkich, co z ufn o ci do N iego si uciekaj i nie

dopuci nigdy, by odeszli od Niego bez pomocy'*

Pism o miao charakter zdecydow anie dew ocyjny A utoram i piszcym i w nim

prcz redaktora, mieli by czytelnicy, do czego zachca ich sam zaoyciel tego

pism a ' .A jeli ktokolwiek z czcicieli w Jzefa zechciaby publicznie na amach

.P osaca' przyczynie si do szerzenia czci do w P atrona czy to przez zasilanie

redakcji artykuem, czy te przez w dziczne ogoszenie doznanej opieki i pomocy

z ca gotowoci i w dzicznoci przyjmiemy wszelki choby najdrobniejszy przy.

czynek do osignicia w ytknitego sobie celu i aby jak najliczniejsi wierni byi

przewiadczeni o gbokiej sym bolice sw z dziejw w itych: Ite ad Joseph -

Idcie do Jzefa'" Przez to, pism o to miao charakter otw arty i pragno by wyra.

zem ywotnoci kultu w. Jzefa w ojczynie'*8.

.Posaniec w Jzefa mia charakter m iesicznika ilustrow anego. Zamiesz-

cza szereg artykuw o w Jzefie, ponadto wiersze, opow iadania, midzy innym

na temat Titamka. czy te pow ie pt. Krlowa M atam by '. ktrej autorem bj

0 St. Kubista. Bya to powie z puszcz afrykaskich osnuta na tle historycznych

w ydarze'*5 W ychodzia ona w odcinkach, poczw szy od num eru dziewitego

1938 r Czytelnicy n;e doczekali si jej zakoczenia, gdy z powodu wybuch:

II wojny wiatowej czasopism o to zostao zaw ieszone 50.

Pismo inform owao o yciu kocielnym , podawao w iadom oci z kraju i ze wia

ta. informowao o now ych w ydaw nictw ach, poruszao nurtu j ce problemy spo

eczne - np ydow stw a i stosunku do niego katolikw, prezentow ao opowiada

nia bdce tum aczeniam i z jzykw obcych. O prcz tego m iejsce w nim znalaz/

humor i rozryw ka'5' M iesicznik, zgodnie z za p o w ie d zi o R edaktora, posiada1

take specjaln rubryk w ktrej drukow ane byy publiczne podzikowania w

Jzefowi za otrzymane za Jego w staw iennictw em aski. Trzeba oglnie stwierdzi

e nie reprezentowao w ysokiego poziom u: byo prze zn a czo n e dla prostego lud:

1 przeze najczciej abonow ane1

152.
0
5
9
8
7
1
6
4

146 S l Kubista Sowo wstpne Posaniec w Jzefa 1 1938 nr 1 s 22-23

147 Posaniec sw Jzeta 1 1938 nr 1 s 38
148 Zob poszczeglne numery rocznikw 1938 11939 Komplet znajduje si w APPSVD.
149 Posaniec sw Jozefa 1:1938 nr 9. s 277-284, nr 10 s. 307-315; nr 11 s 340-347; nr 12 s 372-37
2 1939 nr 1 s 21-26
150 Posaniec w Jzefa 2 1939 s. 277-282
151 Formacja intelektualna, s 425
152 Zob poszczeglne numery rocznikw 1938 i 1939. Komplet znajduje si w APPSVD
 ____ _______ ycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 55

2.5. K a le nd arz Sowa B o e g o

Redakcj Kalendarza na rok 1934 przej o. S tanisaw Kubista i p ro w a d zi j a

do wybuchu w ojny We w rzeniu 1939 r. gotow y by ju kalendarz na rok 1940.

Niestety niewielka cz nakadu zostaa ro zp ro w a d zo n a ' . Pierwszy jego n u m e r

ukaza si na rok 1920 Przez sze lat nosi tytu .K a le n d a rz K rlow ej A p o sto w "

i zczony by pierwotnie z czasopism em Skarb Rodzinny" D opiero w roku 1926

wydano go pod tytuem Kalendarz Sowa Boego". M usiano go zm ieni z tej racji

e pod tym samym tytuem , ju od 1908 r. swoje czasopism o w ydaw ali Ksia

P allottyni'54

O bjto kalendarza w ahaa si m idzy 96 a 118 stronicam i. W 1926 r. by

form atu 22,5x16 cm. a w okresie od 1927 do 1940: 24x16,5 cm. N akad za cza

sw redakcji o. Piotra Goba spad, ale za czasw o. St K ubisty zacz si pod

nosi: w 1932 r. siga ponad 10 tys. egzem plarzy , a w 1936 roku w y n o s i ju 25

tys, egzemplarzy, by w 1938 roku osign nakad 32 tysicy1

156. W 1939 roku
4
1
3
5

w ydrukow ano ich 25 tysi c y '57.

W pocztkowej czci pism a zasadniczo znajdow ao si ka le n da riu m . Tam te

zam ieszczano przysowia, krtkie rozwaania, przypom nienia o p ra ca ch g o sp o

darskich na poszczeglne m iesice, inform acje na tem at s p o so b w wrenia

pogody, na tem at taryf pocztowych, doczano take w ykazy w i t ruchom ych

z kilkunastoletnim w yprzedzeniem 58. Na pocztku kadego m ie si ca p rezento

wano intencje apostolstw a m odlitwy - oglne i m isyjne159. P o zo sta w ia n o rw nie

m iejsce na notatki Term inarz zajm ow a zazw yczaj kilkanacie stro n P ozosta

cz materiau w ykorzystyw ano na publikow anie m ateriau m isyjnego i za p o

znaw anie czytelnikw z yciem Zgrom adzenia K siy W e rb ist w w P olsce i na

wiecie. M wiono o uroczystociach poegnania polskich w e rb ist w w yje d a j

cych na misje, z ktrych czsto zam ieszczano fo to g ra fie np w roczniku d z ie w i t

nastym zam ieszczono zdjcie przedstaw iajce p o egnanie polskich m isjo n a rzy

153 Zob J Wrblewski Regresy listw polskich misjonarzy Zgromadzenia Sowa Boego w latach
1918-1939. Pienino 1981 s. 8; Formacja intelektualna, s. 425
154 Z Zieliski Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce, s, 40 i 166.
155 Br Celestin St Joseph Grna Grupa Steyler Chronik 1932 nr 14 s 454
156 Beitrage s 2 2 9 1301. Z Zieliski Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce, s. 149.
157 Formacja intelektualna, s 426.
158 Zob rocznik 1928 i 1931 kalendarza
159 Zob rocznik 1938 kalendarza
56 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty

w yjedajcych z Grnej Grupy na misie zagraniczne Na zdjciu tym w rodku

Siedzi J E ks bp dr Okoniewski, ordynariusz diecezji chemiskiej, ktry w tych

uroczystociach brat u d z ia "

O Stanisaw bdc jeszcze w Seminarium w St Gabriel napisa artyku

do .Kalendarza Sowa Boego' na rok 1927 pt Poegnanie misjonarzy ", w kt

rym pisze .Dzie, w ktrym modzi misjonarze opuszczaj dom misyjny, zazwyczaj

jest dniem wielkiei uroczystoci Susznie albowiem dzie ten w yciu misjonarza

jest przeomowym Z tym dniem kohczy si |ego zaciszne ycie w murach klasz

tornych gdzie przez dugie lata nabywa wiedz i cnoty, potrzebne dla kapana-

misjonarza a rozpoczyna si dla niego praca wrd szerokiego wiata, praca

apostolska oema niebezpieczestw, zaparcia samego siebie i powicenia si

dla bliniego" Byty take informacje z zakresu polityki, o historii i yciu Kocio

a O St Kubista napisa artyku, jeszcze zanim zosta redaktorem owego kalen

darza ot .Strzecie si przed faszywymi prorokami "16* Jest on powicony sek-

a e adwentystw Prezentowano rozwaania, wiersze, skecze, anegdoty i humor

Przedstawiano kalendarz jarmarkw, dawano rady. jak pisa wnioski do urzdw

jak leczy, jak obchodzi si z domowymi przyrzdami elektrycznymi. Zamiesz

czano artykuy przyrodnicze i opowiadania, propagowano werbistowskie wydaw

nictwa a take Zwizek Mszalny1

2631
1
0
6 7 Wiele opowiada opracowywa sam o St
5
4
6

Kubista np .Zaczarow any korze - na podstawie hum orystycznej bajki K

Bttcheral64 .Tragiczne skutki lekkomylnego artu 65, ktre opracowa na pod

staw wspomnie lekarza, czy te .Donna Gracja"66 Napisa te humorystyczne

opowiadanie o pewnym ydzie, ktry podsucha rozmow Stacha i Szczsnego o

majcej si odby licytacji karczmy we wsi Makw Dziki temu byl ju pewny, e

bdzie ona naleaa tylko do niego, ale me przewidzia tego, e rozmwcy posta

nowili go za jego ciekawo ukara. Opowiadanie to zatytuowa Jak Moszek |

Fajgenblat. zamiast kupi dom, poszed bocianom nogi oglda"63.

160 KSB 19 193 9 s

161 St Kub-sla .Poegnanie misjonarzy" W KSB 7 1927 s 94
162 K S B U 1931 6 8 -7 0
163 Formacja infeielctuaina s 426
164 K S B 12 193 2 s 8 8 -9 5
165 K S B 1937 s 58-60
166 K S 8 9 192 9 s 4 1 -5 3
167 Tam e s 88-91
 Zycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty 57

Kalendarz zaopatrzony by w w ybr fotografii i rysunkw P rezentow a zn a cz

nie wyzszy poziom, anieli niektre poprzednio wym ienione m iesiczniki p o s ia

da bogatszy wybr tekstw, byl ciekawiej opracowany, chyba dlatego, e redak

torzy m ieli w icej czasu na przem ylenie kom pozycji, ni na przygotow anie

czasopism4*.

Kalendarz werbistowski me rni! si od innych tego typu wydawnictw Jedyn

cech odm ienn bya tre Szata graficzna bya wszdzie podobna, w tym take

fo rm a t'M Kalendarz Sowa Boego' w formie wydawanej w okresie midzywojen

nym wydrukowano rwnie po wojnie na rok 1 9 4 8 1 1949 K alendarz na rok 1950

by rwnie przygotowany, ale me mg si ukaza z powodu zakazu wadz pa

stwowych Przygotowywa go o Fr Fotek W duej mierze prezentoway one Zgro

madzenie werbistw i jego Polsk Prowincj. W iele te miejsca pow icono dzie

jo m wojennym polskich werbistw, a take tematyce m isyjnej '0. W kalendarzu na

rok 1948 znajduje si rwnie artyku o. Jzefa, powicony Ojcu Stanisawowi

Kubicie pt. Jak zgin dawny redaktor Kalendarza Sowa B oego 7

3. D zia a ln o p isa rska i a rty s ty c z n a

O Stanisaw Kubista oprcz swojej dziaalnoci pisarskiej, publicystycznej na a

mach wydawanych i redagowanych przez siebie p is m '72, pisa rwnie swoje opo

w iadania i refleksje oraz artykuy na amach innych czasopism Na przykad

w Naszym Misjonarzu" zacz je ju zamieszcza, gdy by jeszcze alumnem semi

narium w St Gabriel, napisa wtedy artyku Misje - a my", w ktrym pisze. Cho

nie mamy tak wielkich sukcesw w spieraniu misji m aterialnie od innych krajw,

w ktrych same dzieci rocznie wicej nazbieraj, anieli cay nasz nard. To je d

nak mamy inne bogactwa, ktre mog nas zaprowadzi w pierwsze szeregi naro

dw pracujcych dla misji. Jeszcze rodzina nasza stoi silnie na fundam encie w ia

ry, jeszcze w mej panuj moralno i cnota Dziecko w niej jest w ychowywane 1
2
0
7
9
8
6

168 Formacja intelektualna, s 426

169 Zob .Kalendarz Krlowej Apostow', wydawany przez Ksiy Pallotynw w Wadowicach na
rok 1926. 1927. 1931 Podane roczniki znajduj si w Bibliotece lskiej w Katowicach
170 Ustna relacja o Folka z 25 IX 1982 r , por te roczniki 1948 1 1949 kalendarza
171 KSB 21.1948 s 28-30
172 May Misjonarz" Kalendarz Maego Misjonarza', .Skarb Rodzinny' .Posaniec w Jzefa". .Kalen
darz Sowa Boego'
58 y c ie i d z ia a ln o b o g o s a w io n e g o o S ta n isa w a K u b is ty

w pobonoci i mezepsute jego serce zdolne je s l do najwikszych powice. To

je s t nasze bogactwo, to niewyczerpane kapitay, z ktrych bdziemy czerpali na
rzecz najdrogocenm ejsz dla misji, m ianowicie liczne pow oania" " Nastpnymi
byy Zakad Misyjny sw. Gabriela przy W iedniu wicenia kapaskie i prym-
cje " 4. .Rozmylanie e b ra k a "*
..Na W niebowstpienie P askie" ' . Powstay one jednak przed objciem funk
cji redaktorskiej o Stanisawa, czyli przed wrzeniem 1929 roku. kiedy to powie
rzono mu kierownictwo nad Maym M isjonarzem "'7 .
W rd utworw ktre charakteryzuj o. St Kubist jako pisarza na szczeg,
n uwag zasuguje powie pt. .Krzy i soce" ', ktra po raz pierwszy ukazy,
w aa si w odcinkach w .Maym Misjonarzu", poczwszy od numeru pierwszego,
rocznika smego, roku 1932 '"*. Rok pniej powie ta zostaa przerobiona na
dram at misyjny w opracowaniu Stelli Kozowskiej. Autor, Stanisaw Kubista, uj

w mm ten sam tem at, co w poprzedniej ksice, opracow ujc go jako dramat
a Pani Stella Kozowska daa mu szat wiersza biaego i jzyka jdrnego i obrazo

wego Skada si on z piciu aktw '40 i zbudowany by na w zr klasycznego dra

matu francuskiego z wolniejszym potraktowaniem m iejsca, czasu i scen zbioro

wych Sceny za odraajce odsunito za kulisy9 Dramat ten zosta wydrukowany

przez W ydawnictwo Misjonarzy Sowa Boego w Grnej Grupie, ktre informowa
o. e jego przypuszczalna cena bdzie wynosi 70 gr.192. Z chw il ukazania si

jego cena za jeden egzem plarz wynosia 1 z, przy zakupie 10 egzemplarzy uzy

skiwano 30% rabatu Bya te moliwo zakupu dodatku muzycznego do tej sztuk*

za 10 g r P o w i e t wydrukowao rwnie w ydawnictw o Drukarnia i Ksigar

nia sw. W ojciecha" w 1935 roku, ktra w yraaa sw oj w dziczno autorowi za

owe dzieo wzbogacajce n asz ubog w powieci literatur m isyjn'84. Tre jej
stanow i zm aganie si Krzya C hrystusow ego ze S ocem potnych Inkw1
2
0
9
8
6
5
4
3
7

173 NM 2.1926n f l. s 2
174 NM nr4 s 10
175 NM 31927 nr1 s 8
176 N M 4 1 9 2 8 nr 5 s 1 47 -14 8
177 Zob. 50 lal werbislw w Polsce (praca zbir) Pienino 1973. s, 110.
178 Zob R Maek (red J Werbto w Polsce Pienino 1982. s 93, KSB 1948 s 29. Beitrage s 229
179 N M 8:1932nr 1 s 4-13
180 NM 101 934 nr4 s 65, nr 5 s. 81; n r6. s. 98; nr 7 s. 113.
181 NM 121936 nr 2 s 63
182 NM9 I933nr 12 s. 193
183 NM 10:1934 nr 5. S 81; nr 6 s 98
184 NM 12:1936 nr 2 s 63
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 59

w Ameryce Poudniowej Najwiksze trudnoci sprawia Krzyowi p o d o n ie k t

rych Hiszpanw, ktrzy dla zota sprzysigaj si z arcykapanem S oca na w a d c

i doprowadzaj do wojny domowej. Cho ginie na szubienicy krl, cho m is jo n a

rza rozrywa na sztuki rozwcieczony tum, to tak gboko sign ju w pyw K rzya,

i nawraca przed mierci wadc jego wasny m odociany syn - n astpca je g o

ktry po wykryciu podoci arcykapana wiary pogaskiej staw ia krzy w w i ty n i

i na otarzu Soca.
Zaznaczy te trzeba, e dramat Krzy i Soce" zosta o d e g ra n y na G w ia z d
k 1933 r przez uczniw Zakadu w Grnej Grupie pod re yse ri sam ego autora
Cieszy si wielkim powodzeniem Efekty sceniczne dzikie gry, p rze p yszn a sala
tronowa Inki, groz przejmujca witynia Soca, przepikne o b rz d y w w ityni,
barwne stroje kapanw, dworu i suby, piewy i obrzdow y ko ro w d w w ityni,
kompozycje melodii o. J. Pietrka, wywary wielkie w raenie na w id z a c h '85.
O Stanisaw uoy rwnie tekst do utworu in s tru m e n ta ln o -w o k a ln e g o pt.
Misterium o witym powoaniu". Po raz pierwszy utw r ten zo s ta w y s ta w io n y
przez wychowankw w Grnej Grupie w wito patrona w. J z e fa w m arcu
1938 r.1
186. Drugim razem odegrano je 19 czerwca 1938 r. z oka zji p o e g n a n ia
5
8
misjonarzy wyjedajcych na misje zagraniczne. W yjedao o m iu braci. S pek
takl odby si wieczorem w auli po przemwieniu J E. ks. bpa D o m inika do ze b ra
nych goci 78
.
9
1
Inne wiksze utwory pira o. Stanisawa, ktre byy ju n a d m ie n io n e w tym
rozdziale to Krlowa M atam by' 8, Ra Kijow ska"169 ja ko o p ra c o w a n ie i K a
mie probierczy"'90, oraz Tragiczna wyprawa do m ia s ta "'911
2ja k o tu m a c z e n ie
9
z francuskiego, Dzwonek z Czarnohory"132, Brygida" - p o w ie o straconej k o ro
nie1931
, Donna Gracja"'94 Wrd piaskw Sahary" ja ko o p ra co w a n ie o raz Z a
5
4
9
czarowany korze"'95.

185 NM12 1936 nr 2. s. 63

186 NM 14 1938 nr 7 S. 218-219
187 N M 14 1938 nr 8 s. 2 54 -25 5
188 .Posaniec w. J ze la.
189 SR 19:1938 nr 1 .s 13-16
190 S R 17.1936 nr 4 s. 118-120.
191 SR 18:1937 n r 5 s. 148 -15 2
192 N M 12 1937 nr 5. s 141
193 N M 5 .1 9 3 0 nr 7 18. s. 2 0 0 -2 0 5 .
194 K S B 9 192 9 s 4 1 -5 3
195 KSB 15:1935 s. 8 8 -9 5
60 2, 1dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty

O S tanisaw Kubista w swojej pracy pisarskiej uyw a nastpujcych podpi

s w autorskich S K \STk 0 S t . " . 0 Stan '.S ta ch - . 0 St K -'".S t K.Sl

G abne' Fr St K St Gabnei W asz O Stan . 0 Stanisaw W aszO Sta

nisaw - .0 Stan Kubista O St K u b is ta 1'*, X Stan Kubista-1"'

Na tak w>eK' dorobek pisarski i artystyczny o Kubisty zoyy si me tylko jego

zdolnoci i talent, ale rwnie penienie wielu odpow iedzialnych funkcji, ktre nie-

ecnokrotnie nagaday si na siebie, tworzc rw noczenie pew nego rodzaju

uzaleniony od siebie kom pleks Moliwe to byo jednak przede wszystkim dziki

tem u. e o Kubista mia wyrobione w sobie na stae takie cechy, ktre nie do

p u s z c z a j m oziiw oso rozczulania si nad sob i pobaliwoci Dlatego te jeeli

iuz podejmowa si czego, to stara si sprosta temu w caej peni i w jak najlep

szym stylu W jego dziaalnoci pisarskiej pomagay mu spraw owanie funkcji re

daktora i odpowiedzialno za jako i terminowe wychodzenie powierzonych pism

Od k dy o St Kubista zosta dyrektorem drukarni, sprawa terminowego uka

zywania si poszczeglnych pozycji w zasadzie zaleaa od mego Miao to rw

nie wielkie znaczenie w jego pracy redaktorskiej Funkcj dyrektora drukar

werbistowskiei w Grnej Grupie, peni od 1929 r. do wybuchu wojny, penic jed

noczenie funkcj prokuratora prowincjalnego210.1

5
4
3
0
2
8
7
6
9

196 Zob. NM 4 1928 nr 5 s 148

197 Zob SR 17 1936 nr 4 s 118-120. KSB 9 1929 s. 91
198 Zob NM 5 1930 nr 1 s 30. KSB 14 1934 s 18
199 Zob NM 5 1930 nr 4 s 101(115
200 Zob SR 19 1938 nr 12 s 354 1355; SR 1939 nr 2 s 34; nr 3 s 67; nr 7 s 194
201 Zob Posaniec w Jozefa 1 1938 nr 1 s 22-23; SR 15 1934 nr 4 s 73 KSB 1 1927 s 94
202 Zob NM 3 1927 nr 1 s 8
203 Zob NM 2'1926 nr 1 5.2 nr 4 s 10.
204 NM5 1930 nr 9 s 247
205 Zob NM 13 1937 nr 3 s 88. NM 5 1930 nr 2 s 54
206 Zob NM 5 1930 nr 7 18 s 215
207 Zob NM 5:1930 nr 10 s 268
208 Zob NM 5 1930 nr 9 s 231-238
209 Zob Posiaruec w Jozefa 1 I9 38nr9 s. 277 nr 10 s 307 nr 11 s 372
210 Formacja intelektualna s 412
 ycie i dziaalno bogosawionego o S tan isaw a K ubisty 6 1

III. O k r e s p r a c y o r g a n ic z n e j i p e d a g o g ic z n o -
w y c h o w a w c z e j o r a z la ta o k u p a c ji
i obozw

Do 1929 roku werbici nie posiadali wasnej drukarni Czasopisma, jak rw

nie ksiki i broszury, drukowane byy w drukarniach: Bronisawa Wrzciny
w Bytomiu, w Zakadach Wydawnictw Katolickich Reinhada Meyera w Raciborzu,
w czterech orodkach rybnickich lskich Zakadach Graficznych i wydawniczych
Polonia", Drukarni Roberta Barwika, Zakadach Graficznych Sztandaru Polskiego
i Gazety Rybnickiej" i w Ksigarni i Drukarni lskiej oraz w Drukarni Gosu
Wbrzeskiego" Bolesawa Szczuka w Wbrzenie i trzech placwkach grudzidz
kich: Drukarni Pomorskiej, Drukarni Izby Rzemielniczej i Drukarni Wiktora Kuler-
skiego'.
Z tego to powodu zawsze mylano o stworzeniu wasnej drukarni w Polsce. Ju
16 I 1925 r. o T Puchaa w licie pisanym z Grnej Grupy do rektora rybnickiego
informowa o chci kupna drukarni w Rybniku. Jednak Prowincja ze w Gabriela
w Mdling. ktremu podlegali werbici w Polsce, nie wyrazi na to zgody1
2 O Pu
chaa jednak nie ustpi i dnia 15 XII 1925 napisa do przeoonego generalnego
e myl o stworzeniu drukarni misyjnej w Polsce zyskaa poparcie wielu ojcw,
midzy innymi o. T. Drapiewskiego3. Z tego wzgldu w 1926 r postanowiono w y
sa jednego z braci. br. Gabriela Porschke do Steylu, w celu nauczenia go sztuki
drukarskiej4.

1 F orm acja in te le ktua ln a , s 410. E liw ka 60 lat Z grom adzenia Sow a Boego s 9. tre te ra tj
2 P ism o o T. P u ch a y d o rekto ra w R yb n iku z dn 16 I 1925. AP PS VD
3 P ism o o T P u ch a y do g e n e ra la tu z 3 X 1921 r A G S VD .
4 List o F r H e rod a d o p rze o o n e g o g e n e ra ln e g o z dn 22 XII 1926 r A G S V D
 62 Zycie, dziaalno Wuffos/.mwLwiogo o S ta n is ta w d K u b is ty

1- O St. K u b is ta ja k o d yre kto r d ru k a rn i

W 1929 roku kiedy to dy re k to ro m d ru k a rn i z o s ta o St K u b is ta za in sta lo w a
n o p ie rw s z e m a szyny d ru k a rs k ie ' N a p o c z tk u 1930 r g e n e ra a ! Zg rom adzen ia
S t w a B o e g o ze z w o li na k u p n o p o z o s ta y c h u rz d z e d ru k a rs k ic h , to teZ w po
o w ie 1930 r. s p ro w a d z o n o n a jb a rd z ie j p o trz e b n e m a s z y n y W s k a d w yposaenia
w eszry s zybka paska , ty p o g ra fic z n a m a s z y n a d ru k a rs k a T e rm o ' z un iw e rsa l
n y m a p a ra te m do p o d a w a n ia pa p ie ru . uZ yw ana a le z u p e n ie d o b ra , dociskow a,
ty g lo w a m a szyn a d ru k a rs k a .B n lla n t" z H o g e n s fo rt. u y w a n a m a s z y n a do falco-
w a m a a m i ca a ik u s z n a 4 czci, m a rk i ..B re h m e r'. n o w a m a s z y n a d o szycia
m a ro .K ra u s e ' o ra z je d n a m a s z y n a do z s z y w a n ia w fo rm ie z e s z y t w m a rk i .Per-
fe c lio n '* Z e ce rro a b y a c z y n n a ju 15 V 1931 r . Z n a jd o w a y s i w m e j linotyp
oraz m aa m a s z y n a s te re o ty p o w a , k t ra p o z w a la a na n a d a w a n ie fo rm ie drukar
s k ie j p o s ta c i c y lin d ry c z n e j, s to s o w a n e j w m a s z y n a c h ro ta c y jn y c h
Ze spraw ozdania z 11 II 1931 r. dow iadujem y si. e u rz d ze n ia drukarskie
kosztoway 84 tys z o ty c h * C aym zorganizow aniem za o e n ia d ru ka rn i zajmowa
si o S ta n is a w Kubista, ktry w 1931 r otrzym a na to p o zw o le n ie Wybudowa
nie jej nastpio w ycznie je g o staraniem Prace nad je j b u d o w b yy wycznie w
jego rkach, ja k te i dua cz rzeczy te ch nicznych s p ro w a d z a n y c h do jej wy
posaenia Stara* si rw noczenie o p o w i ksze n ie i d o b r ja k o braci jed
cych oo kraju w celu kolportau cza so p ism d ru k o w a n y c h w w e rb isto w skie j dru
kar Z powodu s iln e j ko n ku re n cji w kraju p r b o w a r w n ie m i d z y Polakarrv
w A m eryce P nocnej zd o b yw a a b o n a m e n t w M i d zy in n y m i r w n ie i z t my
l zosta wysani w 1931 r do U SA o K u p czyk i b r M eto d y, k t ry ta m pozosta
W nastpnych ju la ta ch re g u la rn ie p o sya n o p rz e s y k i d o U S A i B ra zylii Trudno
je s t je d n a k u chw yci ich lic z b * D nia trz e c ie g o c z e rw c a 1931 r na w i k s z chwa
l B o ' na cze N a jw i tsze j M a ryi P a n n y i J e j O b lu b ie c a w J ze fa oraz dla
w sp o m a g a n ia dziea n a w ra ca n ia p o g a n J E Ks. bp S ta n is a w W o jc ie c h Okomew
sk i D o k to r sw Teologu O rd y n a riu s z d ie c e z ji C h e m i s k ie j p o w i c i i otworzy
D ru k a rn i M is y jn w G rn e j G r u p ie '0 N a p a m i tk te g o a k tu w y d ru k o w a n o pod5
0
1
9
*8
6

5 Relacja br Pawia Alojzego G enka z 12 XI 1981 r A M P -n o

6 Form acja intelektualna s 411
Z Nowa drukarnia misyjna Nm 7 1931 nr 6 s 151
8 Beitrage s 90
9 Beitrage s 228
10 Nowa Drukarnia misyjna N M 7 1931 nr 7 s 166
 ycie > dziaaln o bogosaw ionego o, S tan isaw a K u b is ty 63

p r a s t e j e d r u k a r n i m n ie js z y d o k u m e n t w j z y k u a c i s k im , k t r y z o s t a p o d p i s a
ny p r z e z N a jp r z e w ie le b n ie js z e g o k s B is k u p a i w s z y s t k ic h o b e c n y c h n a t e j u r o
c z y s t o c i, w r d k t r y c h b y r w n ie o S t a n is a w K u b is t a " D o k u m e n t te n z o s ta
r w n ie z a m ie s z c z o n y n a s t r o n ie t y t u o w e j c z a s o p is m a N a s z M is jo n a r z " w n u m e
rz e s i d m y m w r o c z n ik u s i d m y m t e g o s a m e g o r o k u 2.
O g o d z in ie 9 3 0 k s B is k u p a O r d y n a r iu s z a p r z y w it a z a k a d b r a m t r y u m f a ln ,
c h o r g w ia m i p a p ie s k im i i n a r o d o w y m i. N a d z ie d z i c u w it a li G o m ie s z k a c y z a k a
d u o r a z k s i a p r o b o s z c z o w ie p r z y b y li z s s ie d z t w a : z B z o w a , z e w ie c ia .
z G r u d z i d z a , z L u b ie n ia , z J e e w a , z k s i d z e m K a r p i s k im z O s ie k a n a c z e le
Z w a d z w ie c k ic h p r z y b y li: p. s ta r o s ta K o w a ls k i z e w ie c ia , p W jt i p . S k u b a a .
S o t y s z G r n e j G r u p y Z N a jp r z e w ie le b n ie js z y m k s . B is k u p e m p r z y b y t a k e k s
I n f u a t B a r t k o w s k i O b e c n y b y te o. R e k to r D r a p ie w s k i. in ic ja t o r d r u k a r n i m is y j
nej i o R e g io n a H e r u d , k t r y K s B is k u p a w g o r c y c h s o w a c h p r o s i o p o w i c e
n ie d z ie a P o p o w i c e n iu i ty m b o g o s a w ie s t w e m B o g a n a jw y s z e g o . K o c io
a w i t e g o i k s B is k u p a o b d a r z o n a , r u s z y a n a s z a d r u k a r n ia z a n a c is k ie m
N a jp r z e w ie le b n ie js z e g o K s B is k u p a , n a w c z n ik p r d u e le k t r y c z n e g o " '3.
B u d y n e k d r u k a r n i s t a n n a m ie js c u d a w n e j k u n i i k u r n ik a , k t r e z p o w o d u
lic h e g o s t a n u t r z e b a b y o r o z e b r a . P o o w c e g y n a je j b u d o w d o s t a r c z y k o m in
z d a w n ie js z e j g o r z e ln i, k t r y ja k o n ie p o tr z e b n y z o s t a r o z e b r a n y *. D y r e k to r d r u
k a r n i, k t r y je d n o c z e n ie p e n i fu n k c j P r o k u r a t o r a d o m o w e g o i p r o w in c ja ln e g o .
o . S t a n is a w K u b is t a s t a r a s i ja k n a jm n ie js z y m n a k a d e m f in a n s o w y m z g r o m a
d z i w m ia r m o liw ie d o b r y s p r z t. C a y p o d s ta w o w y z e s t a w m a s z y n z o s ta
w z a s a d n ic z e j c z c i z a k u p io n y w N ie m c z e c h N ie k t re u r z d z e n ia , z w a s z c z a d r o b
n ie js z e o r a z c z c io n k i z o s t a y o d k u p io n e o d W ik t o r a K u le r s k ie g o . w a c ic ie la d r u
k a r n i p r a c u j c e j w G r u d z i d z u . P e w n ilo s p r z t u w n i s d o d r u k a r n i b r Le
o n a r d E d m u n d B o n a , k t r y w s t p i d o w e r b is t w w G r n e j G r u p ie w lis t o p a d z ie
1 9 3 1 r o k u '5. M ia o n p r z y g o t o w a n ie d o p r a c y d r u k a r s k ie j i w y d a w n ic z e j w y n ie s io
n e z d o m u r o d z in n e g o P r a c o w a w d r u k a m i u s w o je g o o jc a , k t r y p r o w a d z i te z
r e d a k c j c z a s o p is m a K u r ie r N a r o d o w y " B r a t E d m u n d B o n a w 1 9 2 2 a lb o 1 9 2 3
r o k u o d b y w G r u d z i d z u ro c z n y k u rs w d r u k a r n i W a d y s a w a K u l e r s k i e g o .
VI N M 9 1931 nr 7 S 165
12 N M 7 193 1 nr 7 s 1 6 5 .
13 N o w a d ru k a rn ia m is y jn a N M 7 19 3 1 nr 7 s 1 6 6 -1 6 7
14 Tam e
15 S t F o s e p h G r n a G ru p a . S te y le r C h ro n lk > n e u e F o lg 1 9 3 2 nr 14 s 4 5 3 * 4 5 4
 l y o e i aiialalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty

po ktrym wraz z 0|cem wydawa druki akcydensowe a pnie) szeslastostrom-

cow y m iesicznik Ojczyzna Dyrektor drukam i zyska) wic w osobie br E Bony

cennego pracownika ktorego w styczniu 1932 roku wysia na praktyk do St

Gabriel w Modling w celu leszcze lepszego poznania sztuki drukarskiej Dotar

tam 13 1 1932 r Po powrocie wrci do pracy w drukarni, gdzie sprawowa funkcj

seniora zecerm

W Grnej Grupie zasadniczo przygotowywano skad Matryce do ilustracji spro

wadzano z werpistowsMej drukarni ze Steylu klisze zamawiano take u Fidlera w

Poznaniu W te; dziedzinie wsppracowano rwnie z drukarniam i grudzidzki

m i ' Do drukami naleaa take mtroligatornia Opraw ksiek zajmowa si br

Grzegorz Frckowiak szycie czasopism natomiast naleao do innych braci',

a take kandydatw na braci i nowicjuszy O Stanisaw Kubista, zwaszcza przy

kocu miesica k.edy zblia si termin wysyki czasopism prosi o pomoc take

uczniw niszego sermnarium do pracy przy falcowaniu i skadaniu Praca ww

czas trwaa do pnych godzin nocnych*

Pocztki drukarni w Grnej Grupie me byy najatwiejsze, o czym wiadczy

fakt. ze pierwsze zeszyty czasopism werbistowskich na rok 1931 wyszy z czterna

stodniowym opnieniem Nastpne wychodziy ju punktualnie i drukowane byy

co ra z le p ie j'4 N u m e ry styczn io w e cza so p ism na rok 1933 w yszy take

z opnieniem - z powodu braku prdu zepsu si bowiem stary agregat1

202
9
8
7
1
6 1 Jed

nak zaistn enie samodzielnej misyjnej drukami ksiy werbistw miao wielkie zna

czenie me tylko dla utrzymania wydawnictwa i zakadu, ale take dla uprawiania

staej propagandy misyjnej wrd ludu i umoralmama go poprzez drukowanie

pisma Drukarnia ta w czasie kryzysu gospodarczego, gdzie czasopisma utraciy

duo abonentw, wprost ratowaa od katastrofy wydawnictwo2' Bya te jednym

z gwnych rde utrzymania me tylko zakadu w Grnej Grupie, ale take pozo

staych domow Prowincji ktre za rozprowadzenie czasopism otrzymyway 30%

zysku, a z kalendarzy 40%. Drukarnia i wydawnictwo byy wasnoci Prowincji

Kasa Prowincji otrzymywaa 5% dochodw i poza tym czysty zysk z pism, ktre

16 Formacja intelektualna s 411-412

17 Relacja br Leonarda Edmunda Bony z On 20111982 r AMP-no
18 Relacja Br Gabneia Porscbke z 7 111982 r AMP-Zno
19 Bertrage s 90
20 Zob MW 9 1933 nr 1 okadka s 2
21 Zob NM 10 1934 nr 10 s 157
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 65

szy do USA Drukarnia ponosia koszty rozporowadzema i reklamy A czkolw iek

drukarnia i wydawnictwo byy wasnoci Prowincji i drukarnia z domam i m isyjn y

mi bya cile powizana, to pomimo tego prowadzcy drukarni o Stram saw

K ubista, broni niezalenoci drukarni P ro w a d zi w asne rachunki i k o n to

w stosunku do Domu i do Prowincji, gdy uwaa, ze tylko tak w ydaw nictw o

i drukarnia mog si rozwija7'

Drukarnia w Grnej Grupie zasadniczo zostaa zbudowana na wyczny u y

tek werbistow i jako taka zwolniona bya od podatkw Niekiedy jednak realizow a

a zamwienia wydawcw z zewntrz, midzy innymi na prob ksiy grudzidz

kich odbijaa ..Tygodnik Parafialny parafii Rzymskokatolickiej w G rudzidzu", gdy

w drukarniach grudzidzkich mia miejsce strajk Byo to w 1935 roku'

Na trzy lata przed wybuchem II wojny wiatowej zakupiono nastpne maszyny,

w rd mch now o ffse to w oraz uyw an m aszyn ilu s tra c y jn z je d n e j

z drukar bydgoskich Br Franciszek Jan Bruski dorobi do niej specjalny przy

rzd do szlifowania pyt'* W 1939 r o. Stanisaw zorganizowa jeszcze je d n du

ilustracyjn maszyn drukarsk z Niemiec76, o ktrej w spom ina w licie do matki,

sistr i szwagrw Do drukarni trzeba byo wstawi now m aszyn, dosy drog,

bo kosztuje 22 tysice, teraz jeszcze przez 15 miesicy trzeba sp a ca "'6 Niedu

go jednak cieszy si z tego nabytku, gdy w styczniu 1940 roku N iem cy rozebrali

drukarni i cz maszyn wywieli, a cz przeznaczyli na zom Ks Henryk Ma

na Malak jako wiadek opisuje to wydarzenie Nastpnego dnia wezwano do

rozm ontowania drukarni zakonnej. O Liguda poinform owa, e ta drukarnia nie

dawno zostaa nabyta Prosi, by rozbiera j ostronie i ka kad cz oso b

no. Potem spakuje si do skrzy Zajechay (.. ) samochody. Ka te czci a d o

wa opatam i na samochody, te precyzyjne czci linotypw itd ..I tak w szystko to

idzie na szmelc" - objania dozorujcy esesm an77 w iadkiem tego w szystkiego

byl rwnie i o. Stanisaw Kubista Trudno je st w yrazi to. co przeywa i jak si

czu, gdy musia patrze na dew astacj i mszczenie dziea swojego ycia O Jzef

napisa o tym fakcie: P rzeyw a jeszcze bolesne godziny ogrjcowe, gdy zaczto

22 Beitrage s 228
23 Relacia bf Leonarda Edmunda Bony z dn. 20 II 1982. Z. Zieliski Bibliografia katolickich czasowy-
religi|nych w Polsce 1919-1939 lublin 1981 s. 309
24 Formacja intelektualna. s 411
25 KSB21 1948 s. 29.
26 Lisi do mamy, sistr i szwagrw z dn 25 V 1939 r. Grna Grupa W posiadaniu Gertrudy Dziubai*
27 H M Malak Klechy w obozach mierci T 1, Londyn 1960 s 47
66 2yC 4 > I o ii ia in o s c fxtX7Q5',d > ^ x '^ j O S lj'n s t , i , i K u b is ty

rozbiera <wywozie pikne maszyny arukarsKie oraz wszystkie inne urzdzenia i

zapasy papieru Serce m u krwawio gdy rnusi.il bezbronnie na to patrze Pan
Bg me o;t m u adnego blu. ale dowiadcza go jak zoto w o g n iu ''
Nie wszystkie maszyny drukarskie z Grnej Grupy zostay zniszczone pewna
'Cb czsc znalaza si w drukami grudzidzkiej Hoffmana, mekfore w Swieciu
najlepsze zas dostay si do Oanziger Vorposten - hitlerowskiej drukarni w Gda
s k u ' W pomieszczeniach byej drukarni hitlerowcy urzdzili magazyny szkl ap

tekarskiego a potem stolarni

Na :ak wszechstronn dziaalno o St Kubisty i na jej efektywno w du

m.erze miaN wpyw powierzone mu funkcje, a przede wszystkim nadzr finansowy

1 gospocafczy nie tylko nad Oomem Misyjnym w Grnej Grupie, ale take nad

caf Prowincj gdy zosta Prokuratorem

2 P ro ku rator D om u w G rnej G rupie i Prow incji

Jesema 1928 r przyby o St Kubista do Grnej Grupy, aby wkrtce zosta

Prokuratorem domowym ola 300 osb Najpniej w 1930 r. przej poza tym
Prokur Prowmcjatn' Troska o utrzymanie dom u, wyywienie tylu osb oraz

sprawowanie kontroli finansw caej prowincji, obejmujcej 4 domy misyjne, byty

,ego zadaniem Z penieniem tej funkcji wizao si wiele prac zwizanych

z utrzymaniem prowincji i jej rozwoju, co wizao si z realizacj wielu niezbdnych

nwestycr I tak ;uz w 1930 roku rozpoczto budow pomieszcze dla przyszej
drukami Potem postawiono kuni wozowni i sal gimnastyczn, ktra suya

ednoczesnie za aul oraz rzeni, zaopatrujc j w potrzebne maszyny. Nastp

nie po wybudowaniu cieplarni urzdzono kuchni Zakupiono te nowy sprzt w

postaci strugarki i obrabiarki, ktry otrzymaa stolarnia W krtce postarano si o

g a b m e t d e n ty s ty c z n y i w a rs z ta ty , s z e w s k i, k ra w ie c k i i in tro lig a to rski

W 1938 r pooono fundamenty pod ostatnie skrzydo domu, gdzie miay si

m ieo k la s y 1jadalnia Reszty me dokoczono, gdy przeszkodzi) temu wybuch

II wojny wiatowej1*2
1
3
9

23 KS8 21 19441 30
29 Relacja br Leonarda Edmunda Bony; dn 20111982 r AMP-ino
JO Relacja ustna W Jara Feliksa Kaiasa z dn 25IX 1982 r AMPzno
31 B titrig e s 228
32 KS821 1948 s 29
33 Formaqa inleisluaina s '86-187
 ycie i dziaalno bogoslawionogo o Stanisaw a K u b is ty 67

Dziaalno o Slanisawa Kubisty ja ko Prokuratora bya p ow szechnie u z n a w a

na i wysoko ceniona przez wszystkich, me tylko przez wyszych p rz e o o n y c h ra d

nych domowych czy tez prowincjalnych M wiono o mm, ze .zarzdzanie d o b re m

domu spoczywa w najlepszych rkach", on je s t ..jedynym i n ie sp o tyka n ym ' P rzy

caym zrozumieniu codziennych wydatkw, czu ciar dugw w obec G e n e ra ia tu .

ktry przez poyczk umoliwi rozbudow dom w P rzy tym me m g on c z a s o w o

spaci procentw z tej poyczki, jak rwnie kierow any rozsdkiem i ro z tro p n o

ci, me mg tez przeznaczy na to trzeciej czci w ydatkw prow incji, g d y w te

dy pozbawiby j rodkw do ycia Z tego to w zgldu me m g si przy czy d o

wydatkw na misje Generalat by w yrozum iay i cierpliw y w uiszczaniu n a le n o

ci. ze wzgldu na powszechne przekonanie i stw ierdzone d o w o dy so lid n o ci

ze strony Prokuratora Polskiej Prowincji, dlatego te me robi w i kszych trudnoci,

gdy wiadomo byo, e ma do czynienia z czowiekiem sum iennym , ktry me zm a r

nuje powierzonych mu pienidzy**.

W zwizku z cik sytuacj finansow stara si rnym i s p o so b a m i zdoby

pienidze na kontynuacj rozpocztych prac i na utrzym anie d o m w W ielki w kad

w budet domowy poszczeglnych domw, jak i p ro w in q i, s ta n o w iy d o ch o d y

z uruchomionej drukarni oraz z wydawanych czasopism , b ro szu r i ksiek oraz

z reklam w nich zamieszczanych. Powanym te rdem d o chodu byy g o s p o d a r

stwa rolne, ktre zapewniay podstawowy byt. Ze w znoszeniem o b ie kt w szo r

nie. Raz szybciej, innym razem troch wolniej, w zalenoci od tego, na ile byo

rodkw i pienidzy W licie do matki, sistr i szw agrw z dnia 25 m aja 1939 roku

pisze. Z budow idzie powoli, trzeba na dole duo dw igarw elaznych, a to

bardzo drogie Nie wiadomo te. jak Pan Bg pokieruje nam i, bo w ojna c i g le

niby na wosku"14.
Na Wielkanoc w 1937 roku miaa miejsce pierwsza kapitua prow incjalna. k t

rej obrady trwajce kilka dm odbyy si w Rybniku Zebrali si w tym celu c z o n k o

wie rady prowincjalnej, ktrymi, oprcz prokuratora prow incjalnego o S ta s m s a -

wa Kubisty byli: o. Ssaa i o. Liguda z o, Prow incjaem na czele163

6
5
4

34 Beitrage s 228
35 Lisi o Si Kubisty bo matki sistr i szwagrw i dn 25 V '939 r Goma Grupa W posiadaniu Gertrudy
Dziubala
36 Prowinciaiem w o w cza byl o Pu chaa
68 i dzuno/nos btogosfawionego o Stanisawo Kubisty

0|COwie R ektorzy domow w Rybniku o Herod, w Bruczkowie - o Drapiewski

za ra ze m cztonek rady pro^-ncjalnej w G rnej Grupie, o Joachim czyk mistrz

n o w icjuszw braci z Grnei Grupy o G rycm an, m istrz now icjuszw klerykw

z C hludow a o Mzyk zarazem czonek rady prow inqalno| i delegaci domw w

G m e j G rup>e - o Jo ze f w R yb n iku B ru czko w ie i C h lu d o w ie - o Danch

o Drobny Foiograh uczestnikw tei kapituy um ieszczono w czasopim ie Nasz

M isjo n a rc w numerze 6 na rok 1937 O Stanisaw Kubista stoi jako pierwszy

z lewej strony

Z chw .i powoania oo istnienia jeszcze |ednego domu, ktry w 1935 roku

zostaw zatoor yi w Cniudow ie z przeznaczeniem na nowicjat klerykw, o Stanisaw

,ao Prokurator P 'a w in q a in y mia dodatkowo jeszcze jeden obiekt do utrzyma

nia Prociem utrzym ania tego domu rozwiza przez to, e okrg rozprowadzania

czasopism nalecy do domu w Bruczkowie przeszed pod now icjat Dba o lo,

aby kady dom mia* swj udzia w zarabianiu na siebie i w ypracowyw aniu docho-

oow Umw-** s> rw nie z Prokuratorem Generalnym e zyski z niemieckich cza

sopism .Staat G o ie s ' ..Sant M ichael' rozprowadzanych dla niem ieckiej ludnoci

w Polsce zostan skierowane na now iqat W zwizku ze stale w zrastajc liczba

uczniw N aszego Sem inarium zmuszony byt do rozpoczcia w 1937/1938 roku

rozbudowy Grne. Grupy gdy brakowao pokoi dla wielu wychowankw-^ Ko

nieczno rozbudowy szkoy i jej zaplecza bya zwizana z w ielkim zainteresowa

niem misjami wrd przybywajcej do mej modziey, atw oci zdobycia, lamo,

wyksztacenia gdy opaty za nauk i internat nie byy zbyt wygrowane. Innym

Dardzo wanym czynnikiem powodujcym napyw chopcw do gimnazjum byo

przyznanie szkole niepenych praw pastw ow ych1" Miao to m iejsce 6 XII 1925

ro k u ' Natomiast pene prawa szk pastwowych. Gim nazjum w Grnej Grupie,

otrzym ao na rok szkolny 1928/1929'' Do roku szkolnego 1931/1932 pozwolenie

wydawano na przecig roku1- W roku szkolnym 1932/1933 udzielono rwnie

penych praw szkole, ale ju na czas nieograniczony'33

2
1
0
4
9
8
7
37 MM 13 1937 nr6 s '87
38 Beitrage s. 229
39 J ProtJii* Kromka Grnej Grupy Jubileuszowy Kalendarz Sowa Boego 1949 s 31
40 Kurzer Auszug aut 3er Chronik ron SI Joseph zu Grna Grupa 1925 AGSVD
41 T Eustachiewicz Sprawozdanie z Prywatnego Gimnazjum i Mskiego Towarzystwa Stowa Boego
w Gome/ Grupie Poznan 4 XI 1934 r WAPB
42 Pismo Kuratorium Okrgu Szkolnego Pomorskiego w Toruniu do dyrekcji Gimnazium Mskiego *
Grnej Grupie Toru 14 VI 1929 WAP0
43 Pismo A Michalika do Kuratorium Okrgu Szkolnego Pomorskiego (X O SP) z 10 VI1 1932 roku
 Zyoe i dziaalno bogosawionego o Stanisawa K ubisty 69

2 X I11933 roku zosta zatw ierdzony statut szkoy, ktry gosi, e je j a d m in is tra to

rem bya Polska Prowincja Towarzystwa Sowa Boego44 Z chwil przyznania szkole

tych upraw nie jej status wzrs, a tym sam ym i w ym agania w adz p a stw o w ych i

to me tylko co do poziom u nauczania, ale rw nie i co do pom ieszcze i w y p o s a

enia Dlatego te konieczna bya rozbudowa szkoy i internatu, aby tym w y m o

gom sprosta W tym celu zbudow ano w 1934 r. sal gim nastycz, a obok mej

um ieszczono azienki z 12 natryskam i Dla potrzeb w ychow ania fizycznego z b u

dow ano due boisko o powierzchni 1 ha. 3 mae boiska do siatkw ki i do kosza

oraz kort tenisowy41 W roku szkolnym 1929/30 poczyniono spore zakupy po m o

cy naukowych do lekcji relign, krajoznawstwa, botaniki, zoologu, fizyki, chemii, h i

gieny Zakupiono dwa fortepiany i kom plet instrum entw dtych, a sal gim na

styczn w yposaono w odpow iedni sprzt i zestaw gier sp o rto w y c h 40 Przez

nastpne lata w dalszym cigu w zbogacano w yposaenie tyche pracow ni a w

roku szkolnym 1933/34 wszystkie pracownie otrzym ay nowy sprzt. S zkoa nad

to posiadaa dwa diaskopy oraz jeden episkop4 Sam o tylko u rzdzenie gabinetu

fizycznego kosztow ao dwa tysice zotych4" Szkoa posiadaa r w n ie aparat ki

nem atograficzny dla film w w skotam ow ych4'4 W roku szkolnym 1933/34 bu

det szkoy przedstaw ia si duo lepiej ni w poprzednich latach na pomoce

naukowe do pracow ni w ydano - 4500 z, na podrczniki i b ibliotek - 2000 z. na

gabinet dentystyczny - 500 z, na opiek le k a rs k - 1500 z, na o p a ty za w zm o

on opiek - 300 z. na kancelari - 500 z. na opa - 3600 z. na w iato - 1300

z, na wod - 350 z, na odsetki za poyczk budow lan - 2500 z Najw icej

przypadao na utrzym anie nauczycieli, bo a 16980 z. ale ich pensje i tak me byy

z b y t w y g ro w a n e W s u m ie w y d a tk i w y n o s iy 3 4 3 6 0 z D o c h o d y z a *4
9
8
7
6
5

14 Statut Prywatnego Gimnazjum i Liceum Mskiego Towarzystwa Stwa Boego w Grnej Grupie
zatwierdzony przez Kuratonum Okrgu Szkolnego Poznaskiego w Poznaniu 2 XII 1933 r WAPB
Kuratorium Okrgu Szkolnego Pomorskiego Sygn 3061
45 D Jzef do Ministerstwa Wyzna Religijnych i Owiecenia Publicznego w sprawie prowadzenia
szkoy oglnoksztaccej stopnia licealnego Grna Grupa 20 V 1948 r APPSVD
46 A Michalik Spawozdame roczne za rok szkolny 1929/30 z 23 VII 1930 r s 17-18 WAPB Kuratonum
Okrgu Szkolnego Pomorskiego w Toruniu Sprawozdanie roczne Szkoy redniej Towarzystwa
Sowa Boego w Grnej Grupie 1929/30, 1930/31 Sygn 2759
47 Pomoce szkolne w Gimnazjum Mskim Towarzystwa Sowa Boego w Grnej Grupie Spis wedug
stanu na dzie 15 IX 1933 r WAPB Kuratonum Okrgu Szkolnego Pomorskiego Sygn 3061
48 A Michalik. J Prodlik opis protokou konferencji powizytacyjnej z 12 XI 1932 r WAPB Kuratonum
Okrgu Szkolnego Pomorskiego Sygn. 3061
49 T Eustachiewicz Sprawozdanie z wizytacji Prywatnego Gimnazjum Mskiego Towarzystwa Sowa
Boego w Gornei Grupie z 4 X11934 r, WAPB Kuratonum Okrgu Szkolnego Pomorskiego w Toruniu
Sprawozdania z wizytaqi Szk rednich Sygn 2805
 'O t-yOc > 7 Z - . * . luogasr. iwutogo o $t,nusU\\s<\ Kubisty

* w ysoko 33750 i> pochodziy z opat 133 uczniw. ktro wynosiy po 250 zl
rocznie Reszt dodaw.il zakon* Stele vs:r,1S(0|C0 ^0 ^ \ y u jr*vrnar>u. potrzoba

bodowy Kociom pomieszcze d ij uczniw 1ora.1 bM k na to rodkw spowodo

way ze w roku szkolnym 1938 39 uczniowie byi zobowizani prze2 11 miesicy

piacie czesne nwme i za internat Miesiczna opata od iednei osoby wynosia

50 z Wikszo eona* ucznow miaa zmZki Tylko 69 uczniw pacio pen na

leno 43 uczniw pacio 40 z 19 uczniw - 35 zl. 53 30 z 1 7 - 2 5 z, 20 - 20

z 9 - 15 2 5 - 10 ; i ucze 5 z a jedna osoba cakowicie bya zwolniona z

opat W te; oaacej syiuacii o St Kubista czu si bardzo potrzebny, aby pomc

i zaradzi ty m w y d a e m Zdecydowa si ograniczy wydatki na kuchni oraz

za'eo konfi-o >pilnowanie dokonywania przez uczniw opla 1 Wprowadzono

opaty za korzystanie z bibi oteki pacono naleno za usugi biurowe, uzyskano

'wnie docnoo ze sprzeday pomocy szkolnych, ktre byy juz nie wykorzysty

wane w nauczar . \ a docatm budet szkoy miaa wpyw bezpatna praca czon

kw Z g ro m a d z e n i S ow a B o e g o d y re k to ra 10 n a u c z y c ie li - ksiz

i szeregu orao zakonnych** W 1938 roku o Stanisaw Kubista by szczliwy e

udaw mu s< urso najkonieczniejsze opaty*

Opiek naa kolekcj misyjn w Grnej Grupie pow ierzono ojcom Piotrowi

Goibow Stan.siawowi Kubici aby sprawowali piecz nad c a o c i * Zbiory

w przewaajce; czci pochodziy z Nowej Gwinei Z pow odu ciasnoty w domu

me miay one staego pomieszczenia najczciej mona je byo znale poroz

wieszane w rnych pokojach wiele z nich grom adzono na strychu5

675
3
2
*5
0 8 Pocztki

zbiorow to ata 1931-33, kiedy to przywieziono do Grnej G rupy eksponaty przy

rodnicze nne Byy to przesyki pochodzce od o. Ludw ika G oba z Chin,

50 P Gob P-e niirarze Buflretu Gimnazjum Mskiego Towarzystwa Sowa Boego w Grnej Grupie
-1 '-* -i Grna G - u e j 3 X 1933 WAP8 Kuraionum Okrgu Szkolnego Pomorskiego Sygn
3061
5 t fleilrage t Z29
52 P Geab Sprawozdanie roczne za rok szkolny 1938/39 Prywatne Gimnazjum I Liceum Mskie Towa,
rrjsrwa Bczego a Grnej Grupie s 1 W WAPB Kuratorium Okrgu Szkolnego Pomorskiego
Sygn 3061
53 Beitrage s 229
iA P Gob Sprawozcani roczneza rok szkolny 1938/39 Prywalne Gimnazjum i liceum Mskie Tpwa-
rzfiiwa Sowa Boego wGrnej Grup* s 1 10 WAPB Kuralonum Okrgu Szkolnego Pomonkiegt
$>qn 3001
55 Beitrage s 229
56 Informaqao Fr Polka z U X 1975 r AMP-no
57 inlormaqa o S Makwwakaz 14 X 1975 r AMP-zno
58 mrormacyao f Gwienieckego z U X 1975 r AMP-zno
 Zycie i dziaalno bogosaw ionego o S ta n is a w a K u b is ty 71

1 o Stanisawa Cebulli z Brazylii, o Ryszarda Nowaka z Nowej G w in e i''

Jedn z form prezelac/i eksponatw byty wystaw y organizow ane poza d o m a m i
werbistowskimi O Stanisaw do kilku takich wystaw przygotow yw a e ksp o n a ty
Na wysawi w Warszawie zorganizowane! je sie n i 1932 roku1* , kt r otw orzy*
kardyna Kakowski, arcybiskup warszawski* Pom idzy eksponatam i, ja kie z o s ta
y zgromadzone przez wszystkie polskie zakony, zn a la zy si rw nie w e rb is to w -
skie. obejmujce nabytki pochodzce z Nowej G w inei6* Inna w ysta w a o tw a rta
bya d n ia 1 3 -2 2 IX 1938 r w V I h a li T a rg w P o z n a s k ic h w z w i z k u
z oglnopolskim Kongresem M isyjnym w Poznaniu E ksp o n a ty p re ze n to w a y r w
nie Now Gwine5
016
6
9 5
4
3
2
O Stanisaw Kubista zosta rwnie zauw aony ja ko w ych o w a w ca . W zw i zku
z tym 9 III 1929 roku ustanowiono go socjuszem m ag istra b ra c i" , kt ry m b y p o
nownie o Fr H e rud "1 Pom im o tak wielu zaj nigdy nie o d m a w ia u c z n io m s w o je
go czasu suc im ja ko spow iednik i ojcie c d uchow ny. B y n a z y w a n y cich ym
ojcem " i bardzo poszukiw any ja ko spow iednik66.
O Stanisaw Kubista penic w ie le urzdw i fu n k c ji p u b lic z n y c h o ra z b d c
jako kapan rw nie o so b publiczn zaw sze m ia styczn o z lu d m i i o d d z ia y w a
na nich me tylko poprzez prac i s w o j dzia a ln o , ale p rze d e w s z y s tk im p o p rz e z
sw oj osobow o

3. Stosunek o. Stanisawa Kubisty do ludzi

O S ta n isa w w ca e j rozcig o ci sza n o w a ka d e g o c z o w ie k a , je g o w o ln o i
godno. T trosk n a jle p ie j u w id o czn i w lis ta c h p is a n y c h d o d o m u . w k t ry c h
wyraa! sw j s z a c u n e k i w d z i c z n o n a jp ie rw ro d z ic o m a p o te m ro d z e s tw u
i caej rod zim e W li c ie n a p is a n y m za ra z po w y w i c e n iu n a k a p a n a m e o m ie s z
ka n a ty c h m ia s t p o s a c a e j ro d z in ie p o z o s ta e j w d o m u . s w o je b o g o s a w ie s tw o
i p o zd ro w ie n ia z z a p e w n ie n ie m , e b d z ie p a m i ta o w s z y s tk ic h p rz y o ta r z u .

59 Informacja o, S M akow iaka z 14 X 1975 r Am p-no

60 Zob NIM 1938 nr 12. s .3 4 5
61 NM 1932 nr 12 s 2 38 -23 9
62 W ystawa misyjna dekanatu chorzowskiego W W iadom oci D iece zjalne K atow ickie 11 1 9 3 6 m 9 s
375-376
63 Zob N M 1938 nr 12 s 346
64 Ernennungen Nuntius S V D 1929 nr 78. s 568
65 Elenchus Dloecesis Culm ensis 192 9 s 89
66 Beilrage s 229
 2 .2 2>c n ? d zu tcty to sc o Stan,staw a Kubisty

a M kze pros* o m odlitw za nrego Do oica zw raca si nazyw ajc go .Kochany

ta tiJ k o S io stry swe le nazywa zd ro b n ia li Stazja Trutka " Do m am y zwraca
si za w s z e z g o d n o c i i szacunkiem , posugujc si zw rotem ..Kochana Matko " '.
W p a d z ie r n ik u 936 oku rodzico o Stanisaw a Kubisty przeprow adzili si z
K o s tu c h n y do O chojca ulica Z ielon a 12 Z am ie szka li u sw o je j crki Anastazji,
k t ra wysza za m za A n to n ie g o l ip Rodzice zabrali ze sob najm odsze swe
d z ie c k o G ertrud W o sta tn ich latach sw ego ycia rod zice o S tanisaw a coraz
czscej p rze w /e ke chorow.il> Szczeglnie m atka bya po d da n a m czcym i
w> cze rp u j cy m c n o ro b o m D latego tez osoba m atki sta a za w sze na uw adze u o
S ta n is a w a Ktry na kadym kroku w yra a sw trosk i sta ra n ie o je j zdrowie
, O by Kochana M a tka ja ko p rze trw a a w i kszy w ysie k i d o ku czliw y czas zimowy
Bo/ si ze b d zie b a rd zo o sa b io n a i cie rpica O S ta n isa w K u b ista z caych
$r c h cia i ej u lzyc w cie rpien iu i za g o d zi boi, a nade w s z y s tk o p ra g n jej zdro-
w ia N*e s z c z d zi te w ysik w w zn a le zie n iu i d o sta rcze n iu p o trze b n ych lekw
P isze .W W a rsza w ie z a m w ie m le ka rstw o , od p isa li, e w y s y a j tylko na adres
za m a w ia j c e g o , d la te g o ta o k r n d ro g je szcze si m e z n a la z o na miejscu
b d z ie tu b o d a j ju t r o D o le g liw o c io m m atki m e p o m a g a y a d n e le ka rstw a 122
ipca ^939 roku zm ara w O ch o jcu . p rze yw szy 73 la t a p i m ie s i c y R ok wcze
n ie j m0 Kwietnia - zm ar o jcie c m a j c 76 lat i o sie m m ie s i c y P o g rz e b m atki by
osta tn i o k a z / d o s p o tk a n ia s ro d z in y z o. S ta n is a w e m S io s tra G e rtru d a wspo-
m na. e w te d y w id z ia a go p o ra z o s ta tn i P a k a nad tru m n m a tk i N a ten czas

zam ieszka w Kturckach u brata J o z e fa S io s tra z a p a m i ta a g o ja k o s m u tn ie pa

trz c e g o n a d o m ro d z in n y w O c h o jc u te so w a , k t re w y p o w ie d z ia . ..Bdziemy

n a d a l m o c iic s za rod za c w b d z ie m y p is a d o s ie b ie '

O S ta n is a w p rz e z c a y c z a s u trz y m y w a y w y k o n ta k t lis to w n y z c a najbli

s z a ro z m t nie tytko, g d y o d c z a s u d o c z a s u g o c i u s ie b ie w G rn e j Grupie

67 List o Si Kubisty do Ojca. Franka, A nastazji i Gertrudy St G abriel (b e z daty)

68 L u f o Sf Kubisty do rodzicw 2 a XII 1923 r St Gabriel
70 Li** o S f K u b is r/ do Antom ego Lipy G rna G ru pa (brak d aty) R e la c ja G ertru d y D ziu b a a z dn 3 0 1
'9 9 2 f
74 u s t o St K u rsfy do G e n ro d y K ub ista G rn a Grupa {b e z d a ty )
72 U t f d o A n to n ie g o U p y G rn a G rupa (ba z d a ty)
73 la m ie
74 K ro n ik a ro/m na K u b is t w a 8 W p o sia d a n iu G e rtru d y D z iu b a a
7$ Tame
76 R e la cja G e rtru d y Dziubala z 3 0 I 1992 r
 ycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 73

niektrych przedstawicieli rodziny Zazwyczaj byo to letni por w czasie w a k a

cyjnym Przyjedali wtedy do niego na urlop, najczciej odwiedza go brat J ze f

z on E m ili" Dwa razy by rw nie szw agier Antoni, m A nastazji78*

O Stanisaw stara si bardzo chtnie bra udzia we w szelkich u ro czysto

ciach rodzinnych, ale me zawsze byo to moliwe N iem niej je d n ak zabiega

0 to. by reszta rodziny uczestniczya w nich w caoci Tak byo, gdy przebyw ali u

mego na wakacjach Jzef z Emili, kiedy to nadesza od G e rtru d y w iadom o, e

Anastazja urodzia syna i zaprasza na chrzciny W tedy od razu pisa, eby natych

miast powiadomi, jeeli nie da si chrztu odoy, aby Emilia i Jzef zdrzyli70.

Jedynie raz o. Stanisawowi udao si bra udzia w uroczystoci w sposb

peny W ydarzeniem tym by lub siostry Gertrudy, ktrego udzieli je j osobicie

w lutym 1939 roku808

*. Z tego te powodu, a szczeglnie w okresie w it Boego
1

N arodzenia czsto tskni za wsplnie przeywanym i uroczystociam i yczy

bym sobie cho je d n W igili w dom u by z W ami, gdy przy takiej sposobnoci

najchtniej myli przebyw aj w domu Ale to tam darem ne uczucia. W i c w sze l

kiego W am w szystkim bogosaw iestwa, na wita take jak i te na N ow y Rok

N iem ale w kadym licie pisanym do rodzicw i rodziny w id n ie je pene troski

1 m iosnego przejcia zapytanie ..w domu w szystko jeszcze d o b rze ?

O S tanisaw tak jak o sw oich najbliszych, tak te i o innych, ja k rwnie

i o. przeoonych sw oich w yraa si jak najlepiej, z w ie lk rozw ag, u p rzejm oci

i z bojam , by przypadkiem kogokolw iek i czym kolw iek n ie ch ccy m e urazie O

now ym o. P row incjale pisa, gdy by jeszcze w St. G abriel K si d z czcigodny i

w itobliwy, m ech G o Pan Bg prow adzi w tym w ysokim i tru d n ym u rz d z ie '

B ardzo lubi dzieci i m odzie. artow a z nim i. baw i si i robi dla nich w iele

rnych niespodzianek. Dla siostrzeca Bernarda zrobi zd j cie m aego konika,

ktrego fo to g ra fi w ysa w licie, aby m alec m g si n a cie szy i bardziej s k u

tecznie p rzynagli rodzicw do w yjazdu do w ujka, bo g o jeszcze chcia p a ro m ie

sicznego urw isa zo b a czy i p o baw i si*J.

77 Lisi do rodzicw z 21 VII11933 t Goma Grupa

78 Relacja Gertrudy Dziobaa i 30 1 1992 r. 79 List do Rodzicw z 21 VIII 1933 r Grna Gruoa
80 Relacja Gertrudy Dziubaka z 3 0 1 1992.
81 Lisi o . St. Kubisty do rodzicw z 8 VI11923 r. St Gabriel
32 List o St. Kubisty do rodzicw z 3 X 1926 r St Gabnel
33 List o St Kubista do rodziny z 25 V 1939 r Grna Grupa
 ^ cie 1dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty____________

ycie oraz przykad jego rodziny nauczyy go by wraliwym na bied, krzywd

lu d z k pomzeme czowieka, dlatego te nie zmogy go nakazy gestapo zabrania-

ce w ypacania rachunkw Polakom oraz ich drwiny Rachunki dla Polakw

m oecie w kominie zapisywa' Pomimo to potrafi jeszcze da biednej wdowie

poyczk w wysokoci kilkuset zotych, przez co narazi si na utrat ycia, ale

obow izek sumienia przedkada nad ycie Ojciec Kubista gboko wierzy w

Opatrzno pomoc swoich Patronw, a szczeglnie wiele przypisywa opiece w

Jozefa Dlatego te z tego incydentu wyszed zwycisko w podwjny sposb, bc

gd', spojrza swoim gbokim wzrokiem gestapowcowi prosto w oczy, ten stawa

przed nim jakby zmierzony i rozbrojony si wysz848

*
5
O Stanisaw bardzo troszczy si o dom i wszystkich tam mieszkajcych, a

take pucujcych Cieszy si bardzo, e wychowankowie ufundowali i wystawili

pikny pomnik Anioowi Strowi, gdy w tak rojnym domu atwo o jakie nieszcz

cie Na k r tk o p rze d tym m iao m ie js c e ta k o w e w y d a rz e n ie , kiedy to

w stawie przy domu utono dwch parobkw z gospodarstwa O Stanisaw pisze

0 nich e byli :o dobrzy i pilni chopcy, niech im Pan Bg da wieczny spoczynek^

Najpeniejszy obraz relacji do ludzi w yciu o. Stanisawa Kubisty wyrazi si

1 ujawni w sytuacji wojny i bezporedniego zagroenia ze strony najedcy

4. Okres II w o jn y w ia to w e j i m ie r w obozie S a c h s e n c h a u s e n "

Z moliwoci wybuchu II w ojny wiatowej o. Kubista jak i cae nasze zgroma

dzenie liczyo si W domu misyjnym w. Jzefa w Grnej G rupie czyniono pewni

przygotowania obronne na wypadek nalotw Przeprow adzano z chopcami ju v

maju pewne wiczenia alarmowe, a mianowicie jak w razie nocnego alarmu szyt

ko i bez paniki maj si chroni w pewniejsze m iejsca"87' T spraw pozostawi;

Panu Bogu Jemu samemu oddawa si w opiek, poddajc si Jego woli, b

gotowy na wszelki dopust Boy47

84 O Jzef Jak zgin dawny redaktor .Kalendarza Sowa Boego W. KSB 21:1948 s 29
85 Ust o St Kubisty do rodmy z 25 V 1939 r. Grna Grupa
85 List St Kubisty do rodziny z 25 V 1939 r Grna Grupa
87 Tame .Nie wiadomo te jak Pan Bg pokieruje nami. bo wojna cigle niby na wosku, a jeli by na
ibadia io i lar trzeba zaraz zmyka, bo z granic Prus Wschodnich sigaj atwo artyleri (co 151
Ostatecznie mc z Boei woli si me dzieje wic pracuje si jak zwykle, bdc te goli
wszelki dupust BoZy Jaki on bdzie tak bdzie dobrze
 Zycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 75

Wkrtce nastpia niechciana, lecz spodziewana wojna Ju w trzecim dniu jej

trwania 3 IX 1939 r dom zosta zajty przez wojska nieprzyjacielskie'-' O Stan -
' saw opisuje te wydarzenia tak: W pierwszych dniach i nocach wojny mielimy

nieco grony widok na nieustannie wybuchajce granaty na przeciwlegej, po

tamtej stronie Wisy, fortecy grudzidzkiej, a nocami cay widnokrg by czerwony

1 od poarw W dodatku przy cigych nalotach lotniczych dzia trzs si cay

dom Dopiero w trzecim dniu zicia si nasza obawa, e ogie spadnie i po tej

stronie Wisy. Nastpi take silny, prawie dwugodzinny nalot okoo 20 samolotw
bombardujcych szos idc przez wie i obok nas"*9. W czasie tego bombardo

wania wszyscy rozbiegli si po parku i dziki temu wyszli z tej opresji cali

i zdrowi. Nie ucierpia te dom. Poleg tylko jeden z braci, ktry w czasie ataku

przeprawi si przez W is na drugi brzeg. Po tym zajciu wszystkich domownikw

i ca wie odprawiono do lasu. O St Kubista pozosta jeszcze z innymi ojcami w

wiosce, aby zaj si ofiaram i, zwaszcza umierajcymi. Zabitych nie mona byo

ju pogrzeba, stao si to dopiero po dniu wzgldnie po dwch dniach, kiedy to

okazao si, e pobyt w dom ach bdzie bardziej bezpieczny ni w lesie. W tym

celu o Stanisaw Kubista w raz z o rektorem A. Ligud wrcili na zw iady do zaka

du, moe troch nieopatrznie od strony parku, bo zaraz przywitay ich wystrzay

karabinowe. Na szczcie rycho porozum ieli si i weszli do domu zajtego ju

przez pancerny oddzia N azajutrz moga w rci i reszta dom ownikw W poowie

padziernika wsplnocie w Grnej Grupie w rczono zawiadom ienie od wadz cy

wilnych o wywaszczeniu. W szyscy mieli moliwie szybko opuci dom, ale jeszcze

w tym samym dniu, kiedy pierwsza grupa ju si egnaa, zawiadomiono wszyst

kich o nie opuszczaniu domu, e przybd jeszcze inni ksia1'0.

Istotnie par dni pniej przyw ieziono okoo 80 ksiy, z ktrych kilkunastu

w tydzie pniej przew ieziono gdzie indziej9 . Byli to ksia pochodzcy z archi

diecezji gnienieskiej i w ocaw skiej Z kocem listopada liczba obcych ksiy i

zakonnikw wynosia 68 osb. Internow ani m usieli codziennie rano i wieczorem

staw a do a p e lu i p rz y jm o w a p o le c e n ia h itle ro w c w w s p ra w ie p ra c y

38 Formacja intelektualna, s 187

39 Lisi St. Kubisty do rodziny z 23 X11939 t. Grna Grupa.
30 Tame.
31 J. Prodlik Kronika Grnej Grupy. KSB 1949 s 33. W poowie listopada auto ciarowe zabrato f
ksiy i klerykw i wywiozo do lasu, gdzie zostali rozstrzelani
 2yc i dziaalno bbQosaw\onego o Stanisawa Kubisty

w o g ro d zie przyklasztornym i na gospodarstwach niemieckich w Grnej Grupie,

o czyw icie bez wynagrodzenia0' Domownicy musieli skupie si na mmeiszym miej

scu spi na pododze, gdy ka trzeba byo odda Niemcom O Stanisaw me

n a rz e k a na ten stan rzeczy, gdy uwaa, e bez nich pi mu si lepiej.

W pierw szych miesicach mimo wszystko swobody byo dosy duo, pomimo nie

co przym usowej pracy do poudnia O Stanisaw, jak i inni chtnie pracowa, gdy

uwaat ze ta praca na wieym powietrzu, po tej dawniejszej pracy przy biurku,

je st dla mego odwieeniem

Jeszcze w listopadzie wszyscy utrzymywali si z wasnego gospodarstwa' , a

w kocu wydano zakaz wstpu i gospodarstwo oddano w zarzd Niemcowi Korf-

manowi W ten sposb pozbawiono mieszkacw rodkw do ycia. Jednak ofiar

no okolicznych rolnikw uchronia internowanych od m ierci godowej5'1. Pomi

mo tak trudnej i cikiej sytuacji o Stanisaw nie zaam yw a si, gdy mia swoje

r d a radoci, k t re p o zw alay mu za ch o w a do ko ca s w o j godno

i czowieczestwo Cieszy si e moe codziennie odpraw ia msz wit, e

jeszcze mog korzysta z kaplicy, cho ju pom niejszonej95.

5 111940 r zapowiedziano przez telefon, e przybd dwa autobusy i zabior

wszystkich Po rewizji bagau przy piekielnym krzyku esesm anw wtoczone

w s z y s tk ic h *s:zy do pojazdw, ktre pod eskort Policji ruszyy w kierunku Gda

ska Wrd przeszo 40 ksiy by te i o St. Kubista. Dla wielu z nich bya tj

droga do szybkiej m ierci5 Przy trzaskajcym mrozie przetransportowano wszys

kich do obozu .S tu tth o f pod Gdaskiem9'. W czasie tego transportu o. Stanisla

by ie ubrany, nie mia czapki, ale po drodze kto mu jak podrzuci98. Zdrw i

o. Kubisty me wytrzymywao warunkw obozowych. Dosta kataru kiszek. Nie mo <

jada strawy obozowej a diety me dawano Sab coraz wicej, bo pracowa j f

zdrowy przy szuflowaniu niegu. A byo to owej zim y tak w iele, e kady dzie I-

trzeba byo szuflowa, a noc spada nowy i po pracy z dnia poprzedniego ne z

byo ladu. Owej zimy Pan Bg dowiadcza wszystkich ostrym i m rozam i i duyi w

niegami.
92 Formacja intelektualna, s. 187 w
93 List o St Kubisty do rodziny z 23 X 11939 r Grna Grupa.
9<t List o St Kubisty do rodziny z 21 XI11939 r. Grna Grupa
95 List o St Kubisty do rodziny z 23 X 1 1939 r. Grna Grupa
96 J Prodlik Kronika Grnej Grupy. JKSB 22:1949 s 31-33
97 D Jozef Jak zamai oawny redaktor .Kalendarza Sowa Boego JKSB 22.1949 s. 30
98 Relacja Gertrudy Dziubay z 30 1 1992 r
 ycie i dziaalno bogosawionego o Stanisawa Kubisty 77

9 kwietnia 1940 r w zaplombowanych wagonach bydlcych wszyscy zostali

przewiezieni do obozu Sachsenchausen" pod Berlinem O Kubista ju wtedy byt

pardzo slaby, gdy do kataru kiszek doczyo si jeszcze zapalenie puc. Wiado
mo byo, e przy lakiej chorobie i w takich warunkach dugo nie wytrzyma. I rze

czywicie w ostatnich dniach swego ycia by ju tak saby, i nie potrafi

o wasnych siach chodzi na apele. Musieli go z obu stron podtrzymywa wsp

towarzysze obozowej niedoli, form alnie nie na plac obozowy, Na trzy dni przed

mierci oddzielono go od reszty winiw i umieszczono w ustpie, gdzie wyrzu

cano wszystkich, ktrzy byli kandydatami do bliskiej mierci. Lea na sienniku

bez pocieli i poduszki, nakryty ndznym kocem, ktrym przed snem (ktrego

nigdy w tych dniach nie zaznawa) okrywa go o. Jzef Zawsze by mu serdecznie

wdziczny i rado wiecia mu z oczu skoro go tylko zobaczy przychodzcego

mu z pomoc, by go um y i ubra. Owego wieczoru wyszepta po raz ostatni. J o

ju dugo me potrwa, jestem bardzo saby. Mj Boe tak chtnie wrcibym do

Grnej Grupy, ale Pan Bg - wida - ma inne zamiary Niech si dzieje wola

Boa . Wyspowiadany ukradkiem przez o. Dominika Jzefa, bo udzielanie wite

go sakram entu byo surow o w zbronione, ze spokojem o czekiw a spotkania

z Panem. Lecz me pozwolono mu spokojnie umrze, gdy blokowy baraku, bez

poredni przeoony winiw Niemiec, ktry by zawodowym przestpc i stwo

rzony na kata, nie darowaby sobie, eby ktry z duchownych, ktrych sowem i

czynem me nawidzi, odszed z tego wiata bez jego pomocy. Gdy tego dnia wszed

do baraku, powita wszystkich zw irzcym wzrokiem, ktry potem z szatask ra

doci spocz na o. Kubicie. Zbliy si do niego i rzek: Nie masz po co y".

3. Dominik Jzef tak opisuje t zbrodni i m czestwo swojego przyjaciela Ca

legm staje je d n nog na pieriach, d rug na gardle i silnym naciskiem miady

;oci klatki piersiowej i garda. Krtki charkot, niepozorne drganie miertelne

amkny ywot m czennika. Skorup cielesn wyrzucono do ustpu, skd po

wdrowaa dalej do k re m a to riu m ". Byo to 28 kwietnia 1949 roku '00.

O mierci o. Kubisty rodzina dow iedziaa si od o. ysika, ktry przyszed

cywilnym ubraniu i zaw iadom i o tym dziadka. Nastpne zawiadomienie przy-

do od o Heruda, ktry bardzo ubolew a nad m ierci wspbrata i pisa o mm, e

i9 D, Jzef. Jak zgin dawny redaktor Kalendarza Stawa Boego'. KSB 21:1948. s 28-30
0 R Maek. Werbici w Polsce (red ). Pienino 1982. s. 93.
 78 Z y c ie i d z ia a ln o bo g o s a w io n e g o o. S tanisaw a K u b is ty

go ceni bardzo wysoko. Natomiast o okolicznociach i sposobie zgadzenia o

Stanisawa i ostatnich chwilach jego ycia powiadomi rodzin o. J Kubica'0'

101 Relacja Gertrudy Dziubaa z 3 0 1 1992 r.

 Zycie i dziaalno bogosawionego o. Stanisawa Kubisty

Zakoczenie

W poszukiwaniu swojej tosamoci czowiek siga do rde, gdy spodziewa

si, i tam ley klucz do zrozumienia historii tego, co jest, a przede wszystkim
drugiego czowieka Ta myl towarzyszya mi przed i podczas pisania mniejszej
pracy. Chciaem pozna bliej Zgromadzenie Sowa Boego, jego duchowo -
sowem to, co Zaoyciel Arnold Janssen zawar w Konstytucji. Pragnieniem moim
byo rwnie signicie do korzeni Polskiej Prowincji SVD Wychodzc naprzeciw
tym osobistym zainteresowaniom zajem si monograficznym opracowaniem jed
nego z pionierw Polskiej Prowincji SVD, o. Stanisawem Kubist, kapanem, dusz
pasterzem, wychowawc modziey i dzieci, prokuratorem domowym i prowincjal-
nym, a przede wszystkim pisarzem i redaktorem czasopism werbistowskich Oprcz
tego budowniczym i kierownikiem drukarni, ktra swj rozwj w duej mierze Jemu
zawdzczaa Aby zrozumie ycie o. Stanisawa Kubisty, trzeba byo chocia po
bienie scharakteryzowa czasy, w ktrych y. Dla Polski by to okres zaborw i
trudnych dm wyzwolenia oraz organizaowania si pastwowoci polskiej.
Rodzina Kubistw dowiadczaa take w tym czasie wielu utrapie. Gospo
darstwo rolne, z ktrego utrzymywaa si nie zawsze byo wystarczajcym rod
kiem dochodw, a zarobki Ojca rodziny niewiele wnosiy do budetu domowego,
gdy byy nieregularne. W gospodarstwo trzeba byo woy wiele wysiku i pracy,
co przy nieustannej niepewnoci jutra mogo rodzi niech i apati. Do tego
dochodzi jeszcze mier dzieci: Pawa, ktry zgin na wojnie w Belgii, Jana. Wil
helma i Anny W tej sytuacji trudno byo zdoby si na wydatki zwizane
z ksztaceniem syna - Stanisawa, ktry przejawia takie chci. Rodzice jednak
cenili sobie wyksztacenie i byli gotowi ponosi wszelkie koszta i uciliwoci,
a wizao si to z utrat kolejnych rk do pracy. Donios rol w yciu Stanisawa
odegra wtedy jego brat Jzef, ktry sam, jako dobry jego przyjaciel, zobowiza
si finansowa jego nauk. W tym celu na ten okres zrezygnowa nawet z oen
ku Wspierany te by przez ksidza wikarego Michatz a, ktry wypisa mu opini
do Maego Seminarium Ksiy Werbistw w Nysie. W 1912 roku Stanisaw Kubi
 80 Zyi.:e i (.1/uv,yno$c blogosuwipnoijo o Stanisuwa Kubisty

sta rozpocz nauk w Nysie i ukoczy i dopiero w 1920 roku dyplomem matu

ra ln y m gc>z jego edukacj przerwaa wojna i suba w wojsku Nastpnie

w tym e samym roku wstpi do nowicjatu Zgromadzenia Sowa Boego w Sl
G abriel pod Wiedniem Po skoczonych studiach zosta wywicony na kapana

26 m aja 192 ' a nastpnie skierowany na szkolenie drukarzy w Niemczech

Wzywany piln potrzebdo Polski, obejmuje prac w redakcji i w wydawnictwie
W 1929 roku zostaje socjuszem magistra nowicjuszw - braci. W kolejnych la
tach ot'zymu;e coraz wicej trudnych i odpowiedzialnych funkcji, ktre wszystkie

w -anach swoich moliwoci i kompetencji, przyjmuje i spenia bez zarzutu

W czasie wojny wraz z innymi mieszkacami Domu i ksimi z rnych stron

Poisk lest ntenow any i dzieli ich los. a nastpnie zostaje przewieziony do obo

zw .S tu tth o f pod Gdaskiem, a stamtd do obozu S a c h s e n h a u s e n " pod

Ben nem Bardzo przeywa fakt dewastacji drukarni, maszyn i catego zaplecza,

ktrej dokonywa okupant na jego oczach Jednak pom im o tego przyjmowa to

wszystko ze spokojem i poddawa si woli Boej O dda Mu te swoje ycie

w mczeskiej mierci, do ktrej przyczyni si blokowy w obozie ..Sachsenhau

sen" Zmar 28 kwietnia 1940 roku.

Chcc najoglniej scharakteryzowa sylwetk o. St Kubisty, trzeba powie

dzie e z caiego serca ukocha Koci. Zgromadzenie i ludzi Nie potrafi przej

obojtnie obok adnego smutku i kogokolwiek pokrzyw dzonego i dotknitego

dowiadczeniem losowym Dba o dobr atmosfer rodzinn we wsplnocie se

minaryjnej ,ako wychowawca wykazywa ogromny zapal i trosk o powoania za-

konno-misyjne

W powyszej pracy pooono szczeglny akcent na chronologi w przedsla

wieniu ycia i dziaalnoci o. Stanisawa Kubisty. Po kadym z rozdziaw staranc

si krtko scharakteryzowa jego posta i osobowo. P odstaw do tego byy

przede wszystkim wspomnienia jego siostry pani G ertrudy D ziubaa i jego listy

oraz w duej mierze wzmianki o mm i jego dziaalnoci zaw arte w czasopismach,

ktrych sam by redaktorem Sam autor powstrzym uje si od osobistej oceny,

gdy takie byo zaoenie Fakty same m aj przem awia przez siebie. Z drugiej

strony pam i o o. Stanisawie Kubicie je st do dzi bardzo ywa w rd wsp

braci. a take wielu innych, ktrzy go znali W zw izku z p rocesem przygotowaw-

A
______ ____________ / y c i f i d / u i l a l n o b o g o s a w io n e g o o S ta n is a w a K u b is t y 31

czym do beatyfikacji jego posta jest coraz czciej i wszechstronniej omawiana

i przybliana take i tym. ktrzy do tej pory go nie znali i nic o nim nie wiedzieli
Jest to przede wszystkim zasug naszego prowincjalnego postulalura historyka
i archiwisty o Jzefa Arlika
Aby wic wyda obiektywny osad o o. Stanisawie Kubicie, trzeba by dotrze
do tych wszystkich, ktrzy go znali, a tych jest ju coraz mniej Wan rzecz na
tej drodze byoby te odzyskanie wypoyczonych, przez pewnego ksidza, o kt
rym wiadomo tylko, e obecnie ju nie yje, z naszego archiwum prowincjalnego
dokumentw dotyczcych o, Stanisawa Kubisty'02 Widzimy wic. e droga do
dalszych prac w tym kierunku jest otwarta.

102 Informacja F.Gosiemeckiego z dn. 17 V11992 r AMP-no.