artyku redaKCYJNY

EDITORIAL

Monika Ponichtera-Kasprzykowska1, Tomasz Sobw2

Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie

Adaptation and usage ofthe verbal fluency test in theworld
1
Studium Doktoranckie, Uniwersytet Medyczny w odzi
2
Zakad Psychologii Lekarskiej, Uniwersytet Medyczny w odzi
Correspondence to: Dr hab. n. med., prof. nadzw. Tomasz Sobw, Zakad Psychologii Lekarskiej, Uniwersytet Medyczny w odzi,
ul.Sterlinga 5, 91-425 d, tel.: +48 42 632 25 94, faks: +48 42 632 15 73, e-mail: tomasz.sobow@umed.lodz.pl

1
Doctoral Studies, Medical University of Lodz, Poland
2
Department of Medical Psychology, Medical University of Lodz, Poland
Correspondence: Tomasz Sobw, MD, PhD, Department of Medical Psychology, Medical University of d, Sterlinga 5, 91-425 d,
tel.: +48 42 632 25 94, fax: +48 42 632 15 73, e-mail: tomasz.sobow@umed.lodz.pl

Streszczenie
Cel: Test fluencji sownej to jedno znajbardziej znanych iuytecznych narzdzi neuropsychologicznych opierajcychsi
na diagnozie funkcji jzykowych. Celami pracy byy analiza iewaluacja adaptacji iwykorzystania tego testu na wiecie,
ze szczeglnym uwzgldnieniem sytuacji wPolsce. Materia imetody: Materia badawczy skompletowano wwyniku
przegldu elektronicznych baz danych. Cz prac wyodrbniono wsposb manualny. Uywano m.in. nastpujcych
sw kluczowych: verbal fluency, adaptation ofverbal fluency test, FAS, COWAT (Controlled Oral Word Association Test).
Ostatecznie do podstawowej analizy wczono 33 prace badawcze z23 krajw. Dodatkowo szczegowej ewaluacji
poddano 18 polskich prac wykorzystujcych test fluencji sownej. Wyniki: Wrd analizowanych prac najliczniejsz
grup stanowi badania normalizacyjne. Znacznie rzadziej uwzgldniasi pen adaptacj lingwistyczn. Obserwujesi
du dowolno pod wzgldem wyboru liter wariantu fonetycznego, nawet wrd badaczy zjednego kraju. Wnioski:
Wykorzystanie testu fluencji sownej wPolsce nie odbiega zasadniczo od tendencji midzynarodowych. Wystpuje
znaczna rnorodno, jeli chodzi osposb zaadaptowania narzdzia do potrzeb danej populacji iwjej obrbie.
Ze wzgldu na ma ilo danych porwnawczych wzakresie stosowanych wariantw fonetycznych testu nie mona
jednoznacznie wykaza przewagi oryginalnej wersji narzdzia bd rwnolegle wykorzystywanych zestaww liter.

Sowa kluczowe: test FAS, fluencja literowa, normalizacja

Abstract
Aim: The verbal fluency test isone ofthe best known and useful neuropsychological tools based on thelanguage functions
diagnosis. The study was aimed at analysis and evaluation ofadaptation and use ofthis test in theworld, with a special
emphasis on thesituation in Poland. Material and methods: The research material was completed due to a survey ofelectronic
databases. Some ofthe studies were singled out manually. Among other, thefollowing key words were used: verbal fluency,
adaptation ofverbal fluency test, FAS, COWAT (Controlled Oral Word Association Test). Finally, included into thebasic analysis
were 33 research articles from 23 countries. Additionally, thedetailed evaluation included 18 Polish tests, using theverbal
fluency test. Results: The greatest group among theanalysed studies was that ofstandardization studies. Far less frequently
included iscomplete linguistic adaptation. A high freedom isobserved within selection ofthe phonetic variant letters, even
among researchers from one country. Conclusions: Basically, theuse ofthe verbal fluency test in Poland does not diverge
from international tendencies. There isa considerable diversity as regards theway ofadaptation ofthe tool for thedemand
ofa given population and within it. Because oftoo few comparative data within theapplied phonetic variants ofthe test, we
cannot explicitly indicate a predominance oforiginal version ofthe tool orsimultaneously applied lists ofletters.

178 Key words: FAS test, letter fluency, normalization

DOI: 10.15557/PiPK.2014.0026 PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187

 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world
WSTP
Z P
godnie z literatur przedmiotu i powszechnym
przekonaniem diagnostyczna przydatno testw
psychologicznych zaley wznacznym stopniu od
czynnikw kulturowych. Adaptacja narzdzia badawczego
obejmuje wic szereg czynnoci zwizanych zjego przy-
stosowaniem do badania winnym kontekcie kulturowym.
Zpraktyki wynika, eszczeglnych trudnoci przysparza
adaptacja testw do cech systemowych danego jzyka. Wy-
maga ona specjalistycznej wiedzy jzykoznawczej, co nie-
jednokrotnie stanowi powany problem nie tylko dla psy-
chologa. Wprocedurze adaptacji lingwistycznej narzdzia
uwzgldniasi wiele aspektw, m.in. struktur wyrazw,
ich znaczenie, dugo (Kempler et al., 1998), atake (np.
wodniesieniu do testu fluencji sownej) liczb wyrazw na
okrelon liter (Kosmidis et al., 2004).
Istnieje szereg testw bazujcych na analizie funkcji jzy-
kowych. Jednym znajbardziej znanych iuytecznych jest
test fluencji sownej (verbal fluency test, VFT). Nie wymaga
on uycia skomplikowanych narzdzi ani procedur, mo-
na go zpowodzeniem stosowa wbadaniu przykowym.
Pacjenci najczciej postrzegaj test jako mao zagraajcy
(Stolarska et al., 2008).
Zpsychometrycznego punktu widzenia VFT pozwala na
wykrycie zaburze dotyczcych sfery poznawczej, wtym na
ocen wielu funkcji, m.in. pynnoci sownej, procesw uwa-
gi, szybkoci przetwarzania informacji, pamici operacyjnej
ifunkcji wykonawczych (Ruff et al., 1997). Nieprawidowo-
ci wzakresie wykonania testu mog wynika zwielu stanw
patologicznych, m.in. zchoroby Alzheimera, choroby Par-
kinsona czy otpie wywoanych HIV, schizofreni, depresj.
Najbardziej rozpowszechnione sdwie wersje VFT: posu-
gujcasi kryterium formalnym (literowym, ang. phonemic
fluency) ikryterium semantycznym (kategorialnym, ang.
semantic fluency). Test pynnoci semantycznej polega na
podaniu przez badanego jak najwikszej liczby sw nale-
cych do pewnej kategorii (np. owoce, warzywa, za-
wody, ostre przedmioty, kolory, produkty spoyw-
cze, imiona, czci garderoby).
Wfonetycznej wersji VFT badany generuje jak najwicej
sw zaczynajcychsi na dan liter. Wybr liter wiesi
znisk lub wysok frekwencj takich wyrazw wdanym j-
zyku. Czas na wykonanie kadego zadania wynosi zwykle
minut. Wyrniasi kilka fonetycznych wariantw testu,
zawierajcych rne zestawy liter, np. F, A, S wwersji ory-
ginalnej Thurstoneaczy P, R, Woraz C, F, L wControlled
Word Fluency Test (Mitrushina et al., 2005). Inne przyka-
dy to: P, D, S, T wTest ofVerbal Conceptualization and
Fluency czy F, A, S oraz B, H, R wDelisKaplan Exec-
utive Function System (Barry et al., 2008). Wbadaniach
polskich czsto wykorzystywane slitery K, M, P, S (Jo-
dzio, 2008; Szepietowska iGawda, 2011). Istniej empi-
ryczne dowody na to, eformy VFT rnisi midzy sob
poziomem trudnoci. Borkowski, Benton iSpreen, bazu-
jc na analizie sownika, zaklasyfikowali litery C, F, P, AiS
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
INTRODUCTION
ursuant to specialistic literature and common belief,
thediagnostic usefulness ofpsychological tests de-
pends largely on cultural factors. Therefore, adapta-
tion ofthe research tool comprises a number ofactivities
connected with itsadaptation to thestudy in another cul-
tural context. Practice indicates that special difficulties arise
from adaptation oftests to systemic traits ofa given lan-
guage. Itrequires specialistic linguistic knowledge, which
not infrequently constitutes a severe problem not only for
thepsychologist. The linguistic adaptation procedure ofthe
tool involves many aspects, including thestructure ofwords,
their meaning, length (Kempler et al., 1998) as well as
(e.g. with reference to theverbal fluency test) thenumber
ofwords per specific letter (Kosmidis et al., 2004).
There are a number oftests based on analysis oflanguage
functions. One ofthe best known and useful isthe ver-
bal fluency test (VFT). Itdoes not require theuse ofany
complicated tools orprocedures and may be successful-
ly used in thepoint-of-care testing. Patients usually per-
ceive thetest as insignificantly risky (Stolarska et al., 2008).
From thepsychometric point ofview theVFT allows to
discover thedisorders ofcognitive sphere, including eval-
uation ofmany functions, such as verbal fluency, processes
ofattention, information processing rate, working memo-
ry and executive functions (Ruff et al., 1997). Poor perfor-
mance ofthe test may result from many pathological con-
ditions, such as Alzheimers disease, Parkinsons disease
ordementias induced by HIV, schizophrenia ordepression.
Most prevalent are two versions ofVFT: using theformal
(letter-related) criterion, i.e. phonemic fluency and seman-
tic (category-related) criterion, i.e. semantic fluency. The
semantic fluency test consists in listing by theexamin-
er ofthe highest possible number ofwords belonging
to a certain category (e.g. fruit, vegetables, profes-
sions, sharp objects, colours, foodstuffs, names,
clothes).
In thephonetic version ofVFT therespondent generates
thehighest possible number ofwords beginning with a giv-
en letter. The choice ofletters depends on a low orhigh
frequency ofsuch words in a given language. Each task
isusually performed within one minute. Several phonet-
ic variants ofthe test are singled out, which contain dif-
ferent sets ofletters, e.g. F, A, S in Thurstones original
version orP, R, W and C, F, L in theControlled Word Flu-
ency Test (Mitrushina et al., 2005). Other examples: P, D,
S, T in theTest ofVerbal Conceptualization and Fluency
orF, A, S and B, H, R in DelisKaplan Executive Function
System (Barry et al., 2008). The Polish tests often use let-
ters K, M, P, S (Jodzio, 2008; Szepietowska and Gawda,
2011). There isempirical evidence that theVFT forms dif-
fer in thelevel ofdifficulty. Borkowski, Benton and Spreen,
based on thedictionary analysis, classified letters C, F, P,
A and S as theeasiest, while L and R as themost difficult
(Mitrushina et al., 2005). 179
 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world
jako najatwiejsze, L iR za jako najtrudniejsze (Mitru-
shina et al., 2005).
Wynik badania stanowi oglna liczba wypowiedzianych
sw, wtym intruzji (wyrazw wtrconych, nienalecych
do danej kategorii) iperseweracji (powtrze). Wanalizie
jakociowej, ktra bazuje na interpretacji sposobu wyko-
nania testu, uwzgldniasi wiele elementw, m.in. liczb,
rozmiar izawarto klasterw (wizek, grup, ang. clus-
tering) sw poczonych ze sob wpodkategorie zgod-
nie zkryterium oraz liczb przecze (ang. switching),
czyli przej od jednego do drugiego klastra (Troyer et al.,
1997). Analiza uwzgldniajca powysze elementy umo-
liwia okrelenie mechanizmw zaburze funkcji poznaw-
czych uosb zrnych grup klinicznych.
Uniwersalno iatwo zastosowania VFT sprawiaj, ina-
rzdzie to jest powszechnie wykorzystywane wpraktyce kli-
nicznej. Nie ma jednak zgodnoci co do kryterium wyboru
podkategorii semantycznych czy te liter wariantu fonetycz-
nego. Rnice wwersjach testu wystpuj nie tylko midzy ob-
szarami jzykowymi, lecz take wich obrbie. Jako przykad
niech posuy Polska, gdzie wykorzystujesi zarwno wariant
oryginalny (F, A, S), jak iinne litery (m.in. K, M, W, S, P).
Poniewa rnice midzykulturowe wpywaj na poziom
wykonania VFT, naley odpowiedzie na pytanie: jaka for-
ma przystosowania narzdzia do potrzeb danego obszaru
jzykowego jest najodpowiedniejsza? Gwnymi celami ni-
niejszej pracy byy wic analiza iewaluacja adaptacji iwy-
korzystania wariantu fonetycznego VFT, ze szczeglnym
uwzgldnieniem sytuacji wPolsce.
MATERIA IMETODY
Materia badawczy skompletowano wwyniku przegldu na-
stpujcych elektronicznych baz danych: PubMed, ScienceDi-
rect, Termedia iGoogle Scholar. Cz prac po wczeniejszej
weryfikacji elektronicznej wyodrbniono wsposb manual-
ny. Uywano nastpujcych sw kluczowych: verbal fluency,
adaptation ofverbal fluency test, normalization ofverbal fluency
test, FAS, COWAT (Controlled Oral Word Association Test).
Wsamej bazie PubMed zapomoc sowa kluczowego ver-
bal fluency zidentyfikowano 3644 potencjalne cytowania.
Zliczby tej wykluczono 141 prac pogldowych i539 opi-
sw przypadkw. Ostatecznie do podstawowej analizy w-
czono 33 prace badawcze z23 krajw: Arabii Saudyjskiej,
Argentyny, Belgii, Brazylii, Chin, Chorwacji, Danii, Finlan-
dii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Indii, Iranu, Izra-
ela, Japonii, Niemiec, Norwegii, Portugalii, RPA, Szwecji,
Tajlandii iTurcji. Dodatkowo szczegowej ewaluacji pod-
dano 18 polskich prac badawczych wykorzystujcych VFT.
Wobu przypadkach brano pod uwag zarwno stosowany
wariant testu, jak irodzaj przeprowadzonych bada.
Decyzj owyborze konkretnej pracy oparto na moliwoci
jej przyporzdkowania do jednej ztrzech kategorii:
adaptacja lingwistyczna badania, wktrych wybr
okrelonych liter wariantu fonetycznego zosta popar-
180 ty badaniami empirycznymi;
The outcome ofthe study isthe total number ofuttered
words, including intrusions (interjected words which do
not belong to a given category) and perseverances (repeti-
tions). The qualitative analysis which isbased on interpre-
tation ofthe way in which thetest isperformed, includes
many elements, e.g. thenumber, size and content ofclus-
terings words connected into subcategories according
to thecriterion and thenumber ofswitchings, i.e. pass-
ing from one cluster to another (Troyer et al., 1997). The
analysis involving theabove elements enables to specify
themechanisms ofdisturbed cognitive functions in indi-
viduals from different clinical groups.
Due to its universality and easiness of use, the VFT
isacommonly used tool in clinical practice. However,
there isno consistency as to thecriterion ofchoice ofse-
mantic subcategories orthe phonetic variant letters. Dif-
ferences in versions ofthe test occur not only between lan-
guage areas, but also within them. An example isPoland
where both original variant isused (F, A, S) and other let-
ters (including K, M, W, S, P).
As intercultural differences affect thelevel ofVFT per-
formance, we should answer thequestion: which form
ofadapting thetool to therequirements ofa given lan-
guage area isthe most appropriate? So themain objectives
ofthis research were: analysis and evaluation ofadapta-
tion and use ofthe VFT phonetic variant, with a special
regard to thesituation in Poland.
MATERIAL AND METHODS
The research material was completed according to thesur-
vey of the following electronic databases: PubMed,
ScienceDirect, Termedia and Google Scholar. Some ofthe
studies, following an earlier electronic verification, were
singled out manually. The following key words were used:
verbal fluency, adaptation ofverbal fluency test, normalization
ofverbal fluency test, FAS, COWAT (Controlled Oral Word
Association Test).
In thePubMed base itself, with thekey word verbal fluency
3644 potential quotations were identified. Excluded from
this number were 141 review articles and 539 case histo-
ries. Finally, included into theprimary analysis were 33 re-
search studies from 23 countries: Argentina, Belgium, Bra-
zil, China, Croatia, Denmark, Finland, France, Germany,
Greece, Holland, India, Iran, Israel, Japan, Norway, Portu-
gal, Saudi Arabia, South Africa, Spain, Sweden, Thailand
and Turkey. Additionally, 18 Polish research studies using
VFT were subjected to detailed evaluation. In both cases
both theused variant ofthe test and thetype ofperformed
studies were taken into account.
The decision about thechoice ofa concrete study was
based on a possibility to assign it to one ofthe three
categories:
linguistic adaptation theresearch in which thechoice
ofspecific letters ofthe phonetic variant was support-
ed by empirical studies;
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world

normalizacja badania, wktrych opracowano normy
dla wybranych grup, niezalenie od zastosowanego wa-
riantu liter;
inny typ bada m.in. badania korelacyjne, konfirma-
cyjne, wktrych analizowano zalenoci midzy pozio-
mem pynnoci sownej awybranymi zmiennymi (taki-
mi jak pe, wiek, wyksztacenie, konkretne dysfunkcje
fizyczne).
Uzyskane wyniki poddano nastpnie analizie ilociowej
ijakociowej.
normalization theresearch in which norms for selected
groups were developed, independently ofapplied vari-
ant ofletters;
another type ofresearch including correlating and
confirming studies in which therelationships between
thelevel ofverbal fluency and selected variables (such
as gender, age, education and concrete physical dysfunc-
tions) were analysed.
The obtained results were subjected to quantitative and
qualitative analysis.

WYNIKI RESULTS

Liczba prac badawczych Typ fluencji

Number ofresearch studies Type offluency
Fonetyczna Semantyczna Oba warianty
Phonetic Semantic Both variants
33 9 [1, 5, 17, 26, 32, 37, 47, 48, 57]* 4 [9, 10, 29, 39] 20 [2, 7, 8, 15, 16, 19, 20, 23, 27, 28, 34, 35,
36, 40, 41, 42, 44, 45, 49, 60]
Fluencja fonetyczna typ badania
Phonetic fluency type ofresearch
Adaptacja Normalizacja Inny typ (m.in. badania korelacyjne)
Adaptation Normalization Another type (incl. correlative research)
29 5 [1, 28, 37, 47, 48] 13 [2, 7, 8, 16, 19, 23, 32, 36, 42, 45, 49, 57, 60] 11 [5, 15, 17, 20, 26, 27, 34, 35, 40, 41, 44]
Wariant fonetyczny wPolsce
Phonetic variant in Poland
F, A, S K Inne zestawy
Other sets
18 5 [6, 22, 33, 43, 54] 7 [18, 51, 53, 55, 56, 61, 62] 6 [11, 12, 13, 14, 25, 50]
* Liczby wnawiasach kwadratowych to numery odpowiednich pozycji zwykazu pimiennictwa.
* Numbers in square brackets are numbers ofrelevant items from literature list.
Tab. 1. Oglna charakterystyka prac badawczych dotyczcych fluencji sownej
Tab. 1. General characteristics ofresearch on verbal fluency

Autor Kraj Stosowane litery Przedzia wiekowy Liczebno grupy badanej Uwagi
Author Country Used letters Age range Numerical strength ofthe research group Notes
Al-Ghatani et al., 2009 Arabia Saudyjska I taa, raa, waaw 1865 198 Adaptacja (+ normalizacja)
Saudi Arabia II qaaf, daal, siin Adaptation (+ normalization)
Butman et al., 2000 Argentyna P 1686 266 Normalizacja
Argentina Normalization
Miatton et al., 2004 Belgia N, A, K 2086 373 Normalizacja
Belgium Normalization
Senhorini et al., 2006 Brazylia F, A, S vs 1850 74 Adaptacja (+ normalizacja)
Brazil P, L, F, T, B, M, C, S, R, E, Adaptation (+ normalization)
V, A, G, D, N, I, O
Guernet Steiner et al., Brazylia F, A, S vs P 3080 48 Badanie korelacyjne
2008 Brazil Correlative research
Machado et al., 2009 Brazylia F, A, S >60 345 Normalizacja
Brazil Normalization
Mimica et al., 2011 Chorwacja K, P, S, M 1852 92 Adaptacja
Croatia Adaptation
Stokholm et al., 2012 Dania S 6087 100 Normalizacja
Denmark Normalization
Koivisto et al., 1992 Finlandia P, A, S 6877 403 Badanie korelacyjne
Finland Correlative research
Auriacombe et al., 2001 Francja P, L >65 1133 Normalizacja
France Normalization
Kosmidis et al., 2004 Grecja chi (X), sigma (S), 1879 300 Adaptacja (+ normalizacja)
Greece alpha (A) Adaptation (+ normalization) 181
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world

Autor Kraj Stosowane litery Przedzia wiekowy Liczebno grupy badanej Uwagi
Author Country Used letters Age range Numerical strength ofthe research group Notes
Buriel et al., 2004 Hiszpania F, A, S; 2049 146 Normalizacja badanie pilotaowe
Spain A, E, S litery Normalization pilot study
wykluczone
Pea-Casanova et al., Hiszpania P, M, R; 5094 346 Normalizacja
2009 Spain A, E, S litery Normalization
wykluczone
Van der Elst et al., 2006 Holandia Czteroliterowe wyrazy 2481 1856 Normalizacja
Holland zaczynajcesi na Normalization
liter M
Schmand et al., 2008 Holandia D, A, T 1789 200 Adaptacja (+ normalizacja)
Holland K, O, M Adaptation (+ normalization)
P, G, R
Ratcliff et al., 1998 Indie P, S (hindi) 3455 30 Badanie korelacyjne
India Correlative research
Mathuranath et al., 2003 Indie Pa (P) 5584 153 Badanie korelacyjne
India (malajalam) Correlative research
Nejati, Asadi, 2010 Iran J, F, K 2069 261 Badanie korelacyjne
Iran Correlative research
Ebrahimipour et al., Iran ( S), ( F), ( A) S=31,35 60 Badanie korelacyjne
2008 Iran Correlative research
Kav, 2005 Izrael Bet, gimel, shin 1885 369 Normalizacja
Israel Normalization
Ito et al., 2004 Japonia A, ka, shi 1891 1357 Normalizacja
Japan Normalization
Ito iHatta, 2006 Japonia A, ka, shi 60,4 1903 Normalizacja (badanie walidacyjne)
Japan Normalization (validation study)
Meinzer et al., 2009 Niemcy M, B 2033 33 Badanie korelacyjne
Germany 6488 Correlative research
Rodrguez-Aranda, Norwegia F, A, S 2088 105 Normalizacja
2003 Norway Normalization
Fernandes et al., 2007 Portugalia F, A, S >25 - Normalizacja
Portugal Normalization
Baufeldt, 2009 RPA L, B, S 825 269 Badanie korelacyjne
South Africa M, A, T (xhosa) Correlative research
Tallberg et al., 2008 Szwecja F, A, S 1689 165 Normalizacja
Sweden Normalization
Muangpaisan et al., Tajlandia Koh, soh >50 127 Badanie korelacyjne
2010 Thailand Correlative research
Kivircik Akdede et al., Turcja K, A, S S=32 45 Badanie konfirmacyjne
2005 Turkey Confirmative research

Tab. 2. Wariant fonetyczny testu fluencji sownej przegld bada

Tab. 2. Phonemic variant ofthe verbal fluency test areview

OMWIENIE DISCUSSION

Jak wynika zprzeprowadzonej analizy, test fluencji sow-
nej jest zpowodzeniem wykorzystywany przez przedstawi-
cieli rnych kultur ijzykw nie tylko jako indywidualne
narzdzie, lecz take jako cz szerszej baterii neuropsy-
chologicznej. Wwikszoci przedstawionych prac badaw-
czych (20) uwzgldniono oba warianty VFT: semantycz-
ny ifonetyczny.
Czsto wykorzystania podkategorii zwierzta wtestach
semantycznych potwierdza jej uniwersalny charakter, czy-
li stosunkowo ma wraliwo na czynniki kulturowe. Co
182 wicej, kategoria semantyczna to niekiedy jedyna moliwo
As theanalysis indicates, theverbal fluency test issuccess-
fully used by representatives ofdifferent cultures and lan-
guages not only as an individual tool but also as apart
of a more extensive neuropsychological battery. Most
ofthe presented research studies (20) involve both vari-
ants ofVFT: semantic and phonetic.
The frequency ofthe use ofsubcategory animals in se-
mantic tests confirms itsuniversal nature, i.e. a relative-
ly low sensitivity to culture factors. Moreover, theseman-
tic category issometimes theonly possibility to diagnose
theverbal fluency level. An example isthe Chinese language

PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187

 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world
diagnozy poziomu fluencji sownej. Przykadem jest tutaj
jzyk chiski, wktrym nie wyodrbniasi liter. Cz zna-
kw odpowiada okrelonym sylabom, wikszo ma jednak
odrbne znaczenia wyrazowe (Chan iPoon, 1999; Chan
iChen, 2004; Lee et al., 2002; Mok et al., 2004).
Znacznie bardziej skomplikowane jest zagadnienie warian-
tu literowego testu. Jak obrazuje tab. 2, wystpuje on za-
rwno wwersji oryginalnej, jak izzastosowaniem indy-
widualnego kryterium doboru liter (m.in. litery stosowane
umownie wdanym kraju lub wybr poparty badaniami
empirycznymi). Ponadto nawet wobrbie jednego obsza-
ru jzykowego (m.in. Holandia, Brazylia, Polska) wykorzy-
stujesi rne zestawy wariantu fonetycznego.
Jak wspomniano wczeniej, badania poddane analizie na-
le do trzech podstawowych obszarw: bada adapta-
cji lingwistycznej, bada normalizacyjnych, bada innego
typu, m.in. konfirmacyjnych, korelacyjnych.
Najliczniejsz grup stanowi badania normalizacyjne (13
spord 29 analizowanych prac). Obejmuj one rne gru-
py wiekowe idotycz zarwno osb zdrowych, jak itych
zrozmaitymi jednostkami chorobowymi, m.in. schizofre-
ni icukrzyc. Wtym miejscu naley nadmieni, edo po-
wyszej grupy zaliczono take nieliczne prace (np. zHisz-
panii iTurcji), ktrych autorzy wybr poszczeglnych liter
wkategorii fonetycznej uzasadniali wczeniejszymi bada-
niami empirycznymi (nie zostay one jednak wczone do
niniejszej analizy na wstpnym etapie selekcyjnym).
Jak obrazuj wyniki, znacznie rzadziej przeprowadzasi
pen adaptacj lingwistyczn (pi krajw: Arabia Sau-
dyjska, Brazylia, Chorwacja, Grecja, Holandia). Procedu-
ra adaptacyjna VFT moe przyjmowa nastpujce formy:
1. sprawdzenie wszystkich lub wikszoci liter alfabetu
danego jzyka, anastpnie wyodrbnienie tych najbar-
dziej adekwatnych do wersji oryginalnej (ewentualnie
zestaww liter ornych poziomach trudnoci);
2. wybr liter na podstawie analizy sownikowej ade-
kwatno liczby sw na dan liter wstosunku do ze-
stawu oryginalnego.
Pierwsze podejcie wybrali Senhorini et al. (2006). Autorzy
przedstawili ranking 17 liter, uszeregowanych wzalenoci
od frekwencji wyrazw generowanych przez osoby bada-
ne. Pozwolio to na wyodrbnienie liter ornym poziomie
trudnoci idokadne porwnanie zoryginaln wersj FAS.
Podobn procedur zastosowano wbadaniach chorwac-
kich (Mimica et al., 2011). Wbadaniach nad arabsk wer-
sj VFT wykorzystano dwa zestawy liter. Kada litera od-
powiadaa innemu poziomowi trudnoci, okrelonemu na
podstawie liczby sw wypowiadanych przez osoby bada-
ne (Al-Ghatani et al., 2009).
Drugie podejcie reprezentuj badania oparte na analizie
sownikowej. Adekwatne litery wyodrbniono na podsta-
wie liczby sw na t liter istniejcych wjzyku rodzimym
wstosunku do anglojzycznej wersji oryginalnej (Kosmi-
dis et al., 2004; Schmand et al., 2008).
Jak wynika z analizowanych prac, procedura adapta-
cji tak specyficznego narzdzia wymaga uwzgldnienia
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
in which no letters are distinguished. Some characters
match specific syllables, most, however, have separate
meanings ofthe words (Chan and Poon, 1999; Chan and
Chen, 2004; Lee et al., 2002; Mok et al., 2004).
Much more complicated isthe problem ofthe tests let-
ter variant. Astab. 2 indicates, it occurs both in original
version and with theuse ofindividual criterion ofletters
choice (including theletters used in a given country orthe
choice supported by empirical studies). Furthermore, even
within one language area (including Holland, Brazil, Po-
land) various sets ofthe phonetic variant are used.
As has been mentioned before, thestudies subjected to
analysis belong to three basic areas: studies oflinguistic
adaptation, normalization studies, and studies ofanother
type, e.g. confirmative and correlative.
The biggest group isthat ofnormalization studies (13
of29 analysed studies). They comprise various age groups
and refer to both healthy individuals and those affected
by various diseases, e.g. schizophrenia and diabetes. We
should mention herewith that included into this group
were, among other, scarce works (e.g. from Spain and Tur-
key), theauthors ofwhich explained thechoice ofindivid-
ual letters in phonetic category by referring to earlier em-
pirical studies (however, they were not included into this
analysis at theinitial selective stage).
As theresults indicate, a complete linguistic adaptation
iscarried out much less frequently (five countries: Brasil,
Croatia, Greece, Holland, Saudi Arabia). The VFT adap-
tational procedure may adopt thefollowing forms:
1. checking all ormost ofthe letters ofalphabet in a gi-
ven language, and then choosing those most adequate
for theoriginal version (or lists ofletters having diffe-
rent levels ofdifficulty);
2. choice ofletters according to vocabulary analysis
adequacy ofthe number ofwords per a given letter in
relation to theoriginal set.
The first approach was chosen by Senhorini et al. (2006).
The authors presented theranking of17 letters, arranged
according to thefrequency ofwords generated by theex-
amined people. Thisallowed singling out letters with dif-
ferent levels ofdifficulty and comparing precisely with
theoriginal version ofFAS. A similar procedure was used
in Croatian research (Mimica et al., 2011). In thestudies
on Arabic version ofVFT, two sets ofletters were used.
Each letter corresponded to a different level ofdifficulty
determined according to thenumber ofwords uttered by
theexamined people (Al-Ghatani et al., 2009).
The other approach isrepresented by thestudies based on
vocabulary analysis. Adequate letters were singled out ac-
cording to thenumber ofwords per this letter which ex-
ist in thenative language in relation to theEnglish origi-
nal version (Kosmidis et al., 2004; Schmand et al., 2008).
As results from analysed studies, theprocedure ofadapta-
tion ofsuch a specific tool requires involvement ofmany
factors, including individual characteristics of a given
language. For example, thepeople who speak Spanish 183
 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world
wielu czynnikw, m.in. indywidualnych cech danego jzy-
ka. Przykadowo osoby hiszpaskojzyczne generuj mniej
sw na litery F, A, S ni osoby anglojzyczne, co wyni-
ka zrnej czstoci wystpowania takich wyrazw wj-
zykach hiszpaskim iangielskim (Lpez iTaussig, 1991).
Inne badania wykazay, eHiszpanie wprzeciwiestwie
do Wietnamczykw iosb anglojzycznych wymieniaj
najmniej nazw zwierzt. Rnica ta ma zwizek zdugo-
ci sw: wjzyku hiszpaskim nazwy zwierzt sznacz-
nie dusze ni wwietnamskim (Kempler et al., 1998).
Liczn grup stanowi take badania korelacyjne ikon-
firmacyjne. Analizujesi wnich wpyw m.in. wieku, pci
iwyksztacenia na poziom pynnoci sownej (Auriacom-
be et al., 2001; Kosmidis et al., 2004; Mathuranath et al.,
2003). Cz bada zawiera analiz porwnawcz wykona-
nia VFT wgrupie osb zdrowych ichorych, m.in. ze stward-
nieniem rozsianym (Ebrahimipour et al., 2008), agodnymi
zaburzeniami poznawczymi (Muangpaisan et al., 2010),
zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi (Kivircik Akdede
et al., 2005). Wtym miejscu naley wspomnie, eistnie-
je stosunkowo niewiele dowodw na to, ipe wsposb
istotny rnicuje poziom wykonania VFT. Zdaniem czci
badaczy naley jednak opracowa odrbne normy dla ko-
biet imczyzn (Barr, 2003). Przewag kobiet potwierdzaj
niektre badania (Loonstra et al., 2001), winnych nie wy-
kryto tej zalenoci (Tombaugh et al., 1999).
Wpyw wieku iwyksztacenia na poziom wykonania testu
badano wielokrotnie, zuwzgldnieniem rnic wzakre-
sie kategorii semantycznej ifonetycznej (Guernet Steiner
et al., 2008; Koiovisto et al., 1992; Tombaugh et al., 1999).
Jaksi okazao, liczba generowanych sw maleje wraz
zwiekiem (Loonstra et al., 2001; Tombaugh et al., 1999).
Wyraniejszy spadek obserwujesi jednak wzakresie ka-
tegorii semantycznej (Auriacombe et al., 2001; Kosmidis
et al., 2004; Mathuranath et al., 2003). Pozytywn korela-
cj odnotowano rwnie midzy pynnoci sown apo-
ziomem wyksztacenia ilatami edukacji (Barry et al., 2008;
Ratcliff et al., 1998; Van der Elst et al., 2006).
Podczas przegldu polskiej literatury przedmiotu mona
zauway, emimo popularnoci testu fluencji sownej nie
ma publikacji na temat adaptacji lingwistycznej tego na-
rzdzia.
Wlicznych badaniach wykorzystujesi rne zestawy liter
(bd pojedyncze litery), m.in. M, P, K, Z, L (Daniluk, 2000;
Kierzynka et al., 2011), S, K, W(Stolarska et al., 2008), K, F
(Daniluk iSzepietowska, 2009a, 2009b; Daniluk et al., 2009)
lub K (Szatkowska et al., 2000; Szepietowska iLipian, 2012;
Talarowska et al., 2011; Waszkiewicz et al., 2012; Wysokiski
et al., 2010). Stosowanie ww. zestaww autorzy uzasadnia-
j frekwencj wyrazw na dan liter (np. K wysoka fre-
kwencja, F niska frekwencja). Znaczna cz badaczy sto-
suje oryginalny zestaw liter: F, A, S (Borkowska et al., 2006;
Kawa et al., 2008; Magierska et al., 2012; Puchowska-Flo-
rek et al., 2005; witalska, 2012).
Co wane, opracowano normy dla osb zdrowych, ze
184 schizofreni, z zaburzeniami ukadu nerwowego oraz
generate fewer words beginning with letters F, A, S than
theEnglish-speaking people, which results from a different
frequency ofthe occurrence ofsuch words in Spanish and
English (Lpez and Taussig, 1991). Other studies dem-
onstrated that theSpanish people unlike theVietnam-
ese and English-speaking people list thefewest names
ofanimals. Thisdifference isconnected with thelength
ofwords: in Spanish thenames ofanimals are much lon-
ger than in Vietnamese (Kempler et al., 1998).
Another large group isthat ofcorrelative and confirma-
tive studies. Analysed in these is, among others, theimpact
ofage, gender, and education on thelevel ofverbal fluency
(Auriacombe et al., 2001; Kosmidis et al., 2004; Mathura-
nath et al., 2003). Some studies contain a comparative
analysis ofVFT performance in thegroup ofhealthy and
ill people, including those with multiple sclerosis (Ebrahi-
mipour et al., 2008), mild cognitive disorders (Muangpai-
san et al., 2010) and obsessive-compulsive disorders (Ki-
vircik Akdede et al., 2005). We should herewith mention
that there isrelatively little evidence that gender significant-
ly differentiates thelevel ofVFT performance. However, in
theopinion ofsome researchers we should develop sepa-
rate norms for women and men (Barr, 2003). The predom-
inance ofwomen isconfirmed by some studies (Loonstra
et al., 2001), in other no such correlation was discovered
(Tombaugh et al., 1999).
The impact ofage and education on thelevel ofthe test
performance was investigated repeatedly, with thediffer-
ences within semantic and phonetic categories (Guernet
Steiner et al., 2008; Koiovisto et al., 1992; Tombaugh et al.,
1999). Asit appeared, thenumber ofgenerated words di-
minishes with age (Loonstra et al., 2001; Tombaugh et al.,
1999). However, a more evident decrease isobserved with-
in thesemantic category (Auriacombe et al., 2001; Kosmi-
dis et al., 2004; Mathuranath et al., 2003). A positive corre-
lation was also found between verbal fluency and thelevel
ofeducation and years ofeducation (Barry et al., 2008;
Ratcliff et al., 1998; Van der Elst et al., 2006).
During a survey ofPolish specialistic literature it can be no-
ticed that despite thepopularity ofthe verbal fluency test
there are no publications on linguistic adaptation ofthis tool.
In many studies various sets ofletters (or single letters)
are used, including M, P, K, Z, L (Daniluk, 2000; Kier-
zynka et al., 2011), S, K, W (Stolarska et al., 2008), K, F
(Daniluk and Szepietowska, 2009a, 2009b; Daniluk et al.,
2009) orK (Szatkowska et al., 2000; Szepietowska and
Lipian, 2012; Talarowska et al., 2011; Waszkiewicz et al.,
2012; Wysokiski et al., 2010). The authors justify theuse
ofthe above mentioned sets by thefrequency ofwords per
a given letter (e.g. K high frequency, F low frequen-
cy). A considerable part ofthe researchers use theoriginal
set ofletters: F, A, S (Borkowska et al., 2006; Kawa et al.,
2008; Magierska et al., 2012; Puchowska-Florek et al.,
2005; witalska, 2012).
Importantly, norms were developed for healthy peo-
ple, those with schizophrenia, with thenervous system
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world
zcukrzyc typu 1. i2. wwieku 1855 (kategorie: zwierz-
ta, ostre przedmioty, litera K) (Wysokiski et al., 2010).
Obszerne badania nad pynnoci semantyczn iliterow
wrnych fazach dorosoci przedstawiaj Daniluk iSze-
pietowska (2009a, 2009b).
VFT czsto stosujesi jako narzdzie pomiaru wrd osb
zdepresj iorganicznymi zaburzeniami depresyjnymi (Ta-
larowska et al., 2011), wprzebiegu zaburze afektywnych
dwubiegunowych (Daniluk et al., 2009) icukrzycy (Talarow-
ska et al., 2008). Ponadto opublikowano dane dotyczce wy-
konania testu przez dzieci wwieku 617 lat zproblemami
neurologicznymi (m.in. padaczk) (Stolarska et al., 2008)
iosoby zniewydolnoci nerek (Harciarek et al., 2012).
WNIOSKI
Jak wynika zprzeprowadzonej analizy, wykorzystanie VFT
wPolsce nie odbiega zasadniczo od tendencji midzynaro-
dowych. Obserwujesi znaczn rnorodno, jeli cho-
dzi osposb zaadaptowania testu do potrzeb populacji
iwjej obrbie. Najliczniejsz grup, niezalenie od stoso-
wanych wariantw narzdzia, tworz badania normaliza-
cyjne. Prace dotyczce adaptacji lingwistycznej stanowi
zdecydowan mniejszo.
Niewiele jest rwnie danych porwnawczych na temat
rnych wariantw fonetycznych VFT stosowanych wob-
rbie jednego obszaru jzykowego. Wzwizku zpowy-
szym sztywne trzymaniesi ustalonej konwencji nie ma
wprzypadku VFT przynajmniej wwarunkach polskich
empirycznego uzasadnienia. Zperspektywy neuropsycho-
logii ioglnych korzyci nauki istotne wydajesi zatem po-
szerzenie zakresu bada wtym obszarze.
Konflikt interesw
Autorzy nie zgaszaj adnych finansowych ani osobistych powiza zin-
nymi osobami lub organizacjami, ktre mogyby negatywnie wpyn na
tre publikacji oraz roci sobie prawo do tej publikacji.
PIMIENNICTWO:
BIBLIOGRAPHY:
1. Al-Ghatani AM, Obonsawin MC, Al Moutaery KR: Normative
data for thetwo equivalent forms ofthe Arabic verbal fluency
test. Pan Arab J Neurosurg 2009; 13: 5765.
2. Auriacombe S, Fabrigoule C, Lafont S et al.: Letter and catego-
ry fluency in normal elderly participants: apopulation based
study. Aging Neuropsychol Cogn 2001; 8: 98108.
3. Barr W: Neuropsychological testing ofhigh school athletes: pre-
liminary norms and test-retest indices. Arch Clin Neuropsychol
2003; 18: 91101.
4. Barry D, Bates ME, Labouvie E: FAS and CFL forms ofverbal
fluency differ in difficulty: ameta-analytic study. Appl Neuro-
psychol 2008; 15: 97106.
5. Baufeldt A: The effects ofeducation on phonemic verbal fluen-
cy performance: an original empirical study and meta-analysis.
ACSENT Laboratory, Department ofPsychology, University
ofCape Town 2009.
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
disorders, and with type 1 and 2 diabetes, aged 1855 (cat-
egories: animals, sharp objects, letter K) (Wysokiski
et al., 2010). Extensive studies on semantic and letter fluen-
cy in different phases ofadulthood are presented by Dani-
luk and Szepietowska (2009a, 2009b).
VFT isoften used as a measuring tool among patients with
depression and organic depressive disorders (Talarow
ska et al., 2011), in thecourse ofbipolar affective disor-
ders (Daniluk et al., 2009) and diabetes (Talarowska et al.,
2008). Furthermore, thedata related to performing thetest
by children aged 617 years with neurological problems
(including epilepsy) (Stolarska et al., 2008) and people with
renal failure (Harciarek et al., 2012) were published.
CONCLUSIONS
As results from theanalysis, theuse ofVFT in Poland
basically does not diverge from international tenden-
cies. Aconsiderable diversity isobserved within theway
ofadapting thetest for thepopulations needs. The most
numerous group, no matter which variants ofthe tool are
used, isformed by normalization studies. The studies on
linguistic adaptation are scarce.
Similarly, there are few comparative data about different
phonetic variants ofVFT used within one language area.
Therefore, rigid following ofthe established convention in
case ofVFT cannot be, at least in Polish conditions, jus-
tified empirically. From theperspective ofneuropsycholo-
gy and general benefits ofeducation, it seems important to
extend thescope ofresearch in this field.
Conflict ofinterest
The authors do not report any financial orpersonal connections with
other people ororganizations which could adversely affect thecontents
ofthe publication orclaim theright to this publication.
6. Borkowska A, Tomaszewska M, Wilko M et al.: Korzystne
efekty dodania walproinianu do leczenia donepezilem wchoro-
bie Alzheimera doniesienie wstpne. Farmakoter Psychiatr
Neurol 2006; 22: 1925.
7. Buriel Y, Gramunt-Fombuena N, Bhm P et al.: Fluencia ver-
bal. Estudio normativo piloto en una muestra espaola de adul-
tos jvenes (20 a49 aos). Neurologa 2004; 19: 153159.
8. Butman J, Allegri RF, Harris P et al.: Fluencia verbal en Espa-
ol. Datos normativos en Argentina. Medicina (Buenos Aires)
2000; 60: 561564.
9. Chan AS, Poon MW: Performance of7- to 95-year-old individ-
uals in aChinese version ofthe category fluency test. J Int Neu-
ropsychol Soc 1999; 5: 525533.
10. Chan RCK, Chen EYH: Development ofaChinese verbal flu-
ency test for theHong Kong psychiatric setting. Hong Kong
JPsychiatry 2004; 14: 811.
11. Daniluk B: Deficyty poznawcze u osoby z postpujcym
schorzeniem mzgu oetiologii naczyniowej. Neuropsycholo-
giczne studium przypadku. In: Borkowska A, Szepietowska E
(eds.): Diagnoza neuropsychologiczna. Metodologia imeto
dyka. Wyd. UMCS, Lublin 2000: 383405.
185
 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world
12. Daniluk B, Szepietowska EM: Pynno semantyczna iliterowa
osb wrnych fazach dorosoci cz I. Annales Universi-
tatis Mariae Curie-Skodowska. Sectio J: Paedagogia-Psycho-
logia 2009a; 22: 97110.
13. Daniluk B, Szepietowska EM: Pynno semantyczna iliterowa
osb wrnych fazach dorosoci czynniki modyfikujce
wykonanie zada fluencji sownej cz II. Annales Universi-
tatis Mariae Curie-Skodowska. Sectio J: Paedagogia-Psycho-
logia 2009b; 22: 111128.
14. Daniluk B, Szepietowska EM, Bukowska M: Fluencja sowna
uosb zdepresj wprzebiegu zaburze afektywnych dwubie-
gunowych. Neuropsychiatr Neuropsychol 2009; 4: 126136.
15. Ebrahimipour M, Shahbeigi S, Jenabi M et al.: Verbal fluency
performance in patients with multiple sclerosis. Iran J Neurol
2008; 7: 138142.
16. Fernandes S, Snchez JL, Silva C: Verbal fluency tests adapta-
tion in aPortuguese sample for executive functions evaluation.
Poster presented in the10th European Congress ofPsychology,
July 36, 2007, Prague.
17. Guernet Steiner VA, Mansur L, Brucki SM et al.: Phonemic ver-
bal fluency and age. Apreliminary study. Dement Neuropsychol
2008; 2: 328332.
18. Harciarek M, Williamson JB, Biedunkiewicz B et al.: Risk fac-
tors for selective cognitive decline in dialyzed patients with end-
stage renal disease: evidence from verbal fluency analysis. J Int
Neuropsychol Soc 2012; 18: 162167.
19. Ito E, Hatta T: [Reliability and validity ofverbal fluency tasks].
Jpn J Neuropsychol 2006; 22: 146152.
20. Ito E, Hatta T, Ito Y et al.: Performance ofverbal fluency tasks
in Japanese healthy adults. Effect ofgender, age and education
on theperformance. Jpn J Neuropsychol 2004; 20: 254263.
21. Jodzio K: Neuropsychologia intencjonalnego dziaania. Kon-
cepcje funkcji wykonawczych. Wyd. Naukowe Scholar, Warsza-
wa 2008.
22. Kawa A, Rzewuska M, Pirg-Balcerzak Aet al.: Analiza zale-
noci midzy przebiegiem schizofrenii wpocztkowym okresie
choroby adysfunkcjami poznawczymi po rednio 31 latach od
zachorowania. Farmakoter Psychiatr Neurol 2008; 1: 2532.
23. Kav G: Phonemic fluency, semantic fluency, and difference
scores: normative data for adult Hebrew speakers. J Clin Exp
Neuropsychol 2005; 27: 690699.
24. Kempler D, Teng EL, Dick M et al.: The effects ofage, educa-
tion, and ethnicity on verbal fluency. J Int Neuropsychol Soc
1998; 4: 531538.
25. Kierzynka A, Kamierski R, Kozubski W: Wyksztacenie azabu-
rzenia funkcji poznawczych uosb zchorob Parkinsona. Neu-
rol Neurochir Pol 2011; 45: 2431.
26. Kivircik Akdede BB, Alptekin K, Akvardar Y et al.: Quality oflife
in patients with obsessive-compulsive disorder: relations with
cognitive functions and clinical symptoms. Turk Psikiyatri Derg
2005; 16: 1319.
27. Koivisto K, Helkala EL, Reinikainen KJ et al.: Population-based
dementia screening program in Kuopio: theeffect ofeducation,
age, and sex on brief neuropsychological tests. J Geriatr Psychi-
atry Neurol 1992; 5: 162171.
28. Kosmidis MH, Vlahou CH, Panagiotaki P et al.: The verbal flu-
ency task in theGreek population: normative data, and cluster-
ing and switching strategies. J Int Neuropsychol Soc 2004; 10:
164172.
29. Lee T, Yuen K, Chan C: Normative data for neuropsychological
measures offluency, attention, and memory measures for Hong
Kong Chinese. J Clin Exp Neuropsychol 2002; 24: 615632.
30. Loonstra AS, Tarlow AR, Sellers AH: COWAT metanorms
across age, education, and gender. Appl Neuropsychol 2001; 8:
161166.
31. Lpez SR, Taussig MI: Cognitive-intellectual functioning
186 ofSpanish-speaking impaired and nonimpaired elderly: impli-
cations for culturally sensitive assessment. J Consult Clin Psych
1991; 3: 448454.
32. Machado TH, Fichman H, Santos EL et al.: Normative data for
healthy elderly on thephonemic verbal fluency task FAS.
Dement Neuropsychol 2009; 3: 5560.
33. Magierska J, Magierski R, Fendler et al.: Clinical application
ofthe Polish adaptation ofthe Montreal Cognitive Assesment
(MoCA) test in screening for cognitive impairment. Zastoso-
wanie polskiej adaptacji Montrealskiego Testu do Oceny Funk-
cji Poznawczych (MoCA) w przesiewowej ocenie funkcji
poznawczych. Neurol Neurochir Pol 2012; 46: 130139.
34. Mathuranath PS, George A, Cherian PJ et al.: Effects ofage,
education and gender on verbal fluency. J Clin Exp Neuropsy-
chol 2003; 25: 10571064.
35. Meinzer M, Flaisch T, Wilser L et al.: Neural signatures
ofsemantic and phonemic fluency in young and old adults.
JCogn Neurosci 2009; 21: 20072018.
36. Miatton M, Wolters M, Lannoo E et al.: Updated and extend-
ed flemish normative data ofcommonly used neuropsycholog-
ical tests. Psychol Belg 2004; 44: 189216.
37. Mimica N, Milas DZ, Joka S et al.: Avalidation study ofappro-
priate phonological verbal fluency stimulus letters for use with
Croatian speaking individuals. Coll Antropol 2011; 35 suppl. 1:
235238.
38. Mitrushina M, Boone KB, Razani J et al.: Handbook ofNor-
mative Data for Neuropsychological Assessment. Oxford Uni-
versity Press, Oxford 2005.
39. Mok EH, Lam LC, Chiu HF: Category verbal fluency test per-
formance in Chinese elderly with Alzheimers disease. Dement
Geriatr Cogn Disord 2004; 18: 120124.
40. Muangpaisan W, Intalapaporn S, Assantachai P: Digit span
and verbal fluency tests in patients with mild cognitive impair-
ment and normal subjects in Thai-community. J Med Assoc
Thai 2010; 93: 224230.
41. Nejati V, Asadi A: Semantic and phonemic verbal fluency in
blinds. J Psycholinguist Res 2010; 39: 235242.
42. Pea-Casanova J, Quiones-beda S, Gramunt-Fombuena
et al.: Spanish Multicenter Normative Studies (NEURONOR-
MA Project): norms for verbal fluency tests. Arch Clin Neuro-
psychol 2009; 24: 395411.
43. Puchowska-Florek M, Ksikiewicz B, Nowaczewska M: Ocena
przydatnoci wybranych skal itestw do oceny afazji upacjen-
tw wostrym okresie udaru mzgu. Udar Mzgu 2005; 7: 3947.
44. Ratcliff G, Ganguli M, Chandra V et al.: Effects ofliteracy on
measures ofword fluency. Brain Lang 1998; 61: 115122.
45. Rodrguez-Aranda C: Reduced writing and reading speed and
age-related changes in verbal fluency tasks. Clin Neuropsychol
2003; 17: 203215.
46. Ruff RM, Light RH, Parker SB et al.: The psychological con-
struct ofword fluency. Brain Lang 1997; 57: 394405.
47. Schmand B, Groenink SC, van den Dungen M: Letterfluency:
psychometrische eigenschappen en Nederlandse normen. Tijd-
schr Gerontol Geriatr 2008; 39: 6474.
48. Senhorini MC, Amaro E, de Mello Ayres Aet al.: Phonemic flu-
ency in Portuguese-speaking subjects in Brazil: ranking oflet-
ters. J Clin Exp Neuropsychol 2006; 28: 11911200.
49. Stokholm J, Jrgensen K, Vogel A: Performances on five verbal
fluency tests in ahealthy, elderly Danish sample. Neuropsychol
Dev Cogn B Aging Neuropsychol Cogn 2013; 20: 2233.
50. Stolarska U, Kroczka S, Gergont Aet al.: Test fluencji sownej
aspekty rozwojowe wnormie ipatologii. Przegl Lek 2008; 65:
764768.
51. Szatkowska I, Grabowska A, Szymaska O: Phonological and
semantic fluencias are mediated by different regions ofthe pre-
frontal cortex. Acta Neurobiol Exp (Wars) 2000; 60: 503508.
52. Szepietowska EM, Gawda B: ciekami fluencji werbalnej.
Wyd. UMCS, Lublin 2011.
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
 Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji sownej na wiecie / Adaptation and usage of the verbal fluency test in the world
53. Szepietowska EM, Lipian J: Fluencja sowna neutralna iafek-
tywna uchorych zuszkodzeniem prawej, lewej lub obu pkul
mzgu. Psychiatr Pol 2012; 46: 539551.
54. witalska J: Nasilenie irodzaj objaww afunkcjonowanie
poznawcze wchorobie afektywnej dwubiegunowej. Postpy
Psychiatr Neurol 2012; 21: 3742.
55. Talarowska M, Florkowski A, Gaecki P et al.: Zaburzenia funk-
cji poznawczych wrd chorych na cukrzyc. Pol Merkuriusz
Lek 2008; 15: 349355.
56. Talarowska M, Zboralski K, Gaecki P: Results ofthe verbal flu-
ency test among patients suffering from depressive disorders
and organic depressive disorders. Curr Probl Psychiatry 2011;
12: 397403.
57. Tallberg M, Ivachova E, Jones Tinghag K et al.: Swedish norms
for word fluency tests: FAS, animals and verbs. Scand J Psychol
2008; 49: 479485.
58. Tombaugh TN, Kozak J, Rees L: Normative data stratified by
age and education for two measures ofverbal fluency: FAS and
animal naming. Arch Clin Neuropsychol 1999; 14: 167177.
PSYCHIATR. PSYCHOL. KLIN. 2014, 14 (3), p. 178187
59. Troyer A, Moscovitch M, Winocur G et al.: Clustering and
switching as two components ofverbal fluency: evidence from
younger and older healthy adults. Neuropsychology 1997; 11:
138146.
60. Van der Elst W, Van Boxtel MP, Van Breukelen GJ et al.: Norma-
tive data for theAnimal, Profession and Letter M Naming ver-
bal fluency tests for Dutch speaking participants and theeffects
ofage, education, and sex. J Int Neuropsychol Soc 2006; 12:
8089.
61. Waszkiewicz J, Wcirka J, Anczewska M et al.: Zaburzenia jzy-
kowe ainne wybrane funkcje poznawcze uosb chorujcych na
zaburzenia schizofreniczne. Psychiatr Pol 2012; 46: 553570.
62. Wysokiski A, Zboralski K, Orzechowska Aet al.: Normaliza-
tion ofthe Verbal Fluency Test on thebasis ofresults for healthy
subjects, patients with schizophrenia, patients with organic
lesions ofthe chronic nervous system and patients with type 1
and 2 diabetes. Arch Med Sci 2010; 6: 438446.
187