Adnan Yldz: Hepimiz biraz her ey olduk

Ayegl Snmez / 25.01.2014

Almanya'daki gururumuz Knstlerhaus Stuttgart direktr kratr Adnan Yldz,

evrensele inanyor. Hakikati talep ediyor. Adalet istiyor. Gerek olmaya
abalyor...

Ayegl Snmez: Vahim bir alntyla balamak istiyorum; ama manidar elbette.
Senin pozisyonunla da ilgili... Glsn Karamustafa sergisinin gen kratr,
Metropol programna yle anlatyordu sergiyi: "ki pratiini gryoruz. Biri
70lerden beri olan resim pratii daha ok lokal izleyici iin yaplm, bir taraftan
da yurtd iin yapt videolar, enstalasyonlar..." Byle bir ey var m Adnan
Yldz? Lokale ayr, ecnebiye ayr retim?

Misal Adnan Yldz: Serginin iki kratr olduunu biliyorum, ama bu talihsiz laf
kim, nerede etmi; Glsn hakikaten byle bir strateji iinde alt m
bilemiyorum. Ama hep, trajik bir tarafmz var sanki; gbek atmaktan utanan,
bienalden bienale dev yapar gibi bir araya gelen bir evre Trkiyeyi en ok
kim temsil edecek iddias, -m gibi yapanlar hep var... Ama bu soru, baka bir
eye de dokunmak istei yaratt bende: Balam nemli, hem sanat hem de
kratr iin belirleyici bir karar dinamii. rettiklerin, siyasal, evresel, sosyal ve
kltrel koullarn birlikte oluturduu bir anlamsal dzlemde yansyacaksa,
baz kararlar verilirken, balam denen sihirli szck devreye giriyor. Groysu
hatrlamak lazm; bugn sanatta yeni demek, gsterildii ve kurguland
dzlemde anlam kryor, yeni ilikiler ortaya karyor, ezber bozuyor, ters a
yaratyor demek. Ama senin dediin, balamdan ok; pazar stratejisi gibi
duyuluyor. Trkiye, ieride ve darda ayn fnd m satyor; yoksa her ey
ambalaj m? O nedenle bilemedim. Glsn sadece gen kratrn heyecan
zerinden okuyamam; sonuta ortada tarihsellemi bir pratik var. O sergi,
benim ilgimi, siyasi bellek zerinden zamanlamasyla ekmiti: 80 darbesi
sonras fkran kitsch motifler, Serpil akmakl dnyas ve post-Yeilam, bugn
Gezi sonras post-traumatic disordermz tarif ediyor sanki. Kenan Evren ile Zeki
Mren posteri nasl yan yanaysa, RTE ve Diva el ele, gz gze.

AS: Sen dardan buraya bakarken bu anlamda neler yayorsun?

MAY: 2006 ylndan beri Stockholm, Berlin, Stuttgart derken, seyrek, sk sk, ksa
ve uzun sreli kallarla amma gezmiim; Orta Dou, Uzak Dou, skandinavya ve
New Yorkta, hem i hem de serserilik. Trkiyeden uzakta yaamaya karar vereli
yedi yl olmu. Ben kaar gibi gittim. dnyam yklmt. Reklamc
olamyordum. Sanat da deildim. Henz kratr de olmamtm. Bir olma
sorunum vard. Bymekle ilgili sorunlarm vard. Bir nevi gnll srgn. O
nedenle, hep bitmemi bir iliki krgnl oluyor stanbul ile aramda, hep bir
veda eksiklii. Dier yandan, stanbula ok da dardan bakmyorum,
bakamyorum aslnda; nk sk sk dyorum iine. Profesyonel anlamda
bakldnda, yllar iinde burada yaamasam da hep sergiler zerinden yeniden
kurulan bir ilikim olmu. stanbulda amma ok sergi yapmm. Bakyorum,
sadece son ylda bile, Nondaki (Aykan Safolu ile birlikte) Ah Oh (2010),
giderek her eye sinen siyasal-ahlaki muhafazakar yapya kiisel bir tavr olarak
ortaya kmt. Rodeodaki Aksak Ritim (2011), mziin, sesin ve iirin
metodik kayglarla krld bir gramerdi. 2012deki Seyahatler Sergisinde,
Evliya elebi eliinde ehirde residans yapm Almanyadan sanatlarn
defterlerini, notlarn kartrmtm. Daha da vardr. ehirle kurulan ilikilerin
en gzeli, son stanbul Bienali srasnda kuruldu. Fulyann bienalinde, baka
projeler arasnda Dragset ve Elmgreenin stanbul Gnlklerini retme
srecinde bulundum. Orada gnlk tutanlar okurken, ehirle ilikimi de bir
anlamda kafamda temize ektim; krgnlklarm gemi. Elbette bir gn
dneceim. Hatta yle desek, dnm muhteem olacak.

AS: Dardan nasl grnyoruz? ada sanat soruyorum bilhassa... Nasl

grnyor? Patlam gibi mi?

MAY: Mesela yle bir galeri, Pop-corn-ist di mi asl bize gerekli olan [Glyor].
Her eyin sonuna bir ist attk m gncellemi olduk ehri. Aslnda bizim
dardan nasl grndmzden ok; kendimizi nereye konumlandrdmz
dnmek gerek. Kendimizi nasl tarif ediyor, nasl anlatyoruz ki nasl
alglanyoruz? stanbulun son yllarda bir hype yaratt malum. ehrin bys,
iyi-kt tartlr; ama keskinlii su gtrmez Hatta vahi dnm Hele
Gezi sonras lml slamn kaotik kalesinde krlan bir alg oldu; Diktatr
Demokrat Erdoann lkesinde Latin kafasnda bir isyan kt. O nedenle
patlasak da atlasak da, Perihann dedii gibi, fonda Leonard Cohen alar;
irkiniz ama mziimiz var ve gzel de... Ama illa gncel sanat retimi dersen,
panoramaya baknca, bugn uluslararas sanat dolamnda olan ve hem stanbul
hem de dnyayla ilikili o kadar iyi ve gl isim pratikleriyle hafzada kalan
etkiler oluturmaya balad ki... ehrin iinde bu kaydn nasl tutulduu ve
hafzann nasl korunduuyla ilgili aratrma ve retimin kamusal olana nasl
szdna da bakmak gerek. Cevdet Erek, Ahmet t, Nevin Alada ya da Nilbar
Gre ile bence oral ya da bural olduklar iin deil; gerekten dnyal
olabildikleri iin alyoruz... Programmn banda, Hep Trk sanatlar m
gstereceksin diye soran Alman basnna, sergide ener zmenin (Our Village,
video 2008) iddete maruz kalm iki Krt kznn syledii arky kesen stiklal
Mar teasern ne kararak ses ve metin ilikisiyle cevap verdim. BJ ENER.
Sergilere gelenler zaten ieriklerin evrensel temellere dayal kavramsal zeminini
hemen yakaladklar iin orada bu sorular artk bana gelmiyor. Ama stanbula
dnersek, ehrin haritas beni biraz zyor. kili seeneklere skmz: FB vs. GS
ya da laik-Mslman ya da Artere mi, Salta m? programlarndan aklmda
kalanlarla ironik bir ierik analizi yapsak... Endieli modern izleyici, vitrindeki
Aye Erkmen apkalarnda nostaljik bir burukluk hissediyor olabilir. Emek yok;
nci tand; demokrasi, kayglarnda hakl. Liberal aydnsa Hassan Khann
davuluyla couyor; nihayet hem stanbullu hem Ortadoulu olabildi; ama
karlnda, inandrclk kartn mecburen bankamatie kaptrd. Biraz daha
seeneimiz olamaz m? Ayn sertlikte, gte ve kalitede. smail-Modern
demeyin. Kayp Cennet, Hayal ile Hakikat filan derken, nerede Allah korkusu,
ahret inanc ve iman gc? Yok. Tersine hep dnyalk! Balktaki iddiay
sergilerde gremiyoruz. Hep ayn formal-mimari ve kavramsal yaklamlar.
Kurucu ilk ekip oktan gitti; ama dil, aratrma ve kurumsal tasarm hl ayn. En
azndan alg ayn. stne sansr sicili eklendi. Kukusuz daha ok sanat
atlyeleri olan, farkl alanlarda farkl izleyicilerle alan kurumlarn olduu,
okumas daha renkli bir sanat haritas gerekli; daha ok renk. Geen sene
Polistarda (Kristina Kramer ve vl Durmuolu ile beraber) yaptmz
Metodik almalar, iinden stdyo ziyareti geen, tek ie/projeye odakl
tartma retmeye alan, atlye ile galeriyi, inisiyatif ile scenei bir araya
getirmeye alt. Kuyuya ta...

AS: Orada, buraya ilikin bir sergi yaparken kriterlerin nedir? Burada Nejad
Devrim iin bir Fransz eletirmenin yazdklarn sana sylemeliyim, kap
aacaktr: "Bu sarn Trk", "ne istediini ve bizim ondan ne beklediimizi
biliyor... " Bir baka cmle: "...kendisini Trklkten ve sevimsiz oryantalizmden
kurtarp Bat ekol disiplinine girdiini gsteriyor..." Sorum, bir esmer ve bir
Trk kratr olarak Almanya'da ne istediini biliyor musun? ki, onlarn ne
istediini biliyor musun?

MAY: Kendim ne hissediyorum, ne seziyorum ve ne gryorum bir tek onu

biliyorum. Aslnda kendi seimimle yalnz ve tekil bir hayat setim. Bu iime de
yansyor. Yllardr dilini doru drst konuamadm lkelerde yabanc olarak
geziyorum. Gnlk hayatn iddetinden ok, iirini yayorum. Byk lks. Orada,
asla buraya dair bir eyi alp satmyorum. Burada orann havasn atmaktan ya
da buraya yabanclamaktan imtina ediyorum. Sergileri de projeleri de izleyicisi-
katlmcs tasavvur edilerek, lokasyonlaryla birlikte dedik ya balam, koul ve
kurum ilikisi iinde tasarlamak lazm... Ama gnn sonunda evrenin emasdr
benim ilham kaynam; Levh-i Mahfuzdur. Aslnda alacam ilk byk sergi,
ansnn baldr, konusudur. Pratikler arasnda kurduum balar, kavramsal,
anlamsal, metodik ve eletirel; yani yle pek corafya zerinden almyorum.
Belki ben baladmda, mobilite nmze zaten jimnastik olarak konmutu. O
nedenle ben, o kltrel deiim ukurlarna pek dmedim. Gittiim yerlerde
migration dediler, integration dediler, stme alnmadm; kavramsal olarak
izleyiciden, meraktan, hayal gcnden bahsettim.

AS: Btn bu konumalarn dorultusunda Dou/Bat elikisinin hl scak

olduuna ne dersin? Bu elikinin seni de beslediini dnyorum. Bunu hep
dndm...

MAY: Burjuva merkez ssmzn buyurduu zere, evet, ben taralym;

Karamanlym. imdi de Stuttgartta yayorum. Doduum memleketimi de
doyduum ehri de ok seviyorum. Houma da gidiyor; Adnan kt yazyor ya
da Sergi fikirleri berbat; hatta szn tutmaz diyemiyorlar. Taral diyorlar.
Ne gzel. Ben bu tr lakrdlar, ne doulu ne batl, sadece yersiz ve ynsz
buluyorum. Ama o da yle bir yaman eliki ki ocukluuma bakyorum. Tara
burjuvazisi, internet ncesi, TRT deil; ama Star-Show-TGRT! AKPnin bir
konsensus olarak gelii, Bir Baka Gecenin bitiinden belliymi. O nedenle
safkan doulu-batl kald m pek bilemiyorum. Hepimiz biraz her ey olduk.
nsann aslnda kendi dousu, bats, kuzeyi, gneyi de oluyor. Eer aradn bir
elikiyse, eliki dediin ey, beni bazen yle batan karyor ki kendi aresiz
halime bakp etraftaki dier ounlua imreniyorum: Ne kadar tasasz ve
mutlular... Sudoku, bulmaca ya da havuz problemi zer gibi, kavramlar
birbirine bulayarak, patchwork yapar gibi sergi yapan; klkl bir dille, ne dedii
anlalmadan yazan, aslnda kt sosyoloji, felsefe ya da siyaset yapan; ama sergi,
sanat, yayn yaptn sananlarla ayn kartviziti paylayorum. Asln sorarsan asl
ben mutsuzum. Halk arayan sarayndan ksn... Evrensele inanyorum, hakikati
talep ediyorum, adalet istiyorum, gerek olmaya abalyorum ve tek derdim
kendi merkezimde durabilmek.

AS: Kadn sanatlarla ilgili ok nemli ilere imza attn. Sololar dzenledin...
Senden, kim kimin annesi kliesini tekrarlaman, bir soyaac tasarlaman
istesem...

MAY: Kessen yapmam yle bir terbiyesizlik. O, anneler versus babasz ocuklar,
sert sylersek, piler ya da ah bizim haylazlar laflar post-feodal kafalard,
herhalde highdlar O okumalar zaten artk enkaz ve onlarn altnda kalan
pratikler de oldu. Benim bir ey sylememe ne gerek var? Ama kadn sanatlarla
almak konusundaki gzlemin iin sa ol. Kasselde bir seminerde sekiz gen
kadnla beraber tek erkek olarak podyumdayken, kratrlk eitimi ile ilgili bir
sunum zerinden izleyicilerden gelen Hassan Khann sorusunun muhatab
oldum: Neden kratr okullarnda ve snflarnda katlmclarn neredeyse
yzde 99u kadn? Gelecekte btn kratrler kadn m olacak? Ben psikoloji
snflarndan alkn olduumdan, bu konuda hep rahattm. Zaten hayatta,
arkada ya da i; hatta ele olan iliki, benim iin cinsiyetin ayramayaca bir
kimyayla kuruluyor; kukusuz cinselliin, bireyselden toplumsala farkl
katmanlar var. Ama datmayalm; Hassann gzlemi ahane. Ben cevab
hatrladm kadaryla u matematie vurmutum: yi de bu kadnlar neden
srekli established erkek sanatlarn peinde? Acaba pozitif ayrmclk lafn
duymular m? Hassan o soruyu sorduunda, o zaman ak olan (KWnin
programnda grmek ve bakmann epistemolojisine adanm) bir sergi vard
aklmda ve tek kadn yoktu listede. Serginin kratr de kadnd.

AS: Pozitif ayrmcl nasl tarifleriz?

MAY: Sadece cinsiyet deil; baka deerler de devreye giriyor. Durum odakl
bakmak lazm. Bakyorum, hetero mu hetero; erkek mi erkek; ama ierii salam.
u anda en ok onun pratiinin ihtiyac var yatrma; bizim de zeitgeistdan kelli
onun ilerine... Drt bunlar. Hayatn lye adam, iinde o kadar net, tavr
tam bamsz; ama yllarca ilerinden komisyon alan galerisinin aklna bir kere
bile gelmemi bir kitap yapmak. Ya da her gn izmi, dnm, boyam; her
an. Gen nesil gibi sergiden sergiye retmiyor; ressam, resimle yayor. CVsini
kendi yazmam; ama on yldr da solo sergi yapmam. Daha az uyuyorum; ama
bu sergi kyor. Velhasl, ben daha ok kendim yapmazsam, baka kimsenin
yapmayaca ilerin ucundan tutuyorum. ok sergi yapanlarla da alyorsun,
dersen; bir bakalm benimle giritikleri mcadeleye. Bunlar kuyumcu titizliinde
verilmesi gereken kararlar. Elimizdeki artlar, kurumlar, fonlar emanet bize.
Babamzn iftlii deil. En gzeli de, ortaya kan matematikte, ekonomide
hemen herkesin kendi pratiinden yansyan bir memnuniyet duymas.
Kaynaklar iyi kullanmak gerek. Keyfi kararlarla onlar tketmemek gerek.
Sanatta srdrlebilirlik, sreklilik sadece kurumlarn derdi olmasa gerek. Artk
insanlar srekli olarak, ehir, sevgili, kafa ve profil deitirerek yayorlar.
Kendini temize ekmek gerek. Anlatabildim mi? Ben i odakl bir muhasebenin
peindeyim... Neyse; sana soyaac yerine yldz haritas nersem, bamz
kaldrp yukar, gkyzne baksak... Sevim Burak, Emine Sevgi zdamar, Lale
Mldr okuruyum. Bizden Fsun Onur, Nilbar Gre, Nevin Alada ve Leyla
Gediz, benim iin evin, ailenin, sokan ve pencerenin kurulduu bir kavramsal-
resimsel dzlem. Asln sorarsan, kalben kmam pek oradan. Annika Eriksson,
Bouchra Khalili ve Hito Steyerlin filmik dilini ok seviyorum; bence iyi de
anlyorum, anlamaya baladm diyelim. Mariechen Danz, Pilvi Takala ve Emily
Roydsonun ilerine bitiyorum. Kadn akl bizden stn. Laurie Anderson, Yoko
Ono, Sanja Ivekovic burada desen uraya der baylrm. Maria Lindin kurum
akl, Chus Martinezin gramer tutkusu, Fulya Erdemcinin resim gz.

AS: u gnlerde en ok ihtiyacmz olan eyin zgrlk olduunu fark ettiimiz

daha dorusu idrak ettiimiz gnlerden geiyoruz. Hi bu kadar net olmamt
sanki derdimiz... Ne dersin?

MAY: Bugnden bugn okumak kaybetmek zere oynanan ikramiyeler gibi.

Oynamasan olmaz. kmaz demeyin, ansnz deneyin. Ben daha derinden, daha
pratik bir yerden konumak isterim. zgrlk, ihtiyatan ziyade atmosferdeki
basn oran. Bir sr baka eyin sonunda havada oluan, solunan, iinde
yaanlan biyo-politik bir iklim. nmzde internetin giderek daha abuk ve tek
elden kontrol edilecei, sinemaclarn propagandaya zorland, klasik eserlerin
bile sansre urad bir liste var. Gncel sanat krsa artk kabuunu, ksa
adrndan da haykrsa: BZ DE VARIZ, BRAZ TUHAFIZ VE OK GZEL KAFA
KARITIRIRIZ dese, belki yle bir sosyolojik kaliteden dolay nicelie direnen
nitelik olarak var olunabilir. Mabel Matiz dinle; bence iyi yazyor, yam ocuk
diye imzalam; krallar utanmaz ve huzur isyanda diyor.