Ali Artun: ada mzeler sanat tarihten yaltyor 14/07/2017, 13*47

Ara...

Gndem Yazarlar Kitap Sinema Mzik Grsel Sanatlar Sahne Sanatlar Arkeoloji Mimari Yaam

Bar in Yaz Nbeti Sansr Dosyas Kltr Arivi

Ali Artun: ada mzeler sanat tarihten yaltyor Been 381 Payla Tweet

Share

Grsel Sanatlar 14.04.2017 Asl Uluahin 4904 Grntleme

Henz yorum yazlmam

En ok Okunanlar

Dnyann en byk kitabevi

randa ald
Mimari

15 Temmuz a9inde ABDli

fotorafnn dll karesi
tahrif edilerek kullanld
Grsel Sanatlar

Tan kulaklar var Klaus Bey!

Sanat tarihisi Ali Artun, stanbul Teknik niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde
Sanat ve ktidar konusunda iki ders vermesinin yannda letiim Yaynlarndan En ok Yorumlanan
kan Sanat-Hayat dizisinin editrln yapyor. 40 kitaba ulaan bu dizi, Ali
Artunun deyimiyle, sanat tarihi alanndaki eletirel birikimi deerlendirmek zere
balad: Son zamanlarda sanat tarihi alannda ok ciddi bir canlanma oldu. 20.
yzyl sanat neredeyse yeniden yazlyor. Rus avangard gibi etkili hareketler Prof. Schmidtin einden
Asl Uluahin kefedildi. Sanat-Hayat olabildii kadar bu canlanmann bir tercmesi. tepki: Gbekli Tepeye 20
ylmz verdik, insaf
Kitaplarn ilk blm modernizm ve avangardla urayor. Onun iin dizi,
Arkeoloji
modernizmin babas kabul edilen Baudelairele balam. Baudelaire ayn zamanda
eletiri trnn de kurucusu saylyor. Baudelaire'den sonra Simmelin modernlik
zerine yazlar, daha sonra da avangard kuramnn keta olan Brger'in kitab
yaymlanyor. kinci blm ada sanatla ve estetikle ilgili kitaplar oluturuyor. Bu Ruhu hl punk kalanlar iin
iki blm dndaki bir grup da avangard mimarlkla ilgili kaynaklar. Bir de tabii hzn vakti...
mzecilik konusundaki kaynaklar var.

Ali Artun, onun iin mzeciliin zel bir nemi olduunu sylyor: Mzeler
kurulduklar dnemlerdeki bilgi rejimini, sembolik iktidarlar incelemek iin ok ideal
bir ortam."

Yeni kan Mmkn Olmayan Mze: Mzeler Ne Gsteriyor?, dizisindeki mzelerle

ilgili kitaplarn altncs. Aslnda, kitap, Artunun yazlaryla, mzelerin bugn neyi
gstermediini, neyi temsil etmedii anlatyor. Mzeler tarih sahnesiydi. Peki imdi
bu sahneyi kimler ya da neler igal ediyor?

http://kulturservisi.com/p/ali-artun-cagdas-muzeler-sanati-tarihten-yalitiyor Page 1 of 6
Ali Artun: ada mzeler sanat tarihten yaltyor 14/07/2017, 13*47

Ali Artun ile bir araya geldiimizde, kitabn altn izdii konulara deinmeye altk
ve kitabn izleinde mzeleri konutuk.

Dizideki dier kitaplar spesifik alanlara ilikindi: Osmanlda mzecilik, sanat

mzeleri, sanat mzeleri. Bu kitapsa farkl dnemlerdeki, farkl trdeki
mzelerle ilgili genel bir deerlendirme niteliinde.

Bu kitap, yeni kaleme alnm iki metin dnda, mzecilik alannda getiimiz 15
ylda yazm olduum metinlerden bir seki sunuyor. Mze dediimizde ok gerilere
uzanan bir oluumdan sz ediyoruz: nsanlar batan beri kendi yarattklar ve onlar
iin sembolik deer ifade eden nesneleri, yapntlar, sanat rnlerini toplamlar,
biriktirmiler. Firavun mezarlar bile ksmen mze olarak kabul edilebilir. Mmkn
Olmayan Mze, balardan zamanmza kadarki deiik mze rneklerine bakyor.
Rnesans dnemi mzeleri olan nadire kabineleri ve 19. yzyln modern mzelerini
de ele alyor, zamanmzdaki Bilbao Guggenheim veya Borusan Ofis Mzesi gibi
ada rnekleri de. Sonra bir zamanlar fena halde kapldm mimarlk mzeleriyle,
antropoloji mzeleri zerinde de duruyor. Btn bunlar bir arada sunulunca,
mzelerin yer ald farkl tarihsel dnemlerin bilgi rejimleri, hakikat rejimleriyle ilgili
bir tablo ortaya kyor. Mzelerin sembolik anlamlandrma dzenlerindeki etkisi,
nemi, ilevi nedeniyle...

ada mzelerde modernizm paraland

Mzeler tarih/ulus yaratmak iin kurulurken bu anlam zaman iinde krlyor.

Krlma ne zaman oluyor?

lk byk krlma, imparatorlarn, aristokratlarn nadire kabinelerinden, yeni yeni

kurulan ulus devletlerin modern mzelerine geile oluuyor. Bu mzeler, bata
Louvre, arkasndan British Museum, Berlin Mzesi, Viyana Mzesi, Metropolitan,...
Bu mzelere evrensel mzeler deniyor nk buralarda btn insan uygarlnn
tarihinin sahnelendii iddia ediliyor. Modernlik kolonyalizmle uyanan bir dnem.
Dolaysyla bu mzeler de kolonyalist glerin adeta fetih sahneleri haline geliyor.

Yamayla oluuyorlar ve tm dnyay kapsama iddiasnda...

Evet. Bu byk modern-evrensel mzelerin kurulmas feci bir yamalamaya yol

am. stelik bu talanlar kendilerini btn uygarlklarn sahibi gibi gren gler
tarafndan merulatrlm. nk tarih bilinleri olmayan, barbar veya geri kalm
saylan kltrlerin, ancak Bat-merkezli anlatlar tarafndan ve bu anlatlar
sergileyen mzeler sayesinde tarihselletirileceine inanyorlar.

Mzeolojideki ikinci byk krlmay zamanmzda yayoruz. ada zamanlarda,

kresellemeyle ve neo-liberalizmle birlikte modern mzelerin arkasndaki bilgi
rejimleri, ya da hakikat rejimleri de paralanmaya balad. Bu dnem, kltrel
alanda, bata post-modernizm olarak anlyordu. Ama '90larda bunun yerini
adalk ald, contemporaneity. Bundan byle, modernlik ve adalk, iki ayr
tarihsel dnem gibi birbirlerinden ayrt edilmeye balad. Birbirlerinden ayr ve
birbirlerine kart... adalk ayn zaman diliminde yaamak gibi gndelik dildeki
anlamlarnn dnda, bir tarihsel dnemi ifade etmeye balad. te ada mzeler
de bu dnemin sahneleri.

ada mzelerde paralanan neydi?

http://kulturservisi.com/p/ali-artun-cagdas-muzeler-sanati-tarihten-yalitiyor Page 2 of 6
Ali Artun: ada mzeler sanat tarihten yaltyor 14/07/2017, 13*47

ada mzelerde, modernlik dnemi mzelerinin inasnda son derecede etkin

olduklar, ulusallk, evrensellik, bireysellik, kamusallk, laiklik, hmanizm, yurttalk
gibi anlaylar paralanmaya balad. rnein bugn ada sanattan ve ada
mzelerden geilmeyen Krfez emirliklerinde, bunlardan bir eser yoktur. Kurucusu
Thomas Krensin bir mimarlk gsterisi olduunu syledii Bilbaodaki Guggenheim
Mzesinde de. Zaten Bilbao'nun ta 1900'lerde kurulmu gayet hakiki bir modern
mzesi zaten var.

Nasl ki modern mzeler, nadire kabinelerini, sarayn ve

kilisenin himayesindeki koleksiyonlarn arkasndaki
sembolik anlamlandrma dzenini paralad; tanrnn,
imparatorun, aristokrasinin yerine insanln ortak kaderini
temsil etmeye balad; ada mzeler de ayn ekilde
modernliin temsillerini paralad. 2006 ylnda yaymlanan
Mze ve Modernlik kitabnda bu konular uzun uzun
inceliyorum.

Mzemani a

Mmkn Olmayan Mze kitabnda Zamanmzn

mze kritiklerine gre ada mze, korumann deil,
paralanmann; hatrlamann deil unutmann; gerein deil sahtenin
mekn diyorsunuz.

Modernlikten adala geile birlikte, tarih fikrinde, hatta zamansallk dediimiz

hadisede ciddi bir dnm yaand. Bu o kadar radikal bir dnmd ki, hepsi
Fukuyamannki gibi popler olmasa da, tarihin sonuna ilikin birok yayn yapld.
Modern tarih kuramlarn eletiren farkl farkl tarih yntemleri, epistemolojileri ortaya
atld. Byk anlatlar gzden dt, zamann ilerledii fikrine dayanan teleolojik
tarihler terk edildi. Dolaysyla, insanln nihayetinde ulaaca varsaylan ideal
sonlara, altn alara ait teloslar, topyalar terk edildi. lerleme olmaynca,
avangard sanatn dinamii olan yeni fikri de anmaya balad. Tarih imdiki
zamana indirgendi. Borgesin syledii gibi imdinin sonsuzluunda yaamaya
baladk sanki.

te ada mzeler de, sanat tarihsel ufkundan yaltyor. Bir anlamda

tarihsizletiriyor. Gncelliyor. Louvre Mzesi'ni veya Berlinde Altes Museumu
gezerseniz sanatn bir kronolojiye, biyografiye, estetik hiyerariye ve uluslara gre
tarihselletirildii bir sahne izlersiniz: Fransz sanat, Felemenk sanat, talyan
sanat, vb. Ama rnein Gucci ada sanat mzesini gezerseniz, sanatn
Pinault'nun sahip olduu birtakm lks moda irketlerini markalandrd gncel bir
gsteri izlersiniz.

Yaknda Sanat-Hayat dizisinden yaymlanacak Hans Beltingin Sanat Tarihinin

Sonu mu? kitabnda deindii gibi, nceden bir eserin sanat olduu ve sanat
tarihine dahil olduu mzeye kabul edilmesiyle anlalrd. imdi neyin sanat
olduuna piyasa karar veriyor; ama o da, gene Belting'in syledii gibi, alternatif bir
balam sunmaktan aciz. Tarihin sonu tezleriyle, Arthur Danto veya Donald Kuspit
gibi estetik filozoflarnn sanat sonuna ait teorilerinin e zamanl olmas tesadf
deil. Hepsi modernliin paralanmasn ifade ediyor.

ada mzelerin gerein deil de, sahtenin mekn olmasyla ilgili szler de,
sanat mzeleri ve oradaki eserlerin sahte olmasyla ilgili deil; mzelerin bir
medyaya, bir iletiim ortamna dnmesiyle ilgili. Darwincilie Kar Adnan Hoca
Yaratl Mzesi ile Sleyman Demirel Demokrasiye Sadakat Mzesi rnek
olabilir. Ya da UFO Mzesi... Bu mze lgnlna baknca bir eliki varm gibi
grnyor. Bir yandan modern tarih fikrinin eridiine tank oluyoruz, dier yandan bir
mzemani yaanyor. Oysa mzeler tarih sahneleri deiller miydi? Sanki herkes
tarihin yok olmas tehdidi karsnda mzelere sarlyor. Adeta bekasn ispatlamak
iin.

Mzeler artk piyasann sahnesi

u da etkili olsa gerek: ncesinde mzeler devlet eliyle kuruluyor, bu ekilde

rgtleniyordu. Bugn artk sermayenin elinde. Fransann simgesi Louvre,
artk dier lkelere satlabilen bir marka.

Kreselleme byle bir ey deil mi? Devletin egemenliinin giderek artan llerde
irketlere devredilmesi. Bunun sonucunda tabii mzeler de irketleiyor.
irketleince de, ister istemez irketlerin gcn sembolletiren bir sahne oluyor ve
bir irket modelinde ynetiliyor. Bu durum, bir bienalin, bir mzenin ille de
korporasyonlarn markalaryla, logolaryla donatlmas demek deil. Ama, irketlerin

http://kulturservisi.com/p/ali-artun-cagdas-muzeler-sanati-tarihten-yalitiyor Page 3 of 6
Ali Artun: ada mzeler sanat tarihten yaltyor 14/07/2017, 13*47

kendi kurumsal ynetim veya sanat ynetimi disiplinlerine gre belirlenen

mzecilik anlay, ister istemez sonunda kendi teknolojilerine uygun bir sahne
douruyor. Kald ki bu arada markalarn kendi mzeleri de gittike artyor: Lks
moda markalarnn mzeleri gibi.

ok sevdiim Matissein Dans tablosu Louis Vuittonun mzesinde.

Gucci, Prada, Yves Saint Laurent, Louis Vuitton mzeleri talyay ve Fransay igal
etmeye balad. Venedikin, Floransann en mthi saraylarn ele geiriyorlar,
zelletiriyorlar. Bu mzelerde sanat, lksle, modayla ve tasarmla i ie geiyor. 19.
yzyl bandan beri, modernizmin gelimesiyle rgtlenen sanatn zerkliinden
geriye bir ey kalmyor.

Yksel Arslan

Lks konutlar sanatla pazarlanyor

Burada, kitapta da sk sk alt izilen mzelerin medyalamas meselesi

devreye giriyor. Mzenin bir iletiim aracna dnmesi. Zaten uzun zamandr
kltr merkezleri, rant merulatrma arac olarak kullanlmyor mu?

Kresellemeyle birlikte uluslararas rekabetin yerini metropoller aras rekabet

almaya balad. Tabii stanbul da bu rekabete katld. Mzeler, bienaller, festivaller,
fuarlar, vb. metropoller aras rekabetin en nemli mecralar, medyalar haline geldi.
te yandan galeriler ve mzeler kentsel dnmdeki rantn rgtlenmesinde de
nemli. Buna paralel olarak, bir de dikkat ediyor musunuz bilmiyorum, lks
konutlarn pazarlanmasnda da sanat gayet etkin bir medya. Emlak irketleri galeri
ayor, sanat dergileri karyor. rnein, 42 Maslak Projesi, tamamen sanatla
yaayan bir proje olarak tantlyor ve Artful Living dergisini yaymlyor. Varyap
yaam-sanat galerileri ayor, Rixos Residences Bomonti ise sanatn kollarnda
estetik bir yaam sunuyor.

Mzenin bir iletiim medyasna dnmesinin bence en ak rnei Borusan Ofis

Mze. Onun iin kitapta bu mzeye de deindim. Sanyorum dnyada rneksiz. Siz
Borusan Ofis Mzesine (Borusan Contemporary) gittiinizde, mze diye dpedz
irketin ynetim merkezini geziyorsunuz. Masalar, sandalyeler, koltuklar, makamlar,
odalar filan, bir de nemli bir blm sipari olan, ou dekor kabilinden eserler. te
bu eserler merkezin mze olarak tanmlanmasna yetiyor. Geri daha sonra bunlara
Asm Kocabykn birtakm koleksiyonlar da eklendi. Ama imdi bu ofise modern
anlamyla mze diyebilir miyiz?

Aslnda imdi stanbulun ehir iindeki varou saylan Dolapdere, inaat

sren Ko ada Sanat Mzesi ve galerilerle benzer bir deiime
hazrlanyor.

Bir yere galeriler geldi mi orada kentsel ranta dnk bir dnm balyor. Bunun en
erken rneklerinden biri New Yorkta Soho. Sohoda nceden Porto Rikolu ve

http://kulturservisi.com/p/ali-artun-cagdas-muzeler-sanati-tarihten-yalitiyor Page 4 of 6
Ali Artun: ada mzeler sanat tarihten yaltyor 14/07/2017, 13*47

Afrikal iilerin alt imalathaneler, zamanla sanat atlyelerine, galerilere

dnyor. New York Guggenheim da ilk ubesini Sohoda at. Arkasndan Soho
utu. Biliyorsunuz Londradaki Tate Modern Mzesi de nceden bir elektrik
santraliydi. 2000 ylndaki millenium kentsel dnm paketine girdi ve mze oldu.
imdi buras galeriler, irket merkezleri, lks emlak kaynyor. Gerekten de
mzelerin, sanat merkezlerinin kent topraklar zerindeki finansal, speklatif
hareketlerde ok nemli bir rol var. nk bir iletiim gc, markalandrma gc
var. Bu gc sayesinde, emlak alannda da, deindiim gibi, finansal bir dinamik
yaratyor. Guattari, zamanmz iletiim kapitalizminin zaman diyor.

Mzeler politik alanlardr

Son olarak unu sormak istiyorum. Kitapta, mzelerin sponsor irketlerle

ilikilerinden de sz ediyorsunuz. rnein BPnin Tatee sponsor olmasyla
ilgili byk eylemler dzenlendi ve gsteriler baarl oldu. Trkiyede de
benzer bir durum varken, neden bu tr eylemlerle fazla karlamyoruz?

Protestolarn olduu yerlerde mzeler toplumsal politika alanlar olarak grlyor.

Kresel finans merkezi Wall Streeti igal eden Occupy Wall Street hareketi,
toplumsal kutuplamay ne karyor. Onun iin sloganlar %1 - %99. Yzde 1lik
bir aznln yzde 99luk bir ounlukla kyaslandnda sahip olduu serveti,
egemenlii, iktidar vurguluyor. Bu hareket Wall Street eylemlerinin pei sra, gene
ayn sloganlarla Occupy Museums igallerini balatt. Mzeleri de bu toplumsal
kutuplamann odaklar olarak hedef alyordu.

Bizde ise sanatlar ve aydnlar ne mzeleri ne de sanat

bylesine politik alanlar olarak gryor. Guggenheim, Tate
gibi mzeler zel mzeler olsalar da, insanlar buralardaki
sanat birikimine sahip karak, ynetimleri zerinde bask
uyguluyor ve baarl da oluyor. Bugn Guggenheim Abu
Dabi mzesinin inaatndaki alma koullar, New
Yorktaki Guggenheim igallerinin dikkatleri oraya
ekmesiyle bir lde dzeldi. evre kirliliinin ba
msebbibi olan irketlerden BP, Tate Modern Mzesinin
sponsorluundan uzaklatrld. Sanat himayesiyle
evreye verdii zararlar rtbas etme giriimleri tehir oldu.
Ama tabii ngiltere, kamusalln ana vatan denebilecek
bir birikime, deneyime sahip. Bizde sz konusu sanat
olunca, mze olunca, kamunun bu kadar duyarl, bilinli,
tepkili olduu, yle Gezidekini andran eylemleri
gremiyoruz. Tabii bir de ifade zgrl, gsteri ve eletiri haklar zerindeki
yaadmz koyu basklar hesaba katmak gerekir.

* Bu rportaj ilk olarak Cumhuriyet Kitap Eki'nde yaymlanmtr.

Grsel Sanatlar

Ai Weiwei, gmenlerin Siyah Beyazn yaratcs Kbrsl renciler gmen

varlklarna el koyan Faruk Sade hayatn kaybetti dramna sanatla dikkat ekti;
Danimarkadan eserlerini 01.08.2016
eserleri Londrada
ekti sergilenecek
28.01.2016 07.02.2016

Yorum Yazn

http://kulturservisi.com/p/ali-artun-cagdas-muzeler-sanati-tarihten-yalitiyor Page 5 of 6
Ali Artun: ada mzeler sanat tarihten yaltyor 14/07/2017, 13*47

Email adresiniz yaynlanmayacaktr.

Adnz * Email Adresiniz *

Yorum *

Ben robot deilim

reCAPTCHA
Gizlilik - artlar

KAYDET

Henz yorum yazlmam

Kltr Servisi Bizi Takip Edin

Trkiye'nin Kltr Gazetesi

letiim

kultur@kulturservisi.com

Gndem Kitap Sinema Mzik Grsel Sanatlar Sahne Sanatlar Arkeoloji Yukar
Mimari Yaam Bar in Yaz Nbeti Sansr Dosyas Kltr Arivi

Copyright Paradigma Hakkmzda Yazarlar letiim

http://kulturservisi.com/p/ali-artun-cagdas-muzeler-sanati-tarihten-yalitiyor Page 6 of 6