You are on page 1of 64

ISSN 1731-5301

34 Technologie: W poszukiwaniu wysokiej wydajności napędu elektrycznego.

Nr 9 (62)
Rok VII

Międzynarodowe źródło informacji o sterowaniu i automatyce LISTOPAD 2009

Temat wiodący
Regulacja proporcjonalna do czasu 18

Raport
Koniec ery przewodów 20

Jak to się robi?


Stempel to podstawa 36

Systemy czasu rzeczywistego


– potęga szybkości, precyzji oraz inteligencji 10

www.controlengpolska.com
TARGI I SEMINARIA DLA BRANŻ PRODUKCYJNYCH
18-19 Listopada 2009 r.
WROCŁAW, Hala Stulecia

Wstęp be
4ARGI 3EMINARIA zpłatny

Lokalizacja – w samym sercu


polskiego przemysłu Tematy seminarium:
» „Szybkie prototypowanie układów regulacji i przetwarzania sygnałów w mechatronice”

Prezentacje najnowszych
– dr inż. Krzysztof Pietrusewicz - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
» „Zrobotyzowane stacje pakowania i paletyzacji - aplikacje nowej generacji „FlexLink”
technologii produkcji – Robert Jastrzębski - FlexLink Systems Polska Sp. z o.o.
» „Projektowanie układu sterowania dla robota NXT Mindstorms za pomocą programu
MATLAB/Simulink w oparciu o automatyczną generację kodu C” – Paweł Bytnar - Oprogramowanie
Naukowo-Techniczne
Automatyka, utrzymanie ruchu, » „Innowacyjne rozwiązania w oprogramowaniu i sprzęcie w procesach automatyzacji opartych
na technologii EthetCAT” - wykład w jęz.angielskim – Alexander Mashentsev
projektowanie, systemy IT - VISUTECH SYSTEM
» „Elementy z interfejsem IO-Link do robotyki” – Daniel Oszczęda - Balluff Sp. z o.o.
w przemyśle, logistyka, » „XFC – eXtreme Fast Control Technology – ultraszybkie technologie sterowania firmy Beckhoff Automation”
podwykonawstwo i inne Konrad Śmiertka - Beckhoff Automation Sp. z o.o.
» „Innowacyjny sposób montażu silników liniowych w konwencjonalnej frezarce 3-osiowej”
Mgr inż. Tomasz Okulik - Centrum Mechatroniki ZUT w Szczecinie

Dni Kariery dla Inżynierów

Goście specjalni
ENERGOTECH
Tematy seminarium:
» „Topologie i sprawności przekształtników energoelektronicznych
dla fotowoltaiki” – dr inż. Marcin Hołub - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny
w Szczecinie
» „Rola efektywności energetycznej w przemyśle” – Arkadiusz Maciak - Schneider Electric Sp. z o.o.
» „Bezpieczniki topikowe” – Mariusz Madurski - SIBA Polska Sp. z o.o.
» „Bezkontaktowa lokalizacja miejsc strat energii” – Dariusz Dajek - Flir Systems Polska
» „Szkolenie kadry inżynierskiej i menadżerskiej metodą na poprawę efektywności energetycznej w
zakładzie przemysłowym” – mgr inż. Marek Pawełoszek - Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.
- Polsko-Japońskie Centrum Efektywności Energetycznej
» „Systemy sieciowe - technologie energooszczędne i poszanowanie energii” – dr inż. Andrzej Ożadowicz
- Akademia Górniczo-Hutnicza

Patronat honorowy: Patronat medialny: Organizator:


OD REDAKCJI CONTROL ENGINEERING POLSKA

REDAKCJA POLSKA
Redaktor naczelny
Tomasz Kurzacz
tk@controlengpolska.com

Redaktor
mgr inż. Izabela Cieniak
iz@trademedia.us

Redakcja merytoryczna
mgr inż. Józef Czarnul
dr inż. Paweł Dworak
dr inż. Andrzej Ożadowicz
Spotkamy się
mgr inż. Janusz Pieńkowski
dr inż. Krzysztof Pietrusewicz

Redaktor witryny internetowej


we Wrocławiu
Paweł Szczepański

T
ps@trademedia.us egoroczne Międzynarodowe Targi Produkcji i Technologii PROTECH we Wrocła-
Redagowanie tekstów wiu odbędą się już po raz piąty. Towarzyszą im jak zwykle seminaria, w których
Stanisław Szałapak
uczestniczy corocznie kilkaset osób.
Opracowanie graficzne i skład
Podczas tegorocznych targów zadebiutuje cykl związany z energią – ENERGOTECH.
Grzegorz Solecki
grzegorzs@trademedia.us Przedstawiciele firm oraz uczelni skupią się na takich tematach, jak: oszczędzanie energii,
Kierownik sprzedaży jej racjonalne wykorzystanie, diagnostyka sieci i urządzeń itp. Jednym z najciekawszych
Piotr Wojciechowski
będzie temat „Systemy sieciowe – technologie energooszczędne i poszanowanie energii”,
pw@trademedia.us
zaprezentowany przez naszego współpracownika – dra inż. Andrzeja Ożadowicza z Aka-
Key Account Manager
Agnieszka Gumienna demii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
ag@controlengpolska.com
Jak ważny jest to temat mogą świadczyć wyniki ankiety zamieszczonej na portalu www.
Marketing controlengpolska.com. Aż 71% respondentów wskazało, że koszty energii w ich zakładzie
Aleksander Poniatowski
aponiatowski@trademedia.us są znaczące, więc firma stara się je obniżać. Kolejne 8% badanych twierdzi, że choć na ra-
Administracja / prenumerata zie są niewielkie, to wciąż rosną.
Anna Jedlińska Niestety z problemem niedostatku energii i jej rosnącymi cenami spotykać się będziemy
a.jedlinska@trademedia.us
coraz częściej. Na początku listopada rząd zapowiedział, że wzrośnie akcyza olej opało-
Druk i oprawa
Drukarnia Taurus wy i węgiel. Wynika to z obowiązku dostosowania stawek akcyzy do kursu euro i minimów
www.drukarniataurus.com.pl unijnych. Podskoczy wiec akcyza na: oleje opałowe niepodlegające obowiązkowi barwie-
nia (z 60 zł na 64 zł za tonę), gaz ziemny przeznaczony do napędu silników spalinowych
REDAKCJA USA
(ze 100 zł za tonę do ok. 521 zł za tonę), węgiel i koks oraz gaz ziemny przeznaczone do ce-
Redaktor naczelny
Mark T. Hoske lów opałowych (z 1,18 zł do 1,28 zł za gigadżul).
Redaktorzy Na razie na szczęście – jak tłumaczy MF – węgiel i koks do celów opałowych są zwolnio-
Frank J. Bartos, Frances Beationg ne z akcyzy do 1 stycznia 2012 r. Do końca 2013 r. ma obowiązywać zerowa stawka akcy-
Jeanine Katzel, Charlie Masi
Renee Robbins, Peter Welander zy na gaz ziemny do silników spalinowych. Z kolei ten sam gaz do celów opałowych będzie
Vance VanDoren zwolniony z podatku do 31 grudnia 2013 r. lub czasu, kiedy przekroczy 25-proc. udział w
konsumpcji energii. Niemniej – jak mówi przysłowie – co się odwlecze, to nie uciecze.
WYDAWNICTWO
Kolejnym ważnym cyklem seminariów prezentowanych na tegorocznym PROTECH-u
Trade Media International
Holdings sp. z o.o. jest ROBOTECH, przeznaczony dla inżynierów automatyków, w szczególności zajmują-
ul. Wita Stwosza 59a cych się robotami przemysłowymi. Tu warto polecić kilka prezentacji: „Szybkie prototy-
02-661 Warszawa
tel. 022 852 44 15 powanie układów regulacji i przetwarzania sygnałów w mechatronice”, którą poprowadzi
www.trademedia.us dr inż. Krzysztof Pietrusewicz z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego
w Szczecinie oraz „Innowacyjny sposób montażu silników liniowych w konwencjonalnej
frezarce 3-osiowej” mgra inż. Tomasza Okulika z Centrum Mechatroniki ZUT w Szczeci-
nie. Ciekawie też zapowiada się prezentacja „Zrobotyzowane stacje pakowania i palety-
Prezes zarządu
Michael J. Majchrzak
zacji – aplikacje nowej generacji «FlexLink»” Roberta Jastrzębskiego z FlexLink Systems
mike_majchrzak@trademedia.us Polska.
Równolegle odbywać się będą prezentacje w cyklach SYSTECH (pod patronatem MSI
Polska) oraz MAINTECH (pod patronatem miesięcznika Inżynieria i Utrzymanie Ruchu
Zakładów Przemysłowych).
Serdecznie zapraszamy.

Tomasz Kurzacz
redaktor naczelny
Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji
i skracania tekstów oraz zmiany ich tytułów. tk@controlengpolska.com
Nie zwracamy tekstów niezamówionych.
Nie odpowiadamy za treść reklam i ogłoszeń.
Magazyn wydawany jest na licencji
Reed Business Information.
www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 1
Nr 9 (62)
Rok VII

Międzynarodowe źródło informacji o sterowaniu i automatyce LISTOPAD 2009

10 Temat z okładki
Systemy czasu rzeczywistego
– potęga szybkości, precyzji
oraz inteligencji
Sterowanie w czasie rzeczywistym to obecnie nie tylko
domena systemów automatyki na poziomie bezpośredniej
obsługi procesów przemysłowych, ale również coraz częściej
wyższych poziomów hierarchii sieciowej, szczególnie
w firmach i koncernach dążących do zachowania wysokiego
stopnia konkurencyjności rynkowej.

18 Temat wiodący
Regulacja proporcjonalna do czasu
Regulacja proporcjonalna do czasu jest swego rodzaju
modulacją wypełnienia impulsu. Jest to technika
matematyczna, dzięki której elementy wykonawcze
dwustanowe bądź dyskretne zachowują się w układach
regulacji podobnie do elementów wykonawczych ciągłych,
w zakresie sterowania od 0–100%.

Temat z okładki:
Systemy czasu rzeczywistego
20 Raport
Koniec ery przewodów
– potęga szybkości, precyzji oraz inteligencji
str. 10
Rynek przemysłowych systemów bezprzewodowych w Polsce
wciąż się rozwija. W zakładach najczęściej stosuje się
technologię WiFi, najrzadziej – Bluetooth. Prawie połowa
użytkowników ocenia poziom wsparcia technicznego ze
strony dostawców jako średniej jakości. Ankietowani
uważają również, że powinna zostać zmniejszona cena
systemów bezprzewodowych.

 Produkty: Turck
– czujniki fotoelektryczne
z ustawianym odcięciem tła lub
przedpola
str. 56

 Produkty: FANUC
– superszybki robot mogący pra-
cować pomiędzy pracownikami
str. 56

 Produkty: Staubli
– Robot RX170HSM
do obróbki skrawaniemstr.
str. 54

2 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


Od redakcji Produkty
1 Spotkamy się we Wrocławiu
54 Carlo Gavazzi: jednofazowe i trójfazowe
Temat z okładki liczniki energii z wyświetlaczem LCD
10 Systemy czasu rzeczywistego
54 Epicor iScala 2.3 SR2
Temat wiodący 54 Robot Staubli RX170HSM do obróbki
18 Regulacja proporcjonalna do czasu skrawaniem

Raport 55 iEi Technology: ACT-457A – terminal kontroli


20 Koniec ery przewodów dostępu z czytnikiem RFID oraz ekranem
dotykowym 5,7”
W praktyce 56 FANUC: superszybki robot mogący pracować
32 Skalibrować piankę pomiędzy pracownikami

Technologie 56 Turck: czujniki fotoelektryczne z ustawianym


odcięciem tła lub przedpola
34 W poszukiwaniu wysokiej wydajności
napędu elektrycznego 57 Antykor Controls: HPC – nowa seria
kalibratorów ciśnienia
Jak to się robi? 57
36 Stempel to podstawa
Elesa+Ganter: większe możliwości
zastosowań wskaźników położenia DD52R

Wracając do podstaw 57 Phoenix Contact: Gigabit na wszystkich


42 Oscyloskopy w natarciu? portach

Dodatek: Ethernet
44 Sieciowy collage: symbioza
tradycyjnych sieci przemysłowych
i Ethernetu
Nowości
48 Wejść w tempo: Ethernet gigabitowy
4 Fabryka WINIARY
w zastosowaniach przemysłowych
– nowa inwestycja Nestle

52 Działa bez zarzutu: 4 Współpraca WObit z firmą Tekscan


Zastosowania standardu Ethernet
w aplikacjach czasu rzeczywistego 4 Robot na Politechnice Świętokrzyskie

4 Nowy katalog firmy Autonics

5 Automatyczna linia do produkcji


barier drogowych

5 ISO uznaje JT

6 Konferencja Użytkowników
Systemów B&R

6 Arpack kolejnym użytkownikiem


Comarch CDN XL

6 ASTOR modernizuje Barlinek

7 PG5 2.0 – nowa wersja


 Produkty: iEi Technology Saia PG5 Controls Suite
– ACT-457A – terminal kontroli dostępu z czytnikiem RFID
oraz ekranem dotykowym 5,7” 8 Konfigurator napędów
str. 55
8 Laserowe trakery FARO ION
dla Volkswagena
Tłumaczone teksty zostały zamieszczone w niniejszym wydaniu za zgodą redakcji czasopisma
„Control Engineering Magazine USA” wydawanego przez firmę Reed Business Information,
która stanowi część Reed Elsevier Inc. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszego wydania 8 Lucchini wdraża Epicor 9
nie może być powielana i rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób, w części
lub w całości, w jakimkolwiek języku — bez pisemnej zgody Reed Business Information.
Control Egineering jest zastrzeżonym znakiem towarowym, należącym do Reed Business Information.

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 3


NOWOŚCI
Fabryka WINIARY – nowa inwestycja Nestle
październiku nastąpiło ofi- przez niemal 15 lat poczyniło w fabryce

W cjalne otwarcie budowy no-


wego obiektu produkcyjne-
go firmy Nestle w Kaliszu. W kaliskiej
wiele znaczących inwestycji. Nowy budy-
nek jest częścią tej długofalowej strategii.
– Rozbudowa fabryki to nie tylko bardzo
fabryce koncern produkuje pod marką dobra informacja dla firmy, świadcząca o
Winiary m.in. dania instant, sosy, majo- prężnym rozwoju, ale także pozytywny sy-
nezy czy zupy. Zakończenie wartej 16,7 gnał dla lokalnej społeczności – zauwa-
mln CHF budowy planowane jest w ża Markus Froehlich, dyrektor fabryki
maju 2010 r. Winiary – Dzięki rozwojowi zwiększymy
Produkująca wyroby spożywcze fa- liczbę zatrudnienia, przyczyniając się do
bryka Winiary powstała w latach 40. XX zmniejszenia bezrobocia w regionie. Pro-
wieku. W połowie 1995 r. zakład wszedł jekt rozbudowy zakłada również współpra-
w skład szwajcarskiej firmy Nestlé, które cę z lokalnymi dostawcami.

Współpraca WObit Robot na Politechnice


z firmą Tekscan Świętokrzyskiej
ydział Mechatroniki i Budowy Maszyn Poli-

W
Obit podpisał kontrakt z firmą Tekscan, amerykańskim producen-

W tem czujników nacisku i zaawansowanych systemów do pomiaru


rozkładu siły. Obecnie WObit dostarczać będzie nie tylko foliowe
czujniki siły, ale i całe systemy do pomiaru rozkładu sił w kontroli jakości, ba-
techniki Świętokrzyskiej pozyskał do swojej
pracowni robota przemysłowego Kawasaki,
którego dostarczyła firma ASTOR. Przedsięwzięcie zre-
daniach ergonomii produktów, kalibrowaniu wałków maszyn. alizowano w ramach programu unijnego i współpracy
Amerykańska firma Tekscan jest dostawcą zaawansowanych technolo- z firmą ASTOR.
gicznie dotykowych czujników nacisku umożliwiających pomiar rozkładu sił Laboratorium uczelni wzbogaciło się o 6-osiowego
na powierzchni oraz nowoczesnych systemów z nimi współpracujących. Do robota przemysłowego KAWASAKI, o udźwigu do 6 kg,
wszystkich systemów proponowanych przez firmę Tekscan dedykowane jest z chwytakiem elektrycznym i kartami komunikacyjny-
odpowiednie oprogramowanie, oparte na systemie MS Windows, umożliwia- mi. Starania Politechniki o rozbudowę stanowisk labo-
jące odpowiednią wizualizację pomiarów a także archiwizację danych. Do- ratoryjnych umożliwił projekt pt. „Rozwój bazy badaw-
datkowo programy te umożliwiają konfigurację i kalibrację systemu. czej specjalistycznych laboratoriów uczelni publicznych
Zastosowanie czujników i systemów firmy Tekscan rozwiązuje problem po- regionu świętokrzyskiego”, finansowany z budżetu Unii
miaru i analizy rozkładu nacisku bez ingerencji w badany układ dzięki bardzo Europejskiej. Dostawę robota zrealizowano na podsta-
płaskiej budowie czujników (grubość 0,1 mm). Ponadto firmie udało się zin- wie wygranego przetargu.
tegrować nowoczesną technologię w produktach typu OEM. Rezultat to ko- – Projekt rozbudowy laboratoriów na kierunku Auto-
rzystne ceny wyspecjalizowanych czujników. matyka i Robotyka stanowi część działań związanych
z programem rozwoju infrastruktury badawczej Wy-
działu Mechatroniki i Budowy Maszyn, zatytułowane-
Nowy katalog firmy Autonics go: „Komputerowo wspomagane systemy wytwarzania
i pomiarów części maszyn oraz automatyzacja i robo-
ltron opublikował polskie tłumaczenie Przeglądu Produkcji. W kata- tyzacja procesów technologicznych”. Możliwości, jakie

E logu znaleźć można wszystkie niezbędne informacje umożliwiają-


ce wybór produktu. Umieszczono tu podstawowe dane techniczne,
schematy połączeń, wymiary oraz struktury oznaczeń modeli.
stwarza rozwój bazy badawczej przyczynią się do zwięk-
szenia zdolności do realizacji zadań naukowych, na po-
ziomie porównywalnym z pracami uznanych ośrodków
Przegląd Produkcji wersja 10.0 PL zawiera: • liczniki • timery • regulatory zagranicznych. Wyniki badań z kolei będą przydatne do
temperatury • regulatory mocy • przetworniki temperatury/wilgotności • ter- podniesienia poziomu kształcenia kadr inżynieryjnych
moelementy i RTD • mierniki • tachometry/prędkościomierze/impulsomierze i młodych pracowników nauki w dyscyplinie automatyki
• wyświetlacze • konwertery sygnału • panele graficzne • wzmacniacze do i robotyki” – zauważa kierownik projektu, prof. Leszek
czujnika/zasilacze impulsowe • czujniki zbliżeniowe • czujniki fotooptyczne Płonecki, Prorektor ds. badań na Politechnice Święto-
• czujniki ciśnienia • enkodery • silniki krokowe/sterowniki/napędy. krzyskiej.
Katalog jest dostępny na stronie www.eltron.pl. www.astor.com.pl

4 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


NOWOŚCI

Automatyczna linia do ISO uznaje JT


produkcji barier drogowych ormat JT firmy Siemens Plm Software został uznany certyfiko-

olimex-Mostostal uruchomił 6 listopada w Zakładzie Ocyn- F waną specyfikacją ISO do wizualizacji w dziedzinie PLM.
ISO – Międzynarodowa Organizacja Standardów (Interna-

P kowni w Częstochowie nowoczesną linię do produkcji ba-


rier drogowych. Dzięki tej inwestycji grupa stanie się jednym
z największych dostawców podobnych wyrobów w kraju.
tional Standard Organisation), jednostka odpowiedzialna za standa-
ryzację danych przemysłowych, uznała dokument opisujący format
JT. Wydarzenie to oznacza, że dostępna jest pierwsza na świecie pu-
Linia produkcyjna charakteryzuje się dużą wydajnością i w pełni au- blikacja ISO dla wizualizacji 3D w dziedzinie PLM. Ze względu na po-
tomatycznym cyklem produkcji. wszechne zastosowanie formatu w branży PLM, lekkie pliki w for-
– Możemy wyprodukować w ciągu doby 5600 szt. barier ochron- macie JT są od lat wykorzystywane do udostępniania i wizualizacji
nych, bądź 10 tys. szt. słupków oraz 1800 szt. pasów profilowych danych 3D na całym świecie, w różnych aplikacjach CAD i PLM.
(napinających) – mówi Zbigniew Lenartowicz, dyrektor Ocynkowni Stworzony przez firmę Siemens PLM Software format JT to po-
Częstochowa. – Jesteśmy w stanie zaspokoić potrzeby większości re- wszechnie stosowany format do bezpiecznego i precyzyjnego prze-
alizowanych w Polsce inwestycji drogowych. noszenia danych 3D pomiędzy wieloma organizacjami w całym łańcu-
Drogowe ekrany akustyczne produkowane przez Polimex-Mostostal chu dostaw. Format JT wspiera międzynarodowa inicjatywa JT Open
w Częstochowie spełniają najwyższe wymagania w zakresie pochła- Program, powołana przez firmę Siemens PLM Software na prośbę
niania dźwięku, tj. normy: PN-EN-20354:2205 i PN-EN 1793-3 klasa swoich klientów i mająca na celu promocję i rozpowszechnianie for-
A4 oraz izolacyjności akustycznej tj. normy: PN-EN ISO 717 i PN-EN matu JT jako wspólnego środka komunikacji 3D dla PLM.
1793-2 klasa B3. Parametry te zostały potwierdzone przez Akademię Organizacja ISO uznała JT File Format Reference za publicznie do-
Gorniczo-Hutniczą w Krakowie. Ponadto Wszystkie wytwarzane tam stępną specyfikację (PAS) dla wizualizacji 3D. JT File Format Referen-
wyroby mają dopuszczenia do stosowania w budownictwie drogo- ce to 400-stronicowy kompletny dokument, który szczegółowo opisu-
wym w Polsce i Unii Europejskiej. je format JT.
NOWOŚCI

Konferencja Użytkowników Systemów B&R


dniach 30.09–1.10.2009 , Medalem Targów Poznańskich w roku

W w Hotelu „Magda” w Licheniu


Starym odbyła się IV Konfe-
rencja Użytkowników Systemów B&R.
2009 (prototyp obrabiarkowego zespo-
łu posuwowego z napędami liniowymi
sterowanego w dwóch osiach z ukladu
Celem konferencji było przekazanie CNC o otwartej architekturze), nato-
gościom nowych informacji z zakresu miast Bartosz Pachelski z firmy CoN-
systemów automatyzacji B&R i utrwa- Stel omówił doświadczenia firmy B&R
lenie wcześniej poznanych rozwiązań. w transporcie szynowym i kolejowym.
Przedstawiono m.in. nowości produk- Organizatorzy jesiennego spotkania
towe: falowniki ACOPOSinverter, Po- B&R zadbali także o to, by przyswo-
wer Panel PP65, komputery przemysło- jenie wiedzy było jak najbardziej efek-
we wyposażone w nowy procesor Intel Atom. Inżynierowie tywne oraz przyjemne i zorganizowali konferencję w formie
aplikacji przedstawili nową wersję oprogramowania Automa- Turnieju B&R. Uczestnik rejestrował się na konferencji za po-
tion Studio 3.x, szczególnie podkreślając jego zalety w obsza- mocą elektronicznego klucza sprzętowego B&R, który następ-
rze wizualizacji, diagnostyki systemu i zarządzania projektem nie służył do identyfikacji danej osoby w kolejnych etapach
poprzez np. kontrolę wersji. Turnieju. Uczestnicy mogli zdobywać punkty za poszczegól-
Uczestnicy konferencji z zainteresowaniem wysłuchali ne etapy konferencji: udział w wykładach, test wiedzy B&R,
również wykładów firm zewnętrznych: dr inż. Stanisław Ko- zdobycie I, II, i III miejsca w towarzyszących konferencji ze-
walewski z firmy Elokon przedstawił problematykę bezpie- społowych i indywidualnych zajęciach sportowych. Finałem
czeństwa maszyn, dr inż. Krzysztof Pietrusewicz z Zachodni- Turnieju był quiz, z zakresu wiadomości prezentowanych pod-
pomorskiego Uniwersytetu Technologicznego zaprezentował czas wykładów konferencji. Zwycięzcom wręczono cenne na-
projekt badawaczo-rozwojowy O.C.E.A.N, nagrodzony Złotym grody i dyplomy.

Arpack kolejnym użytkownikiem


ASTOR modernizuje
Comarch CDN XL
Barlinek
roducent naturalnej deski podłogowej – Barlinek

W
drożenie systemu Comarch CDN XL w Arpack Polska, spół-
ce z kapitałem niemieckim, zostało sfinalizowane. Prace im-
plementacyjne przeprowadziło zielonogórskie biuro Platy-
P Inwestycje – tworząc system monitoringu węzłów
cieplnych, wybrał oprogramowanie Wonderware
InTouch z oferty firmy ASTOR.
nowego partnera Comarch – firmy Infortes z Wrocławia. Ze względu na rozbudowaną strukturę systemu rozpro-
Firma operuje na terenie Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy wadzania ciepła do urządzeń wykonawczych, wdrożenie
Ekonomicznej. Ma tam zakład produkcyjny oraz halę magazynową. przebiegało wieloetapowo. Dzięki nowem oprogramowa-
Oferta produktowa to głównie palety i kształtki styropianowe oraz niu, pracownicy mają stały dostęp do aktualnych para-
płyty izolacyjne. Od 2008 roku Arpack posiada certyfikat ISO 9001. metrów węzłów cieplnych, zapisu historycznych danych
Arpack korzystał dotychczas z systemu finansowo-księgowego i rejestrów stanów alarmowych, co wpływa na możliwość
oraz rozbudowanych arkuszy kalkulacyjnych. Brak integracji da- przewidywania awarii oraz optymalizację produkcji.
nych i ich rozproszenie uniemożliwiały skuteczną pracę i strategicz- – Oprogramowania InTouch łączy w sobie elastycz-
ne zarządzanie przedsiębiorstwem. ność obsługi, przejrzysty interfejs użytkownika i pozwala na
Zakres wdrożenia objął wszystkie strefy funkcjonalne przedsię- stworzenie zaawansowanej aplikacji, która w prosty spo-
biorstwa. Zainstalowane moduły to m.in. Produkcja, Sprzedaż, Za- sób poprzez komunikację z urządzeniami peryferyjnymi,
mówienia, CRM, Księgowość czy Kadry i Płace. Korzyści biznesowe przedstawia użytkownikowi stan rozproszonego systemu
zauważalne są natychmiast. Wzrost poziomu obsługi Klienta oraz automatyki. – mówi Adrian Herberg, twórca aplikacji, spe-
efektywności pracy pracowników, automatyzacja procesów, łatwość cjalista ds. automatyki w firmie Barlinek Inwestycje.
tworzenia raportów i analiz czy obniżenie kosztów magazynowania Niezawodność systemu zaowocowała nowym kontrak-
poprzez racjonalizację polityki zarządzania zasobami to tylko nie- tem z firmą ASTOR. Po zrealizowaniu systemu monitoringu
które z nich. węzłów cieplnych, firma Barlinek Inwestycje zleciła wyko-
www.comarch.pl nanie podobnego projektu dla stacji transformatorowych.
www.astor.com.pl

6 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


PG5 2.0 – nowa wersja
Saia PG5 Controls Suite
abur poinformał o pojawieniu się nowej wersji pa-

S kietu Saia PG5 Controls Suite. Saia PG5 Controls


Suite to rozbudowany pakiet narzędzi do tworze-
nia aplikacji do automatyzacji procesów przemysłowych
i systemów sterowania w automatyce budynkowej.
W nowej wersji oprogramowania PG5 2.0 duży nacisk
położono na wygodę i usprawnienie pracy twórcy apli-
kacji. W efekcie powstał pakiet narzędzi, który pozwa-
la znacznie skrócić czas niezbędny do zaprogramowania
sterowników czy stworzenia aplikacji HMI. Wymierną ko-
rzyścią, która za tym idzie, jest zmniejszenie kosztów prac
inżynieryjnych. Przy pomocy jednego pakietu można za-
programować zarówno sterowniki, jak i terminale oraz
stworzyć aplikację wizualizacyjną na Web-panele. Nie
trzeba dokupować żadnych dodatkowych modułów do
programowania poszczególnych urządzeń. Wszystko znaj-
duje się w jednym pakiecie – Saia PG5 Controls Suite.
Pakiet PG5 2.0 pozwala na bezpośrednie połączenie ze
sterownikiem poprzez porty USB i RS. Podczas takiej se-
sji użytkownik ma dostęp do zasobów sterownika. Moż-
liwy jest też dostęp zdalny, poprzez sieci Ethernet (FTP,
HTTP, TCP-IP, UDP), Profi-S-Bus oraz S-Bus
Cechą charakterystyczną pakietu PG5 jest bogata bi-
blioteka bloków funkcyjnych FBox. Przy ich pomocy two-
rzenie nawet skomplikowanych programów na sterownik
przypomina tworzenie budowli z klocków.
W skład pakietu wchodzą również bardzo przydatne na-
rzędzia do konfiguracji sieci z obszarów automatyki prze-
mysłowej i budynkowej (do sieci takich jak: Saia-S-Net,
Profibus DP i FMS, LonWorks, BACnet, CAN).
Od nowa stworzony został edytor symboli umożliwia-
jąc wygodniejsze zarządzanie symbolami, ich filtrowanie
i odnajdywanie.
PG5 2.0 oferuje również nową opcję funkcji watch win-
dow – obsługę przebiegów czasowych. Jednocześnie moż-
na obserwować do 8 wartości: rejestrów, flag itp. w formie
wykresów. Istnieje możliwości eksportu danych z przeglą-
danych przebiegów do pliku w formacie CSV.
W skład pakietu Saia PG5 Controls Suite wchodzą zin-
tegrowane środowiska do programowania – edytory IL
(lista instrukcji), Fupla (FBD), Graftec (SFC), HMI (dla
terminali tekstowych i graficznych); wbudowane konfigu-
ratory sieciowe dla Saia-S-Net, Profibus DP i FMS, Lon-
Works, BACnet, CAN; drivery komunikacyjne, biblioteki,
narzędzie do tworzenia bloków funkcyjnych FUPLA oraz
narzędzia do tworzenia systemu wizualizacji i sterowania
wykorzystującego strony HTML (Web Editor, Web Buil-
der).
www.sabur.com.pl
NOWOŚCI

Konfigurator napędów Laserowe trakery FARO ION


irma Sew-Eurodrive stworzyła Drive-
dla Volkswagena
F Configurator SEW – skuteczne narzę-
dzie internetowe, zapewniające szybką,
a przede wszystkim wizualną pomoc przy dobo-
jawił się we właściwym mo-
mencie, gdyż jego zwiększona
rze komponentów napędu. DriveConfigurator dokładność spełnia podwyż-
jest kolejnym po DriveCAD, SEW Workbench szone wymagania. Celem pro-
narzędziem internetowego portalu klienta fir- dukcji zsynchronizowanej w
my Sew – portalu DriveGate. Volkswagenie jest m.in. także
SEW-Eurodrive DriveConfigurator jest na- standaryzacja techniki prze-
rzędziem internetowym służącym do doboru nośnych urządzeń pomiaro-
komponentów napędu. Jego prosta i logiczna wych w koncernie. Umożliwi
konstrukcja oraz wzbogacone rysunkami in- nam to elastyczną wymianę
strukcje gwarantują łatwą obsługę. Użytkow- personelu oraz wyposażenia
nik określa wymagane parametry produktu ział konstrukcji i budowy na- w obrębie całej Europy – ob-
oraz wszystkie dane każdego z wybieranych
komponentów. Po zakończeniu konfiguracji –
zapytanie o pełną ofertę handlową przesyłane
D rzędzi do produkcji samo-
chodów Volkswagen już na-
stępnego dnia po prezentacji nowego
jaśnia Peter Wulf, odpowiedzialny
za warsztaty działu konstrukcyjne-
go w Volkswagenie.
jest bezpośrednio do firmy Sew-Eurodrive na trakera FARO zakupił cztery systemy FARO, dostawca przenośnych
specjalnie stworzony adres mailowy. Laser Tracker FARO ION. rozwiązań w zakresie techniki po-
DriveConfigurator umożliwia bezpośred- Dział konstrukcji i budowy na- miarowej i obrazowania, zaprezen-
nie pobieranie potrzebnej dokumentacji dla rzędzi do produkcji samochodów tował 23 września nowy laserowy
wszystkich komponentów, w tym silników, mo- Volkswagen AG stosuje na całym traker ION. FARO Laser Tracker
toreduktorów i falowników: świecie laserowe trakery FARO ION może być bardzo szeroko sto-
• dokumentację techniczną, ION do pomiaru i kontroli urzą- sowany w najróżniejszych bran-
• rysunki wymiarowe, dzeń do produkcji karoserii VW. żach. Wykonuje pomiary o bardzo
• wykazy części zamiennych, – Długoletnie, przynoszące suk- wysokiej dokładności wyników,
• oświadczenia producentów i deklaracje cesy zastosowanie laserowych tra- oferuje udoskonalone metody po-
zgodności, kerów FARO sprawiło, że ponow- miaru współrzędnych oraz umoż-
• modele CAD. nie wybraliśmy FARO w ramach liwia zupełnie nowe metody pro-
DriveConfigurator dostępny jest na stronie realizacji nowej koncepcji produkcji dukcji.
zsynchronizowanej. Traker ION po-
www.sew-eurodrive.pl

Lucchini wdraża Epicor 9


ajwiększy w Polsce producent kół, osi i zestawów ko- nych podzespołów, wśród nich są m.in. nagrodzone Srebrnym

N lejowych – Lucchini Poland – wdraża Epicor 9 – roz-


wiązanie ERP firmy Epicor Software Corporation.
Epicor 9 usprawni wszystkie zachodzące w Lucchini procesy
Godłem QI 2009 koła kolejowe monoblokowe, osie oraz ze-
stawy kołowe. Epicor 9 wesprze Lucchini także w sprawnym
zarządzaniu projektami, które w tym przypadku zostaną wy-
w obszarze zarządzania produkcją, logistyką, kontrolą jakości, korzystane dość nietypowo i posłużą do sprawnego zarządza-
serwisem oraz finansami. Co ważne, rozwiązanie to wyposa- nia długoterminowymi umowami z klientami. Należy podkre-
żone jest w unikatową funkcjonalność w obrębie konfiguracji ślić, że w przypadku tego wdrożenia istotną funkcjonalnością
produktu, która polega na opracowaniu gotowego wyrobu już jest konfigurator produktu, który pozwala na opracowanie go-
na poziomie tworzenia oferty handlowej. Wdrożenie realizo- towego wyrobu już na poziomie oferty handlowej, co stanowi
wane jest w pełni przez Epicor Software Poland. istotne wsparcie w komponowaniu podzespołów. System Epi-
Dzięki Epicor 9 przedsiębiorstwo będzie mogło funkcjono- cor 9 ma wbudowany system klasy MES (Manufacturing Exe-
wać jeszcze efektywnej, zwłaszcza w obszarach związanych z cution System), dzięki któremu pracownicy Lucchini będą
planowaniem i kontrolą produkcji oraz, co szczególnie waż- mieli możliwość dokonywać rejestracji danych poprzez ekra-
ne, w zakresie związanym z kontrolą jakości. Trzeba podkre- ny dotykowe bezpośrednio w module produkcyjnym, co przy-
ślić, że firma Lucchini słynie z najwyższej jakości produkowa- spieszy i ułatwi ich pracę.

8 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


TEMAT Z OKŁADKI

Systemy czasu rzeczywistego


– potęga szybkości, precyzji
oraz inteligencji
Sterowanie w czasie rzeczywistym to obecnie nie tylko domena systemów automatyki
na poziomie bezpośredniej obsługi procesów przemysłowych, ale również coraz
częściej wyższych poziomów hierarchii sieciowej, szczególnie w firmach i koncernach
dążących do zachowania wysokiego stopnia konkurencyjności rynkowej. Dla tych,
którzy odważą się na tego typu posunięcie, sytuacja jest bardzo korzystna – jak dotąd
bowiem zdecydowało się na ten krok tylko kilka firm. Uzyskanie przewagi i lepszej
pozycji na rynku jest więc stosunkowo proste i niemalże natychmiastowe.

Frank O Smith Widać też wyraźnie, iż kwestia ta nabiera co-


raz większego znaczenia w prawidłowym zarzą-
ak zwane systemy czasu rzeczywiste- dzaniu i tzw. biznesie – ze względu na znacz-

T go – których koncepcja opracowywa-


na była głównie pod kątem aplikacji
sterowania i automatyki najniższego
poziomu, obsługujących bezpośrednio maszyny
w procesach produkcyjnych, w ostatnim cza-
ne w ostatnich latach przyspieszenie operacji
i zmian rynkowych.
Wśród specjalistów branży automatyki wciąż
toczy się dyskusja, czym jest tzw. czas rzeczywi-
sty, szczególnie w odniesieniu do systemów ste-
sie coraz częściej przenoszona jest również na rowania i automatyki.
wyższe poziomy struktur wymiany informacji, Dla menadżerów i sprzedawców nie ma ona
monitoringu i zarządzania – jako element po- jednak większego znaczenia i nie jest ważne, że
zwalający na uzyskanie lepszych efektów oraz niektórzy z nich niezbyt chętnie używają termi-
szybszej i bardziej precyzyjnej realizacji zadań. nu „czas rzeczywisty”, na korzyść nazwy „czas
Rodząca się w ten sposób nowa idea tzw. poprawnego funkcjonowania” itp. To zresztą
przedsiębiorstwa czasu rzeczywistego (RTE – mógłby być temat na osobny artykuł.
Real Time Enterprise) wprowadza mechanizmy – Dla nich kwestią podstawową jest to, by sys-
szybkiego odbierania i przetwarzania danych, tem sterowania i monitoringu działał na tyle
tak by sprawniej i w krótszym czasie realizować precyzyjnie i szybko, aby niezbędne dla nich in-
istotne procesy decyzyjne. formacje docierały w odpowiednim czasie do od-
– Idea aplikacji systemów czasu rzeczywiste- powiedniego miejsca – stwierdza Bob Parker,
go w szerszej skali w zakładach przemysłowych to wiceprezes firmy IDC Manufacturing Insight.
wciąż podejście nowatorskie, wskazujące jednak, – Celem końcowym jest maksymalne zoptyma-
że ludzie chcą mieć nadal bezpośrednią kontrolę lizowanie całego systemu wymiany informacji
nad przebiegiem procesów produkcji i przetwarza- w przedsiębiorstwie tak, by wszelkie niezbędne
nia – ciągle chcą być tym ostatecznym ogniwem, operacje zarządzania i sterowania zarówno po-
decydującym o podjęciu określonych działań stra- jedynczymi maszynami, jak i całymi procesami
tegicznych w zakładach – podkreśla Darren Ri- produkcyjnymi, realizować jak najszybciej, jak
ley z firmy Rockwell Automation. najdokładniej i jak najprościej.

10 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


TEMAT Z OKŁADKI

Dotychczas niewiele firm i przedsiębiorstw Zmienność rynku


wdrożyło u siebie rozwiązania bazujące na sys- energetycznego
temach czasu rzeczywistego – w sumie około Przykładem zakładu, w którym niezbędny jest
1%. Eksperci ds. rozwoju branży przemysłowej sprawny system zarządzania i informacji o sta-
podkreślają jednak, że wciąż jeszcze systemy do nie wykorzystywanych w nim urządzeń, dzięki
tego typu zastosowań nie osiągnęły zadowalają- któremu jest w stanie zagwarantować znacznie
cego poziomu rozwoju i korzystanie z nich trak- wyższy poziom usług, jest zakład energetyczny
tować należy każdorazowo jak swego rodzaju Portland General Electric w USA. Dzięki długo-
eksperyment. Nie oznacza to oczywiście, że in- letniemu doświadczeniu w branży dystrybucji
stalacje już działające funkcjonują nieporwanie energii elektrycznej pracujący w nim inżyniero-
– wręcz przeciwnie, sprawdzają się znakomicie wie wiedzą, jak zorganizować i sprawnie zarzą-
w powierzonych im zadaniach. dzać systemem energetycznym, jakie urządzenia
Na tej podstawie zbierane są informacje słu- powinny być obsługiwane w systemie itd.
żące integratorom sieciowym i dostawcom ele- Zakład energetyczny PGE jest największym
mentów automatyki, poprawie i optymalizacji dostawcą energii w stanie Oregon, obsługu-
protokołów komunikacyjnych oraz algorytmów jącym ponad 750 tys. odbiorców. Priorytetem
dla urządzeń automatyki, modeli obsługi wybra- firmy jest więc przede wszystkim zapewnienie
nych procesów itp. ciągłości dostaw energii elektrycznej oraz za-
O bardziej rozbudowane funkcjonalnie sys- chowanie jej wysokiej jakości. Kilka lat temu,
temy komunikacyjne czasu rzeczywistego co- w okresie gdy ceny za zakup i transfer dodatko-
raz częściej pytają również kolejni klienci, wej energii z systemu dystrybucyjnego z zacho-
zainteresowani ich aplikacją w swoich zakła- du USA (niezbędnej w czasie szczytowych zapo-
dach, co sprzyja szybkiemu rozwojowi i wkrót- trzebowań od odbiorców), osiągały niebotyczne
ce powinno doprowadzić to do wytworzenia już wręcz wartości – nawet 1 200% ceny nominal-
sprawdzonych i w pełni „dojrzałych” systemów nej, zarządcy zakładu PGE podjęli decyzję o bu-
i standardów, umożliwiających realizację przed- dowie swego rodzaju wirtualnego, zapasowego
siębiorstw typu RTE. magazynu energii w systemie dystrybucyjnym.

 Wielopoziomowy system
obsługi przetwarzania
i archiwizacji danych
z wykorzystaniem
komunikacji w czasie
rzeczywistym

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 11


TEMAT Z OKŁADKI

– Zakładowi PGE zależało na pozyskaniu no- chitekturze zorientowanej na realizację konkret-


wego i niedrogiego źródła energii, bez konieczno- nych usług (SOA), wraz z zastosowaną w nich
ści budowania całego, dużego kompleksu ener- technologią obiektową i najnowszymi standar-
getycznego – stwierdza Mark Osborn, jeden dami integracji ISA 95 i IEC 61850, pozwoliły
z menadżerów firmy. Dlatego też zamiast an- zakładowi PGE szybko zbudować rozproszony
gażować fundusze w budowę nowych obiektów system monitoringu i sterowania obiektów roz-
i linii przesyłowych, zdecydowano się na utwo- lokowanych na dość znacznym obszarze.
rzenie tzw. wirtualnych elektrowni uzupełniają- – Do naszych działań potrzebowaliśmy sys-
cych niedobory energii w okresach szczytowe- temu bardzo elastycznego, który pozwoliłby na
go zapotrzebowania odbiorców. Wykorzystano zarządzanie siecią punktów już istniejących
tu moc elektryczną wytwarzaną przez generato- i nowych, pomocniczych, wyposażonych w róż-
ry zapasowe, zainstalowane u wielu większych norodne wyłączniki, sterowniki PLC czy bezpiecz-
odbiorców/klientów zakładu PGE, wprowadza- niki lub wyłączniki awaryjne – przyznaje Mark
jąc ją do sieci w szczycie obciążenia. Osborn. – Obecnie zakład PGE w ramach wir-
Przy ścisłej współpracy z lokalną firmą in- tualnej elektrowni GenOnSys obsługuje 25 roz-
tegratorską Factory IQ, jako platformę obsłu- proszonych punktów generacji dodatkowej mocy.
gi danych monitoringu oraz sterowania, wy- Podstawową zaletą technologii obiektowej plat-
korzystano system firmy Wonderware wraz formy Wonderware jest możliwość szybkiego do-
z oprogramowaniem InTouch dla interfejsów łączania i odłączania wybranych punktów w sys-
HMI. W efekcie powstała sieć rozproszonych temie. Poprzednio operacja taka trwała nawet trzy
punktów wytwarzania niewielkich mocy, włą- tygodnie, obecnie maksymalnie jeden dzień – wy-
czanych w razie potrzeby do systemu energe- jaśnia dalej Osborn.
tycznego, obsługiwanych poprzez sieć szybkie- Jednym kliknięciem myszki włączyć można
go Ethernetu w odległości nawet do 70 i 80 km cały wirtualny system dodatkowego zasilania.
od samego zakładu energetycznego. Nowe na- Czas reakcji wynosi przy takiej operacji 0,5 se-
rzędzia platformy systemowej Wonderware o ar- kundy.

 Model hierarchiczny
stopni zaawansowania
systemów czasu
rzeczywistego, z wstępnie
ustalonymi wytycznymi,
umożliwiającymi określenie
stopnia zaawansowania do
poszczególnych poziomów

12 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


Takie możliwości techniczne stworzyły dla zakładu
PGE dość znaczną elastyczność w doborze poziomu po-
boru dodatkowej mocy z systemu – od 250 kW do nawet
1 MW. Dzięki wykorzystaniu platformy sterownia i mo-
nitoringu, opartej na systemie czasu rzeczywistego, spa-
dły znacznie koszty obsługi klientów zakładu – z poziomu
100–200 tys. USD, do odpowiednio 20–30 tys. USD.
Korzystanie z dodatkowej mocy w czasie zwiększone-
go zapotrzebowania to w tradycyjnych systemach ener-
getycznych koszt ok. 500–700 USD za 1 kW; w zakładzie
PGE z nowym systemem rozproszonym koszt ten ustalo-
no na ok. 100–200 USD za 1 kW.
Podsumowując, redukcja kosztów pozyskania dodatko-
wej energii jest średnio na poziomie 25%, a w niektórych
przypadkach nawet do 50% w stosunku do rozwiązań tra-
dycyjnych.

Stopnie zaawansowania systemów


czasu rzeczywistego
Amerykańskie Stowarzyszenie Najlepszych Rozwiązań
dla Branży Produkcyjnej (MESA) wybrało właśnie sys-
temy czasu rzeczywistego jako jeden z podstawowych
elementów w ramach badań prowadzonych przez grupę
zaangażowaną w opracowanie poradnika branżowego,
dotyczącego zaawansowanych technologii dla przemysłu.
W opinii członków stowarzyszenia systemy te powinny
stać się kluczowym elementem nowoczesnych pakietów
programowych, stosowanych w systemach MES. Obec-
nie istotnym elementem konkurencji przedsiębiorstw
produkcyjnych stały się również nowe systemy MOM –
zarządzania procesami produkcji.
– W mojej opinii jednak zarówno systemy MES, jak
i MOM realizują praktycznie te same funkcje – stwierdza
Julie Fraser, jedna z założycielek stowarzyszenia MESA
i analityk branży przemysłowej.
Systemy MES/MOM stanowią podstawowy element ar-
chitektury platform komunikacyjnych czasu rzeczywi-
stego, instalowanych pomiędzy poziomem automatyki
i sterowania urządzeniami w zakładzie a poziomem za-
rządzania i sferą biznesową sieci komunikacji przemy-
słowej. Inne kluczowe elementy tego typu platform to:
urządzenia przetwarzania i akwizycji danych, ich archi-
wizacji i segregacji czasowej, tematycznej itp. oraz inne
narzędzia składające się na tzw. inteligentne procesy pro-
dukcyjne, jak układy obróbki danych, tworzenia wykre-
sów czy zestawień analitycznych i obrazów wizualizacyj-
nych dla np. stron WWW.
Dzięki tym narzędziom do działu zarządzania produk-
cją dostarczane są informacje niezbędne w prawidłowym
procesie decyzyjnym, ułatwiając wydawanie trafnych de-
cyzji, wpływających na jakość bądź terminowość pro-
dukcji. Dotyczy to zarówno pojedynczych procesów pro-
dukcyjnych, jak i w formie zaawansowanej, całego cyklu,
TEMAT Z OKŁADKI

łańcucha produkcyjnego w przedsiębiorstwie. Warstwa najniższa oznacza zakłady z całko-


– Podstawą jest tu dostęp do szerokiego spektrum wicie niezorganizowanymi systemami komuni-
informacji i danych z całego zakładu – wyjaśnia kacji, ze strukturą wyspową, brakiem połącze-
Julie Fraser. – Instalacja takiej platformy komu- nia między istotnymi aplikacjami oraz z centrum
nikacyjnej i monitującej daje możliwość oceny za- akwizycji i archiwizacji danych.
chodzących procesów produkcyjnych i szybkiego – Cechy charakterystyczne takiego braku orga-
reagowania na ewentualne, niekorzystne zmiany. nizacji to: brak szczegółowych informacji o pro-
Pozwala na szybsze wprowadzenie do produkcji cesach, brak współpracy między oddziałami i wy-
nowego asortymentu czy nowych programów stra- działami w przedsiębiorstwie oraz bardzo długi
tegii produkcji, algorytmów przetwarzania itp. czas niezbędny do podejmowania kluczowych,
Kwestią otwartą dla firm pozostaje, w jakim strategicznych decyzji – wyjaśnia Julie Fraser.
stopniu rozbudowywać funkcjonalnie i obszaro- Warstwa kolejna charakteryzuje przedsiębior-
wo systemy czasu rzeczywistego w swoich apli- stwa korzystające z określonej platformy sprzę-
kacjach. Eksperci firmy Rockwell Automation towej, wyposażonej w takie pakiety, jak wspo-
mówią o trzech etapach ekspansji systemów cza- mniane już systemy MES/MOM, z komunikacją
su rzeczywistego w sieciach automatyki przemy- i wymianą danych procesowych, jednak ograni-
słowej: minimalnym, częściowym i całkowitym. czoną tylko do konkretnej linii produkcyjnej lub
Z kolei przedstawiciele firmy IDC Manufacturing pojedynczego zakładu.
Insights przedstawiają pięciopoziomowy model Zwykle systemy takie nie mają narzędzi ana-
organizacji i rozwoju takiego systemu (rys. 2.). litycznych i możliwości graficznej wizualizacji
Poziom najniższy w tej hierarchii to obsługa po- trendów, stanów (np. w portalu internetowym).
jedynczych maszyn i urządzeń, wraz z optymali- W tej sytuacji współpraca pomiędzy oddziała-
zacją działania paneli operatorskich. mi w firmie jest bardzo znikoma, bez wspólnej,
– Jeżeli w przedsiębiorstwie zdefiniowano i czę- zoptymalizowanej strategii współdziałania dla
ściowo wprowadzono zasady obsługi procesów poprawy wydajności całego przedsiębiorstwa.
przez systemy czasu rzeczywistego w układach ste- – Wreszcie warstwa trzecia, najwyższa, to takie
rowania i monitoringu, do oceny skuteczności ich przedsiębiorstwa, w których dostępne są wszyst-
działania używa się popularnych i ogólnie stoso- kie dane procesowe, z możliwością ich zebrania,
wanych wskaźników, takich jak np. OEE – wskaź- analizy i w razie konieczności dotarcia do infor-
nik całkowitej efektywności urządzeń – wyjaśnia macji szczegółowych, opisujących konkretne zda-
Bob Parker z firmy IDC Manufacturing Insight. rzenie lub stan pracy urządzeń, linii produkcyjnej
– Jeżeli zastosowane w procesach produkcyjnych itp. – stwierdza Julie Fraser. – Tylko w przedsię-
systemy czasu rzeczywistego są już na poziomie biorstwach o tym stopniu zaawansowania rozwo-
ustandaryzowania, jednym z elementów standar- ju aplikacji systemów czasu rzeczywistego istnieje
du są również zasady oceniania ich skuteczno- w pełni określona struktura przepływu informa-
ści, które opierają się na specjalnych tzw. kartach cji pomiędzy poziomem produkcyjnym i zarządza-
wyników. Najwyższy poziom to tzw. optymaliza- jącym, wraz z ustalonymi algorytmami decyzyj-
cja funkcjonowania przedsiębiorstwa, opierająca nymi. Gwarantuje to pełną przejrzystość działań
się na rozbudowanych systemach czasu rzeczywi- podejmowanych w przedsiębiorstwie, wraz z ich
stego. W takich zakładach standardowe i ogólnie szybką realizacją. Taka organizacja systemów wy-
stosowane wskaźniki skuteczności systemów ste- miany informacji pozwala również na wyjście
rowania wykorzystywane są równocześnie i doty- poza przysłowiowe cztery ściany przedsiębiorstwa
czą całego przedsiębiorstwa. i jego otwarcie na interakcyjne współdziałanie
z klientami oraz dostawcami, sprzyjające zwięk-
Funkcjonowanie szeniu efektywności działań na wszystkich eta-
przedsiębiorstwa z systemem pach i polach funkcjonowania firmy.
czasu rzeczywistego
Wspomniana już Julie Fraser ze stowarzyszenia Systemowa obsługa urządzeń
MESA do opisu stopnia zaawansowania rozwoju mobilnych
systemu czasu rzeczywistego proponuje model Ed Yachimiak pracuje jako starszy analityk i spe-
trójwarstwowy – bazujący nie tylko na jego funk- cjalista systemów SCADA w jednym z przedsię-
cjonalności, ale również charakterystyce zacho- biorstw na zachodzie USA. Ma ono 35 oddziel-
wań ludzi współpracujących z takim systemem. nych zakładów, a w każdym z nich zainstalowany

14 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


jest oddzielny system oparty na platformie programowej
i sprzętową PI Historian firmy OSIsoft, obsługujący dane
i informacje o przebiegu produkcji w każdym z nich
i współpracujący z systemami innych zakładów.
Ta istniejąca platforma rozszerzona została ostat-
nio o możliwość dostępu do systemu zarządzania i ste-
rowania z poziomu przenośnych stanowisk monitorują-
co-sterujących, umożliwiających ciągły dostęp do danych
systemowych z dowolnego miejsca. – Jedną z opcji jest
możliwość dostępu do danych między innymi o stanie pra-
cy urządzeń czy ich aktualnych nastawach, z poziomu ter-
minali Blackberry lub innych tzw. palmtopów – wyjaśnia
Ed Yachimiak. Ponadto menadżerowie poprzez sieć uzy-
skują również bezpośredni dostęp do informacji rynko-
wych, zmieniających się kursach walut i cen surowców,
co również wydatnie przyspiesza i ułatwia ich pracę. –
Wprowadzony przez naszą firmę system komunikacji w cza-
sie rzeczywistym jest już dziś integralnym elementem in-
frastruktury przedsiębiorstwa. Trudno nam wyobrazić sobie
codzienną pracę bez niego – przyznaje dalej Yachimiak.
Podobne systemy wprowadzają też u siebie inne duże
zakłady przemysłowe, szczególnie pod kątem monitorin-
gu zużycia energii, maszyn i surowców w procesach prze-
twórstwa i produkcji. Ron Koltz ze wspomnianej firmy
OSIsoft przytacza przykład zakładu przetwórstwa papie-
ru, który dzięki systemowi czasu rzeczywistego uzyskał
możliwość ciągłego monitoringu cen energii elektrycz-
nej. – Menadżerowie firmy na bieżąco porównują zmiany
cen energii elektrycznej z również zmieniającą się koniunk-
turą na rynku papierniczym, w ostateczności podejmując
decyzję, czy w danym momencie zakładowi bardziej opła-
ca się produkcja podstawowa – czyli papieru, czy być może
większe zyski przyniesie wyłączenie produkcji i wykorzysta-
nie maszyn elektrycznych jako generatorów, by w ten spo-
sób wprowadzić do systemu energetycznego większą ilość
energii i sprzedać ją z zyskiem – wyjaśnia Ron Koltz. – Pod-
stawową siłą wykorzystywanego tu systemu komunikacji
w czasie rzeczywistym jest możliwość uświadomienia szer-
szego grona pracowników firmy o tym, jak wielki i bezpo-
średni wpływ na rentowność produkcji ma zmieniająca się
wciąż na bieżąco koniunktura rynkowa.
W opinii Marka Osborna implementacja systemu cza-
su rzeczywistego stworzyła jego firmie niespotykane do-
tąd możliwości. Dzięki temu wspomniana wcześniej
firma energetyczna PGE stanęła na bardzo uprzywilejo-
wanej pozycji. Nowe możliwości i osiągnięcia firmy PGE
stały się jednocześnie inspiracją do działań innych firm,
usprawniających funkcjonowanie przedsiębiorstw, nawet
dużych i rozproszonych terytorialnie.

Artykuł pod redakcją dra inż. Andrzeja Ożadowicza –


AGH Kraków
FIRMA PREZENTUJE

Czujniki elektroniczne
w ofercie Schneider Electric
51 mm) i krótkim (32 mm) gwintem, metalo- samej odległości (XS1M*KP, XS7C40) oraz
we (niklowany mosiądz/stal nierdzewna) jak rozwiązania dedykowane do przemysłu spo-
i plastikowe. W zależności od wybranej gamy żywczego XS2*SA.
dostępne są wykonania o średnicy od Ø4
mm do Ø30 mm zarówno z czołem zabudo- Czujniki pojemnościowe
wanym jak i niezabudowanym w polaryzacji Technologia wykonania czujnika pojemno-
PNP, NPN, PNP+NPN z wyjściem NC lub ściowego umożliwia wykrycie obiektów me-
NO. Występują również wersje z wyjściami talowych jak i niemetalowych (np. szkła drew-
komplementarnymi tj. NC+NO. na, plastiku, płynów, ceramiki). Seria naszych
Przykładem czujnika metalowego o średni- czujników obejmuje wersje cylindryczne (pla-
cy Ø12 mm, z czołem zabudowany o strefie stikowe XT2*A* oraz metalowe XT1) o śred-
wykrywania 4mm oraz stopniu ochrony IP69K nicach Ø12, 18, 30, 34 mm. Czujniki występu-
(DIN40050) jest XS612B1PAL2. Czujnik po- ją również w wersji kubicznej XT7C40 (rys. 3.)
siada zabezpieczenie przed skutkami prze- w standardzie 40x40 mm. Wszystkie czujniki
Rys. 1.
ciążeń, zwarć oraz odwrotną polaryzacją. posiadają potencjometr umożliwiający regu-
Częstotliwość przełączania wyjścia wynosi lację czułości. Czujnik reaguje na materiał
2,5 kHz. Posiada polaryzację PNP z funkcją z którego dany obiekt jest wykonany. Zostały
NO na wyjściu i 2 m kabel. przetestowane na działanie zakłóceń elektro-
Wojciech Lasota Warto wspomnieć również o wykonaniach magnetycznych zgodnie z IEC 60947-5-2.
kubicznych występujących w wersjach uni-
Każdy system automatyki wyposażony wersalnych XS8E, C, D. Czujniki te można Czujniki fotoelektryczne
w sterownik PLC wymaga zastosowania do- skonfigurować do pracy zarówno z czołem Najczęściej wykorzystywanymi systemami
datkowych elementów w postaci czujników. zabudowanym jak i niezabudowanym w oto- detekcji fotoelektrycznej są: odbiciowy (po-
Czujniki dostarczają danych wejściowych czeniu metalowym. Dodatkową zaletą jest lega na bezpośrednim odbiciu wiązki świetl-
o stanie i parametrach sterowanego obiektu możliwość zaprogramowania strefy działania nej od wykrywanego obiektu), refleksyjny
czy procesu i stanowią niezbędną część ca- (eliminacji tła), rys. 2. (wykrywany obiekt przecina wiązkę świetlną
łego systemu. Od lipca bieżącego roku wprowadziliśmy odbijaną od odbłyśnika), refleksyjny spola-
Artykuł obejmuje wybrany asortyment czuj- do sprzedaży nową serię podstawowych ryzowany (możliwość wykrycia elementów
ników, które dostępne są w ofercie Schneider czujników indukcyjnych cylindrycznych serii lśniących i półprzezroczystych) oraz system
Electric. „BASIC” (rys. 1.). Seria ta zastąpiła wykona- bariery nadajnik-odbiornik (charakteryzuje
nia XS1D, XS2D. Jej główną zaletą jest atrak- się m.in. największą strefą wykrywania).
Czujniki indukcyjne cyjna cena w odniesieniu do naszych konku- W ofercie mamy dostępne trzy podsta-
To jedne z najpopularniejszych czujników rentów rynkowych. wowe serie czujników fotoelektrycznych:
w przemyśle, reagujące na obiekt metalo- Czujniki specjalizowane są rozwiązaniami uniwersalna, optymalna i aplikacyjna. Każda
wy, który znajdzie się w ich strefie działania. dedykowanymi do nietypowych zastoso- z nich charakteryzuje się indywidualnymi wła-
Oferta obejmuje wersje ogólnego zastosowa- wań. Przykładem są tu czujniki z wyjściem ściwościami, pozwalającymi na zastosowa-
nia oraz rozwiązania specjalizowane (aplika- analogowym XS1M*AB1 i XS4P*AB1, nie czujnika w konkretnych typach aplikacji
cyjne). czujniki kontroli prędkości obrotowej XSAV, i środowiskach pracy.
Czujniki ogólnego zastosowania dostępne XS9*11R, czujniki umożliwiające wykrycie Gama „Uniwersalna” umożliwia pracę we
są w obudowie cylindrycznej, z długim (do elementów żelaznych i nieżelaznych na tej wszystkich wyżej wymienionych systemach

Rys. 4a.

Rys. 2.
Rys. 5.

Rys. 4b.

Rys. 3.

16 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


FIRMA PREZENTUJE

detekcji fotoelektrycznej. Tajemnica tkwi Poniżej kilka przykładów czujników wraz kami przeciążeń i zwarć. Obie wersje dzia-
w opatentowanym przez Schneider Electric z opisem ich cech i możliwości zastosowa- łają w systemie refleksu spolaryzowanego
systemie Osiconcept®. Niezwykłość systemu nia. i umożliwiają wykrycie przeźroczystych foli,
polega na możliwości dowolnej konfiguracji szkła, butelek itp. Wersja XUKT posiada au-
trybu pracy, zmianie czułości czujnika czy Czujnik kontrastowy XUR1KSMM12 tomatyczną kompensację zabrudzenia oraz
odwróceniu wyjścia np. z NO na NC. To (rys. 6) możliwość ustawienia opóźnienia czasowe-
wszystko odbywa się z użyciem tylko jedne- Rozwiązanie umożliwiające wykrycie znacz- go przy załączaniu i wyłączaniu.
go przycisku znajdującego się na obudowie. ników kolorowych zarówno na tle lśniącym,
Czujniki występują zarówno w wersjach cylin- matowym jak i silnie odbijającym światło. Czujniki widełkowe – nowość w ofercie
drycznych Ø18 mm (XUB0A, B – rys. 4.) jak Czujnik umożliwia również wykrycie zmiany Nowością w naszej ofercie są czujniki wideł-
i kompaktowych (XUM0A, XUK0A, XUX0A – kontrastu tego samego koloru. Działa w sys- kowe. Występują w wykonaniach standardo-
rys. 5.). W wersjach kompaktowych (oprócz temie odbiciowym, posiada automatyczną re- wych (podczerwień) jak również laserowych
miniaturowej) istnieje możliwość zmiany gulację czułości. Programowanie obiektu i tła (możliwość wykrycia obiektu rzędu 0,05
polaryzacji z PNP na NPN z wykorzystaniem jest bardzo intuicyjne, odbywa się z wykorzy- mm). Strefa działania (szerokość szczeliny)
mikro przełącznika. Przykładem jest czujnik staniem dwóch przycisków znajdujących się wynosi od 2 do 120 mm. (rys. 8.). Czujniki
kompaktowy XUX0ARCTT16, którego stre- na obudowie. Cechą charakterystyczną czuj- z tej serii posiadają wyjście PNP/NPN i moż-
fa działania uzależniona jest od trybu pracy nika jest możliwość zmiany polaryzacji z PNP liwość przeprogramowania z NO na NC oraz
w jakim został skonfigurowany (np. bariera – na NPN, nastawienia opóźnienia czasowego regulacji czułości.
40 metrów). Podstawową korzyścią dla klien- oraz zmiany strefy wykrywania (7­18 mm) Jeśli zachodzi potrzeba wykrywania ety-
ta końcowego jest posiadanie jednego czuj- z wykorzystaniem dedykowanych soczewek. kiet przezroczystych na przezroczystym tle
nika do wielu zastosowań, co jest znaczące Czujnik może znaleźć zastosowanie m.in. możemy zastosować czujnik widełkowy
w przypadku utrzymania ruchu w zakładach w maszynach drukarskich, zgrzewarkach, ultradźwiękowy XUVU06 (rys. 9.). Czujnik
przemysłowych, a dla ewentualnego dystry- etykieciarkach, systemach napełniających, działa na zasadzie pomiaru grubości. Istnieje
butora oszczędność miejsca składowania. maszynach obróbki termicznej. możliwość programowania wyjścia, regulacji
Gama „Optymalna” dedykowana jest do czułości.
konkretnego zastosowania bez możliwości Czujnik koloru XURC3PPML2 (rys. 7.)
zmiany konfiguracji pracy. Wyjątkiem jest Posiada trzy niezależne wyjścia, z możli- Ramki fotoelektryczne
regulacja czułości z wykorzystaniem poten- wością przypisania odpowiedniego koloru. Posiadamy w sprzedaży czujniki w postaci
cjometru. Oferta, podobnie jak w przypadku Programowanie odbywa się przez wciśnięcie ramek fotoelektrycznych XUVF o wymiarach
czujników uniwersalnych, obejmuje wersje przycisku „SET” po umieszczeniu czujnika od 30x30 do 200x250 mm. Czujnik posiada
cylindryczne i kompaktowe. Występują od- nad wykrywanym przedmiotem. Czujnik do- dwa potencjometry. Pierwszy z nich pozwala
dzielne pozycje katalogowe przewidziane do datkowo posiada funkcję tolerancji koloru, na regulację czułości (dostosowanie czujnika
pracy np. w systemie odbiciowym XUB4B, regulację czułości na strukturę powierzchni, do obiektu o różnych gabarytach), a drugi
czy w systemie refleksu spolaryzowanego możliwość ustawienia opóźnienia czasowe- służy do regulacji opóźnienia wyłączenia (do
XUB9. Czujniki optymalne posiadają nie- go (40 ms). Częstotliwość przełączania wyj- 5sek). Rozwiązanie może znaleźć zastoso-
zmienną konfigurację polaryzacji i funkcji ścia wynosi 1,2 kHz. Czujnik może zostać wanie np. na liniach montażowych i produk-
wyjścia. zastosowany m.in. do sortowania produktów, cyjnych przy zliczaniu elementów (rys. 10.)
Gama „Aplikacyjna” to rozwiązania o spe- monitorowania powierzchni kolorowej. Jeżeli
cyficznych właściwościach, pozwalających aplikacja wymaga monitorowania większej
na zastosowanie czujnika tam gdzie roz- liczby kolorów, możemy zastosować czujnik
wiązania standardowe nie zdają egzaminu XUYLCLAR26CSP, który umożliwia identyfi-
lub wymagana jest bardziej zaawansowana kację do 26 kolorów.
technologia. Wśród tej grupy produktów
znajdują się m.in. czujniki znaczników kolo- Czujniki do wykrywania materiałów
rowych, luminescencji, czujniki kontrastowe, przeźroczystych.
koloru, czujniki do wykrywania materiałów Oferta obejmuje dwa wykonania: cylindrycz-
przeźroczystych, poziomu cieczy (działające ne Ø18 XUBT (stal nierdzewna, plastik), kom- Po więcej informacji zapraszamy na stronę
w głębokiej podczerwieni), czujniki laserowe paktowe XUKT. Obie wersje mają możliwość www.schneider-electric.pl
z wyjściem analogowym, czy ultradźwiękowe zmiany konfiguracji funkcji wyjścia np. z NO lub kontakt z Centrum Obsługi Klienta:
widełkowe. na NC. Posiadają zabezpieczenie przed skut- tel. 0-801 171 500, (022) 511 84 64.

Rys. 7.

Rys. 9.

Rys. 8.
Rys. 6.
Rys. 10.

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 17


TEMAT WIODĄCY

Regulacja proporcjonalna
do czasu
Regulacja proporcjonalna do czasu jest swego rodzaju modulacją wypełnienia
impulsu. Jest to technika matematyczna, dzięki której elementy wykonawcze
dwustanowe bądź dyskretne zachowują się w układach regulacji podobnie do
elementów wykonawczych ciągłych, w zakresie sterowania od 0–100%.

Vance VanDoren że temperatura oscyluje wokół wartości zada-


nej. W większości przypadków takie zmiany ni-
ztuczka – o ile tak można nazwać to komu nie przeszkadzają.

S podejście – polega na tym, że element


wykonawczy załączany jest i wyłącza-
ny na liczbę okresów, proporcjonalną
do żądanego (procentowo) sygnału sterującego.
Rozważmy dla przykładu system klimatyza-
Termostat mógłby ustalać temperaturę znacz-
nie dokładniej – dzięki użyciu ciągłych elemen-
tów wykonawczych, takich jak np. zautomaty-
zowane tłumiki płynnie zmieniające dopływ
chłodnego powietrza do pomieszczenia klima-
cji. Większość termostatów wykorzystuje algo- tyzowanego.
rytm dwustawny, porównujący aktualną tem- Takie rozwiązanie jest typowe w komercyj-
peraturę w pomieszczeniu z pewną wartością nych aplikacjach układów HVAC (Heating, Ven-
zadaną, ustalaną przez użytkowników pomiesz- tilation, Air Conditioning – ogrzewanie, wenty-
czenia. Następnie klimatyzator załącza bądź lacja, klimatyzacja), jednakże zbyt kosztowne
wyłącza się, gdy temperatura jest zbyt wysoka dla użytkowników domowych.
lub zbyt niska. Taki sposób sterowania sprawia, W przypadku zastosowania regulacji propor-
cjonalnej do czasu domowy termostat nie po-
trzebuje ciągłego elementu wykonawczego, aby
działać w podobny sposób. Może zamiast ciągłej
zmiany ilości powietrza dostarczanego do po-
mieszczenia sterować czasem załączania. Aby
osiągnąć X% sterowanie, termostat załącza do-
pływ powietrza na X jednostek czasu, a następ-
nie wyłącza na czas równy (100 – X) jednostek.

Poprzez cykliczne załączanie / wyłączanie dyskretnego


elementu wykonawczego regulacja proporcjonalna
do czasu stanowić może swoistą emulację działania
ciągłego elementu wykonawczego. Na powyższym
przykładzie wypracowany sygnał sterujący na poziomie
50% realizowany jest przez załączanie elementu
wykonawczego na 50% czasu cyklu. Drugi przykład
pokazuje, jak sygnał sterujący na poziomie 75% jest
realizowany poprzez załączanie elementu wykonawczego
na 3 cykle, a następnie wyłączenie na 1 cykl.

18 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


TEMAT WIODĄCY

Gdy jednostkowy czas cyklu jest stosunkowo padku klimatyzacji w domu czasy cyklu krótsze
krótki w porównaniu z czasem potrzebnym na niż kilka minut mogą szybko doprowadzić do
ochłodzenie pomieszczenia (zwykle kilka minut, uszkodzenia startera silnika klimatyzacji.
zależnie od wymiarów), średni efekt sterowania Przesadzając w drugą stronę, czasy cyklu na
proporcjonalnego do czasu będzie prawie iden- poziomie pojedynczych godzin co prawda znacz-
tyczny do sterowania ciągłego. W krótkim od- nie wydłuży czas życia startera silnika, jednakże
cinku czasu temperatura nadal będzie zmieniać czasy załączenia/wyłączenia będą tak długie, że
się wokół wartości zadanej, jednak nie w takim wzrost/spadek temperatury czy ogólnie jej oscy-
stopniu jak w przypadku regulacji dwustawnej. lacje stają się mało komfortowe.
W niektórych aplikacjach tego typu zmiany Regulacja proporcjonalna do czasu działa le-
wokół wartości zadanej w przypadku regulacji piej w przypadku sterowania relatywnie wol-
proporcjonalnej do czasu muszą zostać zredu- nymi procesami, w których zachodzi zjawisko
kowane. Można to osiągnąć np. poprzez reduk- wygładzania efektów przełączania elementów
cję czasu cyklu pracy sterowania. wykonawczych. Dodatkowo, poza regulacją
Jest jednak i zła strona takiego rozwiązania temperatury, aplikacje, w których tego typu ste-
– częstotliwość pracy elementu wykonawczego rowanie może być efektywne, jest: sterowanie
wzrasta, a tym samym jego zużycie. poziomem cieczy, ciśnieniem w dużych zbiorni-
Najniekorzystniejszym z punktu widzenia zu- kach, ale strategia tego typu jest również efek-
życia dyskretnych elementów wykonawczych tywna wszędzie tam, gdzie ciągłe elementy wy-
zdaje się być 50% wartości sygnału sterującego. konawcze byłyby zbyt drogie.
Znaczy to, że element wykonawczy jest przełą-
czany na zmianę po jednym cyklu pracy. W przy- Artykuł pod redakcją Krzysztofa Pietrusewicza

FGFDUPSQNEE
QS[F’PNUFDIOPMPHJD[OZXPQUPFMFLUSPOJDF

%FUFLDKBPCKŢUPžDJ 1PNJBSPEMFH’PžDJ 4[BDPXBOJFQP[JPNV

%FUFLDKBPCJFLUØXXXZNJBSBDI

FGFDUPSQNEEKFTUQJFSXT[ZND[VKOJLJFNQS[FNZT’PXZNXZLSZXBKŕDZNPCJFLUZXXZNJBSBDI
6OJLBMOBNFUPEBvD[BTVQS[FMPUVGPUPOØXwVNPƒMJXJB[BTUPTPXBOJFUFHPVS[ŕE[FOJBXXJFMV
BQMJLBDKBDI QPNJBSPCKŢUPžDJ QP[JPNVPSB[PEMFH’PžDJ
1PNJBS BOBMJ[BPSB[QS[FUXBS[BOJFTZHOB’V
[JOUFHSPXBOFTŕXKFEOZNVL’BE[JFFMFLUSPOJD[OZNPSP[E[JFMD[PžDJY
QJLTFMJ,BƒEZQJLTFMPLSFžMBPEMFH’PžŗPEPCJFLUV%[JŢLJUFNVV[ZTLBOP
KFEOPD[FžOJFXBSUPžDJQPNJBSPXZDI8BSUPžDJUFPEQPXJBEBKŕ JGNFMFDUSPOJDTQ[PP
USØKXZNJBSPXFNVPCSB[PXJ EBKŕDFNVT[D[FHؒPXŕBOBMJ[ŢPCJFLUVJU’B VM,PǴDJVT[LJ VM4JFOOB
,BUPXJDF 8BST[BXB
5FM  5FM 
'BY  'BY 
FNBJMJOGPQM!JGNDPN
XXXJGNDPNQM
RAPORT
Polski rynek przemysłowych systemów bezprzewodowych

Koniec ery przewodów


Rynek przemysłowych systemów bezprzewodowych w Polsce wciąż się rozwija.
W zakładach najczęściej stosuje się technologię WiFi, najrzadziej – Bluetooth. Prawie
połowa użytkowników ocenia poziom wsparcia technicznego ze strony dostawców
jako średniej jakości. Ankietowani uważają również, że powinna zostać zmniejszona
cena systemów bezprzewodowych.

Mgr inż. Izabela Cieniak Najpopularniejszym przemysłowym syste-


mem bezprzewodowym wśród badanych użyt-
ak donoszą dostawcy ankietowani kowników jest WiFi (73% oddanych głosów).

J przez Control Engineering Polska, kry-


zys nie wpłynął na tempo rozwoju pol-
skiego rynku przemysłowych systemów
bezprzewodowych. Rynek ten cały czas rośnie.
Dowodem na to może być fakt, że w porówna-
Zaraz za nim, na drugim i trzecim miejscu od-
powiednio, znalazły się radiometry (46%) i GSM
(35%). Jak wynika z odpowiedzi połowy dostaw-
ców wyżej wymienione technologie są najczę-
ściej stosowane przez ich klientów. Jednak mają
niu do 2008 r., trzy czwarte respondentów za- oni odmienne zdanie co do Bluetootha, które-
notowało wzrost sprzedaży tego typu urządzeń. go w zakładzie posiada 19% użytkowników. Do-
Istnienie takiej tendencji potwierdzają również stawcy sądzą bowiem, że system ten w ogóle nie
odpowiedzi użytkowników. Aż 73% z nich zapla- jest wykorzystywany (wykres 1).
nowało w 2009 r. działania związane z zakupem Duże grono ankietowanych użytkowników
lub rozbudową systemów bezprzewodowych posiada w zakładzie przemysłowe systemy bez-
w zakładzie. przewodowe firmy Cisco i Satel. Kolejnymi po-
pularnymi producentami są Asus, Inventia,
Moxa, Phoenix Contact oraz Siemens. W przed-
Wykres 1. Najpopularniejsze technologie siębiorstwach zainstalowane są również urzą-
bezprezwdowe (wg dostawców i użytkoników) dzenia takich firm jak: Avaya, BIATEL, Cin-
terion, D-Link, ELPRO, Emerson Process
73% Dostawcy
WiFi Management, Hirschmann, Laird Technologies,
50% Użytkownicy
Motorola, Rohill, Sonel i Westermo.
46%
Radiometry
50% Przesyłaj bezprzewodowo
Dla 62% użytkowników instalacja w zakładzie
35%
GSM przemysłowych systemów bezprzewodowych
50%
była jedynym sposobem na dotarcie do trudno
19% dostępnych miejsc. Równie istotną przyczyną
Bluetooth
0% montażu tego typu technologii, według prawie
połowy ankietowanych, stało się zwiększenie
0%
ZigBee
13%
mobilności. Ponad jedna trzecia respondentów
uznała, że duża elastyczność i łatwość wdra-
Inna
8% żania systemu bezprzewodowego oraz możli-
13% wość dopasowania do specyficznych wymogów
są ważnymi powodami, dla których warto go
Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009
posiadać. 31% osób wskazuje, że zadecydowa-

20 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


GPRS otwiera nowe możliwości
Bartłomiej Kościesza, manager produktu, INVENTIA

W systemach rozproszonych o dużej rozpiętości


geograficznej (sieci wodociągowe, cieplne,
energetyczne, przepompownie) bezkonkurencyjna staje
się technologia GPRS, nie wymagająca inwestowania
przez użytkownika we własną infrastrukturę
komunikacyjną. Urządzenia mogą transmitować
jednocześnie (podobnie jak w sieci Ethernet), na
dowolną odległość, a stałe łącze szerokopasmowe
umożliwia użytkownikowi bezkolizyjne gromadzenie
danych nawet z tysięcy obiektów jednocześnie, bez
potrzeby sekwencyjnego odpytywania przez stację
centralną, typowego dla rozwiązań radiomodemowych.
Niezwykle istotny jest sposób zaimplementowania
technologii GPRS w urządzeniach. Zewnętrzny modem
słabo zintegrowany z układami wejścia/wyjścia
i sterowania nie zapewnia odpowiedniego poziomu
bezpieczeństwa i niezawodności. Użytkownik powinien
zwrócić uwagę na możliwość zdalnego zarządzania,
konfigurowania, programowania, diagnostyki
i aktualizacji firmware, na wbudowaną ochronę dostępu
od strony sieci GPRS, automatyczne logowanie do sieci
i przywracanie zerwanych sesji oraz na wbudowane
funkcje transmisji zdarzeniowej i rejestracji danych.
Bogata oferta modułów telemetrycznych GPRS
o różnych zasobach, w tym także modułów bateryjnych,
pozwala zoptymalizować rozwiązanie bezprzewodowe
zgodnie z indywidualnymi potrzebami użytkownika.

no się na systemy bezprzewodowe ponieważ koszt ich


wdrożenia jest niski, a reorganizacja systemów bardzo
elastyczna i łatwa. Najmniej osób podjęło decyzję o insta-
lacji w zakładzie tej technologii ze względu na ochronę
przed uszkodzeniem mechanicznym kabli, a także zwięk-
szone bezpieczeństwo i niezawodność systemów komuni-
kacji (wykres 2).

„Za” instalowaniem
Poprosiliśmy dostawców, aby wyrazili swoją opinię na te-
mat tego dlaczego w niektórych zakładach nie ma jeszcze
zainstalowanych przemysłowych systemów bezprzewo-
dowych. Głównymi powodami takiej sytuacji są obawy
dotyczące zasięgu komunikacji oraz bezpieczeństwa prze-
syłanych danych. Użytkownicy bardziej ufają systemom
przewodowym. Według Bartłomieja Kościesza, menadże-
ra produktu firmy Inventia, częstą przyczyną niezdecy-
dowania się na montaż systemów bezprzewodowych jest
wychodzenie z założenia, że dotychczasowa technologia
POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH

Wykres 2. Najczęstsze przyczyny instalacji systemów – Nie wszystkie zakłady widzą potrzebę insta-
bezprzewodowych (według użytkowników) lacji technologii bezprzewodowej – mówi Pa-
weł Sobczak, specjalista ds. marketingu Sabur.
Jedyny sposób na dotarcie do trudno dostępnych miejsc 62% – Niektóre przedsiębiorstwa zainwestowały już
wcześniej w kablowe systemy przesyłania danych
Zwiększenie mobliności 46%
i w obecnej chwili nie mają potrzeby dokonywa-
Duża elastyczność i łatwość wdrożenia systemu 38% nia zmian. Barierą może być również brak prze-
konania co do niezawodności transmisji danych
Dopasowanie do specyficznych wymogów użytkownika 35%
drogą radiową. Ponadto instalowanie systemów
Niskie koszty wdrożenia 31% bezprzewodowych jest zasadne w sytuacji, kiedy
taki krok przyniesie wymierne korzyści, np. w po-
Duża elastyczność i łatwość reorganizacji systemów 31%
staci oszczędności wynikających z eliminacji tras
Ochrona przed uszkodzeniem mechanicznym kabli 27% kablowych.

Zwiększone bezpieczeństwo i niezawodność systemów komunikacji 12%


Walka z zakłóceniami
Najczęstszą przyczyną powstawania zakłóceń
Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009
w działaniu sieci bezprzewodowej jest jej niska
odporność na zakłócenia elektromagnetyczne.
się sprawdza, więc nie ma po co jej zmieniać. Na jakość systemu wpływają również przeszko-
Użytkownik nie analizuje aspektu ekonomicz- dy na drodze sygnału. Zazwyczaj są to obiekty
nego, czyli nie bierze pod uwagę tego co może metalowe oraz inne obiekty trudno przenikalne
zyskać, modernizując system. Dodatkowo duży przez fale, takie jak ściany budynków, zbrojenia.
wpływ na brak decyzji ma lęk przed „nowinka- Sebastian Tryk, inżynier systemów sieciowych
mi”. Taką sytuację potwierdzają inni dostawcy. firmy Navinet, dodaje, że dla działania opisywa-

Jak przeciwdziałać powstałym zakłóceniom?


Wojciech Znojek, dyrektor generalny, Sabur

Rodzaje czynników wpływających na zakłócenia w działaniu sieci


bezprzewodowych często zależą od wybranej metody transmisji danych
i odległości na jakie chcemy te dane wysyłać. Zupełnie inne czynniki
będą miały znaczenie w transmisji danych na odległości rzędu dziesiątek
kilometrów, a inne na odległości kilkudziesięciu metrów. W pierwszym
przypadku istotne są warunki atmosferyczne, topografia terenu, moc
nadawanego sygnału, rodzaj dobranej anteny, a także instalacje czy
urządzenia znajdujące się na drodze sygnału, które mogą generować
zakłócenia elektromagnetyczne. W drugim przypadku większego znaczenia nabierają same przeszkody
na drodze sygnału takie jak grube, zbrojone mury czy też metalowe obudowy urządzeń. Negatywny
wpływ na transmisję danych drogą radiową może mieć skupienie w niewielkiej odległości od siebie
wielu nadajników, powodujących interferencję fal.
Aby zminimalizować wpływ zakłóceń na jakość transmisji, poza odpowiednim rozmieszczeniem
i doborem elementów nadawczo-odbiorczych, stosuje się zabezpieczenia na poziomie software’owym
i hardware’owym. Na poziomie samych protokołów stosuje się specjalizowane rozwiązania
zapewniające bezbłędną komunikacją oraz standardowe zabezpieczenie w postaci sum kontrolnych
wysyłanych pakietów, zarówno po stronie nadawczej jak i odbiorczej. W przypadku wykrycia
błędu stosuje się n-krotne powtarzanie transmisji. Na poziomie sprzętowym stosuje się modulacje
zmniejszające wpływ zakłóceń magnetycznych na jakość sygnału. Praktykuje się również rozwiązania
redundantnych odbiorników. W przypadku pogorszenia jakości sygnału odbieranego przez jedno
z urządzeń drugie automatycznie przejmuje jego funkcję. Ponadto obowiązkowe są tu ekranowane kable
antenowe.

22 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


nej technologii znaczenie mają zjawiska meteorologiczne
typu mgły, opady deszczu, śniegu.
Aby uniknąć problemów z działaniem systemu bezprze-
wodowego, decydując się na instalację sieci w zakładzie
należy przede wszystkim zwrócić uwagę na odpowiednie
rozmieszczenie elementów nadawczo-odbiorczych. Pa-
weł Sobczak z firmy Sabur twierdzi, że dobrą praktyką
przed zbudowaniem sieci komunikacji bezprzewodowej
jest wykonanie pomiarów pozwalających określić jakość

Wykres 3. Poziom zadowolenia z użycia


technologii bezprzewodowej
(wg użytkowników)

Średni 69%

Wysoki 23%

Bardzo wysoki 8%

Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009

Systemy bezprzewodowe bardziej


korzstne
Andrzej Dwojak, specjalista ds. automatyki, TURCK

Podejmując decyzję o zastosowaniu systemów


bezprzewodowych uzyskujemy rozliczne korzyści
na etapie instalacji, jak i późniejszej eksploatacji.
Sam proces montażu i uruchomienia jest już szybszy
i znacznie prostszy. Dla połączeń kablowych wymagane
jest wytyczenie drogi połączenia, co często pociąga
za sobą daleko posunięte ingerencje w istniejącą
infrastrukturę oraz wysokie koszty robocizny (np.
konieczność przeprowadzenia przewodów przez
jezdnię) i materiałów (przede wszystkim setki metrów
przewodów, jak również akcesoria potrzebne do ich
odpowiedniego montażu). W przypadku komunikacji
bezprzewodowej ten problem w ogóle nie istnieje,
dzięki czemu zyskujemy m.in. możliwość monitorowania
punktów instalacji, które do tej pory nie były dostępne
z powodu kosztów (bardzo oddalone pojedyncze
sygnały) lub przeszkód technicznych (np. obiekty
ruchome). Dane z takich punktów można „wrzucić” do
systemów typu „asset management” i lepiej zarządzać
przykładowo energią, czy też zapobiegać kosztownym
awariom i przestojom itp. Co więcej, dzięki modułowej
budowie systemu komunikacji bezprzewodowej możliwe
jest szybkie zestawienie kilku urządzeń i połączenie
ich w sieć bez tworzenia nowej infrastruktury magistrali
komunikacyjnej.
POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH

Wykres 4. Aplikacje, w których możliwy jest największy transmisji. Błędne rozmieszczenie stacji nadaw-
potencjalny wzrost zastosowań systemów czej, a co za tym idzie – ograniczenie widocz-
bezprzewodowych ności optycznej między antenami (np. przez
przeszkody terenowe), może powodować inter-
Monitoring urządzeń i części wibrujących 75%
ferencje i zakłócenia fal radiowych. Dodatko-
Programowanie sterowników 63%
wo zły dobór oraz nieprawidłowy montaż ante-
ny doprowadza do przerw w transmisji, a nawet
Testy i kontrola produktów na liniach produkcyjnych 63% do braku działania systemu. W przypadku ni-
Obsługa pieców do obróbki cieplnej elementów
skiej propagacji sygnału, aby zniwelować zakłó-
25%
cenia, stosuje się najczęściej anteny kierunkowe
Inne 38% lub z zyskiem energetycznym.

Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009


Ciągłe zmiany
W funkcjonalności i technologii systemów bez-
Wykres 5. Poziom zadowolenia użytkowników przewodowych w ostatnich latach obserwuje się
z aktualnie proponowanych cen systemów wiele zmian. Zwiększany zostaje dystans trans-
bezprzewodowych misji i przepustowość łącza. Zdalny dostęp do
sieci jest coraz szybszy i bardziej niezawodny.
Nie jestem zadowolony ceny powinny być niższe 63% Nie ma to jednak wpływu na bezpieczeństwo
przesyłanych informacji, ponieważ wprowadza-
Jestem zadowolony 27%
ne są nowe algorytmy/zabezpieczenia softwaro-
Nie mam zdania 12% we przed wglądem do sieci niepożądanych użyt-
kowników. Rozwijane są również możliwości
Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009 konfiguracyjnych systemów bezprzewodowych

Przejrzysta komunikacja GSM


Krzysztof Potoczek, inżynier wsparcia technicznego,
MPL Technology

Obecnie w automatyce przemysłowej coraz bardziej popularne zaczynają


być systemy zdalnego sterowania oraz tanie systemy alarmowe.
Mitsubishi Electric wychodząc naprzeciw potrzebom rynku oferuje
modemy przemysłowe wraz z odpowiednim oprogramowaniem. Nasze
modemy GSM są urządzeniami telekomunikacyjnymi, służącymi do
wysyłania sygnałów alarmowych, lub raportu z pracy maszyny w postaci
wiadomości SMS albo e-mail. Dają także możliwość przeprowadzania
zdalnej wymiany danych pomiędzy sterownikami PLC, kontroli technicznej (zdalne monitorowanie
działającego programu na obiekcie) oraz automatycznego wykonywania zadań z dowolną fabryką
lub urządzeniem (zał./wył. wyjść dwustanowych oraz zadanie wartości analogowych). Wspomniana
funkcjonalność powoduje, że klienci często sięgają po rozwiązania modemowe. Dzieje się tak
szczególnie w aplikacjach, w których nie ma możliwości standardowego połączenia za pomocą
przewodu, lub zależy nam na oszczędności czasu i kosztów związanych z wyjazdami serwisowymi
w sytuacjach awaryjnych. Wspomniane modemy wymagają instalacji karty SIM. Logują się do sieci
telefonii komórkowej jako zwykły telefon komórkowy.
W ofercie Mitsubishi Electric występują dwa typy modemów: standardowy MIM oraz alarmowy
MAM. W odróżnieniu od standartowych modemów, modemy MAM wyposażone są w procesor
o dużej wydajności i z dużą ilością pamięci. Dzięki temu skomplikowane protokoły komunikacyjne
stają się przejrzystymi dla użytkownika. Możliwość podłączenia modemów do dowolnej wielkości
sterownika, daje małym przedsiębiorstwom, systemom sterowania inteligentnych budynków czy też
w zastosowaniach przemysłowych, proste i ekonomiczne rozwiązanie zdalnej kontroli technicznej.

24 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


Wykres 6. Oczekiwany zwrot inewstycji
w systemy bezprzewodowe
(wg użytkowników).

od roku do 2 lat 35%

do roku 31%

od 2 lat do 4 lat 19%

od 4 lat do 6 lat 15%

Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009

transmisji danych takie jak routing pa- Bezprzewodówka dla


kietów. aplikacji
– Widoczną w ostatnich czasach Biorąc pod uwagę wszystkie za i prze-
jest rozbudowa systemów I/O o modu- ciw przemysłowych systemów bez-
ły I/O ze zintegrowaną funkcją komuni- przewodowych Control Engineering
kacyjną – dodaje Bartłomiej Kościesza Polska postanowiło się dowiedzieć,
z Inventii. – Obniża to automatycznie jaki jest poziom zadowolenia z zasto-
koszt rozwiązania przy zapewnieniu sowania technologii bezprzewodo-
większej niezawodności, nie ogranicza- wych w aplikacjach monitoringu i ste-
jąc właściwości jakie otrzymujemy in- rowania. Okazało się, że jedynie dla
stalując odrębne składniki w postaci 8% ankietowanych użytkowników jest
modułu komunikacyjnego i wyspy I/O. on bardzo wysoki. Największej grupa

Bezprzewodówka to coś więcej


niż kable
Tomasz Klucznik, automation engineer,
Phoenix Contact

Odpowiedź na pytanie jaka jest główna przyczyna,


dla której klienci rezygnują z połączeń kablowych
na rzecz komunikacji bezprzewodowej, nigdy nie
jest jednoznaczna i w większości sytuacji zależna
od rodzaju aplikacji oraz oczekiwań stawianych
systemom przesyłu informacji. Oczywiste
przesłanki, jakimi kierują się klienci przy wyborze transmisji bezprzewodowej, to
przede wszystkim łatwość aplikacji w instalacjach ruchomych, tymczasowych
lub narażonych na utratę połączenia w wyniku mechanicznych uszkodzeń
torów kablowych. Niejednokrotnie wybór transmisji bezprzewodowej jest
jedyną możliwością, a coraz częściej wskaźnik ekonomiczny (koszt instalacji
+ koszt użytkowania/serwisowania) plasuje transmisję bezprzewodową na
pierwszej pozycji, przed tradycyjnymi systemami wymiany informacji. Transmisja
bezprzewodowa to jednak coś więcej niż tylko alternatywa dla rozwiązań
kablowych. Systemy radiowe zorientowane są na technologie i standardy, które
w przyszłości zdominują instalacje automatyki, a więc komunikacja Profinet,
„dodatkowa” komunikacja z czujników i urządzeń wykonawczych (Hart, IO-
link). Poza oczywistymi korzyściami wynikającymi ze specyfikacji rozwiązań
bezprzewodowych – systemy te umożliwiają wykorzystanie instalacji automatyki
w całkiem innym, nowym wymiarze.
POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH

Bezprzewodówka to coś więcej niż kable


Piotr Kozuń, dyrektor działu aparatury pomiarowej,
Emerson Process Management

Konsekwentnie rozwija rodzinę urządzeń pomiarowych przesyłających


informację drogą radiową. Wierzymy, że ten rodzaj przetworników będzie
zdobywał rynek oraz zaufanie użytkowników i za kilka lat stanie się popularny
podobnie jak telefony komórkowe.
Znaczącym krokiem umożliwiającym rozwój tej technologii było
niedawne zatwierdzenie w standardu komunikacyjnego „wirelessHART”.
Ma on podstawową zaletę, że umożliwia wykorzystanie istniejącej wśród
automatyków wiedzy na temat urządzeń HART. Każdy kto potrafi obsługiwać inteligentne urządzenia
połaczone z systemami sterowania „drutem” będzie potrafił obsługiwać urządzenia pracujące wg protokołu
„wirelessHART”. Protokół ten zapewnia kompatybilność urządzeń od wielu dostawców.
Najśweższym produktem wprowadzonym na rynek przez Emerson Process Management jest THUM
Adapter, sprytne urządzenie udoskonalające tradycyjną aparaturę HART już eksploatowaną w zakładach
produkcyjnych. Ocenia się , że globalnie jest zainstalowanych ponad 20 milionów takich urządzeń
pomiarowych. Po zamontowaniu, poprzez sieć bezprzewodową, można otrzymać wszystkie dane
diagnostyczne i inne pomiary istniejące w przyrządzie lecz niewidoczne w systemie sterowania. Kolejnym
wyzwaniem dla sieci „wirelessHART” będzie opracowanie redundancji bramek bezprzewodowych
i pozyskiwanie energii z otoczenia np. z różnicy temperatur lub drgań konstrukcji nośnych. O tych
nowościach Control Engineering z pewnością napisze w kolejnym numerze za rok lub dwa.

Najpopularniejsze radiomodemy
Paweł Podsiadło, manager produktów Satel oraz Korenix, ASTOR

Wysoka niezawodność, łatwa konfiguracja oraz nowe metody zabezpieczania


przesyłanych danych sprawiają, że rynek systemów bezprzewodowych
rozwija się bardzo szybko. Największe zainteresowanie technologią
bezprzewodową obserwujemy w systemach monitoringu mediów, m.in.:
w branży wodno-kanalizacyjnej oraz w systemach dystrybucji energii
cieplnej. Z perspektywy użytkownika, system monitoringu pozwala na
wyraźne zmniejszenie kosztów bieżącej eksploatacji poprzez: redukcję
kosztów personelu, zmniejszenie awarii urządzeń, mniejsze zużycie energii
elektrycznej oraz zminimalizowanie strat medium, dzięki szybkiej reakcji na awarię.
Wśród oferowanych przez naszą firmę technologii (Radiomodemy, GPRS, WiFi) największą
popularnością, cieszą się radiomodemy. Pozwalają one na ciągłą transmisję danych „on-line”, a dodatkowo
(co jest ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa i niezawodności transmisji) sieć radiowa jest własnością
danego przedsiębiorstwa, uniezależniając tym samym firmę od zewnętrznego operatora. Większy
początkowy koszt inwestycji we własną sieć radiową rekompensuje późniejsza, praktycznie bez kosztowa
eksploatacja (brak abonamentu i opłat uzależnionych od ilości przesyłanych danych). Koszty wdrożeniowe
mogą zostać dodatkowo obniżone, dzięki wykorzystaniu środków unijnych. Technologia radiomodemowa
daje użytkownikowi możliwość wyboru pasma w jakim będą pracowały urządzenia. Poza pasmem wolnym
– ogólnodostępnym, możliwe jest budowanie sieci w paśmie licencjonowanym pozwalającym na pracę
z użyciem niezależnej – „własnej” częstotliwości, co jest szczególnie zalecane w bardziej odpowiedzialnych
systemach. Innymi ważnymi czynnikami decydującymi o wyborze są: skalowalność, a więc możliwość
łatwego rozbudowywania niewielkich systemów składających się z kilku urządzeń do bardzo dużych oraz
intuicyjne oprogramowanie narzędziowe, które poza konfiguracją powinno pozwalać na zdalne zarządzanie
całym systemem radiowym oraz na monitorowanie podstawowych parametrów urządzeń.

26 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH

respondentów (69%) uznaje go za wysoki, a pra- przyczynia się do zmniejszenia kosztów utrzy-
wie jedna czwarta za średni (wykres 3). mania i serwisowania. Dodatkowo zwiększa się
Użytkownicy stosują systemy bezprzewodowe niezawodność w niektórych specyficznych apli-
najczęściej do przesyłania danych (92% odda- kacjach (wykres 7).
nych głosów). Mniej niż połowa ankietowanych
wykorzystuje tę technologię do obsługi sterow-
ników oraz w aplikacjach związanych ze sprzę- Wykres 7. Korzyści wynikające z implementacji
tem pracującym w wodociągach i oczyszczal- systemów bezprzewodowych (wg dostawców).
niach ścieków. W 27% przedsiębiorstw kontrola większa elastyczność, łatwiejsze wprowadzanie
88%
poziomu cieczy w zbiornikach i programowa- zmian funkcjonalnych i rekonfiguracja

nie modułów sterujących odbywa się przy po- mniejsze ogólne koszty instalacji (materiały i praca) 75%
mocy systemów bezprzewodowych. Najmniej
większa wydajność funkcjonalna; możliwość obsługi
63%
popularne aplikacje, w których stosuje się syste- i diagnostyki przez terminale mobilne

my bezprzewodowe to obsługa urządzeń w pro- mniejsze koszty utrzymania i serwisowania 63%


cesach chemicznych, moduły kontroli jakości
większa niezawodność w niektórych,
wody oraz obsługa urządzeń kontroli jakości 25%
specyficznych aplikacjach

powietrza.
Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009
Jak uważają dostawcy, największy potencjal-
ny wzrost zastosowań systemów bezprzewodo-
wych możliwy jest w aplikacji związanej z moni-
toringiem urządzeń i części wibrujących. Zaraz
po niej znalazło się programowanie sterowni-
ków oraz testy i kontrola produktów na liniach
produkcyjnych. Najmniej respondentów wska-
zało na obsługę pieców do obróbki cieplnej (wy-
kres 4).

Finanse najważniejsze
Ponad 60% ankietowanych przez Control En-
gineering Polska użytkowników stwierdziło,
że aktualnie proponowane przez dostawców
ceny sprzętu i oprogramowania dla systemów
bezprzewodowych są wysokie i powinny być
jeszcze niższe. Tylko dla 27% uczestników an-
kiety są one atrakcyjne (wykres 5). Biorąc pod
uwagę powyższe odpowiedzi przedstawiciele
zakładów wskazali do ilu lat oczekują jak naj-
szybszego zwrotu z inwestycji w przemysłową
sieć bezprzewodową. W 35% przypadków chcą,
aby wydatki zwróciły się w terminie od roku do
2 lat. Niewiele mniejszy odsetek respondentów
uważa, że powinien być to rok. Najmniej osób
wyznaczyło granicę od 4 do 6 lat (wykres 6).
Jak informują dostawcy, ogólne koszty mon-
tażu systemów bezprzewodowych są mniejsze,
a po ich implementacji można spodziewać się
oszczędności. Przede wszystkim, jest to zależne
od większej elastyczności, łatwiejszego wpro-
wadzania zmian funkcjonalnych i rekonfigura-
cji sieci. Wpływ na oszczędności ma również
większa wydajność funkcjonalna. Możliwa jest
tu obsługa i diagnostyka przez terminale mobil-
ne. Implementacja systemów bezprzewodowych
POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH

Wykres 8. Ocena wsparcia technicznego chcą uzyskać jak najlepsze wsparcie technicz-
ze strony dostawców systemów ne. Ważne jest dla nich zainteresowanie ze stro-
bezprzewodowych (wg użytkowników) ny dostawców po uruchomieniu systemu i szyb-
ka rekcja w przypadku problemów. Użytkownicy
Średnio 42% uważają, że powinni mieć udostępnioną doku-
mentację techniczną w formie papierowej z opi-
Dobrze 27%
sem przykładowych aplikacji oraz wyczerpujące
Bardzo dobrze 15% instrukcje. Dodatkowo ich edukacja i nauka po-
winna być czynnie wspierana przez rzetelne in-
Bardzo słabo 8%
formacje uzyskane od dostawców.
Słabo 8% Tak jak w poprzednich raportach Control En-
ginnering Polska poruszona została kwestia ob-
Źródło: Control Engineering Polska, październik 2009 niżenia cen urządzeń. Również oczekiwana jest
niezawodoności działania przemysłowych sys-
temów bezprzewodowych oraz stałość parame-
Wymagania użytkowników trów.
Poziom wsparcia technicznego ze strony do-
stawców systemów bezprzewodowych oceniany Mgr inż. Izabela Cieniak
jest przez 42% użytkowników jako średni. Tylko
15% sądzi, że jest on bardzo dobry. Tylko dla 8% Za pomoc w opracowaniu raportu szczególnie
ankietowanych jest słaby, a nawet bardzo słaby dziękujemy firmom: ASTOR, Elmark Automatyka,
(wykres 8). Inventia, MPL Technology, Navinet, Sabur, Sie-
Powstaje więc pytanie czego przedstawicie- mens i Turck. Dziękujemy również wszystkim czy-
le zakładów produkcyjnych oczekują od pro- telnikom Control Engineering Polska, którzy wzię-
ducentów i dystrybutorów. Przede wszystkim li udział w ankiecie.

Moduły telemetryczne serii MT Oto niektóre typy zastosowań:


i lokalizacyjne serii ML ● monitorujące i sterujące z serii ekonomicz-
nej,
● monitorujące i sterujące z serii profesjonal-
nej, umożliwiające realizację lokalnych, pro-
gramów sterowania i komunikację z urządze-
niami zewnętrznymi,
● specjalizowane, np. do wind,
● bateryjne, energooszczędne urządzenia po-
miarowe i rejestrujące,
● akumulatorowe i bateryjne urządzenia loka-
lizacyjne z możliwością monitorowania pod-
Moduły telemetryczne serii MT i lokalizacyjne stawowych parametrów pojazdu,
serii ML, wykorzystujące technologie GPRS/ ● bramy komunikacyjne, konwertery i rozsze-
GPS, to w pełni profesjonalne konstrukcje za- rzenia wejść/wyjść.
pewniające bezprzewodowy monitoring i stero- Z modułami oferujemy karty SIM ze statycz-
wanie zarówno w dużych jak i małych systemach. nym adresem IP w APN telemetria.pl (z mie-
Bogate możliwości funkcjonalne i konfiguracyj- sięcznym limitem transmisji w abonamencie lub
ne, integralne wejścia i wyjścia oraz wspiera- bez limitu) w sieciach: ERA, PLUS, ORANGE.
nie standardowych dla automatyki protokółów Zestaw zawiera oprogramowanie narzędzio-
transmisyjnych czyni z nich niezastąpiony ele- we dla użytkownika do łatwej i szybkiej konfi-
ment systemów telemetrii i telematyki. Zdalna guracji modułów zarówno lokalnie, jak i zdalnie
konfiguracja zapewnia minimalizację kosztów przez GPRS.
utrzymania rozległych terytorialnie systemów. www.inventia.pl, www.xway.pl, www.telemetria.pl

28 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH

Bezprzewodowy Ethernet czenia do urządzeń pomiarowych pracujących


na duże odległości zarówno w systemie dwu jak i czteroprzewo-
JetWave 2600 z oferty dowym. Należy go wkręcić w miejsce dławi-
firmy ASTOR jest roz- ka i podłączyć do pętli sygnałowej 4..20mA.
wiązaniem, służącym To umożliwia odczyt danych HART i przesła-
do bezprzewodowej ko- nie ich do bramki bezprzewodowej i kolejno do
munikacji Ethernetowej systemu nadzoru poprzez transmisję szerego-
w bezpłatnym paśmie 5,4 wą, TCP lub OPC.
GHz. Pozwala na szybką Urządzenie jest sklasyfikowane jako iskrobez-
wymianę danych (max. pieczne i może być włączone w pętle iskrobez-
54 Mb/s), na większych pieczną bez naruszania ochrony i bezpieczeń-
odległościach, rzędu kilkunastu kilometrów. stwa układu pomiarowego. Nie jest wymagana
Bezpieczeństwo komunikacji zapewnia najnow- bateria zasilająca. Energia konieczna do pracy
szy algorytm szyfrujący WPA2, który – dzięki adaptera jest pobierana z pętli sygnałowej.
zastosowaniu dynamicznych kluczy 128-bi- Bezprzewodowy adapter THUM umożliwia
towych – stanowi solidną ochronę przed nie- wykorzystanie potencjału i „inteligencji” już za-
uprawnionym dostępem do sieci. Konfiguracja kupionych i zainstalowanych urządzeń pomia-
urządzenia jest intuicyjna i nie powinna stano- rowych aby zwiększyć bezpieczeństwo instala-
wić problemu nawet dla mniej doświadczonych cji, polepszyć jakość produkcji, skrócić czasy
użytkowników sieci bezprzewodowych. Urzą- przestojów oraz zmniejszyć koszty serwisu.
dzenie obsługuje technologię PoE, która pozwa- Więcej informacji można znaleźć na:
la na wykorzystanie kabla, którym normalnie www.EmersonProcess.com/SmartWireless
przesyłane są dane, do równoczesnego zasila-
nia urządzenia. Dzięki temu nie ma konieczno-
ści doprowadzania oddzielnego okablowania Saia PCD3.M2330
zasilającego. JetWave 2600 jest bardzo dobrze Wide Area Controllers
przystosowany do pracy w trudnych warunkach – sterowniki z GSM/GPRS
środowiskowych. Stopień ochrony IP 67 chroni
go przed pyłem, kurzem i wodą. Odpowiednio
skonstruowana obudowa, odporna na działanie
korozji i łatwo oddająca ciepło, oraz możliwość
pracy w szerokim zakresie temperatur (od -30
do 70°C) gwarantują długą i bezawaryjną pracę
urządzenia.
www.astor.com.pl

Bezprzewodowy adapter THUM™


PCD3.WAC to najnowsze sterowniki w rodzinie
SaiaPCD3. Wyróżnia je połączenie technologii
webowej i IT, właściwej dla wszystkich sterow-
ników Saia, z możliwością zdalnej komunika-
cji. Urządzenia oferują potężne możliwości ko-
munikacyjne i funkcjonalne, stanowiąc jedyne
w swoim rodzaju połączenie modemu GSM/
GPRS z PLC.
PCD3.WAC wyposażone są w modem GSM/
Bezprzewodowy adapter THUM pozwala prze- GPRS, interfejsy: Ethernet, RS 485 i USB, gniaz-
kazywać drogą radiową wartość mierzoną oraz do na kartę pamięci SD i zintegrowane We/Wy,
informacje diagnostyczne z każdego urządzenia których ilość można zwiększać przy pomocy ka-
HART (rev5 i wyżej). Zbudowany jest z nadaj- sety rozszerzenia. Niewielki rozmiar urządzeń
nika radiowego , odbiornika, układu mikropro- nie ogranicza ich funkcjonalności, a pozwala na
cesorowego oraz anteny. Jest łatwy do podłą- instalację w małych szafach. Są to idealne roz-

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 29


POLSKI RYNEK PRZEMYSŁOWYCH SYSTEMÓW BEZPRZEWODOWYCH

wiązania do rozbudowy czy modernizacji już ist- Moduł ma ochronę IP65 i wyposażone jest
niejących obiektów. w specjalną zintegrowaną antenę o polaryza-
PCD3.WAC umożliwiają wysyłanie SMS-ów cji kołowej. Zapewnia to pewną i stabilną trans-
i e-maili (także z załącznikami) poprzez sieć misję nawet w trudnych warunkach przemysło-
GSM/GPRS. Dzięki wbudowanym serwerom wych. Stąd adapter to nie tylko moduł klienta
Web i FTP zdalne stacje są dostępne za pomo- sieci WLAN, ale również antena w jednym.
cą Internetu lub Intranetu. Zintegrowany Web- W rezultacie może być zamontowany w szyb-
serwer pozwala na dostęp do sterowników po- ki i łatwy sposób jako urządzenie peryferyjne
przez przeglądarkę www. Duże zasoby pamięci i oferuje uzyskanie optymalnych warunków dla
umożliwiają przechowywanie znacznych ilo- transmisji bezprzewodowej już w trakcie uru-
ści danych historycznych, które mogą być prze- chomienia. Moduł zapewnia klasyczną komuni-
twarzane w sterowniku i przesyłane do syste- kację Ethernet. Dodatkowo umożliwia transmi-
mu zarządzającego za pomocą e-maili, FTP czy sję innych protokołów opartych o przemysłowy
HTTP. Ethernet takich jak Profinet, Modbus/TCP oraz
Konfiguracja sterowników jest prosta i po- Ethernet/IP.
zwala uruchomić odległe stacje bez specjali- www.phoenixcontact.pl
stycznej wiedzy o programowaniu. Predefi-
niowane bloki funkcyjne (FBox) i makra dla
aplikacji webowych do zarządzania alarmami, Ekonomiczne radiomodemy
komunikatami i danymi historycznymi gwaran- serii RE
tują ciągłą i bezbłędną pracę aplikacji. Program Transparentne i eko-
sterownika można swobodnie rozbudowywać nomiczne radiomo-
przy pomocy pakietu narzędziowego SaiaPG5 demy serii RE firmy
Controls Suite. RACOM pracują
www.sabur.com.pl w licencjonowanym
paśmie częstotliwo-
ści, w zakresie 400–
Przemysłowy adapter sieci WLAN 470 MHz. Umoż-
dla urządzeń automatyki liwiają tworzenie
rozległych sieci o dowolnej topologii, z punkta-
mi odległymi nawet o dziesiątki kilometrów, nie-
zależnie od operatorów sieci GSM (brak opłat za
przesyłanie pakietów danych, jakość i niezawod-
ność transmisji nie jest zależna od chwilowego
natężenia sieci komórkowej).
Urządzenia pozwalają na ustawienia dwóch
poziomów mocy wyjściowej (0,2 lub 2 W) oraz
trzech różnych prędkości transmisji danych:
● 2,6 kbit/s w kanale 6,25 kHz,
Nowe urządzenie FL WLAN EPA w obszernej ● 5,2 kbit/s w kanale 12,5 kHz,
ofercie Phoenix Contact jest adapterem por- ● 10,4 kbit/s w kanale 25 kHz.
tu ethernetowego. Umożliwia pewne, łatwe Radiomodemy serii RE wyposażone są w dwa
i bezpieczne zintegrowanie urządzeń automa- interfejsy komunikacyjne: szeregowy RS 232
tyki z siecią bezprzewodową WLAN 802.11b/g. i Ethernet. Port Ethernetowy pozwala na wyko-
Przemysłowy adapter portu ethernetowego jest rzystanie zwykłej przeglądarki www do konfigu-
klientem sieci WLAN i może być bezpośrednio racji parametrów, sterowania i diagnostyki (np.
podłączony do urządzenia. Urządzenia automa- sprawdzania jakości i mocy sygnału dla indywi-
tyki posiadające złącze Ethernet mogą dzięki dualnych połączeń w sieci). Radiomodemy RE
FL WLAN EPA korzystać w pełni z wszystkich mogą być zasilane bezpośrednio z sieci 10-30
możliwości bezprzewodowej sieci WLAN. Dzię- VDC lub poprzez port Ethernet (PoE).
ki temu tworzenie aplikacji uzyskuje nowy wy- www.sabur.com.pl
miar.

30 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


W PRAKTYCE
Nowoczesna linia produkcyjna w browarze Heineken

Skalibrować piankę
Połączenie tradycyjnych receptur i sprawdzonych metod produkcji z nowoczesnymi
technologiami – sieciowymi systemami sterowania oraz automatycznymi procedurami
kalibracji – to sposób na poprawę jakości i wydajności procesów produkcyjnych
w browarze... i nie tylko.

 Najnowszy browar Heineken zaprojektowano


i wybudowano z myślą o jak największej wydajności
i jakości produkcji, przy jednoczesnym ograniczeniu
zużycia energii i wody o około 20%.
Źródło: Beamex

w zakładzie, możliwość stosowania naturalnych


źródeł energii itp.
Przykładem działania w tym kierunku może
być chociażby integracja systemów wodne-
go i cieplnego z systemami obsługi i oczysz-
czania budynków. Dzięki temu o 20% ograni-
czono zużycie wody i energii. To właśnie tego
typu integracje wymagają zaangażowania naj-
nowocześniejszych systemów sterowania i mo-
nitoringu, przyczyniając się do skomplikowania
całej aplikacji. W integracji wszystkich jego sys-
temów i aplikacji wykorzystano sieci z protoko-
osztem ponad 300 milionów EUR łem Ethernet lub z magistralami miejscowymi

K i po dwóch latach budowy w hisz-


pańskiej Sewilli powstał nowoczesny
browar Heinekena.
Ze względu na olbrzymie rozmiary projektu,
wysoki stopień skomplikowania oraz krótki czas
(fieldbus), takimi jak: Profibus PA do obsługi ste-
rowników i aparatury, Profibus DP do obsługi
silników i napędów oraz AS-interface do obsługi
zaworów i elementów wykonawczych.

realizacji zyskał on przydomek Jumbo. Utrzymanie standardów


W celu zachowania wysokiej jakości piwa, Jakość produktu finalnego jest dla Heinekena
uzyskiwanej dzięki tradycyjnym metodom pro- priorytetem. Dlatego też wykorzystuje się w niej
dukcji, zdecydowano się na ich zachowanie. wszystkie dostępne środki do zachowania po-
Jednocześnie wprowadzono nowoczesne syste- wtarzalności smaku i jakości piwa. Obecnie
my sterowania i monitoringu oraz nowe funk- wszystkie browary w Hiszpanii mają certyfikaty
cjonalności związane z bezpieczeństwem. To jakości ISO 9001 i ISO 14001 oraz certyfikaty
niezwykłe połączenie tradycji i najnowszych bezpieczeństwa produktów żywnościowych.
technologii automatyki pozwoliło na stworze- Z tego względu operatorzy i pracownicy nowego
nie najnowocześniejszej linii produkcyjnej piwa browaru zobowiązani są do zapewnienia zgod-
w Europie. ności procedur i procesów produkcji ze wszyst-
Poza kwestią unowocześnienia i wzrostu wy- kimi wymogami wspomnianych certyfikatów.
dajności produkcji istotnym elementem projek- Co za tym idzie, muszą utrzymać odpowiedni
tu było również ograniczenie zużycia energii poziomu skalibrowania wszystkich monito-

32 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


W PRAKTYCE

rujących urządzeń pomiarowych i czujników. lofunkcyjnym kalibratorem Beamex MC5. Dane


Od 1996 roku głównym specjalistą w zakresie ze wszystkich urządzeń linii produkcyjnej oraz
utrzymania jakości urządzeń w sewilskim bro- mierzone wartości analogowe wprowadzane są
warze – teraz i w poprzedniej lokalizacji – jest bezpośrednio do systemu CMX, zgodnie z pro-
Armando Rivero Rubalcaba. Pracuje on z grupą cedurami ustalonymi w standardzie ISA S88.
pięciu inżynierów-technologów odpowiedzial- Każde urządzenie, które wymaga regularnej ka-
nych za utrzymanie, kalibrację i dobór nastaw libracji, ma zdefiniowaną własną procedurę kali-
czujników, mierników temperatury, przepływo- bracyjną z ustalonymi datami kalibracji i wszyst-
mierzy, mierników poziomu CO2 w piwie, pozio- kimi danymi niezbędnymi do przeprowadzenia
mu cieczy, współczynnika pH, ciśnienia, koloru tej procedury. Wszelkie inne dodatkowe prace
i innych. W starym browarze Heinekena grupa konserwacyjne i utrzymania ruchu, które muszą
techniczna Rubalcaby wykonywała swoje zada- być odpowiednio skorelowane z procedurami
nia w większości ręcznie, opierając się na infor- kalibracji, zapisywane są z kolei w systemie za-
macjach z globalnej bazy danych. Głównym ce- rządzania produkcją i utrzymaniem ruchu SAP
lem systemu i działań zespołu było utrzymanie PM. Natychmiast po wygenerowaniu planu prac
poziomu skalibrowania urządzeń – zwłaszcza przez system SAP PM członkowie grupy tech-
krytycznych – w zgodzie z ustalonymi certyfika- nicznej aktualizują dane systemowe kalibratora
tami i normami ISO 9001 i 14001. Zespół od- MC5 i pakietu CMX. Jeżeli procedury kalibra-
powiadał także za tworzenie rocznych planów cji wykonywane są ręcznie, zapisują niezbędne
prac związanych z serwisowaniem, a także kali- dane do swoich PDA.
bracją urządzeń i pętli sterowania. Wykorzysty- Bezpośrednio po zakończeniu procedur kali-
wana baza danych zawierała informacje o spe- bracyjnych dane z wynikami kalibracji przesyła-
cyfikacji wszystkich urządzeń. Nie miała jednak ne są do systemu. Połączenie kalibratora MC5,
możliwości akwizycji danych z ich kalibracji. pakietu CMX i paneli PDA pozwala na swobod-
W czasie prac kalibracyjnych pracownicy fir- ny i bieżący przepływ danych pomiędzy syste-
my Heineken wykorzystywali wydruki raportów mem kalibrującym a pracownikami dokonują-
z bazy danych do ustalenia i zapisania wyni- cymi kalibracji.
ków kalibracji. Wyniki te musiały być następ- Do głównych korzyści takiego rozwiązania
nie ponownie wprowadzone ręcznie do bazy można zaliczyć:
danych, w celu wygenerowania odpowiednich ● redukcję błędów typowych dla ręcznego wpro-
raportów kalibracyjnych. W efekcie pracowni- wadzania danych,
cy techniczni, przed wydrukowaniem ostatecz- ● automatyczną generację raportów,
nych raportów kalibracyjnych, nie wiedzieli, czy ● automatyczną weryfikację poprawności wpro-
zastosowana już i wprowadzona kalibracja bę- wadzonych nastaw,
dzie akceptowalna dla urządzeń. Wiedząc o pla- ● zarządzanie kalibracjami urządzeń bez pro-
nowanym wprowadzeniu nowoczesnych tech- wadzenia dokumentacji papierowej,
nologii w nowym browarze, Rubalcaba dążył ● szybki dostęp do kalibrowanych urządzeń,
przede wszystkim do usprawnienia i zautomaty- ● analizowanie trendów i historii zmian para-
zowania pracy systemów akwizycji danych i ka- metrów urządzeń.
libracji urządzeń. Ułatwiłoby to prace związane Dzięki temu procedury produkcyjne stały się
z kalibracją i utrzymaniem odpowiednich para- bardziej efektywne i dokładniejsze. Prace zwią-
metrów pracy urządzeń produkcyjnych. Pozwo- zane z utrzymaniem ruchu i standardów pro-
liłoby na przechowywanie wszystkich wyników dukcji mogą być zoptymalizowane oraz zinte-
i nastaw kalibracji, pokazywanie historii i tren- growane z ogólną strategią produkcji. W ten
dów zmian dla każdego z urządzeń oraz szybki sposób przyczyniają się do oszczędności i szyb-
dostęp do odpowiednich danych w razie ewen- kiego zwrotu nakładów inwestycyjnych.
tualnych kontroli.
Villy Lindfelt, Beamex
Wybór najlepszych narzędzi
Te właśnie czynniki i wymagania spowodowały, Artykuł pod redakcją dra inż. Andrzeja Ożado-
że Heineken zdecydował się na instalację w no- wicza, adiunkta w Katedrze Automatyki Napędu
wym browarze pakietu oprogramowania do ka- i Urządzeń Przemysłowych Akademii Górniczo-
libracji Beamex CMX, współpracującego z wie- Hutniczej w Krakowie

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 33


TECHNOLOGIE

W poszukiwaniu wysokiej
wydajności napędu elektrycznego
Zbyt mało mówi się o tym, że napędy elektryczne o zmiennej częstotliwości prądu
(VFD – variable frequency drive) już obecnie zapewniają bardzo istotne oszczędności
w zużyciu energii w bardzo licznych przypadkach zastosowań w gospodarce, głównie
przy zmiennych obciążeniach oraz różnych od nominalnej prędkościach pracy*.

Frank Bartos, Józef Czarnul szanie kąta przesunięcia fazowego w sieci za-
silającej, a przez to obniżanie mocy (sławetne
owa jest tutaj o silnikach prądu cosinus φ we wzorze na moc) wszystkich pracu-

M przemiennego, indukcyjnych, syn-


chronicznych. Te silniki skonstru-
owane ponad 100 lat temu, ciągle
ulepszane, stanowią wciąż największą grupę na-
pędów elektrycznych dla maszyn i urządzeń.
jących w tym samym czasie silników zasilanych
z tej sieci. Do tego dochodzi także wprowadza-
nie zakłóceń do sieci składowymi harmonicz-
nymi, generowania zakłóceń elektromagne-
tycznych w najbliższym obszarze (to głównie
A to z powodu ich prostej budowy, a więc ta- domena koniecznych urządzeń pomocniczych
niej produkcji oraz wygody w zastosowaniu. w zespołach napędowych). A to jeszcze koniec.
Niemniej od początku mają niedogodność po- Przypomnienie powyższych zagadnień uła-
legająca na pracy przy stałych prędkościach ob- twia ocenę problemu. Potrzebę oszczędzania
rotowych i ustalonym napięciu zasilania. Tylko energii uświadomiło sobie wielu ludzi, zaś po-
przy napięciu znamionowym i znamionowych stęp techniki pozwolił na zmianę sytuacji.
obrotach rozwijają wysoki moment obrotowy, Gdy kluczem do zwiększania korzyści jest ra-
który jest główną cechą użytkową silników (dru- cjonalne wykorzystanie mocy oraz oszczędne
gą jest prędkość, lecz w mniejszym stopniu). Po- zużywanie energii, zrozumiałe staje się zainte-
nieważ w pracy większości urządzeń i maszyn resowanie napędami VFD. Jest bowiem faktem,
pełny moment jest wykorzystywany tylko w nie- że to właśnie silniki elektryczne powodują zna-
wielkim procencie czasu ich pracy, przez pozo- czące straty przy częściowym wykorzystaniu ich
stały czas pracują jako niedociążone. Powoduje znamionowej mocy. Dlatego największą uwagę
to olbrzymie straty energii. Mają one różnora- należy skupić na ich sprawności.
ki charakter: w przypadku pomp cieczowych Ostatnio osiągnięte postępy w tym obszarze
konieczne jest dławienie przepływu i zawraca- zawierają prace zrealizowane w laboratoriach
nie strumienia na stronę ssącą, w przypadku kanadyjskiego Hydro-Quebec’s Research Insti-
wentylatorów i pomp gazowych występuje ko- tute. Wyniki badań pod ogólnym tytułem „Testy
nieczność dławienia (wytracania ciśnienia) za- napędów zmiennej częstotliwości” zostały za-
worami, zasuwami, żaluzjami itp., dla maszyn prezentowane na spotkaniach najbardziej pre-
i obrabiarek konieczne jest stosowanie rozbu- stiżowych międzynarodowych gremiów: Motor
dowanych przekładni prędkości, ponadto straty Summit w 2008 r. w Szwajcarii, MEPSA 2009
występują w przypadku rozruszników, przełącz- w australijskim Sidney oraz na specjalistycznej
ników gwiazda-trójkąt i wielu innych. konferencji Motor Drive and Automation Sys-
Końcowy rezultat każdego niedociążonego tem Conference 2009 w Orlando (USA).
silnika to zamiana znacznej ilości energii w cie- Przebieg i wyniki badań prezentował inżynier
pło oraz psucie źródła zasilania przez powięk- Pierre Angers z Instytutu Hydro-Quebec.

34 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


TECHNOLOGIE

– Wartości liczbowe sprawności VFD spotyka się nych przez P. Angersa jest przedstawienie wyni-
w fachowych publikacjach z reguły dla punktów ków w postaci krzywej ilustrującej zależność od
pracy zbliżonych do pełnej mocy, natomiast rzad- dwóch niezależnych zmiennych: momentu ob-
ko dla innych – mówi P. Angers. – Nie spotyka się ciążającego oraz prędkości.
też standardów dotyczących sprawności napędów Typowe zastosowanie napędu przenośnika
zmiennej częstotliwości, zaś ich brak nie pozwala taśmowego będzie w takim przypadku ilustro-
na porównanie z innymi rodzajami napędów. wane jako linia prosta (bo stały moment) prze-
– Wiadomo, że najwyższa sprawność osiągana cinająca się z krzywą sprawności, natomiast
jest przy prędkości znamionowej, w takich przy- sprawność napędu VFD zastosowanego w pom-
padkach nikt nie myśli o zastosowaniu napędu ze pie lub wentylatorze będzie przedstawiona krzy-
zmienną częstotliwością. Z tego też powodu poda- wą powierzchnią umieszczoną w trójwymiaro-
wane w publikacjach sprawności maksymalne są wej przestrzeni.
dla porównań bezużyteczne – wyjaśnia P. Angers.
Celem Hydro-Quebec’s Research Institute
było ustalenie procedury testowania napędów
VFD i określenia ich sprawności zarówno dla sa-
mych silników z wbudowanym zespołem zmia-
ny częstotliwości, jak też kombinacji silników
z falownikami. Miało to umożliwić porównanie
sprawności różnych napędów wykorzystujących
technikę zmiany częstotliwości prądu.
Angers przeprowadził testowanie pięciu ro-
dzajów rozwiązań konstrukcyjnych dla trzech
wielkości silników indukcyjnych o mocach: 7,5;
37 i 75 kW. Badania obejmowały pracę napę-
dów przy różnych obciążeniach oraz różnych
prędkościach; łącznie pomiary w 20 punktach
pracy każdego zespołu napędowego, dla wcze-
śniej przyjętych wartości prędkości obrotowej
oraz obciążenia momentem obrotowym.
Obciążenia zawierały się w obszarze 10–100%  Badania pięciu różnych napędów typu VFD o mocy 37 kW wykazują spadek
momentu nominalnego, z kolei badania dla róż- sprawności w obszarze mniejszych prędkości i niższych obciążeń.
nych prędkości mieściły się w obszarze 25–100%
prędkości nominalnej. W każdym punkcie mie-
rzona była moc uzyskiwana na wyjściu i dzie- Opisane w tym artykule prace badawcze sta-
lona przez moc prądu zasilającego. Tak liczona nowią podstawę procedury testowania sprawno-
sprawność podawana była w procentach. ści napędów o zmiennej częstotliwości. Wynikły
Nazwy producentów napędów były utajnione z nich dwie rekomendacje zmian w standardach
przez cały czas wykonywania badań. o charakterze ogólnym, powszechnie szanowa-
Wyniki wykazywały obniżenie się sprawno- nym. Są nimi kanadyjska norma CSA C838 dla
ści o 2–8%, przy niskich wartościach momentu napędów typu VFD oraz międzynarodowe zale-
lub prędkości w stosunku do sprawności w ob- cenie IEC 60034-2-3.
szarach wyższych obrotów i większych obcią- Użytkownicy stosujący napędy o zmiennej
żeń. Różnice w spadku sprawności dla napędów częstotliwości odnoszą przede wszystkim zna-
różnych producentów były znacznie mniejsze czące korzyści z oszczędnego zużywania ener-
(jest to widoczne na wykresie). Jednak zmiana gii elektrycznej, w wyniku dopasowania prędko-
sprawności pogłębiana była z powodu innych ści obrotowej silnika do wymagań konkretnego
czynników, jak np.: temperatura pracy, waha- obciążenia. Jednakże uzyskują także możliwość
nia napięcia zasilającego, zmiany częstotliwości porównania między sobą sprawności napędów
oraz wpływu działania aktywnych elementów stosowanych w swoich zakładach, fakt nie bez
wyposażenia, w tym głównie filtrów. znaczenia w przygotowaniach do podjęcia decy-
Nowym elementem w badaniach sprawno- zji modernizacyjnych.
ści zespołów napędzających przeprowadzo-

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 35


JAK TO SIĘ ROBI?
Większa precyzja i szybsza konfiguracja maszyn szlifierskich

Stempel to podstawa
Zwiększenie produkcji wymagało od Rexam – jednego z głównych światowych
producentów puszek – inwestycji w nowy system obrabiarek CNC, serwonapędów,
silników i odpowiednich interfejsów. W efekcie produkcja odbywa się nie tylko
szybciej, ale także prościej i dokładniej.

Karl Rapp posażenia, w tym łożyskowanych powietrznie


szlifierek, dla producentów dwuczęściowych
rzy produkcji puszek niezwykle istot- puszek. Maszyny tej firmy pracują w wielu fa-

P na jest jakość stempla, który ją formu-


je i tym samym bezpośrednio wpływa
na jakość produktu oraz zdolności
wytwórcze fabryki. Za pomocą stempla, który
wykonano z bardzo dużą dokładnością, można
brykach na całym świecie.

Precyzja, która przygniata


Pride Engineering opracowała Air Bearing
Grinder Model 30 – pięcioosiową szlifierkę su-
wyprodukować więcej produktów przy jedno- portową z łożyskowaniem powietrznym. Urzą-
czesnym obniżeniu liczby odrzutów. dzenie ustanowiło nowe standardy: dokładności
Zdarzają się one w wyniku rozerwania puszki obróbki, prostoty użytkowania, wydajnej kon-
w trakcie formowania. Produkcji precyzyjnych figuracji i przezbrajania. Model 30, wyposażo-
i trwałych stempli podjęła się firma Pride En- ny w system CNC Bosch Rexroth IndraMotion
gineering. To jeden z głównych dostawców wy- MTX CNC, jest jednym z najbardziej zaawan-
sowanych produktów Pride Engineering. I nic
dziwnego. Powstał na potrzeby produkcji pu-
szek, w której moce przerobowe maszyn i na-
rzędzi wykorzystywane są w 100%.
W tym procesie aluminiowe lub stalowe „pusz-
ki” są wycinane z blachy. Następnie „prasuje” się
je do uzyskania ostatecznego kształtu poprzez
poddanie ogromnemu ciśnieniu wywieranemu
przez stempel wykonany z węglików wolframu.
Standardowa wiel-
kość produkcji wynosi
400-600 puszek na mi-
nutę. Drobna niedosko-
nałość w owalu stempla,
jego wymiarach lub in-
nych parametrach może
spowodować nadmierne
tarcie oraz nierówne zu-
życie. A te z kolei mogą
powodować zniekształ-
cenie puszki lub wyko-
nanie jej z przekrocze-
 Zintegrowana obsługa ruchu i sterowania wspiera funkcję Pride Touch niem tolerancji. Stemple
w Air Bearing Grinder Model 30. Źródło: Bosch Rexroth mogą pracować przez 24

36 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


 Operator wprowadza dane w odpowiednie pola, zaś system MTX sam odpowiednio
pozycjonuje osie obrotu chwytaka i szlifuje stempel zgodnie z wymaganiami.
Źródło: Bosch Rexroth

godziny przez 4-5 dni, po czym mu- dzenia w osiągnięciu odpowiedniej


szą być ponownie szlifowane. szybkości przy zachowaniu nieza-
Poprzednie wersje maszyn szlifier- wodności maszyny oraz skróceniu
skich były konfigurowane i przezbra- czasów przestoju/przezbrojenia.
jane ręcznie. Operator musiał bar- Dodatkowo system ma otwartą ar-
dzo ostrożnie wycentrować stempel chitekturę, która bazuje na standar-
i znaleźć „zero”, zanim można było dowych interfejsach komunikacyj-
rozpocząć szlifowanie. Podczas pro- nych, takich jak: Profibus, SERCOS
jektowania Modelu 30 inżynierowie oraz Ethernet.
z Pride doszli do wniosku, że potrze- Wyprodukowany przez Pride Mo-
bują nowego systemu CNC, aby osią- del 30 wykorzystuje także inteligent-
gnąć zamierzone przez nich poziomy ne napędy z rodziny IndraDrive. Ofe-
dokładności, niezawodności i prosto- rują one precyzyjne funkcje regulacji
ty użycia. Pride zdecydował się za- i kompensacji oraz opcjonalne ele-
stosować system napędowy Rexroth menty, jak na przykład określoną
IndaMotion MTX. Ten system CNC w normie IEC 61131-3 integrację lo-
przystosowany jest do użycia w ma- giki PLC oraz ruchu.
szynach szlifierskich i formujących. Model 30 może obrabiać stemple
Zawiera wszystkie niezbędne ele- z dokładnością TIR 0,38 mm. Pod-
menty: silniki, sterowniki, interfejs czas szlifowania stempel trzyma-
operatora i zestaw narzędzi progra- ny jest w chwytaku, który może być
mistycznych wspomagający automa- obracany w trzech osiach, przy pre-
tyzację maszyn. cyzyjnie dobranych prędkościach
Sterownik może kontrolować do względem oddzielnych głowic szli-
64 osi w dwunastu niezależnych ka- fierskich. Odpowiedni obrót chwy-
nałach CNC. Poprawia wydajność taka powoduje szlifowanie pod róż-
obrabiarki ze względu na krótkie nymi kątami. Efektem jest dokładne
czasy cyklu CNC oraz zadań PLC. spełnienie wymagań. Chwytak musi
Tym samym pomaga twórcom urzą- być pozycjonowany z dokładnością
JAK TO SIĘ ROBI?

na poziomie mikrometrów w stosunku do gło- pozycji, aby zapewnić precyzyjny punkt obrotu
wic szlifierskich, aby zapewnić odpowiedni kon- w czasie szlifowania stempla.
tur obróbki. W starszych maszynach prawidłowe ustawie-
nie stempla oraz znalezienie „zera” zajmowa-
Szybciej, prościej, dokładniej ło zwykle dwie do trzech minut. Funkcja „Pride
Ponieważ średnica lub inne parametry stempla Touch”, bazująca na rozproszonej architekturze,
ulegają zmianie, system MTX automatycznie re- automatycznie znajduje zero i rozpoczyna cykl
pozycjonuje punkty obrotu, aby uzyskać odpo- szlifowania w czasie około 15 sekund. Oś z prze-
wiednią krawędź cięcia. Automatyczny posuw suwa koło szlifujące szybciej, dopóki nie zetknie
stempla może być wykonany ze skokiem rzę- się ono ze stemplem. W ten sposób minimalizu-
du jednego mikrometra. Interfejs skraca czas je czas pracy bez obróbki. Kiedy to nastąpi, po-
przejścia w obu kierunkach. Platforma zapew- przez szybkie wejścia przekazywany jest do ste-
nia szybki, zautomatyzowany proces konfigura- rownika sygnał do rozpoczęcia cyklu obróbki.
cji maszyny przy użyciu menu od momentu jej Kontroler, który jest specjalnym sterownikiem
włączenia do wymiany stempla. W ten sposób PLC pracującym w trybie obsługi napędów, za-
zwalnia operatora z konieczności ciągłej kon- pewnia krótsze czasy skanu. Te z kolei pozwala-
troli procesu. ją na bardziej precyzyjny pomiar momentu koła
Wykorzystując 12-calowy panel wizualiza- szlifierskiego.
cyjny HMI operator określa parametry obróbki Cykl obróbki wykonywany jest w pełnym try-
oraz specyficzne parametry, związane na przy- bie automatycznym. Dlatego operator nie musi
kład z kulą pomiarową. Pride opracowało wła- kontrolować zużycia narzędzia. Kiedy proces
sne ekrany HMI – wykorzystując w tym celu jest skończony, migające światło informuje ope-
oprogramowanie WinStudio, dostarczone przez ratora o konieczności podejścia do maszyny.
Rexroth. Następnie operator umieszcza stem- – Maszyna szlifierska przynosi dochody tylko
pel w maszynie i przyciska guzik „start”, co po- wtedy, kiedy szlifuje, a nie kiedy jest pozycjono-
woduje rozpoczęcie obróbki. Sterownik auto- wana – mówi jeden z przedstawicieli Pride En-
matycznie przesuwa osie x i y do odpowiedniej gineering.

 Silnik momentowy napędza oś Air Bearing Grinder Model


30 bezpośrednio, aby zapewnić bardzo dokładny promień.
Źródło: Bosch Rexroth

38 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


„Maszyna szlifierska przynosi dochody tylko wtedy,
kiedy szlifuje, a nie kiedy jest pozycjonowana.
Im mniej czasu potrzebuje na konfigurację,
tym więcej poświęca na pracę”

Poprawione dzień. W przeszłości musiałem szlifo-


wykonywanie krzywizn wać dwa lub trzy stemple, aby uzyskać
Platforma napędowa Air Bearing jeden dobry. Dzięki nowej maszynie
Grinder Model 30 zawiera w linio- wiem, że praca będzie wykonana z ta-
wych osiach x, y, z silniki Rexroth In- kimi parametrami, jakie jej zadam.
draDyn S MSK oraz przekładnie śru- Zanim Rexam zaczął używać Air
bowo-kulowe, aby zapewnić płynny, Bearing Grinder Model 30, szlifo-
precyzyjny i ściśle kontrolowany ruch. wanie stempli w Northfield wykony-
Dodatkowo, oś napędzająca narzędzie wane było w trybie ręcznym. Kiedy
ma silnik o wysokim momencie, aby operator musiał odejść od maszyny,
kontrolować promień szlifowania. Sil- aby wykonać inne czynności, szlifo-
nik ten napędza oś obrotową bezpo- wanie było wstrzymywane do czasu
średnio, bez przekładni, sprzęgieł czy jego powrotu. Teraz, w trakcie auto-
przegubów. Brak elementów mecha- matycznego szlifowania, Berryman
nicznych pomaga zapewnić niezwykle może wykonywać inne zadania.
płynną, kontrolowaną rotację. – Warto podkreślić, że Model 30 to
– Kontrola krzywizn szlifowanych obrabiarka z łożyskowaniem powietrz-
na stemplu ma kluczowe znaczenie nym, która ma system autokalibra-
– mówi jeden z inżynierów Pride. – cji – mówi operator Rexam. – Nie
Silnik momentowy pozwala zapewnić ma potrzeby ustawiania i obciągania
najbardziej odpowiednią krzywiznę, ściernic przed rozpoczęciem obróbki.
z dokładnością na poziomie +/- 0,077 Co więcej, stempel szlifowany jest au-
arkusza na sekundę. tomatycznie w około 6 minut. To jest
Rexam wyposażył w Model 30 sys- znacząca poprawa w stosunku do tego,
tem szlifowania stempli w swojej fa- do czego byliśmy przyzwyczajeni.
bryce w Northfield (Wielka Bryta- Od czasu, kiedy szlifowanie jest
nia). Zakład ma trzy linie produkcji w pełni zautomatyzowane, Berry-
puszek aluminiowych, które pro- man nie musi przebywać przy ma-
dukują w sumie ponad 5 milionów szynie i może zająć się wykonywa-
sztuk dziennie. Przy takim pozio- niem innych zadań. Bez szkody dla
mie produkcji park maszynowy musi procesu szlifowania.
szlifować średnio 20 stempli dzien-
nie. Model 30 pozwolił zwiększyć Karl Rapp, menadżer ds. obrabiarek
produktywność, a także jakość oraz w dziale napędów elektrycznych i ste-
żywotność stempli, co potwierdza rowania Bosch Rexroth
operator Keith Berryman. Obecnie
fabryka Northfield produkuje rekor- Artykuł pod redakcją inż. Łukasza
dową liczbę puszek przy mniejszym Urbańskiego, doktoranta w Instytucie
zużyciu narzędzi. Automatyki Przemysłowej Wydziału
– Wcześniej musieliśmy szlifować Elektrycznego Zachodniopomorskiego
nawet trzydzieści lub więcej stem- Uniwersytetu Technologicznego
pli dziennie – mówi Berryman. – Te-
raz zeszliśmy poniżej dwudziestu na
FIRMA PREZENTUJE

Zautomatyzowane dynamometryczne
stanowisko testowe wykorzystujĎce LabVIEW

Autor: Dzięki wprowadzonej modernizacji 30-letnie, tokole pomiarowym. W kolejnym etapie na-
Michal Harhaj – ELCOM, sterowane ręcznie dynamometry AC i DC, stępowało ręczne wprowadzenie danych do
oddział przyrządów wirtualnych zostały przekształcone w zdalnie sterowa- komputera, w celu ich przetwarzania i prezen-
ne urządzenie GPIB. Obecnie dane pomiaro- tacji. W tym przypadku nie występowała żad-
Aplikacja: we są zbierane przez aplikację HMI komuni- na interakcja pomiędzy programem kompute-
Laboratoria i testowanie kującą się za pośrednictwem magistrali GPIB rowym i stanowiskiem pomiarowym – zarów-
z pozostałymi elementami systemu, m.in. no obsługa stanowiska, jak i odczyt wyników
Wykorzystane produkty: miernikiem momentu obrotowego. Do realiza- pomiarowych były dokonywane w stu procen-
LabVIEW, PCI-GPIB cji interfejsu użytkownika i przetwarzania sy- tach manualnie.
gnałów wybrano środowisko LabVIEW. Trans- Celem wprowadzanych modyfikacji było
Problem: misja poleceń i danych pomiędzy LabVIEW umożliwienie zdalnego sterowania dynamo-
Przekształcenie laboratoryjnego stano- i sterownikiem PLC odbywa się z wykorzysta- metrem oraz automatyczne przesyłanie wyni-
niem bibliotek VISA. Tą drogą dokonywany ków pomiarowych do programu uruchomio-
wiska pomiarowego do testowania silni-
jest również odczyt informacji. nego na zdalnym komputerze. Aby maksy-
ków wirujących w zautomatyzowany sys-
Dynamometr jest urządzeniem służącym do malnie uprościć obsługę i ograniczyć do mi-
tem pomiarowy, wyposażony w dynamo-
pomiaru charakterystyki obciążenia silnika ob- nimum liczbę niestandardowych łączy komu-
metr sterowany za pośrednictwem inter-
rotowego. Przy jego pomocy bada się najczę- nikacyjnych, zdecydowano się na wybór inter-
fejsu GPIB.
ściej silniki elektryczne stało- i zmiennoprą- fejsu GPIB i zestawu standardowych komend
dowe. Laboratoryjne stanowisko pomiarowe sterujących SCPI.
Rozwiązanie:
obejmuje dwa dynamometry. Pierwszy z nich Opracowanie aplikacji sterującej stanowi-
Na uczelni technicznej dynamometr jest to siłomierz AC, zawierający silnik 3-fazowy ło jedynie część prac poświęconych moderni-
wykorzystywany przez studentów do ba- i regulowany transformator, którego prędkość zacji stanowiska pomiarowego dynamometru.
dania podstawowych charakterystyk obrotową reguluje serwonapęd. Drugi jest dy- Konieczna była wymiana starego, częściowo
elektrycznych silników obrotowych. Zde- namometrem DC z układem pobudzającym uszkodzonego panelu sterowania na nowy,
cydowano się zmodernizować system Ward-Leonarda. wyposażony w zestaw układów napędowych
obsługi siłomierza i zastąpić sterowanie i sterownik PLC oraz wymiana złączy i kabli.
ręczne systemem zautomatyzowanym, Ulepszenie oryginalnego systemu
wykorzystującym środowisko LabVIEW. W oryginalnym systemie silnik dynamometru Nowe stanowisko testowe
był sterowany manualnie za pomocą systemu Po modernizacji stanowiska oba dynamome-
kontrolek i przełączników elektromechanicz- try mogą być kontrolowane zarówno ze śro-
nych, a wszelkie dane pomiarowe były odczy- dowiska LabVIEW, jak i z panelu sterującego.
tywane przez operatora i zapisywane w pro- Wszystkie zadania związane z regulacją pręd-

Rys. 1. Interfejs użytkownika

40 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


FIRMA PREZENTUJE

kości wykonuje sterownik PLC (ADiS). Fir- czym możliwość tą wprowadzono głównie ELCOM, a. s.
ma ELCOM opracowała sterownik progra- po to, aby zademonstrować skalowalność Division of Virtual Instrumentation
mowy umożliwiający komunikację pomiędzy i łatwość obsługi paneli wirtualnych. W przy- Technologicka 374/6
LabVIEW i PLC za pośrednictwem portu sze- padku długich eksperymentów obsługa dy- Ostrava - Pustkovec 708 00
regowego RS-232. Pokrywa on pełną funk- namometru może być całkowicie zdalna. Czech Republic
cjonalność PLC, a jego struktura przypomi- Funkcjonuje on wtedy jako instrument GPIB, Tel.: +420 558 279 913
na strukturę sterowników przyrządów VXI sterowany zestawem komend ustalających Fax: +420 558 279 901
PnP. Sterownik PLC jest połączony z dyna- żądaną prędkość obrotową silnika i realizu- Adres e-mail: michal.harhaj@elcom.cz
mometrem poprzez system czujników i si- jących pomiar wszystkich wymaganych pa-
łowników. Sam siłomierz jest urządzeniem rametrów. W tym przypadku dane są pre- National Instruments Poland Sp. z o.o.
złożonym, wymagającym kontroli wielu pa- zentowane na ekranie zdalnego kompute- Salzburg Center
rametrów. Przykładem może być koniecz- ra PC. ul. Grójecka 5
ność włączenia pracujących silników odpo- 02-025 Warszawa
wiedzialnych za oliwienie i chłodzenie dy- Podsumowanie Tel: +48 22 328 90 10
namometru DC przed jego uruchomieniem Zautomatyzowany dynamometr jest obec- Fax: +48 22 331 96 40
a także potrzeba kontroli układów pobudza- nie wykorzystywany do zadań zarówno aka- Adres e-mail: ni.poland@ni.com
jących w czasie trwania eksperymentu. demickich, jak i komercyjnych. Nowo wpro- Strona internetowa: www.ni.com/poland
Podczas testu na dwóch ekranach LCD wadzone funkcje pozwalają stworzyć lep- Infolinia: 0 800 361 1235
wyświetlane są bieżące dane. Opera- szą dokumentację testów, co jest przydatne
tor może kontrolować dynamometr i kolej- zwłaszcza dla studentów przeprowadzają-
ne fazy eksperymentu z poziomu aplikacji cych rutynowe ćwiczenia. Dzięki implemen-
LabVIEW (Rys. 1). W niektórych krytycznych tacji interfejsu GPIB i wykorzystaniu środowi-
przypadkach siłomierz może być obsługiwa- ska LabVIEW, dane pomiarowe są pobiera-
ny bezpośrednio z panelu sterującego, przy ne automatycznie do dalszej obróbki.

Rys. 2. Panel sterowania

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 41


PODSTAW
WRACAJĄC DO

Oscyloskopy w natarciu?
Oscyloskopy są teraz prawdopodobnie najbardziej przydatnym narzędziem spośród
elektronicznych przyrządów pomiarowych i należą do najczęściej stosowanych w praktyce.
W rękach sprawnego inżyniera oscyloskop może stać się przyrządem przydatnym
do zastosowania niemal do każdego pomiaru – od funkcji typowego cyfrowego multimetru
do analizatora widma bądź też miernika parametrów niemożliwych do pomierzenia
przez inne przyrządy.

Charlie Masi one najbardziej użytecznymi i najczęściej stoso-


wanymi elektronicznymi przyrządami pomia-
scyloskop to przyrząd elektronicz- rowo-kontrolnymi ogólnego zastosowania. Dla

O ny – służący do obserwowania, ob-


razowania i badania przebiegów
zależności pomiędzy dwiema wiel-
kościami elektrycznymi bądź innymi wielko-
ściami fizycznymi reprezentowanymi w postaci
wprawnego użytkownika znającego możliwości
tych przyrządów istnieje możliwość zastąpienia
oscyloskopem cyfrowym każdego innego przy-
rządu kontrolnego. Wynika to z jego wyjątkowej
łatwości w przetwarzaniu danych wejściowych,
elektrycznej. nieosiągalnej dla żadnego innego przyrządu.
Na podstawie liczby użytkowanych oscylo- Oscyloskop połączony z generatorem podstawy
skopów oraz opinii o nich ze strony użytkowni- czasu stwarza faktyczną możliwość wykonywa-
ków wydaje się wysoce prawdopodobne, że są nia pomiarów dowolnego parametru każdego
obwodu elektrycznego w pełnym zakresie czę-
stotliwości funkcjonowania tego obwodu.
Przy takiej wysokiej zdolności adaptacyjnej do
realizacji różnorakich pomiarów wynik pomiaru
ma taką samą jakość, jaką ma sygnał podany na
wejście oscyloskopu. Generalnie jakość sygnału
wejściowego zależy od sposobu pobrania sygna-
łu z testowanego urządzenia oraz przekazania
go na wejście miernika. Jeśli jednak jest moż-
liwe (a najczęściej tak jest) bezpośrednie połą-
czenie zwykłym przewodem zacisku wejściowe-
go przyrządu z punktem kontrolnym urządzenia
testowanego, to pokusa wykonania takiego połą-
czenia kończy się żałośnie. Tego rodzaju pokusa
może wystąpić u użytkownika, który nie ma żad-
nego przygotowania do posługiwania się oscy-
loskopem, lecz usłyszał lub przeczytał, że „na-
daje się on do mierzenia wszystkiego”. Inaczej
zachowa się specjalista od pomiarów, użyje on
specjalnej sondy. Najczęściej będzie to pasywna
sonda oscyloskopu oznaczana symbolem 10X,
ponieważ specjaliście wiadomo doskonale, że
Sonda 10X zapewnia bezpieczeństwo i poprawność pomiaru. taki sposób łączenia nie tylko najlepiej zapew-

42 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


WRACAJĄC DO PODSTAW

nia rzetelność samego pomiaru, ale gwarantuje zmniejszenie obciążenia (w przypadku oscylo-
również bezpieczeństwo przyrządu i zapewnia skopu 10-krotne) jest ze wszech miar pożądane.
ochronę zdrowia osoby wykonującej pomia- Sondy typu 10X mają jednak podwójne od-
ry. Z tego względu staje się zrozumiałe, dlacze- działywanie: z jednej strony zmniejszają moc
go znajomość działania oscyloskopu używane- sygnału, co jest wadą, lecz o znikomym stopniu
go jako uniwersalnego przyrządu pomiarowego wpływania na rezultat pomiaru, z drugiej strony
jest bardzo ważna. ograniczają przenoszenie napięć, a jest to wiel-
Oscyloskop jest przyrządem przeznaczonym ką zaletą.
do pomiaru napięcia. Z tego względu jest wypo- Zmniejszanie mocy sygnału nie jest szcze-
sażony w port wejściowy o wysokiej impedan- gólnie złe, ponieważ oscyloskopy, a przede
cji (oporności całkowitej)*, w celu zminimalizo- wszystkim nowoczesne oscyloskopy cyfrowe,
wania poboru prądu z testowanego obwodu (lub mają silnie rozbudowane i w pełni regulowane
urządzenia) elektrycznego. wzmacniacze napięcia. Z wyjątkiem najmniej-
Standardową wartością oporności wejścia szych poziomów wartości sygnałów skompen-
jest 1 M. Jest to wartość wystarczająco duża, sowanie zredukowanej mocy sygnału jest pro-
pozwalająca na minimalne obciążanie większo- ste poprzez podniesienie stopnia wzmocnienia
ści badanych obwodów oraz uniknięcie zjawi- o kolejną 10-krotność.
ska silnego wzmocnienia zakłóceń o charakte- Bardzo często próbkę obserwuje się przy za-
rze szumów. stosowaniu dwóch sąsiednich stopni wzmocnie-
Najczęściej używana sonda 10X ma taką wła- nia. Niektóre nowe oscyloskopy mają mecha-
śnie oporność wejściową, chroni ona przed na- nizmy automatycznego wybierania kolejnego
pięciowym przeciążeniem zarówno samej sie- stopnia wzmocnienia, gdy sygnał z sondy ro-
bie, jak i oscyloskopu. Stosowanie tej wysokiej dzaju 10X jest zbyt słaby. Kłopoty mogą wystą-
oporności wejściowej nazywamy zazwyczaj pić tylko w przypadku, kiedy wymagany stopień
„odprzęganiem”, przez co rozumie się, że oscy- wzmocnienia dla umożliwienia wygody w śle-
loskop i obwód elektryczny testowanego urzą- dzeniu przebiegu sygnału znajduje się blisko
dzenia są ze sobą w minimalnym stopniu powią- granicy technicznych możliwości oscyloskopu
zane energetycznie. (przy maksymalnym możliwym stopniu wzmoc-
Sonda przyłączona do wejścia oscyloskopu nienia).
zawiera szeregowo usytuowaną oporność czyn- 10-krotne obniżenie przez sondę napięcia
ną (rezystancję). Ponieważ na wejściu samego z testowanego urządzenia jest bardzo pozy-
oscyloskopu także umieszczona jest podobna tywnym działaniem, ponieważ rozszerza ob-
oporność, powstaje w ten sposób dzielnik na- szar bezpiecznego funkcjonowania oscylosko-
pięcia. Mówiąc obrazowo, tworzy się sytuacja, pu. Większość oscyloskopów jest w stanie bez
w której oscyloskop „widzi” zmiany napięcia uszkodzeń przenieść napięcie kilkuset woltów.
w obwodzie badanego urządzenia niejako po- Napięcia spotykane podczas pracy badanych
przez wąskie „okienko” swojej oporności wej- urządzeń mogą być wielokrotnie wyższe. Stoso-
ściowej. wanie innych metod izolowania się od tak wy-
Aby w wytworzonym dzielniku napięcia uzy- sokich napięć jest o wiele bardziej kosztowne
skać stosunek 1:10, oporność umieszczona niż zastosowanie sondy 10X. Taka sonda pozwa-
w sondzie musi być dokładnie 9 razy większa od la na testowanie kształtowania się przebiegów
wejściowej oporności oscyloskopu. przy napięciach nawet rzędu kilku kilowoltów.
Dla urządzenia poddanego testowi zastoso- Zważywszy na koszt sondy kształtujący się na
wanie sondy oznacza zredukowanie do 10% ob- poziomie kilkuset złotych, widać wyraźnie sens
ciążenia prądem, jaki w pewnym sensie „wysy- w ochranianiu przed uszkodzeniem oscylosko-
sa” z niego oscyloskop. Z kolei właśnie wartość pu wartego ponad sto razy więcej.
prądu obciążającego jest jednym z najważniej-
szych czynników wpływających na wielkość błę- *) Impedancja – całkowity opór przepływu
du w wyniku pomiaru. Szczególnie ważnym jest w obwodzie prądu przemiennego [geometryczna
fakt, że efektywna oporność w punkcie pobiera- suma rezystancji (R), reaktancji pojemności (XC)
nia sygnału próbnego jest mało znana i z tego oraz reaktancji indukcyjności (XL)]
powodu trudne jest oszacowanie wpływu takie-
go obciążenia na sam pomiar. Natomiast każde

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 43


DODATEK: ETHERNET

Symbioza tradycyjnych sieci przemysłowych i Ethernetu

Sieciowy collage
Są takie urządzenia automatyki, jak na przykład wyłączniki krańcowe czy czujniki
zbliżeniowe, które jeszcze przez pewien czas nie będą wyposażone w interfejsy
standardu Ethernet. Warto zatem wiedzieć, w jaki sposób już dziś można podłączyć je
do nowych sieci Ethernetu przemysłowego.

Trevor L. Lang rowników, elementów wykonawczych i We/


Wy. Ponadto trzeba pamiętać, że sieci bazujące
rzemysłowe standardy sieciowe typu: na standardzie Ethernet wymagają użycia wie-

P Arcnet, DeviceNet, Modbus, Profibus


oraz inne podlegają ciągłemu rozwo-
jowi. Szybki rozwój Ethernetu nie
oznacza więc, że można zapomnieć o innych
technologiach. Sytuacja, w której użytkownicy
lu dodatkowych modułów infrastrukturalnych,
jak: routery, switche, firewalle itp. Wszystkie
tego typu urządzenia należy uwzględnić w kosz-
tach ewentualnej inwestycji.
Do łączenia sieci o różnych standardach moż-
systemów automatyki musieliby wybierać po- na wykorzystać wiele dostępnych na rynku urzą-
między nimi a promowanym w ostatnim czasie dzeń. Należą do nich: gatewaye, tzw. mostki,
standardem Ethernet, byłaby niekorzystna dla routery, małe serwery, konwertery itp. W przy-
interesów zakładu przemysłowego. Trzeba dą- padku łączenia sieci przemysłowych typu field-
żyć do tego, aby wszystkie one mogły ze sobą bus i Ethernetu urządzenia takie mogą praco-
współpracować. Przynajmniej tak długo, jak wać w trybie slave, master lub ich kombinacji
konieczne będzie istnienie i wykorzystywanie bądź opierając się na technice peer-to-peer.
tradycyjnych standardów sieciowych, z przy- Znajomość tych aspektów na nieco bardziej
łączonymi do nich modułami czujników, ste- zaawansowanym poziomie może być pomocna

Gateway Master-Slave

Cykliczne We/Wy
 Gateway typu Master-Slave pracuje Cykliczne
w trybie master dla urządzeń w sieci We/Wy
Acykliczne
1 i jako slave dla urządzeń sieci 2. We/Wy
Acykliczne We/Wy
Przenosi on sygnały z wyjść sterownika
Sieć 1

Sieć 2

pracującego w sieci 2 jako sygnały Interfejs sieciowy 1 (master) Interfejs sieciowy 2 (slave)

wyjściowe do urządzeń w sieci 1. Cykliczne


Cykliczne
Może również skanować urządzenia sieci We/Wy We/Wy

1 w poszukiwaniu sygnałów wejściowych Acykliczne Acykliczne


i przenosić je jako wejścia do sieci 2. We/Wy We/Wy

Źródło: Control Engineering i HMS


Industrial Networks
Źródło: Control Engineering Polska

44 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


w sprawnym tworzeniu zintegrowanego syste- mości przesyłanej na przykład przez sieć stan-
mu złożonego z wielu standardów sieciowych. dardu Ethernet i stworzenia na tej podstawie
Poniżej kilka praktycznych rozwiązań. pakietu wiadomości z tą samą informacją dla
innego typu standardu sieci przemysłowej.
Gatewaye – mostkowanie Struktura master-slave: struktura zwana
CIP: standard EtherNet/IP bazuje na protokole też niekiedy strukturą rodzic-dziecko. Powsta-
CIP (Common Industrial Protocol), który jest je w momencie, gdy użytkownik decyduje się
podstawą innych standardów sieci przemysło- na użycie konkretnego urządzenia – najlep-
wych – DeviceNet i ControlNet. Ponieważ pro- szego w swojej klasie do obsługi jakiejś kon-
tokoły te wymieniają dane o identycznej struk- kretnej aplikacji – które nie używa standar-
turze, w dość łatwy sposób można połączyć np. du Ethernet, zastosowanego w całym systemie
skaner działający w sieci EtherNet/IP z innymi sterowania. Wówczas dołącza się je przez od-
urządzeniami podłączonymi do sieci DeviceNet, powiedni gateway, który pracuje w trybie slave
na przykład poprzez gateway. z punktu widzenia sieci Ethernet i jako master
Modbus: z podobną sytuacją mamy do czy- dla obsługiwanego urządzenia (ewentualnie
nienia w przypadku standardów Modbus RTU urządzeń).
i Modbus TCP, gdzie struktura przesyłanych Przykładowo, może zaistnieć konieczność
danych jest w obu przypadkach identyczna. wymiany informacji między sterownikiem PLC,
W znaczący sposób ułatwia to próby wzajemne- który działa w standardzie Modbus TCP, a cen-
go połączenia sieci zrealizowanych w tych stan- trum sterowania napędem, w którym zastoso-
dardach. wano standard sieciowy Profibus.

Gateway Slave-Slave

Cykliczne We/Wy
Cykliczne
We/Wy
Acykliczne
We/Wy
Acykliczne We/Wy
Sieć 1

Sieć 2

Interfejs sieciowy 1 (slave) Interfejs sieciowy 2 (slave)


 Gateway typu Slave-Slave pracuje w

Cykliczne Cykliczne trybie Slave dla sterowników i urządzeń


We/Wy We/Wy obu łączonych sieci. Sygnały wejściowe
Acykliczne Acykliczne ze sterownika w sieci 1 są przenoszone
We/Wy We/Wy jako wejścia do sieci 2 i odwrotnie.
Źródło: Control Engineering i HMS
Industrial Networks
Źródło: Control Engineering Polska

Gatewaye typu We/Wy W takim przypadku sygnały wyjściowe ste-


Często bywa jednak, że dwie łączone sieci ba- rownika mogłyby być zapisywane w pamię-
zują na różnych protokołach komunikacyjnych ci wewnętrznej gatewaya w postaci tabeli, zaś
i w związku z tym mają różne struktury pakie- sam gateway mógłby być skonfigurowany jako
tów transmitowanych danych. W takich sytu- urządzenie mapujące te wyjścia do odpowied-
acjach stosuje się gatewaye typu We/Wy, które nich urządzeń standardu Profibus, które pracu-
interpretują i przekazują dane w obie strony. ją w trybie slave. Z kolei po stronie master sie-
Urządzenia te mają zdolność odczytania wiado- ci Profibus gateway mógłby być skonfigurowany

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 45


DODATEK: ETHERNET

jak każde inne urządzenie tej sieci. Takie, któ- na przykład w sterownik. W ten sposób, dajmy
re może korzystać z danych pobieranych z mo- na to sterownik PLC, może komunikować się
dułów trybu slave. Tak więc gateway pracuje z kilkoma urządzeniami wykonawczymi i czuj-
w tym układzie jako moduł mapowania wyjść nikami z interfejsem AS-interface, a jednocze-
urządzeń jednego standardu sieciowego i jako śnie być na bieżąco połączonym z siecią stan-
moduł master, który wysyła informacje do dru- dardu Profinet.
giego standardu. Konstrukcja Slave-Slave: w niektórych przy-
padkach aplikacje systemowe wymagają inte-
gracji dwóch zupełnie różnych technologii sie-
W każdym z przypadków jednak gateway musi
ciowych z odmiennymi zasadami sterowania
prawidłowo interpretować dane przesyłane i wymiany danych. Przykładem może być cho-
szeregowo, aby wydobyć z nich informację ciażby pojedyncza maszyna z technologią sie-
ciową typu fieldbus, instalowana w zakładzie
użytkową. korzystającym ze standardu Ethernet. Może
tu zatem zaistnieć konieczność przesłania tyl-
Koncepcja Proxy: dla standardu Profinet ko kilku wybranych parametrów maszyny z jej
opracowano specjalny typ gatewayów zwanych sterownika PLC do sieci zakładowej. W takich
Proxy (urządzenie pośredniczące). Urządzenie wypadkach gateway pracuje jako moduł We/Wy
tego typu pracuje również jako master dla sieci w trybie slave dla obu sieci, pozwalając sterow-
urządzeń pracujących w jednym z tradycyjnych nikom każdej z nich na wysyłanie i odbiór nie-
standardów. Jednakże ma ono w sobie zapisany zbędnych danych.
specjalny algorytm / specyfikację, który definiu- Gatewaye szeregowe: ponieważ wciąż istnieją
je sposób wymiany danych między siecią Pro- w aplikacjach przemysłowych moduły bez zin-
finet a siecią tradycyjną. Gateway Proxy może tegrowanych portów standardu Ethernet, nie-
być modułem oddzielnym lub też wbudowanym, jednokrotnie do komunikacji z nimi stosuje się

Tory komunikacji z gatewayem


Koniec ramki Dane wyjściowe Nagłówek ramki
Ethernet (prędkość docelowa) Ethernet
PLC

Nagłówek ramki Dane wejściowe Koniec ramki


Ethernet (prędkość aktualna) Ethernet

Gateway

Koniec ramki danych Nagłówek ramki


Aktualna prędkość
szeregowych danych szeregowych
Napęd

Nagłówek ramki Koniec ramki danych


Prędkość docelowa
danych szeregowych szeregowych

 Komunikacja między sterownikiem a gatewayem odbywa się według standardowego protokołu Ethernet. Komunikacja pomiędzy gatewayem
a urządzeniem z interfejsem szeregowym może bazować na różnego typu standardach, włącznie z firmowymi. Struktura danych szeregowych
jest konfigurowalna na poziomie gatewaya tak, by można dopasować go do różnego typu sieci szeregowych; ostatecznie przez gateway
przechodzą tylko dane użytkowe, wymieniane między dwoma sieciami.
Źródło: Control Engineering i HMS Industrial Networks

46 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


sprawdzone, tradycyjne interfejsy szeregowe – Planowanie integracji
RS-232/422/485. Analizując aktualną sytuację w automatyce
przemysłowej widać wyraźnie, że tradycyjne
Serwery sprzętowe systemy i standardy sieciowe w najbliższej przy-
Na rynku dostępne są również specjalizowane szłości wciąż będą jeszcze wykorzystywane. Nie
gatewaye, zwane serwerami sprzętowymi lub zmienia to jednak faktu, że powoli dominują-
serwerami szeregowymi. Stosuje się je w apli- cą rolę będzie przejmować standard Ethernet.
kacjach, w których konieczna jest zamiana da- Systematycznie zdobywa on coraz to nowe ob-
nych z protokołów szeregowych na standard
Ethernet. Modułów tego typu często używa się
przy programowaniu urządzeń szeregowych Rezygnacja za wszelką cenę z funkcjonujących
poprzez sieć oraz w aplikacjach przesyłania sieci automatyki na rzecz Ethernetu na pewno
pakietów danych szeregowych pod konkretne
adresy IP.
nie ma większego sensu.

Konwertery protokołów szary i poziomy w aplikacjach przemysłowych.


szeregowych Warto więc tak zaplanować i zaprojektować
W innych aplikacjach urządzenia szeregowe systemy sieciowe w swoich zakładach, aby jak
są podłączane do sterowników PLC, korzysta- najlepiej dostosować się do wspomnianych tren-
jących ze standardu Ethernetu przemysłowe- dów. Rezygnacja za wszelką cenę z istniejących
go. Połączenie takie realizowane jest wówczas już i funkcjonujących sieci automatyki na pew-
poprzez gatewaye działające jak konwertery no nie ma większego sensu. Jednak ze wzglę-
protokołów (komunikacja szeregowa - Ether- du na Ethernet przemysłowy warto skorzystać
net). Pewną trudność może powodować fakt, z szerokiej oferty dostępnych na rynku gate-
że na rynku istnieje bardzo wiele protokołów wayów oraz innych urządzeń, które pozwalają
komunikacji szeregowej. Co więcej, niektóre na wzajemne integrowanie tych standardów.
z nich to protokoły firmowe (nie są otwarte). Szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę, że są
Ponadto część protokołów używa dość skom- proste w konfiguracji, instalacji i utrzymaniu.
plikowanych struktur przesyłanych danych.
W każdym z przypadków jednak gateway musi Trevor L. Lang,
prawidłowo interpretować dane przesyłane Sales Manager HMS Industrial Networks
szeregowo, aby wydobyć z nich informację
użytkową. Informacja ta jest następnie mapo- Artykuł pod redakcją
wana w postaci tabeli do pamięci wewnętrznej dra inż. Andrzeja Ożadowicza,
gatewaya. W takiej postaci jest odczytywana adiunkta w Katedrze Automatyki Napędu
na przykład przez sterownik za pośrednictwem i Urządzeń Przemysłowych
sieci Ethernet. Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
Przykładowo: czytnik kodu paskowego może
wysłać do gateweya odczytany z etykiety ciąg
znaków ASCII, który oprócz informacji użyt-
kowej zawiera: informacje dotyczące budowy
ramki danych, bity sum kontrolnych, bity iden-
tyfikacyjne itp., które wynikają z zasad transmi-
sji szeregowej.
W takiej aplikacji gateway musi wyrugować
nadmiarowe informacje. Powinien podać do ta-
beli mapowania i sieci Ethernet tylko informa-
cje użytkowe odczytane z kodu paskowego.

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 47


DODATEK: ETHERNET

Ethernet gigabitowy w zastosowaniach przemysłowych

Wejść w tempo
Wiele grup inżynierskich intensywnie pracuje nad rozwojem komunikacji Ethernet
z szybkością transmisji rzędu gigabitów na sekundę. Okazuje się jednak, że w praktyce
nie zawsze jest to uzasadnione. W artykule zawarto kilka podstawowych wskazówek,
które ułatwiają podjęcie decyzji o ewentualnym użyciu szybkich sieci w aplikacjach.

Ralf Kaptur Kluczowe pytania


Zanim zdecydujemy się na sieć Ethernetu gi-
akład przemysłowy, który zdecydo- gabitowego, powinniśmy odpowiedzieć sobie

Z wałby się na implementację sieci


Ethernetu gigabitowego, stanąłby
w sytuacji właściciela najszybszego
samochodu świata. Wiadomo, że wykorzystanie
pełni jego możliwości na normalnych drogach,
na kilka istotnych pytań:
• Problemy z połączeniem: jaki osprzęt siecio-
wy wybrać? Jaki jest najlepszy sposób na po-
łączenie z siecią gigabitową?
• Instalacja i niezawodność: czy sieci gigabito-
a nawet autostradach, byłoby raczej utrudnione. we są trudne w instalacji? Czy mogą powstać
Podobnie rzecz ma się z siecią Ethernetu giga- problemy z interfejsami sieciowymi?
bitowego. Wynika to z faktu, że większość do- • Szerokie pasmo przepustowości danych:
stępnych na rynku urządzeń systemowych nie wiele współczesnych aplikacji nie potrzebu-
jest w stanie w pełni korzystać z szybkich łącz je do komunikacji sieci o większej szybkości
komunikacyjnych. Niekiedy są one 10-krotnie transmisji; wciąż wzrasta jednak liczba apli-
szybsze od tradycyjnych sieci Ethernetu prze- kacji korzystających z coraz większych pakie-
mysłowego. tów danych, które muszą być szybko przesła-
W efekcie ekspansja Ethernetu gigabitowego ne między urządzeniami.
w przemyśle postępowała dotychczas dość wol-
no. Większość użytkowników nie widziała po- Czym jest Ethernet gigabitowy?
wodów do zmian i aktualizacji technologicznej Standard Ethernet został opracowany po raz
swoich systemów. pierwszy w latach 70-ych XX w. przez firmę Xe-
Powoli jednak obecna sytuacja ulega zmia- rox. W latach 80-tych zaczął funkcjonować jako
nom. Decyzje o przejściu na Ethernet gigabito- standard wymiany danych i odtąd wciąż rosła
wy coraz częściej podejmują na przykład wła- jego pozycja na rynku sieci komputerowych.
ściciele olbrzymich drukarni, które wymagają W okresie przed pojawieniem się sieci gigabito-
szybkiego przesyłu dużych ilości danych. Rów- wych szybkość transmisji danych w sieci wzra-
nocześnie, wraz z rozwojem technologii napę- stała od 10 do 100 Mbit/sek. (Mbps). Sieci te
dowych, znaczenia nabiera szybkość transmisji nazywano szybkim Ethernetem (Fast Ethernet).
danych w tradycyjnych aplikacjach automaty- Rodzina sieci Ethernetu gigabitowego opra-
ki. Również w ich przypadku coraz większa rze- cowana została w celu przekroczenia bariery
sza użytkowników rozważa wprowadzenie sie- 1 000 Mbit/sek. Pierwsze standardy takich sieci
ci gigabitowych. Wydaje się więc, że z czasem pojawiły się w roku 1998 (IEEE 802.3z) dla po-
zaczną one w końcu dominować w aplikacjach łączeń światłowodowych i w roku 1999 (IEEE
sterowania przemysłowego. 802.3ab) dla miedzianych połączeń UTP. Oba te

48 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


standardy są dziś bardziej znane jako 1000BA- li kodowanych – tzw. bodów (125 Mbodów), co
SE-X. sieci standardu Fast Ethernet, uzyskuje wyższą
Standard Fast Ethernet okazał się bardzo wy- szybkość transmisji danych na poziomie 1 000
dajną technologią, ogólnie zaakceptowaną przez Mbps. Stało się to możliwe dzięki jednoczesnej
użytkowników. Mogą z niego korzystać niemal transmisji 8 bitów danych i przy wykorzystaniu
wszystkie urządzenia automatyki i teleinforma- 5 poziomów napięć oraz wszystkich dostępnych
tyki. Choć przyjęto go jako podstawę do tworze- przewodów w kablu transmisyjnym.
nia sieci gigabitowych, można zauważyć kilka
istotnych różnic. Na przykład w standardowych Kwestie zaburzeń
kablach sieciowych kategorii 5. znajduje się 8 i zakłóceń transmisji
przewodów (4 pary). W sieciach Ethernet 10ba- To oczywiste, że wzrost szybkości transmisji da-
seT (10 Mbps­10 Mb/s) i Fast Ethernet 100Ba- nych i stosowanie zaawansowanych, wielopo-
seT (100 Mbps) wykorzystuje się tylko cztery ziomowych schematów ich kodowania zwiększy
przewody (2 pary), jedną do transmisji danych, wymagania dotyczące jakości sieciowych kabli
a drugą do ich odbioru. transmisyjnych. Ma to miejsce przede wszystkim
W standardzie Ethernet 10 Mbps pojedyn- ze względu na większe częstotliwości sygnałów
czy bit danych jest kodowany do postaci jedne- i powstające zaburzenia oraz szumy. Tradycyjne
go symbolu, przy użyciu dwóch poziomów na- kable kategorii 5. tworzone były dla standardów
pięć. W standardzie Fast Ethernet zastosowano Fast Ethernetu. Dlatego też przy tworzeniu sieci
już schemat kodowania 4B/5B MLT-3 z trzema gigabitowych użytkownicy korzystać będą naj-
poziomami napięć. Natomiast w sieci gigabi- pewniej z nowszych kabli kategorii 5e lub 6e.
towej 1000Base-T dwa bity danych kodowane Tak, aby uniknąć problemów z interferencją
są w pojedynczy symbol PAM5, zaś w linii ka- sygnałów. Kable kategorii 5e są wystarczające
blowej wykorzystane są wszystkie cztery pary do budowania sieci gigabitowych, podobnie
przewodów. I chociaż sieć Ethernetu gigabito- zresztą jak kable kategorii 6e, które wykorzystać
wego ma tę samą szybkość transmisji symbo- będzie można również w tworzonych standar-

Standard Maks. dł. segmentów kabli


Szybkość
Standard / pierwsze Topologia Typ kabla Typ złączek
transmisji
wdrożenia HDX FDX
Dwie pary 100 Ω
10BaseT 802.3i-1990 10 Mbps Gwiazda RJ45 8 pin 100 100
kat. 3. lub lepszy UTP

Dwie pary 100 Ω RJ45 8pin UTP


100BaseTX 802.3u-1995 100 Mbps Gwiazda 100 100
kat. 5 UTP 9-pin typD STP

Złącze Duplex SC
Dwa włókna
100BaseFX 802.3u-1995 100 Mbps Gwiazda Złącze ST & FDDI 412 2000
światłowodowe
Złącze MIC

LWL (1300 nm) 550


316
-62.5 μm MMF 550
1000BaseLX 802.3z-1998 1 Gbps Gwiazda Złącze Duplex SC 316
-50 μm MMF 5000
316
-10 μm SMF

SWL (850 nm)


275 275
1000BaseSX 802.3z-1998 1 Gbps Gwiazda -62,5 μm MMF Złącze Duplex SC
316 550
-50 μm MMF

Cztery pary 100 Ω


1000BaseT 802.3ab-1999 1 Gbps Gwiazda 8 pin RJ45 100 100
kat. 5. lub lepsze

 Porównanie standardów Ethernetu przemysłowego Źródło: Control Engineering i OvisLink

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 49


DODATEK: ETHERNET

dach sieci 10-gigabitowych. Jednak podstawową światłowodów. Dobrze sprawdzają się zarówno
kwestią do rozważenia jest zawsze odpowiedź w sieciach Fast, jak też gigabitowego Ethernetu.
na pytanie: czy stosować kable ekranowane Dla sieci gigabitowych dostępne są cztery stan-
(STP), czy nieekranowane (UTP). dardy realizacji warstwy fizycznej – ze światło-
wodami oraz trzema opcjami kabli miedzianych.
Nie należy jednak ulegać przekonaniu, że zasto-
Większość dostępnych na rynku urządzeń sowanie światłowodów to doskonałe rozwiąza-
systemowych nie jest w stanie w pełni korzystać nie na każdą sytuację. Użycie bowiem niektórych
rozwiązań światłowodowych działających w sie-
z szybkich łącz komunikacyjnych.
ciach Fast Ethernet nie jest możliwe w przypad-
ku sieci gigabitowych. Dzieje się tak ze względu
Podstawową zaletą kabli ekranowanych STP na efekt rozproszenia wewnętrznego.
jest odporność na interferencję sygnałów po- Niezależnie od tego, czy sieć będzie realizo-
między parami w kablu oraz całego kabla na za- wana na światłowodach, czy też za pomocą ka-
burzenia z zewnątrz. Jednak są one droższe bli miedzianych, należy zwrócić również uwa-
i mniej popularne niż kable UTP. Kable UTP gę na poprawność wykonania samych czynności
są także łatwiejsze w instalacji, jednak w przy- instalacyjnych, które mają wpływ na osiągi sieci.
padku najnowszych sieci gigabitowych osiąga- Niestaranne wykonanie prostego połączenia ka-
ją kres swoich możliwości fizycznych (kategoria bla kategorii 5e może znacznie zredukować pa-
6e i standard sygnału 500 MHz). W przypadku rametry sieci i ograniczyć jej niezawodność. Je-
sieci gigabitowych interferencja sygnałów na- żeli jednak połączenie będzie prawidłowe, kabel
biera większego znaczenia, niż to miało miejsce tego typu można spokojnie wykorzystać do apli-
w przypadku sieci Fast Ethernet. Dlatego czyn- kowania sieci Ethernetu gigabitowego. Powinna
nik ten należy każdorazowo wziąć pod uwa- ona pracować bez zakłóceń i oczywiście szyb-
gę opracowując architekturę sieci, szczególnie ciej niż poprzedni standard. Trzeba również
w środowiskach zaszumionych, gdzie występu- sprawdzić, czy proponowane do użycia switche
ją zewnętrzne sygnały elektryczne itp. Jeżeli tyl- oraz inne elementy infrastruktury sieciowej są
ko to możliwe, warto zastosować jedną z najbez- przystosowane do obsługi sieci o wyższych szyb-
pieczniejszych opcji w takich aplikacjach, czyli kościach transmisji danych. Każdy port switcha

Standardy Ethernetu gigabitowego


IEEE 802.3z (czerwiec 1998)
IEEE 802.3ab (czerwiec 1999)

Kontrola dostępu danych


– Pełny duplex / pół duplex

Warstwa dostępu danych


GMII – Niezależny interfejs gigabitowy
warstwa fizyczna (podobny do AUI)

Kanał światłowodowy Kabel miedziany


koder / dekoder koder / dekoder

Światłowód Światłowód Krótki kabel Długi kabel


jednomodowy 5 km wielodomowy 550 m miedziany 25 m miedziany – 100 m
1000Base-LX 1000Base-SX 1000Base-CX 1000Base-T
Źródło: Control Engineering i Intel.

50 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


FIRMA PREZENTUJE

SieĄ Ethernet z Schneider Electric

Paweł Fraś i wydajności sieci przemysłowych. Najważniejsze, w sieciach przemy-


Product Manager PLC, HMI, SCADA Schneider Electric słowych to ciągłość pracy. W zachowaniu ciągłości pracy sieci poma-
gają funkcje takie jak: RSTP (zarządzanie trasami), MRP, HIPER-ring,
Coraz częściej w przemyśle i infrastrukturze Ethernet wypiera inne FDR (automatyczna konfiguracja urządzenia po awarii lub wymianie),
sieci komunikacyjne. Elastyczność sieci Ethernet pozwala na tworze- wykrywanie usterek sieci, diagnostyka urządzeń sieciowych, SNMP,
nie rozbudowanych sieci, o skomplikowanej strukturze. Zwiększenie zarządzanie alarmami, monitorowanie portów komunikacyjnych, ar-
złożoności sieci stawia nowe wyzwania dla osprzętu sieciowego, ale chiwizacja logów, wykrywanie zduplikowanych adresów IP.
również w sferze zarządzani sieciami. Kolejny ważny element w sieciach przemysłowych to zabezpiecze-
nie przed nieautoryzowanym dostępem. Bezpieczeństwo możemy
Sieci komunikacyjne zwiększyć dzięki: ograniczeniom na adres IP, zarządzanie portami,
Preferowanymi protokołami Schneider Electric do komunikacji po- kodowanie SNMP, zarządzanie sieciami VLAN.
między urządzeniami automatyki jest Modbus TCP/IP oraz EtherNet/ Dodatkowo switche zarządzalne redukują możliwość przeciążenia
IP. Szczególnie ten drugi warto przybliżyć. Schneider Electric będąc sieci komunikacyjnej.
członkiem zrzeszenia ODVA (Open DeviceNet Vendors Association) Uzupełnieniem przełączników sieciowych są huby, bramy komu-
promuje protokół komunikacyjny EtherNet/IP – nowy standard komu- nikacyjne pozwalające na przejście pomiędzy różnymi typami sieci,
nikacji w systemach automatyki przemysłowej. EtherNet/IP z uwagi na takimi jak Modbus, Modbus Plus a siecią Ethernet. Prócz samych
fakt, iż bazuje na warstwie fizycznej tradycyjnej sieci Ethernet oraz myl- urządzeń oferujemy osprzęt oraz okablowane sieciowe. Oferujemy
nie interpretowanego sufiksu IP brany jest za część tradycyjnego mo- osprzęt, w wykonaniu standardowym jak i ze stopniem ochrony IP76.
delu TCP/IP. Zamiast tego otwarty protokół komunikacyjny EtherNet/ Osprzęt sieciowy Schneider Electric pracuje w sieciach opartych na
IP czyli Ethernet Industrial Protocol wprowadza nową jakość do syste- skrętce miedzianej oraz światłowodach.
mów komunikacyjnych w aplikacjach przmysłowych. Zrywa, bowiem
z tradycyjną metodą komunikacji, polegającą na każdorazowym wy- ConneXview – oprogramowanie diagnostyczne
syłaniu zapytań do urządzeń znajdujących się w takiej czy innej sieci Aby sprawnie zarządzać siecią Schneider Electric oferuje oprogramo-
komunikacyjnej. Zamiast tego urządzenie pełniące w systemie rolę wanie diagnostyczne ConneXview. Potężne narzędzie dające moż-
nadrzędną, pojedynczym rozkazem wskazuje zakres danych oraz żą- liwość wizualizacji całej sieci na ekranie komputera, pozwalające na
daną częstotliwość ich odbierania z wybranego urządzenia np. wyspy monitorowanie diagnostykę i rozwiązywanie problemów sprzętowych
rozproszonych wejść/wyjść lub innego sterownika. Po tak zainicjowa- oraz poprawianie wydajności sieci.
nej wymianie danych urządzenie publikuje dane w sposób samodziel-
ny, co w znacznym stopniu zwiększa wydajność sieci.

Switche niezarządzalne
Switche niezarządzalne ConneXium to przemysłowe niskokosztowe
urządzenia, które mogą być stosowane w prostych sieciach w celu
wyeliminowania ograniczeń, jakie posiadają np. Huby. Dzięki prze-
łącznikom sieciowym Connexium możemy zredukować kolizje da-
nych, poprawić ruch w sieci, a dzięki funkcjonalności “plug and play”
natychmiast przyłączyć do sieci.
Po więcej informacji zapraszamy na stronę
Switche zarządzalne www.schneider-electric.pl
Zarządzalne przełączniki sieciowe ConneXium pozwalają na wyko- lub kontakt z Centrum Obsługi Klienta:
rzystanie wielu funkcji pozwalających na zwiększenie bezpieczeństwa tel. 0-801 171 500, (022) 511 84 64.

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 51


DODATEK: ETHERNET

Działa bez
powinien obsłużyć szybkości 10, 100 i 1 000
Mbps. Są jednak dostępne switche, które zawsze
mają zostawiony przynajmniej jeden port z ob-
sługą standardów 10 i 100 Mbps. Na rynku po-
jawiły się również switche obsługujące jedynie
standard 1 000 Mbps. Przed podjęciem decyzji
Zastosowania standardu
o ich zastosowaniu trzeba mieć jednak świado- Ethernet w aplikacjach czasu
mość, że niemożliwe będzie ewentualne pod- rzeczywistego przyspiesza
pięcie do sieci starszych urządzeń, działających
w sieciach Fast Ethernet.
transmisję danych. Jednocześnie
ułatwia i przyspiesza
Całkowita przepustowość zarządzanie siecią, usprawnia
Dobrą praktyką jest zastosowanie w sieciach
diagnostykę i zmniejsza koszty.
gigabitowych switchy z taką liczbą portów, aby
możliwe było zwiększenie przepustowości sieci Przedstawiamy pokrótce dwie
w dwóch kierunkach transmisji do sumaryczne- z licznych już, działających
go poziomu 2 000 Mbps (1 000 Mbps w każdym
sieci czasu rzeczywistego, w
kierunku).
Kolejna kwestia to dobre złącza kablowe.
których wykorzystano standard
Na przykład w aplikacjach przemysłowych, Ethernet.
w środowiskach zapylonych, nie można zasto-
sować klasycznych złączek RJ45. Konieczne
jest ich dodatkowe zabezpieczenie mechanicz- Mark T. Hoske
ne. W tego typu aplikacjach dobrze jest użyć np.
złączek M-12. Standardowo są one oferowane lokalizowane we Włoszech zakłady
tylko z czterema pinami. Dla sieci gigabitowych
konieczne jest więc zastosowanie nowych łączy
M-12 z ośmioma pinami.
Standard Ethernetu gigabitowego jest w peł-
ni kompatybilny z większością współczesnych
Z Texo Industries usprawniły działanie
wycinarki rotacyjnej firmy Excalibur,
a w rezultacie całej linii wycinania
i druku. Uczyniono to, by sprostać wciąż rosną-
cym wymaganiom rynku, który wymaga coraz
komputerów klasy PC. W znacznym stopniu to lepszych i ładniejszych opakowań, podkreśla-
może przyczynić się do poprawy osiągów i para- jących jakość produktów.
metrów komunikacji danych w przemysłowych W poprzednim systemie cały układ maszyn
sieciach sterowania. Na przykład w aplika- wycinarki i linii druku, składający się aż z 29
cji składającej się z 20 urządzeń sieć gigabi- osi ruchu, wymagał około 35 sekund od uru-
towa może w znaczący sposób przyczynić się chomienia do uzyskania prawidłowych nastaw
do eliminacji ewentualnych zatorów magistra- i synchronizacji parametrów roboczych. Wpro-
li poprzez 10-krotną redukcję czasu potrzebne- wadzenie zamian parametrów przez operatora
go na przejście pakietów danych przez switche trwało około 2 sekundy.
i magistrale. Fakt ten ma szczególne znaczenie Aby przyspieszyć te operacje, dostrzeżono po-
w tzw. aplikacjach krytycznych, zwłaszcza tzw. trzebę uproszczenia procesów wymiany infor-
czasu rzeczywistego. macji pomiędzy maszyną a centrum sterowania.
Ralf Kaptur Cała maszyna składa się z kilku modułów,
które spełniają określone funkcje: wprowadza-
Artykuł pod redakcją dra inż. Andrzeja Ożado- nie tektury, drukowanie, suszenie i wycinanie.
wicza, adiunkta w Katedrze Automatyki Napędu Moduł maszyny, mierzący 3 metry wysokości
i Urządzeń Przemysłowych Akademii Górniczo- i 5 szerokości, porusza się po specjalnych szy-
-Hutniczej w Krakowie nach. Umożliwia on operatorowi na przykład

52 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


zarzutu
Ilapak Group,
Ethernet Powerlink, Linux
Ilapak Group jest producentem przemysłowych
maszyn pakujących (zwykle w folie itp.) dla
branż spożywczych oraz innych. W zakładach
firmy zdecydowano się na wdrożenie projek-
tu „Phoenix”, czyli zaawansowanej platformy
sterowania produkcją, która bazuje na nowych
komputerach przemysłowych i systemie Linux.
Obsługuje moduły We/Wy firmy B&R Automa-
tion, napędy i silniki bezszczotkowe. Komunika-
cja między nimi realizowana jest poprzez sieć
Ethernet Powerlink.
Projekt Phoenix oferuje: w pełni cyfrowe ste-
rowanie procesami, wykorzystanie standardo-
wych urządzeń i elementów automatyki, reduk-
cję kosztów sprzętu, mniejsze nakłady pracy
związane z instalacją i utrzymaniem systemów.
Zwiększona funkcjonalność w zakresie diagno-
styki powoduje także zmniejszenie czasu nie-
zbędnego do serwisu urządzeń systemowych.
Firma B&R Automation pomogła w instala-
 W maszynach pakujących firmy Rovema cji i wdrożeniu platformy sterowania, bazującej
systemy sterowania i monitoringu oparto na protokóle na standardowym protokole Powerlink.
SERCOS III Ethernet. Szeroki wachlarz i modularność podzespołów
automatyki pozwoliła na łatwe i szybkie zapro-
jektowanie oraz uruchomienie układów sterowa-
wymianę matryc dla nowych wydruków. Pro- nia o różnej konfiguracji i funkcjonalności. Mo-
ces ten komplikują jednak duże ilości kabli, któ- dułowy system We/Wy X20 firmy B&R zastąpił
re za każdym razem muszą być odłączane i po- dotychczasowe, specjalizowane moduły elektro-
nownie przyłączane. niczne (w standardzie CAN). W efekcie powstał
Aby przyspieszyć te operacje, w maszynie za- system bardziej kompaktowy w swej budowie,
instalowano sterownik PLC serii SLC500 firmy łatwiejszy w instalacji, z uproszczonymi proce-
Rockwell Automation. Cała komunikacja z nim durami zarządzania i rozwiązywania ewentual-
odbywa się przez trzy pary przewodów. nych problemów eksploatacyjnych. Liczba mo-
Wymieniono również stosowaną dotychczas dułów ograniczyła się do 240, przy jednoczesnej
sieć DH-485 na standard EtnerNet/IP. To rów- redukcji niezbędnego okablowania. Protokół
nież przyspieszyło wymianę danych i dobór na- Powerlink zapewnia szybszą komunikację mię-
staw pracy maszyny w trakcie jej normalnej dzy modułami We/Wy i sterownikiem, zaś magi-
pracy. Sieć EtherNet/IP uprościła komunikację strala danych ma większą przepustowość w po-
ze sterownią, zaś aplikowanie nastaw trwa te- równaniu z dotychczasową siecią CAN.
raz 0,3 sek. – sześć razy szybciej niż poprzed-
nio. Proces ustawienia parametrów pracy ma- Mark T. Hoske
szyny realizowany jest automatycznie, a rola
operatora ogranicza się tylko do wymiany odpo- Artykuł pod redakcją dra inż. Andrzeja Ożado-
wiednich matryc drukujących. Po uruchomie- wicza, adiunkta w Katedrze Automatyki Napędu
niu i ustawieniu parametrów maszyna pracuje i Urządzeń Przemysłowych Akademii Górniczo-
w tempie 10 500 znaków na minutę. -Hutniczej w Krakowie

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 53


PRODUKTY
Carlo Gavazzi Epicor
Jednofazowe i trójfazowe liczniki energii z wyświetlaczem LCD Epicor iScala 2.3 SR2

Jednofazowe i trójfazowe liczniki energii z wy- Epicor Software Corporation wprowadza na


świetlaczem LCD, przeznaczony do pomiaru rynek nową wersje systemu ERP iScala 2.3
energii czynnej. SR2. Wyposażona została w szereg funkcjo-
● Obudowa do montażu na szynie DIN, stopień nalności, które pozwalają przedsiębiorstwom
ochrony IP40 (przód). efektywnie walczyć ze skutkami kryzysu,
● Bezpośrednie podłączenie do 64 A. a jednocześnie przygotować się na ożywienie
● Miernik można ponadto wyposażyć w wyjście gospodarcze. W iScala 2.3 SR2 największą
impulsowe proporcjonalne do mierzonej ener- wagę położono na skalowalność i elastycz-
gii czynnej. ność, zadbano również o efektywną analitykę
● Pomiary energii: kWh łącznie. biznesową. Nowa wersja Epicor iScala zosta-
● Zasilanie wewnętrzne. ła wzbogacona o moduły w zakresie kontro-
● Wymiary 1 moduł dla 1 fazowego i 4 moduły li kredytowania i planowania dystrybucji. Za-
dla 3 fazowego. wiera ona ulepszenia takie jak:
● Na zamówienie jedno wyjście impulsowe. Skalowalność biznesowa – obsługa dużych
● Pomiary TRMS zniekształconych przebiegów zbiorów danych pozwala organizacjom pla-
sinusoidalnych (napięcie/prąd). nować swój rozwój w kontrolowany sposób,
● Certyfikowany wg. dyrektywy MID. z przewidywalnym zwrotem z inwestycji.
Elastyczność biznesowa – możliwość szyb-
www.eltron.pl kiego zmieniania i rekonfigurowania proce-
sów biznesowych pomaga firmom w zacho-
waniu elastyczności. Narzędzia do integracji
STAUBLI Robotics pozwalają na łatwe rozszerzanie współpracy
Robot Staubli RX170HSM do obróbki skrawaniem w ramach łańcucha dostaw.
Bezpieczeństwo biznesowe – nieustanne
Robot do obróbki RX170HSM jest wynikiem stra- skupienie na ładzie i bezpieczeństwie korpo-
tegicznego partnerstwa między Stäubli Robotics racyjnym pomaga przedsiębiorstwom obni-
i CETIM (Francuskim Centrum Technologicznym żyć koszty zachowywania zgodności z prze-
Inżynierów Mechaników). pisami. Zapewnia także większy stopień
Robot RX170HSM został zaprojektowany w taki kontroli.
sposób, aby zintegrować ramię robota z wysoko- Globalna gotowość biznesowa – narzędzia,
obrotowym wrzecionem mocowanym bezpośrednio możliwości i usprawnienia, które pomaga-
do przedramienia robota, co umożliwiło uzyskanie ją organizacjom stosować się do wymagań
wysokiej sztywności i precyzji. Wszystkie przewody w ponad 150 krajach, a także rozwijać dzia-
prowadzone są wewnątrz ramienia, które kontro- łalność w skali globalnej i korzystać z mię-
luje wysokoobrotowe wrzeciono, w tym zasilanie, dzynarodowych łańcuchów dostaw.
chłodzenie, smarowanie łożysk oraz mikro-smaro- iScala 2.3 SR2 zawiera też nowe moduły,
wanie. System może korzystać z najbardziej popularnych plików CAD-owskich takie jak Credit Control (kontrola kredyto-
a powtarzalność wynosi: +/- 0,04 mm. wania) i Distribution Planning (planowanie
Jest wiele ciekawych zastosowań RX170HSM: obróbka wykończeniowa, dystrybucji). Dzięki modułowi Credit Con-
przycinanie naddatków, modelowanie, wiercenie, gwintowanie, usuwanie kra- trol, działy finansowe w przedsiębiorstwach
wędzi dla różnego rodzaju materiałów takich jak aluminium, stali nierdzewnej, mogą pracować efektywniej, ograniczając ry-
kompozytów, żywic, drewna, szkła i mosiądzu. zyko i kontrolując kredytowanie w skali glo-
Robot RX170HSM pozwala klientowi przeprowadzać różne operacje obrób- balnej. Moduł Distribution Planning pozwala
kowe, w związku z czym jest rozwiązaniem bardzo elastycznym, pozwala do- na efektywne zarządzanie procesami logi-
stosowywać się do zmian w zakresie procesu obróbki skrawaniem oraz wy- stycznymi i generowanie oszczędności. Po-
magań bieżącej aplikacji. Cena tej 5-osiowej aplikacji jest znacznie bardziej stanowiono także zadbać o ekologię – dzięki
przystępna, niż konwencjonalnej maszyny. pracy na tym module firmy ograniczają emi-
sję dwutlenku węgla do atmosfery.
www.staubli.com/en/robotics
www.wagner-polska.com.pl www.epicor.pl

54 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


PRODUKTY

iEi Technology
ACT-457A – terminal kontroli dostępu z czytnikiem RFID oraz ekranem dotykowym 5,7”

Firma iEi Technology wprowadza na Komputer wyposażony jest również w slot na kartę
rynek kolejny komputer panelowy se- Mini SD, a w zestawie jest karta pamięci o pojemno-
rii ACT do zastosowań w systemach ści 1 GB z preinstalowanym systemem Windows CE
kontroli dostępu. Poprzedni model 5.0. Platforma wyposażona jest bardzo bogato w różne-
opatrzony symbolem ACT-08A miał go typu interfejsy I/O: 1xRS-232, 1xRS-422/485, 1x kar-
przekątną ekranu 8" oraz procesory ta sieciowa 10/100 Mb/s, 2xUSB 2.0, 2xDI, 2x wyjścia
Intel ATOM, Celeron lub VIA. Kom- przekaźnikowe o różnych stanach (normalnie otwarty,
puter ten był idealnym rozwiązaniem normalnie zamknięty itd.). Komputer wyposażony jest
do złożonych aplikacji z konieczno- również w czytnik EM pracujący na częstotliwości 125
ścią wykorzystania większej mocy kHz oraz MIFARE 13,56 MHz o zasięgu odczytu do 5
obliczeniowej i zaawansowanej gra- cm. Możliwości uzupełniają wbudowana kamera 0,3
fiki. Najnowszy model – ACT-457A – dedykowany jest do prost- M, mikrofon oraz głośniki stereofoniczne.
szych aplikacji niewymagających dużej mocy procesora oraz Platforma zamknięta jest w obudowie z tworzywa o stopniu
dużego ekranu. ochrony IP64 od frontu z możliwością wbudowania kompute-
Terminal wyposażony jest w ekran TFT o przekątnej 5,7" ra w ścianę. Całość może pracować w rozszerzonym zakresie
o maksymalnej rozdzielczości 640x480, jasności 400 cd/m2, temperatur od -10°C ~ 60°C. Komputer w zestawie ma płytę
kontrastem 300:1 z czteroprzewodowym rezystancyjnym ekra- CD z wszystkimi niezbędnymi sterownikami oraz różnymi pro-
nem dotykowym. gramami demonstracyjnymi pomagającymi w zapoznaniu się
Płyta główna komputera ma zintegrowany procesor RMI Al- z jego możliwościami.
chemy AU1250 500 MHz oraz 256 MB pamięci DDR2 SDRAM. www.ieiworld.pl
PRODUKTY

FANUC Robotics Turck


Superszybki robot mogący pracować pomiędzy pracownikami Czujniki fotoelektryczne
z ustawianym odcięciem tła
Najnowsze roboty FANUC M-1iA to małe mani- lub przedpola
pulatory do zastosowań wymagających wielkiej
precyzji, a jednocześnie elastyczności ludzkiej W ofercie firmy TURCK pojawiły się dwa nowe
DŁONI, przeznaczone do zastosowań w elektro- czujniki fotoelektryczne z ustawialnym zakre-
nice i mechanice precyzyjnej. sem detekcji. Pierwszy z nich to WORLD-
Roboty pracujące dla branży elektronicznej BEAM QS18 z odcięciem tła o zakresie pra-
i mechaniki precyzyjnej powinny być: lekkie, cy do 300 mm. Dzięki specjalnemu trybowi
kompaktowe, najlepiej równoległe, 4- lub 6-osio- pracy urządzenie może pracować w środo-
we, a ich przestrzeń pracy nie powinna przekra- wisku, gdzie tło aplikacji jest zmienne. Uzu-
czać pola, które zajmuje operator, którego robot pełnieniem oferty jest czujnik WORLD-BEAM
ma zastąpić przy linii produkcyjnej. QS18 z odcięciem przedpola, który nie posia-
Spełniający wszystkie te wymagania robot FANUC M-1iA, jest już dostęp- da strefy martwej i wykrywa obiekty o dowol-
ny dla klientów w Polsce. Zaprojektowany specjalnie do aplikacji bardzo szyb- nym kształcie lub kolorze pojawiające się mię-
kiego montażu komponentów elektronicznych oraz podnoszenia i pakowania dzy czujnikiem, a niezmiennym tłem.
lekkich części, robot M-1iA jest dostępny w dwóch opcjach: 4- lub 6-osiowej,
o wadze odpowiednio 14 i 17 kg.
Zwiększono prędkość i dokładność w stosunku do konwencjonalnych ra-
miona typu SCARA. Podnosząc ciężar 500 g, robot M-1iA, może wykonać ty-
pową operację pick-and-place na odległości 25 mm w górę, 200 mm w bok i 25
mm w dół – w czasie 0,3 sekundy, z powtarzalnością 0,02 mm. Jego jednoosio-
wy nadgarstek osiąga prędkości rzędu 3 000 stopni na sekundę.
Robot M-1iA, dzięki odpowiedniemu designowi i kompaktowemu rozmia-
rowi (wymiary: 421 mm szerokości, 500 mm głębokości), nie zajmuje wię-
cej miejsca niż pracownik przy przenośniku montażowym. Przestrzeń pracy
o średnicy 280 mm jest zoptymalizowana pod kątem ochrony operatorów pra-
cujących w pobliżu robota.
Dzięki wymiennej platformie nośnej robot może być łatwo zintegrowany Światło fluorescencyjne nie ma wpływu na
z maszyną, a ponadto zamontowany pod dowolnym kątem, w dowolnym miej- poprawną pracę obu typów czujników, dzięki
scu hali produkcyjnej. Zwiększa to liczbę możliwości montażu robota. temu mogą one być instalowane pod przeno-
Robot M-1ia jest obsługiwany przez inteligentny, niewielkich rozmiarów, śnikami zwrócone w górę w kierunku źródeł
kontroler R-30iA Mate lub R-30iA Mate w wersji Open Air, który ma wbudo- sztucznego oświetlenia. Zakresy detekcji 300
wane 3 funkcje: iRVision, Robot Link i Collision Guard. Do pełnego wykorzy- mm (z odcięciem tła) i 200 mm (z odcięciem
stania iRVision robot potrzebuje jedynie kamery i kabla podłączeniowego do przedpola) nowych wykonań są większe niż
kontrolera. W korpusie robota znajduje się mechanizm nastawczy, pozycjonu- w przypadku starszych typów. Punkt odcięcia
jący kamerę nad nadgarstkiem robota M-1iA. można w prosty sposób ustawić za pomocą
Seria robotów FANUC M-1iA jest przeznaczona do: wieloobrotowego potencjometru. Specjalna
● przenoszenia i podawania małych części: śrub, płytek drukowanych itp., wbudowana funkcja uniemożliwia komuni-
● operacji ładowania/rozładowywania części do maszyn, kację krzyżową i wzajemne zakłócanie się, co
● montażu urządzeń elektronicznych i mechanicznych, pozwala na montaż czujników w swoim bez-
● operacji pick-and-place małych części, wymagających wyjątkowej elastycz- pośrednim sąsiedztwie. Urządzenia wyposa-
ności: skomplikowanych operacji wkładania, klejenia, lutowania. żono w wyjścia dwustanowe PNP, NPN lub bi-
Cechy charakterystyczne: polarne.
● udźwig do 0,5 kg, Czujniki zaprojektowano z myślą o zasto-
● liczba osi: 4 lub 6, waga odpowiednio: 14 lub 17 kg, sowaniu m.in. w maszynach stosowanych
● średnica przestrzeni pracy: 280 mm przy zasięgu ruchu 100 mm, żadnych w przemyśle opakowaniowym, w aplikacjach
martwych stref, elastyczność ludzkiej ręki, przy produkcji paneli słonecznych, przy ob-
● szybkie czasy cyklu, róbce materiałów, w przemyśle samochodo-
● unikalny mechanizm ramienia równoległego w 6-osiowym robocie. wym, spożywczym, farmaceutycznym itp.

www.fanucrobotics.pl www.turck.pl

56 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


PRODUKTY

Antykor Controls
HPC – nowa seria kalibratorów ciśnienia

Nowa seria kalibrato- z archiwizacją danych i drukowaniem certyfikatów. Kalibra-


rów ciśnienia składa się tory HPC500 są kompensowane w zakresie temperatur od 0°C
z dwóch modeli: HPC400 do 50°C, dzięki czemu łączą właściwości kalibratora laborato-
oraz HPC500. Seria ryjnego z urządzeniem do pracy w terenie.
HPC400 to zarówno ka- Aparatura serii HPC jest dostępna w formie niezależnych
libratory, jak i aparatura kalibratorów, lub jako część jednego z sześciu systemów kali-
służąca do kontroli ciśnie- bracyjnych. Każdy system kalibracyjny zawiera: pompkę, złą-
nia. Stworzona została dla cza, baterię oraz certyfikaty.
aplikacji, gdzie dokonu- Utrzymanie urządzenia nie jest kłopotliwe. Rekalibracja
je się kalibracji i monito- może być dokonana samodzielnie przez użytkownika za po-
ringu mierników ciśnienia, przetworników, przełączników ci- mocą czujnika referencyjnego. Nie ma potrzeby odsyłać urzą-
śnienia i zaworów bezpieczeństwa. Kalibratory serii HPC500 dzenia do producenta.
natomiast, łączą dokładność pras obciążnikowo-tłokowych Właściwości kalibratorów ciśnienia serii HPC powodują, że
z nowoczesnym cyfrowym wykonaniem. Seria HPC500 może proces kalibracji jest nie tylko bardzo dokładny, ale również
być stosowana przy różnorodnych aplikacjach, począwszy od prosty i szybki.
prostego pomiaru ciśnienia, aż do kompleksowej kalibracji http://antykor.pl

Elesa+Ganter Phoenix Contact


Większe możliwości zastosowań Gigabit na wszystkich portach
wskaźników położenia DD52R
FL Switch SMCS
Firma ELESA wprowadzi- 8GT nowy zarzą-
ła do sprzedaży nowy mo- dzalny switch ether-
del wskaźnika położenia netowy firmy Pho-
o oznaczeniu DD52R. Jest enix Contact jest
on nową wersją standar- pierwszym na rynku
dowego, pięciocyfrowego rozwiązaniem ofe-
wskaźnika, dostępnego do- rującym prędkość
tychczas w ofercie firmy 1 GB na wszystkich
pod oznaczeniem DD52. Podstawową różnicą jest mniejsza grubość 8 portach. Urzą-
wskaźnika DD52R. Zmiana ta umożliwia zastosowanie go w aplika- dzenie wchodzi w skład rodziny urządzeń do systemów
cjach o ograniczonej przestrzeni zabudowy. czasu rzeczywistego, obsługuje standard komunikacji
Wprowadzone w nowym wskaźniku zmiany nie ograniczają się Profinet RT i transmisję zintegrowanych systemów IT.
jednak tylko do jego gabarytów. Dodatkowe modyfikacje w budowie Znakomite właściwości, jakie daje Gigabit przekładają
i technologii produkcji polepszyły jego cechy użytkowe: się na wysoką wydajność i przepustowość danych w zde-
– łatwiejszy odczyt – nowe rolki mechanizmu licznika, większe centralizowanych systemach sterowania. Dodatkowe
cyfry, czytelniejsza czcionka, możliwości wykorzystania switcha to transmisji obrazu
– zwiększona szczelność – spawane ultradźwiękowo okienko od- z kamer przemysłowych oraz transmisji głosu (voice over
czytu, dodatkowe uszczelnienie pomiędzy tuleją montażową a kor- IP). Urządzenie konfigurowane jest za pośrednictwem
pusem obudowy. WEB serwera lub protokołu SNMP. Dodatkowo konfi-
Pomimo wprowadzonych zmian wskaźnik DD52R pozosta- guracja jest zapisywana na wymiennej karcie pamięci,
je w 100% kompatybilny z jego starszą wersją. Umożliwia to spe- która w sytuacjach wymiany urządzenia umożliwia bły-
cjalna podkładka dystansowa BS52R, po zastosowaniu której nowy skawiczną konfigurację urządzenia. Obsługa redundant-
wskaźnik DD52R ma identyczne wymiary gabarytowe co DD52. nych struktur sieci Ethernet realizowana jest za pomocą
Wskaźniki położenia DD52 w obecnej wersji będą dostępne do protokołu RSTP (IEEE 802.1w ), który zapewnia przełą-
wyczerpania zapasów magazynowych. Po tym okresie będą one au- czenie transmisji sieci na redundantne połączenie w cza-
tomatycznie zastępowane kompletem wskaźnik DD52R + podkład- sie mniejszym niż 100 ms.
ka dystansowa BS52R – W TEJ SAMEJ CENIE !!!
www.elesa-ganter.pl www.phoenixcontact.pl

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 57


Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska

58 l LISTOPAD 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA l www.controlengpolska.com


Giełda Control Engineering Polska

Giełda Control Engineering Polska

www.controlengpolska.com l CONTROL ENGINEERING POLSKA LISTOPAD 2009 l 59


Aby zamówić lub zaktualizować prenumeratę Numer:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
prosimy wypełnić poniższy formularz zgłoszeniowy
oraz odesłać go na adres redakcji:
Kod pocztowy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miasto:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zamów bezpłatną
Trade Media International Holdings sp. z o.o.,
ul. Wita Stwosza 59 a, 02-661 Warszawa
Województwo:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telefon:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
prenumeratę magazynu
lub faksem na numer: 0 22 899 29 48. Fax:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W razie pytań lub wątpliwości E-mail:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
prosimy o kontakt: 0 22 852 44 15
Adres dostawy (prosimy wypełnić jeżeli adres dostawy
Imię:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . czasopisma jest inny niż adres firmy):
Nazwisko:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ulica:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stanowisko:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Numer:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nazwa firmy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kod pocztowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dział:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miasto:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prenumerata realizowana jest
Ulica:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefon:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . od kolejnego wydania czasopisma
Do jakiej branży należy główny produkt lub ❑ Inżynieria sterowania ❑ Zawory, aparaty Ile wydaliście Państwo (w PLN) w latach
usługa wytwarzany w Pani/Pana zakładzie pracy? ❑ Kontrola jakości, standardów ❑ Inne(prosimy opisać jakie):.......................... 2006-2007 na inwestycje w produkty
Produkcyjne gałęzie przemysłu: ❑ Projektant produktów oraz systemy automatyki i sterowania
❑ przemysł spożywczy ❑ Projektowanie systemów Czy jest Pani/Pan zaangażowana/ny w procesach produkcyjnych:
❑ przemysł maszynowy ❑ Utrzymanie Ruchu w integrację systemów? ❑ powyżej 1 mln ❑ 500001- 1 mln
❑ przemysł tekstylny ❑ Zarządzanie ❑ Tak ❑ Nie ❑ 100001- 500 000 ❑ poniżej 100000
❑ przemysł celulozowo-papierniczy ❑ Inna inżynieria, włączając projektowanie,
❑ przemysł petrochemiczny programowanie, elektronikę, elektrykę Jaka jest przybliżona liczba pracowników Które z poniższych magazynów Pan/Pani czyta?
❑ przemysł rafineryjny ❑ Inny (prosimy wpisać jaki):.......................... w Państwa firmie: ❑ Napędy i Sterowanie
❑ przemysł chemiczny ❑ poniżej 30 pracowników ❑ Elektro Systemy
❑ przemysł farmaceutyczny Które z wymienionych produktów i systemów ❑ 31 -100 pracowników ❑ Elektronik
❑ przemysł elektryczny Pani/Pan rekomenduje, dokonuje specyfikacji ❑ 100-301 pracowników ❑ Inżynieria & Utrzymanie Ruchu
❑ przemysł metalurgiczny bądź też kupuje? (prosimy zaznaczyć wszystkie, ❑ 301-700 pracowników Zakładów Przemysłowych
❑ przemysł komputerowy które odpowiadają) ❑ powyżej 700 pracowników ❑ PAR
❑ przemysł elektroniczny ❑ Czujniki i przekaźniki
❑ przemysł medyczny ❑ Czujniki i regulatory Iloma osobami Pan/i zarządza? Z jakiego źródła dowiedział/a się Pan/i
❑ przemysł lotniczy ❑ Interfejs Człowiek-Maszyna ❑ 16 lub więcej o Control Engineering Polska?
❑ inna (prosimy wpisać jaka?) ❑ Łączniki, przewody, kable ❑ 6-15 ❑ egzemplarz magazynu przesłany pocztą
❑ Oprogramowanie ❑ 1-5
❑ informacje przesłane e-mailem
Nieprodukcyjne gałęzie przemysłu: ❑ Panele sterowania, sygnalizacji, blokad ❑ nie zarządzam
❑ z magazynu otrzymanego na targach
❑ górnictwo ❑ PLC
❑ usługi komunalne ❑ Przekaźniki, wyłączniki, regulatory czasu Który z poniższych działów/departamentów ❑ z reklamy (prosimy podać źródło) ..................................
❑ inżynieria, integracja systemów ❑ Rejestratory w Państwa firmie jest odpowiedzialny ❑ inne źródło (prosimy podać jakie) ..................................
❑ usługi naukowo-badawcze ❑ Silniki i napędy za implementacje, wsparcie i utrzymanie
Zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych
❑ przetwarzanie danych i usługi związane ❑ Sprzęt komputerowy automatyki, przetwarzanie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883) wypełniając ten formularz
z oprogramowaniem ❑ Systemy kontroli ruchu oraz komunikację? wyrażasz zgodę na przetwarzane Twoich danych osobowych
❑ rząd i wojsko ❑ Systemy mocy ❑ Dział Automatyki i wykorzystywanie ich tylko do wewnętrznych celów statystycznych
❑ inna (prosimy wpisać jaka):.......................... ❑ Systemy sterowania ❑ Dział IT i marketingowych. Jednocześnie masz prawo wglądu do swoich
❑ Systemy wbudowane ❑ Wspólnie dział automatyki i dział IT danych, ich poprawienia lub usunięcia. Administratorem danych
osobowych jest Trade Media International Holdings sp.z o.o.
Jaki jest rodzaj wykonywanej przez Panią/Pana ❑ Systemy wizyjne ❑ Inny(prosimy wpisać jaki?) ..........................
pracy? ❑ Urządzenia analityczne Tak, wyrażam zgodę
❑ Integracja systemów, konsultacje ❑ Urządzenia do pozyskiwania danych Czy jest Pan/i częścią tego zespołu?
❑ Inżynieria produkcji, procesu, wytwarzania ❑ Urządzenia testujące i kalibrujące ❑ Tak ❑ Nie Data.......................... Podpis:...........................

Nasi Reklamodawcy
Firma strona www telefon

Balluff sp. z o.o. 21 www.balluff.pl (71) 338 49 29

Elmark Automatyka sp. z o.o. 27 www.elmark.com.pl (22) 773 79 37

Eltron 23 www.eltron.pl (71) 343 97 55

ifm electronic sp. z o.o. 19 www.ifm.com/pl (32) 608 74 54

Mitsubishi Electric III okładka www.mitsubishi-automation.pl (12) 630 47 41

Multiprojekt Grzegorz Góral 59 www.multiprojekt.com.pl (12) 413 90 58

National Instruments Poland sp. z o.o. 37, 39, 40, 41 www.ni.com 8 003 611 235

P.P.H. Wobit Witold Ober 58 www.wobit.com.pl (61) 835 06 20

Phoenix Contact sp. z o.o. 7 www.phoenixcontact.pl (71) 398 04 60

Schneider Electric Polska sp. z o.o. 16, 17, 51, IV okładka www.schneider-electric.pl 801 171 500

SEW-EURODRIVE Polska sp. z o.o. 15 www.sew-eurodrive.pl (42) 676 53 00

TME Transfer Multisort Elektronik sp. z o.o. 5 www.tme.eu/pl (42) 645 55 55

Turck sp. z o.o. 25 www.turck.pl (77) 443 48 00

VIX Automation sp. z o.o. 13 www.vix.com.pl (32) 358 20 20


/// Automation-Scholarship /// Automation-Scholarship ///

=DSURMHNWXMVNU]\őRZDQLH
ZVZRLPPLHijFLH

LZ\JUDMFHQQHQDJURG\
1LHEH]SLHF]QH VNU]\őRZDQLH MHVW PLHMVFHP JG]LH F]÷VWR
GRFKRG]LGRNROL]ML]GHU]HġLZ\SDGNÐZ]XG]LDğHPOXG]L
:ZL÷NV]\FKPLDVWDFKQLHGURőQHVNU]\őRZDQLHMHVWJğÐZQã
SU]\F]\QãSRZVWDZDQLDNRUNÐZLXWUXGQLHġQDGURJDFK

-HőHOL FKFLDğE\ij UR]ZLã]Då WHQ SUREOHP  ZHŏ XG]LDğ


Z NRQNXUVLH L ]DSURMHNWXM ]DXWRPDW\]RZDQH L LQQRZD
F\MQH VNU]\őRZDQLH SU]\V]ğRijFL Z VZRLP PLHijFLH NWÐUH
XğDWZLő\FLHSLHV]\PLNLHURZFRP

'RZ\JUDQLD

[F]HNLQD(XUR [ELOHW\,QWHU5DLO [U]XWQLNLILUP\0LWVXELVKL

ZL÷FHMLQIRUPDFMLQDVWURQLH
ZZZDXWRPDWLRQVFKRODUVKLSFRP
7HUPLQQDGV\ğDQLDSURMHNWÐZXSğ\ZD

You might also like