Trker, . Halil, Trkiyenin Raffaehaellosu: Hseyin Avni Lifij. 55 Nokta Kuzey - Samsun Sanat Atlas.

Editr;
Akbayr, Sddk, Nisan 2009.

Trkiyenin Raffaellosu: Hseyin Avni Lifij

brahim Halil Trker 1

Hseyin Avni Lifij:Trkiyenin Raffaellosu... Byle iddial bir savla

balamak ne derece dorudur, bilemiyorum. lk anda, Farkl lkelerde,
farkl kltrlerde farkl zamanlarda ve tarihsel koullarda yaam bu
iki nemli sanatnn ne gibi zde benzerlikleri olabilir? sorusu akla
gelebilir.

Her ikisinin de isel znel dnyalarnn ve estetik duyarllklarnn

bilekesi, gl desenleri ve o esiz resimleridir. st dzeydeki
zverilerinin bir gstergesi olan etkileyici sanatsal eserleriyle
insanln kltr mirasna, nemli katklarn her ikisi de, ksa
mrlerine sdrabilmeyi baarm yetkin iki sanatdr. 1483te doan
1520de len Raffaello, 37 yllk yaamnda, Rnesans dneminin
yan sra tm sanat tarihine damgasn vurabilmeyi baarm zel bir sanatdr. Yazg, yaam sreleri
asndan Hseyin Avni Lifij ile Raffaelloyu benzer bir noktada buluturur.

Henz 41 yandayken len Hseyin Avni geriye brakt saysz resim ve desenleriyle Trk resim sanatna
damgasn vurmutur.

Hseyin Avni Lifijin eserleriyle ilgili yeteri kadar yayn var. Beni derinden etkileyen otoportreleri ile ilgili
grlerime ksaca belirtmek isterim.

Hseyin Avni Lifiji, kitaplarda, dergilerde yer alan yazlarla; kataloglarda, takvimlerde sklkla
rastladmz otoportresiyle tandm. Mimar Sinan niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde lisansst
eitimi grdm yllarda, stanbul Resim ve Heykel Mzesinde orijinalini grme mutluluuna eritiim
Pipolu-Kadehli Otopotre (1908-09) beni ok etkilemiti. Halen de etkilemeye devam etmekte... Bu
otopotresinde kendi yaamndan bir kesit sunuyordu. Otopotre; resme olan tutkusunun, keyifli gururunun
ve zgveninin yan sra, ok derin bir gemiten uzak bir gelecee doru bakan ksk gzleriyle de bir
hzn iinde tar.

Aznda tttrd piponun tadn damaklarnda hissederken, sa elinde tuttuu bardakta iilmek iin
srasn bekleyen krmz arap yoksulluun-yaam srecindeki skntlarn bir simgesine dnen eskimi-
delinmi oraplaryla bir kartlk oluturuyordu. Keyfi de, gurur da mutluluu da, hzn de ayn anda i
ie yaadn sylemek istiyordu izleyiciye. Yaamn bu elikileri, kartlklarn diyalektii resme hakim
oluyordu.

Resmin sa alt blgesindeki bitmemilik, resimsel adan hi srtmazken, doal yaam sreci
tamamlanamam ya da tamamlayamayacak bir mrn de ipucunu veriyor gibidir.

Hseyin Avni Lifij, bu otopotresi ile sanat dnyasna girmitir. Bu otoportreden sonra da birok
otoportresini yan sra, yakn evresindeki birok akraba ve dostunun da otoportresini yapmtr.
1927de yapt, yani lmeden nce yapt son resim yine bir otopotredir. Hseyin Avni Lifijin Son
Otopotre adyla sanat tarihimize kazandrd bu resimde, baklarndaki derin etki bu sefer daha farkl
Bolua-hilie bakar gibi Ksa, ama youn bir yaamda hastalnn da etkisiyle yorulmu, ilkinin
aksine ban emi, duruundaki o gurur kaybolmu, yaamdan ald keyif ve tat artk tkenmi
Kendisine entelektel bir hava veren ftur apkann yerine, alnnn yanlarndan dklm dank salaryla
farkl bir Hseyin Avni Lifij ile kar karyayz. Ve bu onunla son karlamamz.

Bana gre dier otoportreler ve portrelerin hibiri, Pipolu-kadehli Otopotre ve Son Otopotrenin
izleyeni derinden yakalayan o gl etkisinii verememektedir.

Bu znel, isel estetik etkilenimlerimi ve duygusal younlamalarm ayn yazgy paylaan Reffaelonun
o esiz, benzer eserlerini izlerken de yayorum. Beni byle bir yoruma gtren dnce, yazglarndaki
zamansal hzn mdr ya da iselliklerindeki zde estetik yansmalarn biimlendirmelerindeki
benzerlikler midir, bilemiyorum. Ancak, aslolan; Hseyin Avni Lifijin ksa yaam servenine sdrd
nemli yaptlaryla Trk toplumunun evrensel kltr, sanat mirasna katt yce deerlerdir.

1
Do., Ondokuz Mays niversitesi Eitim Fakltesi