Professional Documents
Culture Documents
Artykuy
Armin Mikos v. Rohrscheidt, GWSHM Milenium, Gniezno / KulTour.pl Pozna
Streszczenie:
Po dokonaniu przegldu i krtkiej analizy treci i zakresu kilkunastu definicji turystyki
kulturowej, stosowanych w oficjalnej klasyfikacji, w refleksji naukowej oraz w praktyce
dydaktycznej, autor artykuu przystpuje do przedstawienia propozycji definicji funkcjonalnej
tego fenomenu, odnoszcej si do powszechnie stosowanego okrelenia turystyki jako pojcia
nadrzdnego. Propozycja uwzgldnia zarwno wspczesne (szerokie) pojmowanie kultury,
jak i programy (cele i treci) wypraw turystycznych z jednej, za aspekt motywacji kulturowej
turystw z drugiej strony. Celem autora jest udostpnienie i upowszechnienie uytecznego
narzdzia dla klasyfikacji ofert turystycznych oraz w konsekwencji doprowadzenie do
ujednolicenia polskojzycznej nomenklatury fachowej w dziedzinie turystyki kulturowej.
Propozycj naley traktowa jako punkt wyjcia dla dyskusji w krgach fachowych na temat
definiowania turystyki kulturowej z jednoczesn opcj na rzecz uwzgldnienia w tej dyskusji
rodowiska organizatorw turystyki oraz jego potrzeb.
Wstp
1
W niektrych krajach (jak np. w niemieckim obszarze jzykowym) turystyka kulturowa bya wyodrbniana od okresu
midzywojennego zarwno w ofertach biur podry, jak i w pniej rozpocztych badaniach teoretycznych nad turystyk,
jednak pod inn nazw: okrelana bya wwczas jako Bildungsreisen lub Studienreisen.
4
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
jednolit funkcjonaln definicj turystyki kulturowej dla polskiego obszaru jzykowego, ktra
mogaby by przydatna tak dla celw badawczych i dydaktycznych, jak i dla uytku
polskiego rynku usug turystycznych.
Prbujc cilej okreli, czym jest zjawisko turystyki kulturowej, trzeba na pocztku
zwrci uwag na istnienie kilku podstawowych problemw zwizanych z jej
definiowaniem.
Pierwszy z nich stanowi wspomniana ju ewolucja samej definicji kultury,
dokonujca si na przestrzeni ostatnich dziesicioleci. Kolejne zmiany postulowane w
zakresie i treci pojcia kultury utrudniaj w konsekwencji wyraniejsze okrelenie i opisanie
fenomenu turystyki kulturowej. Jest to przecie ten segment turystyki, ktry zwraca si w
pierwszym rzdzie ku wartociom kulturowym jako konstytutywnej czci programw
swoich wypraw, w odniesieniu do nich ustala swoje cele i koncepcje oraz odpowiednio do
ich charakteru modyfikuje na swj uytek waciwe caej turystyce sposoby organizacji i
praktyczne dziaania. Tymczasem, o ile jeszcze cakiem niedawno, bo a po koniec lat
siedemdziesitych XX wieku za kultur uwaano powszechnie niemal wycznie elementy
tzw. kultury wysokiej (czyli np. wybitne, uznane dziea literatury, architektury, muzyki i
sztuki), to od lat osiemdziesitych coraz wyraniej pod wpywem nowego, szerokiego
rozumienia kultury 2 zalicza si do niej take elementy materialne (obiekty) i niematerialne
(jak np. sposoby zachowa, obyczajowoci) tak zwanej kultury niskiej [Richards, 1996, s.
25], popularnej albo codziennej 3 . Z jednej strony dowartociowana zostaa dziki temu na
przykad ludowa kultura materialna (jak tradycyjne budownictwo) oraz treci etniczne (jak
ludowa muzyka, obyczaje) a take zabytki aktywnoci przemysowej, obiekty militarne i
miejsca bitew [Weissenborn, 1997, s. 8-11], z drugiej jednak ma owo rozszerzenie zakresu
kultury take inne swoje skutki. Ot przy przyjciu tak szerokiej definicji kultury niemal
kada spoeczna aktywno ludzka moe by zaliczona do dziaania o charakterze
kulturowym a jej trway skutek do dziedzictwa kulturowego 4 . Tym samym niemal kada
dziaalno turystyczna, zawierajca element poznawczy (zwiedzanie) lub rozrywkowy
(imprezy zbiorowe dowolnego rodzaju) mogaby by okrelona mianem turystyki
kulturowej.
Drugim istotnym problemem jest otwarta kwestia kryterium wyodrbnienia turystyki
kulturowej wewntrz samej turystyki jako caoci. Istot tego problemu stanowi pytanie,
jakie znaczenie w ramach imprezy turystycznej musz otrzyma cele kulturowe i/lub z jak
du intensywnoci powinny pojawia si treci zwizane z kultur podczas jej trwania, by
mona byo tak podr zakwalifikowa jako imprez w ramach turystyki kulturowej.
Posuywszy si uproszczonym przykadem, mona by zapyta: czy fakt noclegu grupy
wycieczkowej w zabytkowym zamku-hotelu, powizany z krtkim objanieniem jego
dziejw lub historycznej roli sprawia, e czonkowie tej grupy staj si konsumentami
turystyki kulturowej (jako e niewtpliwie ich pobyt w takim obiekcie mona uzna za jej
element), czy te dopiero realizacja programu wycieczki, zaoonego w niemal 100% jako
program kulturowy (np. zwiedzanie podczas wycieczki na Szlaku Piastowskim tylko i
wycznie obiektw do niego zaliczanych) kwalifikuje imprez do tego rodzaju turystyki.
2
Na temat rozumienia kultury jako podstawy do definiowania turystyki kulturowej szerzej por. Mikos v. Rohrscheidt
(2008), s. 17-20
3
Por. Crepaz M., - Hrovat-Forstinger B (1999), s. 28. Uyte tam pojcie Alltagskultur, powszechne w literaturze
niemieckojzycznej od lat 60-tych najprdzej mona odda w jzyku polskim terminem kultury codziennej.
4
Por. Steinecke (2007), s. 3-4. Autor zajmuje krytyczne stanowisko wobec takiego szerokiego okrelenia kultury na
potrzeby turystyki kulturowej, wskazujc ryzyko uznania w logicznej konsekwencji takiej definicji wszelkich instytucji i
obiektw rozrywkowych za cele kulturowe.
5
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Jeszcze nie tak dawno, bo do pocztku lat osiemdziesitych turystyka kulturowa (nie
wyodrbniana zreszt z ogu aktywnoci turystycznych) bya rozumiana jako zwiedzanie
tych obiektw i uczestnictwo w tych imprezach, ktre w myl powszechnej opinii kojarzyy
si z kultur wysok. W Polsce takie spojrzenie przetrwao nawet duej, co dobrze obrazuj
przytoczone poniej definicje turystyki kulturalnej:
6
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Przykad 1 (Medlik):
(Jest) to turystyka o motywacji kulturalnej, taka jak wycieczki do miejsc wartoci
artystycznej i historycznej, wizyty w muzeach i galeriach, podre, ktrych celem jest
uczestniczenie we spektaklach artystycznych i innych wydarzeniach kulturalnych [Medlik,
1995, s. 81-82]
Przykad 2: (Marczak):
Turystyka kulturalna to przede wszystkim odwiedzanie miejsc o duych wartociach
turystycznych i historycznych skadajcych si na dziedzictwo kulturowe czowieka. Jest to
wic zwiedzanie zabytkw architektury, wykopalisk archeologicznych, miejsc zwizanych ze
sawnymi ludmi, wystaw artystycznych, galerii sztuki itp. [Marczak, 2000, s.47]
5
WTO (World Tourism Organization) 1985, w oryginale angielskim definicja brzmi: movements of persons for essentially
cultural motivations such as study tours, performing arts and cultural tours, travel to festivals and other cultural events,
visits to sites and monuments, travel to study nature, folklore or art, and pilgrimages"
7
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Cho definicja wydaje si poszerza zakres celw turystyki kulturowej poza cile
okrelone i zdefiniowane wiatowe dziedzictwo kulturowe (uzupeniajc jej potencjalne cele
o niezbyt zreszt dokadnie okrelone miejsca i monumenty), to jednak zasadniczo nie
wychodzi poza wyliczenie swego rodzaju listy kontrolnej uznawanych obiektw 6 i nie jest
w stanie wyczerpa wszystkich aktywnoci turystycznych, zorientowanych na kultur
wysok i popularn, a tym samym nakreli dokadnych ram wspczesnej turystyki
kulturowej.
A oto pniejsza o kilka lat definicja ATLAS, ktra znacznie rozszerza zakres turystyki
kulturowej:
Przykad 1 (Dreyer):
(...) okrelenie turystyki kulturowej oznacza kad podr zorientowan na kultur
(w jej szerokim rozumieniu). Tym samym termin ten obejmuje swoim zakresem okrelony
(nowy) segment w turystyce. Podre ksztaceniowe i studyjne stanowi szczeglne formy w
ramach tego segmentu [Dreyer, 2000, s. 21].
Pod wpywem upowszechnienia si nowego rozumienia kultury oraz rozrastajcej si
oferty turystycznej, ukierunkowanej przede wszystkim na materialne dziedzictwo kulturowe,
Autor ustala zdecydowanie szeroki zakres turystyki kulturowej. Jednoczenie akcentuje
przynaleno do niej tradycyjnych i popularnych w niemieckim obszarze kulturowym form
podry turystycznych (Bildungsreise i Studienreise), uznajc je za formy klasyczne w
6
Jeden z najwikszych wiatowych autorytetw w dziedzinie turystyki kulturowej, Greg Richards, krytykuje t definicj
wanie z tego powodu. Although this narrow definition attempts to broaden the sites and monuments approach by
adding other cultural manifestations as tourism goals, it is still essentially a checklist of cultural activities undertaken by
tourists [Richards, 1996, s. 24]
7
Tekst oryginalny definicji: Conceptual Definition: The movement of persons to cultural attractions away from their
normal place of residence, with the intention to gather new information and experiences to satisfy their cultural needs.
Technical Definition: All movements of persons to specific cultural attractions, such as heritage sites, artistic and cultural
manifestations, arts and drama outside their normal place of residence. Por. European Association for Tourism and
Leisure Education, [w] Tourism trends for Europe, European Travel Commision, September 2006, s. 5
8
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Przykad 2 (Barbier):
Turystyka kulturowa obejmuje podrowanie, ktrego podstawowym motywem jest
dziedzictwo kulturowe. Dziedzictwo pojmowane jest w tym przypadku w dwojaki sposb: 1)
dziedzictwo sensu stricto, obejmujce zabytki oraz dziea sztuki - kultura w tym sensie jest
cile zwizana z histori ogln i histori sztuki; 2) dziedzictwo w ujciu szerszym z
uwzgldnieniem elementw takich jak: ycie codzienne, nauka i technika (fabryki,
urzdzenia), rodowisko geograficzne (krajobrazy i ich interpretacje, sposoby uytkowania
przestrzeni dawniej i dzi), literatura powicona rnym regionom, kuchnia traktowana jako
sztuka ycia itd. [Barbier B., 2005, s. 96].
9
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
10
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
tego czy zachowania te wynikaj z zainteresowania turystw tzw. walorami kulturowymi, czy
te innego rodzaju walorami turystycznymi (np. przyrodniczymi). [Kowalczyk, 2008, s.14].
Cho sam autor tej definicji oznacza j jako zaledwie szersze ujcie (sensu largo),
faktycznie ujmuje w niej uniwersalne rozumienie caej turystyki jako zjawiska kulturowego.
Podobnie jak u poprzednio przytoczonych autorw jest ono wyrazem rozumienia i
zaakcentowania kulturowej funkcji turystyki i wprowadza j tym samym jako integralny
element w najszerszy kontekst wszelkiej ludzkiej aktywnoci. Tak szeroko zakrelona
definicja nie moe rzecz jasna zosta wykorzystana do szczegowej, fachowej refleksji nad
specyficzn form podrowania, jak jest turystyka kulturowa ani do jej dalszej klasyfikacji
i wykorzystania w profesjonalnej dziaalnoci wyspecjalizowanych segmentw rynku
turystycznego.
11
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
turystyki kulturowej, skadajce si na jej produkty (podre) i przez swoj (liczn lub silnie
zaakcentowan) obecno w programie podry wyodrbniajce j od innych rodzajw
turystyki. Zalicza do nich: imprezy wyjazdowe o specjalnie skonstruowanym programie
(wycieczki z przynajmniej przewaajcym programem o charakterze kulturowym), fachowe
przewodnictwo po obiektach i miejscach oraz zgodny z zapotrzebowaniem turysty
kulturowego materia informacyjny (ksiki, foldery, broszury, albumy, wydawnictwa
multimedialne i in.). Te wanie elementy maj uczyni podr w wysokim stopniu
informatywn i uatwi wejcie w gbszy kontakt z odwiedzanymi i przeywanymi w
miejscu docelowym materialnymi i niematerialnymi wartociami. Tak widziana turystyka
kulturowa rodzi si z dostrzeenia pewnego specyficznego typu zapotrzebowania na
konfrontacj z wartociami kulturowymi i szukajc sposobw jego fachowego zaspokojenia
buduje swoja ofert, dobierajc do tego (lub nawet tworzc na wasny uytek) waciwie
rodki, techniki i metody. Oczywicie korzysta ona, jak i pozostae rodzaje turystyki, z
koniecznej infrastruktury (rodki transportu, gastronomia, noclegi), jednak inaczej ni one
nie moe si ona oby bez specyficznych narzdzi koniecznych dla realizacji celu zwiedzania
lub spotkania kulturowego 8 .
Przykad 2 (Metelka):
(Z punktu widzenia strategii planowania) turystyka kulturowa to prba wykreowania
na danym obszarze rodowiska wzbogacajcego tak jego mieszkacw, jak i odwiedzajcych
ten obszar, ktrego gospodarze staraj si wyway wymogi stawiane przez turyst oraz
uwarunkowania dobrobytu odwiedzanego obszaru, w okrelaniu ktrych bior udzia
przedsibiorstwa gminne oraz rodowisko zwolennikw ochrony przyrody [Metelka, 1990,
s. 41].
Wieloaspektowe zjawisko turystyki kulturowej zostao tu ujte jednostronnie: wprost
jako skadajca si z rnorodnych elementw oferta, tworzona na konkretnym terytorium i
skierowana (midzy innymi) do odwiedzajcych je. Cech wyrniajc oferty turystyczno-
kulturowej ma by osobiste ubogacenie zarwno odwiedzajcych jak i gospodarzy. Na uwag
zasuguje najpierw silne podkrelenie przez autora koniecznoci zachowywania proporcji
pomidzy potrzebami turystw i ich zaspokojeniem oraz prawidowym funkcjonowaniem i
rozwojem obszaru goszczcego ich i zamieszkujcej go spoecznoci, a nastpnie
uwzgldnienie ochrony przyrody jako czynnika przynajmniej rwnowanego rozwojowi
turystyki i przyznanie jej rzecznikom prawa do wspdecydowania o zakresie i formach
wszelkich przedsiwzi turystyce sucych.
8
Terminem spotkania kulturowego bdziemy tu oznacza t rzeczywisto, ktr coraz czciej w midzynarodowym
fachowym jzyku znawcw kultury oznacza si mianem event. Zalicza si do niej zarwno wydarzenia kulturalne sensu
stricte (jak koncerty, spektakle, festiwale, gawdy itd.), jak rwnie np. organizowane w miejscach docelowych turystyki
spotkania z indywidualnymi ludmi (jak twrcy, tzw. wiadkowie czasw) lub grupami ludzi (jak zespoy twrcze, grupy
zawodowe itp.) a take prezentacje przeprowadzane na uytek turystw a majce zwizek z najrniejszymi aktywnociami
ludzi, jak np. tradycyjne rzemioso czy rolnictwo, twrczo kulturalna w kulturze ludowej itd.
12
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Przykad 2 (Metelka):
Podre kulturowe to wchodzenie podczas podry turystycznych w intensywn do
pewnego stopnia interakcj z mieszkacami odwiedzanych obszarw dla poznania, z
pierwszej rki, ich sztuki, historii oraz sposobu ycia [Metelka, 1990, s. 41, tumaczenie za:
Bk, 2007 s.126.]
Sama styczno z szeroko rozumianymi wartociami kulturowymi obszaru docelowego
turystyki (co sugeruje uycie przez autora zwrotu o sposobie ycia obok dziedzin sztuki i
historii, rozumianych powszechnie jako kultura wysoka) nie wyczerpuje zdaniem Metelki
13
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Przykad 3 (Hall-Zeppel):
Turystyka kulturowa jest turystyk dowiadczania opart na stymulowaniu dziaa
turysty przez sztuki teatralne, sztuki wizualne oraz festiwale i jednoczesne wczanie go do
udziau w nich. Z kolei turystyka zawona do dziedzictwa kulturowego wie si z
odwiedzaniem wybranych krajobrazw, miejsc historycznych, budynkw i zabytkw -
dowiadczanie odbywa si tutaj poprzez poszukiwanie kontaktu z natur i poczucie jednoci z
histori odwiedzanego miejsca [Hall C. M., Zeppel H., 1990a, s. 87, tum za Buczkowska,
2008, s. 17].
Wymienione w definicji wydarzenia kulturalne oraz miejsca lub obiekty dziedzictwa
kulturowego stanowi w myl tego okrelenia najpierw przedmiot wyboru - jako celu
wyprawy kulturowej a nastpnie jako przedmiotu wiadomego dowiadczania podczas tej
podry. Zatem i sam wypraw tego rodzaju naley rozumie jako konsekwencj wyboru,
motywowanego chci przeycia osobistego spotkania z wartociami, reprezentowanymi
przez wymienione wydarzenia i miejsca. Warto zwrci uwag na dokonane tu zawenie
zakresu turystyki kulturowej do podry zwizanych z wydarzeniami kulturalnymi - w
przeciwiestwie do widzianego odrbnie segmentu turystyki dziedzictwa kulturowego
(rozumianej jako zwiedzanie zwizanych z nim krajobrazw, obiektw i miejsc). Niezalenie
jednak od tego dodatkowego wewntrznego podziau, w obu przypadkach mamy do
czynienia z grup celw wypraw, sytuowanych przez wikszo innych badaczy jako cele
turystyki kultury wysokiej 9 .
14
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
10
Zobacz definicja pomocnicza Dreyera: Z ekonomiczno-turystycznego punktu widzenia jako kulturowe okrela si te
wszystkie rodzaje aktywnoci, ktre sam podrujcy jako takie odczuwa [Dreyer, 2000, s. 27 - tumaczenie wasne].
11
Autor podaje przykad europejskiego podrcznika metodologii statystyki turystyki z roku 1998, ktry zastosowa t
wanie definicj.
15
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Przykad 4 (Marciszewska):
(...) turystyka kulturowa stanowi aktywno osb w ich miejscach pobytu
turystycznego oraz podczas podry z miejsca staego zamieszkania, ktra pozwala na
poznanie lub dowiadczenie rnych sposobw ycia innych ludzi sposobw
odzwierciedlajcych obyczaje spoeczne, tradycje religijne, myl intelektualn, dziedzictwo
kulturowe i majcych na celu zaspokojenie ludzkich potrzeb, pragnie oraz oczekiwa w
zakresie kultury [Marciszewska, 2002, s.5]
Intelektualne otwarcie turysty, jego zaciekawienie wiatem odlegym od wasnego
miejsca ycia, stanowi w wietle tej definicji kryterium odrniajce omawiany segment
turystyki od innych, w ktrych na pierwszym miejscu stoi na przykad wypoczynek, dbao
o zdrowie czy aktywno mniej lub bardziej zwizana z wykonywanym zajciem.
Poznawanie lub dowiadczanie (a zatem gbszy, osobisty kontakt ze spotykan
rzeczywistoci) jest gwnym motywem turysty kulturowego. Ch osobistego zetknicia
si z wymienionymi w definicji elementami obcej lub wsplnej kultury jest czynnikiem
decydujcym o rodzaju zachowa w miejscu turystycznego pobytu, dokonywaniu wyborw
w odniesieniu do sposobie spdzania tam czasu, odwiedzania konkretnych miejsc i
uczestnictwa w imprezach. Omawiane okrelenie zakada wysoki stopie uwiadomienia
wartoci kulturowych u turysty, co moe w konsekwencji znacznie ograniczy zakres taj
ujmowanego zjawiska.
12
WTO (World Tourism Organization): 1985: tekst oryginalny: all movements of persons, because they satisfy the human
need for diversity, tending to raise the cultural level of the individual and giving rise to new knowledge, experience and
encounters
13
G. Richards poddaje i t definicj generalnej krytyce, stwierdzajc, e nie moe ona spenia roli funkcjonalnej, jako e
nie wyodrbnia tak naprawd turystyki kulturowej i nie stwierdza jednoznacznie, czym ona tak naprawd jest.. () This
extremely optimistic conceptual approach is however of little use for definition purposes, because it provides no basis for
distinguishing what cultural tourism actually is. (Richards, 2007, s. 24).
16
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
17
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
jednoczenie uatwi analiz tego fenomenu, umoliwi jego adekwatny opis a take okae si
zdatnym instrumentem w dziedzinie tworzenia i dystrybucji produktw turystycznych i
znajdzie tam moliwie powszechne zastosowanie.
18
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
19
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
czy na poszerzenie wiedzy, speniaj zatem warunki konieczne do zaliczenia ich do podry
kulturowych. Rodzi to jednak z kolei pewien problem interpretacyjny: wiele z takich
wycieczek o nie ustalonym z gry programie okazuje si wyprawami kulturowymi dopiero
post factum, kiedy mona stwierdzi, e wyprawa zrealizowana wrd swych
faktycznych celw zawieraa liczne elementy kulturowe. W zwizku z tym nie da si
zapewne unikn trudnoci z badawczym ujciem i statystycznym uporzdkowaniem tego
rodzaju podry. Niemniej z uwagi na wyrane wspczesne tendencje w rozwoju turystyki
w ogle, a turystyki kulturowej w szczeglnoci, naleao w naszym ujciu zjawiska
uwzgldni take t grup podrujcych, bez wtpienia bdcych turystami.
Przedstawiona definicja nie moe sobie oczywicie roci pretensji do zupenego
wyczerpania treci wieloaspektowego fenomenu turystyki kulturowej ani do kompletnego
ujcia wszystkich zjawisk j skadajcych. W szczeglnoci nie moe ona do koca by
adekwatna w stosunku do indywidualnych wyobrae na temat kultury i turystyki kulturowej
oraz do wynikajcych z nich zachowa pojedynczych podrujcych. Mogoby si
oczywicie zdarzy, e kto podjby decyzj udziau w organizowanej imprezie turystycznej
ze wzgldu na jeden jej okrelony element o znaczeniu kulturowym, co nie przesdza, e
sama podr zgodnie z oglnym jej programem nie musi mie charakteru kulturowego. W
tym przypadku moglibymy mwi o subiektywnej podry kulturowej, spenia ona
bowiem wymagania turystyczno-kulturowe tylko dla naszego jednego uczestnika. Poniewa
jednak turystyka (a zwaszcza kulturowa) jest zjawiskiem o charakterze w wysokim stopniu
humanistycznym, prbujc j opisa i sklasyfikowa nie ustrzeemy si nigdy od
pojedynczych wyjtkw, uwarunkowanych osobistymi decyzjami ludzi.
W moliwie cisej definicji, majcej spenia rol wyodrbniajc nie moe by take
w peni uwzgldnione wspomniane powyej najszersze, uniwersalne spojrzenia na turystyk
kulturow. Dlatego, cho naley doceni jego rol dla caej humanistycznej refleksji nad
turystyk a take dla analizy jej znaczenia spoecznego i formuowania jej zada w dialogu
midzykulturowym zaproponowana przez nas definicja nie w peni moe je podzieli.
Wynika to z faktu, e funkcjonalne definiowanie turystyki kulturowej musi mie na celu
przede wszystkim jej moliwie jasne i ostre wyodrbnienie spord innych segmentw
turystyki. Przedstawiona propozycja definicji usiuje z jednej strony speni kryteria definicji
akademickiej, moliwej do zastosowania w klasyfikacji w ramach rodzcych si
samodzielnych nauk o turystyce i w wietle moliwie najpowszechniejszego dzi
pojmowania turystyki kulturowej. Z drugiej strony przez zastosowane w niej jednoczenie
dwch komplementarnych wobec siebie kryteriw wyodrbnienia turystycznych wypraw
kulturowych umoliwi jej praktyczne stosowanie dla potrzeb praktycznej dziaalnoci:
tworzenia i segmentacji ofert, ich dystrybucji, wreszcie szerokiej promocji tak ujtej
turystyki kulturowej jako zrozumiaej dla potencjalnych konsumentw propozycji spdzania
ich wolnego czasu. Niezalenie bowiem od akademickich ambicji badaczy i ich
teoretycznych dyskusji, taki wanie charakter ma przedmiot naszej wsplnej refleksji.
Bibliografia:
Barbier B., 2005, Wybrane aspekty turystyki kulturowej Francuzw, Turyzm, Nr 15/1-2, ss. 95-
120
Bk S.A., 2007, Dziaania Unii Europejskiej na rzecz kultury i turystyki kulturowej, Difin,
Warszawa
Becker Ch., 1993, Kulturtourismus. Eine Einfhrung, [w:] Ch. Becker, A. Steinecke (red.)
Kulturtourismus in Europa . Wachstum ohne Grenzen? ETI GmbH, Universitat Trier, Trier
Becker Ch., Steinecke A., 1997, Kulturtourismus: Strukturen und Entwicklungsperspektiven,
Fern-Universitat, Hagen
Buczkowska K., Turystyka kulturowa, maszynopis, Pozna 2008
20
Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org Nr 1/2008 (Listopad 2008)
Crepaz M., Hrovat-Forstinger B., 1999, Die strategische Fhrung von Kulturbetrieben unter
besonderer Bercksichtigung von Burgen und Schlssern, [w:] H. Pechlaner (red.): Burgen
und Schlsser zwischen Tradition und Wirtschaftlichkeit. Probleme und Perspektiven.
Linde, Wien
Dreyer A., 2000, Der Markt fr Kulturtourismus, [w:] A. Dreyer (red.), Kulturtourismus,
Oldenbourg, Mnchen/Wien
Eder W., 1993, Wissenschaftliche Reiseleitung und Kulturtourismus [w:] Ch. Becker, A.,
Steinecke (red.) Kulturtourismus: Strukturen und Entwicklungsperspektiven, Fern-
Universitat, Hagen
Gaworecki, W., 2003, Turystyka, Wydanie IV (zmienione), PWE, Warszawa
Hall C. M., Zeppel H., 1990a, Cultural and heritage tourism: the new grand tour?, Historic
Environment, Nr 7(3/4), ss. 86-98.
Hall C. M., Zeppel H., 1990b, History, Architecture, Environment: Cultural Heritage and
Tourism, Journal of Travel Research, Nr 29, ss. 54-55.
Hughes H., 2003 Arts, entertainment and tourism, Butterworth-Heinemann, Oxford-Burlington
Kowalczyk A., 2008, Wspczesna turystyka kulturowa midzy tradycj a nowoczesnoci,
[w:] A. Kowalczyk (red.) Turystyka Kulturowa (spojrzenie geograficzne), Uniwersytet
Warszawski, Warszawa
Lohmann M., 1999, Kulturtouristen oder die touristische Nachfrage nach Kulturangeboten [w:]
T. Heinze Kulturtourismus: Grundlagen, Ziele, Trends und Fallstudien, Westdeutscher
Verlag, Mnchen Wien
Maek J., 2003, Turystyka kulturowa jako czynnik rozwoju lokalnego, Prace i Studia
Geograficzne, t. 32, Geografia turyzmu, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Marciszewska B., 2002, Spoeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju turystyki kulturowej w
Polsce, Problemy Turystyki i Hotelarstwa, Nr 3, ss. 5-9
Marczak M., 2000, Rodzaje turystyki, W: A. Szwichtenberg, (red.) Podstawy turystyki,
Politechnika Koszaliska, Koszalin
Medlik S., 1995, Leksykon podry, turystyki, hotelarstwa, PWN, Warszawa
Metelka Ch. J., 1990, The Dictionary of Hospitality, Travel and Tourism, Delmar Publishers Ins.,
Merton house travel and tourism publishers, Albany, New York, USA
Mikos von Rohrscheidt A., 2008, Turystyka kulturowa . Fenomen, potencja, perspektywy,
GWSHM Milenium, Gniezno
Przecawski K., 2004, Czowiek i turystyka. Zarys socjologii turystyki, Albis, Krakw
Richards G., 1996, Cultural Tourism in Europe, CABI, Wallingford
Richards G., 2007, Cultural Tourism. Global and local perspectives, The Haworth Hospitality
Press, New York London Oxford
Steinecke A., 2007, Kulturtourismus. Markstrukturen, Fallstudien, Perspektiven, Oldenbourg,
Mnchen
Weissenborn B., 1997, Kulturtourismus, [w:] Trierer Tourismus Bibliogfaphien, tom 10, Trier
21