Absorpcyjne usuwanie CO2 ze spalin kotowych

dr in. L. Wicaw-Solny, dr hab. in. M. ciko prof. nadzw.

1. Wstp
Pozyskiwanie i wykorzystanie nonikw energii pierwotnej jest przyczyn znacznych
obcie rodowiska naturalnego i, jak si szacuje, odpowiada za 80% emisji gazw cieplarnianych w
krajach UE. Polityka klimatyczno-energetyczna UE od kilku lat usilnie dy do dekarbonizacji
procesw wytwarzania energii. Pomimo panujcego wiatowego kryzysu ekonomicznego i zawirowa
w strefie euro, obnienie emisji gazw cieplarnianych pozostao priorytetowym celem dziaa KE.
Zmieniajce si otoczenie ekonomiczne, spowolnienie gospodarki UE spowodoway co prawda
wyhamowanie tempa inwestycji w technologie niskoemisyjne (w tym rwnie w CCS), jednak w
dalszym cigu technologie CCS stanowi wg KE jedno z gwnych narzdzi w walce ze zmianami
klimatu i dekarbonizacji wysokoemisyjnych sektorw gospodarki.
Obserwujc wiatowe zachowanie na rynku paliwowym naley stwierdzi wzrost zuycia paliw
kopalnych, wynikajcy gwnie z rosncego zapotrzebowania krajw rozwijajcych si jak Chiny czy
Indie [5 i 10]. W konsekwencji od 1990 roku wiatowa produkcja wgla prawie si podwoia i w 2011
roku osigna warto blisk 8 000 milionw ton. W UE zuycie wgla brunatnego i kamiennego
(gwnie w sektorze energetycznym) wzroso z 712,8 Mt w 2010 r. do 753,2 Mt w 2011 r., co
odpowiada okoo 16% cakowitego zuycia energii. Sytuacji tej sprzyjaj niskie ceny wgla jak
rwnie niskie ceny uprawnie do emisji i ich nadwyka na rynku.
W zwizku z powyszym dla zapewnienia realizacj celw redukcji emisji CO2 z duych rde,
konieczne jest intensywny rozwj technologii CCS.
Kontynuacja i intensyfikacja dziaa badawczo rozwojowych w zakresie CCS, jak rwnie
coraz intensywniej propagowana idea przemysowego wykorzystania wydzielonego ditlenku wgla
(CCU Carbon Capture and Utilisation), ma na celu obnienie kosztw technologii CCS,
podniesienie konkurencyjnoci tych technologii oraz podniesienie poziomu spoecznej akceptacji
stanowice jedne z gwnych barier komercjalizacji technologii CCS.

2. Usuwanie CO2 ze strumieni gazowych

Analizujc dostpne warianty technologiczne usuwania ditlenku wgla ze strumieni gazowych,
najczciej spotykanym jest ich podzia wynikajcy z umiejscowienia instalacji usuwania CO2 w
procesie technologicznym (rys.1.):
usuwanie przed spalaniem, tzw. pre-combustion,
usuwanie po spaleniu, tzw. post-combustion,
spalanie tlenowe, tzw. oxy-fuel combustion.
Innym podziaem jest klasyfikacja wynikajca z rodzaju zastosowanej metody/procesw usuwania
skadnikw kwanych, w tym CO2 ze strumieni gazowych, ktra obejmuje:
absorpcj w cieczach
adsorpcj na powierzchni ciaa staego
przemian chemiczn usuwanego skadnika w trway zwizek chemiczny.
W procesach absorpcji usuwany skadnik z fazy gazowej ulega absorpcji z fazie ciekej, przy czym
usuwany skadnik moe ulega rozpuszczeniu w cieczy w sensie fizycznym absorpcji fizycznej, lub
ulega reakcji absorpcji chemicznej.
W procesach absorpcji fizycznej usuwane skadniki gazu s bardziej rozpuszczalne w cieczy
absorbujcej ni inne skadniki strumienia gazu, ale nie reaguje chemicznie z absorbentem. Stenie
rwnowagowe substancji absorbowanej /rozpuszczonej w fazie ciekej zaley od cinienia
czstkowego tego skadnika w fazie gazowej. Std procesy absorpcji fizycznej wykazuj wiksz
sprawno w przypadku procesw oczyszczania gazw pod wysokim cinieniem. Przykadem jest
absorpcja siarkowodoru i ditlenku wgla z zastosowaniem, procesw Selexol i Rectisol.
W procesach absorpcji chemicznej tzw. chemisorpcji skadnik gazu ulega odwracalnej reakcji
chemicznej tworzc zwizek chemiczny.
Stosowane w przemyle procesy oczyszczania gazu na drodze absorpcji s procesami
odwracalnymi, tzn. stosowany absorbent jest regenerowany i zawracany do procesu celem zachowania
cigoci pracy instalacji oczyszczania gazu. W procesie regeneracji absorbentu nastpuje desorpcja
skadnika z fazy ciekej do gazowej tzw. odpdzanie.
Adsorpcja na powierzchni ciaa staego bazuje na rnicy w zachowaniu moleku gazu
wieloskadnikowego podczas procesu adsorpcji na adsorbencie. Znajduje ona szerokie zastosowanie w
przemyle rafineryjnym i w ukadach zgazowania w procesach wydzielania wodoru. Do najczciej
stosowanych metod wydzielania wodoru ze skonwertowanego gazu zawierajcego oprcz H2, par
wodna, ditlenek wgla, tlenek wgla, azot oraz ladowe iloci zwizkw siarki, naley adsorpcja
zmiennocinieniowa (PSA - Pressure Swing Adsorption).

N2, O2, H2O

Po spalaniu

Usuwanie CO2
spaliny

paliwo Energia elektryczna

i
powietrze ciepo

Przed spalaniem
N2, O2, H2O
Zgazowanie lub
Energia elektryczna
czciowe utlenianie,
paliwo i
kompresja + H2
ciepo
usuwanie CO2
CO2 CO2
O2 powietrze
Odwodnienie,
powietrze Rozdzia powietrza N2 spranie, transport i
magazynowanie CO2

Oksyspalanie

Energia elektryczna (CO2, H2O)

paliwo i
ciepo
Cyrkulacja (CO2, H 2 O)
N2
O2

powietrze Rozdzia powietrza

Rys. 1. Opcje technologiczne usuwania CO2 [18]

Proces chemicznej absorpcji, z wykorzystaniem reaktywnego ciekego absorbenta, jest technologi,

ktra wydaje si obecnie najbardziej odpowiednia dla usuwania CO2 ze spalin z elektrowni. Obecnie
jedyne komercyjnie dostpne i wystarczajco aktywne absorbenty chemiczne do separacji CO2
o maym steniu ze spalin, to wodne roztwory alkanoloamin.
Stosowane w procesach absorpcji gazw kwanych aminy posiadaj przynajmniej jedn grup
hydroksylow i jedn grup aminow. Oglnie mona powiedzie, e grupa hydroksylowa redukuje
prno par i zwiksza rozpuszczalno w wodzie, podczas gdy, grupa aminowa odpowiada za
wymagan w procesie absorpcji gazw kwanych zasadowo roztworu [12].
Do najczciej stosowanych amin naley MEA oraz MDEA (ta ostatnia ze wzgldu na moliwo
selektywnej absorpcji H2S w obecnoci CO2). Roztwr MEA wykazuje najwysz zasadowo
spord wymienionych amin. MEA charakteryzuje si wysok reaktywnoci, stabilnoci,
moliwoci regeneracji (reclaiming) i co waniejsze nisk cen.
Podstawowe reakcje zachodzce w trakcie absorpcji chemicznej CO2 pierwszorzdowej MEA mona
opisa wzorami [12]:

2RNH2+CO2+H2O(RNH3)2CO3
(RNH3)2CO3+CO2+H2O 2RNH3HCO3
2RNH2+CO2+H2O RNHCOONH3R

MEA posiada jednak pewne wady, gwna to wysokie ciepo absorpcji, ktre oznacza potrzeb
dostarczenia odpowiedniej energii do rozerwania kompleksu z CO2 w procesie desorpcji, druga to
wysoka prno par, oraz fakt, e MEA ulega procesom degradacji na drodze reakcji z SOx i NOx.
Zalecane bezpieczne stenia np. SO2 nie powinno przekracza 10 ppm co stanowi dodatkowe
wyzwanie, poniewa obowizujce limity emisji SO2 w spalinach stanowczo odbiegaj od tej wartoci
(200 ppm). Zagadnienie to stanowi kolejny element optymalizacji i dostosowania technologii
usuwania CO2 do istniejcych ukadw energetycznych.
W procesie separacji ditlenku wgla wykorzystywane s wodne roztwory amin dla uniknicia
nadmiernej korozji elementw instalacji. MEA tworzy silnie korozyjne rodowisko co ogranicza jej
stenie w roztworze do maksymalnie 30%. Z drugiej jednak strony woda jest czynnikiem, ktry
stawia dodatkowe wymagania w zakresie wydajnoci instalacji i zuycia energii. Dlatego wzrost
stenia amin wraz z zastosowaniem inhibitorw korozji czy te stosowanie zoonych amin stanowi
podstawowe elementy licencji procesowych.
Ukad procesowy instalacji usuwania ditlenku wgla skada si z dwch zasadniczych czci
absorbera, w ktrym CO2 jest usuwany ze spalin oraz regeneratora, w ktrym jest desorbowany CO2 o
duym steniu i odzyskiwany roztwr absorbujcy (rys. 2.). Przed separacj CO2 spaliny s
zazwyczaj schadzane do temperatury ok. 50C a nastpnie s usuwane z nich czstki pyu, ktre
mog potem by przyczyn problemw eksploatacyjnych oraz inne zanieczyszczenia (SOx, NOx, HCl,
Hg ), ktre z kolei ulegajc nieodwracalnym reakcjom z amin stanowi przyczyn strat kosztownego
sorbenta. Kluczow wad systemu separacji za pomoc amin jest dua ilo ciepa wymagana do
regeneracji roztworu absorbenta. Procesy absorpcji, aktywne przy niskich cinieniach czstkowych
gazw, charakteryzuj si duymi wartociami ciepa reakcji, co skutkuje duym zuyciem ciepa w
procesie regeneracji. Optymalizacji projektowej wymagaj: minimalizacja energii regeneracji poprzez
dobr absorbenta lub mieszanki absorbentw o maej energii regeneracji, zastosowanie
niskopotencjalnego ciepa jako rda energii regeneracji. Roztwory absorbentw bazie aminy MEA
wymagaj energii regeneracji na poziomie 34 GJ/t CO2.
Normalny poziom temperatury podczas regeneracji wynosi ok. 120C. Energia cieplna do tego
procesu w instalacji CCS zintegrowanej z elektrowni pochodzi z obiegu parowego elektrowni, zatem
zmniejsza znaczco jego sprawno netto. Dla wszystkich technologii usuwania CO2 niezbdna jest
ponadto energia elektryczna do sprania usunitego CO2 do parametrw cinienia pozwalajcego na
jego dalszy transport do miejsca skadowania lub przerobu.
Cakowita ilo potrzebnej energii do regeneracji stanowi sum ciepa reakcji, ciepa
potrzebnego do podgrzania roztworu absorbenta, ciepa parowania wody i ciepa parowania
absorbentu. Wielko potrzebnego do regeneracji ciepa wynika z pojemnoci cieplnej absorbentu,
a dodatkowo woda z roztworu musi ulec odparowaniu celem wytworzenia pary do kolumny
desorpcyjnej. Zapotrzebowanie na energi zaley, wic od zawartoci wody w roztworze absorbenta;
im wikszy udzia wody, tym wiksze zapotrzebowanie energii. Ostatecznie odpowiednia ilo energii
musi by dostarczona dla rozerwania kompleksu CO2-absorbent utworzonego w trakcie absorpcji
z reakcj chemiczn.
Obecnie moliwe jest zastosowanie wikszoci technologii usuwania CO2 z wykorzystaniem
komercyjnie dostpnych urzdze. W wikszoci przypadkw konieczny jest znaczcy wzrost skali
urzdze, zwikszenie dyspozycyjnoci eksploatacyjnej i zmniejszenie energochonnoci. Ze wzgldu
na potrzeb dostarczenia ciepa do regeneracji oraz energii elektrycznej na potrzeby wasne instalacji
usuwania CO2 z gazw spalinowych z elektrowni wglowych integracja ich z blokiem energetycznym
bdzie skutkowaa spadkiem sprawnoci wytwarzania energii elektrycznej od 8 do 13 punktw
procentowych dla spalania wgla oraz 912% dla spalania gazu [18]. Z tego okoo 3 do 4% przy
spalaniu wgla i 2% do 3% przy spalaniu gazu przypada na proces sprania CO2 do wymaganego
cinienia, a reszta utraty sprawnoci przypada na sam proces usuwania CO2.

Rys.2. Schemat instalacji usuwania CO2 opartej na chemicznej absorpcji [11]

Technologia usuwania CO2 powinna by uwzgldniona najlepiej ju na etapie projektowania nowej

elektrowni dla efektywnej optymalizacji cakowitej sprawnoci oraz osigw elektrowni, ale moe ona
take by dodana do istniejcej elektrowni jako opcja jej modernizacji. W przypadku klasycznych
elektrowni wglowych wystpuje konieczno zmiany konfiguracji turbiny parowej tak aby zapewni
dostateczny upust rednioprnej pary dla potrzeb instalacji CCS. Upust pary z turbiny oznacza w
efekcie zmniejszenie produkcji energii elektrycznej i w efekcie obnia sprawno wytwarzania
energii, co za tym idzie istnieje pewna warto sprawnoci przy ktrej budowa instalacji CCS
przestaje by zasadna.

3. Stopie rozwoju technologii usuwania CO2 z gazw spalinowych

Istniejce instalacje wychwytu CO2 metod aminow s z reguy znacznie mniejsze, ni
wymagaaby tego skala energetyki. Obecnie minimalna wielko budowanych blokw wglowych
wynosi 500 MWe, co odpowiada emisji okoo 3,5 mln ton CO2 rocznie, a dotychczasowe
dowiadczenia eksploatacyjne w przemyle chemicznym nie przekraczaj skali pojedynczego cigu
500 t CO2/d.
Dow Chemical Co. (proces przejty pniej przez Fluor Daniel Inc.), Kerr-McGee Chemical
Corp. i ABB Lummus Crest Inc. odegray kluczow rol w rozwoju technologii usuwania CO2
z gazw przy zastosowaniu sorbentw aminowych. Technologia ta pozwala na usunicie okoo
(7596) % CO2 i uzyskanie prawie czystego strumienia CO2 (>99%). Do komercyjnie dostpnych
technologii separacji CO2, stosowanych gwnie w instalacjach chemicznych i petrochemicznych
nale: Econamine FG/Econamine FG plus oferowane przez Fluor, ABB Lummus Crest MEA,
Mitsubishi Heavy Industries i Kansai Electric Power - tabela 1.
Zgodnie z tabel 1 Roztwory absorbentw oparte na MEA wymagaj energii regeneracji na
poziomie 36 MJ/kg CO2. Celem bada jest redukcja tej wartoci poniej 3 MJ/kg CO2. W literaturze
tematu dostpne s wyniki bada pilotowych (w skali do 25MW) w ktrych uzyskano redukcj
zapotrzebowania energii do regeneracji specjalnie komponowanych sorbentw aminowych, do
poziomu 2,8 2,44 MJ /kg CO2 a nawet mniej [14 i 16].
 Tabela 1. Zestawienie komercyjnie dostpnych technologii usuwania CO2 wraz ze wskanikami
zuycia mediw [1]
Kerr-McGee/ABB
Lummus Crest Econamine TM Mitsubishi KS-1
Process
Kansai Electric Power
ABB Lummus Fluor Daniel and Mitsubishi Heavy
Industries. Ltd.
Para do regeneracji
2,3-3,0 t/tCO2 1,94 t/tCO2 1,50 t/tCO2
rozpuszczalnika
(5,0-6,5 GJ/tCO2) (4,2 GJ/tCO2) (3,2 GJ/tCO2)
(3 Bar. G.)
Szybko przepywu
25 m3/t CO2 17 m3/t CO2 1 m3/t CO2
rozpuszczalnika
110 kWh/t CO2
Zuycie energii
100-300 kWh/t CO2 (GTCC) 11 kWh/t CO2 (PCF)
110 kWh/t CO2 (PCF)
165 m3/t CO2
Woda chodzca 75-150 m3/t CO2 150 m3/t CO2
(T=10C)
Zuycie
0,45 kg/t CO2 1,50-2,00 kg/t CO2 0,35 kg/t CO2
rozpuszczalnika
Tolerancja wobec SO2 <100ppm <10ppm <10ppm

Kerr-McGee/ ABB Lummus

Kerr-McGee uruchomi pierwsz instalacje wyapujc CO2 o wydajnoci 800 t/d w roku
1978. Bya ona czci elektrowni o nazwie Trona, produkujcej energi ze spalania gazu ziemnego,
wgla i koksu. Opisywany proces by wielokrotnie udoskonalany pod wzgldem niezawodnoci
i opacalnoci. Pod koniec lat dziewidziesitych Kerr-McGee i Lummus Global podpisali umow,
na mocy ktrej Lummus otrzyma na wyczno prawa do opracowanej przez Kerr-McGees
technologii wychwytu CO2 i komercyjnych projektw bazowych, natomiast Kerr-McGee pozostawi
sobie prawa do transferu technologii, doskonalenia procesu, kontroli jakoci, szkole operatorw
i licencjonowania. Proces aminowy bdcy wasnoci Kerr-McGee/ABB Lummus wykorzystuje
wodny (15-20%) roztwr MEA bez adnych inhibitorw. Technologia ta pozwala na wychwyt ponad
96% CO2 ze strumienia spalin. Niska koncentracja sorbentu pociga za sob wysokie koszty
inwestycyjne spowodowane duymi gabarytami aparatury, wysokimi kosztami ruchowymi oraz du
energochonnoci procesu.

Econamine FG (Fluor)
Dow Chemical i Union Carbide stworzyli na przeomie lat siedemdziesitych
i osiemdziesitych technologi absorpcyjnego usuwania CO2 opart na 30% roztworze MEA,
zawierajcym inhibitory, wykorzystywanym gwnie do uzyskiwania CO2 na potrzeby procesw
EOR. W latach 1982-1986 uruchomiono w Zachodnim Teksasie kilka instalacji, ktre zostay
zamknite w 1986 na skutek dramatycznego spadku cen ropy naftowej. Technologia ta zostaa
sprzedana w 1989 roku firmie Fluor Daniel, a nowy waciciel zmieni nazw z GAS/SPEC FT-1TM
na Econamine FGSM. Uruchomiono kilkanacie komercyjnych instalacji, (320 t CO2/d w Bellingham
- rys. 3, Massachusetts dla Northeast Energy Associates, 150 t CO2/d dla Sumitomo Chemical w
Chiba, Japonia i 90 t CO2/d dla Prosint Produtos Sintticos w Rio de Janeiro, Brazylia). Wikszo
tych wielkoskalowych instalacji suy po dzi dzie do wychwytywania CO2 ze strumienia
pochodzcego ze spalania gazu ziemnego. Wyjtek stanowi fabryka Sumitomo, w ktrej spala si
rnego typu paliwa, w tym rwnie ciki olej opaowy. Firma Fluor zaprojektowa rwnie
instalacj wykorzystujc omawian technologi dla Warrior Run Power Plant w stanie Maryland,
uruchomion w lutym 2000 r. W instalacji tej ditlenek wgla wychwytywany jest z czci strumienia
spalin pochodzcych z kota fluidalnego elektrowni o mocy 180 MWe. Uzyskiwany w ten sposb CO2
jest wykorzystywany m. in. w przetwrstwie ywnoci. Obecnie Fluor jest w posiadaniu ulepszonej
wersji technologii o nazwie Fluor Econamine FG Plus.

Rys. 3. Widok instalacji Econamine FGSM - Bellingham [15]

Advanced Amine Process (AAP)

Dow Chemical opracowa rwnie technologi opart na rozpuszczalniku UCARSOL (mieszaninie
amin z dodatkami), wykorzystywan do usuwania CO2 z gazw spalinowych. Rozpuszczalnik zosta
przebadany na instalacjach pilotowych usuwajcych CO2 ze spalin w elektrowni (The AAP South
Charleston Pilot Plant). Obecnie technologia AAP - Advanced Amine Process w zoptymalizowanej
postaci jest oferowana na rynku wsplnie z firm Alstom. W procesie AAP stosuje si
zmodyfikowany rozpuszczalnik aminowy - UCARSOLTM FGC, firmy Dow opracowany specjalnie dla
usuwania CO2 z gazw spalinowych.

Mitsubishi Heavy Industries MHI i Kansai Electric Power

W oferowanym procesie stosuje si nowo opracowane rozpuszczalniki oparte na aminach z zawad
steryczn (przestrzennie rozbudowane podstawniki) (KS-1, KS-2 i KS-3) o niszej temperaturze
regeneracji i mniejszym cieple absorpcji w porwnaniu z MEA. Pierwsz komercyjn instalacj
wykorzystujc amin KS-1 jest zakad nawozw sztucznych Petronas Fertiliser Kedah Sbn Bhds
w Malezji 1999r. W kwietniu 2005 r., licencja zostaa wykupiona przez dwa zakady nawozw
w Indiach, ktre mog wychwyci 450 ton CO2 dziennie, co czyni je najwikszymi na wiecie.
Dowiadczenie MHI w zakresie komercyjnych instalacji wychwytu CO2 pochodzcego gwnie
z instalacji chemicznych oraz spalania gazu ziemnego zobrazowano na rysunku 4 (Prezentacja MHI,
2011). Uzyskane dowiadczenie umoliwio przygotowanie projektw duych instalacji wychwytu
CO2 po spalaniu gazu ziemnego w kotle lub turbinie gazowej, w jednym cigu technologicznym
o wydajnoci 3000 ton na dob. Instalacja taka jest w komercyjnej ofercie firmy, wraz z gwarancjami.
MHI przygotowuje rwnie ofert rozwiza instalacji wychwytu CO2 dla zastosowa w energetyce
wglowej. W ramach bada procesu dla spalin z kota wglowego, przeprowadzono testy w skali 10
t/dob, uzyskujc czas eksploatacji 6000 godzin. Uzyskane wyniki wskazuj, e istotne znaczenie dla
procesu ma wstpne oczyszczenie spalin przed wejciem do instalacji usuwania CO2.
Kolejnym etapem prac nad opracowaniem rozwizania instalacji wychwytu CO2 ze spalin kotw
wglowych s badania w skali demonstracyjnej - 500 ton CO2/dob. MHI jest obok EPRI i Southern
Company partnerem projektu ktry integruje w peni proces CCS tzn. wychwyt i skadowanie
wydzielonego CO2 w formacji solankowej oraz na pobliskim polu naftowym. Projekt zlokalizowany w
Alabama Power, James M. Barry Electric Generating Plant w czci usuwania CO2 ze spalin oparty
jest na technologii MHI KM-CDR Improved ProcessTM. Widok instalacji przedstawiono na rysunku
5 jej rozruch nastpi w czerwcu 2011r.
W procesie tym wykorzystywany jest opatentowany rozpuszczalnik KS-1TM. Tylko do koca sierpnia
2011 instalacja przepracowaa 1612 godzin, wychwycono 28 680 ton CO2, a odnotowane zuycie pary
wynioso 0,98 ton/ ton CO2 (wczeniej 1,3 ton/ ton CO2). Projekt w Alabama Power oparty na
technologii MHI KM-CDR Improved ProcessTM jest najwiksz instalacj CCS pracujc na bloku
wglowym na wiecie, a wydajno instalacji CCS odpowiada mocy jedynie 25 MW.

Rys. 4. Dowiadczenie MHI w realizacji komercyjnych instalacji wychwytu CO2 spalanie

gazu ziemnego (Prezentacja MHI)

Porwnanie sorbentw KS1 i MEA wskazuje na moliwe oszczdnoci zarwno w zuyciach mediw
jak i kosztw eksploatacyjnych instalacji opartych na rozpuszczalniku KS1 w porwnaniu do
klasycznej MEA (Prezentacja MHI, 2011, www.mhi.co.jp). Przy zastosowaniu konwencjonalnego
procesu MHI moemy zaoszczdzi 15% energii potrzebnej do regeneracji sorbentu, co oznacza
znacznie mniejsze zapotrzebowanie na par pochodzc z upustu turbiny. Dane wskazuj rwnie na
mniejsze zuycie energii elektrycznej do napdu pomp roztworu. Wan zalet tego procesu, jest
rwnie mniejsza strata rozpuszczalnika. Dostpne informacje wskazuj na dalsze moliwoci
rozwoju tej technologii, szczeglnie w kierunku zmniejszenia zuycia mediw energetycznych.
Zgodnie z danymi uzyskanymi na instalacji pilotowej w Nanko Power Plant, odnotowano zuycie
energii cieplnej na potrzeby regeneracji sorbentu na poziomie 2,44 MJ/kg CO2 [16].

Rys. 5. Widok instalacji demonstarcyjnej usuwania CO2 o wydajnoci 500 ton/dob, z zastosowaniem
procesu KM-CDR Improved ProcessTM
www.southerncompany.com/planetpower/demonstration_carboncapture.aspx
 4. Badania procesu wychwytu CO2 ze spalin prowadzone w ramach Programu
Strategicznego
Instytut Chemicznej Przerbki Wgla w Zabrzu od kilku lat intensywnie zajmuj si zagadnieniami
usuwania ditlenku wgla z gazw przemysowych. Posiadajc odpowiednie zaplecze kadrowe
i aparaturowe ICHPW podj si w ramach realizacji Programu Strategicznego Zaawansowane
technologie pozyskiwania energii, bada procesu wychwytu CO2 na drodze absorpcji chemicznej
w roztworach amin.
Prace prowadzone przez zesp ICHPW obejmuj kompleksowe badania sorbentw ciekych [4 i 8]
(charakterystyka waciwoci fizykochemicznych sorbentw, badania prnoci par, pojemnoci
sorpcyjnych i kinetyki absorpcji dla rnych roztworw), oraz samego procesu absorpcji i desorpcji w
skali laboratoryjnej i ptechnicznej - rys.6. W okresie 2010 2012, w ICHPW uruchomiono
stanowisko laboratoryjne usuwania CO2 o nateniu przepywu gazw na wejciu 5 mn3/h, oraz
stanowisko usuwania CO2 metod absorpcji aminowej o natenie przepywu 100 m3n/h, bdce
jednym z kluczowych instalacji Centrum Czystych Technologii Wglowych czci technologicznej
w Zabrzu. Uzyskana wiedza i dowiadczenie pozwoliy na podjcie przez ICHPW oraz Partnerw
Przemysowych z Grypy Tauron zadania budowy instalacji pilotowej i przeprowadzenia testw na
rzeczywistym obiekcie energetycznym. Skala instalacji pilotowej pobr spalin 200 m3n/h
(zawierajcych ok. 13% obj. CO2), z klasycznego bloku wglowego pozwala na usunicie CO2
w iloci ok. 50 kg/h, co daje ok. 1,2 tony wydzielanego ditlenku wgla na dob.

Rys. 6. Schemat powikszenia skali instalacji absorpcji aminowej w ramach realizowanych w ICHPW
prac w projekcie strategicznym

Uzyskane wstpne wyniki pierwszych testw na Instalacji Pilotowej potwierdzaj moliwo

uzyskania wysokich sprawnoci wychwytu ditlenku wgla. W tabeli 2 przedstawiono zestawienie
sprawnoci i zapotrzebowania energetycznego procesu regeneracji sorbentu aminowego 20%
roztworu MEA.
Odnotowane na Instalacji Pilotowej zapotrzebowanie cieplne procesu jest porwnywalne do stanu
oferowanych technologii usuwania CO2 ze strumieni gazowych np. Kerr-McGee Chemical Corp.
i ABB Lummus Crest Inc., dla ktrych zapotrzebowanie mieci si w zakresie 4,2 - 6,5 MJ/kg CO2
[1].
Tabela 2. Wstpne zestawienie wynikw testw prowadzonych na Instalacji Pilotowej

Zawarto CO2 w Sprawno usuwania

Nr testu Energia do desorpcji CO2
spalinach na wlocie CO2

% vol % MJ/kgCO2
1 9,07 99,99 5,7
2 10,5 91,18 4,85
3 9,6 93,59 4,88
4 9,31 85,29 4,82
5 9,43 96,49 5,24
6 9,37 98,8 5,33

Kolejne wyzwanie w projekcie to obnienie ciepa regeneracji poprzez zastosowanie nowych

roztworw sorpcyjnych. Aktualnie realizowane s testy majce na celu okrelenie wpywu
parametrw procesowych, zastosowanych nowatorskich rozwiza procesowych i konstrukcyjnych
Instalacji Pilotowej aminowego usuwania CO2.

Przedstawione w artykule wyniki zostay uzyskane w badaniach wspfinansowanych przez Narodowe

Centrum Bada i Rozwoju w ramach umowy SP/E/1/67484/10 Strategiczny Program Badawczy
Zaawansowane technologie pozyskiwania energii: Opracowanie technologii dla wysokosprawnych
zero-emisyjnych blokw wglowych zintegrowanych z wychwytem CO2 ze spalin.

Literatura

[1] Bailey D.W., Feron P.H.M. (2005) Post-combustion decarbonisation processes, Oil&Gas Science
Technology 60 (3), strony 461-474.
[2] Chmielniak T., ukowicz H. (2012) Wysoko sprawne zero-emisyjne bloki wglowe
zintegrowane z wychwytem CO2 ze spalin, Polityka Energetyczna, 15 (3), strony 91-106.
[3] Chmielniak, T., ciko, M., Sobolewski, A., Tomaszewicz, G. i Popowicz, J. (2012). Zgazowanie
wgla przy zastosowaniu CO2 sposobem na popraw wskanikw emisji i efektywnoci procesu.
Polityka Energetyczna, 15(4), strony 125-138.
[4] Krtki, A., Wicaw-Solny, L., Tatarczuk, A., Wilk, A. i piewak, D. (2012). Badania
laboratoryjne procesu absorpcji CO2 z zastosowaniem 30% roztworu monoetanoloaminy.
Archiwum Spalania, 12, strony 195-203.
[5] Olkuski T. (2013) - Analiza trendw wydobycia wgla energetycznego u czoowych producentw
na wiecie oraz w Polsce, Polityka Energetyczna, 16 (2), strony 53-66.
[6] Polasek, J., Bullin, J. i Donnelly, S. (1983). How to Reduce Costs in Amine Sweetening Units.
Chemical Engineering Progress, 79, strony 63-67.
[7] Tatarczuk, A., ciko, M., Stec, M. i Tokarski, S. (2013). Zastosowanie absorpcji aminowej do
usuwania CO2 ze spalin w skali pilotowej. Chemik, 67(5), strony 407-414.
[8] Wilk, A., Wicaw-Solny, L., Tatarczuk, A., piewak, D. i Krtki, A. (2013). Wpyw zmiany
skadu roztworu absorpcyjnego na efektywno procesu usuwania CO2 z gazw spalinowych.
Przemys Chemiczny, 92(1), strony 120-125.
[9] European Industrial Initiative on CO2 Capture and Storage (CCS), Implementation Plan 2013-
2015, draft (2012).
[10] Communication from the Commission to the European Parliment, the Council, The European
Economic and social Commitee and the Committe of the Regions on the Future of Carbon Capture
and Storage in Europe (2013).
[11] Szczypiski T., Tatarczuk A., Grudnik K. (2013) Optymalizacja procesu aminowego wychwytu
CO2 ze spalin poprzez zmian konfiguracji ukadu technologicznego, Przem. Chem., 92, 1, strony
106 -110.
[12] Kohl A. L, Riesenfeld F.C. Gas Purification - Chemical Engineering Series, McGraw-Hill Book
Company, INC. 1997.
[13] Raport Global CCS Institute (2012) - CO2 Capture Technologies Post Combustion Capture.
[14] Svendsena H., i in. 2011 - Carbon dioxide capture by absorption, challenges and possibilities,
Chemical Engineering Journal 171.
[15] Reddy S., Gilmartin J. (2008) - Fluor's Econamine FG PlusSM Technology for Post Combustion
CO2 Capture.
[16] Iijima M., i inn.2011, MHIs Energy Efficient Flue Gas CO2 Capture Technology and Large
Scale CCS (), Mitsubishi Heavy Industries Technical Review Vol. 48 No. 1.
[17] Prezentacja MHI 2011, Commercial Application Mitsubishi Post Combustion Technology, 2-nd
Conference on Exchange of Experiences between Poland and Japan in the Fidel of Clean Coal
Technology.
[18] Czysta energia, produkty chemiczne i paliwa z wgla ocena potencjau rozwojowego (2008)
Opracowanie pod redakcj: T. Borowieckiego, J. Kijeskiego, J. Machnikowskiego i M. ciko,
Instytut Chemicznej Przerbki Wgla, Zabrze 2008.