Aliteracja (z łac.

ad + litera) to powtórzenie w celach ekspresywnych jednej lub kilku głosek na

początku lub w akcentowanych pozycjach kolejnych wyrazów tworzących zdanie lub wers. Aliteracja
często była używana w dawnej poezji, szczególniej w klasycznej greckiej i rzymskiej, oraz w
staroniemieckiej i skandynawskiej (literatura islandzka). Stanowiła też często element poezji indyjskiej
jako jeden ze środków ozdobnego stylu (alamkara). Aliteracja jest częsta w poezji ludowej. Przykład
aliteracji z rzymskiego poety Enniusza: O Tite, tute tati, tibi tanta tyranne tulisti.

Inne przykłady aliteracji:

 biją Boże bębny

 przecież pięknie pana przepraszam
 it takes two to tango (ang., "do tanga trzeba dwojga")

Antyteza (gr. antíthesis - przeciwstawienie, inna nazwa: contrapositum) – figura retoryczna

polegająca na zestawieniu dwóch elementów znaczeniowo przeciwstawnych w jedną całość treściową
dla uzyskania wyższej ekspresji (np. "gromobicie ciszy", "lepiej z mądrym zgubić, niż z głupim
znaleźć").

Utwory literackie okresu baroku cechowały się nagromadzeniem antytez, co miało służyć podkreśleniu
paradoksu.

Metafora (gr. μεταφορά), inaczej przenośnia – językowy środek stylistyczny, w którym obce
znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, tworząc związek frazeologiczny o innym
znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów np. "od ust sobie odejmę", lub "podzielę się z wami
wiadomością".

Metonimia (zamiennia) – figura retoryczna mająca na celu zastąpienie nazwy jakiegoś przedmiotu lub
zjawiska nazwą innego, pozostającego z nim w uchwytnej zależności.

Rodzaje metonimii [edytuj]

1. metonimia przyczyny, np. czytam Słowackiego zamiast czytam utwory Słowackiego
2. metonimia skutku, np. pot zamiast wysiłek
3. metonimia miejsca, np. Biały Dom ogłosił... zamiast Prezydent USA ogłosił...
4. metonimia narzędzia, np. najlepsza trąbka w historii zamiast najlepszy trębacz w historii
5. metonimia zawartości, np. kufel zamiast piwo
6. metonimia oznaki, np. berło zamiast król
7. metonimia konkretu, np. głowa zamiast rozum

W ogólniejszym sensie, w rozumieniu nurtu myślenia zwanego strukturalizmem, metonimia to

zgrupowanie pojęć i przedmiotów według związków między nimi, np.:

 zdanie jest utworzone z części mowy zgodnie z pewnymi regułami tworzenia (związek zgody,
związek rządu, itd.),
 konkretny strój składa się z pewnych części garderoby,
 konkretna linia melodyczna składa się z fraz, nut, itd.

Pojęciem dopełniającym jest metafora

Porównanie, comparatio (w niektorych kontekstach także similitudo) – dwuczłonowa konstrukcja
semantyczna, w której cechy przedmiotu lub zjawiska X (tego, co porównujemy, comparandum)
scharakteryzowanego w członie X zostają uwydatnione przez wskazanie na jego podobieństwo do
przedmiotów lub zjawisk scharakteryzowanych w członie Y (tego, do czego porównujemy,
comparans). Oba człony połączone są charakterystycznymi dla danego języka wyrażeniami – w języku
polskim są to wyrażenia jak, jakby, jak gdyby, na kształt, niby, podobny, na podobieństwo itp.,
występujące przed comparansem, przy czym często są one uzupełniane występującymi przed
comparandum wyrażeniami tak, tako itp. Kolejność członów comparndum i comparansa w języku
polskim i wielu innych jest dowolna. Comparandum i comparans muszą więc posiadać wspólną cechę
semantyczną, zwaną tertium comparationis, która stanowi podstawę i motywację porównania.

Personifikacja (z łac. persona - osoba i facere - robić) lub uosobienie - figura retoryczna i środek
stylistyczny polegające na metaforycznym przedstawianiu zwierząt i roślin, przedmiotów
nieożywionych, zjawisk lub idei jako osób ludzkich[2] - szczególnie często personifikuje się pojęcia
abstrakcyjne, zwłaszcza jako wygłaszające przemowy.

Epitet – wyraz (przymiotnik, rzeczownik lub imiesłów) określający przedmiot: "brzydkie kaczątko",
"słodki całus" ,"zły bandyta", "wrota piekieł", "tętniące myśli". Jest figurą stylistyczną stosowaną w
retoryce i poezji.

Epitet ma wpływ na znaczenie wyrazu, do którego się odnosi. Jednak, w przeciwieństwie do określenia
logicznego, nie zawsze poszerza je bądź zacieśnia, natomiast uwydatnia jakąś cechę przedmiotu,
nadaje inny nieco odcień emocjonalny, określa stosunek wypowiadającego do danego przedmiotu lub
zjawiska lub tylko służy ku ozdobie.

Synekdocha - (gr. synekdoche) to odmiana metonimii, wyraźnie wskazująca na jakieś zjawisko przez
użycie nazwy innego zjawiska, zawierającego to pierwsze lub zawierającego się w pierwszym.
Retoryka antyczna rozróżniała parę odmian synekdochy: części zamiast całości, materiału zamiast
przedmiotu zeń wykonanego, rodzaju zamiast gatunku (i odwrotnie), liczby określonej zamiast
nieokreślonej, liczby mnogiej zamiast pojedynczej (pluralis pro singulari), np. włos mi się zjeżył na
głowie (używamy liczby pojedynczej – włos zamiast liczby mnogiej – włosy). W Biblii (zarówno w
części hebrajskiej, jak i greckiej) oraz literaturze autorów łacińskich odnajdujemy przykłady tego typu
retoryki:

Synami Any: Diszon (1Kronik 1:41 )

Kto ma ucho, niech słucha (Objawienie 3:6)
Pierwsza nieśmiertelność, przez grzech Adamów postradana (św. Augustyn Państwo Boże
22:30)
wszyscy owi Atreusowie, Tyestesowie, Agamemnonowie (Klaudiusz Elian Opowiastki
rozmaite 2:11)

ponim (gr. ἐπώνυμος eponymos – "dawca imienia, nazwy") – osoba historyczna lub fikcyjna;
człowiek, bóg, heros, rzadziej zwierzę lub przedmiot, od którego wzięła się nazwa jakiejś innej rzeczy,
zjawiska, miejsca, miejscowości, np. harpagon – ‘osoba skąpa’ (od imienia bohatera Skąpca
Molière’a), sodoma i gomora – ‘siedlisko występku, gniazdo rozpusty, niemoralności, grzechu,
bezbożności’ (od nazw biblijnych miast).

Słowo to wywodzi się ze starożytności, kiedy do datowania wydarzeń używano imion urzędników
eponimicznych (archont eponim w Atenach, efor eponim w Sparcie), później w Rzymie imion
konsulów.
Zlatynizowane eponimy tworzy się powszechnie w taksonomii do tworzenia nazw taksonów roślin,
zwierząt i innych organizmów żywych. Np. od nazwiska Karol Linneusz pochodzi nazwa rodzajowa
Linnaea – zimoziół.

Synestezja (gr. synaísthesis - równoczesne postrzeganie od sýn - razem' i aísthesis - poznanie poprzez
zmysły). W psychologii stan lub zdolność, w której doświadczenia jednego zmysłu (np. wzroku)
wywołują również doświadczenia, charakterystyczne dla innych zmysłów. Na przykład odbieranie
niskich dźwięków wywołuje wrażenie miękkości, barwa niebieska odczuwana jest jako chłodna, obraz
litery lub cyfry budzi skojarzenia kolorystyczne itp.

Istnieją dwie teorie tłumaczące owo zjawisko. Według teorii Simona Baron-Cohena u osób
doświadczających synestezji mogą występować dodatkowe połączenia w mózgu, które łączą obszary
normalnie ze sobą nie połączone. Druga teoria mówi, że ilość połączeń synaptycznych jest taka sama,
a mieszanie się odbieranych doświadczeń wynika z tego iż zachwiana jest równowaga pomiędzy
hamowaniem i wyciszaniem docierających impulsów w mózgu.

W literaturze - środek stylistyczny polegający na przypisywaniu jakiemuś zmysłowi wrażeń

odbieranych innym zmysłem. Szczególne znaczenie miała w literaturze symbolizmu, w
korespondencji sztuk.

Związek frazeologiczny, frazeologizm – utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów,
które ma znaczenie symboliczne, np. biała flaga, marzenie ściętej głowy, wypić duszkiem albo pójść
po rozum do głowy.

Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i

maksymy.

Część związków frazeologicznych ma międzynarodowy charakter, jak choćby angielskie too many
cooks spoil the broth (dosł. zbyt wielu kucharzy (ze)psuje rosół) i polskie gdzie kucharek sześć, tam nie
ma co jeść

Hiperbolizacja-wyolbrzymienie, przesadne przedstawienie jakiegoś zjawiska, osoby lub czynu