GŁOSKI "F"-"W"

Są to głoski szczelinowe, wargowo-zębowe. Występują we wszystkich pozycjach

artykulacyjnych (nagłos, śródgłos, wygłos), przy czym dźwięczna głoska W ulega
ubezdźwięcznieniu w wygłosie, a także w śródgłosie, przed spółgłoskami bezdźwięcznymi
("ławka"). Przy ich wymowie górne zęby zbliżają się do dolnej wargi, między nimi powstaje
szczelina, przez którą powietrze przedostaje się na zwenątrz. Rzadko ulegają zniekształceniu.

Rodzaje substytucji:
F, W > H
F, W > P, B
F, W > S, Z (Ś, Ź)
F, W > Ł

Etap wstępny
Ćwiczenia warg.
- nakładanie górnej wargi na dolną;
- nagryzanie dolnej wargi górnymi zębami;
- energiczne wyrzucanie dolnej wargi przytrzymywanej między zębami;
- dmuchanie na brodę;
- dmuchanie na szyjkę butelki, aby powstał gwizd.

Wywoływanie głoski
W przypadku pary głosek dźwięczna - bezdźwięczna wywoływanie zaczynamy od
bezdźwięcznej. Głoski dźwięcznej nie trzeba specjalnie wywoływać, gdyż ona pojawi się sama,
po wywołaniu bezdźwięcznej (układ artykulatorów jest w obu przypadkach taki sam).
1. Metoda słuchowa - logopeda wypowiada głoskę (F), a pacjent ją powtarza.
2. Metoda opisu i demonstracji - logopeda opisuje w jaki sposób układa narządy artykulacyjne,
następnie demonstruje. "Dotknij górnymi zębami dolnej wargi i dmuchaj."
3. Metoda mechaniczna - pacjent palcem przytrzymuje dolną wargę i dmucha na niego.
4. Metoda przekształceń fonetycznych - bazujemy na głosce H lub U, które pacjent potrafi
wypowiedzieć. Przy ciągłym wymawianiu H zamykamy usta tak, aby górne zęby nachodziły na
dolną wargę. Przy ciągłym wymawianiu U podciągamy dolną wargę do zębów.

Utrwalanie głoski
Kiedy głoska została już wywołana należy ją utrwalać. Dokonuje się tego w kilku etapach.
Utrwalanie zaczynamy od głoski bezdźwięcznej, jednak na każdym etapie sprawdzamy, czy
pojawiła się głoska dźwięczna. Jeśli tak, to włączamy ją do ćwiczonych etapów.
1. W izolacji - F, F, F, F (ewentualnie W, W, W, W). Wymawiamy długo i krótko.
2. W sylabach.
fa, fe, fy, fo, fu (sprawdzamy wa, we, wy, wo, wu);
af, ef, of, uf, if (nigdy aw, ew, itd. ponieważ "w" w wygłosie ulega ubezdźwięcznieniu);
afa, efe, yfy, ofo, ufu (sprawdzamy awa, ewe, ywy, owo, uwu).
3. W wyrazach. Wyrazy muszą być czyste fonetycznie, tzn. nie mogą zawierać substytucji
głoski.

F
Faustyna, Feliks, Felek, Ferdynand;
fajka, fala, fasola;
foka, fontanna, foremka, forteca, fotel, furtka, futro;
falować, formować;
fatalny, formalny, futrzany;

Bonifacy, Ofelia, kaloryfer, kufel, kufer, lufa, magnetofon, mikrofon, rafa, skafander, szafa,
szofer, szufelka, żyrafa, cofać, ufać;

Olaf, Krzysztof, kilof, autograf, szef, szeryf;

ale też: lew, ołów, rów, staw;

W
Wacek, Walentyna, Wanda, Weronika, Wojtek;
wada, waga, wakacje, walec, walizka, wałek, walka, wanna, warkocz, warzywa;
wąż, welon, wełna, wersalka, wędlina, wędka, węgiel;
woda, wodospad, wojna, wojsko, worek, wózek, wujek, wulkan;
wycieczka, wycieraczka, wydra, wyraz;
walczyć, warczeć, ważyć, wozić;
wadliwy, wąsaty, wąski, wełniany, wesoły, wojskowy;

Ewa, Gaweł, Ksawery;

głowa, grzywa, kawa, kowal, krawat, mewa, mowa, oliwa, owoce, rower, rozmowa, sława,
słowa, trawa, uwaga;
dawać, gniewać się, kiwać, nazywać, używać;
cierpliwy, gotowy, kolorowy, nowy, rasowy, uważny;

4. W związkach wyrazowych - dwa wyrazy, z których każdy zawiera utrwalaną głoskę.

F
futrzany fotel, szafa Ofelii, fajka Fryderyka, skafander Franka, forteca Fabiana, autograf szeryfa,
fatalny fałsz, szofer Bonifacego, kilof Olafa;

W
wojskowy worek, gotowy warkocz, wełniany krawat, owocowa woda, kolorowa walizka,
gotowane warzywa, używany rower, wujek Wojtek, wesoła Weronika, nowa wanna;

5. W zdaniach.
F
Frania farbuje fartuch.
Feliks ma futrzane pantofle.
Foka ma fajne futro.
W szafie Ofelia trzyma skafander.
Krzysztof i Bonifacy nie ufają szeryfowi.

W
Wujek Wojtek wraca z wesela.
Wanda nalewa wodę do wanny.
Wesoły Paweł woli wino niż wódkę ;)
Cierpliwa Weronika lubi gotowane warzywa.
Ewa i Gaweł pływają w stawie.
Wąsaty wojak wyjechał na wakacje.
W wazie jest zupa owocowa.

Różnicowanie
Różnicowanie należy przeprowadzic w zależności od substytucji.

1. W izolacji.
2. W sylabach.

3. W wyrazach:
F,W>H
fotel, hotel, fabryka, hałas, kaloryfer, ochota, kaftan, zachód,
wargi, hamak, waza, choinka, zawsze, ochrona, Paweł, Zocha;

F,W>P,B
fotel, potem, fajka, pokój, kaloryfer, opłata, kaftan, zapałka,
wargi, babcia, waza, bez, zawsze, zabobon, Paweł, zabawa;

F,W>S,Z
fotel, syn, fabryka, sala, kaloryfer, osoba, kaftan, bosy,
wargi, zadanie, waga, zebra, cierpliwy, muzyk, Paweł, Józek;

F,W>Ł
fotel, łóżko, fabryka, łata, kaloryfer, osłoda, kaftan, biały,
wargi, ładny, waga, łoś, cierpliwy, małpa, owocowy, mały;

4. W związkach wyrazowych:
F,W>H
farbowana choinka, fałszujący chór, chory Felek, chytry Krzysztof, hełm Bonifacego, zachłanna
Faustyna, futrzane ochraniacze;

F,W>P,B
polna fasola, fajne spodnie, pasek Felka, futro Poli, fabryka opon, pęknięty kaloryfer;
wesele Basi, warkocz Bożenki, owocowa babka, rower Bartka, wycieczka do Berlina;

F,W>S,Z
fajka Sylwka, fotel Sabiny, stara szafa, lufa pistoletu, ostry kilof;
waleczny Zenek, zeszyt Wojtka, mazak Pawła, ważny zapis, kolorowy obrazek;

F,W>Ł
fajne łóżko, cierpliwy Łukasz, waleczny łotr, fryzjer Łucji, fabryka zapałek, łysy wujek;
5. Łamańce językowe:
F,W>H
fachowiec, fartuch, marchew;
wahadło, wybuch, wąchać, wepchnąć, wychować, chować;
niewychowany fachowiec, marchewkowy fartuch, schowane wahadło;

F,W>P,B
Fabian, fabryka, falbanka, farba, fortepian, paragraf, paw;
Paweł, wapno, warcaby, wątroba, wyboje, wabić, wybaczyć, wybić, wybiegać, wybierać,
wątpliwy, śpiewak, bywać, pływać, powiewać, białawy;
fabryka fortepianów, warcaby Pawła, forbowana falbanka, białawy paw;

F,W>S,Z
fosa, Faustyna, fasola, forsa, syfon;
wazon, wersalka, wojsko, wózek, wyraz, razowy;
fasola Faustyny, forsa w fosie, woskowy wózek;

F,W>Ł
fałszywy, futerał, tułów;
wałek, wałęsać się, wątły, Gaweł, Paweł;
fałszywy Paweł, wałek Gawła, wątły tułów;

6. Zdania:
Niewychowany Paweł schował futerał pod wersalkę.
Fasola Faustyny wyrosła wysoko.
Sylwek i Wojtek wepchnęli Ofelię do fosy.
Fałszywy Fryderyk zawsze farbuje włosy.
wąsaty fabian wącha marchewkę.