Professional Documents
Culture Documents
Bellona
Pismo naukowe
wydawane przez
Ministerstwo Obrony Narodowej
Nr 1/2010 (660)
SPIS TREŚCI
BEZPIECZEŃSTWO RP
Gen. bryg. Marek K. Ojrzanowski — NATO – dojrzały jubileusz, nowe wyzwania ...................................... 7
Gen. bryg. w st. spocz. dr — Logistyka strukturalnym elementem bezpieczeństwa państwa ......... 23
Włodzimierz Zieliński
SZTUKA WOJENNA
Płk prof. nadzw. dr hab. Andrzej Polak — Grupy operacyjne w polskiej sztuce wojennej .................................. 53
DOŚWIADCZENIA
Ppłk dr Dariusz Brążkiewicz — Wojna rosyjsko-gruzińska .................................................................. 92
Ppor. rez. Szymon Niedziela — Izrael – Palestyna: wojna bez końca ..................................................103
EDUKACJA
Prof.nadzw. dr hab. Zdzisław Morawski — Status i pozycja funkcjonariuszy służb specjalnych ..........................124
TECHNIKA I LOGISTYKA
Gen. bryg. Andrzej Kaczyński — Perspektywy rozwoju infrastruktury teleinformatycznej NATO ......163
Płk Mirosław Koziełło
Ppłk w st. spocz. dr Jerzy Garstka — Saperzy polscy w misjach zagranicznych .........................................169
RECENZJE I OMÓWIENIA
Ppłk dr Jan Borkowski — Holistyczne ujęcie terroryzmu ..........................................................194
Płk prof. nadzw. dr hab. Andrzej Polak — Tożsamość metodologiczna polemologii ........................................ 201
R E C E N Z E N C I
BrigGen (Ret) Włodzimierz Zieliński, PhD — Logistics as Structural Element of State Security ............................23
ART OF WAR
Col Andrzej Polak, Prof. — Operational Groups and Polish Art of War ......................................53
Col Jacek Trembecki, PhD — Operational Art vs. Strategy in Afghanistan ....................................67
EXPERIENCE
LtCol Dariusz Brążkiewicz, PhD — Georgian-Russian War .................................................................... 92
2ndLt (Ret) Szymon Niedziela — Israel – Palestine: War Without End ............................................... 103
EDUCATION
Zdzisław Morawski, Prof — Special Services’ Status .................................................................124
LtCol Donat Kowalski, PhD — Cooperation in Training Between Red Army and Reichswehr .....149
LtCol (Ret) Jerzy Garstka, PhD — Polish Sappers in Foreign Missions ...............................................169
* * * — Terms of Publishing ....................................................................... 204
R A D A N A U K O W A „ K W A R T A L N I K A B E L L O N A ”
prof. dr hab. Andrzej Makowski, prof. dr hab. Józef Półturzycki, prof. dr hab. Bogdan Szulc,
prof. dr hab. inż. Radosław Trębiński, płk prof. dr hab. Mariusz Wiatr, gen. bryg. prof. nadzw. dr hab. Janusz
Kręcikij, prof. nadzw. dr hab. Jan Maciejewski, prof. nadzw. dr hab. Marian Kozub, płk nawig. prof. nadzw.
dr hab. Marek Grzegorzewski, płk prof. nadzw. dr hab. Jarosław Wołejszo, płk prof. nadzw. dr hab. Marek
Wrzosek, gen. dyw. dr Krzysztof Załęski, gen. dyw. dr Anatol Wojtan (przewodniczący), ppłk dr Wojciech Horyń
gen. bryg.
MAREK K. OJRZANOWSKI For over sixty years, the North Atlantic Alliance has been passing its exams in international
security. Despite significant changes that took place in the last decade of the 20th century, NATO
narodowy przedstawiciel reoriented its military policy. An operation in Afghanistan is another test for it; a new international
łącznikowy przy Dowództwie challenge – the war on terrorism – enforced the paradigm shift in operations of the international
Transformacji NATO (ACT)
armed forces. In the NATO’s strategy, there are five priorities which interpret into specific tasks.
w Norfolk (Wirginia, USA).
Wcześniej, między innymi, As Poland is a member of NATO, any changes in the Alliance affect the strategic assignment of the
dowodził PKW UNIFIL Polish forces.
w Libanie i Wielonarodową
O
Brygadą w Iraku, był zastępcą
szefa Zarządu ds. rganizacja Traktatu Północno- brało udział w dwóch dużych operacjach
Bezpieczeństwa i Współpracy atlantyckiego (NATO) obchodziła humanitarnych na świecie, poza formalnymi
Regionalnej w ubiegłym roku jubileusz sześć- granicami swojej odpowiedzialności. Dziś
w Międzynarodowym Sztabie dziesięciolecia. Weszła w wiek dojrzały sojusz północnoatlantycki prowadzi równo-
Wojskowym IMS w Kwaterze z cennymi i niepodważalnymi doświadcze- cześnie pięć operacji wojskowych i wspiera
Głównej NATO w Brukseli oraz
dyrektorem Departamentu
niami. Najważniejsze z nich to zwycięstwo kilka innych.
Transformacji MON. w zimnej wojnie i odsunięcie widma kata- Wydawać by się mogło, że sześćdziesię-
strofy nuklearnej, do jakiej świat się kilka cioletnie doświadczenia spowodowały wy-
razy niebezpiecznie zbliżał, oraz położenie pracowanie pozycji i procedur pozwalają-
kresu napięciu wynikającemu z konfronta- cych sojuszowi na rozwiązywanie spraw
cji dwóch supermocarstw i dwóch odmien- spornych i kontrowersji bez większych pro-
nych systemów wartości. To brzemienne blemów. Tak jednak nie jest. Współczesne
w skutki i ze wszech miar korzystne dla świa- i przyszłe wyzwania oraz zagrożenia zmu-
towego porządku zwycięstwo nastąpiło szają NATO nie tylko do zmiany stosowa-
w sposób pokojowy, bez jednego wystrzału. nych dotychczas reguł, ale całego paradyg-
Militarny z założenia sojusz w okresie matu postępowania. Charakter owych zagro-
zimnej wojny nie był nigdy wykorzystany żeń i wyzwań jest całkowicie odmienny od
praktycznie i nie musiał w walce potwier- dotychczasowych, jednak są one realne
dzać swojej sprawności. Niewątpliwie i stwarzają niebezpieczeństwo dla naszych
stanowi to o jego ogromnym sukcesie i sku- wartości, naszej kultury i życia społeczeństw.
teczności, ale jednocześnie jest jego swoistą Nie można nie zwracać na nie uwagi, trze-
wadą, gdyż minione pokojowe dziesięcio- ba stawić im czoła, gdyż w przeciwnym
lecia i odniesiony w sposób bezkonfron- razie, jak tkanka rakowa, rozrosną się do
tacyjny sukces wpłynął na utrwalenie rozmiarów niemożliwych do opanowania.
określonych nawyków i postaw ludzkich. Polska od jedenastu lat jest członkiem
Tymczasem po względnym spokoju sytua- Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego
cja na świecie dramatycznie się zmieniła. i stara się odgrywać w nim aktywną rolę.
Niedługo po zakończeniu zimnej wojny Wyzwania stojące przed NATO i jego trans-
NATO interweniowało na Bałkanach (1992 r.), formacja nie mogą więc pozostać bez wpły-
poza obszarem swojej terytorialnej odpowie- wu na naszą filozofię postępowania.
dzialności, uśmierzając wojnę domową.
Siedem lat później używało siły podczas sta- Wnioski z przeszłości
bilizacji Kosowa (1999 r.), a od 2003 roku Sojusz północnoatlantycki przez lata funk-
rozpoczęło działania w Afganistanie. Ponadto cjonowania potwierdził swoją niekwestio-
1 http://www.brookings.edu/events/2009/0330_nato.aspx. Zapis dyskusji Tackling NATO’s Challenges. The Brooking Institution, 20.03.2009, s. 58.
2 R. C. Hendrickson: The Miscalculation of NATO’s Death. “Parameters”, Spring 2007, s. 103.
3 Ibidem, s. 105.
4 W tym wypadku również nie obyło się bez kryzysów, jednak silna presja dyplomatyczna Stanów Zjednoczonych pozwoliła je skutecznie pokonać. Por.: O. Thelier: Sword or
Ploughshare? New Roles for NATO and the Changing Nature of Transatlantic Relations. George C. Marshall European Center for Security Studies. Occasional paper no. 17,
1 February 2008, s. 17–21.
5 Tackling NATO’s Challenges…, s. 10.
6 www.unamagroups.org/progress_afghanistan.pdf. Progress in Afganistan, Bucharest Summit 2–4 April 2008. NATO, s. 2–3.
7 Tackling NATO’s Challenges..., s. 42–43.
8 NATO: Na misję w Afganistanie ma być wysłanych w przyszłym roku dodatkowo 7 tysięcy żołnierzy, „Kurier Poranny”, 5.12.2009, s. 11. Prezydent Obama nakazał 1 grud-
13 Prognozy demograficzne dla NATO znajdują się w analizie Jeffreya Simona: NATO’s Uncertain Future. “Joint Force Quarterly” 2009 no. 53.
14 D. Hamilton: A revitalised NATO in a New Atlantic Partnership. “ISSues”, April 2009 no. 29, s. 5.
18 Dogłębna analiza tego przesłania znajduje się w pracy Nialla Fergusona: The War of the World. Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West. New York 2006.
19 The Joint Operational Environment. US Joint Forces Command, November 2008, s. 43.
20 Ibidem, s. 3.
21 Całościowe opracowanie na ten temat w: N. Freier: Known Unknowns: Unconventional „Strategic shocks”in Defense Strategy Development. Strategic Studies Institute,
23 N. Freier: DoD Leaders, Strategists, and Operators in an Era of Persistent Unconventional Challenge. Center for Strategic and International Studies, June 2009, s. 1.
24 Ibidem, s. 5.
25 D. Hamilton et al.: Alliance Reborn: An Atlantic Compact for the 21th Century. Washington 2009, s. 21.
26 http://www.nato.int/cps/en/natolive/news_52845.htm. Strasbourg – Khel Summit Declaration i Declaration on Alliance Security.
Aktualne środki, procedury, procesy i kontrola nie wystarczają do pełnego opisania, pomiaru
i zarządzania systemem doktryn i potrzebują udoskonalenia
Źródło: gen. por. w st. spocz. James Soligan, Konferencja szefów ds. transformacji, Norfolk 14.12.2009 r.
30 Termin hybrydowe wywodzi się ze strategii obrony narodowej USA z 2005 roku. Obecnie jest najszerzej wykorzystywany w pracach Franka B. Hoffmana, w szczególności:
Conflict in the 21th Century: The rise of Hybrid War (Arlington Virginia 2007); Hybrid Warfare and Challenges (“Joint Force Quarterly” 2009 no. 52); Hybrid Threats:
Reconceptualising the Evolving Character of Modern Conflict (Washington 2009).
31 Multiple Futures…, s. 16.
32 2009 Bi-SC Priority Shortfall Areas, ACT, September 2009. Zostały one oficjalnie zaprezentowane podczas Dnia Przemysłowego NATO w Waszyngtonie (NATO Industry
Day 2009) 8–9.10.2009.
38 C. S. Gray: Schools for Strategy: Teaching Strategy for 21st Century Conflict. US AWC Carlisle, November 2009, s. 51.
39 G. Marcella, S. O. Foght: Teaching Strategy in the 21th century. “Joint Force Quarterly” 2009 no. 51.
40 http://smallwarsjournal.com/blog/2009/05/human-terrain-a-strategic-impe/. N. Massellis: Human Terrain: A Strategic Imperative on 21st Century Battlefield. “Small
Wars Journal”, May 2009, s. 4.
41 Ocena przyszłego środowiska bezpieczeństwa przez Unię Europejską jest przedstawiona w wydawnictwie European Union Institute for Security Studies zatytułowanym
What Ambitions for European Defence In 2020? (Paryż 2009), w szczególności w: T. Ries: The globalising security environment and the EU, s. 61, dostępne na: http://www.
iss.europa.eu/uploads/media/What_ambitions_for_European_defence_in_2020.pdf
42 Na przykład: L. Dorn: Siły Zbrojne – stan zapaści. „Rzeczpospolita”, 26.02.2009; B. Komorowski: Polska armia na czas wojny z kryzysem. „Rzeczpospolita”, 17.05.2009;
R. Osica: 10 lat w NATO – zmiany w wojsku, zmarnowane szanse polityczne. PAP, 5.03.2009; S. Koziej: Mamy za dużo wodzów, a za mało Indian. „Gazeta Wyborcza”, 9.01.2009;
B. Sienkiewicz: Niepokojąca słabość. „Dziennik”, 13.12.2008; L. Kościuk: Koniec armii masowej. „Polska Zbrojna” 2008 nr 47; J. Rokita: A ja bronię generała Skrzypczaka.
„Dziennik”, 24.08.2009; K. Losz: Taka armia nas nie obroni. „Nasz Dziennik”, 21.12.2009.
Fot. 4. Od czasu przystąpienia Polski do NATO w naszych siłach zbrojnych nastąpiły ogromne zmiany, które
są widoczne, między innymi, w sprzęcie jakim dysponujemy (fot. A. Weber)
takie siły bezużytecznymi. Nie ma obawy, stanu i dowódca musi uczynić, jest ustalenie
epoka przemysłowa już nie wróci, podobnie jaki rodzaj wojny w konkretnych warunkach
jak nie przesiądziemy się do parowozów czy politycznych zamierza prowadzić; nie może
zaprzęgów konnych46. go pomylić, ani próbować go przekształcić
Od momentu akcesji przebyliśmy nad w coś obcego jej naturze. Jest to pierwszy ze
wyraz długą i ciernistą drogę, wprowadzi- strategicznych problemów, i o największym
liśmy duże zmiany w siłach zbrojnych, znaczeniu49.
widoczne szczególnie w zinstytucjonali- Na tym polu znajduje się zadanie dla
zowaniu cywilnej kontroli nad wojskiem zreformowanego systemu edukacji kraju,
i w naszym udziale w strukturach i opera- który będzie w stanie kształcić politycz-
cjach NATO47. W obliczu nowych wyzwań nych i wojskowych liderów na poziomie
jest to jednak dopiero początek drogi. strategicznym, wspartego adekwatnym
i transparentnym systemem doboru
Podsumowanie kadry50. Korzystać przy tym trzeba ze
W Polsce, podobnie jak w NATO, jest po- współpracy międzynarodowej, gdyż pole-
trzebna zdolność do patrzenia w przyszłość, ganie tylko na zasobach krajowych jest
do czego jest konieczne odpowiednie przy- obecnie niewystarczające.
gotowanie decydentów, wśród których szcze- NATO na drodze do swego dojrzałego ju-
gólna odpowiedzialność spoczywa na poli- bileusz stawiało czoła wielu wyzwaniom,
tykach. Oni sprawują nad wojskiem kierow- potwierdzało w tym okresie swoją spraw-
nictwo polityczne, którego w warunkach de- ność w utrzymaniu pokoju w Europie
mokracji nie zamierza nikt kwestionować, i w sposób zdecydowany pogrzebało zimną
oni też podejmują kluczowe decyzje48. wojnę. Powiększenie liczby jego członków,
Muszą być do takiej misji wyjątkowo dobrze zgodnie z artykułem 10 traktatu waszyng-
przygotowani, co wymaga, między innymi, tońskiego, sprawiło, że poszerzył się obszar
skutecznego zarządzania procesami decy- hołdujący tym samym wartościom świata
zyjnymi. Doskonale zdawał sobie z tego spra- zachodniego, które determinują utrzymanie
wę Carl von Clausewitz, gdy pisał prawie pokoju i porządku w dynamicznym świecie.
dwieście lat temu: Miejmy nadzieję, że jak najdłużej w przy-
Pierwszym, najważniejszym i najdonio- szłości, i że Polska w sposób istotny się do
ślejszym w skutkach aktem oceny, którą mąż tego przyczyni. g
46 Uzasadnienie odejścia do lamusa wojen epoki przemysłowej por.: M. van Creveld: The Transformation of War. Free Press 1991; R. Smith: The Utility of Force. The Art of
War in the Modern World. New York 2007; R. Kuźniar: Polityka i siła…, s. 305–310.
47 G. Wiśniewski: Polskie doświadczenia z członkowstwa w NATO 15 lat po utworzeniu NACC (Północnoatlantyckiej Rady Współpracy). „Krakowskie Studia Międzynarodowe”
2006 nr 2.
48 A. Karkoszka: Gra cywilno-wojskowa. „Polska Zbrojna” 2009 nr 36, s. 6–11.
In the 21st century, logistics became important and took place of quartermaster, technical and
gen. bryg. w st. spocz. dr
transport support. The logistics’ share in the GWP and in the military is increasing.
WŁODZIMIERZ ZIELIŃSKI The state’s economy is closely correlated with its security. The establishment of economic defense
absolwent Wyższej Szkoły and security basis needs to be perceived from the point of view of a state and alliances. In both
Oficerskiej Wojsk
cases, however, a domestic economic and defense potential is essential.
Zmechanizowanych
we Wrocławiu. Przeszedł
G
wszystkie stanowiska służbo-
we od dowódcy plutonu dy przygotowywałem i segregowa- także przebudować organizację wojsk, aby
do dywizji. W latach 1987– łem materiały pod kątem przydat- stała się ona kompatybilna ze strukturami
–1990 był dowódcą pułku ności do opracowania tematu, spoj- NATO oraz Unii Europejskiej. Pociągnęło
zmechanizowanego, w latach rzałem także do Leksykonu wiedzy wojsko- to za sobą likwidację pionu kwatermistrzow-
1994–1996 dowódcą
Samodzielnej Brygady wej, opublikowanego przez Wydawnictwo sko-technicznego, rozpoczęto organizację
Pancernej, następnie, MON w 1979 roku. Oczywiście, w tamtych struktur logistycznych.
w latach 1997–2002 czasach nikt nie mógł przewidzieć, że trzy- Przed zasadniczą przebudową piony kwa-
dowódcą dywizji. Służbę dzieści lat później pojęcia definiujące oraz termistrzowski i techniczny, transportowy,
wojskową pełnił w jedenastu organizacja i działanie służb zabezpieczają- infrastruktury oraz medyczny dysponowały
garnizonach; ukończył ją na
stanowisku szefa wojewódz-
cych wojsko całkowicie się zmienią. Wówczas w skali wojska ogromnym potencjałem,
kiego sztabu wojskowego. w naszej armii funkcjonowały służby kwa- który stanowił w 1989 roku na szczeblu ope-
termistrzowskie i techniczne. W czasie po- racyjnym 28 procent ówczesnego stanu sił
koju na ich czele stali kwatermistrz i szef zbrojnych. Na pion stacjonarny składało się
służb technicznych – od szczebla samodziel- 1090 jednostek, w których było 145 tysięcy
nego batalionu – pułku w randze zastępców stanowisk. Do końca lat dziewięćdziesiątych
dowódcy. Na czas „W” kierowanie tyłami rozformowano 980 z nich, zlikwidowano
przejmował kwatermistrz, on też dowodził 115 tysięcy etatów. Udział logistyki w sta-
na tyłowym stanowisku dowodzenia (TSD) nie sił zbrojnych zmniejszył się do 12 pro-
(KSD ). Według Leksykonu…, logistyka nie cent, a liczbę instytucji zajmujących się tą
ma właściwego odpowiednika w polskiej ter- problematyką w Ministerstwie Obrony
minologii wojskowej; ze względu na istotę Narodowej zredukowano o około 60 procent,
i treść najbliższe temu terminowi są: ekono- mimo podziału wcześniejszych struktur za-
mika wojskowa i gospodarka wojskowa. rządzania na część cywilną i wojskową1.
Logistyce zaczęto nadawać taką strukturę
Logistyka w armii i państwie i formę, aby mogła sprostać zadaniom wy-
Po zmianach ustrojowych w państwie nikającym z jej definicji. Pojęcie logistyka
w 1989 roku zaczęła się transformacja wraz ze zmianami w armii, ale przede
gospodarki, która trwa do dzisiaj. Należało wszystkim w związku ze stopniową i postę-
1 J. Bielecki: Nowy model dla logistyki. „Polska Zbrojna” 1999 nr 15, s. 16–17.
EKONOMICZNE PODSTAWY
KONSUMPCJI I ROZWOJU
A B C
EKONOMICZNE PODSTAWY
BEZPIECZEŃSTWA
D/N D/N
A B C
SOJUSZ OBRONNY
D/N
SOJUSZ OBRONNY
GPO
STREFA REGULACJI
STREFA REALNA
D/N D/N K/P
A B C
SOJUSZ GOSPODARCZY
K/P D/N
SOJUSZ GOSPODARCZY
GPB
A B C
K/P K/P D/N
GPK/R
Wyjaśnienia: GPB – gospodarcze podstawy bezpieczeństwa; GPO – gospodarcze podstawy obronności; GPK/R – gospodarcze podstawy konsumpcji
i rozwoju; K/P – kreatywny/przydatny; D/N – destruktywny/nieprzydatny.
Źródło: Gospodarcze podstawy bezpieczeństwa państwa wobec wyzwań rozwojowych świata na początku XXI wieku, Część I - Identyfikacja gospodarczych podstaw
bezpieczeństwa państwa oraz wyzwań rozwojowych świata na początku XXI wieku. Red. B. Balcerowicz. Warszawa 2002, s. 49.
W
dwukrotnie w Zespole
Wsparcia CIMIC spółczesna rzeczywistość w wy- w najbliższej przyszłości mogą być jeszcze
w Afganistanie. miarze globalnym w coraz więk- bardziej intensywne. Jednym z głównych
szym stopniu jest kształtowana partnerów we współpracy z organizacjami
nie tylko przez poszczególne państwa oraz tego typu mogą się okazać siły wojskowe.
ich sformalizowane i zintegrowane ponad- Dla strony wojskowej nowe zagrożenia
państwowe oraz ponadnarodowe sojusze militarne oraz aktywność związana z reago-
i ugrupowania. Na znaczeniu, szczególnie waniem na coraz częstsze kryzysy o charak-
w ostatnich latach, zyskują organizacje mię- terze niemilitarnym (między innymi klęski
dzynarodowe oraz pozarządowe. Bywa, że żywiołowe oraz katastrofy naturalne) są
są one wskazywane jako jedne z ważniej- w pierwszej dekadzie obecnego stulecia
szych struktur wpływających na nowy, cha- bodźcem do budowania relacji ze środowi-
rakterystyczny dla XXI wieku, planetarny skiem cywilnym. Nawiązanie oraz utrzyma-
ład instytucjonalny1. Dziedzinami, w któ- nie kontaktów z przedstawicielami środowi-
rych szczególnie jest widoczna aktywność ska cywilnego w rejonie prowadzenia
wymienionych podmiotów są: ochrona operacji może się okazać jednym z wyzwań
zdrowia i środowiska naturalnego, ochrona decydujących o powodzeniu podejmowa-
praw człowieka, edukacja, oświata, szeroko nych działań.
rozumiana pomoc humanitarna, kultura. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych
Wzajemne relacje oraz kontakty struktur ubiegłego stulecia zaczęto dostrzegać
państwowych, takich jak, na przykład, rząd, i doceniać znaczenie właściwie organizowa-
siły porządkowe i bezpieczeństwa, władza nej i prowadzonej współpracy cywilno-
na szczeblu lokalnym, z organizacjami mię- -wojskowej (Civil-Military Cooperation –
dzynarodowymi oraz pozarządowymi są co- CIMIC). W Polsce podstawowym dokumen-
raz częstsze i wszystko wskazuje na to, że tem dotyczącym tej kwestii jest Doktryna
2 Doktryna współpracy cywilno-wojskowej Sił Zbrojnych RP. DD/9 MON, SGWP, Szkol. 805/2004. Warszawa 2004.
3 Ibidem, s. 8.
4 Civil-Military Cooperation Tactics, Techniques and Procedures. Canadian Land Force Information Operations 2005, s. 61.
Zapobieganie konfliktom
Jeśli chodzi o wsparcie organizacji mię-
Wymuszanie pokoju
Utrzymanie pokoju
Operacje wojenne
Tworzenie pokoju
Budowanie pokoju
dzynarodowych i pozarządowych przez si-
ły wojskowe, najbardziej pożądane przez
stronę cywilną są wszelkie działania zwią-
zane z bezpieczeństwem oraz wsparciem
logistycznym11. Szczególnie istotne dla
organizacji będzie zapewnienie bezpie- Na podstawie badań własnych.
czeństwa ich pracowników oraz ludności
cywilnej znajdującej się w rejonie dotknię- Rys. Zaangażowanie sił wojskowych i organizacji
tym kryzysem. Ważny jest dostęp do humanitarnych w zależności od rodzaju działań
elementów wojskowej infrastruktury operacyjnych
transportowej i przeładunkowej, między
innymi lotnisk, portów, magazynów. Orga- narodowych i pozarządowych. Jeden z ce-
nizacje liczą też na wsparcie transpor- lów misji EUFOR, jakim była poprawa
towe (transport lądowy, morski oraz lotni- bezpieczeństwa, został osiągnięty bez
czy), techniczne, szkoleniowe, medyczne, rozstrzygnięć siłowych. W dużej mierze
inżynieryjne przy rozbudowie infrastruk- środkiem wystarczającym do osiągnięcia za-
tury oraz na pomoc w lokalizacji i neutra- kładanego celu była sama obecność sił
lizacji zagrożenia związanego z polami wojskowych oraz duża aktywność patrolo-
minowymi. wa – element odstraszania i demonstracji
Organizacje międzynarodowe i pozarzą- oraz posiadania ewidentnej przewagi
dowe stosunkowo często muszą polegać na w sprzęcie (między innymi transportery
ochronie wojskowej, która jest skierowana opancerzone, śmigłowce), jak również w wy-
przeciwko grupom militarnym i ugrupowa- szkoleniu. Wszystko to przyczyniło się do
niom zbrojnym, o charakterze kryminalnym, poprawy środowiska działania organizacji
obecnym w rejonie operacyjnym. Zapew- humanitarnych we wschodnim Czadzie oraz
nienie ochrony i bezpieczeństwa może być Republice Środkowoafrykańskiej.
kluczowe dla właściwego wykonania stoją- Organizacje międzynarodowe oraz poza-
cych przed nimi zadań. Przykładem może tu rządowe, których działanie jest oparte na
być operacja EUFOR w Czadzie i Republice wspomnianych fundamentalnych zasadach,
Środkowoafrykańskiej. Jednym z jej zasad- z których jedną jest neutralność, niechętnie
niczych celów było stworzenie bezpieczne- korzystają ze wsparcia wojska. Wszelkie
go środowiska działania dla organizacji tego typu rozwiązania są z reguły traktowa-
humanitarnych, które zapewniają funkcjo- ne jako posunięcie ostateczne.
11 K. E. Bonn, A. E. Baker: Guide to Military Operations other than War. Tactics, Techniques and Procedures for Stability and Support. Domestic and International. Mechanicsburg
2000, s. 27.
12 http://www.sgwp.wp.mil.pl/plik/File/misja_PKW_Czad.doc. Misja Wojska Polskiego w Republice Czadu i Republice Środkowoafrykańskiej. Materiał prasowy MON.
5.10.2009.
danym terenie, takie jak: żywność, woda, oraz poczucie bezpieczeństwa, ochronę medyczną, system sanitarny.
16 Civil-Military Guidelines…, s. 17.
The development of modern information and communication technologies facilitates our life, but
they also can be a threat. Network of information – and Internet is such a network – becomes the
dr theatre for terrorist actions. For terrorist organizations, and individual terrorists and criminals
ELŻBIETA POSŁUSZNA Internet is a tool they use to harass state and economy institutions, etc. One of the ways to prevent
adiunkt w Zakładzie Filozofii it could be the pre factum actions, still very difficult to perform.
Wydziału Nauk
Humanistycznych Szkoły
Głównej Gospodarstwa
Wiejskiego w Warszawie.
Absolwentka filologii polskiej
N
oraz filozofii na Uniwersytecie ienawiść, która się rodzi na gruncie bowiem układ sił w sferze bezpieczeństwa
Łódzkim; tytuł doktora nauk konfliktów systemów wartości i mo- ładu społecznego.
humanistycznych w zakresie
filozofii uzyskała w Instytucie cą sprzężenia zwrotnego rozwija je, Trudno jest przecenić znaczenie rewolucji
Filozofii i Socjologii Polskiej nie zmieniła się od wieków. Nasz niechętny informacyjnej. Za sprawą zaawansowanych
Akademii Nauk. do niej stosunek – po hekatombach totalita- systemów informatycznych i komunikacyj-
ryzmów dwudziestowiecznych – umocnił się nych dokonało się usprawnienie znacznej
gwałtownie i rozwinął na niespotykaną części ludzkiej aktywności, co z kolei wpły-
wcześniej skalę. Nic naprawdę istotnego nie nęło na wiele sfer naszego życia. Ale, jak
zmieniło się w podejściu do problemu prze- słusznie zauważyli John Arquilla
ciwdziałania jej. Wciąż, paradoksalnie, i David Ronfeldt, nowe technologie mają
reagujemy na nią niejako post factum – głów- własność transformacyjną1, która prowadzi
nie post factum, choć nie od dziś wiemy, że do odrzucenia starych sposobów myślenia
to za mało, by zmienić cokolwiek w tej, trze- i działania na rzecz nowych, takich, które
ba przyznać wielce skomplikowanej, nie- ułatwiają dotarcie do rozmaitych, często
łatwo poddającej się jakimkolwiek oddzia- wcześniej nieosiągalnych celów.
ływaniom, trudnej do ogarnięcia materii. Ale Rewolucja informacyjna (w szczegól-
zmiana wydaje się nieuchronna, a wymusza ności zaś rozwój Internetu) spowodowała
dr ją to, co nie do poznania zmieniło w końcu ogromne zmiany w sposobie funkcjonowa-
JACEK POSŁUSZNY ubiegłego wieku i wciąż intensywnie prze- nia wielu instytucji. Być może najważniej-
adiunkt w Instytucie Filozofii
mienia fundamenty komunikacji społecznej szą z nich jest odchodzenie od tradycyjnych
i Socjologii Wydziału w kręgu cywilizacji zachodniej. Przełom in- hierarchicznych i centralnie zarządzanych
Stosowanych Nauk formacyjno-komunikacyjny ery sieci – oto struktur organizacyjnych ku strukturom
Społecznych Akademii wehikuł zmian, koło napędowe, jak się nam luźniejszym, jak najbardziej zdecentralizo-
Pedagogiki Specjalnej wydaje, rozwoju nowego podejścia do pro- wanym, często wręcz horyzontalnym – bez
im. Marii Grzegorzewskiej blemów bezpieczeństwa w XXI wieku. wyraźnego kierownictwa czy ośrodków
w Warszawie. Ukończył studia
filozoficzne na Uniwersytecie Podejścia, w którym nie będzie się już kontroli. Tego rodzaju zjawisko dotyczy
im. Adama Mickiewicza uciekać, nie zdoła się uciec, od przeciw- także (może nawet w większym stopniu)
w Poznaniu. Tytuł doktora działania sensu stricto, przeciwdziałania pre struktur niejawnych, takich jak organizacje
nauk humanistycznych factum. W erze sieci o przeciwdziałaniu terrorystyczne. Jak przewidują analitycy
w zakresie filozofii uzyskał rozwojowi nienawiści zawsze trzeba będzie Rand Corporation – John Arquilla, David
w Instytucie Filozofii
i Socjologii Polskiej już myśleć zanim się ona pojawi, jak naj- Ronfeldt i Michele Zanini, Terroryści
Akademii Nauk. wcześniej i jak najszerzej. Nowy przeciwnik będą odchodzić od hierarchicznych modeli
– sieci nienawiści – drastycznie zmienia ku sieciowym modelom ery informacyjnej.
1 J. Arquilla, D. Ronfeldt: Cyberwar is Coming. W: In Athena’s Camp: Preparing for Conflict in the Information Age. Santa Monica 1997, s. 26.
2 J. Arquilla, D. Ronfeldt, M. Zanini: Networks, Netwar, and Information-Age Terrorism. W: I. O. Lesser et al.: Countering the New Terrorism. Santa Monica 1999, s. 41.
3 M. Whine: Cyberspace: A New Medium for Communication, Command, and Control by Extremists. “Studies in Conflict & Terrorism” 1999 no. 22, s. 231–232.
4 Por.: J. Arquilla, D. Ronfeldt: The Advent of Netwar (Revisted). W: Networks and Netwars: The Future of Terror, Crime, and Militancy. Ed. J. Arquilla, D. Ronfeldt. Santa Monica
2001.
5 Por.: J. Arquilla, D. Ronfeldt: The Advent of Netwar: Analytic Background. “Studies in Conflict & Terrorism” 1999 no. 22.
7 Tytuł Wielkiego Smoka (Grand Dragon) był nadawany przywódcom Ku Klux Klanu, którzy kierowali organizacją, zarówno na poziomie lokalnym, jak i stanowym.
8 L. R. Beam: Leaderless Resistance. “The Seditionist” 1992 no. 12, s. 3.
9 Bliższe omówienie ich poglądów można znaleźć m.in. u Jeffrey’a Kaplana: Leaderless Resistance. „Terrorism and Political Violence”, Autumn 1997, vol. 9, no. 3, s. 80–95.
Fot. Zamach w Oklahoma City 19 kwietnia 1995 roku przyczynił się do zmiany myślenia o działalności
„samotnych wilków” (fot. NASA)
Williama Pierce’a Hunter. Została w niej nemu. Pojawiały się także wątpliwości, czy
opisana samotna „walka” weterana wojny ataki indywidualne mogą być w ogóle zali-
w Wietnamie Oskara Yeagera, który mordo- czane do terroryzmu. Wątpliwości te wyko-
wał kolorowych i Żydów w imię przy- rzystał nawet gorący przeciwnik aborcji –
wrócenia w Ameryce segregacji rasowej10. prezydent USA Ronald Reagan. Uznał on
Taka działalność, zdaniem Pierce’a, jest cał- w 1983 roku, że ataki na kliniki aborcyjne
kiem bezpieczna, ponieważ policja nie jest nie powinny być klasyfikowane jako akty
w stanie infiltrować umysłu. terroru, ponieważ nie są dokonywane przez
Za modelowy przykład strategii „samot- grupy zorganizowane.
nych wilków” uchodzi działalność terrory- Zamach w Oklahoma City – przeprowa-
styczna Erica Rudolfa, który się wsławił, dzony przez dwie osoby – oraz wzrastająca
między innymi, dwoma atakami bombowy- liczba ataków na instytucje publiczne, doko-
mi na kliniki aborcyjne (podczas jednego nywanych przez pojedyncze osoby, znaczą-
z nich w styczniu 1998 r. został zabity poli- co zmieniły ten sposób myślenia. W 2003
cjant Robert Sanderson), podłożeniem roku amerykańskie Federalne Biuro Śledcze
bomby podczas olimpiady w Atlancie
w 1996 roku (dwie osoby zabite i sto jede- „Samotne wilki” nie do końca, oczywiście, są samotne. Działają w samotności,
naście rannych) oraz atakiem na klub gejow- kiedy jest ona wskazana, ale odnajdują się też świetnie w wielkich grupach
ski (podczas którego zostało rannych pięć w rolach bohaterów, inspiratorów, przywódców duchowych.
osób). Rudolf, podobnie jak słynny
Unabomber – Theodore Kaczynski – przez
wiele lat skutecznie się wymykał organom (FBI) przyznało, że samotni ekstremiści mo-
ścigania. Dopiero w 2003 roku, podczas gą stanowić w najbliższych latach poważne
rutynowej kontroli, wpadł w ręce policji. zagrożenie dla państwa11. W 2007 roku dy-
Analitycy policyjni do połowy lat dzie- rektor FBI Robert S. Mueller potwierdził
więćdziesiątych ubiegłego wieku nie trakto- te prognozy. Powiedział, że: Zagrożenie ze
wali terroryzmu „samotnych wilków” zbyt strony krajowych terrorystów czy ekstremi-
poważnie. Mylnie uważali, że jedynie stów, działających razem z innymi podobnie
zorganizowane grupy bojowników mogą myślącymi indywiduami lub też jako samot-
znacząco zagrozić bezpieczeństwu publicz- ne wilki, stało się jednym z najpoważniej-
10 Pierwowzorem postaci Yeagera był Joseph Paul Franklin – seryjny morderca, podejrzewany o zamordowanie w latach 1976–1980 na tle obyczajowym i rasowym około
dwudziestu osób.
11 http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F0CE1DC113DF930A15751C0A9659C8B63. D. Jonston, J. Risen: Lone Terrorists May Strike in the U.S. Agencies
12 http://www.fbi.gov/congress/congress07/mueller091007.htm. R. S. Mueller: Statement Before the Senate Commitee On Homeland Security and Governmental Affairs,
10.09.2007. 23.01.2009.
13 Przykłady można znaleźć na licznych stronach internetowych radykałów ekologicznych lub też w publikacjach, np.: L. J. Pickering: The Earth Liberation Front 1997–2002.
Portland 2007. Nie przypadkiem są skrupulatnie odnotowywane – od najsłynniejszych, jak wielki ekotaż w Vail (patrz: D. Glick: Powder Burn. Arson, Money, and Mystery on
Vail Mountain, New York 2003) po całkiem drobne, niektórym mogłoby się wydawać, że niewarte uwagi.
14 Por: M. Castells: Siła tożsamości. Warszawa 2008.
15 Por.: J. Douglas, M. Olshaker: Unabomber. On the Trail of America’s Most Wanted Serial Killer. New York, London 1996; A. Chase: Harvard and the Unabomber. The
Education of an American Terrorist. New York, London 2003.
16 Por.: T. Kaczynski (Unabomber): Społeczeństwo przemysłowe i jego przyszłość. Manifest Wojownika. Mielec 2003.
Radioactive means could serve as weapons, but in terrorists’ hands they are particularly lethal.
płk dr Today the radioactive materials are widely used in industry. Although they are not easily
JAROSŁAW SOLARZ accessible, unauthorized persons may somehow get access to it. The possibility to use radiological
kierownik Zakładu Obrony weapon is limited due to its specificity, however it may be lethal when used, for example, during
przed Bronią Masowego mass events.
Rażenia w Centrum Szkolenia
OPBMR SZRP Akademii
Obrony Narodowej. Autor
kilkunastu publikacji
książkowych oraz wielu
K
artykułów o tematyce
związanej z ochroną przed ażde społeczeństwo, niezależnie od go skażenia terenu. Inne czynniki rażenia
skażeniami. Specjalizuje się stopnia swego rozwoju, jest narażo- broni jądrowej w tym wypadku nie wystę-
w problematyce prognozowa- ne na wiele zagrożeń, wystąpienie pują, przez co skala zniszczeń i porażeń
nia skażeń oraz oceny problemów i komplikacji, które w mniej- jest nieporównywalna i jako taka nie sta-
zagrożeń generowanych
przez środki masowego
szym lub większym stopniu wpływają na nowi dużego zagrożenia. Mimo to nie
rażenia. sposób jego funkcjonowania. Wśród nich można wykluczyć, iż w warunkach eska-
istotną rolę odgrywa polityczna, militarna, lacji działań terrorystycznych broń radio-
kulturalna i ekonomiczna asymetria, spra- logiczna może stanowić problem, zwłasz-
wiająca, że aby osiągnąć cele, zaczyna się cza w obliczu słabej znajomości istoty jej
korzystać także ze sposobów niedozwolo- oddziaływania oraz powszechnego strachu
nych. Szczególnie groźne są metody terro- przed promieniowaniem.
rystyczne, które już z założenia mają być Celem artykułu jest analiza możliwości
nieobliczalne, zaskakujące, czasami szalo- użycia broni radiologicznej w kontekście
ne i zawsze niebezpieczne. Ochrona przed ochrony imprez masowych. Przedstawiono
zagrożeniami tego typu jest niezwykle trud- w nim najbardziej prawdopodobne metody
na, zwłaszcza iż przeciwnik coraz chętniej wykorzystania broni radiologicznej, określo-
sięga do arsenału środków masowego raże- no skalę i prawdopodobieństwo ewentual-
nia. Ocenia się, iż użycie klasycznych skład- nych zagrożeń. Aby dokonać tego rodzaju
ników broni masowego rażenia1 przez oceny, poszukiwano odpowiedzi na następu-
terrorystów, choć zawsze możliwe, jest ma- jące pytania: czy broń radiologiczna może
ło prawdopodobne, dlatego warto zwrócić być realnym narzędziem zamachów terrory-
uwagę na broń radiologiczną2, która stano- stycznych? Co może być potencjalnym
wi stosunkowo nową kategorię. celem ataku radiologicznego? Jakie są
Podobieństwo broni radiologicznej do najbardziej prawdopodobne sposoby wyko-
broni jądrowej polega jedynie na wykorzy- nania ataku radiologicznego?
staniu substancji promieniotwórczych, Postawione pytania wskazują, iż problem
które ze względu na swoje właściwości terrorystycznego użycia broni radiologicz-
mogą doprowadzić do promieniotwórcze- nej może być bardzo realny, niezależnie od
1 Jako klasyczne autor traktuje broń jądrową, chemiczną oraz biologiczną. Szersze rozważania nad możliwością użycia środków tego typu przedstawiono w J. Solarz: Obrona
przed środkami masowego rażenia w warunkach zagrożenia terrorystycznego. Warszawa 2006.
2 Broń radiologiczna to broń przeznaczona do rozprzestrzeniania substancji promieniotwórczych do środowiska poprzez wykorzystanie urządzeń wybuchowych lub wyposażenia
innego typu. Obrona przed bronią masowego rażenia w operacjach połączonych. DD/3.8. Ministerstwo Obrony Narodowej. Sztab Generalny WP. Warszawa 2004, s. 12.
6 Trzeba wziąć pod uwagę czas przygotowania „bomby”, czas transportu oraz realny czas oddziaływania po użyciu.
Źródło: Ch. D. Ferguson, T. Kazi, J. Perera: Commercial Radioactive Sources: Surveing the Security Risks. Monterey 2003, s. 16.
W żadnej innej sytuacji nie stanowią zagroże- we porażenie skóry. Z kolei radionuklidy
nia. Stosunek A/D waha się od 0,01 do 1. emitujące tylko cząstki alfa, na przykład
Kategoria 5 – materiały nieszkodliwe, nie ameryk-241, kaliforn-252 oraz pluton-238,
stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi. stanowią realną groźbę, ale tylko po przedo-
Wielkość A/D poniżej 0,01. staniu się do wnętrza organizmu poprzez in-
W przedstawionej klasyfikacji, w aspek- halację lub drogi pokarmowe. Jednak w du-
cie wymienionych radionuklidów „specjal- żych skupiskach ludzkich, na przykład pod-
nej troski”, można zauważyć, iż wszystkie czas imprez masowych, rozpylenie takich
znajdują się w trzech pierwszych katego- substancji w powietrzu będzie stanowić
riach, czyli tych, które zawierają źródła bardzo realne zagrożenie.
promieniowania, stanowiące istotne zagro- Inne materiały promieniotwórcze, na przy-
żenie dla zdrowia i życia ludzi. Są to odpo- kład zużyte paliwo jądrowe, do celów terro-
WYJAŚNIENIE NR 2
wiednio: kategoria 1 – Sr-90, Pu-238, rystycznych się nie nadają. Zawierają
Aktywność substancji
Co-60, Cs-137; kategoria 2 – Ir-192 oraz bowiem składniki, które mogą służyć do pro-
to wartość bezpośrednio kategoria 3 – Am-241, Cf-252. dukcji ładunków jądrowych, co powoduje,
związana z czasem że znajdują się pod szczególnie ścisłym
półrozpadu. Oznacza liczbę Promieniowane, czyli to, nadzorem. Ponadto ich ogromna aktywność
przemian promieniotwórczych co może być groźne nakłada na potencjalnego właściciela nie-
w jednostce czasu. Jednostką
układu SI jest Becquerel, czyli Równie istotnym czynnikiem, który mo- zwykle duże wymagania związane z ochro-
jedna przemiana na sekundę. że mieć znaczenie przy wyborze materiału ną przed promieniowaniem, polegające na
promieniotwórczego do wykonania ataku, zastosowaniu skomplikowanych środków
jest rodzaj emitowanego promieniowania. bezpieczeństwa, które w zasadzie wyklucza-
Jak wiadomo, przemiany promieniotwórcze ją możliwość ukrycia substancji promienio-
mogą skutkować emisją cząstek alfa, beta, twórczej, jej transportu i ostatecznego wy-
neutronów oraz kwantów gamma lub pro- korzystania przez terrorystów.
mieniowania rentgenowskiego. Ich charak-
terystykę przedstawiono w tabeli 4. Sposoby użycia broni
Skuteczny zasięg każdego promieniowa- radiologicznej
nia może istotnie wpływać na zakres i inten- Zakłada się, że celem ataku terrorystycz-
sywność destrukcyjnego oddziaływania na nego będą obiekty o dużym znaczeniu eko-
ludzi. Największy zasięg ma promieniowa- nomicznym, politycznym lub militarnym,
nie gamma i neutronowe, toteż przy napro- a często także i religijnym. Taki podział
mienieniu zewnętrznym realne zagrożenie obiektów ataku wynika głównie z ich
mogą stanowić tylko te rodzaje promienio- ogromnej roli, jaką odgrywają w codzien-
wania. Wśród potencjalnych materiałów ter- nym funkcjonowaniu każdego państwa czy
rorystycznego zastosowania emiterami wy- danej społeczności. Chodzi więc o to, aby
soko przenikliwego promieniowania gamma uderzać w obiekty kluczowe, których
są radioizotopy cezu-137, kobaltu-60 oraz porażenie spowoduje maksymalne możli-
irydu-192. Dodatkowo są także emiterami we skutki, przekładające się na bezradność
cząstek beta, podobnie jak stront Sr-90, co władz, powszechne oburzenie i totalny
może powodować tak zwane beta-kontakto- chaos. W tej układance bardzo ważnym
9 J. Solarz: Broń jądrowa i radiologiczna, czyli o czym marzą terroryści. „Zeszyty Naukowe” AON 2007 nr 1.
10 E. Eraker: Cleanup after a radiological attack: U.S. prepares guidance. “The Nonproliferation Review” 2004 no. 3, s. 168–170.
ności takiego ataku jest jednak odpowiedni możliwość wywierania silnej presji na spo-
stopień rozdrobnienia materiału promienio- łeczeństwo. Taki efekt psychologiczny to
twórczego, na tyle duży, aby środek mógł się pochodna powszechnej nieznajomości
swobodnie rozprzestrzeniać w powietrzu na istoty oddziaływania promieniowania
duże odległości. jonizującego na ludzi oraz braku skutecz-
Wymienione sposoby ataku radiologicz- nych metod ochrony. W tym kontekście
nego nie wyczerpują wszystkich możliwo- wszelkie imprezy o charakterze masowym
ści. Istnieje wiele innych, mniej „popular- będą stały w pierwszym szeregu opłacal-
nych” metod użycia środków promienio- nych celów ataków radiologicznych. Duże
twórczych, które przy odrobinie inwencji skupiska ludzkie, organizowane doraźnie,
mogą doprowadzić do całkiem poważnych w warunkach znacznych ograniczeń cza-
skutków. sowych i proceduralnych (np. ochronnych)
Trudno się oprzeć refleksji, że broń staną się wymarzoną okazją do ataku.
radiologiczna – w odróżnieniu od broni ją- Ataku, który najprawdopodobniej zos-
drowej – stanowi zdecydowanie mniejsze tanie wykonany za pomocą improwizo-
zagrożenie, wynikające z ograniczonej wanych urządzeń wybuchowych ze środ-
możliwości powodowania zniszczeń i po- kiem promieniotwórczym lub mobilnych
rażeń. Mimo to jej „przydatność” do i stacjonarnych urządzeń dyspersyjnych
wykonywania zamachów terrorystycznych wypełnionych materiałem radioaktyw-
jest oceniana bardzo wysoko, co jest na- nym.
stępstwem znacznego rozpowszechnie- Coraz większa groźba proliferacji środ-
nia materiałów promieniotwórczych oraz ków masowego rażenia oraz bardzo słabe
niepohamowanego dążenia terrorystów przygotowanie społeczeństwa w tej dziedzi-
do siania terroru. Tym bardziej że do kon- nie wymuszają podjęcie kompleksowych,
strukcji takiej broni nie jest potrzebna bardziej zdecydowanych kroków mających
duża wiedza, a kwestie techniczne nie są na celu ochronę przed bronią radiologiczną.
zbyt skomplikowane. Wskazują także na konieczność ciągłego
Dodatkowym atutem, ewentualnego uży- doskonalenia dotychczasowych procedur
cia substancji promieniotwórczych, jest walki z terroryzmem. g
płk prof. nadzw. dr hab. In the Polish military the operational groups (OGs) used to be formed in the interwar period on the
ANDRZEJ POLAK fronts and in the armies. They were considered the smallest groups of the highest level which
profesor nadzwyczajny conduct their independent combat actions. The OG’s structure was diverse and covered tactical units,
w Zakładzie Operacji infantry and cavalry troops, with support by additional all-arms troops.
Połączonych Akademii During WWII, there were several operational groups formed. The reality proved that it had been
Obrony Narodowej. Autor a good decision. However, among the negatives thgere was lack of specialist troops responsible for
wielu publikacji dotyczących communications, logistics, etc. complementary to those groups.
sztuki wojennej oraz teorii
operacji. Uczestnik
O
i współorganizator rganizowanie grup operacyjnych ma samodzielnymi związkami opera-
seminariów oraz konferencji
podejmujących zagadnienia (GO), jako związków niesamo- cyjnymi.
sztuki wojennej, w tym sztuki dzielnych, było charakterystyczne
operacyjnej. Absolwent dla polskiej sztuki wojennej okresu mię- Tworzenie grup operacyjnych
Wyższej Szkoły Oficerskiej dzywojennego. Odpowiednikiem grup Pierwsze grupy operacyjne organizo-
Wojsk Zmechanizowanych operacyjnych w innych ówczesnych wano podczas działań wojennych w latach
we Wrocławiu, Akademii
Obrony Narodowej
armiach europejskich były korpusy. 1919–1921, zwykle w strukturze frontów lub
w Warszawie oraz Akademii Należało je organizować – był to warunek armii, ale zdarzały się również grupy podle-
Pomorskiej w Słupsku. podstawowy – na potrzeby określonej gające bezpośrednio naczelnemu wodzowi.
operacji. To znaczy, że przyszłe zadanie Każdy, kto prześledzi dokładnie działania
stanowiło o wielkości i składzie takiego wojenne strony polskiej w latach 1919–1921,
związku operacyjnego. Tworzenie grup zauważy, że grupy różnego rodzaju i prze-
operacyjnych uzasadniano zwykle znaczenia organizowano dosyć powszech-
koniecznością odosobnionego działania nie. Nie da się jednak jednoznacznie odpo-
siłami mniejszymi od armii, zawsze tam, wiedzieć na pytanie, co decydowało o tym,
gdzie pojedyncze związki taktyczne (wiel- że grupę określano jako operacyjną albo tak-
kie jednostki) nie wystarczały do jego tyczną? Na pewno nie ich wielkość ani tym
wykonania. W zależności od sytuacji bardziej miejsce w ugrupowaniu (strategicz-
w ich strukturze mogły się znaleźć: 2–3 nym czy operacyjnym). W jakimś stopniu
związki taktyczne (piechoty i kawalerii) czynnikiem wyróżniającym mógł być cel
oraz oddziały innych rodzajów broni prowadzonych działań i wynikające z niego
(wojsk). Przewidywano również, że na zadania, ale nie zawsze.
większych teatrach działań wojennych Trudno też jednoznacznie założyć, że gru-
mogły powstać (na skutek skupiania wy- py operacyjne traktowano jako najmniejsze
siłków na kierunkach rozstrzygających) ze związków operacyjnych. Nie spełniały
znaczne luki operacyjne, które wymagały przecież większości warunków koniecznych
osłony małymi siłami działającymi w sze- do prowadzenia działań na samodzielnym
rokim pasie. W tych warunkach grupa kierunku. Brakowało im nie tylko sił i środ-
operacyjna mogła odgrywać rolę swoiste- ków, ale z reguły nie miały też stałych do-
go łącznika operacyjnego1 pomiędzy dwo- wództw i sztabów. Dlatego nie może dziwić
1 S. Mossor: Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny. Warszawa 1986, s. 577. Przy takim zadaniu grupa operacyjna powinna samodzielnie prowadzić obronę
obszaru o szerokości 80–100 km.
2 M. Klimecki: Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919. Warszawa 2000, s. 179, 192; L. Wyszczelski: Niewypowiedziana wojna. Polsko-rosyjskie
działania militarne w 1919 roku. Toruń 2005, s. 159–160; M. Cieplewicz et al.: Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939. Warszawa 1990, s. 346; B. Polak:
Front przeciwniemiecki 1919. Wybór dokumentów wojskowych. Koszalin 1990, s. 141; B. Polak: Wojsko Wielkopolskie 1918–1920. Koszalin 1990, s. 217.
3 Bitwa lwowska1920. Dokumenty operacyjne. Część I (25 VII–5 VIII). Red. M. Tarczyński. Warszawa 2002, s. 145–218.
4 Bitwa lwowska1920. Dokumenty operacyjne. Część II (6 VIII–18 X). Red. M. Tarczyński. Warszawa 2002, s. 11; Bitwa warszawska 1920. Dokumenty operacyjne. Część II
(17–28 VIII). Red. M. Tarczyński. Warszawa 1996, s. 318–319, 564, 568, 726–727, 740, 766.
5 Bitwa warszawska. Dokumenty operacyjne. Część I (13–17 VIII). Red. M. Tarczyński. Warszawa 2002, s. 197, 207, 354–355, 453, 466; Bitwa warszawska 1920.
Część II…, s. 202, 209, 653; Bitwa lwowska 1920. Część I…, s. 154, 218, 618–619.
6 A. Polak: Związki operacyjne w polskiej sztuce wojennej. Warszawa 2007, s. 217–218.
10 Bitwa warszawska 1920. Część II…, s. 653; Bitwa niemeńska 1920. Dokumenty operacyjne. Część I (29 VIII–19 IX). Red. M. Tarczyński. Warszawa 1998, s. 73; Bitwa
niemeńska 1920. Część II…, s. 200. Początkowo gen. Jędrzejewski dowodził grupą operacyjną w składzie 1 Armii (cztery dywizje piechoty), następnie grupą operacyjną w 3
Armii (dwie dywizje piechoty), i wreszcie w 6 Armii (dwie dywizje piechoty i brygada jazdy).
11 Bitwa warszawska1920. Część I…, s. 453; Bitwa warszawska 1920. Część II…, s. 212, 220, 224, 233, 329; Bitwa niemeńska 1920. Część I…, s. 477, 507. Gen. Osiński
najpierw dowodził grupą operacyjną w 5 Armii, następnie grupą pościgową Frontu Północnego, ponownie w 5 Armii, w 1 Armii i znowu w składzie Frontu Północnego. Podczas
operacji niemeńskiej dowodził grupą osłonową 2 Armii.
12 L. Wyszczelski: Niewypowiedziana wojna…, s. 154.
IX 1919 III 1920 VII 1920 VIII 1920 IX 1920 X 1920 X 1920
2 DPL 2 DPL 10 DP 10 DP 9 DP 13 DP 22 DO 22 DO
10 DP 6 DP 18 BP 11 DP 10 DP 1 DJ 1 DL-B 201 pp
FRONT 1 ARMIA
LITEWSKO-BIAŁORUSKI FRONT PŁN-WSCH 3 ARMIA NDWP
16 Z. Matuszak: Obrona operacyjna w wojskowości polskiej w latach 1918–1939. Piotrków Trybunalski 2004, s. 187.
17 L. Żeligowski: Wojna w roku 1920…, s. 65.
18 L. Wyszczelski: Operacja warszawska…, s. 317.
19 Bitwa niemeńska 1920. Część I…, s. 353.
20 L. Wyszczelski: Operacja niemeńska 1920 roku. Warszawa 2003, s. 436.
21 Bitwa niemeńska 1920. Część II…, s. 561.
22 M. Wrzosek: Wojny o granice Polski Odrodzonej 1918–1921. Warszawa 1992, s. 326.
23 P. Łossowski: Stosunki polsko-litewskie w latach 1918–1920. Warszawa 1966, s. 298.
31 Ibidem, s. 10.
32 CAW: sygn. I.340.1.310. Zagadnienia niesamodzielnych grup operacyjnych w ramach armii (referat komendanta Wyższej Szkoły Wojennej, z 23.02.1934 r.).
33 S. Mossor: Sztuka wojenna…, s. 576.
34 Podręcznik dla operacyjnej służby sztabów. Warszawa 1928, s. 56.
35 CAW: sygn. I.340.1.309. Propozycja przydziału artylerii dla grupy operacyjnej (materiały Wyższej Szkoły Wojennej).
36 CAW: sygn. I.340.1.330. Założenie do ćwiczenia aplikacyjnego w Centrum Wyszkolenia Saperów, dla oficerów sztabu baonów saperów (26.07.1935 r.). W ćwiczeniach
grupie operacyjnej (dwie dywizje piechoty i brygada kawalerii) przydzielono ze składu armii trzy kompanie saperów oraz pluton zmotoryzowany.
GRUPA OPERACYJNA
baon km
brygada kawalerii kompania łączności
dywizjon
baon czołgów
przeciwlotniczy
kompania kolarzy
37 Składy grup operacyjnych opracowano na podstawie materiałów CAW: sygn. I.302.4.1066. Sprawozdanie gen. Piskora z gry wojennej: GO gen. Skotnickiego; sygn.
I.302.4.1070. Sprawozdanie gen. Berbeckiego z gry wojennej: GO „Częstochowa”; sygn. I.303.3.805. Założenie do ćwiczenia korespondencyjnego WSWoj.; sygn. I.302.4.1076.
Rozkaz organizacyjny gen. Burhardt-Bukackiego do gry wojennej z dn. 10.03.1938 r.; sygn. I.302.4.1076. Uwagi gen. Piskora do ćwiczenia aplikacyjnego dla oficerów
sztabowych; sygn. I.302.4.1084. Założenie do gry wojennej gen. Rómmla, z 1938 r.; sygn. I.302.4.981. Założenie do ćwiczenia aplikacyjnego dla oficerów sztabowych CWA
z 17.01.1939 r.; sygn. I.340.1.330. Podróż operacyjna WSWoj. „Przemyśl” z 1939 r.; sygn. I.340.1.330. Podróż operacyjna WSWoj. „Pokucie” z 1939 r.
38 CAW: sygn. I.340.1.353. Wykłady Wyższej Szkoły Wojennej z operacyjnej służby sztabów.
39 CAW: sygn. I.302.4.1066. Akta GISZ. Sprawozdanie gen. Piskora z gry wojennej (13.03.1937 r.).
dowództw grup operacyjnych nigdy nie Andersa). Wiele z nich zorganizowano jesz-
zostały uwzględnione40. cze przed wybuchem wojny lub w pierw-
Pracą sztabu grupy operacyjnej miał kie- szych jej dniach. Były to grupy operacyjne
rować szef sztabu41. Przewidywano również pierwszorzutowych armii: „Pomorze” (gru-
etaty dowódców broni (saperów i łączności, py: „Czersk” i „Wschód”), „Poznań” (Grupa
artylerii42), którzy odpowiadali za prawid- Operacyjna „Koło”), „Łódź” (grupy:
łowe funkcjonowanie podległych oddziałów „Piotrków” i gen. Dindorfa-Ankowicza),
WYJAŚNIENIE NR 3 rodzajów broni. Sztab grupy operacyjnej „Kraków” (grupy: „Śląsk” i „Bielsko”),
Płk dypl. Aleksander tworzyły cztery oddziały43: organizacyjny, „Karpaty” (Grupa Operacyjna „Jasło”).
Pragłowski, ówczesny szef informacyjny, operacyjny oraz kwatermi- Jedną z takich grup była Grupa Operacyjna
sztabu Armii „Łódź”, na temat
niezbyt precyzyjnego strzowski (zaopatrywania, ewakuacji i trans- „Piotrków” zorganizowana w składzie Armii
postawienia zadania pisał: portu)44. „Łódź”.
jest to ciężkim Zgodnie z decyzją przyszłego naczelnego Z zadania, jakie otrzymała Armia „Łódź,”
uchybieniem Naczelnego wodza, o przyjęciu linearnego ugrupowania wynikało, że powinna częścią sił (oddział
Wodza, że skazywał nas
na domysły, a nie określił
strategicznego sił polskich w przededniu wydzielony) opóźniać działania przeciwni-
tego wyraźnie. Na wspomnie- wybuchu drugiej wojny światowej, więk- ka na przedpolu, bronić Piotrkowa i Łodzi
nia te (Odpowiadam szość armii rozpoczęła przygotowania do oraz być w gotowości do wykonania zwro-
głosom o wrześniu) obrony o charakterze stałym i tworzyła tów zaczepnych na własnym obszarze ope-
powołuje się autor monografii (dosyć powszechnie) w swoim składzie gru- racyjnym i na korzyść Armii „Poznań”.
armii Jan Wróblewski.
py operacyjne. Powinna też nadzorować kierunek Radom-
(J. Wróblewski: Armia sko–Skarżysko. W rozkazie naczelnego
„Łódź” 1939. Warszawa 1975, Rzeczywistość wojenna wodza nie określono dla niej, jak w wypad-
s. 33).
W czasie działań wojennych we wrześniu ku armii skrzydła północnego („Modlin”,
1939 roku utworzono kilkanaście grup „Pomorze”, „Poznań”), ostatecznej pozycji
operacyjnych. Organizowano je powszech- obrony45. Zatem, zadanie dla armii zostało
nie w strukturach armii, ale zdarzały się rów- przedstawione mało precyzyjnie.
nież grupy operacyjne podlegające bezpo- Do realizacji tak postawionego zadania
średnio naczelnemu wodzowi („Wyszków”) Armia „Łódź” otrzymała: cztery dywizje
lub dowództwom frontów (grupy operacyj- piechoty, dwie brygady kawalerii46, cztery
ne: gen. Kruszewskiego, „Dniestr”, „Stryj” bataliony Obrony Narodowej (w składzie
czy grupa operacyjna kawalerii gen. Sieradzkiej Brygady Obrony Narodowej)47
perów (kompania saperów Korpusu Ochrony ny (100 km w linii prostej) a ilością sił wy- Sieradz w planie naczelnego
Pogranicza, trzy grupy fortyfikacyjne)49, dzielonych do dyspozycji Armii „Łódź” wodza miał odgrywać rolę
przedmościa, z którego Armia
broni pancernej (dwa dywizjony pancerne, wprawdzie nie była tak znaczna, jak w wy- „Łódź” mogłaby wykonać
trzy kompanie czołgów i dwa pociągi pan- padku pozostałych armii, ale należy pamię- przeciwuderzenia. Łódź
cerne)50, broni przeciwlotniczej (dwie tać, że została ona ugrupowana na głównym i Piotrków wskazano jako
kompanie karabinów maszynowych i cztery kierunku uderzenia sił niemieckich, prowa- rejony, które należało
bezwzględnie utrzymać.
baterie przeciwlotnicze)51 i lotnictwa (dwie dzącym ze Śląska na Warszawę53. W sy-
eskadry myśliwskie, dwie eskadry obserwa- tuacji, kiedy nie wskazano wyraźnie osta-
cyjne i eskadra rozpoznawcza), łączności tecznej linii obrony, trudno mówić o głębo-
(kompanie: stacyjne, telefoniczne kablowe, kości obszaru. Punktem odniesienia dla
telefoniczne budowlane i radiowe) oraz siły głębokości obrony mogą być: Sieradz
i środki służb52. (70–80 km od granicy) oraz Łódź i Piotr-
Ogółem w związkach taktycznych i od- ków (odpowiednio: 120 i 90 km od gra-
działach armii znalazło się: blisko 90 tysię- nicy)54. (4)
cy żołnierzy, 81 czołgów i samochodów Kilkakrotnie zmieniano decyzję, co do
pancernych, 49 samolotów, ponad 250 dział przyjęcia wstępnego ugrupowania.
artylerii polowej i 140 dział przeciwpancer- Najpierw zamierzano wysunąć na przed-
nych, około 2,5 tysiąca karabinów maszyno- pole dwie dywizje piechoty i brygadę ka-
wych oraz blisko 500 granatników i moź- walerii. W połowie sierpnia zdecydowano
dzierzy (tab. 4). prowadzić działania opóźniające tylko
25 km
40 km
50–60 km
20 km
20 km
30–35 km 35 km
20 km
22 km
20 km
12 km
2 dak
63 Materiał i Dokumenty Wojskowego Instytutu Historycznego (MiD WIH): sygn. II/2/99. W. Thommée: Od Warty do Wisły i Modlina. Przyczyny, skutki, konsekwencje,
s. 40–42.
64 MiD WIH: sygn. II/3/112. J. Kwieciński: Chronologiczny przebieg wydarzeń w GO gen. Thomméego w kampanii wrześniowej, s. 1. Autor do 31 sierpnia pracował w odd-
In NATO, operations are conducted in compliance with Article 5 of the North Atlantic Treaty.
płk dr Fast response operations include peace stabilization operations, which are now conducted in
JACEK TREMBECKI Afghanistan. Although mainly the armed forces take part in such operations, the engagement of
civil component is still extremely important. The centre of gravity in Afghan operation is not
kierownik Zakładu Operacji a military victory, but the Afghan society. The ISAF’s role is to help to create new reality in
Pokojowych i Reagowania
Afghanistan.
Kryzysowego. Absolwent
Wyższej Szkoły Oficerskiej
O
Wojsk Zmechanizowanych
we Wrocławiu i Akademii d dłuższego czasu trwają dyskusje, — wojną, ponieważ wojna to stan stosun-
Obrony Narodowej. Uczestnik które dotyczą strategii oraz celów ków pomiędzy dwoma podmiotami prawa
operacji pokojowej UNTAC Międzynarodowych Sił Wsparcia międzynarodowego, a NATO nie zerwało
w Kambodży, operacji
stabilizacyjnej w Iraku oraz
Bezpieczeństwa (International Security z nikim stosunków pokojowych i nie jest
operacji wsparcia pokoju Assistance Force – ISAF) w Afganistanie, stroną w konflikcie.
ISAF w Afganistanie. działających w ramach operacji wymusza- Czym w związku z tym jest operacja
nia pokoju. Nie zawsze są one poparte ISAF? Na podstawie porozumienia zawar-
racjonalnymi argumentami i zbyt często są tego w grudniu 2001 roku w Bonn pomię-
zabarwione emocjami. Jeśli chcemy odpo- dzy rządem Afganistanu, reprezentowanym
wiedzieć na pytania, jaka powinna być przez większość przedstawicieli ugrupowań
strategia i jakie cele powinny osiągać siły działających w tym kraju, i NATO oraz
wielonarodowe, musimy przede wszystkim rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr
ustalić zarówno stan obecny, jak i typ ope- 1386, która powołuje operację w Afganistanie
racji. Po określeniu podstawy naszych zgodnie z rozdziałem VII Karty Narodów
rozważań kolejnym etapem będzie rozwią- Zjednoczonych, możemy stwierdzić, że ope-
zanie problemu czy sztuka operacyjna po- racja ISAF jest jedną z operacji reagowania
może nam znaleźć odpowiedź na pytanie: kryzysowego (zgodnie z AJP 3.4), konkret-
w jakim kierunku powinny być prowadzo- niej: operacją wsparcia pokoju (AJP 3.4.1),
ne działania w Afganistanie? a jeszcze dokładniej, ze względu na pod-
stawy prawne (wspomniany rozdział VII
Operacje wsparcia pokoju Karty…) i na cel, operacją wymuszania po-
W punkcie wyjścia rozważań należy pod- koju (Peace Enforcement Operation).
kreślić, że operacja ISAF nie jest: Rodzaje operacji, jakie może prowadzić
— operacją stabilizacyjną, gdyż jest to NATO, oraz zależności pomiędzy nimi
termin z doktryny USA, który obejmuje przedstawiono na rysunku 1.
zbiór wszelkiego rodzaju działań amerykań- Należy też wskazać podstawową różnicę
skich sił zbrojnych wspierających dyplo- pomiędzy dwoma zasadniczymi zbiorami
mację amerykańską, która, jak pokazuje operacji, które może podejmować sojusz, to
praktyka, nie zawsze potrzebuje autoryzacji znaczy wynikającymi z artykułu V Traktatu
organizacji międzynarodowych (np.: Irak Północnoatlantyckiego i operacjami reago-
2003 r.); wania kryzysowego. Operacje reagowania
— operacją pokojową, gdyż są to działa- kryzysowego są wartością dodaną do zadań
nia komponentów wojskowych dowodzo- traktatowych sojuszu. Zostały określone już
nych bezpośrednio przez struktury ONZ; w czasie funkcjonowania NATO i nie wy-
Operacje z art. V
Art. V traktatu waszyngtońskiego
głosi, iż zbrojna napaść na jednego Operacje reagowania kryzysowego
lub kilku jego sygnatariuszy dokonana
w Europie lub Ameryce Północnej • operacje wspierające działania humanitarne
będzie uważana za napaść przeciwko • operacje zwalczania klęsk żywiołowych
wszystkim stronom traktatu. W wyko- • operacje poszukiwawczo-ratownicze Operacje wsparcia pokoju
naniu prawa do indywidualnej lub zbi- • operacje ewakuacyjne
orowej samoobrony, zgodnie z art. 51 • operacje wspierające wycofanie sił • zapobieganie konfliktom
Karty Narodów Zjednoczonych, wszy- • operacje wymuszające sankcje i embargo • tworzenie pokoju
scy sygnatariusze zobowiązali się • operacje wsparcia pokoju • budowanie pokoju
udzielić napadniętemu pomocy, jaką • utrzymywanie pokoju
uznają za konieczną, nie wyłączając • wymuszanie pokoju
użycia siły zbrojnej. • operacje humanitarne
część
Działania kinetyczne/bojowe neutralna
obojętna
ok. 20–30%
część
Szkolenie narodowych sił bezpieczeństwa
neutralna
obojętna
ok. 60–70%
Działania humanitarne
część
Działania wspierające władzę centralną i lokalną wspierająca
rząd
ok. 60-70%
Cel działania:
umocnienie
struktur
Struktura demokratycznych
społeczeństwa przed Działania wielowymiarowe i rynkowych
rozpoczęciem działań Efekt: zmiany
w strukturze
społecznej
• Ministerstwo Spraw
• Ministerstwo Obrony
Wewnętrznych
Narodowej
i Administracji
• Ministerstwo Spraw
• Ministerstwo Sprawiedliwości
Wewnętrznych
• Ministerstwo Edukacji
i Administracji
• Ministerstwo Zdrowia Administracja Bezpieczeństwo
Rozwój Komunikacja
strategiczna
• Ministerstwo Gospodarki
• Zespół
• Ministerstwo Infrastruktury
międzyresortowy
• Ministerstwo Rolnictwa
mjr
Operation conduct requires a cooperation of all military components and a good plan. The use of
ROBERT K. ŁUKAWSKI
air force potential is defined by the Joint Force Command, which identifies key tasks and gives spe-
absolwent Wyższej Oficerskiej cific objectives on their execution. The coordination of air force actions seems complex, as it covers
Szkoły Lotniczej w Dęblinie a cooperation of individual commands within the Joint Force Command. The planning provides for
oraz Akademii Obrony the possibility of mission, loss or threat risks. When planning air operations, a mutual understand-
Narodowej w Warszawie.
ing between a planner and a task executor is incredibly important.
Służył w 6 Pułku Lotnictwa
Myśliwsko-Bombowego w Pile
oraz w Sekcji Działań
P
Ofensywnych Zarządu
Operacji Powietrznych A3 onadczasowe stwierdzenie pułkowni- zadaniami związanymi z planowaniem i kie-
w Dowództwie Komponentu ka Carla von Clausewitza, że wojna rowaniem operacjami NATO. Odpowiada za
Sił Powietrznych w Ramstein. jest przedłużeniem polityki prowadzo- określenie militarnych ram operacji (kam-
Brał udział w pracach nej za pomocą innych środków, jest również panii) oraz przeformowanie celów politycz-
związanych z przygotowywa- adekwatne do innych operacji wojskowych, nych na cele i zadania wojskowe.
niem nowych dokumentów
także tych dotyczących reagowania kryzy-
NATO dotyczących targetingu.
Autor licznych artykułów sowego. Tę myśl odzwierciedla przede Rola szczebla operacyjnego
o problematyce funkcjonowa- wszystkim system podejmowania decyzji Kluczowym elementem w skutecznym
nia sił powietrznych. i planowania działań przyjęty przez sojusz prowadzeniu operacji jest właściwa komu-
północnoatlantycki. Przeniesieniem wpły- nikacja pomiędzy szczeblami dowodzenia,
wu politycznego na kształt oraz przebieg w tym precyzyjne zrozumienie zamiarów
operacji wojskowych jest umocowanie orga- i intencji przełożonych, wyrażonych w do-
nów polityczno-wojskowych, takich jak kumentach bojowych (plany, rozkazy, za-
Rada Północnoatlantycka (North Atlantic rządzenia) dystrybuowanych w relacjach
Council – NAC) oraz Komitet Wojskowy pionowych. Główną pracę koordynacyjno-
(Military Commettee – MC), w strukturach -planistyczną przeprowadza szczebel opera-
decyzyjnych NATO. Istotny w tym momen- cyjny – Dowództwo Sił Połączonych (Joint
cie staje się sposób transformacji celów Force Command – JFC). To ono kreuje
politycznych na grunt czysto wojskowy i do- obraz działań, dzięki którym zostanie osią-
kładne odzwierciedlenie tego w wojskowych gnięty główny cel wojskowy, a przez to
planach operacji (kampanii). również polityczny. W ramach planowania
W wypadku NATO działania militarne operacyjnego właściwe komórki organiza-
oraz niemilitarne są oparte na trzypoziomo- cyjne Dowództwa Sił Połączonych synchro-
wym systemie dowodzenia: strategicznym, nizują działania wszystkich rodzajów wojsk
operacyjnym i taktycznym1. Poziom strate- i broni wydzielonych do operacji oraz koor-
giczny tworzą dwa dowództwa strategiczne: dynują przedsięwzięcia z organizacjami
Dowództwo Sił Zbrojnych NATO w Europie niewojskowymi zaangażowanymi w działa-
(Supreme Allied Command Europe – nia w rejonie operacji. To ten szczebel gene-
SHAPE) oraz Dowództwo Transformacji ruje listę efektów, jakie mają być wywołane
(Supreme Allied Command Transformation po stronie przeciwnej, w celu stworzenia
– SACT). Tylko SHAPE zostało obarczone dogodnych warunków do wykonania zadań
1 Allied Joint Doctrine – AJP-01(C), 2007, s. 2–20 oraz ACO Guidelines for Operational Planning (GOP), 1 August 2005, s. 1–3.
7 OPLAN lub SUPLAN, w zależności od wytycznych przełożonych szczebla operacyjnego, obejmuje wykorzystanie sił powietrznych w całej operacji. Opisane również w ACO
Guidelines for Operational Planning (GOP), 1 August 2005, s. 1–3.
8 Expeditionary (JFAC HQ) Standard Operating…, s.1–140. Układ zawarty w JFAC Handbook 4 Reports and Returns, s. HB 4–I–1.
9 W wypadku działań czasu „P” zamiast rejonów obrony powietrznej określa się rejony nadzorowania powietrznego (Air Policing Areas –APAs).
Zarząd J 3/5
Rozkaz operacyjny
(JCO)
JFACC
Dyrektywa Rozkaz
operacyjna bojowy
lotnictwa lotnictwa
(AOD) (ATO)
Legenda:
Jednostka / Jednostka /
– JFACC – Joint Force Air Component Commander – dowódca komponentu powietrznego sił połączonych Wykonawca Wykonawca
– MCC – Maritime Component Command – Dowództwo Komponentu Sił Morskich Jednostka /
– LCC – Land Component Command – Dowództwo Komponentu Sił Lądowych Wykonawca
10 AFORP Air Operations Directive 01. Ćwiczenie “Bold Ambition” 2007, 20–30 marca 2007 CC-Air HQ Ramstein.
AIR OPERATIONS DIRECTIVE (dyrektywa operacyjna lotnictwa) (AOD) 001 dated (dnia)……..
Operation/Exercise (operacja/ćwiczenie)…….
(Effective for execution at (efektywna do realizacji od)…… (G+…))
REFERENCES (dokumenty odniesienia):
a. …
1. SITUATION (sytuacja)
a. JCL’s Guidance (wskazówki Dowództwa Połączonego w Lizbonie)
b. JCL’s Operational Objectives and Weight of Effort (WOE) (Cele operacyjne i waga wysiłku)
c. Key ACC tasks (kluczowe zadania komponentu sił powietrznych)
d. Enemy Forces (siły przeciwnika)
e. Friendly Forces (wojska własne)
(1) Land (siły lądowe)
(2) Maritime (siły morskie)
(3) SOCC (komponent sił specjalnych)
2. JFACC MISSION (misja dowódcy komponentu powietrznego sił połączonych)
a. Operational End-State (operacyjny stan końca)
b. End of Phase (koniec fazy operacji)
3. EXECUTION- JOINT AIR OPERATIONS (wykonanie – połączone działania powietrzne)
a. CJFACC Intent (zamiar dowódcy)
b. Method (metoda)
c. Concept of Operations (koncepcja operacji)
(1) Defensive Counter Air (DCA) (defensywna walka z potencjałem powietrznym)
(2) Offensive Counter Air (OCA) (ofensywna walka z potencjałem powietrznym)
(3) ASFAO (działania powietrzne przeciwko siłom naziemnym/nawodnym)
(4) GBAD/SBAD (naziemna/nawodna obrona powietrzna)
(5) Ground and Sea based ASACS (naziemne/nawodne systemy radiolokacyjne i dowodzenia)
(6) Airborne C2 (powietrzny system dowodzenia)
(7) Electronic Warfare (EW) and SEAD (walka elektroniczna i obezwładnienie systemów obrony powietrznej przeciwnika)
(8) Air Transport (transport powietrzny)
(9) Air to Air Refuelling (AAR) (tankowanie w powietrzu)
(10) Joint Personnel Recovery (połączone odzyskiwanie personelu)
(11) Intelligence Surveillance Reconnaissance (wywiad, obserwacja i rozpoznanie)
(12) Information Operations (działania informacyjne)
d. RISK CONSIDERATION (analiza ryzyka)
e. CO-ORDINATING INSTRUCTIONS (instrukcje koordynacyjne)
4. LOGISTICS (logistyka)
5. COMMAND AND CONTROL (dowodzenie i kierowanie)
ANNEXES: (załączniki)
A. Air ORBAT (See ICC Data Base) (ugrupowanie sił powietrznych)
B. JPTL (połączona priorytetowa lista celów)
C. JPDAL (połączona priorytetowa lista obiektów osłony)
D. Prioritised Task List (priorytetowa lista zadań)
E. Collection Task List (lista zadań zbioru informacji)
F. CCIRs (lista kluczowych informacji dla dowódcy)
G. Joint TST Matrix and CDE methodology (połączona tabela obiektów warunkowanych czasowo i metodologia określania zniszczeń
towarzyszących)
13 AJP-01(C)…, s. 4–1.
G
we Wrocławiu oraz Naval
Postgraduate School łównym zadaniem sił zbrojnych jest tryny wojennej w latach 1919–1939. Brak
w Monterrey. zapewnienie państwu bezpieczeń- strategicznego planowania, niewłaściwa oce-
stwa. Aby temu podołać, w czasie na międzynarodowej sytuacji politycznej,
pokoju przygotowują się one do spełnienia błędne wnioski z poprzednich konfliktów
wymagań czasu wojny. Wojsko nie działa oraz podporządkowanie rozwoju obronności
jednak w próżni. Jest odzwierciedleniem doraźnym celom polityki wewnętrznej
państwa, któremu służy. To właśnie organy doprowadziły do nieodpowiedniego przygo-
państwowe są odpowiedzialne za definiowa- towania Wielkiej Brytanii do drugiej wojny
nie zadań dla sił zbrojnych i kierunków ich światowej. Błędy te przyczyniły się do
rozwoju1. niepowodzeń brytyjskich sił zbrojnych
Bez jasno sprecyzowanego celu, jakiemu w początkowym okresie wojny.
mają służyć siły zbrojne, kolejne programy
restrukturyzacji, którym są poddawane, bar- Restrukturyzacja przez cięcia
dziej odzwierciedlają sytuację gospodarczą Wielka Brytania znalazła się po stronie
kraju, bieżącą koniunkturę czy krótkotermi- zwycięzców pierwszej wojny światowej, jed-
nowe ambicje polityczne niż przygotowanie nak koniec zmagań zastał ją osłabioną i za-
wojska do swego głównego zadania. Przy ta- dłużoną2 do tego stopnia, że politycy zda-
kim podejściu planowanie długofalowe albo wali sobie sprawę, iż kolejny globalny kon-
nie istnieje, albo jest spychane na plan dal- flikt może położyć kres istnieniu imperium.
szy i nie ma przełożenia na zasoby udostęp- Aby uchronić się przed najgorszym, należa-
nione siłom zbrojnym. Prowadzi to nie- ło zniechęcić potencjalnych agresorów do
uchronnie do braku współpracy pomiędzy ataku. Jednak przy niewielkich realnych
rodzajami sił zbrojnych i rywalizacji o ogra- możliwościach wyjściem było wyłącznie
niczone środki finansowe. przekonanie potencjalnych przeciwników, że
Jednym z przykładów takiego podejścia wojna z Wielką Brytanią będzie oznaczać
do obronności i braku koordynacji w plano- wojnę długotrwałą3. Przy takim założeniu
waniu obronnym jest rozwój brytyjskiej dok- tylko siła ekonomiczna i finansowa Wielkiej
1 M. Ojrzanowski: Zdolności operacyjne – warunkiem skutecznych sił zbrojnych. „Kwartalnik Bellona” 2008 nr 2, s. 48.
2 Samo zadłużenie wobec USA opiewało na kwotę 4,7 miliarda dolarów. Z. Steiner: British Power and Stability: the Historical Record. W: Power and Stability. British Foreign
Policy, 1865–1965. (Ed.) E. Goldstein, B. J. C. McKercher. London 2003, s. 28.
3 B. R. Posen: The Sources of Military Doctrine. France, Britain and Germany between the world wars. Ithaca 1987, s. 141.
starczających sił, aby jednocześnie stawić imperium, uznano za wystarczające gwaran- Komitet Szefów Sztabów
czoła Japonii na Dalekim Wschodzie, cje dla bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii. był ciałem doradczym
Włochom w basenie Morza Śródziemnego W tej sytuacji Królewskie Siły Powietrzne Komitetu Obrony Imperium
(CID) i obejmował szefów
oraz Niemcom w Europie4. (Royal Air Force – RAF) stały się główną sztabów poszczególnych
Po pokonaniu państw centralnych oraz siłą ofensywną w ewentualnym konflikcie rodzajów sił zbrojnych.
znacznym ograniczeniu ich potencjału mili- zbrojnym7. Pod osłoną RAF-u i Royal Navy
tarnego, jak również w wyniku poszukiwa- Wielka Brytania miała zmobilizować swoją
nia środków na zwiększenie wydatków in- gospodarkę i przestawić ją na produkcję wo-
westycyjnych, rząd brytyjski 15 sierpnia jenną. Siła ekonomiczna i finansowa impe-
1919 roku ogłosił tak zwaną zasadę dziesię- rium miała zapewnić wyposażenie dla zmo-
ciu lat (Ten Years Rule). Zakładała ona, że bilizowanych sił lądowych, których zada-
nie istnieje zagrożenie wybuchem wojny niem było złamanie w zmasowanym kontr-
przez następną dekadę, w związku z tym ataku przeciwnika.
Wielka Brytania nie będzie musiała angażo- Zasada dziesięciu lat obowiązywała jed-
wać się w żaden konflikt europejski, dzięki nak znacznie dłużej. W związku z brakiem
czemu nie będzie potrzeby przygotowania realnych zagrożeń dla całości imperium,
i wysłania do Francji sił ekspedycyjnych5. w latach dwudziestych Wielka Brytania kon-
Zgodnie z tym założeniem dowództwa ro- centrowała się na udziale w inicjatywach roz-
dzajów sił zbrojnych miały dokonać analizy brojeniowych, Lidze Narodów oraz trakta-
wydatków – w domyśle pod kątem ich tach pokojowych (np. pakt z Locarno8).
znaczącego obniżenia. (2) Pozwalało to na coroczne przedłużanie za- WYJAŚNIENIE NR 2
Drugim efektem przyjęcia zasady dziesię- sady dziesięciu lat9. Dopiero kryzys daleko- Wydatki ograniczono
ciu lat było widoczne obniżenie stanów wschodni (1931–1932) unaocznił potrzebę z 616,6 miliona funtów w roku
liczebnych sił zbrojnych Wielkiej Brytanii. rewizji dotychczasowych poglądów10. budżetowym 1919–1920 do
232,4 miliona funtów w roku
Na początku 1919 roku wojska lądowe wciąż Po dojściu Adolfa Hitlera do władzy, następnym. Proces ten
liczyły ponad dwa miliony żołnierzy, a do w październiku 1933 roku, szefowie szta- postępował w latach kolejnych
wiosny 1920 roku zredukowano je do 320 bów dokonali przeglądu priorytetów obron- i przyniósł obniżenie wydatków
tysięcy. W 1921 roku premier David Lloyd nych. W raporcie przedstawionym rządowi do 207,4 miliona w roku
1921–1922 oraz
George powołał Komisję Wydatków Naro- podkreślono, że najważniejszym zadaniem 138,1 w roku następnym.
dowych (Committee of National Expendi- sił zbrojnych powinna być ochrona brytyj-
(G. C. Peden: Arms, Economics
tures) pod kierownictwem sir Erica Geddesa skich interesów na Dalekim Wschodzie and British Strategy. From
w celu sprawdzenia zasadności wydatków przed Japonią. Dopiero w dalszej kolejności Dreadnoughts to Hydrogen
Bomb. Cambridge 2007,
w poszczególnych resortach. Efektem prac postawiono wsparcie sojuszników na konty- s. 127.)
był tak zwany raport Geddesa, który w od- nencie europejskim oraz obronę Indii przed
niesieniu do sił zbrojnych proponował agresją sowiecką11.
kolejną redukcję wydatków na obronność Ostatecznie w 1934 roku określono, że
o 40 milionów funtów oraz obniżenie sta- Niemcy stały się potencjalnym przeciwni-
nów osobowych o 90 tysięcy żołnierzy (na kiem, ale osiągną gotowość do wojny dopie-
same wojska lądowe przypadała redukcja ro w 1939 roku12. Założenia programu zbro-
o ponad 50 tysięcy)6. jeniowego, przyjęte przez rząd w lutym 1936
4 J. L. Hughes: The origins of World War II in Europe. The failure of British deterrence and German Expansionism. “The Journal of Interdisciplinary History”. Volume XVIII, Issue 4, Spring
1988, s. 851–891.
5 H. Strachan: European Armies and the Conduct of War. London 2005, s. 151; A. Sharp, K. Jeffery: “Aprčs la Guerre Finit, Soldat anglais partit…”: Anglo–French
8 Jednym z głównych punktów tego traktatu były brytyjskie gwarancje nienaruszalności granicy francusko-niemieckiej. Udzielono ich pomimo obiekcji szefów sztabów sił
zbrojnych, którzy ostrzegali, że Wielka Brytania po redukcjach w latach 1919–1922 nie posiadała sił i środków, aby móc te gwarancje wymusić. Z. Steiner: British Power and
Stability: the Historical …, s. 30–32.
9 B. R. Posen: The Sources of Military Doctrine…, s. 146.
11 Ibidem, s. 102–104.
16 Ibidem, s. 160.
17 D. French: Big Wars and Small Wars Between the Wars. W: Big Wars and Small Wars. The British Army and the Lessons of War in the 20th Century. London 2006, s. 36.
19 Plany te wynikały raczej z przekonań marszałka H. Wilsona, który już przed pierwszą wojną światową był znany ze swoich sympatii profrancuskich. Ponadto Wilson twierdził,
że nie można zostawiać Francji samej sobie, gdyż bez wsparcia Wielkiej Brytanii łatwo ulegnie potędze militarnej Niemiec.
20 D. French: Raising Churchill’s Army. The British Army and the War against Germany 1919–1939. Oxford 2005, s. 15.
21 Siły brytyjskie brały udział w co najmniej siedmiu dużych operacjach o charakterze kolonialnym: Egipt 1919, Afganistan 1919, Irlandia 1919–1921, Turcja 1919–1922,
Irak 1920, Palestyna 1929 oraz 1936–1939.
22 D. French: Raising…, s. 81–82.
23 Ibidem, s. 85–86.
25 S. Bidwell, D. Graham: Fire–Power. The British Army Weapons and Theories of War 1904–1945, s. 156.
26 J. F. C. Fuller: Generalship – Its Diseases and Their Cure. The Personal Factor in Command. Harrisburg 1936.
32 Więcej w: B.H. Liddell Hart: History of the First World War. London 1972, s. 460–461
33 H. Strachan: European Armies and…, s. 149.
34 B. H. Liddell Hart: Strategy, the Indirect Approach. New York 1967, s. 186.
35 G. C. Peden: Arms, Economics and…, s. 107.
36 J. L. Hughes: The origins of Word…, s. 854.
37 B. R. Posen: The Sources of Military…, s. 159.
ppłk dr
DARIUSZ BRĄŻKIEWICZ The armed conflict between Russia and Georgia in August 2008 provoked a new perception of
szef Wydziału Organizacji a political situation in the Caucasus region as well as contemporary military thought on local
Studiów Akademii Obrony conflicts with one part involved being an international power state. South Ossetia and Abkhazia were
Narodowej, wcześniej adiunkt the core of the conflict. The military actions performed by Georgian armed forces were to once again
Instytutu Badań make the rebellious regions subordinate.
Strategicznych AON. Tytuł
The five-day war provided much information on the art of war of the states engaged in the conflict.
doktora nauk wojskowych
o specjalności The original advantage of Georgian forces turned into defeat. The conflict was also a test on how
bezpieczeństwo państwa Russia, EU and other countries would react to such conflict.
uzyskał na Wydziale
P
Strategiczno- ięciodniowa wojna rosyjsko-gruziń- obywateli poza granicami kraju, nawet
-Obronnym AON. Swoje ska otworzyła nowy etap strategicz- poprzez interwencje militarne.
zainteresowania badawcze
nego dążenia Rosji do samodziel-
koncentruje na zagrożeniach
bezpieczeństwa nego działania na obszarach uznanych za Obszary konfliktów
współczesnego świata ważne dla bezpieczeństwa tego państwa, na terenie Gruzji
ze szczególnym nawet leżących poza jego granicami. Po Po rozpadzie Związku Socjalistycznych
uwzględnieniem czynników kilkunastu latach od powstania Federacja Republik Radzieckich (ZSRR) w 1991 roku
społeczno-politycznych,
militarnych i ekologicznych.
Rosyjska podjęła decyzję o interwencji Kaukaz Południowy stał się jednym z nie-
militarnej poza swoim terytorium. Był to wielu regionów poradzieckich o tak skom-
krok, który zaskoczył zarówno Stany plikowanym układzie narodowościowo-
Zjednoczone Ameryki, jak i kraje Unii -politycznym. W powstających państwach
Europejskiej. Uwidocznił się wówczas – Gruzji i Azerbejdżanie – odżyły zadaw-
wyraźny brak jednomyślnej polityki tych nione konflikty etniczne: gruzińsko-abcha-
państw wobec takich poczynań. ski, gruzińsko-osetyński i ormiańsko-azer-
W sposób oczywisty ówczesna sytuacja ski. W wyniku tych spięć na tle narodowo-
międzynarodowa przyczyniła się do umoc- ściowym mamy do czynienia z konfliktami
nienia pozycji Rosji w rejonie Kaukazu między: Rosją i Gruzją oraz Azerbejdżanem
Południowego i regionie kaspijskim. i Armenią, przy czym Armenia jest jedno-
Ujawniła również ambicje i determinację cześnie uznawana za jedynego sojusznika
Rosji w dążeniu do poprawy swojego bez- Rosji w tym regionie. Spośród trzech wy-
pieczeństwa w tak zwanym miękkim pod- mienionych konfliktów etnicznych, dwa
brzuszu. Rosja dała do zrozumienia całe- związane z obszarem Gruzji mają miejsce
mu światu, że dominuje w tym zapalnym na terenach bezpośrednio graniczących
regionie, będącym strategicznym miej- z Rosją, co jest znaczącym faktem historycz-
scem przesyłu ropy i gazu dla Zachodu. no-społecznym. Obszarami tymi są: Osetia
Ponadto ze wszystkich krajów tego regio- Południowa oraz Abchazja. To właśnie z ich
nu tylko Gruzja wykazuje wyraźne ten- powodu w 2008 roku rozegrała się krótka,
dencje prozachodnie w polityce między- ale ważna dla stosunków Rosja–Zachód
narodowej. Dla Rosji jest to sytuacja nie wojna rosyjsko-gruzińska.
do zaakceptowania, która sprawia, że Osetia Południowa leży w północnej
przyjmuje ona na arenie międzynarodo- części Gruzji, na południowych stokach
wej ostre metody działania. W związku Kaukazu i graniczy od północy z Osetią
z tym podejmuje w swoich strefach wpły- Północną znajdującą się na terenie Federacji
wów działania polityczno-militarne, przy Rosyjskiej. Obejmuje obszar 3,9 tysięcy km2.
czym zaznacza, że chodzi o jej ważne Ludność liczy około 70–90 tysięcy;
interesy narodowe, w tym obronę jej są to głównie Osetyjczycy – około 75–85
1 http://www.osw.waw.pl. Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach, rozmrożone konflikty pomiędzy Rosją a Zachodem. Raport specjalny OSW. Warszawa, 9.07.2008, s. 5.
2 J. Winiecki: Pasterze z mieczami. „Polityka” nr 41 (2675), 11.10.2008, s. 80–81.
3 Pierestrojka – ros. przebudowa; potoczna nazwa przekształceń systemu komunistycznego w ZSRR w latach 1985–1991.
4 K. Strachota, W. Bartuzi: Reintegracja czy rekonkwista? Gruzja wobec Abchazji i Osetii Południowej w kontekście uwarunkowań wewnętrznych i międzynarodowych. OSW.
11 M. Gawęda: Wojska rosyjskie w wojnie z Gruzją. „Nowa Technika Wojskowa” 2008 nr 10, s. 46.
12 Ibidem, s. 50.
16 http://news.money.pl/artykul/moskwa;nie;atakujemy;rurociagow,50,0,360754.html. 11.08.2008.
17 T. Szulc: Zakłamana…, s. 14.
20 http://tvn24.lajt.pl/1587441,1,16,wiadomosc.html. 21.02.2009.
21 http://georgiaupdate.gov.ge/.
22 http://wyborcza.pl/1,76842,5757264,Wyslannicy_UE_rozpoczeli_misje_obserwacyjna_w_Gruzji.html. 2.10.2008.
ppor. rez. It is difficult to talk about the Israeli-Palestinian conflict without any knowledge of history of both
SZYMON NIEDZIELA nations and the events related to present territory of Middle East. The escalation of anti-Semitist
attitudes among Palestinians was caused by the so-called Balfour Declaration of 1917, which
pracownik Muzeum
Powstania Warszawskiego; allowed for the possibility to create Israeli state. It was established in 1948, and in 1964 the
absolwent Instytutu Palestine Liberation Organization was set up. In spite of many plans to solve the conflict between
Stosunków Israel and PLO, no consensus was reached. The stabilization periods are being disturbed by
Międzynarodowych continuous armed or terrorist actions.
Uniwersytetu Warszawskiego
K
i Szkoły Podchorążych
Rezerwy w Toruniu. onflikt izraelsko-palestyński sięga ówcześnie przez Kananejczyków, wywodzą-
swymi korzeniami zamierzchłej cych się z ludów semickich. Byli oni obec-
historii. Przedstawienie jego obec- ni w Palestynie już kilka tysięcy lat przed
nego oblicza jest niemożliwe bez wcześniej- nadejściem plemion hebrajskich. Stali wy-
szego zasygnalizowania kluczowych wyda- żej od Izraelitów pod względem kultury
rzeń, które legły u jego początków. W tej materialnej. Dysponowali bardziej zawanso-
złożonej materii należy posiłkować się wanym uzbrojeniem oraz imponowali
dziejami starożytnego Wschodu, by zrozu- Żydom-nomadom potężną, kamienną infra-
mieć wydarzenia współczesne. strukturą. Cywilizacja kananejska posz-
czycić się wtedy mogła budowanymi z trwa-
Uwarunkowania historyczne łego materiału miastami. Jednym z pierw-
Według tradycji biblijnej Żydzi (Hebraj- szych ośrodków urbanistycznych, które
czycy) wywodzą się od praojca Abrahama, padły pod naporem hebrajskich najeźdźców,
który aby wypełnić plan Boży opuścił było Jerycho, jedno z najstarszych miast na
Ur chaldejskie i przez Mezopotamię dotarł świecie.
do ziemi Kanaan, którą Bóg dał we włada- Stary Testament z jednej strony uzasadnia
nie swemu ludowi – Izraelitom1. Później na- prawo Żydów do ziemi Kanaan z tytułu
ród wybrany przebywał we wschodnim woli Bożej, z drugiej – przypomina zdobyw-
Egipcie (kraj Gossen). Potwierdzają to rela- com, że zabrali cudzą własność i cudze
cje starotestamentowe oraz teksty znalezio- dobra: Dałem wam ziemię, około której nie
ne w Mari, w których znajdują się informa- trudziliście się, i miasta, których wyście
cje o plemieniu Beniaminitów oraz ich przy- nie budowali, a w nich zamieszkaliście.
wódcach zwanych dawidum. Hebrajczycy Winnice i drzewa oliwne, których nie sadzi-
opuścili Egipt pod wodzą Mojżesza w XII liście dają wam dziś pożywienie3. Żydzi mie-
wieku p.n.e. z powodu narastającego ucisku li w pewnym sensie poczucie winy
oraz eksploatacji ekonomicznej2. Przez wobec Kananejczyków, którym zagarnęli
Synaj doszli do Palestyny, zamieszkanej ziemię4.
1 Jako potwierdzenie swych praw do Palestyny Żydzi podają źródła starotestamentowe: Księgę Rodzaju (rozdział 12), Księgę Liczb (rozdział 34) i Księgę Jozuego
(rozdział 1).
2 Zob. szerzej: J. Wolski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa 1996, s. 69.
JORDANIA
EGIPT
Źródło: http://blixx.files.wordpress.com/2007/02landloss.jpg
5 Ibidem.
6 Starożytny Izrael. Red. H. Shonks. Warszawa 1994, s. 135.
7 S. Niedziela: Konflikt izraelsko-palestyński: geneza, przebieg, inicjatywy pokojowe. ,,Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2004 nr 4.
8 D. Bensimon, E. Errera: Żydzi i Arabowie. Historia współczesnego Izraela. Warszawa 2000, s. 28–29.
9 http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/balfour.html.
10 Zob.: W. Dobrzycki: Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych. Warszawa 1996, s. 274–275; Dictionnaire Diplomatique Académie Diplomatique
Internationale. Paris, s. 839–850 oraz S. Niedziela: Konflikt…, op. cit.
11 Zob.: J. Modrzejewska-Leśniewska: Bliskowschodni dylemat. W: Zarys dziejów Afryki i Azji 1869–1996. Red. A. Bartnicki. Warszawa 1996, s. 422.
12 N. Goldman: The Psychology of Middle East Peace. ,,Foreign Affairs” 1975 October.
13 M. Rodinson: Izrael faktem kolonialnym? ,,Miesięcznik Literacki” 1968 nr 3.
14 Les protestants evangéliques aux États-Unis et la politique américaine. ,,Annuaire Français des Relations Internationales” 2006.
15 A. Joxe: Colombie et Palestine: du peace making au war keeping. ,,Le Débat Stratégique” janvier 2002.
16 Zob. wybrane roczniki przeglądów międzynarodowych: ,,Keesing’s Record of World Events”, ,,SIPRI Yearbook”, ,,Britannica Book of the Year”, ,,L’Année Stratégique” oraz
,,Annuaire Français des Relations Internationales”.
20 S. Niedziela: Konflikt…
21 ,,Rocznik Strategiczny 2001/2002”, s. 332.
22 Ibidem, s. 326.
23 O szansach i niepowodzeniach ,,mapy drogowej” zob. szerzej: M. Viorst: The Road Map to nowhere. ,,The Washington Quarterly” Summer 2003.
24 Usa: il 27 novembre ad Annapolis vertice di pace sul Medio Oriente. ,,La Repubblica”, 21.11.2007.
25 B. Knowlton: Bush is upbeat on Mideast talks. ,,International Herald Tribune”, 27.11.2007. Zob. też: S. Niedziela: Konflikt izraelsko-palestyński w latach 2004–2007.
,,Zeszyty Naukowe AON” 2008 nr 1.
26 Israël face ŕ ses ennemies. Un entretien avec Benyamin Netaniahou. ,,Politique Internationale”, printemps 2007.
29 Książka Arafat l’irréductible (Arafat bez uproszczeń) została wydana w 2004 r. przez Fayard. Autorem jest Amnon Kapeliouk. Za: ,,Le Monde Diplomatique”, avril 2004.
30 http://www.jpost.com. A. Dershowitz: Bin Laden’s inspiration. ”The Jerusalem Post”, 12.11.2004.
31 A. Signoles : Israël/Palestine: la fin des fenętres d’opportunité. ,,Politique Étrangčre” 2004 nr 4 oraz Israël/Palestine: un processus de paix durablement relancé. ,,RAMSES
Rapport annuel mondial sur le systčme économique et les stratégies 2009”, s. 237–241.
32 M. Fadhel Troudi: La gestion onusienne du conflit israélo-palestinien: la défaite du droit. ,,Géostrategiques”, novembre 2006.
33 Z. Brzezinski: Major foreign Policy challenges for the next USA president. ,,International Affairs” 2009 no. 1.
34 D. Schmidt: Palestine: la problematique de l’aide. ,,Politique Étrangčre” 2006 no. 3.
35 Mubarak e Abu Mazen a Roma. Contiamo molto sull’Italia. ,,La Repubblica”, 11.02.2009.
36 M. Herzog: Can Hamas be tamed? ,,Foreign Affairs”, March–April 2006.
37 M. Rabbani: Mahmoud Abbas y el futuro de la ANP. ,,Política Exterior”, marzo-abril 2009.
38 Israël n’est pas un État qui a une armée mais une armée qui a un État. Za: A. Dieckoff: Oů va Israël? ,,Critique Internationale” 2003 no 7.
39 J. M. Muńoz : Israel considera papel mojado el pacto de Annapolis. ,,El País”, 1.04.2009 oraz Israel elections: both sides claim victory. ,,The Times”, 11.02.2009.
40 S. Bédar: L’asymétrie appliqué: la guerre israélienne dans les territories occupées. ,,Le Débat Stratégique”, mai 2001.
41 Israël-Palestine: d’Oslo ŕ la guerre contre le terrorisme Entretien avec Rashid Khalidi. ,,Politique Étrangčre” no. 4 2004.
płk The information policy of last 20 years is characterized by changes introduced in the press and
information service in the Polish military. The structural changes in the Ministry of National Defense,
LESZEK LASZCZAK
civil control over the military and NATO membership are just a few elements determining the flow
szef grupy problemowej of information in the defense department. Also, the Polish Armed Forces’ participation in the
ds. utworzenia Narodowych operations abroad enforced the adjustment to international standards.
Sił Rezerwy w Zespole
ds. Profesjonalizacji Sił
Zbrojnych RP. W karierze
wojskowej piastował różne
funkcje, między innymi
D
w służbie prasowej
Ministerstwa Obrony roga od czysto propagandowej for- Wyborczej” i tygodnika „Solidarność” były
Narodowej. muły informowania o sprawach swoistym trzęsieniem ziemi. Bo choć Ustawą
obronności państwa, w pełni podpo- z dnia 26 stycznia 1984 r. „Prawo prasowe”
rządkowanej ideologii minionego systemu, (DzU 1984 nr 5, poz. 24) wprowadzono, mię-
do akceptacji i stosowania w praktyce stan- dzy innymi, zasadę, że Organa państwowe
dardów informacyjnych właściwych dla […] są obowiązane do udzielania prasie in-
armii państw demokratycznych to jedna formacji o swej działalności, to w praktyce
z najistotniejszych przemian w Siłach zapis ten odnosił się do monopolu informa-
Zbrojnych RP. Rzeczywisty znak czasu cyjnego ówczesnego państwa.
i symbol przeobrażeń, które zaszły w Wojsku Jednym z rezultatów przemian ustrojo-
Polskim, oraz percepcji spraw obronności. wych, zapoczątkowanych w końcu lat osiem-
Gdyby przed dwudziestu laty ktoś zapropo- dziesiątych XX wieku, było zniesienie
nował zorganizowanie przedsięwzięcia, cenzury prewencyjnej, wprowadzonej na
w którego ramach publicznie byłyby oma- podstawie Ustawy z dnia 31 lipca 1981 r.
wiane sprawy istotne dla funkcjonowania sił o kontroli publikacji i widowisk (DzU 1981
zbrojnych i kontestowane szczegółowe nr 20, poz. 99). Prawdziwa eksplozja
decyzje, zostałby bez wątpienia uznany co nowych, niezależnych tytułów prasowych
najmniej za osobę niespełna rozumu. i tworzenie rynku mediów, których funkcjo-
A jednak! Pomimo wielu niedostatków nowanie było oparte na regułach demokra-
i niekiedy powierzchowności dyskusji sprawy tycznego państwa prawnego, postawiły przed
wojska są stale obecne w mediach o różnorod- armią początku lat dziewięćdziesiątych
nym charakterze, stanowiących naturalne rzeczywiste wyzwania. Oto bowiem infor-
forum ścierania się poglądów i poszukiwania macja stała się towarem, nad którego dystry-
optymalnych rozwiązań umożliwiających bucją nie można było już sprawować pełnej
zaspokojenie potrzeb obronnych państwa funk- kontroli. Co więcej, zyskujące rzeczywistą
cjonującego w układzie sojuszniczym. To rangę czwartej władzy media zaczęły się
uzmysławia, jak wiele dwie minione dekady interesować także tymi sprawami wojska, co
zmieniły w relacjach wojsko–społeczeństwo– do których przez lata było oczywiste, że
–obywatel oraz filozofii informowania o spra- stanowią tematy tabu. Dostosowanie do
wach wojska i bezpieczeństwa państwa. nowych warunków wymagało zmiany men-
talności przede wszystkim wyższej kadry
W zmienionej rzeczywistości dowódczej. Przy czym w realiach zmierzchu
Przed dwudziestu laty, będące rezultatem ludowego Wojska Polskiego, wyraźnie była
ustaleń okrągłego stołu, narodziny „Gazety widoczna głęboka polaryzacja stanowisk
Fot. 1. Oficjalny serwis internetowy Ministerstwa Obrony Narodowej funkcjonuje już od 1998 roku
Military Counter-Intelligence Agency and Military Intelligence Agency are special agencies. Their
officers belong to a social group of particular nature. The law regulations define their service, posi-
tions and rank, which further determine their status and play an important role when it comes to
their social status.
prof. nadzw. dr hab.
ZDZISŁAW MORAWSKI
S
profesor nadzwyczajny łużba Kontrwywiadu Wojskowego Prawa i obowiązki funkcjonariuszy SKW
w Zakładzie Socjologii
Ogólnej Wydziału Nauk
(SKW) i Służba Wywiadu Woj- i SWW, w tym wszelkie sprawy związane
Społecznych Uniwersytetu skowego (SWW) są – zgodnie z ter- z obsadą stanowiska służbowego i miano-
Wrocławskiego minologią socjologiczną – organizacjami waniem na stopień służbowy, reguluje
formalnymi o szczególnym przeznaczeniu. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o służbie
W Ustawie z dnia 9 czerwca 2006 roku funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu
o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego2
i Służbie Wywiadu Wojskowego1 (dalej (dalej w tekście zwana ustawą o służbie
w tekście zwanej ustawą o służbach) SKW funkcjonariuszy).
określa się jako służbę specjalną i służbę W artykule będziemy się starali uzasad-
ochrony państwa właściwą w sprawach nić tezę, że normy regulujące mianowanie
ochrony przed zagrożeniami wewnętrznymi na stanowisko służbowe i stopień służbowy
dla obronności państwa, bezpieczeństwa i mogą być uznane za prawne determinanty
zdolności bojowej Sił Zbrojnych RP oraz in- tego, co w socjologii określa się mianem po-
nych jednostek organizacyjnych podległych zycji społecznej i statusu społecznego danej
lub nadzorowanych przez ministra obrony jednostki. Trzeba oczywiście podkreślić, że
narodowej (art. 1). SWW jest z kolei okre- prawo nie jest jedyną determinantą pozycji
ślona jako służba specjalna, właściwa w spra- i statusu funkcjonariuszy, odgrywa jednak
wach ochrony przed zagrożeniami zewnętrz- ważną rolę w określeniu ich sytuacji także
nymi dla obronności państwa, bezpieczeń- poza służbą. Jest to następstwem dyspozy-
stwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych RP cyjnego charakteru tych służb3.
oraz innych jednostek organizacyjnych pod-
ległych lub nadzorowanych przez ministra Status i pozycja społeczna
obrony narodowej (art. 2). Jedyną, jak wi- Status społeczny jest elementem stratyfi-
dać, różnicą, jeśli chodzi o działanie obu kacji, która jest układem hierarchicznie zde-
służb, jest charakter zagrożeń, przed który- terminowanym przez indywidualne cechy
mi mają one chronić. W wypadku wywiadu jednostkowe. To także prestiż przyznawany
są to zagrożenia zewnętrzne, kontrwywiadu przez grupę w zamian za usługi, jakie dana
– wewnętrzne. W omawianej ustawie zosta- osoba świadczy lub może świadczyć na rzecz
ły również wyczerpująco określone zadania grupy lub w zamian za wnoszone przez nią
obu instytucji (art. 5 i 6). wartości. Status jest przyznawany na podsta-
4 W. Strykowski-Kozień: Dynamika struktury społecznej. W: Struktura, wymiana, władza: studia z socjologii teoretycznej. Red. T. Sozański, J. Szmatka, M. Kempny. Warszawa
1993, s. 111 i nast.; J. Szmatka: Małe struktury społeczne. Wstęp do mikrosocjologii strukturalnej. Warszawa 1989, s. 190–192.
5 Ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. DzU 2003 nr 179, poz. 1750 z późn. zm. Dalej w artykule ustawa o służbie wojskowej. Por.:
J. Paśnik: Nowa ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych – uwagi krytyczne. „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2004 nr 4, s. 16–29.
6 A. Szewczyk: Status prawny…, s. 84.
Military pilots risk being shot down during combat tasks. Therefore, they need to be able to cope
ppłk dr with all kinds of situations on various terrains, frequently the enemy’s one. Are Polish pilots well-
ANDRZEJ TOMCZAK -trained for such situations? The 1997 and 2007 surveys among pilots and air officer cadets answer
starszy specjalista this. Unfortunately, lack of training solutions for military pilots makes them poorly trained in
w Zarządzie Szkolenia – P7. survival.
Doktor nauk o kulturze
S
fizycznej. Absolwent Akademii
Wychowania Fizycznego, zkoła przetrwania żołnierzy jest jed- stwie pojawiło się wiele prac, które opisują
Międzynarodowej Szkoły nym z elementów szkolenia SERE zagadnienie szkoły przetrwania pilotów
Menedżerów, Wyższej Szkoły (Survival – przetrwanie, Evation – uni- wojskowych w dwóch aspektach. Pierwszy
Oficerskiej Wojsk kanie, Resistance – postępowanie w razie dotyczył ogólnego ujęcia tematyki szkoły
Chemicznych. Autor
kilkudziesięciu publikacji schwytania, Escape – ucieczka)1. W wielu przetrwania4; drugi odnosił się do badań
na temat wychowania armiach świata prowadzi się je podczas spe- kompetencji psychomotorycznych żołnierzy
fizycznego żołnierzy. cjalnych kursów dla żołnierzy, mają one też do przetrwania5.
Uczestnik wielu konferencji zróżnicowany czas trwania2. Jak przedsta- W wyniku badań własnych oraz analizy
naukowych. Służbę wojskową wiono w literaturze, dzięki takim szkoleniom literatury specjalistycznej wypracowano
pełnił w jednostkach
lotniczych oraz Wojskowym
i podejmowaniu akcji ratowniczych odzyska- definicję szkoły przetrwania żołnierzy.
Instytucie Medycyny no wielu pilotów wojskowych3. Określono ją jako wiedzę i kompetencje
Lotniczej. W Polsce problematykę szkoły przetrwa- psychomotoryczne związane z umiejęt-
nia pilotów wojskowych szczególnie nagło- nością radzenia sobie w sytuacjach wymu-
śniono w mediach po zestrzeleniu w 1995 szonego odosobnienia na terenie zajętym
roku nad Bośnią amerykańskiego pilota przez siły wrogie6.
wojskowego kapitana Scotta O`Grady’ego, Dokonano podziału zagadnienia na dwie
który przez sześć dni ukrywał się w lasach kategorie zadań i zdefiniowano je jako:
przed wojskami bośniackimi, a potem został — I kategoria zadań szkoły przetrwania
uratowany przez wojska własne. W następ- żołnierzy to wiedza i kompetencje psycho-
Lotniczej” 1995 nr 2, s. 217–220; R. M. Kalina: Szkoła przetrwania (survival) jako formuła ukierunkowanego przygotowania psychofizycznego pilotów wojskowych. „Polski
Przegląd Medycyny Lotniczej” 1997 nr 3, s. 285–289; W. Śpiewak: Survival w kształceniu personelu latającego. Rozprawa doktorska. AON. Warszawa 1997; E. Hyra,
A. Tomczak: Koncepcja szkoły przetrwania dla pilotów wojskowych (z doświadczeń pilota–dowódcy i dydaktyka survivalu). W: Interdyscyplinarne aspekty treningu psychofizy-
cznego żołnierzy i funkcjonariuszy formacji obronnych (materiały pokonferencyjne). PTNKF 1999, s. 98–99; A. Tomczak: Szkoła przetrwania dla pilotów wojskowych.
„Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej” 1999 nr 10, s. 98–99; R. M. Kalina, A. Tomczak, T. Jasiński: Stres a szkoła przetrwania. „Polski Przegląd Medycyny Lotniczej”
2002 nr 1, s. 399–406. Z. Stefaniak: Sprawnościowe i psychologiczne uwarunkowania przetrwania pilota w sytuacji trudnej w terenie zajętym przez przeciwnika po zestrze-
leniu samolotu. W: Służba żołnierzy i funkcjonariuszy służb państwowych wykonujących zadania w warunkach ekstremalnych. Red. L. Kosiorek MON, PTNKF 2004.
5 R. M. Kalina, A. Tomczak, K. Klukowski: Wstępna ocena możliwości przetrwania w odosobnieniu polskich pilotów wojskowych. „Polski Przegląd Medycyny Lotniczej” 1998
nr 1, s. 19–27; R. M. Kalina, K. Klukowski, A. Czarniecki: Dwubój obronny jako test specjalnej sprawności fizycznej pilotów wojskowych. „Polski Przegląd Medycyny Lotniczej”
2002 nr 2, s. 123–134; A. Tomczak: Ocena przygotowania żołnierzy do działań w warunkach odosobnienia. Rozprawa doktorska. AWF Wrocław 2004.
6 R. M. Kalina, A. Tomczak, T. Jasiński: Stres a szkoła..., s. 399–406.
10 Cykliczne konferencje organizowane przez Sekcję Kultury Fizycznej w Wojsku Polskim przy Polskim Towarzystwie Naukowym Kultury Fizycznej oraz Akademię Wychowania
Fizycznego w Poznaniu.
11 E. Hyra, A. Tomczak: Koncepcja szkoły przetrwania dla pilotów…, s. 98–99.
12 A. Tomczak, A. Sigłowa: Health promotion of polish military pilots during fitness trainings in Military Training and Fitness Centres. W: Cultral behaviours conditioning
wellness. Red. E. Zderkiewicz, Lublin 2008, s. 203–212; A. Tomczak: Postrzeganie programowych zajęć wychowania fizycznego przez słuchaczy wyższego szkolnictwa
wojskowego. Praca złożona do druku.
13 K. Kwarecki, J. Wasyluk: Biologiczne i psychologiczne aspekty przygotowania do przetrwania w warunkach odosobnienia i zagrożenia życia. „Polski Przegląd Medycyny
When choosing your profession, one has a certain motivation. What kind of motivation do regular
ppłk soldiers have? The following theories could be helpful in answering this question: theory of
education achievements, education disparities, social integration, social groups or choosing your
ZBIGNIEW TARKA
profession process. The 2009 research in the military garrisons in Dęblin show how strong the
szef Wydziału Mobilizacji external and internal motivation can be.
i Uzupełnień Wojewódzkiego
Sztabu Wojskowego
P
w Lublinie. Absolwent
Wyższej Szkoły Oficerskiej ojęcie motywacja wywodzi się z ję- człowieka w pracy zawodowej, to pozna-
Wojsk Inżynieryjnych zyka łacińskiego od czasownika mo- nie celów, do których on dąży4. Cele takie
we Wrocławiu, studiów vere – pobudzić do czegoś, powodo- można podzielić na: dodatnie (motywacja
pedagogicznych na wać, poruszyć, przedsięwziąć, i od rze- dodatnia), do których osiągnięcia człowiek
Uniwersytecie Marii Curie- czownika motivitas oznaczającego siłę po- zmierza, i ujemne (motywacja ujemna),
-Skłodowskiej oraz studiów
podyplomowych w Akademii
ruszającą, sprawczą1. Zdaniem Janusza których człowiek stara się uniknąć. Celem
Obrony Narodowej. Reykowskiego, motywacja to proces psy- może być na przykład wybór zawodu lub
Obecnie doktorant na chologicznej regulacji, dzięki któremu for- miejsca pracy, dążenie do gratyfikacji ma-
niestacjonarnych studiach mułują się dążenia, rozumiane jako ten- terialnej, władzy czy też zmiana środowi-
pedagogicznych na Wydziale dencje do podejmowania czynności ukie- ska zawodowego.
Pedagogiki i Psychologii
runkowanych na określony cel2. Obejmuje
UMCS w Lublinie. Służył,
ona czynniki, które powodują, wytyczają Teorie decyzji zawodowych
między innymi, w misjach
pokojowych i stabilizacyjnych i podtrzymują zachowanie ludzkie zmie- Przedmiotem naszych rozważań jest
w PKW SFOR i PKW EUFOR rzające w określonym kierunku. Motywacja wybór zawodu żołnierza. Profesji szcze-
w Bośni i Hercegowinie. to zatem splot motywów o różnej sile i róż- gólnej, zarówno ze względu na ogromne
nym wektorze działania. wymagania psychologiczne, intelektual-
Synteza wielu definicji motywacji po- ne i etyczne, jak i na charakter pracy
zwala traktować ją jako proces, który wy- (służby) na rzecz narodu i społeczeństwa.
wołuje, ukierunkowuje i podtrzymuje okre- Wybór zawodu jest jedną z ważniejszych
ślone zachowania ludzi w dążeniu do osią- decyzji w życiu młodego człowieka
gnięcia zdefiniowanych celów. Jednak, by i wynika ze splotu różnych okoliczności
powstał proces motywacyjny, jak zauwa- oraz motywów. W wypadku wyboru pro-
ża Reykowski, powinny być spełnione dwa fesji żołnierza możemy się odwołać do
warunki: kilku teorii znanych z literatury przed-
— po pierwsze – osiągnięcie celu mu- miotu, przede wszystkim koncepcji socjo-
si być postrzegane przez człowieka jako logicznych, psychologicznych i pedago-
użyteczne, gicznych.
— po drugie – prawdopodobieństwo jego Z socjologicznego punktu widzenia wy-
osiągnięcia musi być większe od zera3. bór profesji, szkoły i pracy jest sekwencją
Tak więc, jak pisze Reykowski, pozna- wielu cząstkowych decyzji edukacyjnych,
nie motywów wyzwalających aktywność zawodowych i dotyczących zatrudnienia,
5 K. Lelińska: Znaczenie socjologicznych teorii wyboru zawodu w pracy doradcy zawodowego. Referat wygłoszony podczas Światowego Kongresu Poradnictwa Zawodowego
„Doradca – profesja, pasja, powołanie?”, zorganizowanego 21–29 maja 2002 r. w Warszawie. W: Doradca – profesja, pasja, powołanie? Red. B. Wojtasik, A. Kargulowa.
Warszawa 2003, s. 68–81.
6 E. L. Herr, S. H. Cramer: Planowanie kariery zawodowej – cz. I. Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego, z. 15. Warszawa 2001, s. 108.
8 M. Kofta, D. Doliński: Poznawcze podejście do osobowości. W: Psychologia. Red. J. Strelau. T. II, Gdańsk 2000, s. 18.
9 A. Brzezińska, J. Trempała: Wprowadzenie do psychologii rozwoju. W: Psychologia. Red. J. Strelau. T. I, Gdańsk 2000, s. 240.
10 A. Orzyłowska: Sytuacja społeczno-zawodowa szeregowych zawodowych. WBBS, Warszawa 2008.
Tradycje rodzinne
Zainteresowanie problematyką
wojska i obronnoiści
0 10 20 30 40 50 60 70 %
Much attention has been paid to the armed forces’ operations abroad. However, one question
remains openy: in what kind of operations do coalition troops participate? A specific
ANNA MILER classification of peace operations and peace missions enables to differentiate between them, and
better understand the way they are carried out.
wykładowca na Wydziale
Dowodzenia i Operacji
Morskich Akademii
Marynarki Wojennej w Gdyni.
Ś
Absolwentka kierunku wiat na przełomie wieków nie okazał konieczność zastosowania nowych metod
stosunki międzynarodowe się wolny od kryzysów, konfliktów i środków do rozwiązania problemów za-
tej uczelni. Laureatka
XII edycji Konkursu im. prof. oraz wojen. Zmiany polityczno-mili- grażających bezpieczeństwu. Zmieniły się
Remigiusza Bierzanka. tarne, które miały miejsce w Europie i na w związku z tym się rodzaj i istota prowa-
świecie, nie przyniosły jednak rozwiązania dzonych operacji (tab. 1).
problemów społeczeństwa. Konflikty zbroj- Na podstawie dokumentów o działalności
ne i wojny nadal są metodą i sposobem na ONZ w artykule dokonano syntezy wnio-
ich rozstrzyganie. Dlatego też ważnym sków dotyczących pojęć: operacje pokojowe
czynnikiem zaprowadzenia pokoju na świe- i misje pokojowe. Wskazano, że określenia
cie jest wysyłanie misji pokojowych oraz te często są używane zamiennie, co jak się
prowadzenie operacji pokojowych w rejo- wydaje, jest spowodowane stopniem złożo-
nach dotkniętych konfliktem zbrojnym. ności wymienionych terminów oraz różno-
Do niedawna Organizacja Narodów rodnością ich definicji, a czasami wręcz
Zjednoczonych (ONZ) była jedyną instytu- braku uściślenia znaczenia poszczególnych
cją międzynarodową, która prowadziła dzia- terminów3. Definicje leksykalne różnicują
łania na rzecz pokoju w celu utrzymania bez- natomiast te dwa pojęcia: misja to ważne
pieczeństwa na świecie (VI i VII rozdział zadanie do spełnienia, posłannictwo, misja
Karty Narodów Zjednoczonych). Później polityczna, natomiast operacja to zaplano-
tym problemem zainteresowały się orga- wana akcja wojskowa wykonana przez
nizacje regionalne: Organizacja Bezpieczeń- oddział żołnierzy albo przez całą armię, ma-
stwa i Współpracy w Europie (KBWE/ jąca na celu zdobycie określonego punktu
OBWE) (1), Unia Afrykańska (UA) (2), strategicznego4.
Wspólnota Niepodległych Państw (WNP) Wynika z tego, że misja dotyczy działal-
(3). Dzisiaj działania na rzecz pokoju podej- ności i aktywności politycznej, a operacja –
muje również Organizacja Traktatu Północ- sfery militarnej – jako wsparcie działań
noatlantyckiego (NATO)1 i Unia Europejska politycznych w celu zapobiegania kryzysom
(UE)2. Przez lata zmieniły się zapisy w do- i rozwiązywania konfliktów. W takim wy-
kumentach dotyczące utrzymania porządku padku można przyjąć, że misja pokojowa to:
i ładu międzynarodowego. Wymusiło to każda działalność służąca zarówno pokojo-
1 Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) – organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949 roku w wyniku podpisania Traktatu Północnoatlantyckiego
przez dziesięć krajów europejskich: państw członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) oraz Danię, Islandię, Norwegię, Portugalię,
Włochy, USA i Kanadę. Początkowo celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR.
2 Unia Europejska (UE) – powstała 1 listopada 1993 roku na mocy traktatu z Maastricht. Jest to gospodarczo-polityczny związek demokratycznych krajów europejskich
(dwudziestu siedmiu od 1 stycznia 2007 r.), będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po drugiej wojnie
światowej. Jest unikatową formą tego typu na świecie, ma 30% udział w produkcie światowym brutto.
3 Międzynarodowe operacje pokojowe. Red. D. Kozerawski. Warszawa 2003, s. 21.
4 Ibidem.
Źródło: Udział jednostek Wojska Polskiego w międzynarodowych operacjach pokojowych w latach 1973–2003 – wybrane
problemy. Red. D. Kozerawski. Warszawa 2004, s. 40.
5 Ibidem, s. 22.
6 Udział jednostek Wojska Polskiego w międzynarodowych operacjach pokojowych w latach 1973–2003 – wybrane problemy. Red. D. Kozerawski. Warszawa 2004, s. 38.
7 B. Balcerowicz: Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych. Warszawa 2006, s. 154.
zorem ONZ w celu rozwiązania konfliktów to w celu ułatwienia pokojowego załatwia- Wspólnota Niepodległych
wewnętrznych lub między państwami. nia sporu, bądź też dla zainicjowania akcji Państw organizacja
międzynarodowa powstała
Działania ONZ mają na celu wprowadzenie w związku z groźbą naruszenia pokoju.[…]. 21 grudnia 1991 roku na
lub nadzorowanie realizacji postanowień do- Pojęcie operacji pokojowej obejmuje rów- terenie większości państw
tyczących przerwania działań wojennych, nież różnorodne i zwykle mniejsze, nieuzbro- dawnego Związku
rozdzielenia wojsk, całkowitego lub częścio- jone misje pokojowe, jak grupy obserwato- Radzieckiego. Powołano ją na
mocy tak zwanego układu
wego rozwiązania konfliktu oraz często za- rów, komisje śledcze, świadczenie dobrych białowieskiego
bezpieczenia pomocy humanitarnej8. usług, komisje koncyliacyjne itp.10. z 8 grudnia 1991 roku.
Inna definicja przedstawia operacje poko- Badania dowodzą, że operacje pokojowe
jowe jako przedsięwzięcia podejmowane dla to: działanie społeczności międzynarodowej
utrzymania lub przywrócenia pokoju i bez- z użyciem instrumentów nacisku polityczne-
pieczeństwa na obszarze konfliktów między- go i militarnego na strony konfliktu za ich
narodowych. Chociaż zakładają one użycie zgodą. Ich istotą jest polityczne i militarne
personelu wojskowego (tzw. błękitnych be- wspieranie pokojowego rozstrzygania spo-
retów), ich celem nie jest stosowanie przy- rów przy założeniu, że strony konfliktu
musu. […]. Wymagają zawsze zgody pań- zmierzają do pokojowych rozstrzygnięć na
stwa (państw), na obszarze którego są prze- warunkach prawa międzynarodowego11.
prowadzone9. W literaturze podaje się też, że operacje
W XXI wieku nadal funkcjonuje kilka de- pokojowe to: działania z ograniczonym uży-
finicji operacji pokojowych i ich rodzajów. ciem sił zbrojnych, podejmowane przez
Jest to spowodowane różnicami w ocenie społeczność międzynarodową w celu utrzy-
czynników przez organizacje czy państwa, mania lub przywrócenia pokoju w rejonie
które biorą udział w operacjach pod auspi- konfliktu12.
cjami ONZ (tab. 2). Pierwszą operacją pokojową, ustanowio-
Z literatury wynika, że operacje pokojo- ną przez ONZ na podstawie rezolucji
we ONZ oznaczają środki o charakterze S/RES/50 z 29 maja 1948 roku, była
Źródło: Udział jednostek Wojska Polskiego w międzynarodowych operacjach pokojowych w latach 1973–2003 – wybrane problemy.
Red. D. Kozerawski. Warszawa 2004, s. 40.
8 Cz. Marcinkowski: Operacje pokojowe na początku XXI wieku. Warszawa 2004, s. 26.
9 Ibidem.
10 L. Zapałowski: Operacje pokojowe ONZ. Kraków 1989, s. 38–40.
11 A. Czupryński: Charakter przyszłych operacji. „Przegląd Wojsk Lądowych” 2005 nr 1, s. 90.
12 Międzynarodowe operacje…, s. 23.
13 F. Gągor, K. Paszkowski: Międzynarodowe operacje pokojowe w doktrynie obronnej RP. Warszawa 1998, s. 46.
14 J. Karpowicz: Militarny aspekt wsparcia operacji pokojowych. „Myśl Wojskowa” 2000 nr 3, s. 26.
15 Międzynarodowe operacje…, s. 22.
16 Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego. Red. B. Balcerowicz. Warszawa 2002, s. 67.
Źródło: F. Gągor, K. Paszkowski: Międzynarodowe operacje pokojowe w doktrynie obronnej RP. Warszawa 1998, s. 65.
19 Ibidem, s. 15.
ppłk dr
In the interwar period, the Red Army and Reichswehr worked together closely. However, due to the
DONAT KOWALSKI
international situation, their cooperation must have been kept in secret. German soldiers were trained
starszy specjalista w Oddziale
in the Soviet Union in the training centers built especially for that purpose: tank school – in Kazun,
Wychowawczym Inspektoratu
Wsparcia Sił Zbrojnych aviation center – in Lipetsk, and chemical weapons – in Volsk. The Russians benefited from new
w Bydgoszczy. Absolwent German technologies. Russian and German officers participated together in military trainings.
WSOWOPL w Koszalinie A mutual fruitful cooperation lasted uninterrupted until 1933. It was reactivated, though on
i Uniwersytetu a smaller scale, in 1939.
Warszawskiego. Doktorat
W
uzyskał na Wydziale
Dziennikarstwa i Nauk Europie, po zakończeniu pierw- pansji na zachód, który 31 stycznia 1920
Politycznych UW. Pełnił szej wojny światowej, nastąpiły roku stwierdził, że jeśli nie możemy na ra-
służbę, między innymi, istotne przeobrażenia społeczno- zie pomóc Rosji w rekonstrukcji granic jej
w 3 Warszawskiej Brygadzie
Rakietowej Obrony -polityczne i ekonomiczno-militarne, które dawnego imperium, z pewnością nie powin-
Powietrznej, instytucjach wycisnęły poważne piętno na Rosji niśmy jej w tym przeszkadzać1. Jego pew-
centralnych MON oraz i w Niemczech. W efekcie oba państwa utra- ność siebie wynikała z przekonania, że
w Ataszacie Wojskowym przy ciły status mocarstwowy, a w świadomości komunizm napotka w samych Niemczech
Ambasadzie RP w Mińsku oraz w sposobie myślenia rosyjskich i nie- skuteczny opór.
na Białorusi.
mieckich elit polityczno-wojskowych nastą- W krytycznych miesiącach 1920 roku, gdy
piły nieodwracalne zmiany. Polityczna trwała zwycięska bolszewicka ofensywa na
izolacja obu państw, w wypadku Rosji spo- Warszawę, generał Seeckt rozwijał plany
wodowana rewolucją bolszewicką, a Niemiec niemieckiej inwazji na Polskę, przed którą
przegraną wojną, paradoksalnie przyczyni- powstrzymywało go tylko zbyt wielkie ry-
ła się do powstania nowej platformy porozu- zyko. Właśnie z tego powodu, gdy bolsze-
mienia między nimi. Determinacja, z jaką wicy nieformalnie zaproponowali Niemcom
Niemcy dążyły do zmiany powojennego natychmiastową współpracę, Berlin zaofe-
status quo, stała się trwałym czynnikiem rował tylko „życzliwą” neutralność w wy-
ukształtowania tak zwanej wschodniej orien- padku bolszewickiej agresji na Polskę2.
tacji w polityce zagranicznej Berlina. 5 lipca 1920 roku, gdy trwały zaciekłe wal-
Kierownictwo niemieckiego Urzędu ki polsko-bolszewickie, Niemcy oficjalnie
Spraw Zagranicznych (Auswärtiges Amt) oświadczyli, że żadna pomoc dla Polaków
i Ministerstwa Obrony uważało niemiecko- przeciwko bolszewikom nie wchodzi w grę,
-radziecką współpracę za obiecującą. a ogłoszona neutralność w praktyce ozna-
Celował w tym zwłaszcza generał Hans czała udzielenie przez Berlin okazjonalnej
von Seeckt, zwolennik bolszewickiej eks- pomocy Armii Czerwonej3.
1 F. von Rabenau: Seeckt. Aus seinem Leben, 1918–1936. Leipzig 1940, s. 252.
2 E. H. Carr: The Bolshevik Revolution, 1917–1923. T. 3, New York 1953, s. 364.
3 J. Karski: Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919–1945. Warszawa 1992, s. 76.
4 J. Korbel: Poland Between West and East. Soviet and German Diplomacy Toward Poland, 1919–1933. Princeton University Press 1963, s. 79–93.
5 K. Rosenbaum: Community of Fate. German Soviet Relation, 1922–1928. Syracuse (N.J.) 1965, s. 34, 45 i następne.
6 J. Wilamowski: Noc hieny i szakala. Hitler–Stalin kontrakt stulecia. Warszawa 2000, s. 61.
7 G. Bonnet: Défense de la paix. T. 1–2, Genewa 1946–1948, t. 1, s. 102; L. Noël: Agresja niemiecka na Polskę, Warszawa 1966, s. 81–82; J. A. Laroche: Polska lat
1926–1935. Wspomnienia ambasadora francuskiego. Warszawa 1966, s. 17.
8 A. Skrzypek: Niespełniony sojusz? Stosunki niemiecko-radzieckie 1917–1941. Warszawa 1992, s. 25–26; Historia dyplomacji 1914–1939. T. 3, Warszawa 1973,
s. 300.
9 W 1932 r. M. Tuchaczewski brał udział w manewrach armii niemieckiej nad Odrą. Zob. M. Leczyk: Polska i sąsiedzi. Stosunki wojskowe 1921–1939. Białystok 1997,
s. 271.
10 A. Pepłoński: Wywiad polski na ZSRR 1921–1939. Warszawa 1996, s. 312.
11 I. Jędrzejewska: Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry w latach 1917–1933 (wybrane problemy). Toruń 2005, s. 88.
12 Ibidem, s. 89.
13 S. Haffer: Diabelski pakt. Z dziejów stosunków niemiecko-rosyjskich 1917–1941. Lublin 1994, s. 92.
14 I. Jędrzejewska: Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry…, s. 108.
17 Wśród polskich historyków nie ma pewności, kiedy właściwie się ona odbyła. M. Pirko w swych artykułach podaje, że miała ona miejsce na przełomie sierpnia i września
1927 roku. Patrz: M. Pirko: Ręka w rękę z Reichswehrą przeciw Polsce. „Wojsko i Wychowanie” 1992 nr 2 i 3; M. Pirko: Z dziejów współpracy Armii Czerwonej i Reichswehry
w latach 1920–1933. „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1992 nr 4. Z kolei M. Leczyk twierdzi, że wizyta odbyła się w listopadzie 1928 roku. Patrz: M. Leczyk: Polska i sąsiedzi….
Jeszcze inny termin wizyty gen. Blomberga w ZSRR podaje K. Malak, który sądzi, że miała ona miejsce na przełomie sierpnia i września 1928 roku. Patrz: K. Malak: Radziecko-
-niemiecka współpraca wojskowa w latach 1917–1932, Warszawa 1992.
18 I. Jędrzejewska: Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry…, s. 109.
35 J. L. Diakow, T. S. Buszujewa: Faszistskij miecz kowałsia w SSRR. Krasnaja Armia i Reichswehr. Tajnoje sotrudniczestwo 1922–1933. Nieizwiestnyje dokumenty. Moskwa
1992, s. 163–164.
36 I. Jędrzejewska: Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry…, s. 95.
37 Ibidem, s. 96.
39 Ibidem.
43 Ibidem, s. 163; I. Pychałow: Wielikaja obołgannaja…, s. 20; S. A. Gorłow: Sowierszenno siekretno…, s. 129.
45 D. A. Soboliew, D. B. Hazanow: Niemieckij slied w istorii otieczestwiennoj awiacji. Moskwa 2000, s. 110.
47 Ibidem, s. 111.
48 Ibidem, s. 96.
49 Ibidem.
51 Ibidem, s. 115.
54 G. Hilger, A. G. Meyer: The Incompatible Alliens. A Memoir-History of German-Soviet Relations..., s. 187–208; E. H. Carr: German–Soviet Relations Between the Two World
85 Ibidem, s. 178.
88 Niemcy wyciągnęli wnioski z doświadczeń funkcjonowania szkoły lotniczej w Lipiecku, gdzie radzieccy kursanci w latach 1926–1927 zniszczyli lub uszkodzili w trakcie
szkolenia sześć niemieckich samolotów. Zob. D. A. Soboliew, D. B. Hazanow: Niemieckij slied…, s. 115.
111 J. Bańbor: Reichswehra i Armia Czerwona, czyli… Morderczy alians. „Polska Zbrojna” 1996 nr 9, s. 9.
112 I. Pychałow: Wielikaja obołgannaja…, s. 38.
113 Chodziło m.in. o udział niemieckich firm lotniczych w tworzeniu radzieckiego lotnictwa morskiego (pokładowego), przekazanie Rosjanom niemieckiej dokumentacji tech-
nicznej dotyczącej budowy okrętów podwodnych oraz o możliwość korzystania przez niemieckie okręty z radzieckich baz morskich. Zob. D. A. Soboliew, D. B. Hazanow: Niemieckij
slied…, s. 91–93.
114 Reichsmarine – marynarka wojenna Republiki Weimarskiej, następnie III Rzeszy. Istniała w latach 1918–1935. W 1935 roku została zastąpiona przez
Kriegsmarine.
115 I. Jędrzejowska: Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry…, s. 102–103.
117 R. Łuczak: Problemy polityki wojskowej Polski w latach 1926–1935. Warszawa 1992, s. 64; H. Ćwięk: Przeciw Abwehrze…, s. 193.
119 Documents on German foreign Policy, 1918–1945. Ed. R. J. Sontag. Washington 1949, v. VIII s. 14–15; A. Bregman: Najlepszy sojusznik Hitlera. Studium o współpracy
121 Ibidem, s. 97; Fuehrer Conferences on Naval Affairs 1939–1945. Greenhill Books 20.02.2006, , s. 43.
122 Prace wyposażeniowe na niemieckim krążowniku Iller zostały zakończone 10 października 1939 r. w Murmańsku. Zob. A. Bregman: Najlepszy sojusznik Hitlera…, s. 97;
gen. bryg.
ANDRZEJ KACZYŃSKI A development of modern technologies gives a new approach to Networking and Information
Infrastructure. Their presence in the military environment must involve standardization and
szef Zarządu Planowania interoperability. Networking and Information Infrastructure is comprised of: Communications
Systemów Dowodzenia Services, Information and Integration Services, Information Assurance Services and Service
i Łączności P-6 SGWP.
Management and Control Services. A development of such infrastructure requires research and
W latach 2005–2009 pełnił
obowiązki na stanowisku experimental work.
polskiego narodowego
przedstawiciela przy SHAPE.
P
Absolwent Akademii Sztabu
Generalnego w Warszawie rzyjęty kierunek rozwoju zdolności celu dostarczenie informacji w każdym
i Ogólnowojskowego operacyjnych NATO, który zakłada czasie do każdej autoryzowanej osoby bez
Kolegium Obrony w Paryżu. stworzenie znacznie większych mo- względu na jej miejsce pobytu. Docelowa
bilnych sił sojuszu i uwzględni odległe infrastruktura będzie się składać z zestawu
rejony, w których mogą być prowadzone różnorodnych zdolności, umożliwiających
operacje, wyznacza bardzo duże wymaga- zbieranie, przetwarzanie, składowanie, do-
nia dla infrastruktury teleinformatycznej starczanie, chronienie i zarządzanie infor-
(NATO Network Enabled Capability – macją dla użytkowników. Infrastruktura
NNEC). Studium wykonalności NNEC będzie dynamicznym heterogenicznym
wykazało, że sojusz będzie w stanie za- zbiorem, którego konfiguracja będzie się
spokajać ambicje operacyjne na zakłada- zmieniać stosownie do środowiska i zmian
nym poziomie tylko wtedy, gdy przyszłe technologicznych.
struktury sił zbrojnych będą dysponować Środowisko wielonarodowe zdecydowa-
płk
wydajnymi, elastycznymi i łatwo adapto- nie się różni od jednorodnego zbioru naro-
MIROSŁAW KOZIEŁŁO
walnymi systemami łączności i informa- dowego, dlatego też konieczne będzie poło-
główny specjalista w kierow- tyki. Mają one umożliwić osiągnięcie żenie większego nacisku na standaryzację
nictwie Departamentu
Informatyki i Telekomunikacji.
przewagi informacyjnej. Do spełnienia i interoperacyjność i to nie tylko dla sprzę-
W latach 2006–2009 pełnił tych wymagań niezbędne jest stworzenie tu, ale także dla metodologii zarządzania.
obowiązki w Agencji ds. odpowiedniej infrastruktury teleinforma- Włączenie jakiegokolwiek komponentu
Eksploatacji Systemów tycznej. narodowego do infrastruktury sieciowej i in-
Łączności i Informatyki NATO formacyjnej nie oznacza, że zmieni się
(NATO CIS Services Agency). Potrzeby dzisiejszego dnia właściciel czy jednostka zarządzająca tym
Absolwent Akademii Obrony
Narodowej i studiów podyplo- Aby podkreślić nowy wymiar tej infra- komponentem. Systemy narodowe w NII
mowych w WAT. Ukończył struktury, dla urzeczywistnienia koncepcji będą niezależnie zarządzane przez ich
także specjalistyczne kursy NNEC, przyjęto dla niej nazwę infrastruk- właścicieli w ramach zasad obowiązujących
w Akademii Dowodzenia tura sieciowa i informacyjna (Networking dla federacji systemów, co jest jednym z pod-
Bundeswehry, szkołach NATO and Information Infrastructure – NII). stawowych założeń koncepcji. Jednakże
w Latinie i Oberammergau
oraz centrum szkoleniowym W najprostszym ujęciu jest ona definiowa- włączenie jakiegokolwiek systemu czy kom-
Learning Tree w Londynie. na jako wielonarodowy wojskowy Internet, ponentu będzie także równoznaczne z wy-
który będzie federacją systemów, mającą na rażeniem zgody na przestrzeganie obowią-
P
technicznych w 21 Batalionie
Saperów, następnie kierow- olska należy do czołówki państw, w Korei, Indochinach, Nigerii, Egipcie,
nikiem Pracowni Minowania które od 1953 roku wydzielają kon- Syrii, Libanie, Afganistanie, Iraku – Iranie,
i Ośrodka Naukowej tyngenty wojskowe do służby w ope- Namibii, Kuwejcie, Iraku, na Saharze
Informacji Wojskowej racjach pokojowych i stabilizacyjnych Zachodniej, w byłej Jugosławii, w Kambodży,
w Wojskowym Instytucie
Techniki Inżynieryjnej prowadzonych pod egidą Organizacji Gruzji, Górnym Karabachu, Tadżykistanie,
we Wrocławiu. Służbę woj- Narodów Zjednoczonych (ONZ), Unii Arabii Saudyjskiej, Liberii, Rwandzie,
skową zakończył w 1994 ro- Europejskiej (UE) i Organizacji Traktatu Macedonii, Chorwacji, Wschodniej Slawonii,
ku. Autor licznych publikacji Północnoatlantyckiego (NATO). Nasz kraj Bośni i Hercegowinie. Ostatnio dzięki udzia-
prezentowanych na łamach był również jednym z najaktywniejszych łowi w operacjach zwalczania terroryzmu
czasopism wojskowych.
Laureat Buzdyganów 2007
uczestników w operacjach pokojowych w Afganistanie i Iraku zdobyli sobie uzna-
w kategorii ,,Publicysta roku”. wśród państw Europy Środkowej. W ciągu nie sojuszników i ludności, na której terenie
tych 57 lat żołnierze polscy byli obecni przebywali (fot. 1).
Fot. 1. Polscy saperzy w misjach pokojowych ONZ nikogo już nie zaskakują. Jak daleko służą od kraju,
przypominają im o tym własnoręcznie wykonane kierunkowskazy (fot. A. Rawski)
ppłk The US President has relatively great presidential powers and is commander-in-chief of the armed
forces. He can also finance military operations, in which case he should follow the Necessary
JACEK STOCHEL
Expense Doctrine. The regulations state that help in various aspects may be provided: security,
specjalista w Departamencie
research and development, humanitarian or health care. Recently, much of the financial resources
Polityki Bezpieczeństwa
Międzynarodowego MON. has been assigned to the Foreign Military Financing Program and the humanitarian assistance in
Absolwent Wydziału Prawa Iraq and Afghanistan.
Kanonicznego i Świeckiego
Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego, Wydziału
Z
Politologii UMCS
i Prawniczych Studiów godnie z zapisami Konstytucji Stanów i inną własnością Stanów Zjednoczonych
Podyplomowych na Zjednoczonych (The Constitution of oraz wydawać w tej sprawie potrzebne prze-
Uniwersytecie Wrocławskim. the United States) prezydent jest pisy i zarządzenia3. Co więcej, zgodnie
Ukończył również Judge
Advocate General’s Legal
głównodowodzącym armii i floty Stanów z orzecznictwem Sądu Najwyższego Stanów
Centre and School, United Zjednoczonych Ameryki. Za radą i zgodą Zjednoczonych, na wydanie funduszy na
States Army (JAG University), Senatu, udzieloną większością dwu trzecich odpowiednie cele nie jest wystarczająca
Charlottesville, Virginia obecnych senatorów, może zawierać trak- zgoda dorozumiana Kongresu, lecz zgoda
i uzyskał tytuł LLM taty. Wyznacza, a za radą i zgodą Senatu, wyrażona expressis verbis4.
ze specjalnością
mianuje ambasadorów, innych pełnomoc-
międzynarodowe prawo
nych przedstawicieli i konsulów, sędziów Ogóle zasady wydatkowania
wojskowe i operacyjne.
Sądu Najwyższego oraz wszystkich innych funduszy
funkcjonariuszy Stanów Zjednoczonych na Mimo że Konstytucja Stanów Zjedno-
urzędy utworzone ustawą, chyba że konsty- czonych określa podstawowe ramy dla
tucja przewiduje inny tryb ich obsadzania1. wydatkowania budżetu, jest konieczne,
Władza prezydenta, choć większa niż aby wydatki były realizowane w odpo-
w systemach prawnych innych państw, nie wiednim czasie, na konkretny cel i do
jest jednak absolutna. Zgodnie z art. I, § 9 ściśle określonej wysokości. Aby można
Konstytucji…2, żadne fundusze nie mogą było wydatkować fundusze zgodnie z ty-
zostać wydane z budżetu bez odpowiednich mi zaleceniami, należy według Doktryny
zapisów prawa. Ponadto art. IV, § 3 amery- o koniecznych wydatkach (Necessary
kańskiej ustawy zasadniczej stanowi, że Expense Doctrine)5 dodatkowo spełnić
Kongres ma prawo dysponować terytorium trzy warunki:
6 Ibidem.
7 22 U.S.C. § 2763 (Appropriation).
8 Uzbrojenie i sprzęt wojskowy, usługi logistyczne i inne wsparcie muszą być zgodne z uregulowaniami prawnymi dotyczącymi międzynarodowego obrotu sprzętem wojskowym
(leasingowanie) artykułów obronnych państwom obcym lub organizacjom międzynarodowym, lecz w ramach DoS Foreign Military Financing Program może być również pomocą
bezzwrotną, AECA §§ 61–62, 22 U.S.C. § 2796–2796a. Zob. także USG Commodities and Services (C&S) Program, 22 U.S.C. §. 2357(Authorization), Direct Commercial
Sales (DCS) Program, 22 U.S.C. § 2778.
10 Foreign Assistance Act (FAA) § 506(a)(1), 22 U.S.C. § 2318(a)(1). Defense and Security Assistance Improvements Act, Pub. L. 104-164 (1996).
11 Foreign Assistance Act § 506(a)(2), 22 U.S.C. § 2318(a)(2). Spośród tych funduszy nie więcej niż 75 milionów USD powinno zostać przeznaczonych na walkę z narkotyka-
mi i nie więcej niż 15 milionów na pomoc więźniom wojennym w Wietnamie, Kambodży i Laosie. Defense and Security Assistance Improvements Act, Pub. L. 104-164 (1996);
FY 2001 Security Assistance Act, Pub. L. 106-280, 114 Stat. 850 (2000).
12 Foreign Assistance Act § 552(c)(2), 22 U.S.C. § 2348a(c)(2).
13 Iraq Liberation Act of 1998, P.L. no. 105–338, 112 Stat. 3178 (Oct. 31, 1998). W 2002 r. prezydent G. Bush przeznaczył na ten cel 92 mln USD. Presidential Determination
no. 03–06, 67 Fed. Reg. 78,123 (Dec. 23, 2002). Zob. również materiały z 78 Kursu Prawa Finansowego w JAG University. Materiały w posiadaniu autora.
14 Afghanistan Freedom Support Act of 2002, P.L. no. 107–327, 116 Stat. 2797 (Dec. 4, 2002, codified at 22 USC § 7532).
15 W ramach programu IMET Stany Zjednoczone kształcą nieodpłatnie w szkołach wojskowych i ośrodkach szkolenia Stanów Zjednoczonych żołnierzy z innych państw. Foreign
Assistance Act §§ 541-545 (22 U.S.C. §§ 2347-2347(d). Materiały z 78 Kursu Prawa Finansowego w JAG University. Materiały w posiadaniu autora.
16 The Honorable Bill Alexander. House of Representatives, B-213137, Jan. 30, 1986 (niepublikowana). Rozróżnienie miedzy Big-T i Little-T Training w praktyce może
nastręczać wiele trudności. Doradca prawny powinien w tym wypadku uwzględnić kilka czynników, takich jak: koszt szkolenia, stopień wyszkolenia wojsk obcych przed
rozpoczęciem szkolenia w stosunku do oczekiwanego poziomu wyszkolenia obcych wojsk, jakie winni prezentować po zakończeniu szkolenia, czas potrzebny na szkolenie
i zasoby, które zostaną użyte w szkoleniu. Czym większe jest wykorzystanie sił i środków, tym większe prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z Big-T Training.
17 Oprócz ASCA są możliwe jeszcze inne formy świadczenia pomocy sojusznikom. W szczególności: Personnel Details: 10 USC § 712, Global Lift and Sustain: 10 USC §127c.,
Emergency & Extraordinary Expenses (“Triple E”): 10 U.S.C.§ 127, Combatant Commander Initiative Funds (CCIF): 10 U.S.C. § 166a.
18 Special Operations Forces (SOF) Training: 10 U.S.C. § 2011.
19 Military-to-Military Contact Program: 10 U.S.C. § 168.
20 10 U.S.C. §§ 402, 404, 2557, 2561.
21 Przykładem takich działań są tzw. MEDCAP, wykonywane cyklicznie w ramach operacji. Również polskie wojsko przyłącza się do świadczenia pomocy w tym zakresie
wspólnie z wojskami amerykańskimi w trakcie operacji wojskowych.
22 Przykładowo, lekarz wojskowy może przyjmować pacjentów przez kilka godzin w danym rejonie odpowiedzialności, używając do tego minimalną ilość lekarstw, ale nie może
sprawować stałej opieki medycznej, podobnie wojska inżynieryjne mogą usunąć zator na drodze z powodu zawalenia drzew, ale nie mogą przeprowadzić remontu drogi i położyć
nowej nawierzchni.
23 Zob. Memorandum. The President to the Secretary of Defense, subject: Certain State- or Regime-Owned Property in Iraq (30 Apr. 2003). Materiały w posiadaniu autora.
24 Lista obecnych rozkazów (FRAGOs) jest dostępna na stronie www.jagcnet.army.mil.
25 Wszystkie akty prawne Kongresu, zezwalające na wydanie określonych środków pieniężnych na program CERP, są dostępne na www.thomas.loc.gov.
26 10 U.S.C. §127b.
27 Dowódcy brygadowych grup bojowych w 2007 roku w Iraku mogli wydać na ten cel nawet do 10 tysięcy USD miesięcznie. 2007 National Defense Authorization Act, Pub.
Forces Fund (ISFF)/Afghanistan Security Forces Fund (ASFF), “Train and Equip” Authority. Zob. Materiały z 78 Kursu Prawa Finansowego w JAG University. Materiały w posiad-
aniu autora.
On-time and effective logistic support of Polish Military Contingents is a great challenge. The
ppłk dr
execution of tasks by Polish soldiers abroad depends on proper logistics. The Acquisition and Cross
TOMASZ JAŁOWIEC Servicing Agreement greatly satisfies the need of PMC in Afghanistan in the matter of goods
adiunkt Instytutu Logistyki and services delivery.
Wydziału Zarządzania
i Dowodzenia AON. Absolwent
C
Wojskowej Akademii
Technicznej oraz studiów harakter współczesnych operacji uczestniczą obecnie w Islamskiej Republice
doktoranckich w Akademii wojskowych, prowadzonych w róż- Afganistanu.
Obrony Narodowej. nych zakątkach świata, przesuwa
Specjalizuje się
środek ciężkości wykonywanych zadań Logistyka wielonarodowa
we współpracy sił zbrojnych
z gospodarką narodową oraz logistycznych z układu narodowego na Kooperacja, jako jedna z podstawowych
nowoczesnych metodach wielonarodowy. Zmienność, nieprzewidy- zasad zabezpieczenia logistycznego2, po-
i koncepcjach zarządzania walność i dynamika sytuacji operacyjnej zwala na zoptymalizowanie procesu zaopa-
w dziedzinie logistyki. to podstawowe cechy współczesnych kon- trywania, zużywania zasobów oraz wyelimi-
fliktów zbrojnych, które wymuszają nowe nowanie konkurowania w ich uzupełnianiu.
podejście do procesu zabezpieczenia logi- Logistyka wielonarodowa (Multinational
stycznego. Logistc – MNL), definiowana jako narzę-
Systemowe i organizacyjno-techniczne dzie, które w zależności od sytuacji może
rozwiązania w tej dziedzinie zmierzają do poprawić wydajność i przyczynić się do po-
dywersyfikacji metod zaspokojenia prawy elastyczności działania sił, ochrony
różnych potrzeb logistycznych żołnierzy zasobów miejscowych i wykorzystania
wykonujących zadania bojowe. Podej- narodowej wiedzy specjalistycznej3, jest
mowane działania mają na celu sprawne szeroko stosowana w operacjach prowadzo-
dostosowanie systemu logistycznego wy- nych przez NATO.
płk dzielanych komponentów do potrzeb sy- Wykonywanie zadań zabezpieczenia
WIESŁAW PAWŁUCKI tuacji operacyjnej w rejonie działań. logistycznego w ramach współdziałania
szef Oddziału Logistyki System taki powinien mieć możliwość przez państwa delegujące siły i środki
Centrum Wsparcia współdziałania z kanałami logistycznymi do operacji NATO pozwala na znaczne
Dowództwa Operacyjnego innych państw, zarówno na poziomie zwiększenie wydajności podejmowanych
SZRP. Absolwent Wojskowej wielonarodowym, jak i narodowym, oraz działań oraz integrację ich uczestników.
Akademii Technicznej oraz
tworzyć efekt elastyczności i synergii 1. Wielonarodowe zabezpieczenie logistycz-
studiów podyplomowych
w Akademii Obrony Dotyczy to w dużym stopniu operacji, ne może być realizowane w czterech
Narodowej i Akademii w których Siły Zbrojne Rzeczypospolitej formach4:
Dyplomatycznej. Polskiej (SZRP) uczestniczyły w ostatnich 1. Zaplanowane wzajemne zabezpiecze-
latach, na przykład w Republice Iraku, lub nie logistyczne obejmujące: wsparcie przez
1 Zabezpieczenie logistyczne PKW w operacjach poza granicami kraju. Red. T. Smal. Wrocław 2007, s. 29.
2 Doktryna logistyczna Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej – DD/4. Warszawa 2004, s. 13.
3 Opcje wielonarodowego zabezpieczenia logistycznego – DD/4.9(A). Warszawa 2008, s. 11.
4 Ibidem, s. 12–13.
5 E. Nowak: Zabezpieczenie logistyczne Polskich Kontyngentów Wojskowych w operacjach reagowania kryzysowego poza granicami kraju. „Zeszyty Naukowe” AON 2009
nr 4, s. 155–156.
TAK
Transport Części zamienne
Materiały pędne Szkolenie
Umundurowanie Obsługa i remont
Zabezpieczenie Pojazdy ogólnego
medyczne przeznaczenia
Usługi portowe Most powietrzny
Pociski naprowadzane
Miny morskie i torpedy
Pociski nuklearne
NIE
Pociski, amunicja burząca oraz
szkoleniowa
Paski folii aluminiowej wyrzucane w celu
zakłócenia sygnałów radarowych
oraz urządzenia do ich wyrzucania
Zestawy naprowadzające do bomb
Amunicja chemiczna
możliwości SZRP.
(ACSA)
utrzymanie obozów
17,44%
transport
30,89%
rozbudowa infrastruktury
pozostałe usługi
5,40%
żywność
użyczenie sprzętu
3,4
15,36% 6% paliwa
materiały konstrukcyjne
23,34%
środki bojowe
Biuro Współpracy
Wojskowej
Ambadady USA
DOWÓDZTWO
OPERACYJNE
Strona
NSE
Amerykańska
PKW
KONTRAKTOR
Rys. 5. Formularz CC 35
tów kooperacji przy minimalizacji kosztów — wzrost efektywności realizacji zabez-
z nią związanych. pieczenia logistycznego, między innymi,
dzięki wykorzystaniu rynku lokalnego na
Wnioski szeroką skalę;
Znaczenie towarów i usług, które Polski — dywersyfikację i optymalizację syste-
Kontyngent Wojskowy w Afganistanie otrzy- mu zabezpieczenia logistycznego PKW;
muje w ramach Umowy nabycia i usług — redukcję całkowitych kosztów ope-
wzajemnych, jest niebagatelne. Pozyskiwane racji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
tą drogą dostawy są praktycznym narzę- Polskiej w Afganistanie.
dziem, które uzupełnia podstawowe formy Zabezpieczenie logistyczne Polskiego
zabezpieczenia logistycznego PKW. Do Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie,
głównych korzyści, związanych z realizacją bez wykorzystania towarów i usług pozy-
umowy, należy zaliczyć: skanych w ramach Umowy nabycia i usług
— pozyskanie sprzętu niezbędnego do wzajemnych, byłoby z pewnością możli-
wykonywania zadań operacyjnych, którym we, ale niewątpliwie znacznie utrudnione.
SZRP nie dysponują; Należy przy tym pamiętać, że umowa
— sprawne i terminowe przemieszczenie ta nie jest stosowana jako rutynowe narzę-
sił PKW do rejonów operacyjnych; dzie do realizacji zamówień, stanowi
— możliwość podjęcia doraźnych dzia- uzupełnienie systemu narodowego, który
łań w razie niedoborów logistycznych, jest podstawowym systemem zaopatrywa-
które mogą skutkować trudnościami w wy- nia Polskiego Kontyngentu Wojskowego
konywaniu zdań operacyjnych; w Afganistanie. g
analizowane i przystępnie zwizualizowane. W tym kontek- uwagi, z których część ma wydźwięk subiektywny, nie wpły-
ście nasuwa się jednak pewna wątpliwość i pytanie: czy ulo- wają istotnie na ogólnie wysoką ocenę i bardzo pozytywne
kowanie obszernego sprawozdania z badań (ponad 230 stron) wrażenie jakie rodzi się w relacji z tą monumentalną pracą.
w tak monumentalnej publikacji dobrze przysłużyło się Może ona stanowić, wśród setek książek dostępnych w ję-
walorom wydawniczym i czytelniczym całości? Czy z per- zyku polskim, poświęconych terroryzmowi, najprzedniejszą
spektywy poznawczej i edukacyjnej nie byłoby lepiej, gdy- pozycję wykorzystywaną w procesie, zarówno profesjonal-
by wyniki tych badań i ich dyskusję opublikowano w od- nej, jak również powszechnej, edukacji do bezpieczeństwa,
dzielnej, na pewno ciekawej książce? W ten sposób mogły- edukacji antyterrorystycznej i obywatelskiej. Zapewne
by one spotkać się z należnym zainteresowaniem, zaciekawi ona zarówno specjalistów – praktyków i teorety-
a w obecnej postaci gubią się na marginesie wartościowej, ków, wykładowców i studentów, funkcjonariuszy właściwych
omawianej publikacji. służb obronnych, analityków życia publicznego i odpowied-
W załącznikach tomu drugiego Terroryzmu zamieszczo- nich decydentów, jak i wielu innych czytelników zaintereso-
no teksty kilku wybranych konwencji i ustaw antyterrory- wanych sprawami życia publicznego.
stycznych, w tym: Konwencję o zwalczaniu bezprawnego za-
władnięcia statkami powietrznymi z 16 grudnia 1970 roku,
Międzynarodową konwencję przeciwko braniu zakładników Ppłk dr Jan Borkowski
z 18 grudnia 1979 roku, Międzynarodową konwencję o zwal-
czaniu finansowania terroryzmu z 9 grudnia 1999 roku, Brunon Hołyst: Terroryzm. T. 1–2.
Europejską konwencję o zwalczaniu terroryzmu z 27 stycz- Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis,
nia 1977 roku, Konwencję Rady Europy o zapobieganiu ter- Warszawa 2009, s. 2083.
roryzmowi z 16 maja 2005 roku. Ponadto tom ten zawiera ISBN: 978-83-7620-008-8
1 B. Kwiatkowska: Creeping Jurisdiction Beyond 200 Miles in the Light of the 1982 Convention and State Practice. “Ocean Development and International Law” 1991
nr 22, s. 164.
2 J. D. Negroponte: Who will protect freedom of the seas? U.S. Dept. Of State Bull 1986, s. 41.
3 Załącznik do DzU 2002 nr 59, poz. 543.
szej wojny światowej), ale też przesłanie o skutkach wojen. Wykształcenie w zakresie pokojowego współistnienia po-
Prelegent odniósł się do czasu i przestrzeni historycznej winno być wykładnią jakości życia przyszłych pokoleń. Jeżeli
jako wyznaczników historycznych. Analizując zagadnienie jakość życia będzie zdeterminowana pokojowym współist-
czasu, powołał się na prace profesora Jerzego Topolskiego, nieniem, to przyszłe pokolenia przejmujące odpowiedzial-
który zajmuje się czasem w kontekście narracji historycznej ność za losy kraju i świata będą posiadały wiedzę, jak
i proponuje co najmniej trzy płaszczyzny refleksji historycz- unikać wojny i radykalnych rozwiązań w życiu społecznym
nej: czas jako składnik poglądu na proces historyczny (rozu- kraju i na arenie międzynarodowej. Dlatego też jest wyma-
miany jako składnik wizji świata i człowieka reprezentowa- gane rozwijanie wiedzy o przyczynach, źródłach i uwarun-
nej przez historyka); czas jako oś chronologiczna narracji kowaniach wojen i konfliktów zbrojnych w aspekcie kształ-
historycznej i czas jako element gry narracyjnej, niosący towania pokoju. Jeżeli są spełnione podstawowe wymagania
określony ładunek informacji. procesu kształcenia z punktu organizacyjno-merytorycz-
Swoje spojrzenie historyczne na naturę wojny pułkownik nego (nauczyciel, uczeń, infrastruktura dydaktyczna, cel
Polak zakończył cytatem Edwarda Carra, który pisał: Im i treści kształcenia), to jego założenia można realizować.
bardziej socjologiczna i filozoficzna staje się historia i im Profesor Andrzej Czupryński przedstawił założenia pro-
bardziej historyczna staje się socjologia i filozofia, tym gramowe studiów pierwszego stopnia (kierunek – polemo-
lepiej dla każdej z nich1. logia) i przybliżył ich cel, czyli zbudowanie systemu wiedzy
Płk dr hab. Andrzej Czupryński (szef Katedry Działań z dziedziny nauk społecznych i nauk pokrewnych, które
Połączonych Wydziału Zarządzania i Dowodzenia AON) za- dotyczą badań nad wojną, pokojem i konfliktami, jako
poznał uczestników seminarium z polemologią jako kierun- zjawiskami nierozerwalnie związanymi z życiem społe-
kiem studiów. W odpowiedzi na pytanie: czy polemologia czeństw i państwem. Studia obejmowałyby sześć semestrów
powinna być kierunkiem kształcenia na studiach?, stwierdził (2130 godzin), w ich trakcie absolwent polemologii powi-
– jeżeli dążymy do przyszłości, która będzie zdeterminowa- nien nabyć umiejętność rozpoznania, diagnozowania i roz-
na współistnieniem i rozwojem, to jedną ze sfer kształcenia wiązywania problemów dotyczących przeciwdziałania za-
powinna być polemologia. grożeniom bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego.
Artykuły powinny mieć objętość od 7 do 15 stron ma- Przyjmujemy do druku artykuły dotychczas niepubli-
szynopisu formatu A4 (wersja elektroniczna – edytor kowane. Niezamówionych artykułów redakcja nie
Word). zwraca.
Rysunki, tabele, wykresy, szkice, należy przygotować Do artykułu należy dołączyć podpisane oświadcze-
zgodnie z wymaganiami poligrafii. nie: „Niniejszym oświadczam, że artykuł pt. ........... nie
Zdjęcia w formacie tif lub jpg. narusza praw autorskich ani innych praw własności stron
trzecich. Nie jest także złożony do publikacji w innym
Do artykułu należy dołączyć jego streszczenie nie- czasopiśmie i nie był uprzednio publikowany.
przekraczające 0,5 strony maszynopisu oraz krótką Równocześnie przekazuję prawa autorskie Redakcji
notkę o autorze. Wojskowej z siedzibą w Warszawie”.
Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania popra- Honoraria autorskie za publikacje są opłacane według
wek, skracania lub uzupełniania artykułów, bez narusze- obowiązujących stawek.
nia zasadniczych myśli autora, oraz zamieszczenia ich na
stronach internetowych w języku polskim i angielskim. W związku z opodatkowaniem dochodów, w tym
honorariów, prosimy o przesłanie wraz z artykułami na-
Opracowanie musi być podpisane imieniem i nazwi- stępujących danych: nazwisko, imię, imię ojca i matki;
skiem. Należy podać stopień wojskowy i tytuł naukowy. data i miejsce urodzenia; stanowisko i przydział służbowy
Do przesłanych opracowań prosimy dołączyć zdjęcie wraz z numerem telefonu; adres zamieszkania; numer
(formatu legitymacyjnego), żołnierze zawodowi przesy- PESEL i NIP; nazwa i adres urzędu skarbowego właści-
łają zdjęcie w mundurze z aktualnym stopniem woj- wego dla miejsca zamieszkania, numer konta osobistego,
skowym. na które można przesłać honorarium.