Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.

2018

Seminarski rad iz muzičke kulture

Učenica: Nikolić Jovana III-2

Profesorka: Petrović Suzana
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Verizam
Verizam (od talijanskog: il vero = istinito) je pokret i škola u
italijanskoj književnosti nastao između 1875. - 1895. koji je karakterizira
težnja za što istinitijim prikazivanjem stvarnosti. Pokret se razvio u Milanu,
gradu koji je nakon risorgimenta dobio izuzetno na važnosti i postao centar
kulturnih i društvenih kretanja.Za razliku od realizma verizam je
u književnosti uglavnom zaokupljen ružnijom i mračnijom stranom života, po
čemu je gotovo istovetan s francuskim naturalizmom koju mu je bio uzor.
Veristički momenti su u umetničkim delima stari koliko i sama umetnost, ali
kao pokret i škola - verizam se veže uz italijansku književnost 19. veka. U
muzici se verizam javlja krajem 19. veka, i to najizrazitije kao pravac u
italijanskoj operi, pod izravnim uticajem istoimenog pokreta u književnosti
i francuskog naturalizma. Verizam se s druge strane pojavljuje kao talijanska
reakcija na kasnoromantičku operu, naročito
na simbolistički misticizam Richarda Wagnera i njegovih
sledbenika. Verizam se manifestirao u težnji za naglašeno realističkim
prikazivanjem ljudskih sudbina, njihovih elementarnih strasti, mračnih
nagona i žestokih sukoba. Muzički vokabular opernih verista bazira se na
tradicionalnoj talijanskoj pjevnoj melodici, ali se zbog isticanja dramatičnih
efekata, stil pjevanja udaljuje od belcanta. Neke od
karakteristika verizma mogu se već naći u relističkim dijelovima
pojedinih Verdijevih djela (Traviata), te u Bizetovoj Carmen. Prva prava
veristička opera bila je Cavalleria rusticana iz 1890., Pietra Mascagnija prema
istoimenoj Vergeovoj noveli i Pagliacci' iz 1892. Ruggera
Leoncavalla po libretu koji je napisao on sam. Ostali značajni predstavnici
verističke opere u Italiji bili su; Francesco Cilea (Adriana
Lecouvreur), Umberto Giordano (Andrea Chénier, Fedora), Franco
Alfano (Uskrsnuće) i Riccardo Zandonai (Francesca da Rimini).
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Cavalleria rusticana – Pjetro Mascagni

Kavalerija rustikana (Seosko viteštvo) je opera u jednom činu Pjetra
Maskanjija (Pietro Mascagni). Premijerno je izvedena 17. maja
1890. godine u teatru Costanzi u Rimu i smatra se jednim od prvih i
najlepših primera italijanske verističke opere. Premijera ove opere bila
je prava senzacija – po završetku opere, Maskanjija su čak 40 puta zvali
na scenu! Od 1893. godine, vrlo često se izvodi zajedno sa
operom Pajaci, Ruđera Leonkavala.U julu 1888. muzički
izdavač Edoardo Sonzonjo(Sonzogno) objavio je takmičenje (konkurs) za
sve mlade italijanske kompozitore koji još nisu imali ni jednu operu
izvedenu na sceni. Trebalo je da napišu operu u jednom činu, a tri
najbolje opere bi bile izvedene u Rimu, o trošku organizatora
takmičenja.„Kavalerija rustikana“ bila je prva Maskanjijeva opera koja je
postigla veliki uspeh i smatra se najpoznatijom operom ovog
kompozitora (od ukupno 16). Bila je uspešna od prvog izvođenja do
danas. Do kompozitorove smrti (1945.) u Italiji je bila izvedena preko 14
hiljada puta!Bile su prijavljene ukupno 73 opere, a 5. marta 1890. sudije
su objavile svoje rezultate. Opere koje su osvojile izvođenje bile
su „Labilia“ (Niccolla Spinelli), „Rudelo“ (Vincenzo Ferroni) i „Cavalleria
rusticana“, koja je proglašena najboljom.

Lica:
 Santuca, devojka sa sela – sopran
 Turidu, mladić sa sela, koji se nedavno vratio iz vojske – tenor
 Lučia, njegova majka – kontra-alt
 Alfio, seoski kočijaš – bariton
 Lola, njegova žena – meco-sopran
Radnja se dešava u jednom selu na Siciliji, na uskršnje jutro.
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Pagliacci - Ruggero Leoncavallo

Pajaci (ital. Pagliacci) je opera u dva čina italijanskog kompozitora Ruđera
Leonkavala i predstavlja najpoznatiju operu ovog kompozitora i jedinu koja
se i danas izvodi. Libreto je napisao sam kompozitor, a opera je premijerno
izvedena u Milanu 21. maja 1892. godine pod dirigentskom palicom Artura
Toskaninija. Radnja opere prati život komedijaša - pajaca i završava se
tragično, ubistvom, zbog ljubomore.Opera počinje prologom - Tonio, pod
maskom lika kojeg tumači, pajaca Tadea, po opštepoznatoj tradiciji žanra
komedije del arte, uvodi svoju publiku u ono što će se dešavati, kratkim
nagoveštavanjem. Ono što je još važnije - po istoj tradiciji on moli za što više
pažnje i razumevanja, i tu počinje njegovo obraćanje ''stvarnoj'' publici: autor
komedije/opere ne želi ovog puta da samo zabavi publiku. Ovo je priča iz
života, o stvarnim ljudima, o pravoj ljubavi, mržnji, nemoćnom gnevu i
gorkom smehu.

Werther – Jules Massenet

Žil Masne (franc. Jules Massenet; , 12. maj 1842 — , 13. avgust 1912) je
bio francuski kompozitor. Najpoznatiji je po svojim operama, koje su bile
veoma popularne krajem 19. i početkom 20. veka; nakon toga su pale u
zaborav, ali su imale periodične preporode od sredine sedamdesetih
godina.Masneov Verter je dobar primer dela nastalog u srednjem
stvaralačkom periodu jednog kompozitora čiji život je bio ispunjen, a karijera
uspešna. U Verteru susrećemo odličan balans između svežine inspiracije i
vladanja kompozicionom tehnikom. Sam libreto je možda i najbolji u
Masneoovom opusu, a njegova relativno svedena retorika ostavlja prostor
muzici da psihološki dopuni i iskaže stanja glavnih junaka. Dramaturški luk je
elegantano izveden – radnja zaprima dešavanja u rasponu od leta do zime,
od svetlog do mraka, od sunca koga Verter priziva u svom prvom
predstavljanju do meseca koji obasjava njegov prvi susret sa Šarlotom i
njegovu smrt.
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

La Boheme i Madama Butterfly – Giacoma Puccini

Možda je neadekvatan srpski prevod naslova dela. ''La Boheme'' izvorno (u
kontekstu polovine 19. veka) znači ''boemija'', što je mnogo opštiji pojam -
ne označava konkretnu grupu ljudi, već stil, način života, životnu filozofiju i
čitavu jednu, za ono vreme sub-kulturu. Međutim, uobičajeno je čuti da se
govori o ''Boemima'', takvi su prepoznatljivi, pa ću se i ja tako izražavati. Ta
tematika je postala veoma popularna u Evropi u doba kada se raznim
putevima afirmisao život u Parizu, naročito život umetnika, od kojih su se
mnogi izrazili upravo kao boemi u siromašnim četvrtima, vodeći raskalašan
život po birtijama i bordelima, živeći oskudno od prodaje svojih uglavnom
malo cenjenih umetničkih dela (mada su među njima i neka od vodećih
imena iz istorije umetnosti: gotovo svi francuski modernisti su potekli iz tih
krugova). U to doba to je značilo korenitu promenu u društvenoj svesti. U
umetnost ulazi mnogo toga što se dotada smatralo neprikladnim i
nemoralnim; ni žene koje inspirišu stvaraoce više nisu device anđeoskog lica,
već osobe koje je život primorao da zarađuju na razne načine, i od prodaje
svoga tela. Takav svet je Pučini uneo u svoju operu, što je nesumnjivo
predstavljalo osveženje za publiku naviknutu na romanse između dobro
odevenih i odgajanih, bogatih plemićkih parova koji nemaju egzistencijalnih
briga. Naravno da libreto ima slabih strana (kao i većina operskih libreta), da
ima patetike i na nekim mestima gde ne bi trebalo, ali to je sve osveženo
muzikom zbog koje se svi nedostaci praštaju (sa Pučinijem je uvek takav
slučaj). Jedna od prednosti je da je izbegnuta razvodnjenost, delo ima taman
takvu dužinu kakva odgovara konciznoj priči ispričanoj gotovo u jednom
dahu. Replike su šarmantne i duhovite, oseća se na momente čak i
parodičnost prema tradicionalnom operskom izražavanju; kako ističu neki
kritičari, jezik kakvim se ovde govori morao je biti veoma neuobičajen za
publiku onoga vremena.
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Skladatelj je nakon dramske predstave jednočinke Madama Butterfly

američkoga pisca Davida Belasca bio tako potresen i pod dojmom, da se
odmah odlučio uglazbiti tragičnu pripovijest o nesretnoj ljubavi mlade
Japanke.Nakon što je dobio Belascovu suglasnost, odlučio je stvoriti operu
jednočinku s prologom. Godinu dana kasnije je od svojih libretista Luigija
Illice i Giussepea Giacose naručio operni libreto, kojega je poslije odlučio
uglazbiti u tri čina.Prvu izvedbu Madame Butterfly je Puccini povjerio
milanskoj Scali gdje su u premijernoj izvedbi nastupili najbolji pjevači. Stoga
je Puccini bio uvjeren da će opera doživjeti golemi uspjeh. Dogodilo se
upravo suprotno. Na premijeri 17. veljače 1904. je opera izviždana, a kritika
joj je predbacila neoriginalnost i plagijatorstvo. Mada je premijerna izvedba
imala određene manjkavosti, debaklu su uglavnom kumovale spletke i zavist
njegovih rivala. Puccini je ponovno uložio trud te ispravio nedostatke, pa je
opera na koncu postavljena u tri čina. Nekoliko mjeseci poslije
izvedba Bresci je doživjela golem uspjeh. Godinu dana kasnije Madama
Butterfly je izvedena i u londonskom Covent Gardenu. Uslijedile su izvedbe
u Parizu (1906.) i Berlinu (1907.).
Radnja se događa u Nagasakiju.
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Faust – Charles Gounod

Gunoov Faust je zaposeo kulturni prostor i imaginarijum umetnosti XIX i XX
veka, tako da se reference na ovo delo pojavljuju u brojnom književnim
ostvarenjima, filmovima, stigavši čak i u svet stripa. Opera od svoje premijere
1859. godine, u Parizu, nije silazila sa repertoara najvećih svetskih pozornica.
Samo u Pariskoj operi izvedena je oko 500 puta u prvih 30 godina, a do
impresivne brojke od 2000 izvođenja ovo delo je stiglo u narednih 60 godina.
Pritom, treba dodati da Faust nije premijerno izveden na najvećoj francuskoj
operskoj pozonici, već u Teatru Lirik, u doba kada operske kuće nisu rado
delile svoj repertoar. Na sceni Pariske opere prvi put je viđen 1869. godine,
kada su svi govorni delovi pretvoreni u rečitative i arioza, u doba zenita
takozvane francuske velike opere. Zanimljivo je napomenuti da je opera
ubrzo dobila prepeve na italijanski i engleski, te su često pevači pevali na više
jezika u istoj predstavi, u zavisnosti od svojih preferencija.
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Opereta i balet
Opereta je pojam koji se koristi u muzičkoj umetnosti, a podrazumeva
muzičko delo, odnosno dramsku radnju koja se izvodi na sceni,
predstavljena je kroz sviranje, pevanje, glumu i govor. Sadržaj operete
je najčešće u vidu komedije, odnosno komičnog i zabavnog sadržaja.
Opereta ima sličnosti sa operom, kao muzičkim oblikom, s’ tim što je
pomenuta kraće dužine trajanja i sastoji se od jednog do dva čina. Pored
toga, u njen sastav ulazi i uvertira, dueti, horske i orkestarske numere,
dirigenti, kostimografi, scenografi, reditelji itd. U Francuskoj opereta je
poznata kao – Opera bouffe, u Italiji kao – Operetta, u Austriji kao –
Opereta, u Španiji – Zarzuela, u Engleskoj kao – Comic opera itd. U
operetama se svi nesporazumi glatko rese i ni jedan glavni lik nikada ne
umre. Uvek imaju srecan kraj.

Balet je teatarski oblik igre koji je počeo da se razvija u zapadnoj Evropi

tokom renesanse (1300—1600). Baletska tehnika se sastoji od
stilizovanih pokreta i stavova koji su razvijeni tokom vekova u tačno
određen, iako donekle promenljiv, sistem nazvan akademski balet
(franc. danse d’école). Sama reč balet označava i muzičko delo u kojem
se koristi igračka tehnika kao glavni način izražavanja radnje. Ovakva
dela su često, ali ne i uvek, praćena scenografijom i kostimima.Iako se
smatra da je balet muzičko-scensko delo koje se koristi samo pokretom,
sve češće je da se uz orkestarsku muziku koristi i solističko
ili horsko pevanje (npr. balet Grk Zorba poznatog grčkog
kompozitora Mikisa Teodorakisa.Prvi počeci savremenog baleta javljalju
se u Italiji u XV veku odakle sredinom XVI veka prelaze u Francusku.
Balet se usavršio u Francuskoj, odakle se proširio i u druge zemlje. U
početku razvoja, plesne scene izvodili su maskirani igrači, a kasnije se
razvio dvorski balet kao jedinstvo igre, vokalne i
instrumentalne muzike i govornog teksta.
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Die Fledermaus – Johann Strauss

Postoji legenda da je Johan Štraus Mlađi (1825-1899) radio „Slepog
miša” četrdeset tri dana bez prestanka lišavajući se sna i hrane. Posle
dva meseca u pozorištu „Teatar an der Vin” premijera je izvedena 5.
aprila 1874. godine. Iako su pojedini kritičari zamerali naivnosti ili
nedovoljnoj ozbiljnosti „Slepog miša”, od premijernog izvođenja pa sve
do danas publika uvek uživa u ovom remek-delu bečke operete. Muzika
porodice Štraus ne gubi na svežini ni mnogo decenija pošto je nastala.
Nosi dah bezbrižnosti i podseća na vremena kad su u mnogobrojnim
balskim dvoranama u Beču i drugim velikim gradovima parovi igrali po
taktu valcera, polke, kvadrila, a Evropu još nisu potresale socijalna,
ekonomska i industrijska kriza.Štrausovo delo vremenom se našlo na
najvećim svetskim operskim scenama, od Državne opere u Beču
(nekadašnja Dvorska opera), preko londonskog Kovent Gardena do
Metropolitena u Njujorku. Uvertira za ovu operetu neizbežan je deo
bečkog Novogodišnjeg koncerta koji, tačno u podne, počinje svakog 1.
januara, jer radost Štrausove muzike dele podjednako i izvođači i
gledaoci.Mnogi mladi, možda, nisu ni svesni da je fenomen „muzičke
zvezde“ neraskidivo vezan za lik i delo Johana Štrausa Mlađeg. Prve
ploče pojavile su se u vreme kad je Štraus zakoračio u srednje godine, a
najviše su se prodavale one koje su nudile muziku „kralja valcera”.
Štraus ne samo da je u 19. veku postao preteča rok zvezda, on je
muzičar koji prvi beleži platinaste tiraže „nosača zvuka”.
Gimnazija ‘’Svetozar Marković’’ Niš 22.01.2018

Giselle – Adolphe Adam

Adolf Šarl Adam je bio francuski kompozitor i muzički kritičar. Bio je plodan
kompozitor opera i baleta, dok se u njegova najpoznatija dela danas ubrajaju
baleti Žizela (franc. Giselle, 1841) i Gusar (franc. Le corsaire, 1856, njegovo
poslednje delo), dok su od opera najpoznatije Postiljon iz Lonžimoa (franc. Le
postillon de Lonjumeau, 1836), Toreador (franc. Le toréador, 1849) i Kada bih
bio kralj (franc. Si j'étais roi, 1852). Prvo izvođenje ovaj balet je imao
u Pariskoj operi 28. juna 1841. Originalnu koreoigrafiju su postavili Žan
Korali i Žil Pero.

Posle perioda u koje je ovaj balet bio zaboravljen na zapadu, Sergej

Djagiljev je vratio Žizelu na binu svoje trupe, Ruskog baleta, 1910. Od tada
ovo delo predstavlja deo svih značajnijih baletskih repertoara.Književnik
Teofil Gotje tragajući za libretom koji će najviše odgovarati njegovoj velikoj
ljubavi, umetnici Šarloti Grisi (danas je zaboravljeno da je bila i odlična
pevačica) inspiraciju nalazi u Hajneovom delu „Kroz Nemačku“. Tu je opisana
legenda (iz Rajnske oblasti) po kojoj devojke koje su umrle pre venčanja,
svake noći ustaju iz grobova i postaju vike koje igraju po čitavu noć. Ako ih
neko tada vidi, hvataju ga u vilinsko kolo i osuđuju na igru do smrti. Libretista
Sen-Žorž uobličio je ovu priču u libreto. Koreograf je bio Žan Korali, a
protagonisti na premijeri Šarlota Grisi i Lisijen Petipa. IStoričari baleta
smatraju da su udela u koreografiji imali i sama Šarlota Grisi (i da je moguće
da su neke solo varijacije Žizele velikim delom njene) i njen suprug Žil Pero
(poznati koreograf), ali danas materijalnih dokaza za ovu tvrdnju nema.